ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Ἀντιγόνη (39-68)

ΙΣ. τί δ᾽, ὦ ταλαῖφρον, εἰ τάδ᾽ ἐν τούτοις, ἐγὼ

40 λύουσ᾽ ἂν εἴθ᾽ ἅπτουσα προσθείμην πλέον;
ΑΝ. εἰ ξυμπονήσεις καὶ ξυνεργάσῃ σκόπει.
ΙΣ. ποῖόν τι κινδύνευμα; ποῖ γνώμης ποτ᾽ εἶ;
ΑΝ. εἰ τὸν νεκρὸν ξὺν τῇδε κουφιεῖς χερί.
ΙΣ. ἦ γὰρ νοεῖς θάπτειν σφ᾽, ἀπόρρητον πόλει;
45 ΑΝ. τὸν γοῦν ἐμὸν καὶ τὸν σόν, ἢν σὺ μὴ θέλῃς,
ἀδελφόν· οὐ γὰρ δὴ προδοῦσ᾽ ἁλώσομαι.
ΙΣ. ὦ σχετλία, Κρέοντος ἀντειρηκότος;
ΑΝ. ἀλλ᾽ οὐδὲν αὐτῷ τῶν ἐμῶν ‹μ᾽› εἴργειν μέτα.
ΙΣ. οἴμοι· φρόνησον, ὦ κασιγνήτη, πατὴρ
50 ὡς νῷν ἀπεχθὴς δυσκλεής τ᾽ ἀπώλετο,
πρὸς αὐτοφώρων ἀμπλακημάτων διπλᾶς
ὄψεις ἀράξας αὐτὸς αὐτουργῷ χερί·
ἔπειτα μήτηρ καὶ γυνή, διπλοῦν ἔπος,
πλεκταῖσιν ἀρτάναισι λωβᾶται βίον·
55 τρίτον δ᾽ ἀδελφὼ δύο μίαν καθ᾽ ἡμέραν
αὐτοκτονοῦντε τὼ ταλαιπώρω μόρον
κοινὸν κατειργάσαντ᾽ ἐπ᾽ ἀλλήλοιν χεροῖν.
νῦν δ᾽ αὖ μόνα δὴ νὼ λελειμμένα σκόπει
ὅσῳ κάκιστ᾽ ὀλούμεθ᾽, εἰ νόμου βίᾳ
60 ψῆφον τυράννων ἢ κράτη παρέξιμεν.
ἀλλ᾽ ἐννοεῖν χρὴ τοῦτο μὲν γυναῖχ᾽ ὅτι
ἔφυμεν, ὡς πρὸς ἄνδρας οὐ μαχουμένα·
ἔπειτα δ᾽ οὕνεκ᾽ ἀρχόμεσθ᾽ ἐκ κρεισσόνων
καὶ ταῦτ᾽ ἀκούειν κἄτι τῶνδ᾽ ἀλγίονα.
65 ἐγὼ μὲν οὖν αἰτοῦσα τοὺς ὑπὸ χθονὸς
ξύγγνοιαν ἴσχειν, ὡς βιάζομαι τάδε,
τοῖς ἐν τέλει βεβῶσι πείσομαι. τὸ γὰρ
περισσὰ πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα.

***

ΙΣΜ. Μ᾽ αν έτσι είναι, ω ταλαίπωρη, το πράμα,
τί παραπάνω εγώ θενα προστέσω
40 αν βάλω ή δεν βάλω χέρι; ΑΝΤ. Σκέψου
μαζί μου αν θα ενεργήσεις και συμπράξεις.
ΙΣΜ. Σε ποιό κίνδυνο λες; πού πάει ο νους σου;
ΑΝΤ. Αν το χέρι αυτό μου εδώ βοηθήσεις
το νεκρό να σηκώσουμε. ΙΣΜ. Μα αλήθεια
να θάψεις σκέφθηκες αυτόν, που η πόλη
απαγορεύει; ΑΝΤ. Ναι, τον αδερφό μου
και τον δικό σου, αν εσύ δε θέλεις·
γιατί κανένας δε θα πει για μένα
πως τον πρόδωσα εγώ. ΙΣΜ. Δυστυχισμένη,
μόλο που το ᾽χει ο Κρέοντας εμποδίσει;
ΑΝΤ. Κανέν᾽ αυτός δικαίωμα δεν έχει
να με χωρίσει απ᾽ τους δικούς μου. ΙΣΜ. Οϊμένα,
σκέψου, αδερφή μου, πόσο μισημένος
50 και γιομάτος ντροπές μάς χάθηκε ο
πατέρας μας, αφού απ᾽ τις ανομίες του
πού ηρθαν στο φως, ξερίζωσε μονάχος
με το ίδιο του το χέρι τις δυο του όψες.
Έπειτα εκείνη, που ᾽χε το διπλό
τ᾽ όνομα μάνας και γυναίκας του,
με θηλιά στο λαιμό πήε ντροπιασμένη·
τέλος οι δυο αδερφοί μας σε μια μέρα
σκοτώθηκαν οι δόλιοι μεταξύ τους
δίνοντας θάνατο κοινό με χέρια
επάνω επανωτά ο ένας στον άλλο.
Και τώρα οι δυο μας πὄχουμε απομείνει
σκέψου τί τέλος πιο κακό θα βρούμε,
αν το νόμο αψηφώντας πάμε ενάντια
60 σ᾽ ό,τι έχει αποφασίσει η εξουσία.
Κι απ᾽ τ᾽ άλλο, να ξεχνάς αυτό δεν πρέπει,
πρώτα, πως γεννηθήκαμε γυναίκες
να μην μπορεί να τα βάζουμε με άντρες·
έπειτα, πως αυτοί που εξουσιάζουν
πιο δύναμη έχουν από μας, κι ανάγκη
να τους ακούμε και σ᾽ αυτά και σ᾽ άλλα
πιο σκληρότερ᾽ ακόμα και από τούτα.
Εγώ λοιπόν αφού παρακαλέσω
τους κάτω απ᾽ τη γη να συχωρήσουν,
αν υποτάσσομαι έτσι στην ανάγκη,
θα υπακούσω σ᾽ αυτούς που εξουσιάζουν,
γιατί να θέλεις ό,τι ξεπερνά
τη δύναμή σου, καθαρή ᾽ναι τρέλα.

Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία: 2. Αρχαϊκή εποχή (700-508 π.Χ.)

2.4.Β.ii. Μονωδίες

Χαρακτηριστικό για τις μονωδίες είναι ότι παρουσιάζονταν, όπως το λέει και η λέξη, μόνο από έναν τραγουδιστή, σε σχετικά μικρό ακροατήριο, μακάρι και σε κλειστό χώρο, με τη συνοδεία της λύρας. Ανάλογα με τη μετρική μορφή ξεχωρίζουμε από τη μια τους ιάμβους, που αναπτύχτηκαν στην Ιωνία, και από την άλλη τις ωδές, που πρωτάνθισαν στη Λέσβο και κράτησαν ως το τέλος το αιολικό τους χρώμα.

Στις μονωδίες ο ποιητής ταυτίζεται με τον τραγουδιστή, μιλά σε πρώτο πρόσωπο, και το τραγούδι του φανερώνει δικές του προσωπικές γνώμες, σκέψεις και συναισθήματα. Από την άποψη αυτή οι μονωδίες είναι η πιο άμεση και ελεύθερη έκφραση της προσωπικότητας, σίγουρα πιο άμεση και πιο ελεύθερη από τα χορικά τραγούδια, όπου ο ποιητής, ας είναι και μόνο τυπικά, μιλούσε στο όνομα των πολλών.

Είναι χαρακτηριστική η πρώτη στροφή μιας σαπφικής ωδής όπου η ποιήτρια παραμερίζει ρητά όλες τις άλλες προτιμήσεις για να προβάλει αντιθετικά τη δική της (απόσπ. 195 P.):

Άλλοι το ιππικό, άλλοι το πεζικό,

άλλοι τα πολεμικά καράβια λένε πως είναι τ᾽ ομορφότερο (θέαμα)

πάνω στη μαύρη γη· εγώ όμως λέω:

εκείνο που αγαπάει καθένας.

Παρόμοια, ο Αρχίλοχος και ο Ανακρέων διαφωνούν με τους πολλούς, όταν δηλώνουν ότι δεν τους ενδιαφέρει ούτε ο πλούτος ούτε η πολιτική δύναμη.

Μια τόσο αυτόβουλη και προσωπική ποίηση δε μπορούσε παρά να εμφανιστεί και να ανθίσει στις πιο εξελιγμένες ελληνικές περιοχές, στην Ιωνία και στην Αιολίδα, εκεί όπου τα ταξίδια, το εμπόριο και ο συνακόλουθος πλούτος βοηθούσαν να ξυπνήσει και να αναπτυχτεί η ατομικότητα. Έτσι, στον ίδιο χώρο όπου παλιά είχε γεννηθεί και κυριαρχήσει το έπος ανθεί τώρα, στα αρχαϊκά χρόνια, μια ποίηση τελείως διαφορετική, μια ποίηση που τοποθετεί στη θέση των επιταγών του ηρωικού κώδικα τις προτιμήσεις και τη βούληση του κάθε ανθρώπου. Πρέπει να έχουν δίκιο όσοι, ερμηνεύοντας ιάμβους και ωδές, διαπιστώνουν ότι όχι σπάνια οι ποιητές τους ασκούσαν έμμεση αλλά αυστηρή κριτική στα επικά πρότυπα.

Όρια, των διαπροσωπικών σχέσεων

Το να θέτουμε όρια σημαίνει ότι εκτιμάμαι τον εαυτό μας σαν μια ξεχωριστή οντότητα με ανάγκες και επιθυμίες που πιθανόν να διαφέρουν από αυτές των άλλων. Είναι επομένως η «τέχνη» του να είμαστε ο εαυτός μας ενώ βρισκόμαστε σε μια σχέση.

Η επιβολή ορίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να δηλώσουμε τη ταυτότητα και τη προσωπικότητα μας καθώς επίσης και ένας καθοριστικός παράγοντας για τη πνευματική μας υγεία και ισορροπία.

Τα όρια που θέτουμε μπορεί να είναι ή πολύ αυστηρά ή πολύ χαλαρά με τα υγιή όρια να βρίσκονται κάπου στο ενδιάμεσο.

Μαθαίνοντας να φροντίζουμε και να αγαπάμε τον εαυτό μας αναπτύσσουμε και την ικανότητα να θέτουμε υγιή όρια.

Είδη ορίων

Υλικά όρια: Αυτά καθορίζουν για παράδειγμα σε ποιον θα δανείζετε χρήματα, το αυτοκίνητο σας, τα ρούχα σας ή ό,τι άλλο υλικό αγαθό επιθυμείτε.

Σωματικά όρια: Έχουν σχέση με το προσωπικό σας χώρο, την ιδιωτικότητα σας, καθώς και το σώμα σας. Για παράδειγμα εσείς επιλέγετε ποιόν θα αγκαλιάσετε ή με ποιόν θα έχετε μια πιο στενή σωματική επαφή.

Γνωστικά όρια: Σχετίζονται με τις σκέψεις, τις αξίες και τις πεποιθήσεις σας. Για παράδειγμα πόσο σταθεροί είστε στις απόψεις σας ή πόσο εύκολα υποτάσσεστε στη γνώμη των άλλων...

Συναισθηματικά όρια: Σας προστατεύουν από το να αισθάνεστε ένοχοι για τα προβλήματα ή τα αρνητικά συναισθήματα των άλλων. Επίσης, σας αποτρέπουν από το να δίνετε συμβουλές ή να επικρίνετε τους άλλους αλλά και από το να επηρεάζεστε από την επίκριση των άλλων. Τα υγιή συναισθηματικά όρια προϋποθέτουν ξεκάθαρα εσωτερικά όρια δηλαδή να γνωρίζετε τα συναισθήματα και τις ευθύνες σας απέναντι στον εαυτό σας και τους άλλους.

Σεξουαλικά όρια: Έχουν σχέση με τη προστασία των σεξουαλικών σας επαφών δηλαδή το που, το πότε και με ποιόν θα έχετε ερωτική επαφή.

Πνευματικά όρια: Συνδέονται με τις πεποιθήσεις και τις εμπειρίες σας σε σχέση με το Θεό ή με κάποια άλλη ανώτερη δύναμη.

Ποια είναι τα υγιή όρια;

Τα υγιή όρια δημιουργούν ένα ξεκάθαρο πλαίσιο ανάμεσα στον εαυτό μας και σε ένα άλλο άτομο με το οποίο σχετιζόμαστε με οποιαδήποτε μορφή είτε διαπροσωπική είτε επαγγελματική.

Ο σκοπός των υγιών ορίων είναι η προστασία και η φροντίδα του εαυτού μας γιατί συντελούν στο να είμαστε συναισθηματικά και ψυχικά υγιείς.

Μας βοηθούν να ορίσουμε την ταυτότητα μας και να συνειδητοποιήσουμε για το τι είμαστε υπεύθυνοι και για το τι όχι καθώς και να παίρνουμε αποφάσεις σύμφωνα με τις δικές μας επιθυμίες και όχι μόνο σύμφωνα με τα θέλω των άλλων.

Μερικά παραδείγματα υγιών ορίων είναι τα εξής: Ένα άτομο μπορεί να ζητήσει από το σύντροφο του αν νιώθει την ανάγκη να περνάει μια βραδιά την εβδομάδα μόνος ή με φίλους σε αντίθεση με την ανάγκη του άλλου για καθημερινή επαφή. Μια νεαρή μητέρα μπορεί να ζητήσει από το σύντροφο της να αναλάβει κάποια καθήκοντα από τη φροντίδα του παιδιού έτσι ώστε να έχει χρόνο και για τον εαυτό της

Τα όρια είναι πολύ σημαντικά στη σχέση μεταξύ παιδιού και γονέα. Για παράδειγμα οι γονείς μπορεί να ζητήσουν από τα παιδιά να χτυπούν την πόρτα πριν να μπουν στη κρεβατοκάμαρα τους ή τα παιδιά να ζητήσουν από τους γονείς να μη διαβάζουν το ημερολόγιο τους για λόγους προστασίας της ιδιωτικότητας και των δυο.

Πώς να θέσετε υγιή όρια;

Όταν νιώσετε την ανάγκη να επιβάλετε τα όρια σας συζητήστε ήρεμα με αποφασιστικότητα χωρίς να είστε απολογητικοί ή θυμωμένοι.

Δεν θα πρέπει να θεωρείτε τον εαυτό σας υπεύθυνο για την αντίδραση του άλλου όσον αφορά τα όρια που θέτετε. Μερικά άτομα που είναι καταπιεστικά ή χειριστικά μπορεί να προσπαθήσουν να σας τεστάρουν.

Θα πρέπει να παραμείνετε σταθεροί στην άποψη σας χωρίς να στέλνετε διπλά μηνύματα έτσι ώστε να σεβαστούν και οι άλλοι τα όρια σας.

Στην αρχή μπορεί να νιώσετε ενοχές εξαιτίας της ανάγκης σας για οριοθέτηση. Όμως μην αφήνετε αρνητικά συναισθήματα όπως φόβο, αγωνία ή ενοχή να εμποδίσουν την προσπάθεια σας για επιβολή ορίων γιατί θα πρέπει να θυμάστε ότι η διαδικασία αυτή είναι συνυφασμένη με την προστασία του εαυτού σας.

Το να μάθουμε να θέτουμε υγιή όρια θέλει χρόνο. Είναι προτιμότερο να το προσπαθήσετε όταν εσείς νιώθετε συναισθηματικά έτοιμοι και όχι όταν κάποιος άλλος σας προτρέπει.

Απομακρύνετε από τη ζωή σας τοξικά άτομα που θέλουν να σας ελέγχουν και να σας χειραγωγούν και προσπαθήστε να σχετίζεστε με άτομα που σέβονται το δικαίωμα σας για οριοθέτηση.

Ποιες είναι οι δυσκολίες στην επιβολή ορίων;

Είναι σίγουρο ότι κανένας δεν επιθυμεί να παραβιάζεται η προσωπικότητα και τα δικαιώματα του.

Κάποιοι από τους λόγους που αδυνατούμε να επιβάλουμε τα όρια μας είναι οι εξής:

• Φόβος απόρριψης, εγκατάλειψης.
• Φόβος αντιμετώπισης τυχόν αντιδράσεων και συνεπειών.
• Ενοχικό συναίσθημα.
• Άγνοια επιβολής υγιών ορίων.

Συνέπειες έλλειψης ορίων

Οι σχέσεις γίνονται δύσκολες πιθανόν και καταστροφικές. Όσο λιγότερα όρια θέτετε δίνεται στους άλλους την εντύπωση ότι δεν μπορείτε να φροντίσετε τον εαυτό σας με αποτέλεσμα να θέλουν να σας επιβληθούν. Αυτό έχει σαν συνέπεια να εμπλέκεστε σε εξουσιαστικές σχέσεις και φιλίες χωρίς ισοτιμία και σεβασμό.

Νιώθετε ενοχές αν δεν ικανοποιείτε τους άλλους με αποτέλεσμα να υποστηρίζετε τα θέλω των άλλων και όχι τα δικά σας λέγοντας συνέχεια ναι.

Είστε συνεχώς το θύμα των καταστάσεων γιατί χωρίς οριοθέτηση είναι πολύ εύκολο να σας εκμεταλλευτούν οι γύρω σας και να χρεωθείτε λάθη που δε σας αναλογούν τόσο στη δουλειά όσο και στην οικογένεια αλλά και στον κοινωνικό σας περίγυρο.

Αν λειτουργείτε σύμφωνα με τα θέλω και τις επιθυμίες των άλλων είναι φυσικό μετά από κάποιο χρονικό διάστημα να διαμορφώσετε μια ασαφή εικόνα του εαυτού σας με πιθανό αποτέλεσμα να βιώσετε ακόμα και μια κρίση ταυτότητας.

Η έλλειψη οριοθέτησης ενισχύει το φόβο απόρριψης ή εγκατάλειψης που πιθανόν να ανάγεται στη παιδική σας ηλικία αν είχατε πάρει το μήνυμα ότι θα πρέπει να είστε αρεστοί και να κάνετε αυτό που επιθυμούν οι άλλοι για εσάς έτσι ώστε να σας αγαπούν και να μην σας εγκαταλείψουν.

Θετικές επιπτώσεις επιβολής υγιών ορίων

1. Αποκτάτε «αυτογνωσία» μια πολύ σημαντική αρετή για την προσωπική σας ευημερία.

2. Εξελίσσεστε σε καλύτερο φίλο και σύντροφο γιατί άτομα με υγιή όρια σέβονται και δεν παραβιάζουν την ιδιωτικότητα του άλλου.

3. Φροντίζετε ουσιαστικά τον εαυτό σας γιατί κατανοείτε ότι δεν είναι εγωιστικό να ικανοποιείτε τις ανάγκες σας εφόσον δεν περιορίζουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων.

4. Επικοινωνείτε καλύτερα με το περίγυρο σας διότι τα χαρακτηριστικά μιας ουσιαστικής επικοινωνίας είναι η ακρίβεια, η ειλικρίνεια και οι ξεκάθαρες θέσεις.

5. Αναπτύσσετε περισσότερο ενσυναίσθηση και κατανόηση. Όταν φροντίζετε τον εαυτό σας και γνωρίζετε τι μπορείτε να ανεχθείτε και τι όχι είναι φυσιολογικό να έχετε κατανόηση όσον αφορά τις επιθυμίες και τις ανάγκες των συντρόφων και των φίλων σας.

Η επιβολή ορίων συντελεί στο να προσελκύετε άτομα που θα σέβονται τη προσωπικότητα σας γιατί θα κατανοούν την ανάγκη σας να διεκδικείτε τις επιθυμίες και τα θέλω σας. Τα όρια στηρίζονται στο αξιακό σύστημα του καθενός.

Αν κάποιος αρνείται να τα δεχτεί ή είναι επικριτικός το ουσιαστικό ερώτημα είναι αν αξίζει να είναι πραγματικά στη ζωή σας. Το πιο σημαντικό από όλα όμως είναι να γνωρίζετε ότι και οι άλλοι έχουν δικαίωμα στην οριοθέτηση και επομένως οφείλετε να σέβεστε και το δικό τους χώρο.

Πώς να ξεμπλοκάρεις

Θα ξεκινήσω λέγοντάς σου ότι στη ζωή παίρνεις αυτό που τολμάς να διεκδικήσεις. Ξεκίνα να διεκδικείς!

Και για να ξεμπλοκάρεις ό,τι σε μπλοκάρει, χρειάζεται θάρρος. Και θάρρος δεν σημαίνει πως θα σταματήσεις να φοβάσαι. Δεν σημαίνει πως θα πατήσεις τον φόβο σου κάτω και θα τον τσαλακώσεις.

Ποιος δε φοβάται τίποτα; Είναι ουτοπικό να το πιστεύεις αυτό και τελικά, χάνεις χρόνο.

Ξεκίνα να διεκδικείς με θάρρος. Και θάρρος σημαίνει πως ενώ υπάρχει ο φόβος μέσα σου (δεν είσαι ο φόβος σου), συνεχίζεις να προχωράς. Δεν τον ταΐζεις περισσότερο από όσο χρειάζεται. Πόσο χρειάζεται; Ίσα ίσα να σε ξεβολέψει ελαφρώς. Να σε κάνει να αισθανθείς πως ήρθε η ώρα να ξεμπλοκάρεις από αυτά που σε κρατάνε πίσω.

Συνήθως αυτά που σε κρατάνε πίσω έχουν σχέση με κάτι που έγινε στο παρελθόν. Μία τραυματική σχέση, μία δουλειά που απολύθηκες ή δεν πληρωνόσουν όσο σου άξιζε. Μία κακοποιητική συμπεριφορά. Μία προδοσία από μία φιλία.

Μία υπόσχεση που έβαλες στον εαυτό σου, όπως να χαμογελάς πιο συχνά. Και δεν κράτησες. Σε κρατάει πίσω κάτι που είπε κάποιος άλλος για εσένα και εσύ του έδωσες πολύ σημασία. Πιο πολύ από όσο του αξίζει γιατί απλά ήταν η γνώμη κάποιου άλλου ανθρώπου.

Πως να ξεμπλοκάρεις από ό,τι σε κρατάει δέσμιό του

Δες τι σε μπλοκάρει. Αναγνώρισε το και δες από που προέρχεται και πώς συνδέεται με το παρόν σου. Βεβαιώσου πως έχει τη σχέση που εσύ επιλέγεις!


Για να προχωρήσεις πρέπει πρώτα να βρεις προς τα πού θέλεις να προχωρήσεις. Τι είναι αυτό που θέλεις, πώς θα ένιωθες αν το είχες και τί είσαι διατεθειμένος να κάνεις για αυτό.

Άλλαξε το σημείο εστίασης. Κοιτά αυτό που σε πλήγωσε, από μία διαφορετική οπτική. Μπορείς να επιλέξεις εσύ πως θα το κοιτάξεις και τί θα μάθεις από αυτό.

Αυτό δε σημαίνει πως θα σταματήσει να είναι τραυματικό. Ή πως δεν πόνεσες όταν συνέβη. Σίγουρα όμως έμαθες κάτι από αυτό, κάτι σημαντικό για εσένα. Σε βοήθησε να δεις τί θέλεις και τί δε θέλεις για την επόμενη φορά. Εστίασε στα χρήσιμα μαθήματα που πήρες.

Υπάρχουν τρόποι να ξεμπλοκάρεις από τα τροχοπέδια που πολλές φορές εμείς οι ίδιοι βάζουμε σε εμάς. Πάρ’το απόφαση και ζήτησε βοήθεια, καθοδήγηση από κάποιον φίλο. Δεν είσαι μόνος σε αυτό, όλοι μας έχουμε περάσει από αντίστοιχες καταστάσεις.

Είναι σημαντικό να δεις ποιοι μηχανισμοί σου λειτουργούν καλά και σε φέρνουν σε μία επιθυμητή κατάσταση και να τους χρησιμοποιείς σε αυτά που δεν λειτουργούν όσο καλά θα ήθελες.

Δες τι έχεις στο τώρα. Ευγνωμοσύνη για το τώρα. Η ευγνωμοσύνη είναι μία πανίσχυρη πρακτική, δεν είναι θεωρία. Μέσω της ευγνωμοσύνης, εδραιώνεσαι στο παρόν και θυμάσαι πως τίποτα δεν είναι δεδομένο, τίποτα δεν είναι σταθερό και μόνιμο και τίποτα δεν κρατάει για πάντα!

Ξεκίνα να επενδύεις σοβαρά στον εαυτό σου. Στην ενίσχυση της αυτοπεποίθηση σου, στα ταλέντα σου, στους στόχους σου, στη δύναμη σου.

Διεκδικήστε τη ζωή σου έτσι ακριβώς όπως τη θέλεις και όπως την ονειρεύεσαι. Ακόμα και αν κάνεις λάθη, ακόμα και αν φοβάσαι, συνέχισε να διεκδικείς με θάρρος.

Κόπωση λήψης αποφάσεων

Πόσο συχνά έχετε βρεθεί σε μια θέση όπου πρέπει να πάρετε σκληρές αποφάσεις που σας τραβούν προς διαφορετικές κατευθύνσεις; Αλλάζουμε συνεχώς γνώμη και στο τέλος φτάνουμε στο σημείο είτε να ρίξουμε νόμισμα, είτε να αποφασίσουμε βιαστικά επειδή έχουμε πια κουραστεί από την πολλή σκέψη. Ή επιλέγουμε να αποφεύγουμε συνεχώς να πάρουμε την απόφαση με την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει στο μεταξύ.

Ταυτίζεστε μήπως με την παραπάνω περιγραφή; Αν ναι, τότε είναι πιθανό να εμφανίζετε κόπωση λήψης αποφάσεων. Οι κακές αποφάσεις λαμβάνονται όχι εξαιτίας ανικανότητας, αλλά λόγω της δυσκολίας της ίδιας της διαδικασίας, η οποία αποδυναμώνει τη νοητική και ψυχική μας ενέργεια. Τώρα που γνωρίζουμε τι είναι η κόπωση λήψης αποφάσεων, ας εξερευνήσουμε τους πιθανούς τρόπους με τους οποίους μπορούμε να την καταπολεμήσουμε.

Πώς να καταπολεμήσουμε απλά την κόπωση λήψης αποφάσεων

1. Αναγνωρίζουμε τι έχει προτεραιότητα και παίρνουμε αυτή την απόφαση πρώτα

Αν η επαγγελματική και διαπροσωπική ζωή σας είναι τόσο περίπλοκη που στο τραπέζι υπάρχουν συνεχώς δύσκολες αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν, τότε είναι φυσιολογικό να νιώθετε παραλυμένοι από την πίεση. Σε αυτή την περίπτωση, αφού καταγράψετε μία προς μία τι πρέπει να αποφασιστεί, αποφασίστε τι είναι πιο επείγον και απαιτεί άμεση προσοχή. Υπάρχουν σίγουρα κάποια πράγματα που είναι σημαντικότερα από άλλα, εστιάστε για αρχή αποκλειστικά και μόνο σε αυτά.

2. Ημερήσιο πρόγραμμα για τον αυτοματισμό λιγότερο σημαντικών αποφάσεων

«Μήπως πρέπει να φάω ένα υγιεινό γεύμα σήμερα;», «Μήπως πρέπει να ξυπνήσω νωρίτερα αύριο;», «Τι ώρα να ετοιμάσω δείπνο απόψε;». Όσο απλές κι αν είναι αυτές οι ερωτήσεις, κάθε μία απαιτεί και πάλι μια απόφαση. Αν τις προσθέσετε όμως στις υπόλοιπες πιο σύνθετες και πολύτιμες, τότε τα πράγματα γίνονται πιο δυσάρεστα.

Οι μικρές ή λιγότερο σημαντικές αποφάσεις μας κάνουν να δαπανάμε χρόνο και παραγωγικότητα. Εντούτοις, υπάρχει και εδώ λύση. Αντί να πρέπει να παίρνετε καθημερινά τέτοιες αποφάσεις, δημιουργήστε ένα καθημερινό πρόγραμμα που απαντά αυτόματα και επαρκώς σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Με αυτό τον τρόπο, βάζουμε τη συγκεκριμένη απόφαση στον αυτόματο πιλότο.

3. Θέτουμε χρονικό όριο για κάθε απόφαση

Η λήψη σύνθετων ή μεγάλων αποφάσεων αυξάνει τον κίνδυνο ψυχικής και σωματικής εξουθένωσης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που φοβόμαστε μη πάρουμε τη λάθος απόφαση. Αυτή η αμφιβολία είναι αρκετή για να μας εξουθενώσει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι σημαντικό να θέτουμε όρια στον εαυτό μας ώστε να μη μας αφήνουμε περιθώρια να ανησυχούμε για περισσότερο χρόνο απ’ όσο πραγματικά ταιριάζει στην περίπτωση.

Μια τακτική που μπορούμε να εκμεταλλευτούμε είναι να αναγκάσουμε τον εαυτό μας να θέσει ένα χρονικό όριο στη διαδικασία λήψης της απόφασης. Αφού πάρουμε την απόφαση, προχωράμε παρακάτω χωρίς να κοιτάμε πίσω. Ξαναγυρίστε πίσω μόνο αν συμβεί κάτι απροσδόκητο που θα επηρεάζει τη συνέχεια.

4. Ζητάμε πληροφορίες από άλλους ανθρώπους – Δεν αποφασίζουμε μόνοι μας

Υπάρχουν ορισμένες καταστάσεις στις οποίες πρέπει να αποφασίσουμε μόνοι μας, είτε μας αρέσει, είτε όχι. Για όλες τις υπόλοιπες, οι δικοί μας άνθρωποι μπορούν να μας δώσουν ένα χέρι βοηθείας. Αναζητήστε απόψεις από τους ανθρώπους του περιβάλλοντός σας και θα μειώσετε το νοητικό βάρος της αναποφασιστικότητας.

Έχει σημασία όμως να ζητήστε την άποψη ενός ατόμου που σας γνωρίζει και που αντιλαμβάνεται τη σοβαρότητα της απόφασης και τις συνέπειες που αυτή μπορεί να έχει στη ζωή σας. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι δεν μπορεί ο άλλος να πάρει την απόφαση για εμάς, αλλά η οπτική και οι πληροφορίες που πιθανώς να μας προσφέρει, να καθορίσουν σημαντικά την πορεία την οποία θα επιλέξουμε να πάρουμε.

Να θυμάστε: δεν χάνετε εσείς τους άλλους, οι άλλοι χάνουν εσάς

Οι απώλειες και οι χωρισμοί αποτελούν μια θλιβερή πραγματικότητα της ζωής. Μάθετε να αντιμετωπίζετε τη λύπη και να θυμάστε πάντα: μη χάσετε τον εαυτό σας επειδή χάσατε κάποιον άλλον.

Οι άλλοι χάνουν εσάς όχι εσείς τους άλλους! Χωρίς αμφιβολία, κάποια στιγμή στη ζωή σας χάσατε κάποιον που σήμαινε πολλά για σας: έναν σύντροφο, έναν φίλο, κάποιον συγγενή…

Σήμερα θα μιλήσουμε για τις συναισθηματικές απώλειες, όχι για τις φυσικές. Αναφερόμαστε στις ρήξεις που με κάποιον τρόπο ξεριζώνουν τη ζωή μας. Πρόκειται για τις σχέσεις που μας αφήνουν πληγωμένους και γεμάτους ερωτήματα.

Το πιο δύσκολο μέρος του τερματισμού μιας σχέσης οποιουδήποτε είδους είναι η δυσκολία να αντιμετωπίσουμε το γεγονός αυτό θετικά, με τρόπο που μας βοηθάει να εξελιχθούμε σε προσωπικό επίπεδο.

Μετά από έναν χωρισμό, συνήθως η αυτοεκτίμησή μας παίρνει τον κατήφορο.

Πολλοί κατηγορούν τον εαυτό τους για το τέλος της σχέσης, ξεκινώντας έτσι μια κατιούσα ελικοειδή πορεία σκέψεων και ενοχής. Σκέφτονται πράγματα του τύπου: «Θα μπορούσα να έχω κάνει κάτι διαφορετικό», «δεν μου αξίζει η αγάπη», «δεν ήμουν αρκετά καλός/ή για αυτό το άτομο…».

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: για να ξεπεράσουμε τον πόνο μιας συναισθηματικής απώλειας πρέπει να ελέγξουμε αυτά τα είδη σκέψεων που τρέχουν στο μυαλό μας.

Δεν υπάρχει χειρότερος εχθρός από τον εαυτό σας. Όταν βιώνουμε συναισθηματικές απώλειες όπως έναν χωρισμό, μερικές φορές βασανίζουμε οι ίδιοι τον εαυτό μας.

Κάτι τέτοιο είναι ανώφελο. Ακολουθούν μερικές απλές, αποτελεσματικές στρατηγικές για να διαχειριστείτε τα συναισθήματά σας.

Αυτό που χάσατε, αυτό που αφήσατε πίσω σας και αυτό που θα σας βοηθήσει να προχωρήσετε μπροστά

Οι άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι από ό,τι πιστεύουμε.

Στην καθημερινότητά μας καταφέρνουμε να προσποιούμαστε ότι όλα βρίσκονται υπό έλεγχο. Αυτό μας βοηθάει να πιστεύουμε ότι μπορούμε να καταφέρουμε τα πάντα, ότι τίποτα δεν μας πληγώνει.

Σε ορισμένες περιόδους της ζωής μας το πιστεύουμε πραγματικά αυτό επειδή διατηρούμε ισχυρούς δεσμούς με τους ανθρώπους που αγαπάμε.

Οι στενές φιλίες, οι καλές οικογενειακές σχέσεις και μια ευτυχισμένη ερωτική σχέση μάς δίνουν φτερά, δύναμη και αισιοδοξία.

Μερικές φορές, όμως, αρκεί να χαλαρώσει ένας κρίκος σε αυτήν την τέλεια αλυσίδα για να καταρρεύσουν τα πάντα.

Ξαφνικά κατακλυζόμαστε σε τέτοιον βαθμό από αρνητικά συναισθήματα που κλεινόμαστε στον εαυτό μας και δεν ξέρουμε τι να κάνουμε, τι να σκεφτούμε ή πώς να αντιδράσουμε.

Τα θεμέλια της ύπαρξής μας μοιάζουν να έχουν καταρρεύσει κάτω από τα πόδια μας και δεν μπορούμε να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε την απώλεια, τον χωρισμό ή το άτομο που μας άφησε… και δεν ξέρουμε γιατί.

Μην ικετεύετε για αγάπη

Καταρχάς πρέπει να κατανοήσουμε ότι όλα τα αρνητικά συναισθήματα, δηλαδή η οργή, η απελπισία, η λύπη ή ο θυμός, έχουν τον σκοπό τους στον εγκέφαλό μας. Μας κάνουν να δούμε την πραγματικότητα όπως είναι έτσι ώστε να αντιδράσουμε απέναντι στον «κίνδυνο»:

• Τα αρνητικά συναισθήματα είναι ενστικτώδη και μας θέτουν σε επιφυλακή για κάτι: πρόκειται να υπάρξει κάποια αντίδραση.
• Αν είναι σαφές ότι κάποιος δεν μας αγαπάει, τίποτα δεν είναι πιο καταστροφικό από το να ικετεύουμε για μία ακόμα ευκαιρία.
• Ο χωρισμός πονάει. Είναι απαραίτητο να βιώσετε τη λύπη, να ξεσπάσετε και να περάσετε χρόνο με τις σκέψεις σας.
• Αργότερα θα καταφέρετε να αποδεχτείτε όσα έγιναν και θα αρχίσετε να προχωράτε μπροστά.

Η εστίαση στο παρελθόν και στο «τι θα γινόταν αν…» δεν ωφελεί, απλώς παρατείνει την απελπισία σας.

Οι άλλοι χάνουν εσάς, όχι εσείς τους άλλους

Οι άλλοι χάνουν εσάς, εσείς δεν χάνετε κανέναν. Το να βλέπετε έτσι τα πράγματα δεν αποτελεί εγωκεντρισμό αλλά συναισθηματική δύναμη. Να θυμάστε τα εξής:

• Αν οι άλλοι δεν ανταποκρίθηκαν στις ελπίδες και στα όνειρά σας, αν δεν κατάλαβαν την αξία σας, αν δεν ανταπέδωσαν την αγάπη σας, τη στοργή σας, την καλοσύνη σας, τότε οι άλλοι χάνουν εσάς, όχι εσείς εκείνους.
• Δεν μπορείτε να κατηγορείτε τον εαυτό σας για αυτήν την απώλεια.
• Μην ντροπιάζετε και μη βασανίζετε τον εαυτό σας. Μη σκέφτεστε ότι πρέπει να αλλάξετε για να ταιριάξετε στα σχέδιά τους.
• Μη χάσετε ποτέ την ταυτότητά σας ή αυτό που σας κάνει σπουδαίους. Αν σε κάποιους δεν αρέσει, είναι δικό τους πρόβλημα. Αν δεν καταλαβαίνουν, δεν υπάρχει λόγος να βασανίζεστε. Οι άλλοι χάνουν εσάς, όχι εσείς εκείνους.

Καλλιεργήστε την αγάπη για τον εαυτό σας, φροντίστε την αυτοεκτίμησή σας και μην καταστρέφετε τα ωραία σας γνωρίσματα για τα οποία προσπαθήσατε τόσο σκληρά απλώς επειδή κάποιοι δεν τα είδαν ή επειδή δεν ταίριαζαν στο σχήμα της καρδιάς τους.

Μη χάσετε τον εαυτό σας απλώς επειδή χάσατε κάποιον

Δεν αξίζει να χάσετε τον εαυτό σας. Δεν είναι υγιές να σταματήσετε να αγαπάτε τον εαυτό σας επειδή κάποιος επέλεξε να αποστασιοποιηθεί όταν εσείς ελπίζατε να είστε κοντά του.

• Αν επιλέξετε να σταματήσετε να φροντίζετε τον εαυτό σας ή αν επιλέξετε να αποστασιοποιηθείτε από την καρδιά σας, θα γίνετε θλιβεροί αιχμάλωτοι.
• Θα γίνετε αιχμάλωτοι του ατόμου που σας είπε όχι και σας έκλεισε την πόρτα φυτεύοντας σπόρους θλίψης στον νου σας.
• Κλείστε αυτό το κεφάλαιο και δώστε τέλος στον κύκλο του πόνου.
• Βγείτε έξω και ξαναγνωρίστε τον εαυτό σας.
• Μην υποκαταστήσετε τη χαμένη αγάπη με κάποια άλλη για να αισθανθείτε καλύτερα και να ξεχάσετε.

Το καλύτερο που έχετε να κάνετε σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να αφιερώσετε λίγο χρόνο για να θεραπευτείτε και να ξαναθυμηθείτε αυτά που σας κάνουν ευτυχισμένους. Μάθετε ποια είναι τα όνειρά σας και τι έχει νόημα για σας.

Αυτό που χάσατε δεν υπάρχει πλέον. Ανήκει στο παρελθόν. Τώρα έρχονται καινούργιες χαρές και νέες ελπίδες.

Αν το θέλετε, μπορείτε να το επιτύχετε.

Μερικές ερωτήσεις για τη ζωή σας

Τι κάνατε τα δύο τελευταία χρόνια ώστε να μείνετε ψυχικά ενήμερος;

Σας αρέσει το όνομά σας;

Θα θεωρούσατε επιθυμητό το να επιλέγατε ο ίδιος το όνομά σας μόλις φτάνατε στην ενηλικίωση, έτσι όπως αποφασίζετε ελεύθερα και για όλα τα άλλα;

Υπάρχουν θραύσματα στη ζωή σας από τα οποία τραυματίζεστε διαρκώς; Τι σας εμποδίζει να τα πετάξετε; Ελπίζετε ότι κάποια μέρα θα καταφέρετε να τα ξανακολλήσετε;

Τι θα έγραφε κάποιος άλλος στον έλεγχό σας:

– α) … έφερε εις πέρας τις εργασίες που του ανατέθηκαν, πάντοτε προς μεγάλη μας ικανοποίηση,
– β) … έκανε τα μαθήματά του σε ικανοποιητικό βαθμό,
– γ) … έκανε πάντα ό,τι καλύτερο μπορούσε,
– δ) … χάρη στους κοινωνικούς του τρόπους, έκανε γρήγορα φίλους.
– ε) … ξεχώρισε για τον πρωτότυπο τρόπο σκέψης του.
– στ) … δεν παρέβη ποτέ τους κανόνες,
– ζ) … του/της ευχόμαστε ό,τι καλύτερο για τις μελλοντικές προκλήσεις.

Δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε στη διάρκεια της ημέρας;

Ας υποθέσουμε ότι είστε ένας δευτερεύων χαρακτήρας σε μυθιστόρημα που διδάσκεται υποχρεωτικά στα μαθήματα δέσμης του λυκείου. Πώς πιστεύετε ότι θα περιέγραφαν οι μαθητές τον χαρακτήρα αυτό σε μια πρόταση;

Πώς θα κρίνατε την κατάσταση του οδοστρώματος στον δρόμο σας μέσα στη ζωή;

Πιάνετε εύκολα κουβέντα με τα ζώα;

Για πόση ώρα καταφέρνετε να παρατηρείτε ανθρώπους χωρίς να τους κρίνετε;

Πόσο λεπτός είναι ο πάγος πάνω στον οποίο κινείστε α) επαγγελματικά, β) προσωπικά, γ) ηθικά; Απάντηση σε εκατοστά.

Στην υποθετική περίπτωση που κάποιος είχε γράψει μια βιογραφία σας πιστή στην πραγματικότητα, θα συνιστούσατε το βιβλίο στους αναγνώστες;

Η πολυπλοκότητα του χαρακτήρα του Σενέκα

Η ηθική προσωπικότητα του Σενέκα προκάλεσε άπειρες συζητήσεις. Υπήρξε δυναμικός αλλά μάλλον ασυνεπής ηθικολόγος, κήρυκας περισσότερο παρά παράδειγμα στωική αρετής. Είναι σίγουρο ότι άλλοι επώνυμοι στωικοί απέδειξαν ότι ήταν αγνότεροι από αυτόν. Είναι γεγονός ότι αποδοκίμαζε τον κόσμο, μέσα στον οποίο ζούσε, εντούτοις όμως ο ίδιος είχε ηγετικό ρόλο μέσα σ’ αυτό τον κόσμο, όπως άλλωστε θα ταίριαζε σ’ ένα σκληρό Ρωμαίο πραγματιστή. Η ασυνέπεια πάντως ανάμεσα στη διδασκαλία του και στον τρόπο ζωής του είναι γεγονός που συγκέντρωσε υπερβολικά μεγάλη προσοχή και αντιμετώπισε έντονες κατακρίσεις, έτσι ώστε κατέληξε τελικά να αμαυρωθεί η πολυπλοκότητα του χαρακτήρα του Σενέκα και η λάμψη των επιτευγμάτων του.

Ο μελετητής δε θα πρέπει να λησμονεί ότι, πέρα από τις υπερβολικές, συχνά, ηθικολογίες του, δεν έπαψε να υπάρχει ο άνθρωπος της έντονης δράσης, ο επιτυχημένος ρήτορας, ο προσεκτικός πολιτικός, ο πανέξυπνος διπλωμάτης, ο επιδέξιος οικονομολόγος, το άτομο της εκπληκτικής μόρφωσης και πείρας, ο ουτοπικός οραματιστής της ενότητας των ανθρώπων, αλλά και ο βιαιότατος αντίπαλος των μονομαχιών, της δουλείας και κάθε μορφής αναλγησίας του ανθρώπου προς το συνάνθρωπό του. Είναι αλήθεια ότι μάλλον αργά αποφάσισε να ακολουθήσει και ο ίδιος με συνέπεια τα διδάγματά του, έτσι ώστε να διασώσει την υστεροφημία του. Αυτό όμως δε θα πρέπει να αμαυρώσει την εικόνα και τις προθέσεις του πολιτικού, καθώς και την καλλιτεχνική και ψυχολογική διεισδυτικότητα του συγγραφέα, και κάτι περισσότερο: τον ανθρωπισμό του Σενέκα ως βαθύτατα φιλοσοφημένου ατόμου.

Για τους εθισμένους στον καναπέ

Είσαι τόσο κουρασμένος που λειτουργείς δυσλειτουργικά. Αποτελείς μέρος μιας κοινωνίας υπερ-νευρωτικής. Περνάς τη μέρα σου σκεπτόμενος και κάνοντας πράγματα. Πρόσεξε την ψυχική σου κατάσταση όταν γυρνάς σπίτι. Είσαι λιώμα από την τόση δουλειά. Γι’ αυτό δεν είσαι για σαχλαμάρες. Πόσω μάλλον για οικογενειακά δράματα! Το μυαλό σου είναι τόσο μπαϊλντισμένο που το μόνο που σου κάνει όρεξη είναι να κάτσεις μπροστά στην τηλεόραση. Το να προσπαθήσεις να χαλαρώσεις, όμως, με αυτό τον τρόπο είναι σαν να κάνεις ομελέτα χωρίς αυγά, χωρίς πατάτες και χωρίς τηγάνι. Είναι αδύνατον! Βλέποντας τηλεόραση το μόνο που καταφέρνεις είναι να κατασιγάζεις προσωρινά τις νευρώσεις σου όσο ακούς τις νευρώσεις της κοινωνίας. Πράγματι, το να βυσματώνεις το μυαλό σου σε μια οθόνη από την οποία περνάνε εικόνες και ήχοι σε αποσυνδέει ακόμα περισσότερο από τον εαυτό σου. Και στο τέλος αδειάζει τη δεξαμενή σου ζωτικής ενέργειας. Η ποιότητα και η ποσότητα των σκέψεων που έχεις στη διάρκεια της μέρας καθορίζουν αυτές που έχεις κάθε νύχτα, στα όνειρά σου. Γι’ αυτό ξυπνάς τόσο κουρασμένος το πρωί. Και δεδομένου ότι δεν ξέρεις πώς να επαναφορτίσεις την ενέργειά σου, λειτουργείς δυσλειτουργικά. Δεν είναι τυχαίο που είσαι εγωκεντρικός. Ούτε που αντιδράς μηχανικά. Ούτε επίσης που αγωνίζεσαι και μπαίνεις σε σύγκρουση με αυτό που σου συμβαίνει… Δεν έχεις ακόμα την αναγκαία ζωτική ενέργεια για να ζήσεις με άλλον τρόπο.

Σήκω από τον καναπέ.

Χωρίς ενέργεια ζεις μη συνειδητά, βάζοντας τον αυτόματο πιλότο είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Επιπλέον, έχεις την τάση να είσαι πιο θλιμμένος, πιο θυμωμένος ή πιο αγχωμένος. Χωρίς να το αντιληφθείς, μπαίνεις σ’ έναν λαβύρινθο όπου ο τρόπος που σκέφτεσαι και πράττεις δε σέβεται ποτέ τη φυσική διαδικασία μέσα από την οποία το σώμα σου αναπαράγει τη ζωτική του ενέργεια. Αυτός ο φαύλος κύκλος συνεχούς εξάντλησης τελικά σε καίει. Και επιπλέον σε τρελαίνει.
Είναι τότε που μπορεί να πέσεις σε κατάθλιψη, μια παθολογική κατάσταση που εμφανίζεται αναπότρεπτα όταν εξαντλούνται εντελώς όλα τα αποθέματά σου ζωτικής ενέργειας. Όπως το κινητό σου παύει να λειτουργεί όταν τελειώνει η μπαταρία του, έτσι κι εσύ, όταν εξαντλείς τις μπαταρίες σου, μένεις χωρίς την αναγκαία δύναμη και κατανόηση για να τροποποιήσει τη στάση σου απέναντι στη ζωή. Η σωματική κόπωση σε μανταλώνει στην «τεμπελιά» και σε κάνει να μη βρίσκεις κανένα κίνητρο ώστε να μπεις στον κόπο να σηκωθείς από τον καναπέ. Και η πνευματική εξάντληση σε καταδικάζει σε «παραίτηση». Αναφέρομαι στο όταν η ψυχική σου διάθεση πέφτει επειδή δεν έκανες στη ζωή σου αυτό που διαισθάνεσαι ή ξέρεις ότι θα μπορούσες να είχες πραγματοποιήσει. Τόσο η τεμπελιά όσο και η παραίτηση δείχνουν έλλειμμα «ζωτικής ενέργειας». Δηλαδή, της μπαταρίας που σου επιτρέπει να λειτουργείς με συνειδητότητα και σοφία, αποδίδοντας το μάξιμουμ του δυναμικού σου.

Σταμάτα να είσαι ένας ενεργοβόρος βρικόλακας. Με το να παραμένεις σε μια περιοχή άνεσης σημαδεμένης από το ξόδεμα και τη συστηματική κατασπατάληση ενέργειας, το πέρασμα του χρόνου σε έχει μεταβάλει σε αυτόματο. Κι όχι μόνο αυτό: επίσης και σε βρικόλακα! Αισθάνεσαι τόσο άδειος που αφοσιώνεσαι στο να ρουφάς ασυνείδητα την ενέργεια των άλλων. Γι’ αυτό ορισμένες φορές η απλή παρουσία σου φέρνει σε άβολη θέση τους ανθρώπους γύρω σου. Τους απομυζάς ! Για τρεις μήνες προσπάθησε να ανακαλύψεις πώς θα δημιουργήσεις την προσωπική σου ζωτική ενέργεια. Η πηγή είναι άφθονη και βρίσκεται μέσα σου. Το να ξέρεις τι γεμίζει τις μπαταρίες σου και τι τις ξοδεύει είναι ένας άλλος τρόπος να γνωρίσεις τον εαυτό σου. Η πρόκληση είναι να μάθεις να διαχειρίζεσαι τον εαυτό σου, σεβόμενος την ισορροπία ανάμεσα στις ώρες δραστηριότητας και στις στιγμές ξεκούρασης και χαλάρωσης. Να θυμάσαι κάθε πρωί —αφού κάνεις ντους με περισσότερη συνειδητότητα— ότι είσαι ο δημιουργός της ζωτικής σου ενέργειας. Σχεδίασε μια ρουτίνα προσωπική, οικογενειακή και επαγγελματική που να σου επιτρέπει να ξαναφορτώνεις τις μπαταρίες σου.

Κανε κάποιο άθλημα και φυσική άσκηση τακτικά. Είναι θεμελιώδες να ιδρώνεις ή να λαχανιάζεις τουλάχιστον για τριάντα λεπτά τη μέρα. Δεν έχει σημασία το πώς, απλώς ίδρωνε και λαχάνιαζε. Φρόντιζε να τρως φαγητό. Δηλαδή, τρόφιμα που περιέχουν στ’ αλήθεια φυσικά συστατικά τα οποία θα σε γεμίζουν ενέργεια. Και, σε παρακαλώ, αγάπα τον εαυτό σου και σταμάτα να μένεις με άτομα που παραπονιούνται και αυτοθυματοποιούνται όλη μέρα. Αρκετά έχεις με τον εαυτό σου για να παλέψεις και με άλλους ενεργοβόρους βρικόλακες.

Κόψε τις παλιές συνήθειες

Για να μπορέσεις να αλλάξεις μία συνήθεια πρώτα πρέπει να την κατανοήσεις. 

Τη στιγμή που θα αντιληφθείς ότι μια συνήθεια σου αφαιρεί περισσότερα από αυτά που σου δίνει, είσαι στον δρόμο για να την ξεπεράσεις. Αυτό μάλιστα- για να το επιτύχεις δεν αρκεί να ξέρεις τη θεωρία. Χρειάζεται να διαθέτεις μεγάλες ποσότητες ενέργειας για να περάσεις στην πρακτική εφαρμογή. Η καλλιέργεια της ζωτικής ενέργειας προξενεί τα ακόλουθα θεραπευτικά αποτελέσματα, ενώ συγχρόνως ξεριζώνει την τεμπελιά και την παραίτηση:

• Αδυναμία να συνεχίσεις να λες στον εαυτό σου ότι δεν έχεις χρόνο για να διαχειριστείς την ενέργεια σου με πιο έξυπνο και βιώσιμο τρόπο.

• Περισσότερη δύναμη θέλησης για να ξεκινήσεις κάποιο άθλημα και να κάνεις φυσική άσκηση τουλάχιστον τρεις φορές τη βδομάδα.

• Απώλεια ενδιαφέροντος για ξόδεμα της ενέργειάς σου μέσα από διαμάχες παιδαριώδεις όσο και στείρες, που δε σου αποφέρουν πια τίποτα το θετικό.

• Μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση για να τροποποιήσεις και να ανακατατάξεις τις προτεραιότητές σου αναφορικά με το πώς φροντίζεις τη σωματική σου υγεία και καλλιεργείς την πνευματική σου ευεξία.

• Αύξηση ενεργοποίησης για να αμφισβητήσεις αυτό που τρως, εισάγοντας στη διατροφή σου φυσικά και οικολογικά τρόφιμα που δεν είναι προπαρασκευασμένα.

• Μεγαλύτερη ικανότητα στο να αφιερώνεις περισσότερες στιγμές στη ζωή σου για να γεμίζεις τις μπαταρίες σου.

• Περιοδικές κρίσεις ευαισθησίας, κατά τις οποίες θα αντιληφθείς τι σου δίνει ενέργεια, βρίσκοντας την αναγκαία δύναμη να κόψεις παλιές συνήθειες που σου την αφαιρούν.

Να πούμε μια για πάντα τα πράγματα με το όνομά τους

Η κοινή διαπίστωση ότι η ζωή μοιάζει με θεατρική παράσταση επιβεβαιώνεται κυρίως από το ότι οι άνθρωποι αλλιώς μιλούν και διαφορετικά ενεργούν: πρόκειται για μια κωμωδία στην οποία όλοι σήμερα είναι ηθοποιοί, γιατί όλοι μιλούν την ίδια γλώσσα, ενώ κανείς σχεδόν δεν είναι θεατής, αφού όλη αυτή η φλυαρία ξεγελά πια μόνο τα παιδιά και τους ανόητους.

Είναι μια παράσταση εντελώς ερασιτεχνική, αφόρητα παράλογη και βαρετή. Κι ωστόσο, θα άξιζε να προσπαθήσουμε σε τούτο τον αιώνα να κάνουμε τη ζωή μας μια αληθινή και όχι προσποιητή πράξη και να λύσουμε για πρώτη φορά στην ιστορία την περίφημη αντίθεση ανάμεσα στα λόγια και στις πράξεις.

Αλλά, όπως μας διδάσκει η πείρα, αυτά δε διορθώνονται και, καθώς δεν μπορούμε να αξιώσουμε από τους ανθρώπους να εξαντληθούν επιχειρώντας το αδύνατο, μας απομένει ένα μέσο μοναδικό και συγχρόνως πολύ απλό, αν και αναξιοποίητο μέχρι σήμερα: να χρησιμοποιήσουμε αλλιώς τις λέξεις και να πούμε μια για πάντα τα πράγματα με το όνομά τους.

Τι είναι όμως αυτό που αναγκάζει κάποιον να φοβάται, να σκέφτεται και να πράττει αγεληδόν;

Καμιά φορά μας απογοητεύει «αυτό που είμαστε». Ποθούμε να γίνουμε καλύτεροι απ’ όσο είμαστε. Αλλά δεν ξέρουμε τι ακριβώς σημαίνει αυτό. Ο Νίτσε κατανοεί την ανησυχία μας. Δε μας επιπλήττει λέγοντάς μας πως θα έπρεπε να νιώθουμε ευλογημένοι και να θυμόμαστε πως τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα˙ ή να λέμε πως με βάση τη γενική κατάσταση του κόσμου είμαστε πολύ τυχεροί και άρα θα πρέπει να νιώθουμε βολεμένοι. Απεναντίας, μας καλεί να ενδιαφερθούμε για το τι συμβαίνει όταν δεν είμαστε ευχαριστημένοι με τον εαυτό μας. Αυτό το θεωρεί σημάδι καλής ψυχικής υγείας. Ο Νίτσε θέλει να γνωρίσουμε αυτή τη δυσαρέσκεια, να την λάβουμε σοβαρά υπόψη και να κάνουμε κάτι γι’ αυτήν.

Μερικές πρώτες ιδέες για το πώς θα ήταν μια καλύτερη εκδοχή του καθενός από μας είναι ίσως οι εξής: να βγάζουμε περισσότερα χρήματα, να κάνουμε πιο συναρπαστικά πράγματα, να έχουμε μια δουλειά που να μας αρέσει, να μετακομίσουμε, να φύγουμε από μια απογοητευτική σχέση, να βρούμε καινούριους φίλους, να κάνουμε ένα μεταπτυχιακό. Αυτοί θα ήταν πολύ καλοί στόχοι. Προσέξτε όμως πως είναι όλοι τους εξωτερικοί. Αφορούν πράγματα που θα μπορούσαμε να κάνουμε ή να έχουμε. Τι συμβαίνει όμως με τον εαυτό μας; Ποιοι είμαστε πραγματικά, αυτοί καθ’ εαυτοί; Και γιατί δε στοχεύουμε προς τα εκεί; Γιατί δε γινόμαστε οι άνθρωποι που θέλουμε να είμαστε; Μήπως είμαστε πολύ τεμπέληδες;

Αυτό το ερώτημα θέτει ο Νίτσε σε ένα δοκίμιο με τίτλο «Ο Σοπενχάουερ ως παιδαγωγός»:

Ο ταξιδευτής εκείνος, που είχε δει πολλές χώρες και λαούς και κάμποσες ηπείρους, και τον ρώτησαν ποια ιδιότητα των ανθρώπων συνάντησε παντού, έλεγε: «έχουν μια κλίση στην οκνηρία» . Σε μερικούς θα φανεί ότι θα μιλούσε σωστότερα και πιο έγκυρα αν έλεγε: «είναι όλοι δειλοί». Κρύβονται κάτω από ήθη και απόψεις. Κατά βάθος, κάθε άνθρωπος ξέρει καλά πως βρίσκεται στον κόσμο για μία φορά και μόνο, ως κάτι μοναδικό, και πως καμιά άλλη τόσο παράξενη σύμπτωση δε θα συνταιριάξει, για δεύτερη φορά, μια τόσο θαυμάσια πολλαπλότητα σε ενότητα, όπως είναι αυτός: το ξέρει αυτό, αλλά το κρύβει σαν μια κακή συνείδηση – για ποιο λόγο; Από φόβο μπρος στον γείτονα ο οποίος απαιτεί τη σύμβαση, τη στιγμή που και ο ίδιος καλύπτεται με αυτή. Τι είναι όμως αυτό που αναγκάζει κάποιον να φοβάται τον γείτονα, να σκέφτεται και να πράττει αγεληδόν, και να μην είναι ευχαριστημένος με τον ίδιο του τον εαυτό; Η ντροπαλοσύνη, ίσως, για λίγους και σπάνιους. Για τους περισσότερους, όμως, είναι η νωθρότητα, η φυγοπονία, δηλαδή εκείνη η ροπή στην οκνηρία, για την οποία μίλησε ο ταξιδιώτης.

Έχει δίκιο: οι άνθρωποι είναι περισσότερο οκνηροί απ’ ότι δειλοί και φοβούνται περισσότερο τους κόπους που θα τους επέβαλε μια απόλυτη εντιμότητα και γύμνια. Μόνο οι καλλιτέχνες μισούν αυτή την αμέριμνη πορεία, με τα ιδανικά φερσίματα και τις αταίριαστες γνώμες , και φανερώνουν το μυστικό, την κακή συνείδηση του καθενός, την πρόταση πως κάθε άνθρωπος είναι ένα μοναδικό θαύμα. Τολμούν να μας δείξουν τον άνθρωπο˙ πως αυτός, ως και στην κάθε κίνηση των μυών, είναι μόνος του˙ ακόμα περισσότερο πως αυτός, με την αυστηρή συνέπεια της μοναδικότητάς του, είναι όμορφος και αξιοθαύμαστος, καινοφανής και απίστευτος, όπως κάθε έργο της φύσης, και βέβαια καθόλου βαρετός. Όταν ένας μεγάλος στοχαστής περιφρονεί τους ανθρώπους, περιφρονεί την οκνηρία τους˙ διότι εξαιτίας της οι άνθρωποι εμφανίζονται ως βιομηχανικά προϊόντα, ως αδιάφοροι, ανάξιοι για συναναστροφή και νουθεσία. Ο άνθρωπος που δε θέλει να ανήκει στη μάζα χρειάζεται μόνο να πάψει να είναι νωθρός απέναντι στον εαυτό του και θα πρέπει να ακολουθεί τη συνείδησή του η οποία του φωνάζει: «να είσαι ο εαυτός σου! Όλα αυτά δεν είσαι εσύ, αυτά που τώρα κάνεις, σκέφτεσαι και λαχταράς.

Κάθε νεανική ψυχή ακούει αυτή τη φωνή μέρα νύχτα και τρέμει˙ γιατί νιώθει αιωνίως σίγουρη την επιτυχία, όταν συλλογίζεται την πραγματική της απελευθέρωση˙ για τούτη την ευτυχία όμως όσο καιρό βρίσκεται στις αλυσίδες των γνωμών και του φόβου, κανείς και με κανένα τρόπο δεν μπορεί να τη βοηθήσει. Και δίχως την απελευθέρωση εκείνη, πόσο απελπισμένη και παράλογη μπορεί να γίνει η ζωή! Δεν υπάρχει πιο βαρετό και αντιπαθητικό πλάσμα από τον άνθρωπο που παραμερίζει το πνεύμα του δεξιά και αριστερά, πίσω και παντού. Σε έναν τέτοιο άνθρωπο δεν πρέπει τελικά να εναντιωνόμαστε, γιατί είναι φλοιός δίχως πυρήνα, ένα σάπιο, ζωγραφιστό, διογκωμένο ένδυμα, ένα καλλωπισμένο φάντασμα το οποίο δεν μπορεί να προκαλέσει φόβο, ούτε ασφαλώς συμπόνια. Και αν δικαίως λέμε πως ο τεμπέλης σκοτώνει το χρόνο, τότε πρέπει να ανησυχούμε σοβαρά, μήπως μια εποχή που στηρίζει την ευτυχία της στις κοινές γνώμες, δηλαδή στις ατομικές νωθρότητες, σκοτωθεί στ’ αλήθεια: εννοώ ότι θα σβηστεί από την ιστορία της πραγματικής απελευθέρωσης της ζωής.

Πόσο μεγάλη πρέπει να είναι η απέχθεια κατοπινών γενεών που θα ασχολούνται με την κληρονομιά εκείνης της εποχής, στην οποία βασίλευαν όχι οι ζωντανοί άνθρωποι αλλά ανθρωποειδή της κοινής γνώμης. Γι’ αυτό τον λόγο, η εποχή μας, για κάποιους μακρινούς απογόνους μπορεί να είναι η πιο σκοτεινή και πιο άγνωστη, καθότι πιο απάνθρωπη, περίοδος της ιστορίας. Διασχίζω τις καινούριες οδούς των πόλεων μας σκέφτομαι πως από όλα τα φριχτά σπίτια, που έχτισε για λογαριασμό της η γενιά της κοινής γνώμης, δε θα υπάρχει τίποτα σε μια εκατονταετία και πως επίσης, τότε, οι γνώμες αυτών των οικοδόμων πιθανώς θα έχουν διαλυθεί. Πόσο γεμάτοι ελπίδα πρέπει απεναντίας να είναι όλοι εκείνοι που δε νιώθουν πολίτες εκείνης της εποχής. Γιατί, αν ήταν κάτι τέτοιο, τότε θα συνεργάζονταν για να σκοτώσουν την εποχή τους και μαζί με την εποχή τους να βουλιάξουν – ενώ αυτοί, μάλλον, θέλουν να χαρίσουν στην εποχή τους ζωή για να εξακολουθήσουν, οι ίδιοι, να ζουν σε αυτή τη ζωή. Αλλά ακόμα κι αν το μέλλον δε μας επιτρέπει να ελπίζουμε τίποτα, η αλλόκοτη ύπαρξή μας ακριβώς σε αυτό το Τώρα μας ενθαρρύνει πειστικότατα να ζήσουμε σύμφωνα με έναν ιδιαίτερο νόμο και μέτρο: είναι αυτό το ανεξήγητο, το ότι ζούμε ακριβώς σήμερα, ενώ είχαμε άπειρο χρόνο για να υπάρξουμε, το ότι δεν κατέχουμε τίποτε άλλο από μια σπιθαμή σήμερα και πρέπει να δείξουμε γιατί και προς τι γεννηθήκαμε τώρα ακριβώς.

ΠΑΝΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΒΡΑΔΑΤΑΣ – Μία ιστορία που συγκλονίζει

Το έργο του Ξενοφώντα Κύρου Παιδεία αναφέρεται στην αγωγή, την ακμή, την πολιτεία και την προσωπικότητα του Κύρου του Πρεσβύτερου, βασιλιά των Περσών, που έζησε τον 6ο π.Χ. αιώνα και ήταν ο θεμελιωτής της περσικής αυτοκρατορίας.

Στο χωρίο που ακολουθεί, η Πάνθεια, Ασσύρια ευγενής, θρηνεί το νεκρό σύζυγό της, τον Αβραδάτα και τελικά αυτοκτονεί.

Η Πάνθεια είχε πιαστεί αιχμάλωτη από το στρατό του Κύρου. Ο Κύρος την προστάτευσε και τής φέρθηκε με αξιοπρέπεια. Έτσι η ίδια παρακάλεσε τον Κύρο να της επιτρέψει να στείλει μήνυμα στον Ασσύριο σύζυγό της, τον Αβραδάτα, να γίνει σύμμαχος του Κύρου. Πράγματι, ο Αβραδάτας παρουσιάστηκε στον Κύρο με τον στρατό του και του πρόσφερε τη συμμαχία του. Ο Αβραδάτας και ο Κύρος έγιναν φίλοι.

Η Πάνθεια σε μια κρίσιμη για τον Κύρο μάχη ζήτησε από τον Αβραδάτα να πολεμήσει με όλες του τις δυνάμεις στο πλευρό τού Κύρου ως ένδειξη ευγνωμοσύνης. Έτσι και έγινε, αλλά ο Αβραδάτας πολεμώντας σε μια κρίσιμη στιγμή μόνος του εναντίον πολυάριθμων εχθρών σκοτώθηκε στη μάχη. Η Πάνθεια, που τον αγαπούσε πολύ, τον θρηνεί και τελικά θέτει τέρμα στη ζωή της, ξεψυχώντας στην αγκαλιά του άντρα της.

Αρχαίο Κείμενο

Ἡ δὲ γυνὴ τοὺς μὲν εὐνούχους ἐκέλευσεν ἀποστῆναι͵ ἕως ἄν͵ ἔφη͵ τόνδ΄ ἐγὼ ὀδύρωμαι ὡς βούλομαι· τῇ δὲ τροφῷ εἶπε παραμένειν͵ καὶ ἐπέταξεν αὐτῇ͵ ἐπειδὰν ἀποθάνῃ͵ περικαλύψαι αὐτήν τε καὶ τὸν ἄνδρα ἑνὶ ἱματίῳ. Ἡ δὲ τροφὸς πολλὰ ἱκετεύουσα μὴ ποιεῖν τοῦτο͵ ἐπεὶ οὐδὲν ἥνυτε καὶ χαλεπαίνουσαν ἑώρα͵ ἐκάθητο κλαίουσα. Ἡ δὲ ἀκινάκην πάλαι παρεσκευασμένον σπασαμένη σφάττει ἑαυτὴν καὶ ἐπιθεῖσα ἐπὶ τὰ στέρνα τοῦ ἀνδρὸς τὴν ἑαυτῆς κεφαλὴν ἀπέθνῃσκεν. Ἡ δὲ τροφὸς ἀνωλοφύρατό τε καὶ περιεκάλυπτεν ἄμφω ὥσπερ ἡ Πάνθεια ἐπέστειλεν. Ὁ δὲ Κῦρος ὡς ᾔσθετο τὸ ἔργον τῆς γυναικός͵ ἐκπλαγεὶς ἵεται͵ εἴ τι δύναιτο βοηθῆσαι. Οἱ δὲ εὐνοῦχοι ἰδόντες τὸ γεγενημένον͵ τρεῖς ὄντες σπασάμενοι κἀκεῖνοι τοὺς ἀκινάκας ἀποσφάττονται.

Μετάφραση

Η γυναίκα διέταξε τους ευνούχους να απομακρυνθούν, «μέχρι να τον κλάψω όπως θέλω», τους είπε· στην τροφό είπε να παραμείνει και τη διέταξε, όταν πεθάνει, να σκεπάσει με το ίδιο ύφασμα αυτήν και τον άντρα της. Η τροφός την ικέτευσε θερμά να μην το κάνει αυτό, επειδή όμως τίποτα δεν κατάφερε και την έβλεπε να οργίζεται, κάθισε κλαίγοντας. Η Πάνθεια τότε έσυρε μαχαίρι που το είχε ετοιμάσει από πριν, σφάχτηκε και αφού ακούμπησε το κεφάλι της στο στήθος τού άντρα της ξεψύχησε. Η τροφός ξέσπασε σε θρήνο και σκέπασε τα σώματά τους, όπως τη διέταξε η Πάνθεια. Ο Κύρος μόλις πληροφορήθηκε την πράξη της γυναίκας, έτρεξε κατάπληκτος μήπως μπορούσε να παράσχει κάποια βοήθεια. Οι τρεις ευνούχοι εξάλλου, όταν αντίκρισαν αυτό που έγινε, έβγαλαν τα μαχαίρια τους και σφάχτηκαν.

Ξενοφῶν, Κύρου Παιδεία, Ζ, iii, 14 – 15

Εισαγωγή στον Αριστοτέλη

Αριστοτέλης: 385-322 

Γεννήθηκε στα Στάγιρα. Ήταν γιος του Νικόμαχου (γιατρού του βασιλιά της Μακεδονίας), μαθητής του Πλάτωνα, δάσκαλος του Αλέξανδρου, ιδρυτής του Λυκείου στην Αθήνα. Ο Αριστοτέλης διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη δόμηση της δυτικής συνείδησης. Έφερε σαν προτεραιότητα την επιθυμία της μάθησης, την αναζήτηση της ευτυχίας και τη δράση. Ώθησε τη δυτική σκέψη στην περιπέτεια της μεταφυσικής, τη βοήθησε να οργανώσει τις διάφορες γνώσεις. Παρόλο που αργότερα κατηγορήθηκε ότι παρεμπόδισε την εξέλιξη των γνώσεων (εξαιτίας της θεωρίας του για τα πέντε στοιχεία και της φυσικής των ουσιών), απελευθέρωσε τη γνώση της φύσης από το μυθικό λόγο και συνέβαλε στη διαμόρφωση του επιστημονικού πνεύματος.

1. Η επιθυμία της γνώσης. «Όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν από τη φύση τους τη γνώση»: αυτή η αποφασιστική πρόταση δεν εισάγει μόνο την Μεταφυσική, αλλά ένα πνεύμα που θα υποκινεί όλη την έρευνα. Θεωρούμενη σε όλο της το εύρος, βεβαιώνει πως ο άνθρωπος αναζητά από τη φύση και την ουσία του την ορθολογιστική γνώση του απόλυτου, γιατί επιθυμεί να γεμίσει το κενό που φέρει μέσα του. Αλλά αυτή η επιθυμία, δεν είναι πια επιθυμία μιας ψυχής εξόριστης σ’ ένα σώμα: ο άνθρωπος του Αριστοτέλη είναι στέρεα προοδεμένος στη φύση, είναι κατεξοχήν «ζωντανός». Όντας πάντα ένα ζώο, έχει ιδιαίτερες ικανότητες ήδη από τα πιο ταπεινά στάδια της ανάπτυξής του (η όραση του, παραδείγματος χάριν, δεν είναι μόνο χρηστική, αλλά και ενατενιστική, πράγμα που προκαλεί σε αυτόν ευχαρίστηση).

Αυτή η υπόσταση επιτρέπει να δημιουργηθεί η πυραμίδα της γνώσης, συντεταγμένη σε ασυνεχείς βαθμίδες, ανάλογα με την απόσταση στην οποία βρίσκονται οι αιτίες, οι λόγοι, οι βάσεις, οι σκοποί. Έτσι ενώ η τέχνη (ή τεχνική) δεν είναι παρά μια διάθεση συνοδευόμενη από λογική, που αφορά το άτομο και είναι στραμμένη προς την παραγωγή, η επιστήμη αγγίζει το οικουμενικό, γνωρίζει από τις αιτίες και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διδασκαλίας.

2. Ο λόγος περί φυσικής πραγματικότητας. Οι φυσικές πραγματικότητες «εν τω γίγνεσθαι» δεν αφήνονται στον κοινό, λαϊκό ή μυθικό λόγο αλλά αποτελούν το αντικείμενο της φυσικής, που είναι μια θεωρητική γνώση με οργάνωση και συνοχή. Το γίγνεσθαι δεν είναι ένα φθίνον φαινόμενο, γιατί ό,τι εμφανίζεται σε πράξη προϋπήρχε εν δυνάμει. Η φυσική πραγματικότητα αποτελείται από ύλη και μορφή. Ας πάρουμε για παράδειγμα μια μπρούτζινη σφαίρα: η μορφή της είναι αιώνια και δεν έχει ουσία (η σφαίρα) αλλά η ύλη της δεν μπορεί να γίνει κατανοητή μεμονωμένα (ο μπρούντζος είναι ήδη ένα συστατικό της). Η ύλη είναι λοιπόν αρχή του απροσδιόριστου, καθαρή δύναμη των αντιθέσεων. Αυτό που υπάρχει, είναι η ένωση.

Αυτό φαίνεται καθαρά στην εργασία της τέχνης, που προϋποθέτει τα δεδομένα και τις αρχές της φύσης και που πρέπει συνεπώς να τη μιμείται. Ένα άγαλμα του Ερμή θα έχει τέσσερις αιτίες: την ύλη (το μάρμαρο ας πούμε, αν και δεν πρόκειται για καθαρή ύλη ), τη μορφή, (του θεού) το ποιητικό αίτιο, (τον γλύπτη), το τελικό αίτιο (προβολή της θεότητας). Η διαφορά ανάμεσα στα αντικείμενα της τέχνης και τα ζωντανά όντα οφείλεται στο ότι τα τελευταία ενέχουν την αρχή της κίνησης τους.

3. Ο λόγος περί γλώσσας. Για να υπάρχει λόγος θα πρέπει η γλώσσα να λέει αυτό που είναι χωρίς να συγχέεται με αυτό. Αν δεν σεβαστούμε τη διαφορά τους, που επιτρέπει την επαγωγική άρθρωση, η εναλλαγή του αληθινού και του ψευδούς θα είναι ανέφικτη. Με βάση αυτή τη θεώρηση, ο Αριστοτέλης θα αναλύσει το είναι του λόγου και θα θεμελιώσει μεγάλο μέρος της Λογικής διατυπώνοντας τις αρχές της μη αντίφασης και της του τρίτου αποκλίσεως, αναλύοντας τη λειτουργία της πρότασης (υποκείμενο, συνδετικό, κατηγόρημα) και σχηματοποιώντας τους κανόνες του συλλογισμού.

Έτσι, ο συλλογισμός εμφανίζεται, για μεγάλο χρονικό διάστημα, το κατεξοχήν εργαλείο της επιστήμης και της εκπαίδευσης, γιατί καταδεικνύει την αλήθεια ενώνοντας δύο όρους με τη μεσολάβηση ενός τρίτου. Σε αντίθεση, η διαλεκτική συνάγει μόνο πιθανά συμπεράσματα, με την αντιπαραβολή απόψεων μέσα στο διάλογο. Όσο για τη ρητορική, αποσκοπεί μόνο στη ζωντανή σχέση με τον ακροατή, ο οποίος συνεκτιμάται συνολικά με τα πάθη του.

4. Το πρόβλημα της μεταφυσικής. Η φυσική πραγματικότητα δεν είναι το σύνολο της αλήθειας. Ποια όμως επιστήμη μπορεί να αγγίξει ό,τι δεν είναι φυσικό; Δεν πρέπει να βιαστούμε να απαντήσουμε: η μεταφυσική. Πράγματι, από την αρχή και η λέξη και το αντικείμενο της προκαλούν μια δυσκολία. Ο όρος «μεταφυσική» μπορεί να υποδεικνύει αυτό που εκτίθεται και διδάσκεται μετά τη φυσική, αλλά και αυτό που είναι ιεραρχικά ανώτερο, πέρα από τη φύση, διαχωρισμένο από την ύλη. Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι πρέπει να δημιουργήσουμε μια επιστήμη «ανώτερων αντικειμένων», αλλά ποια είναι αυτά; Θα πρέπει να τα χαρακτηρίσουμε ανάλογα με την προτεραιότητα ή ανάλογα με την οικουμενικότητά τους;

Αν δώσουμε έμφαση σε αυτό που είναι πρώτο, η υπέρτατη επιστήμη είναι η θεολογία. Η κατ’ εξοχήν θεϊκή επιστήμη δεν είναι άραγε αυτή που κατέχει τον Θεό και αυτή που πραγματεύεται με τα θεία; Το θεϊκό ον δεν υπόκειται, όπως τα άλλα όντα, στις κατηγορίες της ποιότητας, της ποσότητας, του χρόνου, του τόπου κ.λπ. Δεν έχει σχέση με το γίγνεσθαι, τη γέννηση και το θάνατο. Είναι υπέρτατη Αιτία, Πρώτη Κινητήρια Δύναμη που κινεί τα πάντα (μέσα από την επιθυμία σαν αντικείμενο αγάπης, πράγμα που το εμποδίζει να δεθεί με αυτό που κινεί). Αλλά αν το υπέρτατο ον που μπορούμε να γνωρίσουμε είναι πράγματι ο Θεός, που είναι ταυτόχρονα η υπέρτατη Σκέψη, τότε ο θεός σκέπτεται τον εαυτό του, είναι η Σκέψη της σκέψης (νοήσεως νόησις) (Μεταφ. Λ7). Υπό από αυτές τις συνθήκες, η φιλοσοφία, η ύψιστη των επιστημών, θα είναι απρόσιτη για τον άνθρωπο, προοριζόμενη αποκλειστικά για τον Θεό.

Αντιθέτως, αν ευνοήσουμε την οικουμενικότητα του όντος, η υπέρτατη επιστήμη θα είναι η οντολογία, η επιστήμη του όντος. Το αντικείμενο της είναι όμως το κοινό ον, οι πρώτες αρχές που το διέπουν, ή οι ξεχωριστές πραγματικότητες; Απορρίπτοντας την πλατωνική θεωρία των Ιδεών, μορφές υπόστασης που έχουν καταχρηστικά διαχωριστεί από το πλήρες πραγματικό, ο Αριστοτέλης επισημαίνει τη δυσκολία της φιλοσοφίας η οποία διχάζεται ανάμεσα στο λόγο περί του όντος και τη θεολογία, που αφορά επίσης το ον, αλλά το ον που είναι ένα. Για να μπορέσει η επιστήμη μας να καταστήσει αυτή την ενότητα πρότυπο και μέτρο, θα πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτούς τους διαχωρισμούς.

5. Ο άνθρωπος και η πράξη. Τι είναι ο άνθρωπος; Ένα πλήρες ζωντανό ον, και όχι κάτι που αναδύθηκε ξαφνικά. Ο Αριστοτέλης απορρίπτει απόλυτα κάθε μετατροπή από το ανώτερο προς το κατώτερο. «Ο άνθρωπος έχει χέρια γιατί είναι έξυπνος», δεν είναι έξυπνος επειδή έχει χέρια (Περί τα ζώα ιστορίαι, στ. 10). Η ψυχή δεν είναι μια έκπτωτη και χωριστή οντότητα, είναι η μορφή του σώματος, χωρίς την οποία ένα σώμα δεν είναι σώμα. Στον άνθρωπο, η ψυχή συσσωρεύει όλες τις λειτουργίες: φυτική, αισθητήρια, διανοητική (με ένα μέρος παθητικό, ένα άλλο ενεργητικό, υπερβατικό, θεϊκής φύσης).

Αυτή η ανθρωπολογία επιτρέπει να επανατεθούν τα μεγάλα θέματα της ηθικής. Ενάντια στον Πλάτωνα, ο οποίος θέτει ένα αυθύπαρκτο Καλό ριζικά διαχωρισμένο, απρόσιτο, ο Αριστοτέλης καθορίζει κάθε Καλό (αγαθόν) ως σκοπό (διατροφικό, επαγγελματικό, πνευματικό κ.λπ.). Αλλά όλα αυτά τα αγαθά-σκοποί δεν έχουν την ίδια αξία: υπάρχουν σχετικά αγαθά (που σκοπεύουν σε κάτι άλλο) και το απόλυτο αγαθό που αποτελεί αυτοσκοπό. Για τον άνθρωπο, το υπέρτατο αγαθό είναι η ευδαιμονία. Όλοι αναζητούν «το αγαθό» αλλά δεν βρίσκουν όλοι το σωστό, είναι τόσο εύκολο να θεωρήσουμε ένα σχετικό αγαθό σαν το απόλυτο Αγαθό.

Πώς να πραγματοποιήσουμε το Αγαθό; Θα πρέπει να πράξουμε σύμφωνα με τη λογική, δηλαδή να γίνουμε ενάρετοι. Ηθική ή πνευματική η αρετή επιτρέπει τη σωστή δομή της φύσης, της αγωγής και της λογική. Κόρη των «καλών συνηθειών», δημιουργεί στον άνθρωπο μια «δεύτερη φύση».

Οριζόμενη ως «η χρυσή τομή» ανάμεσα σε ανταγωνιστικά ελαττώματα, η ηθική αρετή δεν είναι σε καμία περίπτωση μια μετριοπαθής πενιχρότητα. Για παράδειγμα, αν το θάρρος είναι το αντίθετο της δειλίας αλλά και του θράσους, δεν αποτελεί τον αριθμητικό μέσο όρο τους. Η αρετή είναι η κορυφή, το βέλτιστο, η μοναδική ενάρετη συμπεριφορά απέναντι στην πολλαπλότητα των φαύλων

Καθώς η ενάρετη συμπεριφορά απαντάει με τον καλύτερο τρόπο στις απαιτήσεις της ανθρώπινης ουσίας, επιβραβεύεται με την ηδονή. Αυτή η ιδέα μπορεί να φανεί παράξενη αν σκεφτούμε πόσο εχθρικός είναι συνήθως ο ηδονισμός απέναντι στην ηθική. Παρόλα αυτά, αν εξετάσουμε σε βάθος την πραγματική φύση της ηδονής θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι δεν υπάρχει αντίφαση. Πράγματι, όταν αντιληφθούμε πως η ηδονή δεν είναι αυτοσκοπός, μια χωριστή πραγματικότητα, αλλά μια ανταμοιβή, ένα δωρεάν συμπλήρωμα που έρχεται σαν επιστέγασμα μιας πράξης, δεν μπορούμε πλέον να την αντιτάξουμε στην ενάρετη πράξη που της προσφέρει το καλύτερο δυνατό υπόβαθρο. Κατά παράδοξο τρόπο, η ηδονή καταστρέφεται από την αποκλειστική επιδίωξη της, εφόσον έτσι αλλοιώνεται η φύση και η λειτουργία της. Η ηδονή δεν αναπτύσσεται σαν χάρις παρά μόνον αν προστεθεί στην πράξη, «όπως η ομορφιά γι’ αυτούς που βρίσκονται στην άνθηση της νιό- της». (Ηθικά Νικομάχεια, Χ4).

6. Η ζωή στην Πολιτεία. Ο άνθρωπος είναι ένα ον διαλογιζόμενο, του οποίου η ύπαρξη απαιτεί ένα κατάλληλο περιβάλλον: την Πολιτεία. Είναι ένα ζώο πολιτικό. Ένας άνθρωπος χωρίς Πολιτεία θα ήταν «θεός ή θηρίο» (Πολιτεία, εισαγωγή). Η Πολιτεία δεν είναι μια απλή κοινωνία ζώων, που απαιτεί οργάνωση και θεσμούς, τα οποία είναι έργα ελευθερίας και λογικής. Ο ακρογωνιαίος λίθος της Πολιτείας είναι η Δικαιοσύνη, η οποία εξασφαλίζει την ισότητα (ισότητα αναλογική ή γεωμετρική όταν χρειάζεται να αποδοθούν άνισες απολαβές σε άνισες εργασίες, ανάλογα με την αξία και το έργο· ισότητα αριθμητική όταν πρέπει να δοθεί στον καθένα αυτό που του οφείλεται χωρίς να γίνεται διάκριση- περίπτωση εγκλημάτων ή παράνομων πράξεων). Στο βαθμό που προϋποθέτει σχέση με τον πλησίον, η Δικαιοσύνη είναι η ύψιστη αρετή. Δεν είναι όμως το ανώτερο ιδεώδες της Πολιτείας. Αυτό είναι η φιλία. Μια Πολιτεία απλώς δίκαιη, χωρίς φιλία, θα ήταν απάνθρωπη. Αν επικρατούσε η φιλία, η δικαιοσύνη θα ήταν περιττή.

7. Η υπέρτατη ευδαιμονία. Δεν πρέπει να τρέφουμε αυταπάτες: οι περισσότεροι άνθρωποι δεν δύνανται να είναι φιλόσοφοι και θα γίνουν απλώς καλοί πολίτες. Η υπέρτατη ευδαιμονία είναι αποκλειστικό προνόμιο μιας ολιγάριθμης επίλεκτης τάξης που επιδίδεται στη δραστηριότητα του διαλογισμού (ο νους, μέρος ανώτερο και καθαρά θεϊκό της ψυχής). Αυτή δραστηριότητα θα πρέπει να τοποθετηθεί σε πρώτη θέση γιατί υπάρχει για τον εαυτό της και όχι για κάποιον άλλο σκοπό, αντίθετα με άλλες χρήσιμες δραστηριότητες. Επιτρέπει στον άνθρωπο να φτάσει στην υπέρτατη ευδαιμονία και συνοδεύεται από μια αξεπέραστη ευχαρίστηση, στο βαθμό που η συγκεκριμένη δραστηριότητα αναπτύσσεται. Αυτό το συμπέρασμα είναι λογικό, αλλά μας οδηγεί σε ένα εντυπωσιακό παράδοξο: τη στιγμή που ο άνθρωπος επιτυγχάνει τον υπέρτατο σκοπό του, τον υπερβαίνει και γίνεται κάτι παραπάνω από άνθρωπος. Πράγματι, ένας τέτοιος σκοπός δεν είναι πλέον ανθρώπινος αλλά θεϊκός. Όλα συμβαίνουν λοιπόν λες κι ο άνθρωπος ήταν το ον που πρέπει να είναι κάτι παραπάνω από τον εαυτό του για να είναι ο εαυτός του. Άραγε το μέτρο του ανθρώπου να είναι η υπερβολή; Η ζωή δεν διαμελίζεται σε δύο χωριστούς κόσμους, όπως στον Πλάτωνα, αλλά δεν θα ήταν ζωή χωρίς αυτή την εσωτερική ένταση.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (1.0.1-1.1.7)

ΒΙΒΛΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ

[1.0.1] Πτολεμαῖος ὁ Λάγου καὶ Ἀριστόβουλος ὁ Ἀριστοβούλου ὅσα μὲν ταὐτὰ ἄμφω περὶ Ἀλεξάνδρου τοῦ Φιλίππου συνέγραψαν, ταῦτα ἐγὼ ὡς πάντῃ ἀληθῆ ἀναγράφω, ὅσα δὲ οὐ ταὐτά, τούτων τὰ πιστότερα ἐμοὶ φαινόμενα καὶ ἅμα ἀξιαφηγητότερα ἐπιλεξάμενος. [1.0.2] ἄλλοι μὲν δὴ ἄλλα ὑπὲρ Ἀλεξάνδρου ἀνέγραψαν, οὐδ᾽ ἔστιν ὑπὲρ ὅτου πλείονες ἢ ἀξυμφωνότεροι ἐς ἀλλήλους· ἀλλ᾽ ἐμοὶ Πτολεμαῖός τε καὶ Ἀριστόβουλος πιστότεροι ἔδοξαν ἐς τὴν ἀφήγησιν, ὁ μὲν ὅτι συνεστράτευσε βασιλεῖ Ἀλεξάνδρῳ, Ἀριστόβουλος, Πτολεμαῖος δὲ πρὸς τῷ ξυστρατεῦσαι ὅτι καὶ αὐτῷ βασιλεῖ ὄντι αἰσχρότερον ἤ τῳ ἄλλῳ ψεύσασθαι ἦν· ἄμφω δέ, ὅτι τετελευτηκότος ἤδη Ἀλεξάνδρου ξυγγράφουσιν [ὅτε] αὐτοῖς ἥ τε ἀνάγκη καὶ ὁ μισθὸς τοῦ ἄλλως τι ἢ ὡς συνηνέχθη ξυγγράψαι ἀπῆν. [1.0.3] ἔστι δὲ ἃ καὶ πρὸς ἄλλων ξυγγεγραμμένα, ὅτι καὶ αὐτὰ ἀξιαφήγητά τέ μοι ἔδοξε καὶ οὐ πάντῃ ἄπιστα, ὡς λεγόμενα μόνον ὑπὲρ Ἀλεξάνδρου ἀνέγραψα. ὅστις δὲ θαυμάσεται ἀνθ᾽ ὅτου ἐπὶ τοσοῖσδε συγγραφεῦσι καὶ ἐμοὶ ἐπὶ νοῦν ἦλθεν ἥδε ἡ συγγραφή, τά τε ἐκείνων πάντα τις ἀναλεξάμενος καὶ τοῖσδε τοῖς ἡμετέροις ἐντυχὼν οὕτω θαυμαζέτω.
[1.1.1] Λέγεται δὴ Φίλιππος μὲν τελευτῆσαι ἐπὶ ἄρχοντος Πυθοδήλου Ἀθήνησι· παραλαβόντα δὲ τὴν βασιλείαν Ἀλέξανδρον, παῖδα ὄντα Φιλίππου, ἐς Πελοπόννησον παρελθεῖν· εἶναι δὲ τότε ἀμφὶ τὰ εἴκοσιν ἔτη Ἀλέξανδρον. [1.1.2] ἐνταῦθα ξυναγαγόντα τοὺς Ἕλληνας, ὅσοι ἐντὸς Πελοποννήσου ἦσαν, αἰτεῖν παρ᾽ αὐτῶν τὴν ἡγεμονίαν τῆς ἐπὶ τοὺς Πέρσας στρατιᾶς, ἥντινα Φιλίππῳ ἤδη ἔδοσαν· καὶ αἰτήσαντα λαβεῖν παρ᾽ ἑκάστων πλὴν Λακεδαιμονίων· Λακεδαιμονίους δὲ ἀποκρίνασθαι μὴ εἶναί σφισι πάτριον ἀκολουθεῖν ἄλλοις, ἀλλ᾽ αὐτοὺς ἄλλων ἐξηγεῖσθαι. νεωτερίσαι δὲ ἄττα καὶ τῶν Ἀθηναίων τὴν πόλιν. [1.1.3] ἀλλὰ Ἀθηναίους γε τῇ πρώτῃ ἐφόδῳ Ἀλεξάνδρου ἐκπλαγέντας καὶ πλείονα ἔτι τῶν Φιλίππῳ δοθέντων Ἀλεξάνδρῳ εἰς τιμὴν συγχωρῆσαι. ἐπανελθόντα δὲ ἐς Μακεδονίαν ἐν παρασκευῇ εἶναι τοῦ ἐς τὴν Ἀσίαν στόλου.
[1.1.4] Ἅμα δὲ τῷ ἦρι ἐλαύνειν ἐπὶ Θρᾴκης, ἐς Τριβαλλοὺς καὶ Ἰλλυριούς, ὅτι τε νεωτερίζειν ἐπύθετο Ἰλλυριούς τε καὶ Τριβαλλούς, καὶ ἅμα ὁμόρους ὄντας οὐκ ἐδόκει ὑπολείπεσθαι ὅτι μὴ πάντῃ ταπεινωθέντας οὕτω μακρὰν ἀπὸ τῆς οἰκείας στελλόμενον. [1.1.5] ὁρμηθέντα δὴ ἐξ Ἀμφιπόλεως ἐμβαλεῖν εἰς Θρᾴκην τὴν τῶν αὐτονόμων καλουμένων Θρᾳκῶν, Φιλίππους πόλιν ἐν ἀριστερᾷ ἔχοντα καὶ τὸν Ὄρβηλον τὸ ὄρος. διαβὰς δὲ τὸν Νέστον ποταμὸν λέγουσιν, ὅτι δεκαταῖος ἀφίκετο ἐπὶ τὸ ὄρος τὸν Αἶμον. [1.1.6] καὶ ἐνταῦθα ἀπήντων αὐτῷ κατὰ τὰ στενὰ τῆς ἀνόδου τῆς ἐπὶ τὸ ὄρος τῶν τε †ἐμπόρων πολλοὶ ὡπλισμένοι καὶ οἱ Θρᾷκες οἱ αὐτόνομοι, παρεσκευασμένοι εἴργειν τοῦ πρόσω κατειληφότες τὴν ἄκραν τοῦ Αἴμου τὸν στόλον, παρ᾽ ἣν ἦν τῷ στρατεύματι ἡ πάροδος. [1.1.7] ξυναγαγόντες δὲ ἁμάξας καὶ προβαλόμενοι πρὸ σφῶν ἅμα μὲν χάρακι ἐχρῶντο ταῖς ἁμάξαις ἐς τὸ ἀπομάχεσθαι ἀπ᾽ αὐτῶν, εἰ βιάζοιντο, ἅμα δὲ ἐν νῷ εἶχον ἐπαφιέναι ἀνιοῦσιν ᾗ ἀποτομώτατον τοῦ ὄρους ἐπὶ τὴν φάλαγγα τῶν Μακεδόνων τὰς ἁμάξας. γνώμην δὲ πεποίηντο ὅτι ὅσῳ πυκνοτέρᾳ τῇ φάλαγγι καταφερόμεναι συμμίξουσιν αἱ ἅμαξαι, τοσῷδε μᾶλλόν τι διασκεδάσουσιν αὐτὴν βίᾳ ἐμπεσοῦσαι.

***

ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

[1.0.1] Στο ιστορικό μου έργο περιέλαβα όσα ο Πτολεμαίος, ο γιος του Λάγου, και ο Αριστόβουλος, ο γιος του Αριστόβουλου, αναφέρουν για τον Αλέξανδρο, τον γιο του Φιλίππου, και συμφωνούν μεταξύ τους, επειδή τα θεώρησα απόλυτα αληθινά· σε όσα όμως σημεία δεν συμφωνούν, διάλεξα εκείνα που μου φάνηκαν περισσότερο αξιόπιστα και συγχρόνως περισσότερο άξια διηγήσεως. [1.0.2] Και άλλοι βέβαια συγγραφείς μάς παρέδωσαν διαφορετικές πληροφορίες για τον Αλέξανδρο και δεν υπάρχει κανένας άλλος άνθρωπος, για τον οποίο να έχουν γραφεί περισσότερα αλλά και πιο αντιφατικά πράγματα. Σε μένα όμως ο Πτολεμαίος και ο Αριστόβουλος φάνηκαν πιο αξιόπιστοι στην αφήγησή τους, γιατί ο ένας, εξεστράτευσε μαζί με τον βασιλιά Αλέξανδρο, ενώ ο Πτολεμαίος εκτός από το ότι πήρε μέρος στην εκστρατεία, επειδή υπήρξε και ο ίδιος βασιλιάς, θα θεωρούσε μεγαλύτερη ντροπή από οποιονδήποτε άλλον να αναφέρει αναληθή πράγματα. Άλλωστε και οι δυο τους έγραψαν το έργο τους μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου και επομένως τίποτα δεν τους υποχρέωνε ούτε και ελπίδα υλικής αμοιβής είχαν να περιγράψουν τα γεγονότα διαφορετικά από ό,τι έγιναν. [1.0.3] Στην ιστορία μου περιέλαβα και μερικές πληροφορίες που πήρα από άλλους συγγραφείς, επειδή τις θεώρησα και αυτές άξιες διηγήσεως και όχι τελείως αναξιόπιστες· πάντως αυτά τα αναφέρω σαν απλή παράδοση για τον Αλέξανδρο. Αν σε κάποιον γεννηθεί η απορία, γιατί μου ήρθε στον νου να γράψω αυτήν εδώ την ιστορία, εφόσον τόσοι πολλοί συγγραφείς έγραψαν για τον Αλέξανδρο, ας εκφράσει την απορία του αυτήν, αφού διαβάσει όλα τα έργα των άλλων και μελετήσει και τη δική μου ιστορία.
[1.1.1] Λένε λοιπόν ότι ο Φίλιππος πέθανε, όταν επώνυμος άρχων στην Αθήνα ήταν ο Πυθόδηλος. Ο Αλέξανδρος, που ήταν γιος του Φιλίππου, τον διαδέχθηκε στον θρόνο σε ηλικία είκοσι περίπου ετών, και κατέβηκε αμέσως στην Πελοπόννησο. [1.1.2] Εδώ συγκέντρωσε τους Έλληνες της Πελοποννήσου και ζήτησε την αρχηγία της εκστρατείας εναντίον των Περσών, την οποία είχαν προηγουμένως παραχωρήσει στον Φίλιππο. Όλοι οι Πελοποννήσιοι ανταποκρίθηκαν στο αίτημά του εκτός από τους Λακεδαιμονίους, οι οποίοι του αποκρίθηκαν ότι δεν συνηθίζουν να ακολουθούν άλλους, αλλά αυτοί να είναι ηγεμόνες άλλων. Λένε ότι και οι Αθηναίοι έδειξαν κάποιες στασιαστικές διαθέσεις, [1.1.3] αλλά φοβήθηκαν από την πρώτη εμφάνιση του Αλεξάνδρου και του απέδωσαν ακόμη μεγαλύτερες τιμές από εκείνες που είχαν παραχωρήσει στον Φίλιππο. Όταν λοιπόν επέστρεψε στη Μακεδονία, άρχισε τις προετοιμασίες για την εκστρατεία στην Ασία.
[1.1.4.] Μόλις άρχιζε η άνοιξη, ο Αλέξανδρος ξεκίνησε για τη Θράκη εναντίον των Τριβαλλών και των Ιλλυριών, και γιατί πληροφορήθηκε ότι βρίσκονταν σε εξέγερση, αλλά και γιατί, επειδή συνόρευαν με τη Μακεδονία, έκρινε σωστό να μην τους αφήσει πίσω του, ενώ αυτός ετοιμαζόταν να εκστρατεύσει τόσο μακριά από τη χώρα του, παρά μόνο ολοκληρωτικά υποταγμένους. [1.1.5] Ξεκινώντας λοιπόν από την Αμφίπολη εισέβαλε στη Θράκη, δηλαδή στη χώρα των λεγομένων ελευθέρων Θρακών, έχοντας αριστερά του την πόλη Φίλιπποι και το όρος Όρβηλο. Λένε λοιπόν ότι, αφού πέρασε τον Νέστο ποταμό, έφθασε μέσα σε δέκα μέρες στο όρος Αίμο. [1.1.6] Στα στενά της ανηφορικής αναβάσεως του βουνού αυτού συνάντησαν τον Αλέξανδρο πολλοί οπλισμένοι έμποροι και οι ελεύθεροι Θράκες, προετοιμασμένοι να εμποδίσουν την προέλασή του. Για τον σκοπό αυτό είχαν καταλάβει την κορυφή του Αίμου, από την οποία θα περνούσε ο στρατός του. [1.1.7] Μάζεψαν λοιπόν άμαξες και τις τοποθέτησαν μπροστά τους, με σκοπό να τις χρησιμοποιήσουν ως προμαχώνα, αν το επέβαλλε η ανάγκη να πολεμήσουν. Συγχρόνως όμως είχαν στο μυαλό τους να αφήσουν τις άμαξες αυτές να πέσουν επάνω στη φάλαγγα των Μακεδόνων, καθώς αυτοί θα είχαν ανεβεί στο πιο απόκρημνο μέρος του βουνού. Είχαν τη γνώμη ότι όσο πυκνότερη ήταν η φάλαγγα, όταν θα την χτυπούσαν οι άμαξες, τόσο περισσότερο θα την διασκόρπιζαν, αν έπεφταν με ορμή καταπάνω της.