ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Σφῆκες (1474-1515)

ΞΑ. νὴ τὸν Διόνυσον, ἄπορά γ᾽ ἡμῖν πράγματα
1475 δαίμων τις εἰσκεκύλικεν εἰς τὴν οἰκίαν.
ὁ γὰρ γέρων ὡς ἔπιε διὰ πολλοῦ χρόνου
ἤκουσέ τ᾽ αὐλοῦ, περιχαρὴς τῷ πράγματι
ὀρχούμενος τῆς νυκτὸς οὐδὲν παύεται
τἀρχαῖ᾽ ἐκεῖν᾽ οἷς Θέσπις ἠγωνίζετο·
1480 καὶ τοὺς τραγῳδούς φησιν ἀποδείξειν κρόνους
τοὺς νῦν διορχησάμενος ὀλίγον ὕστερον.
ΦΙ. τίς ἐπ᾽ αὐλείοισι θύραις θάσσει;
ΞΑ. τουτὶ καὶ δὴ χωρεῖ τὸ κακόν.
ΦΙ. κλῇθρα χαλάσθω τάδε. καὶ δὴ γὰρ
1485 σχήματος ἀρχὴ—
ΞΑ. μᾶλλον δέ γ᾽ ἴσως μανίας ἀρχή.
ΦΙ. πλευρὰν λυγίσαντος ὑπὸ ῥύμης.
οἷον μυκτὴρ μυκᾶται καὶ
σφόνδυλος ἀχεῖ. ΞΑ. πῖθ᾽ ἑλλέβορον.
1490 ΦΙ. πτήσσει Φρύνιχος ὥς τις ἀλέκτωρ—
ΞΑ. τάχα βαλλήσει.
ΦΙ. σκέλος οὐράνιόν ‹γ᾽› ἐκλακτίζων.
ΞΑ. πρωκτὸς χάσκει. ΦΙ. κατὰ σαυτὸν ὅρα.
νῦν γὰρ ἐν ἄρθροις τοῖς ἡμετέροις
1495 στρέφεται χαλαρὰ κοτυληδών.
οὐκ εὖ; ΞΑ. μὰ Δί᾽ οὐ δῆτ᾽, ἀλλὰ μανικὰ πράγματα.
ΦΙ. φέρε νυν ἀνείπω κἀνταγωνιστὰς καλῶ.
εἴ τις τραγῳδός φησιν ὀρχεῖσθαι καλῶς,
ἐμοὶ διορχησόμενος ἐνθάδ᾽ εἰσίτω.
1500 φησίν τις ἢ οὐδείς; ΞΑ. εἷς γ᾽ ἐκεινοσὶ μόνος.
ΦΙ. τίς ὁ κακοδαίμων ἐστίν; ΞΑ. υἱὸς Καρκίνου
ὁ μέσατος. ΦΙ. ἀλλ᾽ οὗτός γε καταποθήσεται·
ἀπολῶ γὰρ αὐτὸν ἐμμελείᾳ κονδύλου.
ἐν τῷ ῥυθμῷ γὰρ οὐδέν ἐστ᾽. ΞΑ. ἀλλ᾽, ᾠζυρέ,
1505 ἕτερος τραγῳδὸς Καρκινίτης ἔρχεται,
ἀδελφὸς αὐτοῦ. ΦΙ. νὴ Δί᾽, ὠψώνηκ᾽ ἄρα.
ΞΑ. μὰ τὸν Δί᾽ οὐδέν γ᾽ ἄλλο πλήν τρεῖς καρκίνους·
προσέρχεται γὰρ ἕτερος αὖ τῶν Καρκίνου.
ΦΙ. τουτὶ τί ἦν τὸ προσέρπον; ὀξὶς ἢ φάλαγξ;
1510 ΞΑ. ὁ πιννοτήρης οὗτός ἐστι τοῦ γένους,
ὁ σμικρότατος, ὃς τὴν τραγῳδίαν ποεῖ.
ΦΙ. ὦ Καρκίν᾽, ὦ μακάριε τῆς εὐπαιδίας,
ὅσον τὸ πλῆθος κατέπεσεν τῶν ὀρχίλων.
ἀτὰρ καταβατέον γ᾽ ἐπ᾽ αὐτούς μοι· σὺ δὲ
1515 ἅλμην κύκα τούτοισιν, ἢν ἐγὼ κρατῶ.

***
Βγαίνει από το σπίτι ο Ξανθίας.
ΞΑΝ. Μεγάλους, μά το Διόνυσο, μπελάδες
κάποιος θεός μάς έφερε στο σπίτι.
Ήπιε, ήπιε ο γέρος, τού ᾽παιξαν κι αυλό,
και, από χαρά τρελός, όλη τη νύχτα
χορεύει και δε λέει να σταματήσει,
παλιούς χορούς από του Θέσπη τα έργα·
1480 οι χορευτές, λέει, τώρα είν᾽ όλοι μπούφοι·
θα παραβγεί μαζί τους να το δούνε.
Ακούγεται η φωνή του Φιλοκλέωνα από μέσα.
ΦΙΛ. Στην αυλόπορτα ποιός;
ΞΑΝ. Κατά δω προχωρεί η συμφορά.
ΦΙΛ. Μπρος! Το μάνταλο ανοίχτε μου.
Ανοίγει η πόρτα και ο Φιλοκλέωνας βγαίνει χορεύοντας.
Νά,
ο χορός αρχινά…
ΞΑΝ. Βρε δε λες πως η τρέλα αρχινά;
ΦΙΛ. στην ορμή του λυγούν τα πλευρά,
δυνατά τα ρουθούνια φυσούν,
τα σφοντύλια σφυρίζουν, βροντούν.
ΞΑΝ. Τρελοβότανο τρέχα να πιεις.
1490 ΦΙΛ. Σαν κοκόρι μαζεύεται ο Φρύνιχος, να…
ΞΑΝ. Θα σ᾽ αρχίσουν στις πέτρες σε λίγο θαρρώ.
ΦΙΛ. και κλοτσά και το πόδι τινάζει ψηλά.
ΞΑΝ. Από πίσω σου βλέπω ανοιχτή μια σπηλιά.
ΦΙΛ. Τη δική σου εσύ κοίτα δουλειά.
Απ᾽ την τόση μου ορμή
ξεκλειδώθηκαν πια των γοφών μου οι αρμοί.
Σταματά.
Ωραία δεν είναι; ΞΑΝ. Ωραία παλαβομάρα.
ΦΙΛ. Και τώρα εγώ θα βγω ν᾽ αντροκαλέσω.
Στους θεατές.
Ποιός σας καυχιέται πως καλά χορεύει
σε τραγωδίες; Εμπρός, να παραβγούμε!
1500 Είναι κανένας; ΞΑΝ. Ένας! Εκεί κάτω.
Έρχεται ένας μικρόσωμος χορευτής μεταμφιεσμένος σε κάβουρα.
ΦΙΛ. Ποιός είν᾽ ο δόλιος; ΞΑΝ. Είναι ο μεσιανός
γιος του Καβούρη. ΦΙΛ. Μια χαψιά θα γίνει·
μια γροθοπατινάδα και θα λιώσει·
δε νιώθει από ρυθμό. ΞΑΝ. Μα, κακομοίρη,
έρχεται κι άλλος, νά, απ᾽ τους Καβουραίους·
αδερφός του.
Έρχεται δεύτερος χορευτής, με την ίδια μεταμφίεση.
ΦΙΛ. Όπως βλέπω, έχω…ψωνίσει.
ΞΑΝ., βλέποντας να έρχεται και τρίτος χορευτής, καβουρόμορφος κι αυτός.
Ε, πόσα ψώνια; τρία καβούρια· ορίστε,
κι ο τρίτος γιος σιμώνει του Καβούρη.
ΦΙΛ. Βρε τί ᾽ν᾽ αυτό; Σφαλάγγι ή ρωγαλίδα;
1510 ΞΑΝ. Το πιννοκάβουρο είναι της γενιάς·
ο πιο μικρός· αυτός που γράφει τα έργα.
ΦΙΛ. Ω Καβούρη, καλότυχε πατέρα!
Τα τρυποκάρυδα έπεσαν μπουλούκι.
Μα κατεβαίνω, να πιαστώ μαζί τους.
Στον Ξανθία.
Πιάσ᾽ εσύ κι ανακάτευε τη σάλτσα,
για να τους ρίξω μέσα, αν τους νικήσω.
Προχωρεί ως το κέντρο της ορχήστρας.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΜΙΝΘΑ ή ΜΙΝΘΗ

ΜΙΝΘΑ ή ΜΙΝΘΗ

(φυτό, μέντα)

 

Κόρη του ποταμού Κωκυτού. Ερωτεύτηκε τον Πλούτωνα και ζήλεψε την Περσεφόνη για την προτίμηση που της έδειξε ο θεός του Κάτω κόσμου. Ήταν πολύ όμορφη, ομορφότερη ίσως και από την Περσεφόνη, και απείλησε τη θεά ότι θα τη διώξει. Αυτό προκάλεσε την οργή της Δήμητρας που μεταμόρφωσε τη Μίνθη στο ομώνυμο φυτό, τη μέντα.

 

Κατά τον Στράβωνα ήταν η Περσεφόνη που μεταμόρφωσε την κόρη στο φυτό ἡδύοσμον (της πάτησε το σώμα μέχρι που αυτό διαλύθηκε), γιατί έγινε ερωμένη του Πλούτωνα, και ότι από αυτήν ονομάστηκε το βουνό κοντά στην Πύλο, όπου υπήρχε ναός του Άδη. Κατά άλλους (Φώτιος) η Μίνθα ταυτίζεται με την Ίυγγα, που επίσης μεταμορφώθηκε.

H ευτυχία είναι μικρές στιγμές μέσα στο χρόνο

Σίγουρα οι φορές που αναρωτήθηκες αν νιώθεις πραγματικά ευτυχισμένος/η θα υπήρξαν πολλές. Σίγουρα θα υπήρξαν ακόμη περισσότερες φορές, μέσα στις οποίες θα προσπάθησες να κατανοήσεις τον κόσμο, όπως και την διάθεσή του. Άραγε γελούν με την ψυχή τους οι άνθρωποι ή προσποιούνται για ακόμη μια φορά; Άραγε να ανησυχείς; Όποια και αν είναι η δική σου φιλοσοφία περί ευτυχίας, ένα μόνο φρόντισε: να μην σε παίρνει από κάτω, μιας και η ευτυχία διαφέρει πολύ για τον καθένα!

Αν σου είπε κάποιος πως νιώθει ευτυχισμένος, το πιο πιθανό είναι να το εννοούσε. Εάν είπες κάποια στιγμή κάτι αντίστοιχο, τότε πιθανόν να το εννοούσες και εσύ. Τη δεδομένη χρονική στιγμή (εάν ανατρέξεις σε εκείνη) θα καταλάβεις πως μάλλον σου έτυχε κάτι που σε έκανε πραγματικά να χαμογελάσεις με την ψυχή σου και αυτό, στο λέω ειλικρινά, είναι συνώνυμο της ευτυχίας. Οι νότες χαράς και αισιοδοξίας που νιώθεις μέσα στο ατελείωτο πεντάγραμμο της ζωής, είναι όλα όσα πραγματικά χρειάζεσαι!

Μια λέξη, ένα χαμόγελο ή ένας άνθρωπος, είναι κάποιοι από τους πιο όμορφους λόγους για τους οποίους αξίζει να νιώθεις ευτυχισμένος. Μια βόλτα, ένα ταξίδι, ένα βιβλίο, ένα δώρο, ακόμη και ένα ηλιόλουστο πρωινό είναι μερικοί ακόμη από τους λόγους για τους οποίους αξίζει να νιώθεις ευτυχισμένος και ευγνώμων. Ολοκληρωτικά ευτυχισμένο μπορεί ωστόσο να σε κάνει μόνο ένας άνθρωπος και αυτός να είναι ο ίδιος σου ο εαυτός. Αν τον αγαπάς, αν τον αποδέχεσαι όπως ακριβώς είναι και αν νιώθεις υπερήφανος για όλα όσα έχεις βιώσει έως τώρα, τότε σε διαβεβαιώνω πως η αισιοδοξία θα γίνει μια για πάντα σύμμαχος σου και οι ευτυχισμένες στιγμές θα μοιάζουν ως η καλύτερη δυνατή προσθήκη που θα μπορούσες ποτέ να κάνεις στη ζωή που έχεις επιλέξει να ζεις.

Μην περιμένεις να σε αποδεχθείς ολοκληρωτικά, ούτε να ανέβεις στη κορυφή από τη μία ημέρα στην άλλη. Κάθε καλό για να σου συμβεί χρειάζεται χρόνο και σίγουρα υπομονή. Να θυμάσαι πως πάντα το πιο δύσκολο βήμα είναι το πρώτο, εάν πάρεις όμως την απόφαση να το κάνεις, τότε σίγουρα τα αμέσως επόμενα βήματα θα ακολουθήσουν πολύ πιο σύντομα από όσο φαντάζεσαι! Μην περιμένεις τίποτα και από κανέναν, παρά μόνο από τον ίδιο σου τον εαυτό! Αγάπησε τον και απόλαυσε τις απλές στιγμές της καθημερινότητας, τις οποίες ξεχνούσες να παρατηρήσεις έως τώρα. Εδώ που έφτασες, λίγο δεν είναι και εκεί που σκοπεύεις να πας, να είσαι βέβαιος/η πως σύντομα θα φτάσεις. Αρκεί να το πιστέψεις. Αρκεί στα αλήθεια να το λέει η καρδιά σου!

Ξημέρωσε… Δες τον ήλιο, απόλαυσε το πρωινό σου, μοιράσου το με κάποιον που το χαμόγελο του έχει ως απάντηση το δικό σου και λίγο αργότερα μπες εάν θες για λίγο στον κόπο να συνειδητοποιήσεις πως αυτή ίσως να ήταν μια από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ημέρας σου. Η ευτυχία βρίσκεται πάντα εδώ, απλά μας δίνεται διαδοχικά και συνήθως εκεί που δεν το περιμένουμε, γι’ αυτό και δυσκολευόμαστε πολλές φορές να την αναγνωρίσουμε. Αυτή τη φορά φρόντισε να την αναγνωρίσεις πιο σύντομα από πριν. Αυτή τη φορά μην ξεχάσεις να την απολαύσεις όπως ποτέ άλλοτε! Η ευτυχία βρίσκεται παντού! Για την ακρίβεια υπήρχε πάντα μέσα σου! Απελευθέρωσε την! Στα αλήθεια το αξίζεις πολύ!

Νίτσε: Να μην σκέφτεσαι πια τον εαυτό σου

Θα έπρεπε να σκεφτούμε σοβαρά: γιατί πηδούμε στο νερό για να ανασύρου­με κάποιον που βλέπουμε να πνίγεται, ενώ δεν τρέφουμε κα­μιά συμπάθεια γι' αυτόν;

Από έλεος: εδώ δεν σκέφτεσαι πια παρά τον πλησίον σου, - απαντά ο παραλογισμός. Η αλήθεια είναι ότι στον οίκτο, - εννοώ σ' αυτό που συνήθως αποκαλούμε εσφαλμένα οίκτο - δεν σκεπτόμαστε πια τον εαυτό μας συ­νειδητά, αλλά τον σκεφτόμαστε πολύ έντονα με ασυνείδητο τρόπο, όπως όταν το πόδι μας γλιστρά και κάνουμε ασυνείδη­τα τις αντίθετες κινήσεις που αποκαθιστούν την ισορροπία μας, χρησιμοποιώντας καταφανώς όλη μας τη λογική.

Το ατύ­χημα ενός άλλου προσώπου μας προσβάλλει γιατί μας κάνει να νιώσουμε την αδυναμία μας, ίσως και τη δειλία μας, αν δεν τον βοηθήσουμε. Ή μάλλον αυτό προκαλεί ήδη από μόνο του μείωση της τιμής μας μπροστά στους άλλους ή και στον ίδιο τον εαυτό μας.

Ακόμη περισσότερο βρίσκουμε στο ατύχημα και στον πόνο ένα σήμα κινδύνου που παραμονεύει για μας. Και ήδη αυτές οι ενδείξεις της ανθρώπινης αβεβαιότητας και αδυ­ναμίας μπορούν να μας προκαλέσουν οδυνηρές συνέπειες. Απωθούμε αυτό το είδος αθλιότητας και προσβολής και απα­ντούμε σ' αυτό με μια πράξη συμπόνιας που μπορεί να κρύβει μια λεπτή άμυνα και ακόμη μια εκδίκηση.

Μαντεύει κανείς ότι στο βάθος σκεφτόμαστε πολύ τον εαυτό μας, όταν βλέπουμε την απόφαση που παίρνουμε σε όλες τις περιπτώσεις όπου μπο­ρούμε να αποφύγουμε το θέαμα του άλλου που πάσχει, που στερείται, που οδύρεται: αποφασίζουμε να μην το αποφύγου­με όταν μπορούμε να το πλησιάζουμε ως άνθρωποι δυνατοί και συμπονετικοί, σίγουροι για την επιδοκιμασία, θέλοντας να νιώσουμε την αντίθεση της δικής μας ευτυχίας, ή καλύτερα ελ­πίζοντας να διασκεδάσουμε την πλήξη μας.

Οδηγούμε στην παραπλάνηση όταν αποκαλούμε οίκτο (Mitleid) την οδύνη (Leid) που μας προκαλεί ένα τέτοιο θέαμα και που μπορεί να είναι πολύ ποικιλόμορφο, επειδή σε κάθε περίπτωση, είναι μια οδύνη από την οποία λυτρώνεται αυτός που υποφέρει μπρο­στά μας: αυτό είναι δικό μας, όπως εκείνου είναι δικός του ο πόνος του.

Όταν λοιπόν επιδιδόμαστε σε συμπονετικές πρά­ξεις, απαλλασσόμαστε μόνο από τον προσωπικό πόνο. Ωστό­σο, δεν ενεργούμε ποτέ έτσι από ένα μόνο κίνητρο: όπως είναι βέβαιο ότι θέλουμε να λυτρωθούμε από ένα πόνο, το ίδιο βέ­βαιο είναι ότι, για την ενέργεια, υποχωρούμε σε μια παρόρμηση ευχαρίστησης - και η ευχαρίστηση προκαλείται από το θέα­μα μιας κατάστασης αντίθετης με τη δική μας, επειδή η σκέψη της δύναμης να βοηθούμε μόνο αν θέλουμε, αποσκοπεί σε επαίνους και σε αναγνώριση στην περίπτωση που θα βοηθού­σαμε, με την πράξη της ίδιας της βοήθειας, εφόσον η πράξη πετυχαίνει (και όπως πετυχαίνει προοδευτικά, προκαλεί από μόνη της χαρά στον εκτελεστή της), αλλά κυρίως από το αί­σθημα ότι η παρέμβασή μας θέτει ένα όρο σε μια εξοργιστική αδικία (η εκτόνωση της οργής αρκεί ήδη για να ανακουφίσει).

Όλα αυτά μαζί με πολλά ακόμη λεπτότερα στοιχεία, είναι «οί­κτος» («Mitleid»): -πόσο αδέξια επιτίθεται η γλώσσα μας μ' αυ­τή τη λέξη για ένα τόσο περίπλοκο οργανισμό! - Το ότι, αντίθε­τα, η συμπόνια είναι ταυτόσημη με την οδύνη που την προκα­λεί η θέα της, ή το ότι έχει γι' αυτό μια ιδιαίτερα διεισδυτική και ευαίσθητη κατανόηση - αυτά αντιτίθενται στην εμπειρία, κι εκείνος που έχει εγκωμιάσει τον οίκτο μ' αυτές τις δύο σχέ­σεις, στερείται αρκετής πείρας στο ηθικό πεδίο.

Γι' αυτό μου εγείρονται αμφιβολίες όταν διαβάζω τα απίστευτα πράγματα που αναφέρει ο Σοπενχάουερ για την ηθική: αυτός που θα ήθε­λε με όλα αυτά να μας πείσει να πιστέψουμε στην μεγάλη και­νοτομία της εφεύρεσής του, ότι δηλαδή ο οίκτος - αυτός ο οί­κτος που παρατηρεί τόσο επιπόλαια και που περιγράφει τόσο αδέξια - είναι η πηγή κάθε ηθικής πράξης για το παρόν και για το μέλλον - ακριβώς εξαιτίας των ικανοτήτων που αυτός πρώ­τος επινόησε γι' αυτόν.

Στο κάτω- κάτω, τι ξεχωρίζει τα άτομα χωρίς έλεος από τα συμπονετικά άτομα;

Πριν απ' όλα -για να δώσουμε ακόμη ένα σκίτσο με αδρές γραμμές- δεν έχουν την ευερέθιστη φαντασία που προκαλεί ο φόβος, ούτε την επιδεξιότητα να προαισθάνονται τον κίνδυνο. Έτσι, η ματαιοδοξία τους πληγώνεται πιο αργά αν γίνει κάτι που θα μπορούσαν να το είχαν αποφύγει (για να διαφυλαχτεί η περηφάνια τους, τους προστάζει να μην αναμιχτούν ανώφελα σε υποθέσεις των άλ­λων, και μάλιστα, εφόσον ενεργούν έτσι, τους αρέσει να βοη­θά ο καθένας τον εαυτό του και να παίζει με τα δικά του χαρ­τιά) . Επιπλέον, έχουν συνηθίσει γενικά να υπομένουν περισσό­τερα βάσανα απ' όσο οι συμπονετικοί άνθρωποι, και δεν τους φαίνεται άδικο να υποφέρουν οι άλλοι εφόσον έχουν υποφέ­ρει κι αυτοί οι ίδιοι.

Στο κάτω-κάτω, το θέαμα των ευαίσθητων αισθημάτων τους προκαλεί τον ίδιο πόνο που προκαλεί το θέα­μα της στωικής απάθειας στους συμπονετικούς ανθρώπους. Κι έχουν για τις ευαίσθητες καρδιές περιφρονητικά λόγια και φοβούνται ότι το αρρενωπό πνεύμα τους και η ψύχραιμη ανδρεία τους κινδυνεύουν: μπροστά στους άλλους κρύβουν τα δάκρυά τους και όταν είναι μόνοι τους τα σφουγγίζουν οργι­σμένοι με τον ίδιο τους τον εαυτό.

Αυτοί ανήκουν σε ένα άλλο είδος εγωιστών από τους συμπονετικούς ανθρώπους. Αλλά με το να τους χαρακτηρίσουμε κακούς με διακριτική σημασία και να αποκαλέσουμε τα συμπονετικά άτομα καλούς, δεν σημαίνει τίποτα άλλο από μια ηθική της μόδας: ακριβώς όπως είχε η αντίθετη μόδα στην εποχή της, μια πολύ μακρόχρονη εποχή!

Νίτσε, Αυγή - Σκέψεις για τις ηθικές προλήψεις

Γεννημένοι να αγαπάμε - Στοχασμοί για την αγάπη

Όταν πρόκειται να δώσουμε αγάπη, οι ευκαιρίες είναι απεριόριστες και όλοι είμαστε χαρισματικοί.  Υπάρχει κάτι με το οποίο συμφωνούν όλοι οι άνθρωποι της γης: ποτέ δεν είμαστε τόσο χαρούμενοι, δημιουργικοί και παραγωγικοί όσο όταν έχουμε αγάπη στη ζωή μας. Χωρίς αυτή, η ζωή μας είναι άδεια και δίχως νόημα. Αν και είμαστε γεννημένοι για αγάπη, πολλοί από εμάς δεν το συνειδητοποιούμε παρά μόνο όταν είναι πολύ αργά.  Το να έχουμε τη δυνατότητα για αγάπη είναι πολύ διαφορετικό από το να έχουμε την ικανότητα να αγαπάμε. Η αγάπη μαθαίνεται και πρέπει να σπουδάζεται και να ασκείται διαρκώς.

· Η αγάπη απαιτεί προσπάθεια. Πεθαίνει όταν την παραμελούμε, όταν αδιαφορούμε ή τη θεωρούμε δεδομένη.
· Είναι αγέραστη, διαρκεί όσο ανασαίνουμε. Σε μεγαλύτερη ηλικία τα συναισθήματα μπορούν να βαθύνουν, να πλουτίσουν και να γίνουν πιο ανθεκτικά. Η παλιά αγάπη, όπως το παλιό κρασί γίνεται πιο απολαυστική, πιο πολύτιμη, πιο αναζωογονητική και το νόημα της αγάπης έχει κατανοηθεί πληρέστερα στις πιο ώριμες ηλικίες.
· Μην περιμένετε την αγάπη να έρθει σε εσάς. Παράδειγμα ο σκύλος που είναι ανοιχτός στην αγάπη, με απλά μηνύματα, διόλου απειλητικά και ξεκάθαρα. Μην κάθεστε στωικά χωρίς να ζητάτε αυτό που θέλετε, να λέτε αυτό που αισθάνεστε.
· Αντισταθείτε στο φόβο της τρωτότητας και της ευαλωτότητας. Μην καταδικάζετε τον εαυτό σας στη μοναξιά από φόβο μην πληγωθείτε, έτσι χάνετε την υπέρτατη χαρά της αληθινής οικειότητας και την ευκαιρία να πετύχετε στην αγάπη.
· Η αγάπη ξέρει ποιο είναι το ουσιώδες. Μας κάνει να αποδεχόμαστε ο ένας τις ατέλειες του άλλου και να νιώθουμε πιο άνετα με αυτές. Επικεντρωνόμαστε στην εσωτερική ομορφιά που μένει ανεπηρέαστη από το χρόνο.
· Η αγάπη δεν έχει σχέση με τον ανταγωνισμό. Η νίκη έρχεται μέσα από τη συνεργασία, το συμβιβασμό και το νοιάξιμο για τον άλλο.
· Η αγάπη θέλει υπομονή και επιμονή. Δεν είναι πάντα όλα ρόδινα όπως στην αρχή της. Αν δεν δείξουμε προσαρμοστικότητα η σχέσεις μας δε θα αντέχουν στο χρόνο.
· Ζήστε το τώρα. Ζωή είναι ότι συμβαίνει ενώ εμείς χάνουμε πολύτιμο χρόνο ψάχνοντας να βρούμε τι είναι ζωή.
· Ακόμα κι αν εμείς πείσουμε τον εαυτό μας ότι δε χρειαζόμαστε τους άλλους, εκείνοι μας χρειάζονται. Η αγάπη είναι ο πιο αποτελεσματικός δεσμός: έχει τη δύναμη να φωτίζει, να θεραπεύει, να ενώνει, να εμπλουτίζει, να αποκαθιστά. Το μόνο που χρειάζεται είναι να είμαστε ανοιχτοί σε αυτή.
· Η αγάπη θέλει ρίσκο. Ότι πραγματικά αξίζει έχει ρίσκο, που αν δεν το παίρνεις χάνεις το νόημα του παιχνιδιού. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να πέτυχε στην αγάπη χωρίς να έχει ρισκάρει ποτέ.
· Η υγιής αγάπη τρέφεται από τη διαφορετικότητα. Όλοι μας ξεκινάμε από διαφορετικές αφετηρίες, κουβαλάμε διαφορετικά χαρίσματα, δυνατότητες, γνώσεις, αδυναμίες. Δεν είναι δυνατό ούτε επιθυμητό δύο άνθρωποι να είναι ίδιοι. Αυτό αποτελεί πρόκληση και κίνητρο για ανάπτυξη.
· Το να αγαπάμε σημαίνει να καταθέσουμε την ευτυχία μας στην ευτυχία του άλλου. Όταν αγαπάμε πολλές φορές χρειάζεται να προσαρμόσουμε τις επιθυμίες και τις προτεραιότητές μας. Υπερβαίνουμε το Εγώ μας για το Εμείς.
· Η καλύτερη κατανόηση του εαυτού μας θα μας φέρει πιο κοντά στην κατανόηση των άλλων. Η αυτογνωσία είναι το πρώτο βήμα για να μπορέσουμε να γνωρίσουμε και τους άλλους.
· Όλοι, ανεξαρτήτως πλούτου, δύναμης, ευφυΐας ή δόξας έχουμε τη δυνατότητα και το δικαίωμα να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε και αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο της ζωής.
· Η πικρία καταλήγει μόνο σε πίκρα. Η αρνητικότητα με την οποία βλέπουμε τη ζωή μας συμβάλλει στα προβλήματά μας. Εν ολίγοις στη ζωή παίρνουμε ότι δίνουμε. Σε κανένα δεν αρέσουν τα πικρά φρούτα.
· Το να χρησιμοποιούμε κάποιον σαν μέσο για δικούς μας σκοπούς (χρήμα, προβολή, ηδονή, φιλοδοξία κ.α.)δεν έχει καμία σχέση με την αγάπη και με την υπέρτατη χαρά που έχει ως συνέπεια η βίωσή της.
· Η επιστήμη έχει δείξει ότι μια απλή αγκαλιά είναι η πιο εύκολη θεραπεία. Η στοργή και η τρυφερότητα μαζί με την επικοινωνία είναι τα πιο βασικά στοιχεία μιας ευτυχισμένης σχέσης και ο καλύτερος τρόπος να δείξουμε ότι νοιαζόμαστε.
· Η επικοινωνία προϋποθέτει μία φωνή που μιλάει και ένα αυτί που ακούει. Η ικανότητα να ακούμε είναι ευλογία, πόσο μάλλον με τους ανθρώπους που αγαπάμε.
· Επικεντρωθείτε στην ευτυχία και όχι στις δυσκολίες. Όσο πιο δύσκολες φάσεις διανύουμε τόσο περισσότερο έχουμε την ανάγκη να νιώσουμε την ευτυχία. Μαζέψτε όσο μπορείτε περισσότερο ευχάριστες εμπειρίες και αναμνήσεις.
· Εμείς είμαστε υπέυθυνοι για τη ζωή και τα προβλήματά μας. Ο τρόπος που βιώνουμε τις δυσκολίες, αν θα τις δούμε ως ευκαιρίες ανανέωσης, ανάπλασης του εαυτού μας είναι στο χέρι μας προκειμένου να βρούμε λύσεις.
· Η εμπιστοσύνη είναι μια από τις βασικότερες ιδιότητες της αγάπης. Έχουμε ανάγκη να αισθανόμαστε ασφάλεια με κάποιον, ότι θέλει το καλό μας.
· Η αγάπη δεν είναι προσωπική υπόθεση. Ότι καλό ή κακό κάνουμε επηρεάζει και τον κόσμο γύρω μας με κάποιο τρόπο. Όταν αλλάζουμε τη ζωή Των ανθρώπων που αγαπάμε, έμμεσα αλλάζουμε και τον κόσμο.
· Δεν υπάρχει τέλεια αγάπη- υπάρχει μόνο ανθρώπινη αγάπη. Ο μόνος τρόπος για να μάθουμε να αγαπάμε είναι να είμαστε ανοιχτοί και να αγαπάμε.
· Η κτητικότητα καταλήγει πάντα να καταστρέφει ότι προσπαθεί να προστατεύσει. Η συγχώνευση προκαλεί ανία και εμποδίζει την προσωπική ανάπτυξη.
· Κρατήστε τον παιδικό ενθουσιασμό, βρείτε χαρά στα μικρά πράγματα, δείτε σαν περιπέτεια την κάθε στιγμή. Η ζωή είναι ένα θαύμα αν τη δούμε με αυτή τη ματιά.
· Η αγάπη εξυψώνει, οικοδομεί την αυτοεκτίμηση, δε μειώνει ή υποτιμά. Υποτιμώντας τον άνθρωπό μας ουσιαστικά υποτιμούμε και τον εαυτό μας.
· Η αγάπη απορρίπτει τις ταμπέλες. Στην προσπάθειά μας να εντάξουμε σε κατηγορίες τους ανθρώπους, πολλές φορές ελαχιστοποιούμε την αξία τους και χάνουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τη γοητεία του διαφορετικού. Αγαπήστε κάποιον όχι παρά τη διαφορετικότητά του, αλλά χάρη σε αυτήν.
· Η αγάπη απελευθερώνει, δεν περιορίζει. Μας αφήνει να αναπτυχθούμε, δε μας καταπνίγει.
· Η ευγνωμοσύνη για ότι έχουμε μας κάνει πιο πλήρεις. Τίποτα δεν είναι δεδομένο και αυτονόητο.
· Τα ασήμαντα πράγματα πολλές φορές βλάπτουν την αγάπη. Καλό θα είναι κάθε τόσο να κάνουμε ένα ξεκαθάρισμα αυτών που μας ενοχλούν.
· Η προσαρμοστικότητα αποτελεί κλειδί της επιβίωσης. Όλοι και όλα αλλάζουν. Αυτό ισχύει και για την αγάπη. Το βασικό βήμα για να αλλάξουμε τη ζωή μας είναι να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας.
· Η πραγματική πρόκληση της αγάπης είναι να διατηρούμε την προσωπική μας αξιοπρέπεια χωρίς να παραβιάζουμε την αξιοπρέπεια των άλλων.
· Η αγάπη μας διευρύνει. Στην ουσία μας αποκαλύπτει τον ίδιο μας τον εαυτό, εκφάνσεις του που δεν γνωρίζαμε, τις δυνατότητές μας, νέες ιδέες, οπτικές και αντιλήψεις καθώς και καινούριους τρόπους συμπεριφοράς.
· Η αγάπη που δίνει κάποιος εξαρτάται από την αγάπη που πήρε, όμως πάντα υπάρχει ελπίδα, αφού η αγάπη μαθαίνεται μέσω της αγάπης.
· Μια μέρα χωρίς πράξη αγάπης είναι μια μέρα χαμένη. Όταν πρόκειται να δώσουμε αγάπη, οι ευκαιρίες είναι απεριόριστες και μπορούμε να γίνουμε χαρισματικοί.
· Η αγάπη έχει σπουδαιότερο σκοπό από το να μας κάνει απλώς να νιώθουμε άνετα. Πρέπει να βγούμε από τη ζώνη της άνεσής μας προκειμένου να ανοιχτούμε στον άνθρωπό μας και να βιώσουμε μαζί το υπέρτατο αυτό συναίσθημα.
· Η αγάπη επιβιώνει όταν υπάρχει ενσυναίσθηση. Ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να κατανοούμε τις σκέψεις και τις απόψεις του άλλου. Ακόμα κι αν δεν ασπαζόμαστε την άποψη του άλλου, μπορούμε να προσπαθήσουμε να την κατανοήσουμε και να δούμε τα πράγματα από τη σκοπιά του.
· Η ευτυχία που δυο άνθρωποι που αγαπιούνται βρίσκουν ο ένας στον άλλο δεν είναι μία εφήμερη εμπειρία, δημιουργείται από τους ίδιους, μέσω της υπομονής και της συνεχούς προσπάθειας.
· Δεν πρέπει να είμαστε τέλειοι για να μας αγαπούν. Ο καλύτερος δρόμος για το χτίσιμο μιας υγιούς και αληθινής σχέσης είναι η ειλικρίνεια.
· Η ανησυχία δεν αφαιρεί τη θλίψη από το αύριο, κλέβει μόνο την χαρά από το σήμερα.
· Δεν έχουμε δεύτερη ευκαιρία στη ζωή. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός της θνητότητάς μας, αλλά να δώσουμε νόημα στον χρόνο που μας δίδεται στη ζωή. Να ζούμε το Τώρα.
· Η συγχώρεση αρχίζει εκεί που τελειώνει η κατάκριση. Αντίθετα με τα παιδιά, οι ενήλικες κρατούν κακία υπερπροστατεύοντας το ευάλωτο Εγώ τους και δυσκολεύονται να συγχωρήσουν. Η συγχώρεση έρχεται όταν καταφέρουμε να ταυτιστούμε με τους άλλους και να παραδεχτούμε ότι έχουμε κι εμείς αδυναμίες και κάνουμε λάθη.
· Βασικές λέξεις για την αγάπη: Ευχαριστώ και Συγγνώμη.
· Το «έχω ανάγκη» είναι διαφορετικό από το «αγαπώ». Η αγάπη είναι άρρηκτα δεμένη με την αυτοπραγμάτωση, την προσωπική μας ολοκλήρωση.
· Η αγάπη δεν είναι εύκολη, είναι βραβείο για τη δύναμη, το θάρρος και το κουράγιο μας.
· Η πραότητα και η γλυκύτητα είναι τα βασικά συστατικά για να κερδίσουμε κάποιον και πηγάζουν από τη δύναμη.
· Η ζωή μπορεί να κατευθύνεται από την αγάπη είτε από το φόβο. Ο φόβος είναι ο περιορισμός της ζωής το «όχι», η αγάπη η απελευθέρωσή της, το «ναι». Μην αναβάλλετε τη ζωή και την αγάπη, πείτε τους «ναι»!

Πώς οι επιθυμίες μπορούν να συμβαδίσουν με την εκπλήρωση των στόχων μας, σύμφωνα με τον στωικισμό

Και πώς ξεφορτωνόμαστε τις ανθυγιεινές επιθυμίες και μαθαίνουμε να βιώνουμε περισσότερη εκπλήρωση στη ζωή, όπως περιγράφουν οι Στωικοί; Οι περισσότεροι από εμάς διαπιστώνουμε ότι αναζητούμε ηδονιστικές απολαύσεις και ενδίδουμε σε κακές συνήθειες που μπορεί να φαίνεται δύσκολο να τις σταματήσουμε.

Φυσικά, σε περιπτώσεις γνήσιας εξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες και αλκοόλ, πρέπει να αναζητήσουμε επαγγελματική βοήθεια. Ωστόσο, οι ψυχολόγοι της δεκαετίας του 1970 ανέπτυξαν αξιόπιστους τρόπους για να αλλάξουμε τακτικές συνήθειες και επιθυμίες. Αυτές οι μέθοδοι εξακολουθούν να εφαρμόζονται από ψυχοθεραπευτές σήμερα σε ζητήματα όπως η κατανάλωση ανθυγιεινών τροφών ή η ονυχοφαγία. Μερικές από τις πιο επίμονες συνήθειες μπορεί να είναι τρόποι αποφυγής ανεπιθύμητων συναισθημάτων, που αφήνουν άλυτα ακόμα πιο βαθιά προβλήματα.

Ωστόσο, το να αναλώνουμε υπερβολικό χρόνο αναζητώντας κενές απολαύσεις μπορεί να μας εμποδίσει να επιδιώξουμε δραστηριότητες που μπορεί να είναι γνήσια ευεργετικές για εμάς, όπως το να ζούμε σε μεγαλύτερη ευθυγράμμιση με τις βασικές αξίες μας. Αναμφισβήτητα, αυτό είναι το πιο σοβαρό από όλα τα προβλήματα. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι σήμερα παραπονούνται ότι νιώθουν «εξαρτημένοι» από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Αφιερώνουν πολλές ώρες σε σύνδεση, κοιτάζουν για τυχόν μηνύματα από συνήθεια ή ψυχαναγκασμό, νιώθουν ταραχή ή ανία ή αμηχανία αν προσπαθήσουν να απέχουν για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα. Έχουν εμμονή με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα παιχνίδια στον υπολογιστή, τα τηλεοπτικά προγράμματα κτλ., όπως ακριβώς ένιωθε ο Λεύκιος με τις αρματοδρομίες και τις μονομαχίες.

Αν το καλοσκεφτούμε, ωστόσο, λίγοι θα συμπεραίναμε ότι αυτός είναι ο πιο ικανοποιητικός τρόπος για να ζήσουμε τη ζωή μας. Κανένας δεν χάραξε ποτέ στην ταφόπλακά του τις φράσεις: «Μακάρι να είχα δει περισσότερη τηλεόραση» ή «Μακάρι να είχα αφιερώσει περισσότερο χρόνο στο Facebook». Αν αυτές οι κενές και παθητικές απολαύσεις προσφέρουν μια αίσθηση εκπλήρωσης και ικανοποίησης χωρίς διάρκεια, οι Στωικοί θα προειδοποιούσαν να μην αφιερώνουμε τόσο πολύ χρόνο σε αυτές.

Πιο συγκεκριμένα, οι άνθρωποι που υποφέρουν από κλινική κατάθλιψη ίσως διαπιστώσουν ότι οι μη ικανοποιητικές απολαύσεις έχουν αντικαταστήσει τις δραστηριότητες που τους γεμίζουν περισσότερο και που κάποτε έδιναν νόημα στη ζωή τους. Μπορούν εύκολα να σταματήσουν να γίνονται μορφές απόσπασης από την πραγματικότητα ή πηγές συναισθηματικής αποχαύνωσης. Άρα, λοιπόν, πρέπει να αξιολογούμε τις συνήθειες και τις επιθυμίες μας με βάση την ευρύτερη εικόνα: κατά πόσο αυτές οι επιδιώξεις ουσιαστικά συμβάλλουν στη μακροπρόθεσμη ευτυχία μας ή στην αίσθηση εκπλήρωσης στη ζωή μας;

Θα σας προτείνω ένα απλό πλαίσιο για να αξιολογήσετε και να αλλάξετε τη συμπεριφορά σας με βάση έναν συνδυασμό γνωσιακής-­συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας και αρχαίων στωικών πρακτικών.

Συνίσταται στα εξής βήματα: Αξιολογήστε τις συνέπειες των συνηθειών ή των επιθυμιών σας προκειμένου να επιλέξετε ποιες θα αλλάξετε.

1. Εντοπίστε πρώιμες προειδοποιητικές ενδείξεις ώστε να καταστείλετε τις προβληματικές επιθυμίες εν τη γενέσει τους.
2. Αποκτήστε γνωσιακή αποστασιοποίηση διαχωρίζοντας τις εντυπώσεις σας από την εξωτερική πραγματικότητα.
3. Κάντε κάτι άλλο στη θέση της συγκεκριμένης συνήθειας.
4. Επιπλέον, σκεφτείτε πώς θα μπορούσατε να εισαγάγετε άλλες πηγές υγιεινών θετικών συναισθημάτων με τους εξής τρόπους:
– Προγραμματίζοντας νέες δραστηριότητες που συνάδουν με τις βασικές αξίες σας.
– Παρατηρώντας τις ιδιότητες που θαυμάζετε σε άλλους ανθρώπους.
– Νιώθοντας ευγνωμοσύνη για τα πράγματα που ήδη έχετε στη ζωή σας.

Άκου δύο φορές και μίλα μία

Η φλυαρία είναι μεγάλη πληγή του σύγχρονου ανθρώπου. Αν μελετήσει κανείς τις διαφημίσεις της τηλεφωνίας, θα συμπεράνει κάτι που φαίνεται αβλαβές -την προτροπή προς τη φλυαρία («Μιλήστε δωρεάν, όσο θέλετε!»)- αλλά δεν είναι. Όταν μιλάμε ακατάπαυστα, είναι φυσικό να λέμε βλακείες και να επαναλαμβάνουμε τα ίδια και τα ίδια.

Κανείς δεν εκτιμά τους φλύαρους, μολονότι ίσως τους ανέχεται από ευγένεια. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για την προσωπική μας ιστορία, για το δράμα μας, για τις περιπέτειες και τα κατορθώματά μας.

Με το να φλυαρούμε γύρω από όλα αυτά γινόμαστε μεμψίμοιροι, ή πομπώδεις και καυχησιάρηδες. Η φλυαρία μάς εμποδίζει να ακούμε τους άλλους και, όχι σπάνια, μας καταδικάζει στον ρόλο του γελωτοποιού. Πολλοί φλύαροι άνθρωποι φρονούν ότι οι ιδέες τους είναι πρωτότυπες και πρέπει να διαδοθούν· στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι επαναλαμβάνουν κοινοτοπίες.

Η ακαταμάχητη επιθυμία μερικών ανθρώπων να μιλάνε τους κάνει δυσάρεστούς όχι μόνον επειδή είναι κουραστικοί αλλά επειδή δείχνουν αναξιόπιστοι. Κανείς δεν εκτιμά τους κουτσομπόληδες. Αν δείτε την ταινία με τον τίτλο «Gossip» (David Guggenheim, 2000), θα διαπιστώσετε για μία ακόμη φορά την καταστροφική επίδραση του κουτσομπολιού. Επίσης, πολλοί άνθρωποι που μιλούν περισσότερο απ’ όσο ακούνε έχουν την τάση να υπερβάλλουν και να χυδαιολογούν. Όταν συμβαίνει αυτό καλύτερα να αποχωρούνε διακριτικά. Κι αν δεν έχουμε να πούμε κάτι καλύτερο από τη σιωπή, είναι προτιμότερο να σωπαίνουμε. Έλεγε ο Αβραάμ Λίνκολν: «Είναι προτιμότερο να μένεις σιωπηλός και να σε παίρνουν για βλάκα, παρά να μιλάς και να αίρεις κάθε αμφιβολία». Λέγε μόνο τα απαραίτητα και με λιγοστές λέξεις. Το να ακούς είναι τέχνη.

Η στωική σιωπή δεν σχετίζεται με τη σιωπή της κατωτερότητας που κάποτε επιβαλλόταν στις γυναίκες («Γυναιξί σιγή κόσμον φέρει» – Η σιωπή στολίζει τις γυναίκες). Η στωική σιωπή, η είναι μια στάση την οποία επιλέγουμε δεν μας επιβάλλεται. Όπως λέει ο Σενέκας, «Για να επιβάλεις τη σιωπή σε κάποιον, πρέπει να σιωπήσεις πρώτος εσύ».

Έχεις δύο αυτιά αλλά ένα στόμα. Άκου δύο φορές και μίλα μία!

«Μαύρη τρύπα» εκτόξευσε εκτός του Γαλαξία ένα ηλιακό σύστημα με ταχύτητα 3,7 εκατ. μίλια την ώρα

Η εκτόξευση ενός άστρου (και όλων των πλανητών και των συστημάτων που το συνοδεύουν) εκτός... Milky Way από μία τεράστιας δυναμικής Μαύρη Τρύπα προκάλεσε σοκ στους αστροφυσικούς.

Επί της ουσίας είναι σαν το δικό μας ηλιακό σύστημα να αναγκαστεί να εγκαταλείψει τον Γαλαξία για να πάει σε κάποιον... γειτονικό.

Το απίστευτο αυτό γεγονός, συνέβη όταν ακόμα ο άνθρωπος βρισκόταν στο πολύ αρχικό του στάδιο εξέλιξης. Ήτοι, πριν από πέντε εκατ. χρόνια. Τότε, μία Μαύρη Τρύπα «αιχμαλώτισε» ένα άστρο και τους πλανήτες του και μέσα από μία πολύπλοκη διαδικασία και εξελίξεις που δεν θα θέλαμε να ζήσουμε, το... εκτόξευσε εκτός Milky Way με ταχύτητα 3,7 εκατ. μίλια την ώρα.

Η Μαύρη τρύπα... καταπέλτης είναι γνωστή ως Sagittarius A και βρίσκεται στο κέντρο του γαλαξία μας. Η ερευνητική ομάδα του Sergey Koposov, από το Carnegie Mellon University's McWilliams Center for Cosmology, η οποία αποτελεί μέρος της μεγαλύτερης επιστημονικής ομάδας διαστρικής παρατήρησης, Southern Stellar Stream Spectroscopic Survey (S5), κατέληξε στην έρευνά του για το άστρο-μπαλάκι ονόματι S5-HVS1.

Μάλιστα, όπως δήλωσαν στην παρουσίασή τους, το άστρο «ταξίδεψε» σε απόσταση... μόλις 29.000 ετών φωτός από τη Γη, τονίζοντας ότι η απόσταση για τέτοιου μεγέθους αστρικά γεγονότα, είναι... δίπλα! «Το άστρο ταξίδεψε με ταχύτητα τουλάχιστον 10 φορές μεγαλύτερες από κάθε άλλο σώμα που κινείται στον γαλαξία μας», τόνισε ο εκπρόσωπος της ερευνητικής ομάδας. «Η ταχύτητά του είναι τόσο μεγάλη, που αναπόφευκτα θα αφήσει τον γαλαξία μας και δεν θα επιστρέψει ποτέ», πρόσθεσε, ανοίγοντας ένα πολύ μεγάλο ζήτημα για μελέτη και για κουβέντα. Υπάρχει διαδικασία του Σύμπαντος για... ανταλλαγή ολόκληρων αστρικών συστημάτων, μετά γαλαξιών;

Ας αξιολογήσουμε τι μάθαμε μέχρι τώρα, ώστε να αντιληφθούμε τη σπουδαιότητα της έρευνας. Πρώτον, ότι οι Μαύρες Τρύπες δεν «ρουφάνε», «καταπίνουν», «εξαφανίζουν», ή όπως αλλιώς το αντιλαμβάνεται ο καθένας. Μπορεί να το κάνουν, αλλά όχι σε κάθε περίπτωση. Ενίοτε, «εκτοξεύουν» αντικείμενα.

Δεύτερον, ότι είναι πιθανό το ταξίδι εκτός γαλαξία. Τι υπάρχει ανάμεσα στους γαλαξίες; Όταν ταξιδέψουμε... θα μάθουμε περισσότερα.

Τρίτον, είναι πιθανή η ύπαρξη μίας διαδικασίας ανταλλαγής αστρικών συστημάτων και υλικών ανάμεσα στους γαλαξίες, με «πύλες μεταφοράς» τις Μάυρες τρύπες.

Για την τεράστιας σημασίας ανακάλυψη χρησιμοποιήθηκε το αγγλο-αυστραλιανό τηλεσκόπιο, μέσω του δορυφόρου European Space Agency's Gaia. Μπορεί να μοιάζουν κάπως... τρελά όλα αυτά, αλλά οι δυνάμεις του Σύμπαντος είναι αδιανόητες. Σήμερα, αν και έχουμε πετύχει μεγάλες νίκες, δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστα πράγματα για το Διάστημα. Υπάρχει ένας κόσμος που ανοίγεται μπροστά μας και η προσπάθεια για γνώση δεν γίνεται για το σήμερα, αλλά για το αύριο. Για τις μελλοντικές γενιές, για το μέλλον της ίδιας της ανθρωπότητας. Γι' αυτό αξίζει κάθε κόστος, κάθε θυσία...

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1161a-1161b)

[XI] Καθ᾽ ἑκάστην δὲ τῶν πολιτειῶν φιλία φαίνεται, ἐφ᾽ ὅσον καὶ τὸ δίκαιον, βασιλεῖ μὲν πρὸς τοὺς βασιλευομένους ἐν ὑπεροχῇ εὐεργεσίας· εὖ γὰρ ποιεῖ τοὺς βασιλευομένους, εἴπερ ἀγαθὸς ὢν ἐπιμελεῖται αὐτῶν, ἵν᾽ εὖ πράττωσιν, ὥσπερ νομεὺς προβάτων· ὅθεν καὶ Ὅμηρος τὸν Ἀγαμέμνονα ποιμένα λαῶν εἶπεν. τοιαύτη δὲ καὶ ἡ πατρική, διαφέρει δὲ τῷ μεγέθει τῶν εὐεργετημάτων· αἴτιος γὰρ τοῦ εἶναι, δοκοῦντος μεγίστου, καὶ τροφῆς καὶ παιδείας. καὶ τοῖς προγόνοις δὲ ταῦτα προσνέμεται· φύσει τε ἀρχικὸν πατὴρ υἱῶν καὶ πρόγονοι ἐκγόνων καὶ βασιλεὺς βασιλευομένων. ἐν ὑπεροχῇ δὲ αἱ φιλίαι αὗται, διὸ καὶ τιμῶνται οἱ γονεῖς. καὶ τὸ δίκαιον δὴ ἐν τούτοις οὐ ταὐτὸ ἀλλὰ τὸ κατ᾽ ἀξίαν· οὕτω γὰρ καὶ ἡ φιλία. καὶ ἀνδρὸς δὲ πρὸς γυναῖκα ἡ αὐτὴ φιλία καὶ ἐν ἀριστοκρατίᾳ· κατ᾽ ἀρετὴν γάρ, καὶ τῷ ἀμείνονι πλέον ἀγαθόν, καὶ τὸ ἁρμόζον ἑκάστῳ· οὕτω δὲ καὶ τὸ δίκαιον. ἡ δὲ τῶν ἀδελφῶν τῇ ἑταιρικῇ ἔοικεν· ἴσοι γὰρ καὶ ἡλικιῶται, οἱ τοιοῦτοι δ᾽ ὁμοπαθεῖς καὶ ὁμοήθεις ὡς ἐπὶ τὸ πολύ. ἔοικε δὲ ταύτῃ καὶ ἡ κατὰ τὴν τιμοκρατικήν· ἴσοι γὰρ οἱ πολῖται βούλονται καὶ ἐπιεικεῖς εἶναι· ἐν μέρει δὴ τὸ ἄρχειν, καὶ ἐξ ἴσου· οὕτω δὴ καὶ ἡ φιλία. ἐν δὲ ταῖς παρεκβάσεσιν, ὥσπερ καὶ τὸ δίκαιον ἐπὶ μικρόν ἐστιν, οὕτω καὶ ἡ φιλία, καὶ ἥκιστα ἐν τῇ χειρίστῃ· ἐν τυραννίδι γὰρ οὐδὲν ἢ μικρὸν φιλίας. ἐν οἷς γὰρ μηδὲν κοινόν ἐστι τῷ ἄρχοντι καὶ ἀρχομένῳ, οὐδὲ φιλία· οὐδὲ γὰρ δίκαιον· οἷον τεχνίτῃ πρὸς ὄργανον καὶ ψυχῇ πρὸς σῶμα καὶ δεσπότῃ πρὸς δοῦλον· ὠφελεῖται

[1161b] μὲν γὰρ πάντα ταῦτα ὑπὸ τῶν χρωμένων, φιλία δ᾽ οὐκ ἔστι πρὸς τὰ ἄψυχα οὐδὲ δίκαιον. ἀλλ᾽ οὐδὲ πρὸς ἵππον ἢ βοῦν, οὐδὲ πρὸς δοῦλον ᾗ δοῦλος. οὐδὲν γὰρ κοινόν ἐστιν· ὁ γὰρ δοῦλος ἔμψυχον ὄργανον, τὸ δ᾽ ὄργανον ἄψυχος δοῦλος. ᾗ μὲν οὖν δοῦλος, οὐκ ἔστι φιλία πρὸς αὐτόν, ᾗ δ᾽ ἄνθρωπος· δοκεῖ γὰρ εἶναί τι δίκαιον παντὶ ἀνθρώπῳ πρὸς πάντα τὸν δυνάμενον κοινωνῆσαι νόμου καὶ συνθήκης· καὶ φιλία δή, καθ᾽ ὅσον ἄνθρωπος. ἐπὶ μικρὸν δὴ καὶ ἐν ταῖς τυραννίσιν αἱ φιλίαι καὶ τὸ δίκαιον, ἐν δὲ ταῖς δημοκρατίαις ἐπὶ πλεῖον· πολλὰ γὰρ τὰ κοινὰ ἴσοις οὖσιν.

***
[11] Σε καθένα από τα πολιτεύματα για τα οποία μιλήσαμε κάνει την εμφάνισή της μια αντίστοιχη μορφή φιλίας, στο μέτρο μάλιστα που κάνει εκεί την εμφάνισή της και μια αντίστοιχη μορφή δικαίου. Η φιλία του βασιλιά με τους υπηκόους του προϋποθέτει την υπεροχή στις ευεργεσίες: ο βασιλιάς ευεργετεί τους υπηκόους του, αν, βέβαια, είναι καλός και τους φροντίζει, ώστε να ευτυχούν — ακριβώς όπως ο τσομπάνης φροντίζει για τα πρόβατα του· εξού και ο Όμηρος ονόμασε τον Αγαμέμνονα «ποιμένα του στρατού». Τέτοια είναι και η πατρική φιλία — διαφέρει, φυσικά, στο μέγεθος των ευεργεσιών· γιατί ο πατέρας είναι η αρχή της ύπαρξης των παιδιών του (κάτι που θεωρείται το μεγαλύτερο αγαθό), αλλά και της τροφής και της μόρφωσής τους. Όλα αυτά προσγράφονται και στους προγόνους. Και η ίδια η φύση το όρισε έτσι: ο πατέρας να είναι ο άρχοντας των παιδιών του, οι πρόγονοι των απογόνων τους, ο βασιλιάς των υπηκόων του. Όλες αυτές οι φιλίες προϋποθέτουν την υπεροχή, και είναι αυτός ο λόγος που απονέμεται τιμή στους γονείς. Και το δίκαιο λοιπόν μεταξύ αυτών των ανθρώπων δεν είναι το ίδιο, αλλά το ανάλογο με αυτό που είναι το σωστό για την κάθε πλευρά· γιατί έτσι συμβαίνει και στη φιλία. Η φιλία, πάλι, άντρα-γυναίκας είναι ίδια με αυτήν που βρίσκουμε στο αριστοκρατικό πολίτευμα· βάση της είναι η αρετή: ο καλύτερος παίρνει μεγαλύτερο μερτικό, και ο καθένας αυτό που του ταιριάζει· έτσι και το δίκαιο. Όσο για τη φιλία των αδελφών, αυτή μοιάζει με τη φιλία των συντρόφων: αυτοί είναι ίσοι μεταξύ τους και συνομήλικοι, και αυτού του είδους οι άνθρωποι είναι, τις περισσότερες φορές, όμοιοι στα αισθήματα και στον χαρακτήρα. Με αυτήν μοιάζει και η φιλία που αναπτύσσεται στο τιμοκρατικό πολίτευμα· γιατί σ᾽ αυτό το πολίτευμα οι πολίτες θέλουν να είναι ίσοι μεταξύ τους και ενάρετοι· μοιράζονται λοιπόν την εξουσία με τη σειρά και με βάση την ισότητα· με αντίστοιχο τρόπο διαμορφώνεται εκεί και η φιλία.

Στα πολιτεύματα όμως που αποτελούν παρεκκλίσεις από τα ορθά πολιτεύματα, όπως υπάρχει λίγη δικαιοσύνη, έτσι είναι λίγη και η φιλία — η λιγότερη, φυσικά, στο χειρότερο από όλα τους: στην τυραννίδα δεν υπάρχει καθόλου φιλία ή, έστω, λίγη· εκεί, πράγματι, όπου άρχοντας και αρχόμενος δεν έχουν κανένα κοινό συμφέρον, δεν υπάρχει και φιλία· γιατί δεν υπάρχει ούτε σχέση δικαιοσύνης, και μόνο μια σχέση σαν αυτήν που υπάρχει ανάμεσα στον τεχνίτη και στο εργαλείο, ανάμεσα στην ψυχή και στο σώμα, ανάμεσα στο αφεντικό και στον δούλο: όλα αυτά απολαμβάνουν τη φροντίδα

[1161b] αυτού που τα χρησιμοποιεί, φιλία όμως δεν μπορεί να υπάρξει με τα άψυχα πράγματα, ούτε και δικαιοσύνη. Αλλ᾽ ούτε και με ένα άλογο ή με ένα βόδι, ούτε με έναν δούλο ως δούλο· γιατί εδώ δεν υπάρχει κανένα κοινό συμφέρον· ο δούλος δεν είναι παρά ένα έμψυχο εργαλείο, και το εργαλείο ένας άψυχος δούλος. Με τον δούλο λοιπόν ως δούλο δεν υπάρχει φιλία· υπάρχει όμως με τον δούλο ως άνθρωπο. Κατά την κοινή, πράγματι, αντίληψη υπάρχει κάποια δικαιική σχέση ανάμεσα σε έναν οποιονδήποτε άνθρωπο και σε ένα άλλο ον που μπορεί να μοιράζεται μαζί του νόμους και συμφωνίες· μπορεί, επομένως, να υπάρχει και φιλία, όσο το άλλο αυτό ον είναι ένας άνθρωπος. Και στα τυραννικά λοιπόν πολιτεύματα υπάρχουν, αλλά σε πολύ μικρό βαθμό, σχέσεις φιλίας και δικαίου, στα δημοκρατικά όμως πολιτεύματα οι σχέσεις αυτές υπάρχουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό· γιατί οι πολίτες έχουν πολλά κοινά, ίσοι καθώς είναι μεταξύ τους.