Οι Περιορισμοί της Συνηθισμένης Συνείδησης
Ο κοινός άνθρωπος χτίζει τη ζωή του πάνω στο σταθερό έδαφος της δράσης. Μετρά την αξία του από όσα παράγει, από τα απτά αποτελέσματα του μόχθου του. Η πραγματικότητά του είναι κατασκευασμένη από φυσικές βεβαιότητες—ό,τι μπορεί να αγγιχθεί, να μετρηθεί και να επαληθευτεί μέσω των αισθήσεων. Αυτό είναι το πεδίο της επιβίωσης και της βασικής ύπαρξης, αναγκαίο αλλά ελλιπές.
Ο ισχυρός άνθρωπος, αναγνωρίζοντας τους περιορισμούς της απλής δράσης, καλλιεργεί τη δύναμη της θέλησης. Κατανοεί ότι πίσω από κάθε πράξη υπάρχει πρόθεση και ότι μια πειθαρχημένη θέληση μπορεί να διαμορφώσει την πραγματικότητα σύμφωνα με το σχέδιό του. Μέσα από τη δύναμη του χαρακτήρα και τη σταθερή προσπάθεια, κάμπτει τις περιστάσεις προς όφελός του. Αλλά ακόμη και αυτή η ανώτερη συνειδητοποίηση παραμένει δεσμευμένη από τις επιθυμίες και τις αποστροφές του εγώ.
Ο σοφός άνθρωπος, βλέποντας ακόμα πιο μακριά, υπερβαίνει τόσο τη δράση όσο και τη βούληση για να κατοικήσει στο πεδίο της καθαρής σκέψης. Ξέρει ότι ο νους δημιουργεί τον κόσμο που αντιλαμβανόμαστε, ότι οι έννοιες και οι κατηγορίες μας διαμορφώνουν την εμπειρία της πραγματικότητας. Μέσω του διαλογισμού και της φιλοσοφικής αναζήτησης, διακρίνει τα υποκείμενα πρότυπα της ύπαρξης. Όμως η σκέψη, όσο εκλεπτυσμένη κι αν είναι, παραμένει ένα πέπλο ανάμεσα στον αναζητητή και το ζητούμενο.
Ο άγιος, έχοντας υπερβεί τη δράση, τη βούληση και τη σκέψη, παραδίδεται στη χάρη του Θεού. Στην ιερή αφοσίωση, ο άγιος επιτυγχάνει μια υπερβατική αποδέσμευση από τις κοσμικές ανησυχίες. Ο δρόμος του είναι δρόμος καθαρμού και υπηρεσίας, μια πορεία ευθυγράμμισης της ύπαρξής του με τη θεία βούληση. Όμως ακόμη και σε αυτή την υψωμένη κατάσταση, μια λεπτή διάκριση παραμένει—ο άγιος εξακολουθεί να αντιλαμβάνεται τον Θεό ως «Άλλον».
Η Θεία Τρέλα
Μόνο ο τρελός τολμά να πάει πιο πέρα. Ο τρελός δεν επιδιώκει απλώς σχέση με τον Θεό, αλλά την πλήρη διάλυσή του μέσα σε Αυτόν. Αυτή δεν είναι η τρέλα της παράνοιας αλλά η τρέλα της εκστατικής σοφίας που υπερβαίνει όλες τις συμβατικές κατηγορίες. Είναι η τρέλα του Ρουμί που στροβιλίζεται στον εκστατικό του χορό, της Αγίας Τερέζας που διαπερνάται από το βέλος του αγγέλου, του Ζεν δασκάλου που γελά ακατανόητα.
Ο αληθινός τρελός κατανοεί ότι η ίδια η έννοια της «αναζήτησης» του Θεού είναι το τελευταίο εμπόδιο για την εύρεσή Του. Πώς μπορεί κανείς να αναζητά κάτι που είναι ήδη παρόν στην πληρότητα του Είναι; Πώς μπορεί το κύμα να ψάχνει τον ωκεανό στον οποίο πάντα υπήρχε; Η διορατικότητα του τρελού είναι ότι ο χωρισμός από τον Θεό είναι η θεμελιώδης ψευδαίσθηση, η πρωταρχική παρεξήγηση πάνω στην οποία βασίζεται κάθε πνευματική αναζήτηση.
Το Παράδοξο της Ταυτότητας
Στις μυστικιστικές παραδόσεις όλων των πολιτισμών βρίσκουμε αναφορές σε αυτή τη θεία τρέλα:
Στον Σουφισμό, υπάρχει η κατάσταση του φανά—η εξαφάνιση του εγώ μέσα στον Θεό—που ακολουθείται από το μπακά, τη διατήρηση μέσα στον Θεό. Ο Σούφι που αναφωνεί «Ανα αλ-Χακ» («Εγώ είμαι η Αλήθεια») δεν μιλά από εγωισμό αλλά από την εμπειρία της ουσιαστικής ενότητας με τη θεία πραγματικότητα.
Στον Αδβαϊτα Βεντάντα, η φράση «Αχαμ Μπράχμασμι» («Εγώ είμαι ο Μπράχμαν») δείχνει την απόλυτη μη-δυαδικότητα του ατμάν (ατομική ψυχή) και του Μπράχμαν (Απολύτου).
Ο Χριστιανικός μυστικισμός μιλά για την unio mystica, όπου η ψυχή «παντρεύεται» τον Χριστό σε μια ένωση τόσο πλήρη, που η διάκριση μεταξύ τους χάνεται στην ενότητα.
Αυτά δεν είναι μεταφορές ή ποιητικές υπερβολές αλλά προσπάθειες να εκφράσουν μια άμεση αντίληψη της πραγματικότητας που αψηφά τη συμβατική κατανόηση. Ο τρελός δεν περιορίζεται στο να διαλογίζεται πάνω σε αυτές τις διδασκαλίες—τις ενσαρκώνει, τις ζει με τέτοια ριζική αυθεντικότητα, ώστε η ίδια η ύπαρξή του γίνεται μαρτυρία της θείας ενότητας.
Πέρα από το Ιερό και το Βέβηλο
Η οπτική του τρελού διαλύει τα όρια μεταξύ ιερού και βέβηλου. Σε αυτή την κατάσταση συνείδησης, κάθε πράξη γίνεται τελετουργία, κάθε στιγμή αποκάλυψη, κάθε συνάντηση κοινωνία. Η διάκριση μεταξύ πνευματικής πρακτικής και καθημερινής ζωής καταρρέει. Το κόψιμο του ξύλου και το κουβάλημα του νερού είναι εξίσου ιερά με την προσευχή και το διαλογισμό. Η αγορά γίνεται το ίδιο ιερή με το μοναστήρι.
Γι’ αυτό ο τρελός συχνά φαίνεται να παραβιάζει θρησκευτικές συμβάσεις. Όπως οι εκκεντρικοί δάσκαλοι του Ζεν ή οι αντινομικοί Σούφι, μπορεί να φαίνεται ότι αψηφά τους ιερούς νόμους, ακριβώς για να αποκαλύψει τον βαθύτερο νόμο που είναι γραμμένος στην καρδιά.
Ο Κοσμικός Χορός
Για τον θεϊκό τρελό, η ύπαρξη αποκαλύπτεται ως ένας κοσμικός χορός της συνείδησης που παίζει με τον εαυτό της. Το σύμπαν δεν είναι κάτι που δημιουργήθηκε από τον Θεό· είναι η δημιουργική έκφραση του Θεού, η τέχνη του Θεού, το παιχνίδι του Θεού. Και εμείς δεν είμαστε ξεχωριστοί παρατηρητές αυτού του θεϊκού δράματος, αλλά ουσιαστικοί συμμετέχοντες—ηθοποιοί που έχουν προσωρινά ξεχάσει ότι είμαστε επίσης ο θεατρικός συγγραφέας, ο σκηνοθέτης και ακόμα και η ίδια η σκηνή.
Ο τρελός γελάει με αυτό το κοσμικό αστείο, όχι από περιφρόνηση αλλά από την πλημμύρα της χαράς που έρχεται με την ανάμνηση της αληθινής του φύσης. Αυτό το γέλιο περιέχει περισσότερη σοφία από όλες τις θεολογικές πραγματείες που γράφτηκαν ποτέ, γιατί πηγάζει από την άμεση εμπειρία και όχι από τη νοητική κατανόηση.
Η Αλχημεία της Μεταμόρφωσης
Το μονοπάτι προς αυτή τη θεϊκή τρέλα περιλαμβάνει μια βαθιά αλχημεία της συνείδησης. Ο μόλυβδος της ξεχωριστής ταυτότητας πρέπει να μεταστοιχειωθεί σε χρυσό ενότητας της συνείδησης. Αυτή η μεταμόρφωση απαιτεί τη διάλυση όλων των δομών που διατηρούν την ψευδαίσθηση του διαχωρισμού—των εννοιολογικών πλαισίων, των συναισθηματικών δεσμών, των αισθητηριακών περιορισμών, ακόμα και της πιο λεπτοφυούς αίσθησης του να είσαι ξεχωριστός παρατηρητής της εμπειρίας.
Αυτό δεν επιτυγχάνεται μέσω της αυτοβελτίωσης, αλλά μέσω της αυτοϋπέρβασης. Όχι με το να γίνεσαι ένα καλύτερο κάτι, αλλά με το να συνειδητοποιήσεις τη θεμελιώδη μηδαμινότητά σου—που παραδόξως αποκαλύπτει την πανταχού παρουσία σου. Ο τρελός "πεθαίνει" πριν τον θάνατο, βιώνοντας τη διάλυση του ξεχωριστού εαυτού ενώ παραμένει ενσαρκωμένος.
Η Έκσταση και η Οδύνη
Αυτό το μονοπάτι δεν είναι για τους αδύναμους στην καρδιά. Η έκσταση της θεϊκής ένωσης συνοδεύεται από την οδύνη της διάλυσης του εγώ. Το να γίνεις ένα με τον Θεό σημαίνει να συντριβείς, να ξεγυμνωθείς τόσο ολοκληρωτικά που να μη μείνει κανένα ίχνος του πρώην εαυτού σου. Είναι να καταναλωθείς από μια φωτιά τόσο έντονη που καίει καθετί περιττό, αφήνοντας μόνο τον καθαρό χρυσό της θεϊκής παρουσίας.
Το ταξίδι του τρελού περνά μέσα από καταστάσεις βαθιού αποπροσανατολισμού, μέσα από σκοτεινές νύχτες της ψυχής όπου κάθε νόημα φαίνεται να καταρρέει. Υπάρχουν στιγμές τρομερής μοναξιάς, όταν στέκεται κανείς στο κατώφλι μεταξύ της παλιάς ταυτότητας και της νέας ύπαρξης, μην ανήκοντας ούτε στον κόσμο των ξεχωριστών εγώ ούτε όντας πλήρως εδραιωμένος στην ενότητα της συνείδησης.
Κι όμως, όσοι έχουν περπατήσει αυτό το μονοπάτι μαρτυρούν ότι όλος ο πόνος είναι ένα μικρό τίμημα για τον πολύτιμο θησαυρό—την άμεση γνώση της θεϊκής μας φύσης. Όπως έγραψε ο Ρουμί: "Η πληγή είναι το σημείο από όπου εισέρχεται το Φως."
Η Επιστροφή στην Αγορά
Έχοντας πραγματοποιήσει την ενότητα με τον Θεό, ο πραγματικά αφυπνισμένος τρελός συχνά επιστρέφει στην καθημερινή ζωή, αλλά τώρα τη ζει από μια εξαιρετική προοπτική. Όπως ο βοσκός των βοδιών στην παραβολή του Ζεν που επιστρέφει στην αγορά με "χέρια που χαρίζουν ευδαιμονία," ο θεϊκός τρελός υπηρετεί την ανθρωπότητα από μια κατάσταση απεριόριστης συμπόνιας.
Αυτή δεν είναι μια επιστροφή στη συμβατική δράση, στη βούληση, στη σκέψη ή ακόμα και στην αγιοσύνη. Είναι δράση χωρίς δρώντα, βούληση χωρίς βουλητή, σκέψη χωρίς στοχαστή, και αγιοσύνη χωρίς ίχνος αυτοδικαίωσης. Ο τρελός λειτουργεί στον κόσμο ενώ παραμένει εδραιωμένος στη συνειδητοποίηση ότι ο κόσμος και όλα τα όντα του είναι εκφράσεις της μίας θεϊκής πραγματικότητας.
Η Πρόσκληση
Η ύπαρξη του τρελού είναι μια πρόσκληση προς όλους όσους τον συναντούν—μια πρόσκληση να αμφισβητήσουμε τις πιο θεμελιώδεις παραδοχές μας για την πραγματικότητα, να κοιτάξουμε πέρα από το πέπλο του διαχωρισμού, και να ανακαλύψουμε για τον εαυτό μας την απεριόριστη ελευθερία που έρχεται με την αναγνώριση της θεϊκής μας φύσης.
Λίγοι θα αποδεχτούν αυτή την πρόσκληση. Οι περισσότεροι θα συνεχίσουν να εμπιστεύονται τη δράση, να αναπαύονται στη βούληση, να ακολουθούν τη σκέψη ή να επιδιώκουν την αγιοσύνη. Και αυτοί οι δρόμοι έχουν τη δική τους αξία, τη δική τους αναγκαία λειτουργία στη μεγάλη οικονομία της πνευματικής εξέλιξης.
Αλλά για εκείνους που αισθάνονται το κάλεσμα προς τα απώτατα όρια της πνευματικής πραγματοποίησης, ο τρελός στέκεται ως ζωντανή μαρτυρία της δυνατότητας της πλήρους ένωσης με το θείο. Τα μάτια του αντανακλούν τη φωτιά της απόλυτης πραγματικότητας· τα λόγια του φέρουν τη δόνηση της πρωταρχικής σοφίας· η ίδια η παρουσία του δημιουργεί ένα πεδίο μεταμορφωτικής ενέργειας που μπορεί να αφυπνίσει τους άλλους στη δική τους θεϊκή τρέλα.
Στο τέλος, ίσως όλοι μας να είμαστε τρελοί του Θεού εν τη γενέσει—ψυχές σε ένα ταξίδι λησμονιάς και ανάμνησης, διαχωρισμού και επανένωσης, εξορίας και επιστροφής. Και από όλες τις πιθανές μοίρες, δεν υπάρχει καμία μεγαλύτερη από αυτή: να διαλυθείς τόσο ολοκληρωτικά μέσα στην αγάπη που να μη μείνει ίχνος διαχωρισμού, να γίνεις τόσο διάφανα κενός από εγώ ώστε το θεϊκό φως να λάμπει ανεμπόδιστα, να ανήκεις τόσο ολοκληρωτικά στον Θεό ώστε να μπορείς επιτέλους να πεις με απόλυτη αλήθεια:
"Εγώ και ο Πατέρας είμαστε Ένα."
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου