ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἱππόλυτος (525-564)

525 ΧΟ. Ἔρως Ἔρως, ὁ κατ᾽ ὀμμάτων [στρ. α]
στάζων πόθον, εἰσάγων γλυκεῖαν
ψυχᾶι χάριν οὓς ἐπιστρατεύσηι,
μή μοί ποτε σὺν κακῶι φανείης
μηδ᾽ ἄρρυθμος ἔλθοις.
530 οὔτε γὰρ πυρὸς οὔτ᾽ ἄστρων ὑπέρτερον βέλος
οἷον τὸ τᾶς Ἀφροδίτας ἵησιν ἐκ χερῶν
Ἔρως ὁ Διὸς παῖς.

535 ἄλλως ἄλλως παρά τ᾽ Ἀλφεῶι [ἀντ. α]
Φοίβου τ᾽ ἐπὶ Πυθίοις τεράμνοις
βούταν φόνον Ἑλλὰς ‹αἶ᾽› ἀέξει,
Ἔρωτα δέ, τὸν τύραννον ἀνδρῶν,
τὸν τᾶς Ἀφροδίτας
540 φιλτάτων θαλάμων κληιδοῦχον, οὐ σεβίζομεν,
πέρθοντα καὶ διὰ πάσας ἱέντα συμφορᾶς
θνατοὺς ὅταν ἔλθηι.

545 τὰν μὲν Οἰχαλίαι [στρ. β]
πῶλον ἄζυγα λέκτρων,
ἄνανδρον τὸ πρὶν καὶ ἄνυμφον, οἴκων
ζεύξασ᾽ ἀπ᾽ Εὐρυτίων
550 δρομάδα ναΐδ᾽ ὅπως τε βάκ-
χαν σὺν αἵματι, σὺν καπνῶι,
φονίοισι νυμφείοις
Ἀλκμήνας τόκωι Κύπρις ἐξέδωκεν· ὦ
τλάμων ὑμεναίων.

555 ὦ Θήβας ἱερὸν [ἀντ. β]
τεῖχος, ὦ στόμα Δίρκας,
συνείποιτ᾽ ἂν ἁ Κύπρις οἷον ἕρπει·
βροντᾶι γὰρ ἀμφιπύρωι
560 τοκάδα τὰν διγόνοιο Βάκ-
χου νυμφευσαμένα πότμωι
φονίωι κατηύνασεν.
δεινὰ γὰρ τὰ πάντ᾽ ἐπιπνεῖ, μέλισσα δ᾽ οἵ-
α τις πεπόταται.

***
Έρωτα, έρωτα, απ᾽ τα μάτια [στρ. 1]
τον καημό σταλάζεις κι όταν
την καρδιά λαβώνεις, γλύκα
τη γεμίζεις. Ω μην πέσεις,
καταπάνω μου κακός!
Μάιδε της φωτιάς η φλόγα
530 μάιδε τ᾽ αστροπελεκιού
καίνε σαν της Αφροδίτης
την σαγίτα, που τη ρίχνει
με το χέρι σου, παιδί.

Μάταια, μάταια στο ποτάμι [αντ. 1]
τ᾽ Αλφειού και στα τεμένη
των Δελφών η Ελλάδα σφάζει
βόδια, μα τον πρωταφέντην
έρωτα, τον πιο γλυκόν
κλειδοκράτη των θαλάμων
της αγάπης, οι θνητοί
540 δεν τονε τιμούν. Και κείνος
συφορά, χαημό σκορπίζει
όπου πάει κι όπου χτυπά!

Την Ιόλη την παρθένα [στρ. 2]
την ανέγγιχτην από άντρα
την ξεσήκωσε τη δόλια
550 απ᾽ το πατρικό της σπίτι
κι όλην αίμα και φωτιά
την παρέδωκε στο γιο
της Αλκμήνης η Αφροδίτη.
Ώχου γάμος με τραγούδια
του θανάτου θλιβερά!

Ω! ιερά τειχιά της Θήβας, [αντ. 2]
ω! της Δίρκης στόμα, πείτε
πως γδικιέται η Αφροδίτη!
560 Πώς του Βάκχου τη μητέρα
τηνε πάντρεψε η φωτιά
τ᾽ αστροπελεκιού και στάχτη
την αφήκε! Φοβερή ᾽ναι
κι από δω κι εκεί πετιέται
μέλισσα φαρμακερή!

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η τέχνη της τελευταίας τριακονταετίας του 5ου αιώνα π.Χ.: Ο «πλούσιος ρυθμός»

6.4. Η γλυπτική εκτός Αττικής

6.4.1. Οι Αμαζόνες της Εφέσου

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς στην Αρχαιότητα αναφέρεται σε αγάλματα Αμαζόνων που ήταν στημένα στο περίφημο ιερό της Άρτεμης στην Έφεσο. Τη μαρτυρία μάς την παραδίδει ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Naturalis historia 34.53), ο οποίος την αντλεί από κάποιον Έλληνα συγγραφέα:

 

«Διαγωνίστηκαν επίσης μεταξύ τους και οι διασημότεροι [γλύπτες], παρ᾽ όλη τη διαφορά ηλικίας που τους χώριζε, όταν κατασκεύασαν Αμαζόνες. Καθώς αυτές ήταν έτοιμες να τις αφιερώσουν στο ιερό της Άρτεμης στην Έφεσο, αποφασίστηκε να διαλέξουν την καλύτερη σύμφωνα με τη γνώμη των ίδιων των καλλιτεχνών, που ήταν παρόντες· κρίθηκε ότι πρώτη ήταν εκείνη που ο καθένας έβαλε δεύτερη μετά τη δική του. Πρώτευσε η Αμαζόνα του Πολυκλείτου, δεύτερη ήρθε του Φειδία, τρίτη του Κρησίλα, τέταρτη του Κύδωνα, πέμπτη του Φράδμονα.»

 

Το κείμενο του Πλίνιου περιέχει πιθανότατα ένα σφάλμα, καθώς το όνομα του γλύπτη Κύδωνα (που δεν μαρτυρείται από αλλού) φαίνεται να είναι το παρανοημένο εθνικό του Κρησίλα, ο οποίος καταγόταν από την Κυδωνία της Κρήτης. Επομένως οι γλύπτες που διαγωνίστηκαν πρέπει να ήταν τέσσερις και όχι πέντε.

 

Από αντίγραφα των ρωμαϊκών χρόνων γνωρίζουμε τρεις τύπους Αμαζόνων, που ανάγονται σε πρωτότυπα του δεύτερου μισού του 5ου αιώνα π.Χ. και έχουν ακριβώς το ίδιο ύψος (1,86 m). Η πρώτη ονομάζεται Αμαζόνα του Σωσικλή, επειδή το καλύτερα σωζόμενο αντίγραφό της, που βρίσκεται στο Μουσείο του Καπιτωλίου στη Ρώμη, το υπογράφει ο Σωσικλής, ένας Αθηναίος γλύπτης των μέσων του 2ου αιώνα μ.Χ. Η δεύτερη είναι η Αμαζόνα Sciarra, που πήρε το όνομά της από την ιταλική συλλογή στην οποία βρισκόταν παλαιότερα το καλύτερο αντίγραφο, σήμερα στη Γλυπτοθήκη Ny Carlsberg της Κοπεγχάγης. Η τρίτη είναι η λεγόμενη Αμαζόνα Mattei, από τη συλλογή όπου φυλάσσεται το μοναδικό και ακέφαλο αντίγραφο που μας σώζεται. Το κεφάλι του τύπου αυτού μας είναι γνωστό από άλλο αντίγραφο, του οποίου έχει χαθεί το σώμα. Η σύνδεση σώματος και κεφαλιού έγινε χάρη σε μιαν ανάγλυφη παράσταση Αμαζόνας του ίδιου τύπου, επάνω σε πεσσό από την έπαυλη του Ηρώδη του Αττικού στη Λουκού της Κυνουρίας.

 

Ένα επιπλέον κοινό στοιχείο των τριών αγαλματικών τύπων είναι ότι οι Αμαζόνες εικονίζονται πληγωμένες, οι δύο (του Σωσικλή και Sciarra) στο δεξιό στήθος και η τρίτη (Mattei) στον αριστερό μηρό. Είναι, επομένως, σαφές ότι τα πρωτότυπα αγάλματα, που ήταν χάλκινα, είχαν παραγγελθεί και στηθεί μαζί. Δεν είναι τυχαίο ότι τα αγάλματα των πληγωμένων Αμαζόνων αφιερώθηκαν στο ιερό της Άρτεμης στην Έφεσο. Ξέρουμε ότι το ιερό αυτό ήταν άσυλο για τους καταδιωγμένους και ότι, σύμφωνα με έναν μύθο που μας παραδίδει ο Τάκιτος (Annales 3.61), οι Αμαζόνες είχαν καταφύγει εκεί καταδιωγμένες από τον Διόνυσο. Σύμφωνα με μιαν άλλη παράδοση, που ανάγεται στον Πίνδαρο και μας τη διέσωσε ο Παυσανίας (Ελλάδος περιήγησις 7.2.7), οι Αμαζόνες είχαν ιδρύσει το ιερό της Άρτεμης στην Έφεσο μετά την αποτυχημένη προσπάθειά τους να καταλάβουν την Αθήνα, νικώντας τον Θησέα. Αλλά ο Παυσανίας θεωρεί ότι το ιερό της Εφέσου ήταν παλαιότερο από την εποχή του Θησέα και πιστεύει ότι οι Αμαζόνες έκαναν θυσία στην Άρτεμη. Όπως και αν είναι, φαίνεται πιθανό ότι τα αγάλματα των Αμαζόνων στήθηκαν γύρω στο 430 π.Χ., όταν ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε ο μεγάλος ναός της Άρτεμης.

 

Για την απόδοση των τριών αγαλματικών τύπων των Αμαζόνων της Εφέσου (του Σωσικλή, Sciarra και Mattei) έχουν διατυπωθεί διαφορετικές απόψεις. Ομόφωνα αποδίδεται μόνο ο τύπος Mattei στον Φειδία. Το μοτίβο στήριξης με το άνετο σκέλος δίπλα στο στάσιμο και η απόδοση του ενδύματος, που καλύπτει το σώμα αφήνοντας ταυτόχρονα να διαφαίνονται οι καμπύλες του, δικαιολογούν αυτή την απόδοση. Για τους άλλους δύο τύπους οι αρχαιολόγοι συμφωνούν ότι πρέπει να αποδοθούν στον Πολύκλειτο και στον Κρησίλα, δεν έχουν όμως την ίδια γνώμη για το ποιος από τους δύο δημιούργησε τον τύπο του Σωσικλή και ποιος τον τύπο Sciarra. Και στις δύο περιπτώσεις το μοτίβο στήριξης ακολουθεί το πρότυπο του Πολυκλείτου, με το άνετο σκέλος έντονα λυγισμένο προς τα πίσω και το πόδι να ακουμπάει στο έδαφος με τις άκρες των δαχτύλων. Η Αμαζόνα Sciarra, ωστόσο, είναι σχετικά επίπεδη και μετωπική ως σύνθεση, ενώ η Αμαζόνα του Σωσικλή συστρέφεται και δεν έχει μια ξεκάθαρη κύρια όψη. Το τελευταίο αυτό στοιχείο είναι νεωτερικό και θα μπορούσε να οδηγήσει στην απόδοση του τύπου Σωσικλή σε έναν νεότερο γλύπτη, όπως ξέρουμε ότι ήταν ο Κρησίλας· μπορεί όμως επίσης να θεωρηθεί τολμηρή προσπάθεια ενός ώριμου καλλιτέχνη, που ανοίγει καινούργιους δρόμους. Όπως και αν είναι, οι Αμαζόνες της Εφέσου, παρόλο που τις ξέρουμε μόνο από αντίγραφα, έχουν ιδιαίτερη σημασία για την κατανόηση της ελληνικής γλυπτικής του δεύτερου μισού του 5ου αιώνα π.Χ.

ΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΟΥ ΝΟΥ

Στο Θέατρο της Ζωής

Αν θέλαμε να δώσουμε ένα πραγματικό ορισμό της Ζωής, που να μπορεί να συμπεριλάβει «κάθε μορφή ζωής», θα έπρεπε να ορίσουμε την Ζωή σαν Κίνηση Μεταβολή, Εξέλιξη και Επιστροφή (Θα εξηγήσουμε πιο κάτω γιατί συμπεριλαμβάνουμε σε αυτό τον ορισμό την «επιστροφή»). Αυτό δεν είναι ένας γενικός ορισμός, τόσο ευρύς που μπορεί να τα χωρέσει όλα. Αντίθετα, από την άλλη μεριά μπορεί να είναι περιοριστικός αφού αποκλείει από την ζωή ό,τι δεν αλλάζει: Αυτό σημαίνει πολύ απλά τρία πράγματα:

Πρώτον η Ζωή είναι ένα σύνθετο φαινόμενο, συνδυασμός στοιχείων και συνεχής αλλαγή των σχέσεών τους που εμφανίζεται σαν εξέλιξη.

Δεύτερον η Ζωή είναι μια Διαρκής Αλλαγή (τουλάχιστον όπως εμφανίζεται).

Τρίτον Ολόκληρη η Ύπαρξη (αόρατη και ορατή) είναι ζωντανή. Το ορατό σύμπαν είναι όλο (σχεδόν) ζωντανό.

Η Ζωή είναι Μια Διαρκής Αλλαγή χωρίς τίποτα σταθερό: Θα έπρεπε να μιλάμε για Ρεύμα Ζωής κι όχι για φαινόμενο ζωής, όντα, για ζωντανά πλάσματα, κλπ. (γιατί είναι ανακριβείς όροι).

Που όμως Ξεκινάει το Ρεύμα της Ζωής; Κι υπάρχουν πραγματικά στεγανά χωρίσματα ανάμεσα στις διάφορες μορφές της Ζωής; Μεταβολή υπάρχει στην Ίδια την Επίγνωση. Αλλαγή υπάρχει στην Σκέψη. Διαφοροποίηση υπάρχει στην Δύναμη της ζωής. Και συνεχής ροή και εξέλιξη υπάρχει στα φαινόμενα της αντίληψης και των κόσμο των αισθήσεων: Υπάρχουν πολλοί Κόσμοι κι Επικοινωνούν μεταξύ τους κι αλληλοπεριέχονται κι αλληλοεπιδρούν.

Αν και οι θρησκευτικές παραδόσεις μιλούν, εδώ και χιλιάδες χρόνια, για Αόρατους Κόσμους, εντούτοις κανένας δεν μπορεί να αποδείξει ή να πείσει κάποιον (παρεκτός με την λογική των επιχειρημάτων) ότι υπάρχουν αυτοί οι Κόσμοι, ο Κόσμος της Ενότητας της Κοσμικής Συνείδησης, ο Νοητικός Κόσμος του Πλάτωνα, ο Αστρικός Κόσμος των Αποκρυφιστών. Ακόμα ακόμα και η Υπερφύση κάποιων επιστημόνων που βλέπουν ότι η ζωή δεν μπορεί να κλειστεί μέσα στα στενά βιολογικά όρια.

Πως Εκδηλώνεται στην πραγματικότητα η Ζωή; Μέσα σε ένα Ομοιογενές Ενεργό Περιβάλλον υπάρχει ένας συνδυασμός στοιχείων σε ένα μέρος του περιβάλλοντος κι ένας πρώτος διαχωρισμός από το περιβάλλον, ένα «κέντρο ζωής», μια ατομική μορφή που διαχωρίζεται από το περιβάλλον και αλληλοεπιδρά με το περιβάλλον. Αυτή είναι η Βασική Αρχή της Ζωής πάνω στην οποία θα σχεδιάσει η Ζωή ξανά και ξανά όλες τις ατομικές μορφές και θα δημιουργήσει όλα τα ατομικά όντα. Αυτό συμβαίνει τόσο στους Ανώτερους Αόρατους Κόσμους κι αυτό συμβαίνει και στο υλικό σύμπαν, τόσο σε μακροσκοπικό επίπεδο όσο και στον μικρόκοσμο.

Στο υλικό σύμπαν θεωρητικά (άρα λογικά, άρα πιθανά) υπάρχουν αμέτρητες μορφές ζωής. Ολόκληρο το σύμπαν είναι σε κίνηση και σε εξέλιξη. Το Ιδανικό Περιβάλλον που θα επέτρεπε την ανάδυση των ατομικών μορφών ζωής δεν είναι κατ’ ανάγκη το ίδιο με αυτό της γης. Η υλική, η ενεργειακή ή βιολογική βάση και ζωή κάλλιστα μπορεί να είναι διαφορετική από αυτή της γήινης ζωής. Υπάρχουν «εξωτικές» μορφές ζωής. Ίσως όντα από ενέργεια ή φτιαγμένα από διαφορετικά στοιχεία από αυτά της γης και που ζουν σε τελείως διαφορετικό περιβάλλον… Και αν η Επίγνωση (η Συνείδηση) έχει εξωυλική προέλευση γιατί δεν θα μπορούσε η Συνείδηση να εκδηλωθεί μέσα σε τέτοια όντα;…

Ακόμα ακόμα υπάρχουν εκατομμύρια πλανήτες στους αμέτρητους γαλαξίες που έχουν συνθήκες παρόμοιες με αυτές της γης. Γιατί λοιπόν η γήινη ζωή (όπως την ορίζουμε) να αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στο σύμπαν; Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι ζωή ανάλογη με την γήινη έχει αναπτυχθεί σε εκατομμύρια πλανήτες. Το γεγονός ότι το μέγεθος του σύμπαντος είναι πολύ μεγάλο και οι δυνατότητες των όντων πολύ περιορισμένες και δεν επιτρέπουν την επικοινωνία δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν όλοι αυτοί οι «πολιτισμοί».

Έτσι, φαντάζει, το λιγότερο ηλίθιο να ισχυρίζεται κάποιος ότι ο άνθρωπος είναι το μοναδικό δημιούργημα Κάποιου Θεού, ότι η ανθρώπινη ιστορία είναι ανεπανάληπτη, ότι τέλος πάντων όλα αυτά που συμβαίνουν εδώ στη γη δεν συμβαίνουν πουθενά αλλού. Τι φαντασία!

Επίσης το να λένε οι οπαδοί των θρησκειών ότι η γη είναι ο μοναδικός ζωντανός πλανήτης κι ότι εδώ ήρθε Κάποια Ενσάρκωση του Θεού, ο Βούδας, ο Χριστός για να σώσουν το (μοναδικό υποτίθεται) ανθρώπινο είδος είναι επίσης η μεγαλύτερη ανοησία που διατυπώθηκε ποτέ από άνθρωπο. Αυτό δεν έχει να κάνει τίποτα, βεβαίως, με τους Μεγάλους Φιλόσοφους Διδασκάλους της Ανθρωπότητας, τους Οποίους (όλους ανεξαιρέτως) Σεβόμαστε, Τιμούμε, κι Ακολουθούμε (σε Ό,τι Δίδαξαν). Αναφερόμαστε σε αυτούς που εκμεταλλεύονται το Όνομα των Διδασκάλων, που θεωρούν το Θεό Ιδιοκτησία τους και αυτοχαρακτηρίζονται σαν αντιπρόσωποί του στη γη. Σιγά, Αυτός που Είναι Πανταχού Παρών, να μην χρειάζεται «μεσολαβητές». Τι θράσος!

Άραγε ο Κρίσνα, ο Βούδας, ο Χριστός, επισκέφτηκαν και τα εκατομμύρια πλανήτες που κατοικούνται στο σύμπαν; Ή μήπως πρόκειται να τους επισκεφτούν στο μέλλον; Ή μήπως όλοι αυτοί οι πλανήτες δεν έχουν σημασία για τον Θεό και μόνο η γη έχει σημασία;… Δεν ασεβούμε απέναντι στους Διδασκάλους, απλά ειρωνευόμαστε τους επιχειρηματίες της θρησκείας που το μόνο που υπερασπίζονται είναι όχι η Αλήθεια αλλά τα προνόμιά τους… Καλά υπάρχει σοβαρός άνθρωπος που να πιστεύει ότι ο Δαλάι Λάμα ή ο Πάπας η οποιοσδήποτε άλλος θρησκευτικός ηγέτης εκπροσωπεί κάτι περισσότερο από το μικρό εγώ του; Η δράση τους αποδεικνύει τι είναι αυτοί οι άνθρωποι.

Καθίστε, αγαπητοί φίλοι, κι αναλογιστείτε, όλοι αυτοί οι θεματοφύλακες της «Γνώσης» στα πανεπιστήμια και στα σχολεία και στην κοινωνία τι ανοησίες κάθονται και διδάσκουν τους νέους ανθρώπους που έρχονται στη ζωή… Αναλογιστείτε, ποια Φυσική Ιστορία διδάσκουν, ποια Ιστορία Πολιτισμού, ποια Πολιτική Ιστορία, Ποια Δικαιοσύνη, ποια Θρησκεία (χωρίς αποδείξεις!)… Με τα πανεπιστήμια και τα σχολεία, με τα μέσα μαζικής αποβλάκωσης, με την παραπληροφόρηση και την κοινωνική προπαγάνδα κατασκευάζουν πειθήνιους ηλίθιους… Όχι ότι αυτοί που μετέχουν της εξουσίας και του πλούτου έχουν περισσότερη νοημοσύνη, αλλά σίγουρα ζουν καλύτερα από τις εξαθλιωμένες μάζες, που αυτοί εξαθλιώνουν, ακριβώς για να ζουν αυτοί καλύτερα. Όμορφη κοινωνία, Έννομη, Δημοκρατική, Ειρηνική και Ήσυχη! Σαν τα μαντριά στην επαρχία!

Ασφαλώς ο Άνθρωπος Έχει Ένα Βάθος Ύπαρξης Απροσμέτρητο (που Οφείλει να Διερευνήσει για να Συνειδητοποιήσει την Αληθινή Ουσία του, την Πραγματική Φύση του)…

Ασφαλώς ο Άνθρωπος Πρέπει να Ακολουθήσει το Μονοπάτι της Αυτογνωσίας για να μάθει όχι μόνο τι Είναι Αυτός ο Ίδιος αλλά και τι είναι ο εξωτερικός κόσμος…

Ασφαλώς ο Άνθρωπος και Όντα ανάλογα στα εκατομμύρια κατοικημένους πλανήτες του σύμπαντος μαθαίνουν και εξελίσσονται, άλλοι πιο μπροστά, άλλοι πιο μετά…

Αλλά το να περιορίζουμε την Ζωή την ιστορία, τον πολιτισμό μόνο στον ασήμαντο πλανήτη της γης αυτό δεν είναι απλά ηθελημένη άγνοια, καταντά πραγματικά πρόκληση στη νοημοσύνη μας, ένα χονδροειδές αστείο. Μόνο που δεν γελάμε!

Το θανάσιμο Κείμενο - Lethal Text

Μπορεί ένα κείμενο που κατά τα άλλα φαίνεται αθώο να μετατρέπεται σε θανάσιμο Κείμενο; Γίνεται μία σειρά από λέξεις-προτάσεις μέσα σε ένα βιβλίο να καταστρέψει τον ανθρώπινο νου; Ας δούμε παρακάτω:

Το θανάσιμο Κείμενο

Με απλά λόγια, το Φονικό Κείμενο όταν διαβάζεται καθιστά τον Αναγνώστη ανίκανο να συνεχίσει. Καταστρέφει το νου. Αυξάνει την παράνοια…Μονάχα εκείνοι που έχουν διαβάσει ένα τέτοιο κείμενο γνωρίζουν τί πραγματικά περιγράφει. Μόνο που δεν είναι σε θέση να το περιγράψουν οι ίδιοι…

Τι μπορεί να λέει ένα τέτοιο κείμενο; Ίσως είναι ένα λογικό παράδοξο…Ο ανθρώπινος νους δρα ως προστατευτική ασπίδα ενάντια στα παράδοξα! Μπερδεύεται και παραδίδει τα όπλα, αντί να προσπαθήσει να τα επιλύσει. Σταματά αυτόματα ένα «πρόγραμμα» που είναι παράδοξο.. Μα το Φονικό κείμενο διασπά αυτή την ασπίδα παρουσιάζοντας ένα παράδοξο που το μυαλό προσπαθεί συνεχώς να επιλύσει..

Μα γίνεται όντως να «καταστραφεί» το μυαλό ενός αναγνώστη; Η μεταμορφώνεται και ανυψώνεται σε μία ανώτερη σφαίρα ύπαρξης;

Η βάση των Lethal Text

Το αποκαλούμενο Lethal Text (Κομμάτι γλώσσας γραμμένης με λέξης, ακουστικής, οπτικής ή Συμβολικής) είναι ένα κείμενο που διαταράσσει ή καταστρέφει τον μηχανισμό που το επεξεργάζεται. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ιός των υπολογιστών που καταστρέφει το σύστημα του «μολυσμένου» υπολογιστή. Ένα λιγότερο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι κάποιος Βιολογικός Ιός που σκοτώνει τον δέκτη του. Οι περισσότερο ενδιαφέρουσες υποθέσεις είναι τα κείμενα που απενεργοποιούν τον Ανθρώπινο Νου..

Οι Σουμέριοι (Μεσοποτάμιοι) ήταν από τους πρώτους πολιτισμούς που ανέπτυξε Την γραπτή γλώσσα, χωρίς ωστόσο η γλώσσα τους να διασώζεται σε κάποια μορφή! Κωδικοποίησαν τους Νόμους τους Στο Code of Hammurabi, έστω και αν η δική τους οπτική σχετικά με τους Νόμους ήταν αμεσότερη από την δυτική, περισσότερο Φιλοσοφική οπτική.

Ας δούμε μία Κοινωνιο-Βιολογική υπόθεση σχετικά με αυτή την διαφορετική αντίληψη. Λέγεται πως πριν την ύπαρξη της ανθρώπινης Συνειδητότητας όπως την γνωρίζουμε σήμερα, οι ημισφαιρικές τομές του Εγκεφάλου δρούσαν σχιζοφρενικά για να επηρεάσουν τις ανθρώπινες συμπεριφορές. Το Λογικό Αριστερό Ημισφαίριο δημιουργούσε εντολές τις οποίες το δεξιό Ημισφαίριο ερμήνευε ως Θεϊκές εντολές που πρέπει να εκτελεστούν. Έτσι, η Σουμεριανή αντίληψη των Νόμων, γνωστή ως me, φαινόταν περισσότερο ως κάποιο «πρόγραμμα» που εκτελούσαν οι Άνθρωποι, παρά εντολές που υπάκουαν! Και σίγουρα αρκετοί άνθρωποι υποστηρίζουν πως δεν υπήρχε θεώρηση του Εαυτού σε κάποια σημεία της Ιστορίας μας. Η κοινωνία δεν ήταν πλέον Ένας Κυψελοειδής Νους που ελεγχόταν από τους Γραφείς των Νόμων (Ιερείς), μα ένα αμφιλεγόμενο σύνολο ατόμων για τους οποίους δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο πρωτόκολλο εντολών…

Τι ήταν αυτό που ώθησε την δημιουργία του Εαυτού; Σίγουρα ο Μύθος του δέντρου της Γνώσης, η Απώλεια της αθωότητας είναι ο Μύθος που παραπέμπει στην δημιουργία του Ανώτερου Εαυτού! Τι ήταν αυτό το φρούτο όμως στην πραγματικότητα; Τι συνέβη στην Βαβέλ;

Η μία θεωρία είναι η ύπαρξη ενός Lethal Text. Μια ιστορία, ένα μαγικό ξόρκι, Ένας νόμος, ο αλγόριθμος που παρενέβη στο μυαλό! Μέσα στο Sci-Fi μπορούμε να παρακολουθήσουμε την διαδικασία που ενεργοποιεί κάτι τέτοιο.

Η Νουβέλα Snow Crash βασίζεται φανερά στην έννοια της δημιουργίας ενός Cyberpunk Θρίλερ, που βασίζεται στον Μιμιτισμό (Memetics), την υπολογιστική Θεωρία του Νού και την Μεσοποταμιακή Μυθολογία. Στο μυθιστόρημα, περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο κάποιος μεγιστάνας των Media ανακαλύπτει το Enki’s nam-shub, το αποκωδικοποιεί και προσπαθεί να αναστρέψει τις λειτουργίες του για να υποτάξει την κοινωνία για δικό του όφελος. Αυτό το παράδειγμα είναι ένα σκοτεινό διάβασμα ενός Lethal Text…

Στο Macroscope του Pier Anthony οι άνθρωποι ανακάλυψαν ένα νέο όργανο που ονόμασαν Μακροσκόπιο, το οποίο επιτρέπει στην ανθρωπότητα να προσεγγίσει τις χιλιάδες των άγνωστων πολιτισμών που βρίσκονται στον γαλαξία μα και πέρα από αυτόν. Αυτοί οι Πολιτισμοί ανταλλάσσουν ελεύθερα πληροφορίες σε μία υπεργαλαξιακή γλώσσα που είναι άμεση. Το πρόβλημα όμως είναι πως όποτε οι άνθρωποι προσπαθούν να ακούσουν την συζήτηση «μπλοκάρουν» με ένα lethal text στην γλώσσα, ένα κείμενο που στέλνει τους ακροατές σε κατατονία. Δρά άμεσα στο μυαλό χτίζοντας την ικανότητα κατανόησης της γλώσσας. Μόλις αυτή κατανοηθεί, το ανθρώπινο μυαλό ξεπερνά τους περιορισμούς του και αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο!

Τέτοια Θανάσιμα κείμενα εμφανίζονται Επίσης στην σύντομη ιστορία του Arthur Clarcke: The Ultimate Melody και The Mysterious Card και άλλα…

Πως οι αισθήσεις μπορούν να επηρεάσουν τα συναισθήματά μας

Ξέρατε πως οι αισθήσεις σας μπορούν να επηρεάσουν τα συναισθήματα και την διάθεση σας; Οι μυρωδιές, οι ήχοι, τα χρώματα ακόμα και το φως της μέρας έχουν άμεση επίδραση στη συμπεριφορά σας.

Το ξυπνητήρι χτυπά. Προσπαθείτε να ανοίξετε τα μάτια σας αλλά δεν ξέρετε γιατί είναι τόσο δύσκολο. Δεν μπορείτε να διαμορφώσετε ούτε μια ιδέα ούτε μια σκέψη. Τελικά, σηκώνεστε, ανοίγετε το παράθυρο και κοιτάτε έξω. Ο ουρανός είναι γκρι. Πως νιώθετε;

Το ξυπνητήρι χτυπά. Ανοίγετε τα μάτια σας με ενθουσιασμό. Σήμερα θα είναι μια καλή μέρα, μπορείτε να το αισθανθείτε. Έχετε τόσα πολλά σχέδια. Πηδάτε από το κρεβάτι, ανοίγετε το παράθυρο και κοιτάτε έξω. Ο ήλιος ακτινοβολεί. Το φως είναι θεαματικό. Πως νιώθετε;

Ο καιρός. Το φως. Οι μυρωδιές. Οι ήχοι. Όλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν την διάθεση και τα συναισθήματα σας. Σκεφτείτε το πώς ντύνεστε όταν νιώθετε λυπημένοι. Είναι συνηθισμένο να φοράτε σκούρα χρώματα όπως γκρι, καφέ και μαύρο. Τώρα σκεφτείτε τις χαρούμενες στιγμές. Όλα είναι χρωματιστά. Πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, μπλε.

Οι μυρωδιές και οι ήχοι μπορούν να προκαλέσουν συναισθήματα

Μια μυρωδιά μπορεί να σας μεταφέρει σε μια στιγμή της παιδικής σας ηλικίας, στην τούρτα που έκανε η μητέρα σας για τα γενέθλια σας. Ένα τραγούδι μπορεί να σας θυμίσει ένα ξεχωριστό άτομο, τον πρώτο χορό, το πρώτο φιλί. Ένα τραγούδι ίσως προκαλέσει χαρούμενες αναμνήσεις και άλλες όχι τόσο ευχάριστες.

Η διάθεση σας το πρωί, τα χρώματα που φοράτε, οι αναμνήσεις που έχετε, ο τρόπος που συμπεριφέρεστε… όλα σχετίζονται με τα συναισθήματα που νιώθετε.

Αντίθετα με το πώς φαίνονται, όλα αυτά τα συναισθήματα είναι καλά. Αλλά τους δίνετε ένα θετικό ή αρνητικό χαρακτηρισμό αναλόγως με το πώς νιώθετε.

Είναι φυσιολογικό πως μερικές φορές δεν θέλετε οι άνθρωποι που είναι γύρω σας να ξέρουν πως νιώθετε και κρύβετε τα συναισθήματα σας έτσι ώστε να μην εμφανίζεστε ευάλωτοι ή λυπημένοι. Και άλλες φορές ασυνείδητα εξαπατάτε τον εαυτό σας για τα αληθινά σας συναισθήματα. Σε κάθε περίπτωση, φοράτε μια μάσκα ή μια πανοπλία για να προστατεύσετε τον εαυτό σας από το να πληγωθεί.

Όταν είσαι λυπημένος, άκου χαρούμενη μουσική και άλλαξε την διάθεση σου.

Αλλά ξέρετε κάτι; Αν οι άνθρωποι που σας αγαπούν δεν ξέρουν πως νιώθετε, δεν θα μπορούν να σας βοηθήσουν. Και αν δεν ζητήσετε βοήθεια, ούτε τότε θα μπορούν να σας βοηθήσουν.

Ίσως έχετε μάθει να μην ζητάτε τίποτα, να είστε αυτάρκεις, έτσι όταν βρίσκεστε σε μια κατάσταση που δεν ξέρετε πώς να την διορθώσετε, δεν ξέρετε πώς να ζητήσετε βοήθεια ή δεν τολμάτε. Αλλά το να ζητάτε δεν είναι κακό. Αντίθετα, σας φέρνει πιο κοντά στους ανθρώπους που αγαπάτε. Με αυτόν τον τρόπο, τους λέτε πως τους εμπιστεύεστε. Και οι άνθρωποι που σας αγαπούν έχουν και αυτοί συναισθήματα.

Φανταστείτε πως θα ήταν να νιώθετε καλά κάθε μέρα

Η συναισθηματική διαχείριση μαθαίνεται. Για παράδειγμα αν νιώθετε λυπημένοι μπορείτε να αλλάξετε τη διάθεση σας φορώντας χρωματιστά ρούχα. Αν νιώθετε καταθλιπτικοί, ακούστε ένα τραγούδι που σας κάνει να χορεύετε. Ρίξτε τους τοίχους σας, αλλάξτε τη στάση σας και οι καταστάσεις που ζείτε θα είναι στα χέρια σας. Έχετε τη δύναμη να αποφασίσετε πως θέλετε να εξελιχθεί η μέρα σας.

Η θλίψη και η οργή κάνουν μπάνιο σε μια μαγική λίμνη. Η οργή που πάντα βιάζεται, κάνει μπάνιο γρήγορα και φεύγει από την λίμνη. Βάζει τα ρούχα της αλλά επειδή δεν μπορεί να δει την πραγματικότητα πολύ καθαρά, δεν συνειδητοποιεί πως ήταν τα ρούχα της θλίψης.

Οπότε όταν η θλίψη βγαίνει από το νερό, αργά και χωρίς να γνωρίζει πως ο χρόνος έχει περάσει, συνειδητοποιεί ότι τα ρούχα της δεν είναι εκεί, οπότε δεν μπορεί να κάνει κάτι άλλο από το να βάλει τα ρούχα της οργής.

Λένε πως από τότε, οι άνθρωποι συχνά συναντιούνται με την οργή, την τυφλή, την σκληρή και την τρομερή. Αλλά αν κοιτάξουμε προσεκτικά, θα συνειδητοποιήσουμε πως αυτή η οργή που βλέπουμε είναι απλώς μια μεταμφίεση και πως πίσω από αυτή τη μεταμφίεση της οργής στην πραγματικότητα κρύβεται η θλίψη.

Οπότε να θυμάστε πως με τον ίδιο τρόπο που μερικές φορές θέλετε να κρύψετε τα συναισθήματα σας πίσω από μια μάσκα και οι άλλοι άνθρωποι κάνουν το ίδιο πράγμα.

Το να γνωρίζετε πώς να διαχειρίζεστε τα συναισθήματα σας δεν είναι πάντα εύκολο

Όταν θυμώνετε σε έναν καβγά με τον σύντροφο σας ή με ένα φίλο σας, θυμηθείτε πως ίσως κρύβουν τα αληθινά τους συναισθήματα πίσω από τις λέξεις. Οι φωνές τους μπορεί απλώς να είναι ένας τρόπος για να δείξουν πόσο άσχημα νιώθουν χωρίς να το εκφράζουν.

Το να μάθετε να καταλαβαίνετε τους άλλους είναι σημάδι σοφίας. Και μπορείτε να το κάνετε αν σταματήσετε για να σκεφτείτε τι σημαίνουν για εσάς συγκεκριμένα συναισθήματα και πως σας επηρεάζουν όταν σκέφτεστε μια συγκεκριμένη ανάμνηση ή όταν ακούτε ένα συγκεκριμένο τραγούδι.

Από εσάς εξαρτάται το να αποφασίσετε για πως θα θέλετε να εξελιχθεί η μέρα σας. Και να θυμάστε πως και η ευτυχία μαθαίνεται.

Να φέρεις το Ερεβοκτόνο φως στο διάβα σου

Έτσι είναι οι άνθρωποι που φέρουν το Ερεβοκτόνο φως. Που εργάζονται συνειδητά ώστε αυτό το φως να φέξει το δρόμο και για τους υπόλοιπους.

Αν είσαι απλά τυχερός, τους έχεις συναντήσει. Αν είσαι πολύ τυχερός, τους έχεις στη ζωή σου, πραγματικά κοντά σου. Μα, αν έχεις καρδιά και μάτια ανοιχτά, θα συνειδητοποιήσεις ότι βρίσκονται παντού γύρω σου, ζεστοί, αληθινοί, γεμάτοι αγάπη. Είναι οι άνθρωποι που φέρουν το Ερεβοκτόνο φως. Και που εργάζονται συνειδητά ώστε αυτό το φως να φέξει το δρόμο και για τους υπόλοιπους.

Οι άνθρωποι που φέρουν το Ερεβοκτόνο φως έχουν ευγενική καρδιά και λόγο. Ζυγίζουν τα λόγια τους πριν μιλήσουν και ξέρουν να ακούν. Σε κοιτούν στα μάτια, αλλά βλέπουν την καρδιά και την ψυχή σου και τις αφουγκράζονται. Με σεβασμό. Σου κάνουν χώρο, σέβονται τη σιωπή σου, μα και τη φλυαρία σου. Γιατί βλέπουν, ακούν και νιώθουν πέρα από αυτό που φαίνεται. Χωρίς να βιάζονται να κρίνουν, χωρίς να σου φορούν ταμπέλες. Κι αν τους δώσεις το λόγο, φιλτράρουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους πριν μιλήσουν. Κι ο λόγος τους είναι μετρημένος κι απαλλαγμένος από περιττά.

Γι’ αυτούς μιλάει περισσότερο η στάση τους. Απέναντι στον εαυτό τους, στους άλλους και στη ζωή την ίδια.

Οι άνθρωποι που φέρουν το φως έχουν μια χαρακτηριστική σπίθα στο βλέμμα τους. Τη σπίθα της φωτιάς και της σοφίας. Τη σπίθα που δεν φωνάζει, αλλά ψιθυρίζει: «γνωρίζω». «Μέσα μου βαθιά γνωρίζω ότι ήρθα εδώ να κάνω δουλειά, πρώτα με τον εαυτό μου κι έπειτα με τον κόσμο γύρω μου. Με κάθε άνθρωπο που συναντώ. Μέσα μου βαθιά γνωρίζω ότι είναι περισσότερα αυτά που μας ενώνουν από όσα μας χωρίσουν. Μέσα μου βαθιά γνωρίζω ότι αυτό που λέει (σχεδόν) ο Μικρός Πρίγκιπας είναι αλήθεια: ότι τα μάτια δεν βλέπουν παρά μόνο αντανακλάσεις – την ουσία τη βλέπει η ψυχή».

Οι άνθρωποι που φέρουν το φως γυρίζουν πίσω στα βασικά. Αφήνουν την άσφαλτο και παίρνουν το χωματόδρομο. Εκείνο το δρόμο που οδηγεί στα πιο παλιά κι αυθεντικά κομμάτια του εαυτού. Που μπορεί να μοιάζει τραχύς, αλλά είναι αληθινός.

Είναι άνθρωποι που δεν παριστάνουν τους αγγέλους, νιώθουν όμως ότι έχουν φτερά ακόμα κι αν δεν φαίνονται – όπως όλοι μας. Κι εκεί, στην ησυχία του χωματόδρομου, αφουγκράζονται. Αφουγκράζονται τα κομμάτια του εαυτού τους που θέλουν δουλειά. Στέκονται για όσο χρειαστεί και μετά προχωρούν. Με λιγότερα βαρίδια κι εγωισμούς. 

Μπορεί να τους πάρει μια ζωή, μα χαίρονται γι’ αυτό. 

Η αναθεώρηση των θέσεων είναι αναγκαία

Ένας άνθρωπος μεταφέρεται στον γιατρό· αυτός του ανοίγει την αρτηρία του βραχίονα και αφήνει το αίμα να αναβλύσει – μισό λίτρο. Ο άνθρωπος λιποθυμάει. Την επομένη πρέπει να υπομένει άλλες πέντε αφαιμάξεις. Στις τρεις τελευταίες το αίμα αργεί να αναβλύσει, γι’ αυτό ο γιατρός τοποθετεί ένα μπαλονάκι με ζεστό αέρα πάνω στην τομή. Ο αέρας ψύχεται, παράγει ένα κενό και ρουφάει το αίμα. Ο άνθρωπος είναι ξαπλωμένος στο κρεβάτι, μισοπεθαμένος, με έξι τομές στο χέρι. Στα πιο ευαίσθητα σημεία των τομών ο γιατρός τοποθετεί βδέλλες, που γεμίζουν αργά με φρέσκο αίμα. Όταν φουσκώνουν από το αίμα και είναι έτοιμες να εκραγούν, τις αντικαθιστά με άλλες. Μετά από τρεις μήνες ο ασθενής επιστρέφει στο σπίτι του – αν δεν πεθάνει στο μεταξύ.

Η φλεβοτομία ήταν συνήθης πρακτική μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα. Η ιδέα της βδέλλας στηρίζεται στη θεωρία των τεσσάρων χυμών του σώματος. Σύμφωνα μ’ αυτήν τη θεωρία, όλες οι αρρώστιες αποδίδονται σε ανισορροπία των τεσσάρων χυμών – της κίτρινης χολής, της μαύρης χολής, του φλέγματος και του αίματος. Στην ακμή, στο άσθμα, στη χολέρα, στον διαβήτη, στην επιληψία, στην πανούκλα, στο εγκεφαλικό επεισόδιο, στη φυματίωση και σε εκατοντάδες άλλες αρρώστιες το σώμα υποτίθεται ότι περιείχε πάρα πολύ αίμα, εξού και η πρακτική της αφαίμαξης. Μόνο στη δεκαετία του 1830 η Γαλλία εισήγαγε πάνω από 40 εκατομμύρια βδέλλες. Η θεωρία των τεσσάρων σωματικών χυμών επικράτησε στην ιατρική για πάνω από 2.000 χρόνια. Καμιά άλλη επιστημονική θεωρία δεν άντεξε τόσον καιρό, παρόλο που επρόκειτο για φάρσα μεγάλης ολκής. Οι περισσότεροι ασθενείς παρουσίαζαν βελτίωση χωρίς αφαιμάξεις – και οι γιατροί το ήξεραν.

Επί 2.000 χρόνια το ιατρικό κατεστημένο είχε αγκιστρωθεί σε μια λανθασμένη θεωρία – πηγαίνοντας κόντρα στο προφανές. Γιατί;. Όσο απίστευτο κι αν φαίνεται, η θεωρία των τεσσάρων χυμών του σώματος είναι αντιπροσωπευτική όλων των θεωριών που επεξεργάζονται περίπλοκα συστήματα – τον άνθρωπο, το χρηματιστήριο, τους πολέμους, τις πόλεις, τα οικοσυστήματα, τις επιχειρήσεις. Δεν εγκαταλείπουμε μια θεωρία όταν αποδεικνύεται λανθασμένη, αλλά μόνον όταν εμφανίζεται κάποια καλύτερη. Είναι εντελώς παράλογο, αλλά πολύ διαδεδομένο. Θα ονομάσουμε αυτό το φαινόμενο φαινόμενο της αφαίμαξης.

Στη ζωή βρισκόμαστε συχνά ανάμεσα σε δύο δουλειές, δύο τόπους κατοικίας ή δύο ερωτικές σχέσεις – αλλά ποτέ ανάμεσα σε δύο γνώμες. Αν απορρίψουμε απότομα μια γνώμη, υιοθετούμε αμέσως μια άλλη. Είμαστε σαν τους άντρες που δεν μπορούν να μείνουν χωρίς να έχουν σχέση με γυναίκα ούτε μια μέρα. Στα μάτια μας, οι γνώμες είναι είτε «σωστές» είτε «λανθασμένες». Η συνειδητή άγνοια –το να γνωρίζουμε ότι δεν ξέρουμε (ακόμα) κάτι – δεν έχει θέση στον τρόπο με τον οποίο αισθανόμαστε τα πράγματα. Αγνοούμε τι είναι η αισθητή εμπειρία του να μην ξέρεις. Γι’ αυτό είμαστε καλύτεροι στο να ανακαλύπτουμε μια θεωρία παρά στο να παραδεχόμαστε την άγνοιά μας. Ο ιστορικός των επιστημών Τόμας Κουν το διατύπωσε σαφέστατα: «Οι θεωρίες δεν καταρρέουν υπό το βάρος των λαθών τους. Καταρρίπτονται μόνον όταν παρουσιάζεται μια άλλη θεωρία που φαίνεται καλύτερη».

Και γιατί αυτό είναι σοβαρό; Διότι συμβαίνει συχνά αυτή η «καλύτερη» θεωρία να μην υπάρχει ακόμα. Ο Άλαν Γκρίνσπαν, πρόεδρος της Αμερικανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας, λατρεύτηκε σαν ημίθεος επί δεκαετίες. Αλλά το φθινόπωρο του 2008, όταν έσκασε η φούσκα των οικονομικών αγορών, ήταν ένας από τους λίγους που έκανε την αυτοκριτική του δηλώνοντας σε μια επιτροπή του Κογκρέσου: «Όλο αυτό το διανοητικό οικοδόμημα κατέρρευσε». Ο πρόεδρος της επιτροπής τον ρώτησε: «Δηλαδή αντιληφθήκατε ότι ο τρόπος που βλέπατε τον κόσμο, το μοντέλο της σκέψης σας, ήταν λανθασμένο;». Ο Γκρίνσπαν απάντησε: «Ακριβώς». Εννοούσε τη θεωρία σύμφωνα με την οποία η οικονομία πρέπει να οδηγείται από την προσφορά χρήματος. Παρ’ όλα αυτά, οι κυβερνήσεις του δυτικού κόσμου δε θέλουν να εγκαταλείψουν αυτήν τη θεωρία – με όλες τις συνέπειες στα επίπεδα του χρέους, των τιμών του χρηματιστηρίου, του επιπέδου ζωής και του πληθωρισμού. Και όλα αυτά απλώς γιατί δεν υπάρχει ακόμα εναλλακτική προοπτική – το φαινόμενο της αφαίμαξης σε όλο του το μεγαλείο.

Το φαινόμενο της αφαίμαξης παίζει ρόλο και στην προσωπική σας ζωή. Αν δε θέλετε να χάσετε το αίμα σας σε διανοητικό επίπεδο, να αναθεωρείτε τακτικά τη στρατηγική σας στις επενδύσεις, τη φιλοσοφία ζωής και τη γνώμη σας για τους ομοίους σας. Αν τα γεγονότα δε συμβαδίζουν με τις θεωρίες σας, απαρνηθείτε τες αμέσως. Και, ακόμα σπουδαιότερο, μην περιμένετε να βρείτε μια «καλύτερη» θεωρία. Μπορεί να περάσουν 2.000 χρόνια.

Η φωνή μέσα στο κεφάλι μας δεν είναι πραγματική, αλλά κυβερνά τη ζωή μας, κι αυτό είναι πολύ τυραννικό

Μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις που κάνουμε είναι ότι τα ψέματα που πιστεύουμε είναι αληθινά! Για παράδειγμα, πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε τι είμαστε. Όταν θυμώνουμε, λέμε: «Α, έτσι είμαι». Όταν ζηλεύουμε: «Α, έτσι είμαι». Όταν μισούμε: «Α, έτσι είμαι εγώ». Αλλά είναι άραγε αληθινά όλα αυτά; Δεν είμαι βέβαιος. Συνηθίζουμε να υποθέτουμε ότι μιλάμε εμείς, ότι όλα αυτά που δεν θέλαμε να πούμε, τα λέμε εμείς. Ήταν μια πραγματική έκπληξη όταν ανακάλυψα ότι δεν ήμουν -. Έτσι είχα μάθει να είμαι. Επομένως, προπονήθηκα πολύ μέχρι που έπαιξα τέλεια τον ρόλο μου.

Η φωνή που λέει: «Έτσι είμαι» είναι η φωνή της γνώσης. Είναι η φωνή του ψεύτη που ζει στο Δέντρο της Γνώσης το οποίο υπάρχει στο κεφάλι μας. Οι Τολτέκοι θεωρούν ότι είναι μια διανοητική νόσος που μεταδίδεται πολύ εύκολα επειδή μεταβιβάζεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσα από τη γνώση. Τα συμπτώματα της νόσου είναι φόβος, θυμός, μίσος, θλίψη, ζήλια, σύγκρουση και διαχωρισμός των ανθρώπων. Για άλλη μια φορά, τα ψέματα αυτά ελέγχουν το όνειρο της ζωής μας. Νομίζω ότι αυτό πια είναι προφανές.

«Η σύγκρουση είναι ανάμεσα σε αυτό που είναι αλήθεια και σε αυτό που δεν είναι»- και αυτό δεν ήταν κάτι νέο. Δύο χιλιάδες χρόνια πριν, τουλάχιστον στο δικό μου παραμύθι, είπε: «Και θα γνωρίσετε την αλήθεια και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει». Ελεύθεροι από τι; Απ’ όλα εκείνα τα ψέματα. Ειδικά από τον ψεύτη που ζει μέσα στο κεφάλι μας και μας μιλάει ακατάπαυστα. Εμείς το ονομάζουμε σκέψη! Συνήθισα να λέω στους μαθητές μου: «Το ότι ακούς μια φωνή στο κεφάλι σου δεν σημαίνει ότι σου λέει και αλήθεια. Λοιπόν, αν δεν πιστεύεις σε αυτή τη φωνή, δεν θα έχει καμία δύναμη πάνω σου».

Υπάρχει μία ταινία που σκιαγραφεί θαυμάσια αυτό πού εννοώ. Ονομάζεται Α Beautiful Mind (Ένας Υπέροχος Άνθρωπος). Αρχικά σκέφτηκα: «Α, άλλη μια ταινία με κατασκόπους», αλλά ενδιαφέρθηκα περισσότερο όταν συνειδητοποίησα ότι ο ήρωας είναι σχιζοφρενής. Είναι ευφυής, μια πραγματική διάνοια, αλλά βλέπει ανθρώπους που δεν υπάρχουν. Αυτοί οι άνθρωποι ελέγχουν τη ζωή του επειδή ακούει τις απόψεις τους και ακολουθεί οτιδήποτε του λένε να κάνει. Του λένε ψέματα και, ακούγοντάς τα, καταστρέφει τη ζωή του. Δεν έχει ιδέα ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι παραισθήσεις, μέχρι που η γυναίκα του τον βάζει σε ψυχιατρείο όπου τον κάνουν διάγνωση σχιζοφρένειας και του δίνουν φαρμακευτική αγωγή. Τα οράματα εξαφανίζονται αλλά τα φάρμακα έχουν παρενέργειες κι έτσι αποφασίζει να σταματήσει να τα παίρνει. Χωρίς τα φάρμακα, τα οράματα επιστρέφουν και ανακαλύπτει πως είναι αλήθεια ότι κανείς άλλος δεν μπορεί να δει τους ανθρώπους που βλέπει. Τώρα έχει να κάνει μια επιλογή: να επιστρέψει στο νοσοκομείο, να χάσει τη σύζυγό του και να αποδεχτεί ότι είναι σχιζοφρενής ή να αντιμετωπίσει τα οράματα και να τα υπερνικήσει;

Όταν τελικά αποκτά την επίγνωση ότι οι άνθρωποι που βλέπει δεν είναι πραγματικοί, παίρνει μια πολύ έξυπνη απόφαση. Λέει: «Δεν θα τους δώσω σημασία. Δεν θα πιστεύω αυτά που μου λένε». Η δύναμη που έχουν τα οράματα επάνω του εξαφανίζεται όταν σταματάει να τα πιστεύει. Με αυτή την επίγνωση, βρίσκει γαλήνη και μετά από πολλά χρόνια, από όταν σταμάτησε να τους δίνει σημασία, τα οράματα σταμάτησαν σχεδόν να του μιλούν. Παρόλο που συνεχίζει να τα βλέπει, δεν τον επισκέπτονται συχνά – μια και μάλλον αποφάσισαν να μη χάνουν τον καιρό τους με έναν άνθρωπο που δεν τα ακούει.

Είναι μια υπέροχη ταινία επειδή δείχνει ότι αν δεν πιστέψουμε στη φωνή μέσα στο κεφάλι μας, χάνει τη δύναμη που έχει πάνω μας και γινόμαστε πάλι αυθεντικοί. Η φωνή μέσα στο κεφάλι μας δεν είναι καν πραγματική, αλλά κυβερνά τη ζωή μας, κι αυτό είναι πολύ τυραννικό. Από τη στιγμή που η φωνή τραβάει την προσοχή μας, μας επιβάλλει να κάνουμε ό,τι θέλει αυτή.

Πόσες φορές η φωνή μας επέβαλε να πούμε ναι όταν θέλαμε να πούμε όχι; ‘Η αντιθέτως, η φωνή μας επέβαλε να πούμε όχι όταν θέλαμε να πούμε ναι; Πόσες φορές μας έχει κάνει αυτή η φωνή να αμφισβητούμε αυτό που νιώθει η καρδιά μας; Πόσες φορές έχουμε χάσει εξαιτίας του φόβου, τις ευκαιρίες να κάνουμε στη ζωή μας αυτό που πραγματικά θέλουμε – επειδή ο φόβος μας ήταν η αντίδραση στο ότι πιστέψαμε στη φωνή στο κεφάλι μας; Πόσες φορές έχουμε χωρίσει με κάποιον που αγαπούσαμε πραγματικά, μόνο και μόνο επειδή μας είπε να το κάνουμε η φωνή της γνώσης; Πόσες φορές έχουμε προσπαθήσει να ελέγξουμε τους ανθρώπους πού αγαπάμε επειδή ακολουθούμε αυτή τη φωνή; Πόσες φορές έχουμε θυμώσει ή έχουμε ζηλέψει ή έχουμε χάσει τον έλεγχο κι έχουμε πληγώσει τους ανθρώπους πού αγαπάμε πραγματικά, απλώς και μόνο επειδή πιστέψαμε σε αυτή τη φωνή;

Νικολό Μακιαβέλι: Η τύχη ορίζει τις μισές μας πράξεις

Στο απόσπασμα που ακολουθεί από τον «Ηγεμόνα» ο Νικολό Μακιαβέλι γράφει για την τύχη και πώς επηρεάζει την ζωή των ανθρώπων:

Ο πολύς κόσμος πιστεύει πως η ζωή μας εξαρτάται κυρίως από την τύχη.

Η αλήθεια είναι πως η τύχη ορίζει τις μισές μας πράξεις αλλά αφήνει σε μας να κανονίσουμε τις άλλες μισές.

Η τύχη είναι σαν τα καταστροφικά εκείνα ποτάμια που όταν αγριεύουν κατακλύζουνε κάμπους, τσακίζουνε δέντρα και κτίσματα, σηκώνουν το χώμα και το πάνε μίλια μακριά και οι πάντες κάνουν τόπο στην ορμή τους χωρίς να μπορούν να την ανακόψουν.

Όπως οι άνθρωποι στους γαληνεμένους καιρούς λαβαίνουν τα μέτρα τους και φτιάχνουν προχώματα και φράγματα για τα άγρια ποτάμια, ώστε όταν φουσκώσουν να μη σταθεί τόσο ξέφρενη και Βλαβερή η ορμή τους, έτσι πρέπει να κάνουν και με την τύχη.

Η τύχη στρέφει την ορμή της εκεί που δεν υπάρχει αξιοσύνη, επειδή ξέρει πως εκεί δε φτιάχτηκαν προχώματα και φράγματα για να τη βαστάξουν.

Είναι συχνό το φαινόμενο να ευτυχεί σήμερα ένας Ηγέτης και αύριο να καταστρέφεται χωρίς για αυτό να φταίει κάποια αλλαγή στην αξιοσύνη ή στο χαρακτήρα του.

Είναι καλότυχος ο Ηγέτης που έτυχε να συνταιριάξει τον τρόπο να μπορεί να πολιτεύεται ανάλογα με τη φυσιογνωμία των καιρών κι αλίμονο σε εκείνον που στα φερσίματά του διχογνωμούν οι καιροί.

Σημασία δεν έχει στην επιτυχία του Ηγέτη αν επιδιώκει τους σκοπούς του με περίσκεψη ή πέφτει με τα μούτρα σ’ αυτούς, αν ασκεί βία ή με τέχνη κυβερνά, αν έχει υπομονή ή βιάζεται. Σημασία έχει αν από τύχη ή επιλογή η εκάστοτε συμπεριφορά του ταιριάζει με τις επιταγές των καιρών.

Είναι προτιμότερο λοιπόν να είσαι στη ζωή σου ορμητικός παρά επιφυλακτικός.

Προτροπές για μελλοντικούς ηγέτες

Η τύχη δε θέλει να κάνει τα πάντα για λογαριασμό μας για να μη μας στερεί την ελευθερία της βούλησης και το μεγαλείο της δόξας που μας ανήκει. Μπορεί λοιπόν η τύχη να ανοίξει τη θάλασσα να περάσουμε, να στείλει ένα σύννεφο να μας δείξει το δρόμο, να κάνει μια πέτρα να βγάλει νερό, να βρέξει μάννα εξ ουρανού. Όμως, τα υπόλοιπα πρέπει να τα κάνουμε εμείς, μόνοι.

Νικολό Μακιαβέλι, Ο Ηγεμόνας

Δεμένος με τις βεβαιότητές του, είναι ένας σκλάβος

Όταν γελάς, κινδυνεύεις να σε περάσουν για χαζό. Και τι με αυτό; Οι χαζοί διασκεδάζουν πολύ!

Όταν κλαις κινδυνεύεις να σε περάσουν για συναισθηματικό. Και βέβαια είμαι συναισθηματικός. Μ’ αρέσει. Τα δάκρυα βοηθάνε.

Όταν ανοίγεσαι στον άλλο, κινδυνεύεις να μπλέξεις. Ποιος λέει ότι το μπλέξιμο είναι κίνδυνος; Εγώ θέλω να μπλεχτώ.

Όταν εκδηλώνεις τα συναισθήματα σου, κινδυνεύεις να δείξεις τον πραγματικό σου εαυτό. Και τι άλλο έχω να δείξω;

Όταν εκθέτεις τις ιδέες και τα όνειρά σου μπροστά στους άλλους, κινδυνεύεις να χαρακτηριστείς αφελής. Α, μ’ έχουν χαρακτηρίσει πολύ χειρότερα από αυτό.

Όταν αγαπάς, κινδυνεύεις να μην στο ανταποδώσουν. Δεν αγαπώ για να μου το ανταποδώσουν.

Όταν ζεις, κινδυνεύεις να πεθάνεις Είμαι έτοιμος για αυτό. Μην τολμήσετε να χύσετε ούτε ένα δάκρυ, αν μάθετε ότι τινάχτηκε στον αέρα ή έμεινε στον τόπο. Το έκανε με ενθουσιασμό.

Όταν ελπίζεις, κινδυνεύεις να απογοητευτείς, κι όταν δοκιμάζεις, κινδυνεύεις ν’ αποτύχεις. Ναι, αλλά πρέπει να ρισκάρεις, γιατί ο μεγαλύτερος κίνδυνος στη ζωή είναι να μην ρισκάρεις τίποτε. Ο άνθρωπος που δεν ρισκάρει τίποτε, δεν κάνει τίποτε, δεν έχει τίποτε, δεν είναι τίποτε, και γίνεται ένα τίποτε. Μπορεί ν’ αποφεύγει τον πόνο και τη λύπη, όμως δεν μπορεί να μάθει και να νιώσει και να αλλάξει και ν’ αναπτυχθεί και ν’ αγαπήσει και να ζήσει. Δεμένος με τις βεβαιότητές του, είναι ένας σκλάβος. Έχει παραιτηθεί από την ελευθερία του. Μόνο ο άνθρωπος που ρισκάρει είναι πραγματικά ελεύθερος. Δοκίμασε και θα δεις.

Νιώθω ευτυχισμένος χωρίς να ξέρω γιατί, και το σπουδαιότερο, χωρίς καμία ιδιαίτερη διάθεση να το μάθω

Η άμαξά μου, τα άλογα ο αμαξάς κι εγώ (όπως έμαθα να αποκαλώ τον επιβάτη), καταβάλλοντας αρκετή προσπάθεια, καταφέραμε να περάσουμε το πρώτο τμήμα του δρόμου. Όσο προχωρούσαμε, το περιβάλλον άλλαζε: άλλοτε άγονο και καταθλιπτικό, κι άλλοτε ανθόσπαρτο – μια γλυκιά ανακούφιση. Μεταβάλλονταν οι κλιματικές συνθήκες και ο βαθμός δυσκολίας του δρόμου: πότε ομαλός και πεδινός, πότε ανώμαλος και απόκρημνος, πότε ολισθηρός και ανηφορικός. Άλλαζε, τέλος, η ψυχική μου κατάσταση: εδώ ήρεμος και αισιόδοξος, εκεί θλιμμένος και κουρασμένος, μετά δύσθυμος και οργισμένος.

Σήμερα, έχοντας ολοκληρώσει αυτό το κομμάτι της διαδρομής, έχω την αίσθηση ότι, στην πραγματικότητα, οι μόνες σημαντικές αλλαγές ήταν αυτές οι τελευταίες, οι εσωτερικές, λες και οι άλλες, οι εξωτερικές, καθορίζονταν από τις προηγούμενες, ή απλώς δεν υπήρχαν.

Σταματώ μια στιγμή, αναπολώ τα ίχνη που άφησα πίσω μου, και αισθάνομαι ικανοποιημένος και υπερήφανος. Καλώς ή κακώς, οι επιτυχίες και οι απογοητεύσεις μου μου ανήκουν.

Ξέρω πως με περιμένει μια καινούργια φάση, όμως, δεν αγνοώ πως Θα μπορούσα να αφήσω τη φάση αυτή να με περιμένει εσαεί, χωρίς να νιώθω καθόλου ένοχος. Τίποτα δεν με υποχρεώνει να προχωρήσω, τίποτ’ άλλο εκτός από την προσωπική μου επιθυμία να συνεχίσω τον δρόμο μου.

Κοιτάζω μπροστά. Το μονοπάτι μού φαίνεται πολύ ελκυστικό. Με βάζει σε πειρασμό. Από την αρχή βλέπω πως είναι γεμάτο με άπειρα χρώματα και καινούργια σχήματα που ερεθίζουν την περιέργειά μου. Η διαίσθησή μου μου λέει ότι πρέπει να είναι επίσης γεμάτο με κινδύνους και δυσκολίες, όμως αυτό δεν με σταματά- τώρα ξέρω ότι μπορώ να υπολογίζω στα βοηθήματα που διαθέτω. Αυτά θα με βοηθήσουν να αντιμετωπίσω κάθε κίνδυνο και κάθε δυσκολία. Εξάλλου, κατέληξα να μάθω πως είμαι ευάλωτος αλλά όχι εύθραυστος.

Βυθισμένος στον εσωτερικό μου διάλογο, ούτε που κατάλαβα πως άρχισα ήδη να πορεύομαι αυτόν τον δρόμο.

Απολαμβάνω με ηρεμία και γαλήνη το τοπίο… κι αυτό θα έλεγε κανείς ότι απολαμβάνει το βήμα μου, αν κρίνουμε από την απόφασή του να γίνεται όλο και ωραιότερο.

Ξάφνου, διακρίνω στ’ αριστερά μου, σ’ ένα μονοπάτι παράλληλο με το δικό μου, μια σκιά που κινείται πίσω από μια συστάδα θάμνων. Κοιτάζω με προσοχή. Λίγο πιο μπροστά, σ’ ένα ξέφωτο, βλέπω πως υπάρχει μια άλλη άμαξα που τραβάει τον δικό της δρόμο, αλλά ακολουθώντας την ίδια κατεύθυνση μ’ εμένα.

Με ξαφνιάζει η ομορφιά της: το σκούρο ξύλο, τα αστραφτερά μπρούντζινα στολίδια της, οι υπέροχοι τροχοί, η απαλότητα και η αρμονία στα τορνευτά της σχήματα…

Καταλαβαίνω πως με έχει εντυπωσιάσει. Ζητώ από τον αμαξά να πάει πιο γρήγορα για να βρεθούμε δίπλα της. Τα άλογα τινάζονται μπροστά και καλπάζουν ξέφρενα. Χωρίς να τα καθοδηγεί κανείς, πλησιάζουν μόνα τους όλο και περισσότερο την άμαξα από την αριστερή πλευρά, σαν να θέλουν να μειώσουν την απόσταση που μας χωρίζει.

Τη διπλανή άμαξα τη σέρνουν κι αυτήν δύο άλογα κι έχει, κι αυτή, έναν αμαξά για να κρατάει τα γκέμια και να την οδηγεί. Τα άλογά της και τα δικά μου συντονίζουν αυθόρμητα τον τροχασμό τους και πηγαίνουν τώρα πλάι πλάι, σαν να αποτελούν μια μονάδα, ένα τέθριππο. Οι αμαξάδες μοιάζουν να έχουν βρει μια καλή στιγμή για να ξεκουραστούν, καθώς και οι δύο βολεύονται στη θέση τους, και με το βλέμμα χαμένο κρατούν τα γκέμια χαλαρά αφήνοντας τον δρόμο να μας πηγαίνει.

Τόσο πολύ με έχει συνεπάρει η κατάσταση, που περνάει αρκετή ώρα ώσπου να αντιληφθώ ότι η άλλη άμαξα έχει κι αυτή έναν επιβάτη. Δεν είναι ότι πίστευα πως δεν θα είχε επιβάτη, απλώς, δεν τον είχα προσέξει.

Μόλις τώρα τον ανακαλύπτω και τον παρατηρώ. Βλέπω ότι κι εκείνος με κοιτάζει. Για να του δείξω τη χαρά μου του χαμογελώ, κι εκείνος, μέσα από το παράθυρο της άμαξας, με χαιρετάει κουνώντας μου ζωηρά το χέρι.

Ανταποδίδω τον χαιρετισμό και παίρνω το θάρρος να ψιθυρίσω ένα δειλό «Γεια…». Κατά έναν μυστήριο τρόπο, ή ίσως όχι και τόσο μυστήριο, με ακούει και μου απαντάει:

«Γεια σου! Πας προς τα εκεί;»
«Ναι!» απαντώ με πρωτοφανή (για μένα τον ίδιο) χαρά.
«Πάμε μαζί;»
«Σύμφωνοι…» μου λέει, «πάμε».

Παίρνω μια βαθιά ανάσα. Αισθάνομαι ευχαριστημένος.

Πέρασα όλο τον δρόμο χωρίς ποτέ να συναντήσω έναν συνταξιδιώτη.

Νιώθω ευτυχισμένος χωρίς να ξέρω γιατί, και το σπουδαιότερο, χωρίς καμία ιδιαίτερη διάθεση να το μάθω.

Σημασία έχει ο δρόμος

ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΑΝΟΙΓΕΙ ΣΑΝ ΒΕΝΤΑΛΙΑ.

Μπροστά μου απλώνονται το λιγότερο πέντε διαφορετικοί δρόμοι.
Κανένας δεν δείχνει καλύτερος από τους άλλους. Απλώς, είναι όλοι εκεί.
Στο σταυροδρόμι, πάνω σε μια πέτρα, κάθεται ένας γέρος.
Παίρνω το θάρρος να τον ρωτήσω:

“Ποιο δρόμο λες να πάρω, παππού;”
“Εξαρτάται τι ψάχνεις” μου απαντάει ατάραχος.
“Θέλω να γίνω ευτυχισμένος” του λέω.
“Οποιοσδήποτε απ’ αυτούς τους δρόμους μπορεί να σε πάει ως εκεί.”

Τα χάνω.

“Δηλαδή… το ίδιο κάνει;”
“Όχι.”
“Μα πριν μου είπες…”
“Όχι. Δε σου είπα ότι όποιον δρόμο και να πάρεις θα σε βγάλει εκεί που θέλεις. Σου είπα ότι οποιοσδήποτε δρόμος μπορεί να είναι αυτός που ψάχνεις.”
“Δεν καταλαβαίνω.”
“Ο δρόμος που θα διαλέξεις θα σε πάει εκεί που θέλεις, αν κάνεις τη σωστή επιλογή.”

“Και ποιος είναι ο σωστός δρόμος;”

Ο γέρος δεν απαντά.
Καταλαβαίνω πως η ερώτησή μου δεν έχει απάντηση.
Αποφασίζω να του το φέρω αλλιώς:

“Πώς θα μπορούσα να κάνω μια σοφή επιλογή; Τι πρέπει να προσέξω για να μην κάνω λάθος;”

Αυτή τη φορά, ο γέρος μου απαντάει:

“Μη ρωτάς… Μη ρωτάς.”

Οι δρόμοι είναι εκεί.
Ξέρω πως αυτή θα είναι μια σοβαρή απόφαση. Δεν έχω περιθώριο να κάνω λάθος…

Ο αμαξάς κάτι μου ψιθυρίζει στ’ αφτί- προτείνει το δεξί μονοπάτι.
Τα άλογα κάνουν σαν να θέλουν να πάρουν το απόκρημνο αριστερό.

Η άμαξα ταλαντεύεται, αλλά μοιάζει να θέλει να πάει ευθεία, μπροστά.

Κι εγώ, ο επιβάτης, έχω την εντύπωση ότι καλύτερα θα ήταν να πάρω εκείνο το δρομάκι το κάπως υπερυψωμένο.

Όμως, είμαστε όλοι ένα, και το δίχως άλλο έχουμε πρόβλημα.

Μετά από λίγο βλέπω πως με κάποιον τρόπο, σιγά-σιγά, ο αμαξάς η άμαξα και τ’ άλογα- για πρώτη φορά τόσο ξεκάθαρα-, αφήνονται πάνω μου.

Ούτε ο γέρος υπάρχει πια. Και μαζεύονται, αθροίζονται οι δρόμοι που διάβηκα για να φτάσω ως εδώ, και μαζί μ’αυτούς κάθε άνθρωπος που γνώρισα.

Δεν είμαι τίποτα απ’ αυτά, όμως, τα έχω όλα κρατημένα μέσα μου.

Και είμαι εγώ αυτός που τώρα, ολοκληρωμένος, πρέπει ν’ αποφασίσω ποιον δρόμο θα πάρω.

Κάθομαι στην πέτρα όπου πριν από λίγο καθόταν ο γέρος. Χαλαρά, για λίγο, τόσο μόνο όσο χρειάζεται για να πάρω αυτήν την απόφαση.

Χωρίς βιασύνη. Δε θέλω να μαντέψω- να διαλέξω θέλω.
Αρχίζει να βρέχει.
Συνειδητοποιώ ότι δεν μου αρέσει η βροχή.
Αλλά ούτε και θα μου άρεσε να μη βρέχει ποτέ.
Μου φαίνεται πως θέλω να βρέχει μονάχα όποτε εμένα μου κάνει κέφι.
Και πάλι, όμως, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι αυτό είναι που θέλω πραγματικά.
Νομίζω ότι είμαι απλώς μάρτυρας της ενόχλησής μου, λες και δεν είναι δική μου, σαν να μην έχω εγώ καμία σχέση μ’ αυτό που συμβαίνει.

Πράγματι, δεν έχω καμία σχέση με τη βροχή.
Η ενόχληση, όμως, είναι δική μου. Δική μου είναι η μη αποδοχή, εγώ είμαι αυτός που δυσανασχετεί.
Επειδή βρέχομαι;
Όχι.
Ενοχλούμαι γιατί μ’ ενοχλεί η βροχή.
Βρέχει…
Μήπως πρέπει να βιαστώ, να προχωρήσω;
Όχι.
Και πιο πέρα πάλι βρέχει.

Τι πειράζει κι αν βραχώ, αν πέσουν πάνω μου λίγες σταγόνες … Σημασία έχει ο δρόμος.

ΠΟΣΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΠΑΡΟΥΜΕ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

Ο τρόπος με τον οποίο ένας άνθρωπος παίρνει αποφάσεις που αφορούν στη ζωή του είναι ένας από τους τομείς που απασχολούν την ψυχολογία. Όμως ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος παίρνει αποφάσεις σχετικές με την κοινωνική του ζωή, είναι ένα από τα αντικείμενα μελέτης της κοινωνικής ψυχολογίας που έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον ειδικά υπό το φως των πρόσφατων οικονομικών και κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων στη χώρα μας.

Ποιοί παράγοντες επηρεάζουν το μηχανισμό με τον οποίο αντιδρούμε στις νέες πληροφορίες; Ο Abelson με τη θεωρία της γνωστικής συνεκτικότητας υποστήριζε πως ο άνθρωπος επεξεργάζεται τις πληροφορίες με σκοπό να ελαχιστοποιήσει το γνωστικό κόστος που δαπανά για να τις αφομοιώσει κι έτσι να διασφαλιστεί η συνεκτικότητα των ήδη υπαρχόντων γνωστικών στοιχείων που διαθέτει το άτομο.

Το άτομο χρησιμοποιεί τρεις μηχανισμούς για να πετύχει το σκοπό του: την ακύρωση, μέσω της οποίας απορρίπτει ή γελοιοποιεί τη μη συνεκτική πληροφορία, τη συμπαραδήλωση, μέσω της οποίας αμβλύνεται η σπουδαιότητα της γνωστικής ασυνέχειας και τη γνωστική διαφοροποίηση που ενεργοποιεί μια σειρά από εκλεπτυσμένες γνωστικές διεργασίες προκειμένου η νέα πληροοφορία να εναωματωθεί στο ήδη υπάρχον σύστημα γνωστικών δομών του ατόμου.

Αν λοιπόν ισχύει ότι όταν ερχόμαστε σ’ επαφή με γνωστικά στοιχεία –δηλαδή οποιασδήποτε μορφής πληροφόρηση- τα οποία δε γνωρίζουμε ήδη ή με τα οποία δε συμφωνούμε, η πρώτη μας αντίδραση είναι να τ’ απορρίψουμε, ας αναλογιστούμε τι μας συμβαίνει όταν επιθυμούμε να διαμορφώσουμε άποψη για ζητήματα που έχουν να κάνουν με βαθιά θεμελιωμένες αξίες και βασίζονται σε προσωπικές στάσεις, ή ακόμα και σε προκαταλήψεις.

Προκειμένου να μελετήσουμε το μηχανισμό μεταβολής μιας στάσης θα πρέπει να ανατρέξουμε στα δομικά στοιχεία της επικοινωνιακής διαδικασίας, δηλαδή την πηγή, το μήνυμα και το δέκτη. Έρευνες έχουν δείξει πως σε σχέση με την πηγή μια αξιόπιστη και ανυστερόβουλη πηγή είναι σαφώς περισσότερο επιδραστική, ιδιαιτέρως αν μπορεί να θεωρηθεί αυθεντία. Αν μάλιστα συνοδεύεται από ελκυστικότητα και έχει τη δυνατότητα να τιμωρεί ή να επιβραβεύει, να ασκεί δηλαδή εξουσία, τότε γίνεται ακόμα πιο αποτελεσματική.

Σε ότι αφορά το μήνυμα, αυτό γίνεται πιο αποτελεσματικό όταν «προσαρμόζεται» στο μορφωτικό επίπεδο των δεκτών του. Έρευνες των κοινωνικών ψυχολόγων πάνω στην προπαγάνδα, έδειξαν πως αν ένα μήνυμα είναι αμφίπλευρο – δηλαδή παρουσιάζει και τις δυο όψεις ενός ζητήματος- είναι πιο αποτελεσματικό στα άτομα υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου, ενώ αντίθετα, ένα μήνυμα μονόπλευρο έχει μεγαλύτερη επίδραση στα άτομα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Το κατά πόσο ο δέκτης του μηνύματος θα πειστεί ή όχι εξαρτάται από το μια σειρά παραγόντων που μπορεί να αφορούν στο φύλο του – έχει βρεθεί ότι οι γυναίκες πείθονται ευκολότερα από τους άντρες- , το κατα πόσο επικέντρωσε την προσοχή του στο περιεχόμενο του μηνύματος, το κατανόησε και μπορεί να το ανακαλέσει στη μνήμη του και κυρίως αν θεωρεί ότι θα τιμωρηθεί ή θα επιβραβευθεί για την υιοθέτηση της μιας ή της άλλης άποψης.

Ας αναλογιστούμε λοιπόν τι κυριαρχεί στην πληθώρα πληροφόρησης στην οποία είμαστε εκτεθειμένοι ακούσια ή εκούσια μέσω του διαδικτύου, των μέσων μαζικής δκτύωσης και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, γενικότερα. Με ποιά κριτήρια επεξεργαζόμαστε και αξιολογούμε την πληροφόρηση και πώς αποφασίζουμε να δράσουμε; Η αμερικανική κοινωνική ψυχολογία πρεσβεύει πως εξαιτίας της μίμησης που αποτελεί σημαντικό παράγοντα της συμπεριφοράς, ως αποτέλεσμα κοινωνικής μάθησης, εξαιτίας της υποταγής στην εξουσία και της πίστης στην αυθεντία το άτομο τείνει να συμμορφώνεται μέσα στο κοινωνικό σύστημα. Η ευρωπαϊκή κοινωνική ψυχολογία πρεσβεύει πως τα κοινωνικά συτήματα δεν είναι δοτά και αμετάβλητα, οπότε επιτρέπουν την κοινωνική αλλαγή μέσω της μειονοτικής επιρροής και της καινοτομίας.

Η επιστήμη λοιπόν, όταν προσπαθεί να προβλέψει την ανθρώπινη συμπεριφορά ειδικά στο σημείο που το άτομο συναντάται με την κοινωνία και συγκροτεί ένα κοινωνικό υποκείμενο, λαμβάνει υπόψη του πολλές και αντικρουόμενες μεταξύ τους θεωρίες. Για παράδειγμα, η θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης του Festinger, προκρίνει την άποψη ότι αποφεύγουμε να συγκρινόμαστε με άτομα που θεωρούμε ότι διαφέρουν πολύ από εμάς κι έτσι δημιουργούμε ομοιόμορφες κοινωνικές ομάδες που συντηρούν την κοινωνική διαστρωμάτωση. Όμως η θεωρία της σχετικής αποστέρησης σύμφωνα με την οποία μια ομάδα νιώθει ότι υπάρχει διάσταση ανάμεσα στην παρούσα θέση και στις προσδοκίες της οπότε διαμαρτύρεται και διεκδικεί δίνει μια εξήγηση για κάποια από τα αίτια που μπορεί να προκαλούν κοινωνική αναραταχή ή /και αλλαγή.

Η συγκεκριμένη πολιτική και οικονομική στιγμή και το «πνεύμα των καιρών» δεν ευνοούν τις εύκολες αναγνώσεις πολλώ δε μάλλλον τις προβλέψεις για τον τρόπο με τον οποίο θα αποφασίσουν και θα δράσουν οι κοινωνικές ομάδες στη χώρας μας. Φαίνεται πως πράγματι «το μέλλον ανήκει στην έκπληξη».

Ποιοι ήταν οι αρχαίοι Έλληνες Μυρμιδόνες; - Ο αρχαίος πολεμικός λαός από την Φθία

Οι Μυρμιδόνες ήταν ένας αρχαίος πολεμικός λαός που κατοικούσε, σύμφωνα με τον Όμηρο, στη Φθία, δηλαδή τη σημερινή νοτιοανατολική Θεσσαλία και την περιοχή της βορειοανατολικής Φθιώτιδας.

Το όνομα σίγουρα σας είναι γνωστό από τον Όμηρο καθώς οι Μυρμιδόνες ήταν υπήκοοι του Αχιλλέα και το τάγμα με το οποίο πολεμούσε στην Τροία αποτελούταν αποκλειστικά από αυτούς. Κατά τον Όμηρο το βασίλειό τους εκτεινόταν από τα Φάρσαλα, τον Σπερχειό ως τη Μελιταία, τη Φθία και την Αλόπη.

Σύμφωνα με ένα μύθο οι Μυρμιδόνες δημιουργήθηκαν από τον Δία ο οποίος μεταμόρφωσε σε ανθρώπους τα μυρμήγκια της Αίγινας, για να μην είναι μόνος του ο γιος του Αιακός χωρίς υπηκόους. Αργότερα, ο γιος του Αιακού, ο Πηλέας αναγκάζεται, διωγμένος από το φόνο του ετεροθαλούς αδελφού του, να εγκαταλείψει το νησί και να καταφύγει στη Θεσσαλία στην περιοχή της Φθίας μαζί με τους Μυρμιδόνες.

Κατά μια άλλη εκδοχή του μύθου ο Αίακος παρακάλεσε το Δία να μεταμορφωθούν οι κάτοικοι του χωριού σε μυρμήγκια για να έχουν ελάχιστη ανάγκη σε φαγητό λόγο του λιμού που του έστειλε η Ήρα στο νησί για να εκδικηθεί τον Δία.

Ενώ με μία άλλη, όχι τόσο γνωστή εκδοχή, που μας παραδίδεται από τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα στο λόγο του «Προτρεπτικός προς Έλληνας», οι Μυρμιδόνες κατάγονται από το Μυρμιδόνα, γιο του Δία και της Ευρυμέδουσας, κόρης του Κλείτορα ή του Αρχέλαου, την οποία ο Δίας μεταμόρφωσε σε μυρμήγκι, και, αφού μεταμορφώθηκε και ο ίδιος σε μυρμήγκι ενώθηκε μαζί της. Έτσι γεννήθηκε ο Μυρμιδόνας, γενάρχης του ομώνυμου αρχαίου λαού.

Οι Μυρμιδόνες, σύμφωνα με την ομηρική μαρτυρία αποτέλεσαν το πλέον αξιόμαχο στρατιωτικό σώμα των Ελλήνων στον πόλεμο της Τροίας με ηγέτη τον Αχιλλέα, ένα πόλεμο που σύμφωνα με τον μάντης Κάλχα δήλωσε οι Έλληνες δεν θα μπορούσαν να νικήσουν δίχως τη βοήθεια του Αχιλλέα.

Μάλιστα μόνο στις μάχες, όπως περιγράφονται στην Ιλιάδα, που έλαβαν μέρος οι Μυρμιδόνες έφεραν νίκες στους Έλληνες καθώς η πρώτη και η δεύτερη χωρίς την συμμετοχή τους δεν είχαν επιτυχία.

Το Αρχέτυπο του Ήρωα

Τρία, περίπου, χρόνια (2017) μετά την πρώτη του προβολή (ταυτόχρονα σε Μιλγουόκι των ΗΠΑ και Αθήνα), το Μυθικιστικό ντοκιμαντέρ του Jozef Richards, “Το Αρχέτυπο του Ήρωα” (Batman and Jesus), ανέβηκε σήμερα στον Ερεβοκτόνο μετά από σχετική άδεια που εξασφαλίσαμε.

Υπενθυμίζουμε ότι στην άκρως ενδιαφέρουσα αυτή αμερικανική παραγωγή, συμμετέχουν αρκετοί γνωστοί Μυθικιστές όπως οι Richard Carrier, Robert Price, David Fitzgerald και Aron Ra.

Το ντοκιμαντέρ “Το αρχέτυπο του Ήρωα” (αγγ. τιτλος Batman & Jesus) του Αμερικανού σκηνοθέτη Jozef K. Richards, φιλοδοξεί να καταστεί ένα κινηματογραφικό σημείο αναφοράς για τους ερευνητές του Μυθικισμού. Μέσα από μία σειρά συνεντεύξεων με καταξιωμένους ακαδημαϊκούς και ανεξάρτητους ερευνητές, επιστρατεύοντας σε πολλές περιπτώσεις το χιούμορ, το φιλμ εξετάζει όλα τα δεδομένα για την ιστορικότητα του Ιησού, συγκρίνοντας τα διαθέσιμα στοιχεία με το πεδίο που αποκαλούμε “μοντέρνα μυθολογία”. Στο “Αρχέτυπο του Ήρωα” ανιχνεύονται οι ρίζες της Ιουδαϊκής και Χριστιανικής διδασκαλίας. Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του γνωστού ήρωα των κόμιξ, του Μπάτμαν, αναδεικνύεται η διαχρονία της διάδοσης μυθικών ιστοριών στις ανθρώπινες κοινωνίες, ενώ παράλληλα γίνεται ένας ενδιαφέρον παραλληλισμός της μετάλλαξης των Ευαγγελίων της Βίβλου δια μέσου των αιώνων, με την αντίστοιχη εξέλιξη της ιστορίας του Μπάτμαν σε βιβλία και κινηματογράφο κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Υπενθυμίζουμε, τέλος, ότι κατά τη δεύτερη και τελευταία ημέρα προβολής του φιλμ στην Αθήνα (1/10/17), σημειώθηκαν ποικίλα κωμικοτραγικά περιστατικά έξω από την κινηματογραφική αίθουσα του Τριανόν που έκαναν τον γύρο του διαδικτύου.

 

H. Arendt: Ποια πολιτική υπόσχεται ο Σωκράτης;

Hannah Arendt: 1906-1975

Η Σωκρατική πολιτική πράξη: Ανακάλυψη του άλλου και όχι αντιπαράθεση

§1: Η Χάνα Άρεντ φιλοσοφεί, γιατί θέλει να σκέπτεται πολιτικά. Και σκέπτεται πολιτικά, επειδή φιλοσοφεί Τι μπορεί να σημαίνει αυτό, όταν πάντοτε πλανιέται πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων, κάπως σαν μια επιμνημόσυνη δέηση, το αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στην πολιτική και τη φιλοσοφία; Πολύ στοχαστικά η Χ. Άρεντ μας προειδοποιεί σχετικά: η ουσία της πολιτικής αναζητείται στον λόγο και την πράξη των ανθρώπων ως τέτοιων και διόλου δεν ταυτίζεται με την ιδιοτελή πολυπραγμοσύνη του κάθε ανεπάγγελτου, αλλά βαθύπλουτου φτωχοπρόδρομου της επαγγελματικής πολιτικής. Φιλοσοφία και πολιτική, ως εκ τούτου, μπορούν να συναντηθούν, να συνομιλήσουν, μόνο μέσα στον κόσμο του ως άνω λόγου και πράξης. Να γιατί η πληθύς των ανθρώπων, κατά την ερμηνεία της φιλοσόφου, δεν είναι απλώς μια αγέλη χωρίς γνώμη και λόγο, αλλά μια πολλότητα με κατ’ εξοχήν πολιτικό μεδούλι. Ετούτο ακριβώς το μεδούλι εκδηλώνεται, μέσα στην πολλότητα, ως ετερότητα, απηχούσα την ιδιαιτερότητα του κάθε ανθρώπινου όντος. Υπ’ αυτό το πνεύμα δεν υπάρχει απόλυτη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο των πολιτικών ανθρώπων, όπως συμβαίνει με τους τωρινούς γελωτοποιούς της τρέχουσας πολιτικής, αλλά μια απόλυτη ενιαιότητα από γνώμες και ποικίλες νοο-τροπίες, εκφρασμένη εκάστοτε με τα χρώματα της πολλαπλότητας των πολιτικών δραστηριοτήτων, που επαγγέλλονται ο λόγος και η πράξη των καθέκαστων ατόμων.

§2: Το καθέκαστο άτομο, που σκέπτεται, δηλαδή που φιλοσοφεί, φέρει μέσα του αυτή την πολλότητα των ανθρώπων και την πολλαπλότητα των γνωμών, τη βιώνει εντός του ενεργά και ζωτικάˑ στο βαθμό δε που τη βιώνει έτσι, που διαλέγεται με τον εαυτό του, ενδιαφέρεται, αισθάνεται ως αδήριτη ανάγκη, να διαλέγεται ζωντανά και με τους άλλους ανθρώπους. Ένα τέτοιο άτομο ήταν ο Σωκράτης και ως τέτοιο ακριβώς τον μεταστοχάζεται η Άρεντ. Ο μοιραίος προ-ορισμός του ως φιλοσοφικού προσώπου της πολιτικής έμελλε να ολοκληρωθεί ιστορικά με τη δίκη και την καταδίκη του. Ένα γεγονός που εισήγαγε στην ιστορία της δυτικής πολιτικής σκέψης, με τρόπο ηχηρό και άκρως ομιλητικό, το χάσμα ανάμεσα στη φιλοσοφία και την πολιτική. Τι συνέβη και ο Σωκράτης καταδικάστηκε σε θάνατο; Δεν κατόρθωσε, μας λέει η φιλόσοφος, να πείσει το δικαστήριο για τις αγνές πολιτικές του προθέσεις και για τις αρετές του. Η λογική της πειθούς ήταν μια κατ’ εξοχήν πολιτική έκφραση του λόγου στην αρχαία Αθήνα: μια οργάνωση και δομική αποτύπωση του λόγου, που αποκλείει τον καταναγκασμό, τη βία, τη βαρβαρότητα και απλώνεται στην αλήθεια του άλλου. Το πειστικό στοιχείο του λόγου του Σωκράτη, στο δικαστήριο, ήταν ότι είχε θέσει όλο το λεκτικό και πρακτικό του Είναι, την πολύπλευρη δραστηριότητά του, στην υπηρεσία της πόλης. Γιατί δεν έπεισε; Επειδή αποτεινόταν σε αφιλοσόφητους πολίτες, των οποίων η γνώμη, η δόξα με την αρχαία ορολογία, ήταν ασθενής συγκριτικά με τη Σωκρατική Γνώμη.

§3: Ο Σωκράτης γνώριζε τον αφιλοσόφητο χαρακτήρα των ατόμων που είχε απέναντί του. Και όμως δεν αντιπαρατέθηκε υβριστικά μαζί τους, παρά έπραξε ό,τι έπραττε καθ’ όλο τον προηγούμενο βίο του. Δήλωσε πως δεν είναι σοφός, αμφισβητώντας έτσι τη σοφία ως προνόμιο των θνητών και αναλογικά κάθε ανεύθυνη γνώμη, που θεωρεί εαυτήν σοφή. Έτσι δοκίμασε να συνομιλήσει με τους δικαστές, αποδομώντας τις προκαταλήψεις τους περί δικής του σοφίας, υπερβαίνουσας τα όρια της αποδεκτής δημόσιας γνώμης. Στην πράξη, κατ’ αυτόν τον τρόπο, αποδεικνύεται σοφότερος από τους άλλους θνητούς, γιατί αμφισβητεί ακριβώς εκείνο που οι πολλοί του προσήπταν: ότι είναι σοφός. Αμφισβητεί δηλαδή τη δόξα [=γνώμη και φήμη] του Εαυτού εν γένει, ο οποίος, δι’ αυτής της αμφισβήτησης, έθετε στην πολλότητα των ανθρώπων και εντός αυτής νέες φιλοσοφικές αξιώσεις για την πολιτική, για την πόλη. Η καταδίκη του μαρτυρεί, σύμφωνα με την Άρεντ, ότι η πολλότητα των Αθηναίων δεν μπόρεσε να καταλάβει την πολλαπλότητα των νοημάτων του: από τη μια πλευρά, ο διαλεκτικός-μαιευτικός του τρόπος προσέγγισης των θεμάτων έπεσε, ως κάτι ξένο, ως κάτι το άπατρι/το άπολι, στο κεφάλι τουςˑ από την άλλη, η αλήθεια της Γνώμης του, καθώς εκφράστηκε στα ορισμένα όρια της πειθούς, θεωρήθηκε ως μια αναλήθεια, ίδια και όμοια σαν τις αναλήθειες των δικαστών. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο ο Σωκράτης αναγνώριζε μια ιδιάζουσα στην ουσία του κάθε ανθρώπου Γνώμη, μια Δόξα, ήτοι εικόνα ή άποψη για τον κόσμο, πάνω στην οποία οικοδομούσε την αμοιβαία προσέλκυση προς το διαλέγεσθαι.

§4: Όλη η επιδεξιότητα της μαιευτικής του τέχνης στόχευε σε μια Φαινομενολογία εκείνης της αλήθειας, που ο κάθε άνθρωπος έχει δυνητικά μέσα του. Απ’ αυτή την άποψη, η φιλοσοφική δραστηριότητα του Σωκράτη εξελισσόταν σε πολιτική δραστηριότητα: όχι μόρφωση, όχι διδασκαλία ενός μείζονος σοφιστικού λόγου, ικανού να παραγάγει πειστικούς πολιτικούς, αλλά καθίδρυση σε σωστή βάση, δηλαδή σύμφωνα με το ήθος του διαλέγεσθαι, της γνώμης του κάθε πολίτη. Αυτό συνιστούσε μέγιστη πολιτική πράξη, η οποία από άλλους αξιολογούνταν σωστά και από άλλους όχι. Ανεξάρτητα όμως από την κατανόηση που συναντούσε στο καθημερινό περιβάλλον της δημόσιας ζωής της Αθήνας, ο ίδιος επεδίωκε, μέσω των ερωτήσεων και μέσα από την προσιτή στον καθένα συνομιλία, να δημιουργήσει μια εσωτερική επικοινωνία, μια γνήσια φιλία πρωτίστως με τον εαυτό του και συνακόλουθα με τους πολίτες. Η αρχέγονη, σχεδόν ισόθεη φιλοσοφική αρχή, που μας διδάσκει η σωκρατική παράδοση και προσδιορίζει την αληθινή φιλοσοφία είναι τούτη: ο άνθρωπος πρέπει να ανακαλύπτει, πρώτα-πρώτα, μέσα του την πιο βαθιά φιλία με τον εαυτό του, να επιτυγχάνει πρωτίστως εντός του την πιο ανιδιοτελή συμφωνία με τον εαυτό του, ώστε να μπορεί να είναι δημιουργικός, παραγωγικός και για την πόλη. Μας υπενθυμίζει σχετικά ο Πλάτων στον Γοργία (482 b-c) δια στόματος του Σωκράτη:

 «Και όμως, πολύ καλέ μου φίλε, νομίζω πως είναι προτιμότερο και η λύρα μου να μην ηχεί αρμονικά και να κάνει παραφωνίες … και ένα πλήθος ανθρώπων να μη συμφωνεί μαζί μου και να υποστηρίζει τα ακριβώς αντίθετα παρά εγώ, αν και είμαι ένας, να μη βρίσκομαι σε συμφωνία με τον εαυτό μου και να λέως αντίθετα προς τις προηγούμενες θέσεις μου».


Ο αληθινός φιλό-σοφος είναι ακριβώς ο ανοικτός στην κατανόηση αυτού που ακόμα δεν είναι. Αρχή συνεπώς μιας τέτοιας φιλίας είναι η κάθε πλευρά να διεισδύει στην κατανόηση της άλλης, μέσω της αυτοκατανόησης και αυτό-μόρφωσης. Αυτό είναι εξάλλου και η φιλο-σοφία, ακόμα δε πιο ειδικά και η πολιτική φιλο-σοφία: η φιλία με τη σοφία, η οποία δυνάμει ενυπάρχει στη Γνώμη, αλλά πρακτικά εκτυλίσσεται ως διά-λογος, στη βάση της Γνώμης, των μικρών και των μεγάλων υποθέσεων του ανθρώπου και της πόλεως.

ΠΛΑΤΩΝ: Πολιτεία (343a-344c)

[343a] Ἐπειδὴ οὖν ἐνταῦθα ἦμεν τοῦ λόγου καὶ πᾶσι καταφανὲς ἦν ὅτι ὁ τοῦ δικαίου λόγος εἰς τοὐναντίον περιειστήκει, ὁ Θρασύμαχος ἀντὶ τοῦ ἀποκρίνεσθαι, Εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, τίτθη σοι ἔστιν;
Τί δέ; ἦν δ᾽ ἐγώ· οὐκ ἀποκρίνεσθαι χρῆν μᾶλλον ἢ τοιαῦτα ἐρωτᾶν;
Ὅτι τοί σε, ἔφη, κορυζῶντα περιορᾷ καὶ οὐκ ἀπομύττει δεόμενον, ὅς γε αὐτῇ οὐδὲ πρόβατα οὐδὲ ποιμένα γιγνώσκεις.
Ὅτι δὴ τί μάλιστα; ἦν δ᾽ ἐγώ.
[343b] Ὅτι οἴει τοὺς ποιμένας ἢ τοὺς βουκόλους τὸ τῶν προβάτων ἢ τὸ τῶν βοῶν ἀγαθὸν σκοπεῖν καὶ παχύνειν αὐτοὺς καὶ θεραπεύειν πρὸς ἄλλο τι βλέποντας ἢ τὸ τῶν δεσποτῶν ἀγαθὸν καὶ τὸ αὑτῶν, καὶ δὴ καὶ τοὺς ἐν ταῖς πόλεσιν ἄρχοντας, οἳ ὡς ἀληθῶς ἄρχουσιν, ἄλλως πως ἡγῇ διανοεῖσθαι πρὸς τοὺς ἀρχομένους ἢ ὥσπερ ἄν τις πρὸς πρόβατα διατεθείη, καὶ ἄλλο τι σκοπεῖν αὐτοὺς διὰ νυκτὸς καὶ ἡμέρας ἢ τοῦτο, [343c] ὅθεν αὐτοὶ ὠφελήσονται. καὶ οὕτω πόρρω εἶ περί τε τοῦ δικαίου καὶ δικαιοσύνης καὶ ἀδίκου τε καὶ ἀδικίας, ὥστε ἀγνοεῖς ὅτι ἡ μὲν δικαιοσύνη καὶ τὸ δίκαιον ἀλλότριον ἀγαθὸν τῷ ὄντι, τοῦ κρείττονός τε καὶ ἄρχοντος συμφέρον, οἰκεία δὲ τοῦ πειθομένου τε καὶ ὑπηρετοῦντος βλάβη, ἡ δὲ ἀδικία τοὐναντίον, καὶ ἄρχει τῶν ὡς ἀληθῶς εὐηθικῶν τε καὶ δικαίων, οἱ δ᾽ ἀρχόμενοι ποιοῦσιν τὸ ἐκείνου συμφέρον κρείττονος ὄντος, καὶ εὐδαίμονα ἐκεῖνον ποιοῦσιν [343d] ὑπηρετοῦντες αὐτῷ, ἑαυτοὺς δὲ οὐδ᾽ ὁπωστιοῦν. σκοπεῖσθαι δέ, ὦ εὐηθέστατε Σώκρατες, οὑτωσὶ χρή, ὅτι δίκαιος ἀνὴρ ἀδίκου πανταχοῦ ἔλαττον ἔχει. πρῶτον μὲν ἐν τοῖς πρὸς ἀλλήλους συμβολαίοις, ὅπου ἂν ὁ τοιοῦτος τῷ τοιούτῳ κοινωνήσῃ, οὐδαμοῦ ἂν εὕροις ἐν τῇ διαλύσει τῆς κοινωνίας πλέον ἔχοντα τὸν δίκαιον τοῦ ἀδίκου ἀλλ᾽ ἔλαττον· ἔπειτα ἐν τοῖς πρὸς τὴν πόλιν, ὅταν τέ τινες εἰσφοραὶ ὦσιν, ὁ μὲν δίκαιος ἀπὸ τῶν ἴσων πλέον εἰσφέρει, ὁ δ᾽ ἔλαττον, ὅταν τε λήψεις, [343e] ὁ μὲν οὐδέν, ὁ δὲ πολλὰ κερδαίνει. καὶ γὰρ ὅταν ἀρχήν τινα ἄρχῃ ἑκάτερος, τῷ μὲν δικαίῳ ὑπάρχει, καὶ εἰ μηδεμία ἄλλη ζημία, τά γε οἰκεῖα δι᾽ ἀμέλειαν μοχθηροτέρως ἔχειν, ἐκ δὲ τοῦ δημοσίου μηδὲν ὠφελεῖσθαι διὰ τὸ δίκαιον εἶναι, πρὸς δὲ τούτοις ἀπεχθέσθαι τοῖς τε οἰκείοις καὶ τοῖς γνωρίμοις, ὅταν μηδὲν ἐθέλῃ αὐτοῖς ὑπηρετεῖν παρὰ τὸ δίκαιον· τῷ δὲ ἀδίκῳ πάντα τούτων τἀναντία ὑπάρχει. λέγω γὰρ [344a] ὅνπερ νυνδὴ ἔλεγον, τὸν μεγάλα δυνάμενον πλεονεκτεῖν· τοῦτον οὖν σκόπει, εἴπερ βούλει κρίνειν ὅσῳ μᾶλλον συμφέρει ἰδίᾳ αὑτῷ ἄδικον εἶναι ἢ τὸ δίκαιον. πάντων δὲ ῥᾷστα μαθήσῃ, ἐὰν ἐπὶ τὴν τελεωτάτην ἀδικίαν ἔλθῃς, ἣ τὸν μὲν ἀδικήσαντα εὐδαιμονέστατον ποιεῖ, τοὺς δὲ ἀδικηθέντας καὶ ἀδικῆσαι οὐκ ἂν ἐθέλοντας ἀθλιωτάτους. ἔστιν δὲ τοῦτο τυραννίς, ἣ οὐ κατὰ σμικρὸν τἀλλότρια καὶ λάθρᾳ καὶ βίᾳ ἀφαιρεῖται, καὶ ἱερὰ καὶ ὅσια καὶ ἴδια καὶ δημόσια, ἀλλὰ [344b] συλλήβδην· ὧν ἐφ᾽ ἑκάστῳ μέρει ὅταν τις ἀδικήσας μὴ λάθῃ, ζημιοῦταί τε καὶ ὀνείδη ἔχει τὰ μέγιστα —καὶ γὰρ ἱερόσυλοι καὶ ἀνδραποδισταὶ καὶ τοιχωρύχοι καὶ ἀποστερηταὶ καὶ κλέπται οἱ κατὰ μέρη ἀδικοῦντες τῶν τοιούτων κακουργημάτων καλοῦνται— ἐπειδὰν δέ τις πρὸς τοῖς τῶν πολιτῶν χρήμασιν καὶ αὐτοὺς ἀνδραποδισάμενος δουλώσηται, ἀντὶ τούτων τῶν αἰσχρῶν ὀνομάτων εὐδαίμονες καὶ μακάριοι [344c] κέκληνται, οὐ μόνον ὑπὸ τῶν πολιτῶν ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τῶν ἄλλων ὅσοι ἂν πύθωνται αὐτὸν τὴν ὅλην ἀδικίαν ἠδικηκότα· οὐ γὰρ τὸ ποιεῖν τὰ ἄδικα ἀλλὰ τὸ πάσχειν φοβούμενοι ὀνειδίζουσιν οἱ ὀνειδίζοντες τὴν ἀδικίαν. οὕτως, ὦ Σώκρατες, καὶ ἰσχυρότερον καὶ ἐλευθεριώτερον καὶ δεσποτικώτερον ἀδικία δικαιοσύνης ἐστὶν ἱκανῶς γιγνομένη, καὶ ὅπερ ἐξ ἀρχῆς ἔλεγον, τὸ μὲν τοῦ κρείττονος συμφέρον τὸ δίκαιον τυγχάνει ὄν, τὸ δ᾽ ἄδικον ἑαυτῷ λυσιτελοῦν τε καὶ συμφέρον.

***
Ο Σωκράτης συνεχίζει την κριτική του. Είναι ευδαίμων ο άδικος;

[343a] Ενώ λοιπόν εφτάσαμε σ᾽ αυτό το σημείο στη συζήτησή μας και όλοι έβλεπαν φανερά πως η δικαιοσύνη παρουσιάσθηκε ολωσδιόλου αντίθετη με τον ορισμό του, ο Θρασύμαχος, αντί ν᾽ απαντήσει, με ρωτά έξαφνα: Δε μου λες, Σωκράτη, έχεις παραμάνα;
Δεν άξιζε καλύτερα, του είπα εγώ, να μου απαντήσεις, αντί να μου κάνεις τέτοιες ερωτήσεις;
Δεν κάνει καλά, εξακολούθησε εκείνος, να σ᾽ αφήνει έτσι και να μη σε ξεμυξιάζει· κι έχεις ανάγκη, μα το ναι, αφού δεν είσαι σε θέση να ξεχωρίσεις τί είναι πρόβατα και τί είναι βοσκός.
Και πώς το κατάλαβες, παρακαλώ;
[343b] Επειδή πιστεύεις πως οι βοσκοί και οι βουκόλοι δεν φροντίζουν παρά για το καλό των προβάτων και των βοδιών και πως τα παχαίνουν και τα περιποιούνται για κάθε άλλο παρά για το συμφέρον το δικό των και του αφεντικού των. Έτσι, φαίνεται, φαντάζεσαι πως και οι άρχοντες στις πολιτείες, οι πραγματικοί εννοώ άρχοντες, άλλα αιστήματα τρέφουν για τους υποτακτικούς των, διαφορετικά από τις διαθέσεις που θα είχε κανείς για τα πρόβατά του, και πως σκέπτονται μέρα νύχτα άλλο τίποτε, παρά [343c] πώς να ωφεληθούν απ᾽ αυτούς· και τόσο μακριά είσαι από το να εννοείς το δίκαιο και τη δικαιοσύνη, το άδικο και την αδικία, ώστε δεν γνωρίζεις πως η δικαιοσύνη και το δίκαιο είναι πράγμα καλό όχι για τον άνθρωπο τον δίκαιο, μα για κείνον που έχει τη δύναμη και εξουσιάζει, ενώ είναι βλαβερό για κείνον που υπακούει και δουλεύει· και το εναντίο, πως η αδικία έχει στην εξουσία της τους πραγματικά απλοϊκούς και αγαθούς ανθρώπους και πως αυτοί υποκύπτουν σ᾽ όλα στο συμφέρον του ισχυροτέρου και τον κάνουν ευτυχισμένο [343d] με τις υπηρεσίες των, ενώ τον εαυτό τους κάθε άλλο. Και ιδού πώς πρέπει να εξετάζεις τα πράγματα, αφελέστατε άνθρωπε· ο δίκαιος σ᾽ όλες τις περιστάσεις παίρνει τη χαμένη μπρος στον άδικο· πρώτα στις ιδιωτικές συναλλαγές, όπου συνεταιριστούν ο τέτοιος με τον τέτοιο, ποτέ στη διάλυση δεν θα βρεις κερδημένο τον δίκαιο, αλλ᾽ απεναντίας ζημιωμένο· έπειτα στα πολιτικά πράγματα, αν χρειαστεί να επιβληθούν εισφορές, ο δίκαιος, με ίση περιουσία, θα συνεισφέρει περισσότερα, ο άδικος ολιγότερα· αν απεναντίας πρόκειται για αποδοχές, [343e] ο ένας τίποτε, ο άλλος πάμπολλα κερδίζει· στις διαχειρίσεις πάλι δημοσίων λειτουργιών, ο δίκαιος, και αν συμβεί να μην πάθει καμιάν άλλη ζημιά, αφήνει τα ιδιωτικά του συμφέροντα και παίρνουν τον κατήφορο, επειδή τα παραμελεί, και από το δημόσιο τίποτα δεν ωφελείται, επειδή είναι ακέραιος, και εκτός απ᾽ αυτό αποκτά και εχθρούς τους οικείους και τους γνωρίμους του, όταν δεν θελήσει να τους κάμει καμιά ευκολία έξω από το δίκαιο· ενώ με τον άδικο θα δεις ολωσδιόλου τα εναντία· και εννοώ [344a] εκείνο που έλεγα πριν, πως έχει τη δύναμη και την ικανότητα να βάζει κάτω τους άλλους· αυτόν κοίταξε, αν θέλεις να κρίνεις πόσο τον συμφέρει περισσότερο να είναι άδικος παρά δίκαιος. Κι ακόμα καλύτερα θα το καταλάβεις, αν λάβεις αμέσως υπόψη σου την αδικία φτασμένη στο κατακόρυφό της, την αδικία που κάνει τον πιο ευτυχισμένο άνθρωπο του κόσμου εκείνον που τη διαπράττει και αθλιοτάτους εκείνους που την υποφέρουν, επειδή δεν θέλουν οι ίδιοι να αδικήσουν· εννοώ δηλαδή την τυραννίδα, που βάζει σε ενέργεια και το δόλο και τη βία, για να βάλει στο χέρι τ᾽ αγαθά του άλλου όχι λίγο λίγο, αλλά που χωρίς να σέβεται ούτε ιερό ούτε όσιο σφετερίζεται αμέσως και με μιας όλες, [344b] δημόσιες και ιδιωτικές περιουσίες· κάθε άλλος, που ήθελε κάμει χωριστά καμιά απ᾽ αυτές τις αδικίες και ανακαλυφθεί, παθαίνει τις μεγαλύτερες τιμωρίες και τους εξευτελισμούς· και αναλόγως με το αδίκημα που ήθελε κάμει χωριστά ο καθένας, τους ονομάζουν ιερόσυλους και σωματεμπόρους και τυμβωρύχους και κλέφτες και λωποδύτες και τα λοιπά· αν όμως κανείς, εκτός από την περιουσία των πολιτών, τους στερήσει και την προσωπική τους ελευθερία και τους μεταβάλει σε ανδράποδα, αντί για όλα αυτά τα αισχρά ονόματα, ευτυχής άνθρωπος και μακάριος [344c] ονομάζεται, όχι μόνο από τους πατριώτες του, μα και από τους άλλους που λάβουν γνώση των κακουργημάτων του· γιατί, αν καταφέρονται εναντίον της αδικίας, όσοι καταφέρονται, το ίδιο κάνουν όχι γιατί φοβούνται να την κάμουν κι οι ίδιοι, αλλά γιατί φοβούνται να την υποστούν, καλέ μου Σωκράτη· τόσο είναι αλήθεια πως η αδικία, όταν φτάσει σ᾽ ένα τέτοιο βαθμό, είναι πιο ισχυρή και πιο ελεύθερη και πιο δεσποτική από τη δικαιοσύνη και, όπως έλεγα εξαρχής, το δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυροτέρου και πως το άδικο στρέφεται σε κέρδος και ωφέλειά του.