ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Σφῆκες (1122-1173)

ΦΙ. οὔτοι ποτὲ ζῶν τοῦτον ἀποδυθήσομαι,
ἐπεὶ μόνος μ᾽ ἔσωσε παρατεταγμένον,
ὅθ᾽ ὁ βορέας ὁ μέγας ἐπεστρατεύσατο.
1125 ΒΔ. ἀγαθὸν ἔοικας οὐδὲν ἐπιθυμεῖν παθεῖν.
ΦΙ. μὰ τὸν Δί᾽, οὐ γὰρ οὐδαμῶς μοι ξύμφορον.
καὶ γὰρ πρότερον ἐπανθρακίδων ἐμπλήμενος
ἀπέδωκ᾽ ὀφείλων τῷ κναφεῖ τριώβολον.
ΒΔ. ἀλλ᾽ οὖν πεπειράσθω γ᾽, ἐπειδήπερ γ᾽ ἅπαξ
1130 ἐμοὶ σεαυτὸν παραδέδωκας εὖ ποεῖν.
ΦΙ. τί οὖν κελεύεις δρᾶν με; ΒΔ. τὸν τρίβων᾽ ἄφες,
τηνδὶ δὲ χλαῖναν ἀναβαλοῦ τριβωνικῶς.
ΦΙ. ἔπειτα παῖδας χρὴ φυτεύειν καὶ τρέφειν,
ὅθ᾽ οὑτοσί με νῦν ἀποπνῖξαι βούλεται;
1135 ΒΔ. ἔχ᾽, ἀναβαλοῦ τηνδὶ λαβὼν καὶ μὴ λάλει.
ΦΙ. τουτὶ τὸ κακὸν τί ἐστι πρὸς πάντων θεῶν;
ΒΔ. οἱ μὲν καλοῦσι Περσίδ᾽, οἱ δὲ καυνάκην.
ΦΙ. ἐγὼ δὲ σισύραν ᾠόμην Θυμαιτίδα.
ΒΔ. κοὐ θαῦμά γ᾽· εἰς Σάρδεις γὰρ οὐκ ἐλήλυθας·
1140 ἔγνως γὰρ ἄν. νῦν δ᾽ οὐχὶ γιγνώσκεις; ΦΙ. ἐγὼ
μὰ τὸν Δί᾽ οὐδὲ νῦν· ἀτὰρ δοκεῖ γέ μοι
ἐοικέναι μάλιστα Μορύχου σάγματι.
ΒΔ. οὔκ, ἀλλ᾽ ἐν Ἐκβατάνοισι ταῦθ᾽ ὑφαίνεται.
ΦΙ. ἐν Ἐκβατάνοισι γίγνεται κρόκης χόλιξ;
1145 ΒΔ. πόθεν, ὦγάθ᾽; ἀλλὰ τοῦτο τοῖσι βαρβάροις
ὑφαίνεται πολλαῖς δαπάναις. αὕτη γέ τοι
ἐρίων τάλαντον καταπέπωκε ῥᾳδίως.
ΦΙ. οὔκουν ἐριώλην δῆτ᾽ ἐχρῆν αὐτὴν καλεῖν
δικαιότερόν ἢ καυνάκην; ΒΔ. ἔχ᾽, ὦγαθέ,
1150 καὶ στῆθ᾽ ἀναμπισχόμενος. ΦΙ. οἴμοι δείλαιος·
ὡς θερμὸν ἡ μιαρά τί μου κατήρυγεν.
ΒΔ. οὐκ ἀναβαλεῖ; ΦΙ. μὰ Δί᾽ οὐκ ἔγωγ᾽. ΒΔ. ἀλλ᾽, ὦγαθέ,—
ΦΙ. εἴπερ γ᾽ ἀνάγκη, κρίβανόν μ᾽ ἀμπίσχετε.
ΒΔ. φέρ᾽, ἀλλ᾽ ἐγώ σε περιβάλω. σὺ δ᾽ οὖν ἴθι.
1155 ΦΙ. παράθου γε μέντοι καὶ κρεάγραν. ΒΔ. τιὴ τί δή;
ΦΙ. ἵν᾽ ἐξέλῃς με πρὶν διερρυηκέναι.
ΒΔ. ἄγε νυν, ὑπολύου τὰς καταράτους ἐμβάδας,
τασδὶ δ᾽ ἁνύσας ὑπόδυθι τὰς Λακωνικάς.
ΦΙ. ἐγὼ γὰρ ἂν τλαίην ὑποδύσασθαί ποτε
1160 ἐχθρῶν παρ᾽ ἀνδρῶν δυσμενῆ καττύματα;
ΒΔ. ἔνθες ποτ᾽, ὦ τᾶν, κἀπόβαιν᾽ ἐρρωμένως,
εἰς τὴν Λακωνικὴν ἁνύσας. ΦΙ. ἀδικεῖς γέ με
εἰς τὴν πολεμίαν ἀποβιβάζων τὸν πόδα.
ΒΔ. φέρε καὶ τὸν ἕτερον. ΦΙ. μηδαμῶς τοῦτόν γ᾽, ἐπεὶ
1165 πάνυ μισολάκων αὐτοῦ ᾽στιν εἷς τῶν δακτύλων.
ΒΔ. οὐκ ἔστι παρὰ ταῦτ᾽ ἄλλα. ΦΙ. κακοδαίμων ἐγώ,
ὅστις ἐπὶ γήρως χίμετλον οὐδὲν λήψομαι.
ΒΔ. ἅνυσόν ποθ᾽ ὑποδυσάμενος· εἶτα πλουσίως
ὡδὶ προβὰς τρυφερόν τι διασαλακώνισον.
1170 ΦΙ. ἰδού. θεῶ τὸ σχῆμα, καὶ σκέψαι μ᾽ ὅτῳ
μάλιστ᾽ ἔοικα τὴν βάδισιν τῶν πλουσίων.
ΒΔ. ὅτῳ; δοθιῆνι σκόροδον ἠμφιεσμένῳ.
ΦΙ. καὶ μὴν προθυμοῦμαί γε σαυλοπρωκτιᾶν.

***
Βγαίνει από το σπίτι ο Φιλοκλέωνας· μαζί του ο Βδελυκλέωνας κι ένας δούλος· αυτός κρατά στα χέρια του μια ωραία μάλλινη χλαίνα και ένα ζευγάρι καινούρια παπούτσια.
ΦΙΛ., σφίγγοντας επάνω του την παλιά κάπα που φορεί.
Ποτέ όσο ζω από πάνω μου δε βγαίνει·
μ᾽ έσωσε αυτή και μόνο, όταν στη μάχη
άγριος βοριάς με χτύπαε λυσσασμένος.
ΒΔΕ. Α, δε σου αρέσουν τα όμορφα, όπως βλέπω.
ΦΙΛ., δείχνοντας τη χλαίνα που θέλει να του φορέσει ο γιος του.
Και βέβαια· τί καλό θα δω από δαύτη;
Μια μέρα, που ᾽χα φάει ψητά ψαράκια,
τρεις οβολούς μου πήρε το πλυντήριο.
ΒΔΕ. Μια δοκιμή τουλάχιστο να γίνει,
1130 μια κι ανάλαβα εγώ να σε φροντίζω.
ΦΙΛ. Λοιπόν, τί θέλεις; ΒΔΕ. Πέτα αυτή την κάπα
και με τη χλαίνα τούτη καπακώσου.
ΦΙΛ. Κάνε παιδιά, σου λέει, κι ανάθρεφέ τα.
για νά ᾽ρθουνε μια μέρα να σε πνίξουν.
ΒΔΕ. Μπρος, φόρεσε τη χλαίνα κι άσ᾽ τα λόγια.
Πιέζουν το Φιλοκλέωνα να φορέσει τη χλαίνα, μα αυτός αντιστέκεται.
ΦΙΛ. Τί συφορά είναι τούτο; πώς το λένε;
ΒΔΕ. Άλλοι το λεν περσίδα, άλλοι φλοκάτη.
ΦΙΛ. Για γούνα εγώ το πέρασα φλογάτη.
ΒΔΕ. Πώς θες να τη γνωρίσεις, που δεν πήγες
1140 ποτέ στις Σάρδεις; Τώρα τη γνωρίζεις;
ΦΙΛ. Καθόλου, ούτε και τώρα· αλλά νομίζω
μάλλον μ᾽ αρχοντοσάμαρο πως μοιάζει.
ΒΔΕ. Είναι υφαντό των Εκβατάνων.
ΦΙΛ., πασπατεύοντας τις ούγιες της χλαίνας.
Έτσι;
Από μαλλί εκεί φτιάχνουν κοκορέτσι;
ΒΔΕ. Τέτοιο υφαντό στις χώρες των βαρβάρων
πληρώνεται ακριβά· και τάλαντο ίσως
μαλλί το ρούχο αυτό θα ᾽χει ρουφήξει.
ΦΙΛ. Ρούφουλα τότε να το λένε κι όχι
φλοκάτη. ΒΔΕ. Καλέ στάσου, μην κουνιέσαι
την ώρα που σε ντύνουν.
ΦΙΛ., πετώντας τη χλαίνα, που την αισθάνθηκε υπερβολικά ζεστή.
Η βρομιάρα!
1150 Ζεστή ρεψιά μου τίναξε στη μούρη.
ΒΔΕ. Δε θα τη βάλεις; ΦΙΛ. Όχι. ΒΔΕ. Ευλογημένε…
ΦΙΛ. Κάλλιο έχω να φορέσω ένα μαγκάλι.
ΒΔΕ. Έλα, σε ντύνω εγώ. (Στο δούλο.) Τραβήξου πέρα.
ΦΙΛ. Βάλε κοντά και μια μασιά. ΒΔΕ. Γιατί;
ΦΙΛ. Να με τραβήξεις πριν να γίνω λιώμα.
ΒΔΕ. Τα παλιοπάπουτσά σου τώρα πέτα
και τα λακωνικά αυτά φόρεσε· έλα.
ΦΙΛ. Εγώ ποτέ δε θα δεχτώ να βάλω
1160 εχθρών ανθρώπων μισημένες σόλες.
ΒΔΕ. Εμπρός, κουράγιο, κι έλα βάλ᾽ το πόδι
μες στη Λακωνική. ΦΙΛ. Κακό, σε χώρα
να θέλεις εχθρική να βάλω πόδι.
ΒΔΕ. Και τ᾽ άλλο σου. ΦΙΛ. Αυτουνού ένα δάχτυλο είναι
αντιλακωνικό πολύ, να ξέρεις.
ΒΔΕ. Αλλιώς δε γίνεται, έλα. ΦΙΛ. Συφορά μου!
Χιονίστρα δε θα δω στα γερατειά μου.
ΒΔΕ. Τέλειωνε πια.
Ο Φιλοκλέωνας είναι πια έτοιμος, με τη χλαίνα και τα καινούρια παπούτσια.
Και τώρα σαν τους πλούσιους
κάμε ένα βήμα, νά έτσι, και λυγίσου.
1170 ΦΙΛ, Ορίστε, σειέμαι. Με ποιόν πλούσιο μοιάζω;
Γιά κοίταξε και πες μου. ΒΔΕ. Με ποιόν πλούσιο;
Με διάσονα σκορδόφλουδα ντυμένον.
ΦΙΛ. Τα πισινά τα πάω σαν της χελώνας.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΜΕΛΕΑΓΡΙΔΕΣ

ΜΕΛΕΑΓΡΙΔΕΣ

(πουλιά, φραγκόκοτες)

 

Οι Μελεαγρίδες είναι κόρες του βασιλιά της Καλυδώνας Οινέα και της Αλθαίας, κόρης του Θέστιου, αδελφές του καλυδώνιου ήρωα Μελέαγρου, από τον οποίο πήραν και το όνομά τους*, και άλλων πέντε αδελφών. Ο αριθμός τους ποικίλει, από τέσσερις μέχρι δέκα. Τα ονόματα των τεσσάρων ήταν Γόργη, Δηιάνειρα, Ευρυμήδη και Μελανίππη· των υπολοίπων ήταν Φοίβη, Ευρυδίκη, Μενεσθώ, Ερατώ, Αντιόπη, Ιπποδάμεια. Η ιστορία της μεταμόρφωσής τους σε φραγκόκοτες συμπλέκεται με τον θάνατο του αδελφού τους Μελέαγρου. Ο Απολλόδωρος παραδίδει τα εξής:

 

Ο Οινέας, που βασίλευε στην Καλυδώνα, πρώτος αυτός πήρε το φυτό της αμπέλου από τον Διόνυσο. Παντρεύτηκε την Αλθαία, κόρη του Θέστιου, και απέκτησε τον Τοξέα, και μαζί μ' αυτόν τον Θυρέα και τον Κλύμενο, και κόρες, τη Γόργη, που την παντρεύτηκε ο Ανδραίμων, και τη Δηιάνειρα, για την οποία λένε ότι τη γέννησε η Αλθαία με τον Διόνυσο. Αυτή οδηγούσε άρμα και ασκούνταν στον πόλεμο· για χάρη της, ποιος δηλαδή θα την παντρευτεί, πάλεψε ο Ηρακλής με τον Αχελώο. Η Αλθαία απέκτησε από τον Οινέα ένα γιο, τον Μελέαγρο, για τον οποίο λένε ότι τον έκανε με τον Άρη.

 

Όταν αυτός ήταν επτά ημερών, λένε ότι παρουσιάστηκαν οι Μοίρες και ότι είπαν πως ο Μελέαγρος τότε θα πέθαινε, όταν θα καιγόταν εντελώς ο δαυλός που έκαιε πάνω στην εστία. Μόλις το άκουσε αυτό η Αλθαία, τράβηξε τον δαυλό και τον τοποθέτησε σε μια λάρνακα. Και ο Μελέαγρος, που έγινε άνδρας άτρωτος και γενναίος, πέθανε με τον εξής τρόπο. Την εποχή της συγκομιδής στον τόπο, ο Οινέας πρόσφερε τους πρώτους και καλύτερους καρπούς σε όλους τους θεούς, όμως λησμόνησε την Άρτεμη**.

 

Οργισμένη αυτή ξαμόλησε έναν τεράστιο και δυνατό κάπρο, που δεν άφηνε τους ανθρώπους να σπείρουν τη γη και σκότωνε τα κοπάδια και όσους συναπαντούσε. Εναντίον αυτού του κάπρου ο Οινέας κάλεσε τους πιο γενναίους άνδρες απ' όλη την Ελλάδα και υποσχέθηκε να δώσει το δέρμα του ζώου σ' αυτόν που θα το σκοτώσει ως αμοιβή για την ανδρεία του. Αυτοί που συγκεντρώθηκαν για το κυνήγι του κάπρου ήταν οι εξής: ο Μελέαγρος, γιος του Οινέα, ο Δρύας, γιος του Άρη, και οι δυο από την Καλυδώνα, ο Ίδας και ο Λυγκέας, γιοι του Αφαρέα, από τη Μεσσήνη, ο Κάστορας και ο Πολυδεύκης, γιοι του Δία και της Λήδας, από τη Σπάρτη, ο Θησέας, γιος του Αιγέα, από την Αθήνα, ο Άδμητος, γιος του Φέρητα, από τις Φερές, ο Αγκαίος και ο Κηφέας, γιοι του Λυκούργου, από την Αρκαδία, ο Ιάσονας, γιος του Αίσονα, από την Ιωλκό, ο Ιφικλής, γιος του Αμφιτρύωνα, από τη Θήβα, ο Πειρίθους, γιος του Ιξίονα, από τη Λάρισα, ο Πηλέας, γιος του Αιακού, από τη Φθία, ο Τελαμώνας, γιος του Αιακού, από τη Σαλαμίνα, ο Ευρυτίωνας, γιος του Άκτορα, από τη Φθία, η Αταλάντη, κόρη του Σχοινέα, από την Αρκαδία, ο Αμφιάραος, γιος του Οϊκλή, από το Άργος· μαζί τους ήταν και οι γιοι του Θέστιου.

 

Όταν αυτοί συγκεντρώθηκαν, ο Οινέας τους φιλοξένησε για εννιά μέρες· τη δέκατη, επειδή ο Κηφέας και ο Αγκαίος και κάποιοι άλλοι δεν καταδέχονταν να βγουν στο κυνήγι με μια γυναίκα [την Αταλάντη], ο Μελέαγρος, αν και παντρεμένος με την Κλεοπάτρα, κόρη του Ίδα και της Μάρπησσας, επειδή ήθελε να αποκτήσει παιδιά και με την Αταλάντη, τους ανάγκασε να βγουν μαζί της στο κυνήγι. Περικύκλωσαν τον κάπρο, αλλά ο Υλαίος και ο Αγκαίος σκοτώθηκαν από το θηρίο, ενώ τον Ευρυτίωνα τον χτύπησε θανάσιμα με το ακόντιο ο Πηλέας άθελά του.

 

Πρώτη η Αταλάντη τραυμάτισε με τα βέλη της το ζώο στη ράχη, δεύτερος ο Αμφιάραος στο μάτι· όμως ο Μελέαγρος το χτύπησε στους λαγόνες και το σκότωσε, πήρε το τομάρι του ζώου και το έδωσε στην Αταλάντη. Αλλά οι γιοι του Θέστιου, επειδή δεν ανέχονταν να πάρει το βραβείο της ανδρείας μια γυναίκα, ενώ ήταν παρόντες άνδρες, της άρπαξαν το τομάρι, λέγοντας ότι σύμφωνα με τη συγγενική τάξη τούς ανήκει, αφού ο Μελέαγρος δεν επιθυμούσε να το πάρει. Οργισμένος ο Μελέαγρος, σκότωσε τα παιδιά του Θέστιου και έδωσε το τομάρι στην Αταλάντη. Η Αλθαία, γεμάτη θλίψη για τον θάνατο των αδελφών της, άναψε πάλι τον δαυλό, και ο Μελέαγρος ξαφνικά πέθανε.

 

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο Μελέαγρος δεν πέθανε με αυτόν τον τρόπο αλλά ότι, όταν οι γιοι του Θέστιου διεκδικούσαν το δέρμα του ζώου, γιατί τάχα ο Ίφικλος πρώτος το χτύπησε, ξέσπασε πόλεμος ανάμεσα στους Κουρήτες και τους Καλυδώνιους· κι όταν ο Μελέαγρος επιτέθηκε και σκότωσε κάποιους από τους γιους του Θέστιου, η Αλθαία τον καταράστηκε· κι αυτός οργίστηκε και κλείστηκε στο σπίτι του. Κι ενώ οι εχθροί πλησίαζαν επικίνδυνα πια στα τείχη και οι πολίτες, κρατώντας στα χέρια ικετευτικά κλαδιά, τον παρακαλούσαν να τους βοηθήσει, πείσθηκε από τη γυναίκα του, με πολύ κόπο και πόνο, να βγει στη μάχη, και αφού σκότωσε και τα υπόλοιπα παιδιά του Θέστιου, πέθανε κι αυτός πολεμώντας. Μετά τον θάνατο του Μελέαγρου, η Αλθαία και η Κλεοπάτρα κρεμάστηκαν, ενώ οι γυναίκες που θρηνούσαν τον νεκρό μεταμορφώθηκαν σε πουλιά. (Απολλόδωρος 1.8)

 

Η μεταμόρφωσή τους οφείλεται στη θεά Άρτεμη που τις λυπήθηκε, τις ακούμπησε με ένα ραβδί και τις μεταμόρφωσε σε πουλιά και τις πήγε στο νησί Λέρος, όπου κάθε άνοιξη πενθούσαν για τον αδελφό τους. Πιστευόταν ότι τα δάκρυα των Μελεαγρίδων, όπως και των Ηλιάδων, σχημάτιζαν το ήλεκτρο (Πλ., Φυσική Ιστορία 37,40).

 

Λεγόταν, ακόμη, ότι η θεά, μετά από παράκληση του θεού Διόνυσου, δεν μεταμόρφωσε παρά μόνο τις δύο από τις τέσσερις, ενώ η Γόργη και η Δηιάνειρα γλίτωσαν· ή ότι τις μεταμόρφωσε όλες αλλά ο Διόνυσος ξαναέδωσε την ανθρώπινη μορφή στις δύο κόρες -μάλιστα η Δηιάνειρα έγινε η δεύτερη σύζυγος του Ηρακλή και η αιτία του θανάτου του (κατά άλλους, η Δηιάνειρα του Ηρακλή ήταν κόρη του Δεξαμενού).

 

Άλλη παράδοση της Λέρου για τις Μελεαγρίδες (λεξικό Σούδα) τις θέλει πτηνά συνοδούς της Ιοκαλλίδας, θεότητας ανάλογης της Άρτεμης. Γύρω από το ιερό της θεάς στο νησί εκτρέφονταν μελεαγρίδες, ιερά πουλιά της Άρτεμης.

---------------------------

*Συνήθως οι ομάδες θνητών κοριτσιών ονομάζονται από τον πατέρα τους, όπως οι Μινυάδες ή οι Ημαθίδες.

 

**Η περιφρόνηση ή η παραμέληση ενός θεού από τους θνητούς σήμαινε την περικοπή της αφθονίας του κόσμου που έθετε σε κίνδυνο την ακεραιότητα του ανθρώπου. Αυτή είναι η περίπτωση του Οινέα ή του Ιππόλυτου που, πιστός στην Άρτεμη, τιμωρήθηκε από την Αφροδίτη, την οποία παραμελούσε. Γι' αυτό κατά τις θεϊκές γιορτές προσφέρονταν θυσίες σε περισσότερους θεούς.

Πόση ελευθερία χωράει σε μια σχέση;

Πόσο ελεύθεροι είμαστε πραγματικά μέσα στη σχέση μας; Μήπως με τη στάση που κρατάμε δε χαιρόμαστε αυτό που έχει να μας προσφέρει;

Πολλές φορές κοντράρουμε είτε επιδεικτικά είτε άθελά μας το σύντροφό μας για τις πράξεις του, τις συνήθειες ή και τα λεγόμενά του. Συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τον ίδιο και βρισκόμαστε μονίμως σε μια μάχη που άλλες φορές εξωτερικεύεται ενώ άλλες μένει στο μυαλό μας και μας βασανίζει. Το κάνουμε αυθόρμητα κυρίως αφού οι δικαιολογίες που παρουσιάζουμε στον εαυτό μας μοιάζουν τόσο εύστοχες που τελικά μας πείθουν.

Είναι πράγματα απλά και φυσιολογικά αυτά που μας ενοχλούν, όπως για παράδειγμα ο χρόνος που αφιερώνει για ‘μας ή μάλλον αυτός που δε μας αφιερώνει; Μας χαλάει ας πούμε το γεγονός ότι μας αφήνει για να πάει για καφέ με τα φιλαράκια ή στο γυμναστήριο και εκφράζουμε συνεχώς τα παράπονά μας προσάπτοντάς του άπειρες ενοχές. Μα δεν έκανε κάτι παράλογο. Κι όμως θέλουμε τόσο πολύ τον ελεύθερό του χρόνο να περιτριγυρίζει όσο πιο κοντά γίνεται σ’ εμάς που το δικαιολογούμε ως αδιαφορία από μέρους του. Ενώ μπορεί να μας δίνει ένα 80% της προσοχής του, εμείς ζητάμε το 100% και σαν να μη φτάνει αυτό κάνουμε και ακραίες σκέψεις θέτοντας σε κίνδυνο ακόμα και την εμπιστοσύνη που του έχουμε χωρίς όμως να υπάρχει ουσιαστικός λόγος.

Μα σε μια σχέση δε χρειάζεται να βρίσκεσαι με τον άλλο 24/7 για να του δείξεις πως ενδιαφέρεσαι. Αυτό είναι ένα λάθος που κάνουμε πολλοί ενδεχομένως. Πρέπει να δίνουμε ο ένας στον άλλο χώρο και χρόνο να αναπνεύσει, να συμβιβαστούμε με τα θέλω και τις προτεραιότητές του, όπως κάνει και ο ίδιος.

Όλο αυτό μπορεί να προέρχεται πρώτα από εμάς τους ίδιους. Φταίει ίσως το ότι δε βρίσκουμε χρόνο για τον εαυτό μας, φοβόμαστε να ρισκάρουμε, βλέπουμε τα προβλήματα επιφανειακά και δεν κάνουμε τον κόπο να εμβαθύνουμε, γιατί ενδεχομένως φοβόμαστε ότι θα απορριφθούμε με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Άρα, δε φταίει ο σύντροφός μας, που έχει τα χόμπι του, τις ασχολίες του και αφιερώνει ουσιαστικό χρόνο στον εαυτό του. Βασικά κανένας δε χρειάζεται να πάρει κάποια ευθύνη. Στη σχέση πρέπει και οι δύο να είμαστε ξεκάθαροι για το τι θέλουμε και ζητάμε ο ένας από τον άλλο, μα κυρίως από τον εαυτό μας.

Οπότε δώσε χρόνο στον εαυτό σου, να αισθανθεί πια ασφαλής μέσα στη σχέση. Δώσε στον εαυτό σου την αυτοεκτίμηση που του αξίζει. Και μη φοβάσαι να τολμήσεις και να σου αφιερώσεις λίγο ουσιαστικό χρόνο. Κάνε κάτι που σε γεμίζει. Κάνε επιτέλους εκείνο το χόμπι που έχεις αφήσει στην άκρη γιατί φοβόσουν.

Μέσα από όλο αυτό, θα δεις έναν εαυτό αγνώριστο και θα αφεθείς πραγματικά και ουσιαστικά μέσα στη σχέση φροντίζοντας παράλληλα και τον ίδιο σου τον εαυτό χωρίς να σε τρώνε οι κακές σκέψεις και η ανασφάλεια.

Ποτέ μην υπενθυμίζεις την παρουσία σου. Κανείς δεν σε ξέχασε κατά λάθος

«Ποτέ μην υπενθυμίζεις την παρουσία σου. Κανείς δεν σε ξέχασε κατά λάθος». Και η αλήθεια είναι ότι είναι μία εξαιρετική ρήση. Πόσο αληθινό.

Να μην την υπενθυμίζεις λοιπόν την παρουσία σου. Να μην κυνηγάς μόνο εσύ κάτι, γιατί οι σχέσεις είναι διάδραση, είναι αμφίδρομες. Να επιλέγεις ανθρώπους δίπλα σου που να μην χρειάζεται να τους πείσεις για την αξία σου, για σένα.

Να έχεις ανθρώπους δίπλα σου, που δεν θα νιώθεις ότι είσαι η δεύτερη ή η τρίτη επιλογή τους, που δεν θα χρειάζεται να παρακαλάς για ένα μήνυμα, για ένα τηλεφώνημα ή για την προσοχή τους. Γιατί αυτό ακόμα και αν εσύ δεν το καταλαβαίνεις, επηρεάζει την αυτο-εικόνα σου, την αυτοπεποίθησή σου, την αυτοεκτίμησή σου. Επηρεάζει ακόμα και τις επόμενες επιλογές σου, τις επόμενές σου σχέσεις.

Να μην παρακαλάς λοιπόν, γιατί αυτοί οι άνθρωποι προφανώς είτε έχουν να λύσουν τα δικά τους θέματα είτε δεν θέλουν να σου αφιερώσουν το χρόνο που σου αξίζει. Να έχεις ανθρώπους δίπλα σου, που να σε σέβονται και να σου δίνουν αξία, που να σε φροντίζουν και να σε καλομαθαίνουν, που να σου μιλούν, να επικοινωνούν μαζί σου, να καταλαβαίνουν τις ανάγκες σου και να σε ακούν.

Τι μαγική λέξη. Τι αρετή. Δώρο σε μία σχέση. Να μας ακούει κάποιος και να μπορούμε να τον ακούμε. Μα πάνω από όλα, να έχεις ανθρώπους δίπλα σου, που θα σου δίνουν την αξία, που εσύ ο ίδιος, εσύ η ίδια δίνεις στον εαυτό σου.

Γιατί οι άλλοι ακόμα και αν σου δώσουν κάτι παραπάνω, εσύ ποτέ δεν θα μπορέσεις να το αναγνωρίσεις και να καταλάβεις ότι το άξιζες. Πάντα θα το αποδίδεις στην τύχη, στις συμπτώσεις και στους άλλους. Ποτέ όμως στη δική σου αξία.

Να μην κυνηγάς να σου δώσουν προσοχή λοιπόν οι άλλοι και μια θέση στη ζωή τους. Να στη δίνουν απλόχερα, γιατί την αξίζεις.

Επίκουρος: Κι η ζωή κυλά με αναβολές και χάνεται, κι ο καθένας μας πεθαίνει μες στις έγνοιες

Ο Επίκουρος (341 π.Χ. – 270 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Ίδρυσε δική του φιλοσοφική σχολή, με το όνομα Κήπος του Επίκουρου.

Η επικούρεια φιλοσοφία είναι μια τόσο απλή φιλοσοφία ζωής, που δεν χρειάζεται σχεδόν καμία ερμηνεία. Διακηρύσσει ότι η απόλαυση είναι η μεγάλη μας αποστολή, η ουσία της ζωής, ο σκοπός όλων των ενεργειών μας για να είμαστε ευτυχείς και να σκορπίζουμε ευτυχία στους φίλους μας.

Αυτός που μπορεί να πάρει τις περισσότερες χαρές με το μικρότερο κόστος στη ζωή είναι ο σύγχρονος επικούρειος σοφός.

Στην περίφημη επιστολή προς τον Μενοικέα διαβάζουμε:

«Γεννηθήκαμε μια φορά και δε γίνεται να γεννηθούμε και δεύτερη, ενώ είναι βέβαιο πως δεν θα υπάρξουμε ξανά στον αιώνα τον άπαντα.
Εσύ όμως, ενώ δεν εξουσιάζεις το αύριο, αναβάλλεις την ευτυχία γι’ αργότερα.
Και η ζωή κυλά με αναβολές και χάνεται, και ο καθένας μας πεθαίνει μες στις έγνοιες.»

Όλη η ουσία της ζωής σε τέσσερις γραμμές..

Ο Επίκουρος συνδύασε την ατομική φυσική του Δημόκριτου και την βιολογική ηθική του Αριστοτέλη, ελέγχοντας και διορθώνοντας κάθε σημείο των προηγούμενων φιλοσοφιών με αξιοθαύμαστη συνέπεια. Με την παρατήρηση και την αναλογική μεθοδολογία που ανέπτυξε, ο Αθηναίος φιλόσοφος οικοδόμησε μια εξαιρετικά συνεκτική κοσμοθεωρία χωρίς εννοιολογικές αντιφάσεις.

Υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος που μίλησε για την ύπαρξη του τυχαίου στην φύση που επιτρέπει την ελεύθερη βούληση των ανθρώπων. Υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος που συνέδεσε την ελεύθερη βούληση με την φρόνηση, την κριτική σκέψη, την υπευθυνότητα και την ηδονική άσκηση της αρετής. Υπήρξε ο πρώτος που μίλησε για πρόοδο της ανθρωπότητας από την πρωτόγονη στην πολιτισμένη εποχή, που βασίζεται στην παρατήρηση της φύσης, την ανάπτυξη της τεχνολογίας και την ηθική και πολιτιστική ωρίμανση των ανθρώπων.

Αξιοποιώντας δεδομένα παρατηρήσεων από κάθε γνωστικό αντικείμενο, ο Επίκουρος διατύπωσε απόψεις που επιβεβαιώθηκαν τους τελευταίους δυο αιώνες από την Επιστήμη: το βάρος των ατόμων, οι νέες ιδιότητες των μορίων που προκύπτουν από την ατομική σύστασή τους, η υλική σύσταση του νου, η μοριακή βάση των ασθενειών, η εξέλιξη των ζωντανών οργανισμών, οι πολυπληθείς κόσμοι στο σύμπαν. Ακόμη και την ύπαρξη εξωγήινης ζωής υποστήριξε ο φιλόσοφος, ένα θέμα που διερευνά η σύγχρονη Επιστήμη.

Αξίζει να αναφέρουμε μερικές από τις σοφές ρήσεις του:

• Ο θάνατος δεν είναι τίποτε για εμάς, διότι αυτό που έχει αποσυντεθεί δεν αισθάνεται και αυτό που δεν αισθάνεται δεν είναι τίποτε για εμάς.
• Όριο του μεγέθους των ηδονών είναι η εξάλειψη κάθε πόνου. Όπου είναι παρούσα η ηδονή και για όσο διάστημα είναι παρούσα, δεν υπάρχει τίποτε που να προξενεί πόνο ή λύπη ή και τα δύο μαζί.
• Είναι αδύνατον να ζεις ευχάριστα χωρίς να ζεις σοφά, έντιμα και δίκαια και είναι αδύνατον να ζεις σοφά έντιμα και δίκαια χωρίς να ζεις ευχάριστα.
• Ο δίκαιος άνθρωπος έχει ηρεμία, ενώ ο άδικος είναι γεμάτος ταραχή.
• Από τα αγαθά που παρέχει η σοφία για τη μακαριότητα της ζωής στο σύνολό της το μέγιστο είναι η απόκτηση της φιλίας.
• [Οι άνθρωποι], καθώς είναι εξοικειωμένοι διαρκώς με τις δικές τους αρετές, αποδέχονται τους ομοίους τους και θεωρούν ξένο κάθε τι το διαφορετικό.
• Κάθε καλό και κάθε κακό βρίσκεται στην αίσθηση, ενώ ο θάνατος είναι ακριβώς η στέρηση της αίσθησης.
• Ούτε όταν κάποιος είναι νέος να αργοπορεί να φιλοσοφήσει, ούτε όταν είναι γέρος να καταπονείται φιλοσοφώντας. Πρέπει, λοιπόν, να φιλοσοφεί και ο νέος και ο γέρος: ο ένας ώστε, καθώς γερνά, να παραμένει νέος μέσα στα αγαθά – από ευγνωμοσύνη προς τα όσα έγιναν -, και ο άλλος, αν και νέος, να είναι συνάμα και ώριμος, καθώς θα είναι απαλλαγμένος από το φόβο για όσα θα γίνουν.
• Για εκείνον που κατανόησε πραγματικά ότι δεν υπάρχει τίποτε το φρικτό στο να μη ζει, δεν υπάρχει τίποτε το φριχτό στο να ζει. Επομένως, είναι ανόητος όποιος λέει ότι φοβάται το θάνατο, όχι επειδή θα υποφέρει όταν έρθει ο θάνατος, αλλά επειδή υποφέρει στη σκέψη ότι θα έρθει.
• Το πιο φοβερό από τα κακά, ο θάνατος, δεν είναι τίποτε για εμάς – στον βαθμό που όσο υπάρχουμε, δεν είναι παρών· κι όταν πάλι είναι παρών εκείνος, τότε δεν υπάρχουμε εμείς. Άρα ο θάνατος δεν υπάρχει ούτε για τους ζωντανούς ούτε για τους πεθαμένους – εφόσον για τους πρώτους δεν υπάρχει, ενώ οι άλλοι δεν υπάρχουν πια.
• Πρέπει να θυμόμαστε ότι το μέλλον δεν είναι ούτε εντελώς δικό μας ούτε κι εντελώς ξένο μας, ώστε ούτε να περιμένουμε με βεβαιότητα ότι θα έρθει, ούτε να απελπιζόμαστε ότι σίγουρα δε θα έρθει.
• Την ηδονή την έχουμε ανάγκη ακριβώς τότε, όταν πονούμε από την απουσία της∙ ενώ όταν δεν πονούμε, δεν την χρειαζόμαστε πια.
• Θεωρούμε ότι η αυτάρκεια είναι μέγιστο αγαθό, όχι για να χρησιμοποιούμε πάντοτε τα λίγα, αλλά για να μπορούμε, όταν δεν έχουμε πολλά, να αρκούμαστε στα λίγα, πιστεύοντας στ’ αλήθεια ότι την πολυτέλεια την απολαμβάνουν ηδονικότερα εκείνοι που την έχουν μικρότερη ανάγκη και ότι κάθε τι φυσικό το αποκτούμε εύκολα, ενώ το μάταιο δύσκολα.
• Διόλου δε μοιάζει με ζώο θνητό ο άνθρωπος που ζει μέσα σε αθάνατα αγαθά.
• Κάθε σωματικός πόνος είναι αξιοκαταφρόνητος• αυτός που πονά πολύ διαρκεί λίγο, ενώ αυτός που χρονίζει στη σάρκα προξενεί ήπιο πόνο.
• Αυτός που αδικεί είναι δύσκολο να ξεφύγει• αλλά να βεβαιωθεί πως θα συνεχίζει να ξεφεύγει είναι αδύνατον.
• Αν αφαιρέσουμε την όψη, τη συνομιλία και τη συναναστροφή, σβήνει το ερωτικό πάθος.
• Ο γέρος που λησμονεί το αγαθό που συνέβη είναι σαν να γεννήθηκε σήμερα.
• Η φτώχεια, αν υπολογιστεί με μέτρο τον σκοπό της φύσης, είναι μεγάλος πλούτος• ενώ ο πλούτος που δεν του έχουν τεθεί όρια είναι μεγάλη φτώχεια.
• Δεν πρέπει να αποδεχόμαστε ούτε τους πολύ βιαστικούς στη φιλία ούτε τους πολύ διστακτικούς∙ γιατί για χάρη της φιλίας χρειάζεται και να διακινδυνεύουμε.
• Δεν έχουμε τόσο ανάγκη τη βοήθεια των φίλων μας, όσο τη βεβαιότητα για τη βοήθειά τους.
• Είναι μικρός από κάθε άποψη ο άνθρωπος που έχει πολλούς και καλούς λόγους να εγκαταλείψει τη ζωή.
• Φίλος δεν είναι ούτε εκείνος που διαρκώς επιζητεί το χρήσιμο ούτε εκείνος που ποτέ δεν το συνδιάζει με τη φιλία. Γιατί ο ένας, με πρόσχημα την ευεργεσία, εμπορεύεται το αντάλλαγμα, ενώ ο άλλος σκοτώνει την καλή ελπίδα για το μέλλον.
• Υπάρχει και στην απλότητα ένα μέτρο και όποιος δεν το λογαριάζει παθαίνει ό,τι συμβαίνει σ’ εκείνον που δεν έχει όρια.
• Σαν έρθει η ώρα να φύγουμε, θα φτύσουμε και τη ζωή και όσους με ματαιοδοξία προσκολλώνται σ’ αυτήν. Θα φύγουμε από τη ζωή με ένα ωραίο τραγούδι, λέγοντας πόσο ωραία τη ζήσαμε.
• Στον πόνο των φίλων συμπάσχουμε όχι θρηνώντας αλλά μεριμνώντας γι’ αυτούς.
• Η ελευθερία, ο μέγιστος καρπός της αυτάρκειας.
• Αν θέλεις να κάνεις πλούσιο τον Πυθοκλή, μην του δίνεις περισσότερα χρήματα, αφαίρεσέ του επιθυμίες.

Αν η αγάπη και η ελευθερία είναι τα δυο φτερά της Ψυχής, η ταπεινότητα είναι η φορεσιά της

Ταπεινότητα είναι η ευγένεια της ψυχής και όποιος την έχει αποδέχεται τους άλλους χωρίς να τους κρίνει, επιτρέποντας τους να είναι ο εαυτός τους.

Είναι η μεγαλοψυχία της ψυχής να μην συγκρίνει και να μην συγκρίνεται ξέροντας ότι ακόμα και το ψέμα, μπορεί να εκφράζει μια αλήθεια που ο άλλος, δεν είναι ακόμα έτοιμος να αντικρίσει.

Ο πραγματικά ταπεινός ξέρει ότι ο καθένας από μας είναι μια αντανάκλαση του κοσμικού πνεύματος και ότι όλοι έχουμε μέσα μας την σπίθα η οποία μας ενώνει. Ο άνθρωπος που γνωρίζει ποιος είναι και ότι όλα τα ταλέντα, του δόθηκαν απλόχερα από την Ύπαρξη, από την φύση, για να τα μοιραστεί με όλους τους άλλους γύρω του, δεν έχει ούτε έπαρση ούτε χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Η ταπεινότητα είναι ο πραγματικός καταστροφέας του εγώ…

Καθημερινά χρειάζεται να καταστρέφουμε όλες τις εικόνες, τις ταμπέλες και τις κρίσεις που φτιάχνει το μυαλό μας για μας ώστε να μπορεί κάθε στιγμή να γεννιέται μέσα μας το καινούριο. Με αυτόν τον τρόπο η ταπεινότητα μας κρατά σε εγρήγορση και μας ωθεί σε μια συνεχή ανανέωση Μόνο αν καταστρέφουμε καθημερινά το εγώ μας αποκαλύπτοντας τον εαυτό μας μόνο τότε μπορούμε να οδηγηθούμε στην πραγματική ελευθερία…

Αν περηφανεύεται κάποιος για ότι έχει κάνει, για ό,τι έχει καταφέρει δημιουργεί συγκρίσεις θέλοντας να κάνει απλά πιο πλούσιο το εγώ του. Γύρω του πάντα θα υπάρχει κάποιος χειρότερος και κάποιος καλύτερος από εκείνον. Κάποιος πιο άσχημος και κάποιος πιο όμορφος. Κάποιος πιο ανόητος και κάποιος πιο έξυπνος. Ένας φαύλος κύκλος που επαναλαμβάνεται και που του απαγορεύει να βρει την γαλήνη.

Ο άνθρωπος, ο γεμάτος έπαρση, είναι ταυτόχρονα γεμάτος από ανασφάλεια, άγνοια και πνευματική τύφλωση. Δεν βλέπει ούτε το μονοπάτι ούτε το βουνό που πρέπει να φτάσει. Το μυαλό του είναι γεμάτο από τα: εγώ έχω κάνει αυτό, εγώ έχω κάνει εκείνο, θέλοντας να επιβεβαιωθεί ακόμα και στον ίδιο του τον εαυτό. Είναι σαν κάποιος να του δείχνει το φεγγάρι κι αυτός να κοιτάζει το δάχτυλο που του το δείχνει…

Αν πάλι πιστεύει ότι δεν είναι άξιος για οτιδήποτε τότε δεν είναι ταπεινός αλλά αγνώμων. Αν ρίχνει κάποιος ένα σκούρο μανδύα στο φως του και δεν το αφήνει να λάμψει τότε δεν μπορεί να εκπληρώσει το σκοπό για τον οποίο γεννήθηκε.

Ααρόν Μος: «Το να θεωρεί κανείς τον εαυτό του ένα καλό για το τίποτα κορόιδο, δεν είναι ταπεινοφροσύνη, αλλά χαμηλή αυτοεκτίμηση, δηλαδή ακριβώς το αντίθετο.»

Η φύση έχει ευλογήσει τον καθένα μας με μοναδικά χαρίσματα και μόνο όταν αναγνωρίζουμε την αξία μας και τα μοιραζόμαστε με τους άλλους, ξέροντας ότι τα «κατορθώματά» μας δεν ανήκουν σε μας, μόνο τότε μπορούμε να είμαστε πραγματικά ταπεινοί. Ο πραγματικά ταπεινός ανεξάρτητα από το πόσο επιτυχημένος, δημοφιλής και προικισμένος μπορεί να είναι, δεν το παίρνει επάνω του. Ξέρει ότι απλά είναι ο διαχειριστής των ταλέντων που του δόθηκαν και ότι οφείλει να τα χαρίσει στους άλλους με όποιο τρόπο μπορεί.

Ο πραγματικά ταπεινός δέχεται τις φιλοφρονήσεις που του κάνουν χωρίς να σκύβει το κεφάλι από ντροπή και χωρίς να μειώνει τον εαυτό του. Απαντάει ευχαριστώ γεμάτος σεβασμό επιτρέποντας στον άλλον να του κάνει αυτό το δώρο ευημερίας ανοίγοντας το δρόμο για τη ροή του καλού. Αν νιώθει πως χρειάζεται ανταποδίδει την φιλοφρόνηση μέσα από την καρδιά του αναγνωρίζοντας πως η θεϊκή φλόγα της Αγάπης τυλίγει εκείνη τη στιγμή και τους δυο.

Ο πραγματικά ταπεινός επιτρέπει στο φως του να λάμπει…

Ο Νέλσον Μαντέλα είχε πει:

«Ο μεγαλύτερος μας φόβος δεν είναι να είμαστε ανεπαρκείς. Ο μεγαλύτερος μας φόβος είναι να είμαστε απεριόριστα δυνατοί. Το φως μας, μάς φοβίζει περισσότερο, όχι το σκοτάδι μας. Αναρωτιόμαστε: Ποιος είμαι εγώ που θα πρέπει να είμαι τόσο υπέροχος;

Δεν υπηρετείς τον κόσμο όταν μειώνεις τον εαυτό σου. Μειώνοντας τον εαυτό σου μόνο και μόνο για να μην νιώθουν ανασφαλής οι άλλοι απέναντι σου δεν παράγεις φως.

Γεννηθήκαμε για να εδραιώσουμε την ομορφιά που υπάρχει μέσα μας. Δεν βρίσκεται μόνο σε κάποιους από μας. Βρίσκεται στον καθένα μας.

Όταν αφήνουμε το φως μας να λάμψει επιτρέπουμε υποσυνείδητα στους άλλους να κάνουν το ίδιο. 

Όταν έχουμε απελευθερωθεί από τον δικό μας φόβο αυτομάτως η παρουσία μας απελευθερώνει τους άλλους.»

Ίσως είναι καλό να αναρωτηθεί ο καθένας μας:

Με ποιο τρόπο εκφράζω τα ταλέντα μου;
Με ποιο τρόπο σκοτεινιάζω το φως μου;
Με ποιο τρόπο εκμεταλλεύομαι όλα τα χαρίσματα μου ώστε να μεγαλουργήσω;

ΜΠΕΡΤΡΑΝΤ ΡΑΣΣΕΛ: Καλύτερα να είναι κανείς δυσαρεστημένος Σωκράτης παρά ευχαριστημένος ανόητος

“Τα αγαθά του νου είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντικά με τα αγαθά του σώματος” -ΜΠΕΡΤΡΑΝΤ ΡΑΣΣΕΛ, ΒΡΕΤΑΝΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ (1872 – 1970), ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ, ΟΥΜΑΝΙΣΤΗΣ

Ένα από τα πράγματα που κάνει ο Ράσσελ με αυτή τη φράση του είναι ότι ευθυγραμμίζεται με μια μακρά παράδοση φιλοσόφων που πιστεύουν ότι η σκέψη συνιστά μια από τις μεγαλύτερες απολαύσεις της ζωής. Όταν ο κοινωνικός φιλόσοφος του δεκάτου ενάτου αιώνα Τζον Στιούαρτ Μιλ έθεσε την Αρχή της Μέγιστης Ευτυχίας ως ακρογωνιαίο λίθο του ωφελιμισμού, τόνισε ότι αυτή δεν αφορά τις καθαρά ζωικές ηδονές. “Καλύτερα να είναι κανείς δυσαρεστημένο ανθρώπινο ον παρά ευχαριστημένο γουρούνι· καλύτερα να είναι κανείς δυσαρεστημένος Σωκράτης παρά ευχαριστημένος ανόητος”.

Διέκρινε τις ηδονές σε κατώτερες και σε ανώτερες, με τη διανοητική διασκέδαση να ανήκει στη δεύτερη κατηγορία. Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε τη θεωρία του εγκεφαλικό ηδονισμό. Σκέφτομαι, άρα αισθάνομαι καλά.

Ο Ράσσελ δε λέει απλώς ότι η σκέψη αποτελεί προϋπόθεση για μια ικανοποιητική ζωή, όπως το εννοούσε ο Σωκράτης λέγοντας “ο δε ανεξέταστος βίος ου βιωτός ανθρώπω”.

Ο Ράσσελ πιστεύει ότι η φιλοσοφική εξέταση του βίου μας συνιστά βασικό λόγο για να ζει κανείς. Θεωρεί ότι η σκέψη είναι απολαυστική καθαυτή, ενδεχομένως πιο απολαυστική και από το να κυλιέσαι στα άχυρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ράσσελ, αντίθετα από τον Επίκουρο, που ακολουθούσε την οδό της αγαμίας, είχε πολύ έντονη σεξουαλική ζωή, τόσο εντός όσο και εκτός γάμου, οπότε ξέρει καλά τι λέει μιλώντας για “αγαθά του σώματος”. Υπάρχουν απλώς καλά αγαθά και υπάρχουν και πολύ καλά αγαθά – όπως αυτά που αποκτάς όταν κάθεσαι μόνος στην πολυθρόνα σου και συλλογίζεσαι φιλοσοφικά ερωτήματα.

Ο Ράσσελ θεωρεί ότι τον βίο μας τον εμπλουτίζει ιδιαίτερα η φιλοσοφική σκέψη. Στο απολαυστικό και πολύ βατό δοκίμιό του με τίτλο “Η αξία της φιλοσοφίας” [“The Value of Philosophy”] καταδεικνύει πώς η διανοητική μας αναμέτρηση με τα μεγάλα ερωτήματα μας μεγεθύνει πνευματικά.

Πρόκειται για ερωτήματα όπως τα εξής: “Έχει το σύμπαν κάποια ενότητα ή δομικό σχέδιο ή σκοπό, ή μήπως πρόκειται για ένα συνονθύλευμα από τυχαίες συσσωματώσεις ατόμων;

Είναι η συνείδηση μόνιμο οργανικό κομμάτι του σύμπαντος, και άρα πηγή μιας ελπίδας για απεριόριστη ανάπτυξη της γνώσης, ή μήπως πρόκειται για ένα τυχαίο πρόσκαιρο φαινόμενο πάνω σε έναν μικρό πλανήτη στον οποίο η ζωή νομοτελειακά κάποια στιγμή θα γίνει ανέφικτη;

Έχουν το καλό και το κακό σημασία για το σύμπαν ή μόνο για τον άνθρωπο;”.

Ο Ράσσελ σπεύδει να παραδεχτεί ότι σε τελική ανάλυση δεν μπορεί να δοθεί οριστική απάντηση σε τέτοια ερωτήματα.

Λέει ότι “τα ερωτήματα που επιδέχονται οριστική απάντηση ανήκουν στην επικράτεια της επιστήμης, ενώ όσα προς το παρόν δεν μπορούν να απαντηθούν οριστικά σχηματίζουν το ίζημα που αποκαλείται φιλοσοφία”.

Αυτό ακριβώς το ίζημα αναπάντητων ερωτημάτων βρίσκει ο Ράσσελ τόσο διεγερτικό και καθοριστικό ως πηγή έμπνευσης.

Ο Ράσσελ γνωρίζει πολύ καλά ότι “πολλοί άνθρωποι αμφισβητούν τη φιλοσοφία κι έχουν την τάση να θεωρούν πως δεν είναι τίποτα περισσότερο από άχρηστες κι επουσιώδεις λεπτολογικές διακρίσεις και θεωρητικές διαμάχες γύρω από ζητήματα που αφορούν το αν η γνώση είναι αδύνατη”.

Ο Ράσσελ πίστευε ακριβώς το αντίθετο. “Όποιος δεν έχει εμβαπτιστεί στα νάματα της φιλοσοφίας ζει φυλακισμένος στις προκαταλήψεις που απορρέουν από τον κοινό νου, από τις καθιερωμένες πεποιθήσεις της εποχής ή του έθνους του και από τις βεβαιότητες του νου του που έχουν διαμορφωθεί χωρίς τη συνεργασία ή τη συναίνεση του επισταμένου ορθολογισμού του. Ένας τέτοιος άνθρωπος βλέπει τον κόσμο οριοθετημένο, πεπερασμένο, προφανή· τα κοινά, συνηθισμένα αντικείμενα που υπάρχουν γύρω του δεν εγείρουν κανένα ερώτημα και τα ανοίκεια ενδεχόμενα απορρίπτονται με περιφρόνηση. [‘Όμως η φιλοσοφία] κρατάει αναμμένη μέσα μας τη φλόγα της απορίας, εκπλήσσοντάς μας με ανοίκειες όψεις των οικείων πραγμάτων”.

Αγαπώ ιδιαίτερα αυτές τις δύο τελευταίες γραμμές.

Συνιστούν, μεταξύ άλλων, το πιο ισχυρό αντίδοτο που γνωρίζω κατά της ανίας.

Οι απορίες μου ασφαλώς δε με οδηγούν πουθενά συγκεκριμένα. Εντούτοις, συμβαίνει να με κάνουν να νιώθω περισσότερο ζωντανός, οπότε είμαι ευγνώμων για την ικανότητα να απορώ, που την καλλιέργησα διαβάζοντας φιλοσόφους.

Προς το τέλος του δοκιμίου του ο Ράσσελ κλείνει το μάτι στον κλασικό ελληνικό ηδονισμό, λέγοντας ότι “ο φιλοσοφικός βίος είναι ατάραχος κι ελεύθερος”. Ο Επίκουρος πίστευε ότι αυτός είναι ο βέλτιστος βίος· μια ήρεμη ζωή ξεχειλίζει από ευχαρίστηση. Ύστερα όμως ο Ράσσελ ανεβάζει ακόμη ψηλότερα τον πήχη όσον αφορά τον βίο του φιλοσοφικού νου. Συμπεραίνει ότι “μέσα από το μεγαλείο του στοχαστικού σύμπαντος που δημιουργεί η φιλοσοφία ο νους αποκτά επίσης μεγαλείο και την ικανότητα της ένωσης με το σύμπαν, δηλαδή το μέγιστο αγαθό του”.

Αν μπορέσω να πείσω κάποιον να πάει στην κόλαση στη θέση μου, τότε θα μ’ αφήσεις να μείνω εγώ στον παράδεισο;

Κάποτε πέθανε ένας δημοσιογράφος κι έφτασε στις πύλες του παράδεισου. Υποτίθεται ότι οι δημοσιογράφοι δεν πηγαίνουν εκεί – δεν ξέρω πώς συνέβη.

Ο θυρωρός τον κοίταξε και του είπε: «είσαι δημοσιογράφος;»

Εκείνος είπε: «Φυσικά! Είμαι δημοσιογράφος και επιτρέπεται να βρίσκομαι οπουδήποτε. Άφησε με να μπω μέσα.»

Ο θυρωρός είπε: «Υπάρχει μια δυσκολία. Καταρχάς εμείς εδώ δεν έχουμε εφημερίδα, επειδή εδώ δεν συμβαίνει κανένα έγκλημα, οπότε δεν έχουμε νέα. Επιπλέον, υπάρχουν μόνο δέκα θέσεις για δημοσιογράφους στον παράδεισο κι αυτές έχουν καλυφθεί εδώ και πάρα πολύ καιρό.»

Ο δημοσιογράφος είπε: «Μπορείς να μου κάνεις μια μικρή χάρη; Άφησέ με να μπω για είκοσι τέσσερις ώρες και δώσε μου την ευκαιρία να ρίξω μια ματιά. Αφού έχω έρθει από τόσο μακριά, λυπήσου με. Και δώσε μου μια υπόσχεση: Αν μπορέσω να πείσω κάποιον από εκείνους τους δέκα δημοσιογράφους να πάει στην κόλαση στη θέση μου, τότε Θα μ’ αφήσεις να μείνω εδώ;»

Ο θυρωρός είπε: «Κανένα πρόβλημα! Αν μπορέσεις να πείσεις κάποιον να πάει στην κόλαση, μπορείς να πάρεις τη θέση του.»

Ο δημοσιογράφος μπήκε στον παράδεισο, βρήκε την ομάδα των δημοσιογράφων κι άρχισε να λέει σε όποιον έβλεπε: «Τα ‘μαθες; Στην κόλαση ετοιμάζονται να βγάλουν καθημερινή εφημερίδα και ζητάνε συντάκτες και αρχισυντάκτη και διευθυντή. Δεν το έχεις ακούσει;»

Οι άλλοι είπαν: «Δεν ακούσαμε τίποτα, αυτό όμως είναι σπουδαίο! Εδώ μέσα έχει εκδοθεί μόνο ένα φύλλο εφημερίδας κι αυτό στην αρχή του χρόνου. Από τότε όμως δεν έχει συμβεί τίποτα. Έτσι, διαβάζουμε ξανά και ξανά εκείνο το φύλλο, γιατί δεν υπάρχει άλλη εφημερίδα να διαβάσουμε. Αυτό με την καινούρια εφημερίδα ακούγεται σπουδαίο!»

Και οι δέκα δημοσιογράφοι έτρεξαν αμέσως στις πύλες του παράδεισου. Μαζί έτρεξε και ο νεοφερμένος δημοσιογράφος, εκείνος που διέδωσε τη φήμη για την καινούρια εφημερίδα. Ο θυρωρός είπε: Καλά, τούς άλλους κατάφερες να τούς πείσεις. Εσύ όμως πού πας; Εσύ ο ίδιος διέδωσες τη φήμη και ξέρεις πως είναι ψέμα. Εκείνοι νομίζουν ότι Θα έχουν σπουδαίες δουλειές στην κόλαση κι έχουν ενθουσιαστεί, εσύ όμως γιατί θέλεις να πας;»

Κι ο δημοσιογράφος είπε: «Όταν ένα πράγμα το πιστεύουν δέκα δημοσιογράφοι, πρέπει να υπάρχει κάποια αλήθεια σ’ αυτό. Αλλιώς πώς μπορείς να πείσεις δέκα δημοσιογράφους να πάνε από τον παράδεισο στην κόλαση; Οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει κάποια αλήθεια!»

Ο ηγέτης χρειάζεται να πείθεται ξανά και ξανά ότι είναι σωστά αυτά που λέει. Γι’ αυτό χρειάζεται όλο και περισσότερους φανατικούς υποστηρικτές. Κι όσο πιο φανατικοί είναι, τόσο περισσότερο τον πείθουν.

Ερευνητές δημιούργησαν ζωντανό δέρμα σε τρισδιάστατη μορφή

Ερευνητές βρήκαν έναν νέο τρόπο να δημιουργούν σε τρισδιάστατη μορφή ζωντανό δέρμα, συμπεριλαμβανομένων των αιμοφόρων αγγείων του.

Η εξέλιξη αυτή, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Tissue Engineering Part A», συνιστά σημαντικό βήμα για τη δημιουργία μοσχευμάτων τα οποία είναι παρόμοια με το δέρμα που ο οργανισμός παράγει φυσικά και είναι επομένως λιγότερο πιθανό να απορριφθούν από τον οργανισμό.

Τα εμπόδια μέχρι σήμερα

Ο Πανκάι Καράντε, αναπληρωτής καθηγητής χημικής και βιολογικής μηχανικής και μέλος του Κέντρου Βιοτεχνολογίας και Διεπιστημονικών Ερευνών στη Νέα Υόρκη, εξηγεί ότι τα μοσχεύματα που υπήρχαν μέχρι σήμερα θα μπορούσαν να προσομοιαστούν με ένα είδος χανζαπλάστ καθώς συμβάλλουν μεν στην γρηγορότερη επούλωση μιας πληγής αλλά εντέλει δεν γίνονται ποτέ πλήρως μέρος του κυττάρου ξενιστή, με αποτέλεσμα να πέφτουν έπειτα από λίγο καιρό.

Το εμπόδιο αυτό οφειλόταν στο ότι στα μέχρι τώρα μοσχεύματα δεν υπήρχε λειτουργικό αγγειακό σύστημα που να τα συγκρατεί.

Στην συγκεκριμένη μελέτη, οι ερευνητές έδειξαν ότι, αν συνδύαζαν βασικά στοιχεία – συμπεριλαμβανομένων των ενδοθηλιακών κυττάρων και των περικυττάρων (σ.τ.σ: Τα περιαγγειακά κύτταρα ή περικύτταρα είναι αγγειακά μυϊκά κύτταρα που καλύπτουν την επιφάνεια των αγγείων και εισφέρουν στην ακεραιότητα και σταθερότητα του αγγειακού αυλού. Δραστηριοποιούνται λειτουργικά στο σχηματισμό νεόπλαστων αγγείων και, επομένως, παριστούν δυνητικούς στόχους αντινεοπλασματικών θεραπειών) με ζωικό κολλαγόνο και άλλα δομικά κύτταρα που συνήθως βρίσκουμε σε μοσχεύματα δέρματος, τα κύτταρα ξεκινούν να επικοινωνούν και να διαμορφώνουν βιολογικά σχετικές αγγειακές δομές με αυτές που δημιουργεί από μόνο του το δέρμα μέσα σε μερικές εβδομάδες.

Επικοινωνία του μοσχεύματος με το δέρμα

Όταν η ερευνητική ομάδα του Γέιλ έκανε μεταμόσχευση σε έναν συγκεκριμένο τύπο ποντικιού, τα αγγεία από το δέρμα που δημιουργήθηκε σε τρισδιάστατη μορφή από τους ερευνητές του Πολυτεχνικού Ινστιτούτου Ρενσίλιαρ ξεκίνησε να επικοινωνεί και να συνδέεται με τα αγγεία του ίδιου του ποντικιού.

«Αυτό είναι πραγματικά σημαντικό, επειδή γνωρίζουμε ότι στην πραγματικότητα υπάρχει μια μεταφορά αίματος και θρεπτικών συστατικών στο μόσχευμα που το βοηθούν να μείνει ζωντανό» είπε ο Καράντε.

Προκειμένου να κάνουν αυτό το εύρημα χρήσιμο σε κλινικό επίπεδο, οι ερευνητές πρέπει να μπορούν να επεξεργαστούν τα κύτταρα του δότη χρησιμοποιώντας μια τεχνολογία παρόμοια με τη γονιδιωματική τροποποίηση (CRISPR), ώστε τα αγγεία να μπορούν να εισέλθουν και να γίνουν αποδεκτά από το σώμα του ασθενή.

Σημαντικό για ασθενείς με διαβήτη ή έλκη

Αλλά τα μοσχεύματα που δημιούργησε αυτή η ερευνητική ομάδα φέρνουν τους επιστήμονες πιο κοντά στο να μπορέσουν να βοηθήσουν ανθρώπους με διακριτές ιατρικές καταστάσεις, όπως διαβήτη και έλκη.

Για τους ασθενείς αυτούς η εξέλιξη αυτή έχει μεγάλη σημασία διότι τα έλκη συνήθως εμφανίζονται σε ευδιάκριτα μέρη του σώματος και μπορούν να αντιμετωπιστούν με μικρότερα κομμάτια μοσχευμάτων δέρματος, είπε ο Καράντε.

Η επούλωση πληγών απαιτεί περισσότερο χρόνο στους ασθενείς με διαβήτη και επομένως τα νέα μοσχεύματα μπορεί επίσης να βοηθήσουν στην επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας.

Χαρτονόμισμα 100 δισεκατομμυρίων δραχμών

Στις 3 Νοεμβρίου του 1944, κυκλοφόρησε το μεγαλύτερο σε ονομαστική αξία ελληνικό χαρτονόμισμα. Πρόκειται για εκείνο των 100 δισεκατομμυρίων δραχμών, το οποίο φέρει την υπογραφή του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Ξενοφώντα Ζολώτα. Ωστόσο, η ουσιαστική του αξία ήταν σχεδόν μηδαμινή.

Γενικά, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, υπό την πίεση της οικονομικής κατάρρευσης της Ελλάδας και του υπερπληθωρισμού, η δραχμή γνώρισε τη μεγαλύτερη απαξίωση στην ιστορία της. Τυπώθηκαν χαρτονομίσματα με ονομαστική αξία ακόμα και δισεκατομμυρίων δραχμών, που η ανταλλακτική τους αξία όμως ήταν μηδαμινή.

Το χαρτονόμισμα των 100 δισεκατομμυρίων δραχμών ακολούθησε τις εκδόσεις των 5, 25 και 200 εκατομμυρίων και 2 δισεκατομμυρίων. Σε σημερινές τιμές και με βάση τη χρυσή λίρα Αγγλίας, η πραγματική αξία του δεν θα πρέπει να ξεπερνούσε τα σημερινά 10 λεπτά του ευρώ. Τελικά, αποσύρθηκε λίγες ημέρες μετά την κυκλοφορία του.

Στην μετακατοχική περίοδο, έγιναν δύο νομισματικές μεταρρυθμίσεις προκειμένου να αποκτήσει η Ελλάδα ένα σταθερό νόμισμα. Η πρώτη έγινε τον Νοέμβριο του 1944, οπότε η υποτιμημένη δραχμή αντικαταστάθηκε με μια νέα, με ισοτιμία που ορίστηκε σε 50.000.000.000 παλιές δραχμές για κάθε 1 νέα. Η δεύτερη μεταρρύθμιση σημειώθηκε μία δεκαετία αργότερα, το 1954, όταν η δραχμή αντικαταστάθηκε ξανά με μία νεότερη με αναλογία 1000 δραχμές προς 1 νέα.

Ποιά είναι η υπόθεση της σπάνιας Γης

Πολλοί αστρονόμοι πιστεύουν, με βάση τη γνωστή εξίσωση του Drake, ότι το Σύμπαν  μπορεί να βρίθει από μικροβιακή (μονοκύτταρη) ζωή, αλλά η πιθανότητα ύπαρξης πολυκύτταρης και ευφυούς ζωής θεωρείται εξαιρετικά μικρή. Οι παρατηρήσεις μας με τα σύγχρονα διαστημικά τηλεσκόπια (κυρίως με το Kepler), αλλά και με γιγαντιαία επίγεια τηλεσκόπια, πλανητικών συστημάτων άλλων αστέρων καθώς και οι σχεδιαζόμενες διαστημικές αποστολές στο ηλιακό μας σύστημα θα μας βοηθήσουν να ικανοποιήσουμε ορισμένες υπαρξιακές μας περιέργειες αλλά και να κατακτήσουμε νέες, βαθύτερες γνώσεις, πολύτιμες για την κατανόηση της ζωής και κυρίως για την προστασία της.

 

Η υπόθεση της σπάνιας Γης προτάθηκε από τον παλαιοντολόγο Ward και τον αστρονόμο της NASA Brownlee, που πιστεύουν ότι οι συνθήκες υπό τις οποίες αναπτύχθηκε η πολυκύτταρη και ευφυής ζωή στη Γη ήταν αποτέλεσμα μιας σειράς από εξαιρετικές συγκυρίες, όπως: 

• Η κατάλληλη μάζα του Ήλιου (ούτε πολύ μικρή, αλλά ούτε πολύ μεγάλη).
• Η κατάλληλη απόσταση της Γης από τον Ήλιο (μέσα στην κατοικήσιμη ζώνη του Ήλιου μας).
• Η κατάλληλη θέση του Ήλιου μέσα στον Γαλαξία (μακριά από το κέντρο του και από τις σπείρες του Γαλαξία, ώστε οι συγκρούσεις με κομήτες και οι εκρήξεις κοντινών υπερκαινοφανών να μην είναι πολύ συχνές).
• Η παρουσία του γίγαντα Δία, που δρα ως ασπίδα προστασίας από τους κομήτες και τους αστεροειδείς. (Το 1994 ο κομήτης Shoemaker-Levy 9, αφού διαλύθηκε σε 23 κομμάτια από την βαρυτική έλξη του γίγαντα Δία, έπεσε πάνω του).
• Η παρουσία της Σελήνης, που με τη σχετικά μεγάλη μάζα της[1] συμβάλλει στη σταθεροποίηση του άξονα περιστροφής της Γης. Έτσι διατηρείται σταθερή η λόξωση της εκλειπτικής[2], η οποία είναι υπεύθυνη για την εναλλαγή των εποχών του έτους.
• Το μαγνητικό πεδίο της Γης. Στα πρώτα στάδια του σχηματισμού της η Γη συγκρούστηκε με ένα σώμα που είχε μάζα παραπλήσια με τη μάζα του πλανήτη Άρη. Από τη σύγκρουση αυτή αφενός γεννήθηκε η Σελήνη και αφετέρου προστέθηκε μάζα στον μεταλλικό πυρήνα της Γης. Γι’ αυτό η Γη διαθέτει ένα μαγνητικό πεδίο πιο ισχυρό από αυτό που κανονικά αναλογεί στη συνολική μάζα της. Το ισχυρό αυτό μαγνητικό πεδίο μας προστατεύει από την επίδραση της σωματιδιακής ακτινοβολίας του Ήλιου, η οποία έχει μια συνιστώσα συνεχούς ροής και μία έκτακτη συνιστώσα που οφείλεται σε εκρηκτικά φαινόμενα στον Ήλιο (βλ. Ερώτηση …. [πολικό σέλας] )
• Η τεκτονική των πλακών της Γης, που συμβάλλει στον μηχανισμό ρύθμισης της ποσότητας του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Για παράδειγμα, μετατρέποντας τη Γη μας σε μια θαυμάσια όαση με μέση πλανητική θερμοκρασία περίπου 15 βαθμών Κελσίου. Στον γειτονικό μας Άρη φαίνεται ότι, επειδή η μάζα του είναι μικρή (ίση με το 1/10 της μάζας της Γης), σταμάτησε νωρίς η ηφαιστειακή δραστηριότητα και, επομένως, η επιστροφή στην ατμόσφαιρα της ποσότητας του διοξειδίου του άνθρακα που είχε αφαιρεθεί με τη βροχή. Έτσι χάλασε ο μηχανισμός αυτορρύθμισης του Άρη, με αποτέλεσμα η μέση θερμοκρασία του να πέσει στους -50 βαθμούς Κελσίου.

Η άποψη αυτή των Ward και Brownlee, γνωστή ως «υπόθεση της σπάνιας Γης» έγινε δεκτή από μερικούς ερευνητές, λόγω της μεγάλης ποικιλίας των περιπτώσεων των εξωηλιακών πλανητικών συστημάτων που παρατηρούνται. Δέχεται, όμως, και αρκετές αμφισβητήσεις.

---------------------------

[1] Η μάζα της Σελήνης είναι περίπου 1/81 της μάζας της Γης. Για τη σύγκριση, η μάζα του Γανυμήδη, αν και διπλάσια της Σελήνης, είναι μόλις το 1/12812 της μάζας του Δία.

 

[2] Λόξωση της εκλειπτικής είναι η γωνία που σχηματίζεται από το επίπεδο του ισημερινού της Γης και το επίπεδο της περιφοράς της γύρω από τον Ήλιο. Το επίπεδο της περιφοράς της Γης γύρω από τον Ήλιο ονομάζεται επίπεδο της εκλειπτικής.

Ένα υπερτηλεσκόπιο παρακολουθεί 35 εκατομμύρια γαλαξίες στο κυνήγι της σκοτεινής ενέργειας

Ένα υπερτηλεσκόπιο στην Αριζόνα ξεκίνησε την πιο ενδελεχή επόπτευση του ουράνιου κόσμου που έγινε ποτέ μέχρι σήμερα. Στόχος του πενταετούς προγράμματος είναι να ρίξει άπλετο φως στη σκοτεινή ενέργεια, τη μυστηριώδη δύναμη που, σύμφωνα με τους ειδικούς, προκαλεί επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος.

Το DESI (Spectroscopic Instrument Dark Energy) θα σαρώσει περισσότερους γαλαξίες σε ένα χρόνο από ό, τι όλα μαζί τα τηλεσκόπια στον κόσμο

Η θεωρία του Big Bang (για τη δημιουργία του σύμπαντος) αρχικά προέβλεπε ότι η διαστολή του θα επιβραδυνόταν, και, επίσης, πιθανολογούσε ότι θα άρχιζε η συστολή του, ως αποτέλεσμα της βαρυτικής έλξης.

Ωστόσο, το 1998, οι επιστήμονες, προς μεγάλη έκπληξή τους, ανακάλυψαν ότι το σύμπαν εξακολουθούσε να διαστέλλεται και ότι αυτή η διαδικασία διαρκώς επιταχυνόταν. Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, κάτι «αντιμαχόταν» τη βαρυτική έλξη. Αυτό το «κάτι» ονομάστηκε σκοτεινή ενέργεια. Οι ειδικοί έχουν υπολογίσει ότι το σύμπαν αποτελείται σχεδόν ολοκληρωτικά από σκοτεινή ενέργεια. Τα άτομα που αποτελούν αστέρια, γαλαξίες και πλανήτες δεν συνιστούν περισσότερο από το 5% του σύμπαντος.

Ο καθηγητής Ofer Lahav, του University College του Λονδίνου, συμμετέχει στο πρόγραμμα. Όπως επισημαίνει, η επιστημονική κοινότητα δεν γνώριζε τίποτα για τη σκοτεινή ενέργεια ακόμη και είκοσι χρόνια μετά την ανακάλυψή της: «Είναι ντροπή να ζούμε σε ένα σύμπαν και να έχουμε γνώσεις μόνο για το 5% του. Η φύση της σκοτεινής ενέργειας, και τι ακριβώς είναι, πιθανώς να επιφέρει επανάσταση σε ολόκληρο τον κόσμο της επιστήμης της Φυσικής».

Κατά τη νέα ερευνητική προσπάθεια, διεθνής ομάδα επιστημόνων (από 25 ιδρύματα, σε ΗΠΑ, Βρετανία, Ισπανία, Γαλλία και Ελβετία) θα χρησιμοποιήσει το φασματοσκόπιο σκοτεινής ενέργειας (Desi), το οποίο έχει εφαρμοστεί στο τηλεσκόπιο Μαγιάλ του αστεροσκοπείου Κιτ Πικ της Αριζόνας. Στο εσωτερικό του υπάρχουν πέντε χιλιάδες οπτικές ίνες, καθεμία από τις οποίες δρα σαν ένα μίνι τηλεσκόπιο. Αυτή η ιδιομορφία επιτρέπει στο όργανο να αιχμαλωτίζει φως από πέντε χιλιάδες διαφορετικούς γαλαξίες ταυτόχρονα, ώστε να υπολογίσει την απόστασή τους από τη Γη και να εκτιμήσει πόσο διεστάλη το σύμπαν, καθώς αυτό το φως ταξίδευε προς τον πλανήτη μας. Σε ιδανικές συνθήκες μπορεί να μελετά ένα νέο σύνολο πέντε χιλιάδων γαλαξιών ανά εικοσάλεπτο.
 
Οσο μακρύτερα «κοιτάζει» το Desi, τόσο παλιότερα στον χρόνο μπορεί να δει. Αυτό συμβαίνει λόγω του χρόνου που απαιτείται για να ταξιδέψει το φως μέχρι τη Γη. Μπορεί να παρατηρήσει αντικείμενα σε απόσταση 10 δισεκατομμυρίων ετών φωτός. Παρότι έχουν εκπονηθεί παρόμοια προγράμματα και παλιότερα, το Desi θα καλύψει πολύ μεγαλύτερο όγκο του Διαστήματος και θα μετρήσει την ταχύτητα διαστολής του σύμπαντος με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια. Ηδη η επιστημονική ομάδα έχει δημιουργήσει ένα χάρτη του σύμπαντος, από τον οποίο επιλέχθηκαν 35 εκατομμύρια γαλαξίες για να μελετηθούν.

Πώς, όμως, η σκοτεινή ενέργεια συμβάλλει στη διαστολή του σύμπαντος; Το κλειδί φαίνεται να είναι μία δύναμη, η «πίεση κενού», η οποία προκαλεί διακυμάνσεις στο υφάδι του χωροχρόνου, σε υποατομικό επίπεδο. Υπολογισμοί που πραγματοποιήθηκαν υποδεικνύουν ότι η «πίεση κενού» είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερη (1 με 120 μηδενικά) συγκριτικά με τη δύναμη που καταγράφουν οι αστρονόμοι να απωθεί τους γαλαξίες. Μία πιθανότητα είναι αυτή η «πίεση κενού» να ήταν πολύ πιο ενισχυμένη στην αρχή του σύμπαντος και να μειώθηκε στα σημερινά της επίπεδα. Αν, ωστόσο, οι αστρονόμοι διαπιστώσουν ότι η «πίεση κενού» παρέμεινε σταθερή, τότε θα πρέπει να διατυπωθούν κάποιες πιο τολμηρές θεωρίες.

Μία από αυτές υποθέτει ότι το σύμπαν μας είναι κομμάτι ενός πελώριου «πολυσύμπαντος», που διαθέτει μια απειροελάχιστη «πίεση κενού», ενώ αυτή των άλλων είναι πολύ μεγαλύτερη. Ωστόσο η ύλη, και κατά συνέπεια η ζωή, μπορεί να υπάρξει μόνο σε ένα σύμπαν σαν το δικό μας, με ισχνή «πίεση κενού». Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι η θεωρία της βαρύτητας δεν είναι ολοκληρωμένη. Σε αντίθεση με τις άλλες θεμελιώδεις δυνάμεις η βαρύτητα δεν διαθέτει αντίθετη δύναμη, όπως είναι τα θετικά και αρνητικά φορτία του ηλεκτρισμού. Το Desi θα μπορέσει να επιτρέψει στους κοσμολόγους να διαπιστώσουν κατά πόσον η θεωρία βαρύτητας και χωροχρόνου (Γενικής Σχετικότητας) του Αϊνστάιν είναι σωστή. Αν αυτό δεν ισχύει, τότε η έννοια της σκοτεινής ενέργειας πιθανώς να μην είναι αναγκαία. Αντίθετα, απολύτως αναγκαία θα είναι μια ολοκληρωμένη θεωρία βαρύτητας, η οποία θα μπορεί να ερμηνεύσει την επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος.

O «Ευκλείδης»

Αναμφίβολα η κατασκευή του υπερτηλεσκοπίου της Αριζόνας είναι ένα σημαντικό επίτευγμα. Ομως, στον αγώνα της διαστημικής παρατήρησης δεν ήθελε να μείνει ουραγός η Ευρώπη και η δική της προσπάθεια έρευνας του «σκοτεινού Σύμπαντος» έφτασε πριν από μερικές εβδομάδες σε ένα σημείο-ορόσημο: το διαστημικό τηλεσκόπιο «Ευκλείδης» εξήλθε «νικητής» από τον θάλαμο όπου υποβλήθηκε στις συνθήκες που θα συναντήσει όταν θα τεθεί σε τροχιά. Ο «Ευκλείδης», ένα πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος, θα εκτοξευθεί το 2022 με στόχο τη χαρτογράφηση του Σύμπαντος και την αναζήτηση ιχνών για τη φύση της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας. Το πρόγραμμα, κόστους 800 εκατομμυρίων ευρώ, είναι μόνον ένα από τα πολλά νέα πειράματα που θα εκπονηθούν τα επόμενα χρόνια και οι επιστήμονες φιλοδοξούν ότι οι τεχνολογίες επόμενης γενιάς που θα χρησιμοποιηθούν θα τους παρέχουν γνώσεις που μέχρι σήμερα δεν κατάφεραν να αποκτήσουν. Τώρα οι μηχανικοί του προγράμματος θα ελέγξουν κατά πόσον ο «Ευκλείδης» μπορεί να αντέξει στις αντίξοες συνθήκες της εκτόξευσης σε τροχιά. Η ολοκλήρωση του διαστημικού τηλεσκοπίου έχει καθυστερήσει ήδη ένα χρόνο, αλλά πλέον οι επιστήμονες είναι αισιόδοξοι.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1155b-1156a)

[II] Τάχα δ᾽ ἂν γένοιτο περὶ αὐτῶν φανερὸν γνωρισθέντος τοῦ φιλητοῦ. δοκεῖ γὰρ οὐ πᾶν φιλεῖσθαι ἀλλὰ τὸ φιλητόν, τοῦτο δ᾽ εἶναι ἀγαθὸν ἢ ἡδὺ ἢ χρήσιμον· δόξειε δ᾽ ἂν χρήσιμον εἶναι δι᾽ οὗ γίνεται ἀγαθόν τι ἢ ἡδονή, ὥστε φιλητὰ ἂν εἴη τἀγαθόν τε καὶ τὸ ἡδὺ ὡς τέλη. πότερον οὖν τἀγαθὸν φιλοῦσιν ἢ τὸ αὑτοῖς ἀγαθόν; διαφωνεῖ γὰρ ἐνίοτε ταῦτα. ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τὸ ἡδύ. δοκεῖ δὲ τὸ αὑτῷ ἀγαθὸν φιλεῖν ἕκαστος, καὶ εἶναι ἁπλῶς μὲν τἀγαθὸν φιλητόν, ἑκάστῳ δὲ τὸ ἑκάστῳ· φιλεῖ δ᾽ ἕκαστος οὐ τὸ ὂν αὑτῷ ἀγαθὸν ἀλλὰ τὸ φαινόμενον. διοίσει δ᾽ οὐδέν· ἔσται γὰρ τὸ φιλητὸν φαινόμενον. τριῶν δ᾽ ὄντων δι᾽ ἃ φιλοῦσιν, ἐπὶ μὲν τῇ τῶν ἀψύχων φιλήσει οὐ λέγεται φιλία· οὐ γάρ ἐστιν ἀντιφίλησις, οὐδὲ βούλησις ἐκείνῳ ἀγαθοῦ (γελοῖον γὰρ ἴσως τῷ οἴνῳ βούλεσθαι τἀγαθά, ἀλλ᾽ εἴπερ, σῴζεσθαι βούλεται αὐτόν, ἵνα αὐτὸς ἔχῃ)· τῷ δὲ φίλῳ φασὶ δεῖν βούλεσθαι τἀγαθὰ ἐκείνου ἕνεκα. τοὺς δὲ βουλομένους οὕτω τἀγαθὰ εὔνους λέγουσιν, ἂν μὴ ταὐτὸ καὶ παρ᾽ ἐκείνου γίνηται· εὔνοιαν γὰρ ἐν ἀντιπεπονθόσι φιλίαν εἶναι. ἢ προσθετέον μὴ λανθάνουσαν; πολλοὶ γάρ εἰσιν εὖνοι οἷς οὐχ ἑωράκασιν, ὑπολαμβάνουσι δὲ ἐπιεικεῖς

[1156a] εἶναι ἢ χρησίμους· τοῦτο δὲ τὸ αὐτὸ κἂν ἐκείνων τις πάθοι πρὸς τοῦτον. εὖνοι μὲν οὖν οὗτοι φαίνονται ἀλλήλοις· φίλους δὲ πῶς ἄν τις εἴποι λανθάνοντας ὡς ἔχουσιν ἑαυτοῖς; δεῖ ἄρα εὐνοεῖν ἀλλήλοις καὶ βούλεσθαι τἀγαθὰ μὴ λανθάνοντας δι᾽ ἕν τι τῶν εἰρημένων.

***
[2] Ίσως όμως τα πράγματα θα γίνονταν σαφέστερα ενσχέσει με το θέμα αυτό, αν πρώτα γνωρίζαμε ποιό είναι ακριβώς το αντικείμενο της αγάπης, αυτό που γεννάει τη φιλία. Γιατί δεν φαίνεται να κινεί την αγάπη και να γεννάει τη φιλία το καθετί, παρά μόνο αυτό που είναι άξιο να αγαπηθεί και να προκαλέσει τη φιλία, και τέτοιο θεωρείται πως είναι το αγαθό, το ευχάριστο, και το χρήσιμο. Χρήσιμο θα λέγαμε, θαρρώ, πως είναι αυτό μέσω του οποίου προκύπτει κάτι το αγαθό ή το ευχάριστο. Αν είναι έτσι, τότε άξια, λέω, να αγαπηθούν ως τέλη είναι το αγαθό και το ευχάριστο. Αλήθεια όμως, τί αγαπούν οι άνθρωποι; το αγαθό ή μήπως αυτό που είναι αγαθό γι᾽ αυτούς; Πραγματικά, τα δύο αυτά διαφέρουν μερικές φορές μεταξύ τους. Το ίδιο ισχύει και για το ευχάριστο. Κατά την κοινή αντίληψη: Ο καθένας αγαπάει αυτό που είναι αγαθό γι᾽ αυτόν τον ίδιο· το αγαθό είναι γενικά άξιο να αγαπηθεί, για το κάθε όμως επιμέρους άτομο άξιο να αγαπηθεί είναι αυτό που είναι αγαθό γι᾽ αυτόν τον ίδιο. Ο καθένας αγαπάει όχι αυτό που είναι αγαθό για τον ίδιο, αλλά αυτό που του φαίνεται αγαθό — εν πάση περιπτώσει, για τη δική μας έρευνα αυτό δεν θα έχει καμιά σημασία: για μας «άξιο να αγαπηθεί» θα είναι «αυτό που φαίνεται άξιο να αγαπηθεί».

Τρεις είναι λοιπόν οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι αγαπούν και δημιουργούν μεταξύ τους φιλίες. Για την αγάπη, βέβαια, που αισθάνονται οι άνθρωποι για άψυχα πράγματα δεν χρησιμοποιείται η λέξη «φιλία». Ο λόγος είναι ότι στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει ανταπόδοση της αγάπης, ούτε και θέληση κάποιου καλού γι᾽ αυτό το «άλλο» (θα ήταν, πράγματι, γελοίο να θέλει κανείς για το κρασί «το καλό του», και αν υπάρχει περίπτωση να θέλει κανείς κάτι γι᾽ αυτό, αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από το να θέλει να διατηρηθεί αυτό σε καλή κατάσταση, για να το έχει ο ίδιος)· για τον φίλο όμως λέμε ότι πρέπει να θέλουμε το καλό, και να το θέλουμε για χάρη του ίδιου. Μόνο που αυτοί που θέλουν με αυτόν τον τρόπο το καλό για τον άλλον χαρακτηρίζονται απλώς «ευνοϊκά διατεθειμένοι άνθρωποι»: είναι η περίπτωση που δεν υπάρχει η ίδια θέληση και από την πλευρά του άλλου, φιλία όμως, στην πραγματικότητα, είναι όταν η ευνοϊκή διάθεση υπάρχει και από τις δύο πλευρές. Ή μήπως πρέπει αυτό να το πούμε με την προσθήκη: «έτσι που να είναι φανερή στα μάτια της κάθε πλευράς»; Γιατί πολλοί είναι ευνοϊκά διατεθειμένοι απέναντι σε ανθρώπους που δεν τους έχουν δει καθόλου, έχουν όμως γι᾽ αυτούς τη γνώμη πως είναι καλοί άνθρωποι

[1156a] ή χρήσιμοι — και την ίδια γνώμη μπορεί να έχουν γι᾽ αυτούς και οι άλλοι. Είναι φανερό ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι ευνοϊκά διατεθειμένοι οι μεν προς τους δε, πώς όμως να τους πεις φίλους όταν οι μεν δεν γνωρίζουν τα αισθήματα που τρέφουν γι᾽ αυτούς οι δε; Συμπέρασμα: Πρέπει άρα να είναι ευνοϊκά διατεθειμένοι οι μεν προς τους δε και να θέλουν το καλό οι μεν των δε με τρόπο φανερό — και αυτό για έναν από τους λόγους που είπαμε πρωτύτερα.