ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἰφιγένεια ἡ ἐν Ταύροις (1188-1233)

ΘΟ. τί δῆτα δρῶμεν, φράζε, τοῖν ξένοιν πέρι;

ΙΦ. τὸν νόμον ἀνάγκη τὸν προκείμενον σέβειν.
1190 ΘΟ. οὔκουν ἐν ἔργῳ χέρνιβες ξίφος τε σόν;
ΙΦ. ἁγνοῖς καθαρμοῖς πρῶτά νιν νίψαι θέλω.
ΘΟ. πηγαῖσιν ὑδάτων ἢ θαλασσίᾳ δρόσῳ;
ΙΦ. θάλασσα κλύζει πάντα τἀνθρώπων κακά.
ΘΟ. ὁσιώτερον γοῦν τῇ θεῷ πέσοιεν ἄν.
1195 ΙΦ. καὶ τἀμά γ᾽ οὕτω μᾶλλον ἂν καλῶς ἔχοι.
ΘΟ. οὔκουν πρὸς αὐτὸν ναὸν ἐκπίπτει κλύδων;
ΙΦ. ἐρημίας δεῖ· καὶ γὰρ ἄλλα δράσομεν.
ΘΟ. ἄγ᾽ ἔνθα χρῄζεις· οὐ φιλῶ τἄρρηθ᾽ ὁρᾶν.
ΙΦ. ἁγνιστέον μοι καὶ τὸ τῆς θεοῦ βρέτας.
1200 ΘΟ. εἴπερ γε κηλὶς ἔβαλέ νιν μητροκτόνος.
ΙΦ. οὐ γάρ ποτ᾽ ἄν νιν ἠράμην βάθρων ἄπο.
1202 ΘΟ. δίκαιος ηὑσέβεια καὶ προμηθία.
1204 ὡς εἰκότως σε πᾶσα θαυμάζει πόλις.
1203 ΙΦ. οἶσθά νυν ἅ μοι γενέσθω; ΘΟ. σὸν τὸ σημαίνειν τόδε.
ΙΦ. δεσμὰ τοῖς ξένοισι πρόσθες. ΘΟ. ποῖ δέ σ᾽ ἐκφύγοιεν ἄν;
ΙΦ. πιστὸν Ἑλλὰς οἶδεν οὐδέν. ΘΟ. ἴτ᾽ ἐπὶ δεσμά, πρόσπολοι.
1205 ΙΦ. κἀκκομιζόντων δὲ δεῦρο τοὺς ξένους… ΘΟ. ἔσται τάδε.
ΙΦ. κρᾶτα κρύψαντες πέπλοισιν. ΘΟ. ἡλίου πρόσθεν φλογός.
ΙΦ. σῶν τέ μοι σύμπεμπ᾽ ὀπαδῶν. ΘΟ. οἵδ᾽ ὁμαρτήσουσί σοι.
ΙΦ. καὶ πόλει πέμψον τιν᾽ ὅστις σημανεῖ …ΘΟ. ποίας τύχας;
ΙΦ. ἐν δόμοις μίμνειν ἅπαντας. ΘΟ. μὴ συναντῶεν φόνῳ;
1211 ΙΦ. μυσαρὰ γὰρ τὰ τοιάδ᾽ ἐστί. ΘΟ. στεῖχε καὶ σήμαινε σύ…
ΙΦ. μηδέν᾽ εἰς ὄψιν πελάζειν. ΘΟ. εὖ γε κηδεύεις πόλιν.
1213 ΙΦ. καὶ φίλων γ᾽ οὓς δεῖ μάλιστα ΘΟ. τοῦτ᾽ ἔλεξας εἰς ἐμέ.
1215 ΙΦ. σὺ δὲ μένων αὐτοῦ πρὸ ναῶν τῇ θεῷ… ΘΟ. τί χρῆμα δρῶ;
ΙΦ. ἅγνισον πυρσῷ μέλαθρον. ΘΟ. καθαρὸν ὡς μόλῃς πάλιν.
ΙΦ. ἡνίκ᾽ ἂν δ᾽ ἔξω περῶσιν οἱ ξένοι … ΘΟ. τί χρή με δρᾶν;
ΙΦ. πέπλον ὀμμάτων προθέσθαι. ΘΟ. μὴ παλαμναῖον λάβω.
ΙΦ. ἢν δ᾽ ἄγαν δοκῶ χρονίζειν… ΘΟ. τοῦδ᾽ ὅρος τίς ἐστι μοι;
1220 ΙΦ. θαυμάσῃς μηδέν. ΘΟ. τὰ τῆς θεοῦ πρᾶσσ᾽ —ἐπὶ σχολή— καλῶς.
ΙΦ. εἰ γὰρ ὡς θέλω καθαρμὸς ὅδε πέσοι. ΘΟ. συνεύχομαι.
ΙΦ. τούσδ᾽ ἄρ᾽ ἐκβαίνοντας ἤδη δωμάτων ὁρῶ ξένους
καὶ θεᾶς κόσμους νεογνούς τ᾽ ἄρνας, ὡς φόνῳ φόνον
μυσαρὸν ἐκνίψω, σέλας τε λαμπάδων τά τ᾽ ἄλλ᾽ ὅσα
1225 προυθέμην ἐγὼ ξένοισι καὶ θεᾷ καθάρσια.
ἐκποδὼν δ᾽ αὐδῶ πολίταις τοῦδ᾽ ἔχειν μιάσματος,
εἴ τις ἢ ναῶν πυλωρὸς χεῖρας ἁγνεύει θεοῖς
ἢ γάμον στείχει συνάψων ἢ τόκοις βαρύνεται,
φεύγετ᾽, ἐξίστασθε, μή τῳ προσπέσῃ μύσος τόδε.
ὦ Διὸς Λητοῦς τ᾽ ἄνασσα παρθέν᾽, ἢν νίψω φόνον
1231 τῶνδε καὶ θύσωμεν οὗ χρή, καθαρὸν οἰκήσεις δόμον,
εὐτυχεῖς δ᾽ ἡμεῖς ἐσόμεθα. τἄλλα δ᾽ οὐ λέγουσ᾽, ὅμως
τοῖς τὰ πλείον᾽ εἰδόσιν θεοῖς σοί τε σημαίνω, θεά.

***

ΘΟ. Τί λες λοιπόν να κάμουμε τους ξένους;
ΙΦΙ. Να σεβαστούμε το έθιμο είν᾽ ανάγκη.
1190 ΘΟ. Και πού είν᾽ ο ραντισμός και το σπαθί σου;
ΙΦΙ. Πλύσιμο εξαγνισμού τούς πρέπει πρώτα.
ΘΟ. Με θάλασσα ή γλυκό νερό της βρύσης;
ΙΦΙ. Κακό του ανθρώπου η θάλασσα το πλένει.
ΘΟ. Πιο αγνούς στη θεά θα τους προσφέρουμε έτσι.
ΙΦΙ. Καλύτερα έτσι θα ᾽ναι και για μένα.
ΘΟ. Και δίπλα στο ναό δε σκάει το κύμα;
ΙΦΙ. Θέλει ερημιά· γιατί θα κάμω κι άλλα.
ΘΟ. Όπου θέλεις· στ᾽ απόρρητα δεν μπαίνω.
ΙΦΙ. Και το άγαλμα είν᾽ ανάγκη να εξαγνίσω.
1200 ΘΟ. Αίμα μητροκτονίας αν το ᾽χει μιάνει.
ΙΦΙ. Αλλιώς δε θα το σήκωνα απ᾽ το βάθρο.
ΘΟ. Σωστή η ευσέβεια, μα κι η πρόνοια πὄχεις.
Η πόλη σε θαμάζει κι έχει δίκιο.
ΙΦΙ. Τί μου χρειάζεται να γίνει τώρα ξέρεις; ΘΟ. Πες το εσύ.
ΙΦΙ. Πες να δέσουνε τους ξένους. ΘΟ. Μη σου φύγουν; πού να παν;
ΙΦΙ. Πίστη οι Έλληνες δεν έχουν. ΘΟ. Δούλοι, αλυσοδέστε τους.
ΙΦΙ. Και τους ξένους να τους φέρουν έξω εδώ... ΘΟ. Θα γίνει αυτό.
ΙΦΙ. με κεφάλια σκεπασμένα. ΘΟ. Του ήλιου φως να μην τους δει.
ΙΦΙ. Και μαζί μου ακόλουθοί σου νά ᾽ρθουνε. ΘΟ. Θα ᾽ρθουν αυτοί.
ΙΦΙ. Και να διαλαλήσει στείλε στους πολίτες κάποιον,... ΘΟ. Τί;
1210 ΙΦΙ. όλοι να κλειστούν στα σπίτια. ΘΟ. Μπρος στο μίασμα μη βρεθούν;
ΙΦΙ. Ναι, γιατί κολλά και σε άλλους. ΘΟ. (σ᾽έναν ακόλουθο) Τρέξε και διαλάλα εσύ.
ΙΦΙ. να μη βγει κανείς να βλέπει. ΘΟ. Γνοιάζεσαι για το λαό.
ΙΦΙ. Και για φίλους που προπάντων πρέπει. ΘΟ. Αυτό το λες για με.
ΙΦΙ. Στο ναό μπροστά εσύ μείνε, για τη θεά... ΘΟ. Να κάμω τί;
ΙΦΙ. με φωτιά άγνισέ τον. ΘΟ. Να είναι, σα γυρίσεις, καθαρός.
ΙΦΙ. Σα θα βγαίνουν έξω οι ξένοι,... ΘΟ. Ναι, το χρέος μου τότε ποιό;
ΙΦΙ. σκέπασε το πρόσωπό σου. ΘΟ. Φόνου μίασμα μη με βρει.
ΙΦΙ. Κι αν θα δεις ν᾽ αργήσω,... ΘΟ. Ως πότε να σε περιμένουμε;
1220 ΙΦΙ. μην ανησυχήσεις. ΘΟ. Κάμε τα σωστά· δε βιάζομαι.
ΙΦΙ. Δέομαι να πετύχει ως θέλω τούτο το άγνισμα. ΘΟ. Άμποτε.
Ανοίγει η πόρτα του ναού. Ο Θόας αποτραβιέται σε μιαν άκρη και σκεπάζει το πρόσωπό του. Ο Ορέστης και ο Πυλάδης βγαίνουν με σκεπασμένα πρόσωπα και δεμένα χέρια· τους συνοδεύουν δούλοι· αυτοί κρατούν, άλλοι αρνιά και άλλοι αναμμένες λαμπάδες και ιερά σκεύη.
ΙΦΙ. Αλλά οι ξένοι, βλέπω, βγαίνουν από το ναό· μαζί
βγάζουν της θεάς στολίδια· νά κι αρνιά νιογέννητα,
με αίμα το αίμα να ξεπλύνω το μιαρό· και νά το φως
των λαμπάδων κι όλα τ᾽ άλλα που είχα ορίσει εγώ από πριν,
για να γίνει των δυο ξένων και της θεάς ο καθαρμός.
Κράζω στους πολίτες όλους: Απ᾽ το μίασμα μακριά!
Ο ιερέας που θέλει να ᾽χει για τους θεούς τα χέρια αγνά,
όποιος πάει να κλείσει γάμο, κι οι γυναίκες με παιδί
στην κοιλιά, στην άκρη, πέρα, μη σας βρει το μόλυσμα!
1230 Ω θεά παρθένα, κόρη εσύ του Δία και της Λητώς,
αν το αίμ᾽ αυτό ξεπλύνω και θυσία προσφέρουμε
κει που πρέπει, κατοικία θα έχεις τότε καθαρή,
κι ευτυχία εμείς. Μα τ᾽ άλλα, κι αν σωπαίνω εγώ, οι θεοί,
που τα πιότερα κατέχουν, κι εσύ, θεά, τα ξέρετε.
Ο Ορέστης, ο Πυλάδης, οι συνοδοί τους και η Ιφιγένεια φεύγουν. Ο Θόας ξεσκεπάζει το πρόσωπό του και μπαίνει στο ναό.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Οι ήχοι της γλώσσας

2.2 Η παραγωγή των γλωσσικών ήχων, των φθόγγων

Από τα όργανα που δουλεύουν για την παραγωγή της ομιλίας, αυτό που βλέπουμε είναι τα χείλη, τα δόντια και ένα μέρος της γλώσσας. Αλλά ο αέρας που παράγει το ηχητικό κύμα ξεκινάει από τους πνεύμονες, περνάει από την τραχεία και τον λάρυγγα, όπου βρίσκονται οι φωνητικές χορδές, και βγαίνει από τη στοματική ή τη ρινική κοιλότητα.

Οι φωνητικές χορδές είναι δύο μικρές μυϊκές μάζες στον λάρυγγά μας. Οι δύο αυτές μάζες μπορούν να ανοιγοκλείνουν, να πλησιάζουν ή να απομακρύνονται η μία από την άλλη. Ανάμεσά τους περνάει ο αέρας που βγαίνει από τους πνεύμονες. 

 
2.2.1 Ο ρόλος των φωνητικών χορδών στην ανθρώπινη γλώσσα

Πριν μιλήσουμε για τον ρόλο των φωνητικών χορδών στην παραγωγή της ομιλίας, θα πρέπει να προλάβουμε μια απορία. Λέγαμε νωρίτερα ότι τα όργανα που συμμετέχουν στην παραγωγή της ομιλίας δεν είναι φτιαγμένα ειδικά για τη γλώσσα. Μήπως όμως αυτό δεν ισχύει για τις φωνητικές χορδές; Η απάντηση είναι όχι. Φωνητικές χορδές διαθέτουν και τα ζώα (ή, τουλάχιστον, ορισμένα από αυτά) και τις χρησιμοποιούν για να βγάζουν τις κραυγές που τα χαρακτηρίζουν. Το μόνο θηλαστικό που δεν βγάζει κραυγές είναι η καμηλοπάρδαλη. Οι φωνητικές χορδές μαζί με τους αναπνευστικούς μύες (που ρυθμίζουν πόσος αέρας θα βγει από τα πνευμόνια) κανονίζουν, τόσο στα ζώα όσο και στους ανθρώπους, το ύψος και την ένταση της φωνής. Αλλά εδώ τελειώνει η ομοιότητα, γιατί τα ζώα, σε αντίθεση με τους ανθρώπους, διαθέτουν μόνο φωνή (αδύνατη ή δυνατή, ψηλή ή χαμηλή) και όχι γλώσσα. Το ύψος και η ένταση στην ανθρώπινη γλώσσα υπηρετεί αυτό που είναι το μεγάλο μυστικό της: το ότι αποτελείται από ξεχωριστούς φθόγγους, οι οποίοι σε διαφορετικούς συνδυασμούς δημιουργούν την τεράστια ποικιλία των λέξεων.

2.2.2 Οι φωνητικές χορδές «φτιάχνουν» άηχους και ηχηρούς φθόγγους

Ας δούμε ένα παράδειγμα: Πάρτε τις δύο λέξεις πήρα και μπίρα. Θα συμφωνήσετε ότι, αν εξαιρέσει κανείς τους δύο πρώτους φθόγγους, οι λέξεις αυτές προφέρονται με τον ίδιο τρόπο: [píra]/[bíra]. Οι πρώτοι φθόγγοι αυτών των λέξεων (π [p] και μπ [b]) μοιάζουν στο ότι και οι δύο αρθρώνονται με τη συνάντηση των χειλιών - είναι, όπως λέμε, διχειλικοί. Διαφέρουν όμως στο ότι το μπ της λέξης μπίρα είναι πιο «δυνατό». Τί σημαίνει όμως πιο «δυνατό»; Αυτό μπορείτε να το καταλάβετε αν κάνετε ένα μικρό πείραμα. Βάλτε τα χέρια σας στον λαιμό σας, αριστερά και δεξιά από το «μήλο του Αδάμ», και προφέρετε τον φθόγγο μπ, επαναλαμβάνοντάς τον. Θα αισθανθείτε μέσα στον λαιμό σας έναν κραδασμό. Είναι οι φωνητικές σας χορδές που πάλλονται. Δοκιμάστε το ίδιο με τον φθόγγο ζ. Θα αισθανθείτε το ίδιο. Η παλμική κίνηση των φωνητικών χορδών γεννιέται από το πλησίασμά τους και την επίδραση που ασκεί πάνω τους το ρεύμα του αέρα που βγαίνει από τα πνευμόνια και κινείται προς την έξοδο. Τη διαφορά ανάμεσα στους φθόγγους π [p] και μπ [b] την περιγράφουμε λέγοντας ότι και οι δύο είναι διχειλικοί, αλλά ο πρώτος είναι άηχος (οι φωνητικές χορδές παραμένουν ανοιχτές και δεν πάλλονται κατά την παραγωγή του) και ο δεύτερος ηχηρός.

Αυτό που έχει σημασία να καταλάβουμε είναι ότι αυτή η διαδικασία (που υπάρχει και στα ζώα), δηλαδή η παλμική κίνηση των φωνητικών χορδών, στην ανθρώπινη γλώσσα μπαίνει σε μια νέα λειτουργία: διαχωρίζει φθόγγους, οι οποίοι συνδυαζόμενοι δημιουργούν διαφορετικές λέξεις: πήρα/μπίρα, προς/μπρος. Άλλοι ηχηροί φθόγγοι στα νέα ελληνικά είναι το ζ [z] (ζηλεύω) σε αντίθεση με το σ [s] (σέρνω) αλλά και τα φωνήεντα. Και αυτά παράγονται με παλμική κίνηση των φωνητικών χορδών.

Πώς να βοηθήσουμε κάποιον να ενισχύσει τη ψυχική του δύναμη

Είτε είναι το ενήλικο παιδί σας που δυσκολεύεται να πάρει αποφάσεις, είτε έχετε έναν συνάδελφο που φοβάται την απόρριψη κάθε είδους, σίγουρα θα βρείτε ανθρώπους στη ζωή σας που χρειάζονται ένα χέρι βοηθείας. Και είναι σκληρό να παρακολουθούμε κάποιον που αγαπάμε να παλεύει με τις σκέψεις και τους φόβους του. Αλλά πώς μπορούμε να βοηθήσουμε κάποιον να χτίσει εκείνη την ψυχική αντοχή που θα τον βοηθήσει να ξεδιπλώσει όλη του τη δυναμική;

Για κάποιους ανθρώπους, είναι δελεαστικό να προσπαθήσουμε υπερβολικά πολύ, τόσο που να χάσουμε τη δική μας ψυχική αντοχή. Για άλλους, αυτή η σχέση που αναπτύσσεται, ξετυλίγεται πιο φυσικά και χωρίς απώλειες. Αυτό που σίγουρα δεν μπορούμε να κάνουμε είναι να τους «επιβάλλουμε» συγκεκριμένες ασκήσεις ψυχικής δύναμης. Υπάρχουν όμως ορισμένα βήματα μέσω των οποίων έχουμε τη δυνατότητα να στηρίξουμε τις προσπάθειές τους – αν εκείνοι είναι πρόθυμοι να προσπαθήσουν.

Τι είναι καλύτερο να μην κάνουμε

Δεν κάνουμε κήρυγμα και δεν του υποδεικνύουμε τι να κάνει. Σίγουρα ο άλλος το γνωρίζει ήδη. Το πιθανότερο είναι να αντιδράσει και αμυντικά σε αυτή την περίπτωση. Οπότε ασχέτως του πόσο νομίζετε ότι ένας άνθρωπος χρειάζεται αλλαγή, αποφύγετε το κήρυγμα.

Μην προσπαθείτε να αλλάξετε το άλλο άτομο. Δεν μπορείτε να το καταφέρετε αν δεν το θέλει ο ίδιος. Επίσης, δεν έχει καμία ουσία η διευκόλυνση. Ο στόχος μας δεν είναι να στρώσουμε με ροδοπέταλα τον δρόμο που έχει να περπατήσει, αλλά να τον βοηθήσουμε να επιλέξει τα κατάλληλα εφόδια για να βγει από την άλλη πλευρά αλώβητος και δυνατός.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Ο πρώτος μας στόχος είναι να ακούμε με σεβασμό και να κάνουμε ερωτήσεις. Αντί να βγάλουμε αυθαίρετα συμπεράσματα και να προσφέρουμε γενικές οδηγίες, ας ακούσουμε την προσωπική ιστορία του και ας δείξουμε ενδιαφέρον για τα συναισθήματα που θέλει να μοιραστεί. Ύστερα, μπορούμε να ενδιαφερθούμε να μάθουμε τι σκοπεύει να κάνει. Να ρωτήσουμε «Τι λες να κάνεις γι’ αυτό;» ή «Ποιες είναι οι επιλογές σου;»

Έχουμε επίσης τη δυνατότητα να μοιραστούμε μια δική μας εμπειρία για το τι μας βοήθησε σε αντίστοιχη περίπτωση, χωρίς όμως να πολυλογούμε και να εστιάζουμε σε εμάς. Αυτή η ιστορία μπορεί να του δώσει κάποια στοιχεία, τα οποία να προσαρμόσει στη δική του περίπτωση.

Άλλος ένας στόχος είναι να θέσουμε υγιή όρια. Αν και είναι σημαντικό να ακούμε, δεν χρειάζεται να συμμετέχουμε σε εκφράσεις όπως «Κρίμα» και «Τι σου έτυχε!» Επίσης, αν νιώθετε ότι το παρακάνει με την γκρίνια και τα παράπονα, μπορείτε να θέσετε ευγενικά τα όρια, λέγοντας πως είστε διατεθειμένοι να μιλήσετε για το πρόβλημά του, αλλά μόνο αν κι εκείνος είναι πρόθυμος να προχωρήσει με μια αλλαγή.

Τέλος, άλλος ένας τρόπος είναι να δώσετε εσείς το καλό παράδειγμα, να δείξετε τη δική σας ψυχική αντοχή και δύναμη. Απλά βεβαιωθείτε ότι δείχνετε πραγματικά ψυχική, εσωτερική δύναμη αντί να υποκρίνεστε ότι είστε σκληροί και άτρωτοι. Όταν οι άλλοι δουν ότι προσπαθείτε να αντιμετωπίσετε κι εσείς τους φόβους σας, να μάθετε από τα λάθη σας και να ανακάμψετε από την αποτυχία, τότε κάτι θα ενεργοποιηθεί μέσα τους και θα εμπνευστούν να κάνουν το ίδιο.

«Δεν έχεις ανάγκη εσύ»: Το μαρτύριο των δυνατών ανθρώπων

Είναι κάποιοι άνθρωποι που είναι δυνατοί, «δεν έχουνε ανάγκη», είναι «θηρία που αντέχουνε τα πάντα».

Είναι οι άνθρωποι που ό,τι κι αν συμβεί, όσο κι αν γονατίσουν, θα σηκωθούν ξανά να περπατήσουν όρθιοι σαν να μην συνέβη τίποτα και ποτέ. Εκείνοι που δεν αρρωσταίνουν, ούτε κουράζονται, δεν έχουνε ανάγκη για ηρεμία, που δεν γκρινιάζουν, ούτε παραπονιούνται. Είσαι εσύ, είμαι εγώ, είναι και ο άνθρωπος που μένει παραδίπλα. Όλα θα περάσουν απ’ τα χέρια μας και οι στιγμές αδυναμίας μοιάζουν με πολυτέλεια που δεν μας επιτρέπεται ποτέ. Και αν δακρύσουμε από την πίεση ή το άγχος, μας κοιτάζουν όλοι έκπληκτοι και μουρμουράνε: «Μα εσύ δεν έχεις ανάγκη, είσαι δυνατός».

Δύναμη σημαίνει πως «έχεις κι εσύ ανάγκη»…

Και είσαι όντως δυνατός. Ένας υπερήρωας που είσαι εκεί για όλους: για τους γονείς, τους φίλους, τα παιδιά σου, εκεί και για την σύζυγο, τους γείτονες, τον κόσμο όλο. Η μάνα γη που απορροφά τους κραδασμούς και την ποτίζουνε τα δάκρυα των άλλων. Θυμίζεις βάζο πορσελάνινο που πέφτει μα δεν σπάει, μένει αλώβητο και σταθερό κι εκεί έγκειται η ομορφιά του. Τα δάκρυά σου δεν υπάρχουν πουθενά. Τα καταπίνεις σιωπηλά και κρύβεις με επιμέλεια ότι σαν έπεσες έσπασες σε εκατομμύρια κομμάτια που κόλλησες με άγχος μη σε δουν. Μα οι ρωγμές υπάρχουνε και σε περιγελούν κάθε φορά που οι άλλοι σε θαυμάζουν για την ακεραιότητά σου. Μπήζουν το δάχτυλο στα λάθη που ξεπέρασες, στην κούραση που έπνιξες, τον πυρετό που έκρυψες και στην κραυγή που έκανες χαμόγελο για να γιατρέψεις όλους τους άλλους.

Δύναμη σημαίνει πως έπεσες αλλά ξανασηκώθηκες…

Η μυστική σου δύναμη δεν βρίσκεται σε εκείνα που νομίζουν όλοι οι άλλοι. Το ότι δεν προλαβαίνεις να αρρωστήσεις δεν σε κάνει δυνατό. Ούτε το ότι στο τέλος θα τα κάνεις όλα μόνος σου. Η δύναμή σου κρύβεται στο ότι έπεσες και έσπασες. Κόλλησες τα κομμάτια σου και έπειτα ξαναέσπασες, ξανά και ξανά και ξανά. Όσο κι αν κρύβεις τις ρωγμές σου, εκείνες είναι πάντα εκεί και υποδηλώνουν ότι είσαι όμορφος και δυνατός. Γι’ αυτό να μην φοβάσαι να το δείχνεις – όποιος το δει θα είναι τυχερός.

Δύναμη σημαίνει πως μπορείς και εκφράζεις τα συναισθήματά σου…

Δυνατός είναι ο άνθρωπος που όταν πέσει έχει τη δύναμη να σηκωθεί, κι αυτό είναι το μήνυμα που πρέπει να περάσει στα παιδιά μας. Να το φωνάζουμε πως πέσαμε και σπάσαμε, για να δουν ότι ακόμα κι έτσι, μπορεί κανείς να ξανασηκωθεί και να κολλήσει. Δυνατός είναι ο άνθρωπος που θα εκφράσει το θυμό του, την θλίψη του, το άγχος, την απόγνωση. Εκείνος που ενίοτε μπορεί και να’ χει ανάγκη και δεν φοβάται να το πει.

Δύναμη σημαίνει πως δεν μπορείς να ευχαριστείς τους πάντες…

Ναι, είσαι δυνατός. Πολύ δυνατός μάλιστα. Ακόμα κι όταν οι άλλοι μένουν ανικανοποίητοι διότι δεν έμαθαν ποτέ να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους και να ικανοποιούν μόνοι τους τις ανάγκες τους. Μπορείς να βοηθάς, να κατευθύνεις, να αγκαλιάζεις, να γιατρεύεις τις πληγές, αλλά όχι να ευχαριστείς τους πάντες. Η δύναμή σου φαίνεται όταν ευχαριστείς πρώτα τον εαυτό σου, για να μπορείς μετά να γίνεις το θεμέλιο που θα στηρίξει ολόκληρη την οικογένειά σου.

Δύναμη σημαίνει πως έχεις αδυναμίες…

Σημαίνει να παραδεχτείς πως κάποιες στιγμές έχεις ανάγκη από κάποιον να σε πάρει αγκαλιά. Κάποιον που θα αγαπάει τις ρωγμές και τις πληγές σου, που δεν θα σε ρωτάει τίποτα αλλά θα ακούει την σιωπή σου. Κάποιον που θα είναι εκεί όταν απλώσεις την αδυναμία σου επάνω στην δική του δύναμη μόνο και μόνο για να ξεκουραστείς, να ξαποστάσεις, να αφεθείς στην ησυχία του βουνού και να ενώσεις τα δάκρυά σου με το νερό της θάλασσας. Κάποιον που θα σταθεί για λίγο πλάι σου σαν μάνα, σαν πατέρας, αδελφός, φίλος ή εραστής και θα δεχθεί την λύτρωση σαν κάτι φυσικό κι αναμενόμενο χωρίς κρίση ή ενοχή. Ένα απαλό άγγιγμα ψυχής που θα χαμογελά σαν έτοιμο από καιρό να σου φιλήσει τα βλέφαρα και να σε βάλει στοργικά για ύπνο.

Είναι κάποιοι άνθρωποι που είναι δυνατοί, «δεν έχουνε ανάγκη», είναι «θηρία που αντέχουνε τα πάντα». Είσαι εσύ, είμαι κι εγώ, είναι και ο άνθρωπος που μένει παραδίπλα. Κι όλες μαζί γνωρίζουμε ότι η φορεσιά του σούπερ τέλειου δυνατού ανθρώπου, κρύβει από κάτω μώλωπες και γρατζουνιές. Και όσοι μας παρομοιάζουνε με βάζο πορσελάνινο που πέφτει μα δεν σπάει, δεν έχουν δει πως από μέσα υπάρχουν εκατομμύρια χαρακιές από τα άτσαλα κολλήματα των χίλιων κομματιών μας, για τα οποία είμαστε περήφανοι και τα οποία μας κάνουν πιο όμορφους και δυνατούς.

Ο Φράνσις Έτζγουορθ και η θεωρία της μαθηματικής ψυχολογίας

Η βικτοριανή Αγγλία είχε νιώσει τον ούριο άνεμο της προόδου και της αισιοδοξίας του τέλους του 19ου αιώνα. Διάχυτη στην ατμόσφαιρα ήταν η αίσθηση ότι τα πράγματα καλυτέρευαν κι έτσι ήταν απόλυτα φυσικό να μην υπάρχουν πολλές αφορμές για ενοχλητικά ερωτήματα σχετικά με τη φύση του ταξιδιού. Κι έτσι η βικτοριανή άνθηση γέννησε μια σειρά από αποσαφηνιστές, ανθρώπους που θα μελετούσαν με κάθε λεπτομέρεια τη λειτουργία του συστήματος, όχι όμως ανθρώπους που θα εξέφραζαν επιφυλάξεις για τις βασικές του αξίες ή θα έκαναν ανησυχητικές προγνώσεις για την κατάληξή του. Μια καινούργια ομάδα καθηγητών κυριάρχησε στην κεντρική ζωή της οικονομικής σκέψης. Η συμβολή τους ήταν συχνά σημαντική, όχι όμως ζωτική. Γιατί στη σκέψη ανθρώπων όπως ο Άλφρεντ Μάρσαλ, ο Στάνλεϊ Τζέβονς, ο Τζον Μπέιτς Κλαρκ και το πολλαπλασιαζόμενο επιστημονικό προσωπικό που τους περιστοίχιζε, δεν υπήρχαν πλέον λύκοι στον οικονομικό κόσμο και συνεπώς ούτε δραστηριότητες ζωτικής σημασίας για να τις αποσαφηνίσει η οικονομική θεωρία. Ο κόσμος όλος απαρτιζόταν από ευχάριστα, αν και φανταστικά, πρόβατα.

Αυτά τα πρόβατα ποτέ δεν είχαν περιγραφεί πιο ξεκάθαρα απ’ όσο σ’ ένα μικρό τόμο με τίτλο Μαθηματική ψυχολογία (Mathematical Psychics), ο οποίος εμφανίστηκε το 1881, μόλις δύο χρόνια πριν πεθάνει ο Μαρξ. Δεν γράφτηκε από τον σπουδαιότερο των ακαδημαϊκών, αλλά ίσως από τον πιο αποκαλυπτικό — έναν παράξενο, ντροπαλό καθηγητή ονόματι Φράνσις Ισίντρο Έτζγουορθ, ανιψιό εκείνης της Μαρίας Έτζγουορθ που κάποτε έπαιζε παντομίμες με τον Ρικάρντο.

Ο Έτζγουορθ υπήρξε αναμφίβολα ένας εξαίρετος επιστήμονας. Στις τελικές του εξετάσεις στην Οξφόρδη, όταν του έκαναν μια ιδιαίτερα δυσνόητη ερώτηση, ρώτησε τους εξεταστές του: «Να απαντήσω εν συντομία ή εν εκτάσει;» κι έπειτα ρητόρευε επί μισή ώρα, διανθίζοντας την απάντησή του με παρεκβάσεις στα ελληνικά, ενώ οι εξεταστές του τον παρακολουθούσαν μ’ ανοιχτό το στόμα.

Ωστόσο, τον ‘Ετζγουορθ δεν τον ενδιέφεραν τα οικονομικά επειδή αιτιολογούσαν ή εξηγούσαν ή καταδίκαζαν τον κόσμο, ούτε επειδή άνοιγαν καινούργιους ορίζοντες, λαμπερούς ή ζοφερούς, στο μέλλον. Αυτή η ιδιόρρυθμη ψυχή γοητεύθηκε επειδή τα οικονομικά ασχολούνταν με ποσότητες και γιατί ό,τι είχε σχέση με ποσότητες μπορούσε να μεταφραστεί σε μαθηματικά! Η διαδικασία της μετάφρασης απαιτούσε την εγκατάλειψη εκείνου του γεμάτου ένταση κόσμου των προγενέστερων οικονομολόγων, αλλά έδινε σε αντάλλαγμα έναν κόσμο τέτοιας απόλυτης ακρίβειας και εξαίσιας μεθοδικότητας που σε αποζημίωνε και με το παραπάνω για την απώλεια.

Για να φτιαχτεί ένας τέτοιος μαθηματικός καθρέφτης της πραγματικότητας, ήταν προφανές πως ο κόσμος έπρεπε να απλοποιηθεί. Η απλοποίηση του ‘Ετζγουορθ συνοψιζόταν στην εξής υπόθεση: ο κάθε άνθρωπος είναι μια μηχανή απόλαυσης. Ο Τζέρεμι Μπένθαμ είχε συλλάβει πρώτος αυτή την ιδέα στις αρχές του 19ου αιώνα και την είχε ονομάσει «Λογισμός δημιουργίας ευτυχίας» (Felicifιc Calculus), μια φιλοσοφική θεώρηση της ανθρωπότητας σαν ένα πλήθος από ζωντανές αριθμομηχανές για τον υπολογισμό κερδών και ζημιών, μηχανές που η καθεμιά δεν κάνει τίποτα άλλο απ’ το να επιδιώκει τη μεγιστοποίηση της απόλαυσης. Σ’ αυτή τη γενική φιλοσοφία, ο ‘Ετζγουορθ πρόσθεσε τώρα την ακρίβεια των μαθηματικών για να δημιουργήσει ένα είδος ουτοπίας κατά το πρότυπο του Παγγλώσσου του Βολτέρου — τον καλύτερο απ’ όλους τους δυνατούς κόσμους.

Απ’ όλους όσοι θα μπορούσαν να υιοθετήσουν μια τέτοια άποψη της κοινωνίας, ο ‘Ετζγουορθ μοιάζει η πιο απίθανη περίπτωση. Ο ίδιος ήταν η πιο κακοφτιαγμένη μηχανή απόλαυσης που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Νευρωτικά συνεσταλμένος, συνήθιζε ν’ αποφεύγει τις χαρές της ανθρώπινης συναναστροφής, προτιμώντας την απομόνωση της λέσχης του- δυστυχής με το βάρος των υλικών αγαθών, απολάμβανε ελάχιστες από τις χαρές που δίνουν στους περισσότερους ανθρώπους τα υπάρχοντα. Τα δωμάτιά του ήταν λιτά, η βιβλιοθήκη του ήταν η δημόσια βιβλιοθήκη και το απόθεμα του υλικού πλούτου του δεν συμπεριλάμβανε πιατικά, χαρτικά ή έστω γραμματόσημα. ‘Ισως η μεγαλύτερη γι’ αυτόν πηγή απόλαυσης βρισκόταν στην κατασκευή μιας υπέροχης οικονομικής ουτοπίας.

Άσχετα όμως από τα κίνητρά του, η υπόθεση του ‘Ετζγουορθ για τη μηχανή απόλαυσης απέδωσε θαυμαστούς πνευματικούς καρπούς. Γιατί, αν η οικονομική επιστήμη οριζόταν ως η μελέτη των ανθρώπινων μηχανισμών απόλαυσης που ανταγωνίζονται για το μερίδιό τους από το συνολικό απόθεμα απόλαυσης της κοινωνίας, τότε Θα μπορούσε να καταδειχτεί -με όλο το αδιάσειστο βάρος του διαφορικού λογισμού- ότι σ’ έναν κόσμο τέλειου ανταγωνισμού κάθε μηχανή απόλαυσης θα επιτύγχανε τη μέγιστη ποσότητα απόλαυσης που μπορεί να απονείμει η κοινωνία. Με άλλα λόγια, αν αυτός δεν ήταν ακόμα ο καλύτερος απ’ όλους τους δυνατούς κόσμους, θα μπορούσε να γίνει. Δυστυχώς, ο κόσμος δεν ήταν οργανωμένος σαν ένα παιχνίδι τέλειου ανταγωνισμού- οι άνθρωποι είχαν την αξιοθρήνητη συνήθεια να αλληλοϋποστηρίζονται αγνοώντας ηλιθιωδώς τις ευεργετικές συνέπειες που θα προέκυπταν αν ακολουθούσαν πεισματικά αυτό που τους υπαγόρευε το ατομικό τους συμφέρον- τα εργατικά συνδικάτα, για παράδειγμα, παραβίαζαν την αρχή «ο καθένας για τον εαυτό του» και το αναμφισβήτητο γεγονός των ανισοτήτων του πλούτου και της κοινωνικής θέσης έκαναν το σημείο εκκίνησης του παιχνιδιού κάτι λιγότερο από εντελώς ουδέτερο.

Δεν πειράζει όμως, έλεγε ο ‘Ετζγουορθ. Το φρόντισε κι αυτό η φύση. Ενώ τα εργατικά συνδικάτα ίσως κέρδιζαν βραχυπρόθεσμα μέσα από την κοινή δράση, μπορούσε να αποδειχτεί ότι μακροπρόθεσμα σίγουρα θα έχαναν – δεν ήταν παρά μια προσωρινή ατέλεια στο ιδεώδες πλάνο των πραγμάτων. Κι αν η αριστοκρατική καταγωγή και ο μεγάλος πλούτο, έμοιαζαν στην αρχή να προδικάζουν το αποτέλεσμα του οικονομικού παιχνιδιού, κι αυτό επίσης μπορούσε να συμφιλιωθεί με τη μαθηματική ψυχολογία. Γιατί ενώ όλα τα άτομα ήταν μηχανές απόλαυσης, κάποιες ήταν καλύτερες από τις άλλες. Οι άντρες, για παράδειγμα, ήταν καλύτερα εξοπλισμένοι από τις γυναίκες να γεμίζουν τους ψυχικούς τραπεζικούς λογαριασμούς τους και οι λεπτεπίλεπτες ευαισθησίες της «αριστοκρατίας της δεξιοτεχνίας και του ταλέντου» ήταν πιο δεκτικές στις ηδονές του ευ ζην από τις χοντροκομμένες μηχανές απόλαυσης των εργατικών τάξεων. Ως εκ τούτου, ο λογισμός των ανθρώπινων μαθηματικών μπορούσε ακόμα να λειτουργήσει πλεονεκτικά- και μάλιστα, δικαίωνε απόλυτα τους διαχωρισμούς φύλου και κοινωνικής θέσης που παρατηρεί κανείς στον κόσμο γύρω του.

Μα η μαθηματική ψυχολογία έκανε κάτι περισσότερο από το να εκλογικεύσει τις δοξασίες του συντηρητισμού. Ο Έτζγουορθ πίστευε πραγματικά ότι η αλγεβρική του διόραση στις ανθρώπινες δραστηριότητες θα μπορούσε ίσως να αποφέρει χρήσιμα αποτελέσματα στον πραγματικό κόσμο. Η ανάλυσή του περιείχε όρους όπως οι εξής:



«Σκέψεις τόσο αφηρημένες», έγραφε ο Έτζγουορθ, «που φυσικά θα ήταν γελοίο να τις ρίξει κανείς στην πλημμυρίδα της πρακτικής πολιτικής. ‘Ισως όμως δεν είναι εκτός τόπου όταν επανερχόμαστε στα μικρά ρυάκια του συναισθήματος και στις μυστικές πηγές των κινήτρων, απ’ όπου πρέπει να προέρχεται κάθε πορεία δράσης».

«Μικρά ρυάκια συναισθήματος» – αν είναι δυνατόν! Τι Θα σκεφτόταν άραγε ο Άνταμ Σμιθ γι’ αυτή τη μεταμόρφωση των πιεστικών εμπόρων του, των άπληστων τεχνιτών του και των πολλαπλασιαζόμενων εργατικών του τάξεων σε όλες αυτές τις κατηγορίες αποχαυνωμένων κυνηγών απόλαυσης; Μάλιστα, ο Χένρι Σίτζγουικ, σύγχρονος του ‘Ετζγουορθ και μαθητής του Τζον Μιλλ, ανακοίνωσε οργισμένος ότι έτρωγε το δείπνο του όχι επειδή είχε αθροίσει τις ικανοποιήσεις που θα απολάμβανε από την τροφή, αλλά επειδή πεινούσε. Ωστόσο, οι διαμαρτυρίες ήταν ανώφελες: η θεωρία της μαθηματικής ψυχολογίας ήταν τόσο νοικοκυρεμένη, τόσο γοητευτική, τόσο απαλλαγμένη από προβληματικές ανθρώπινες αδιαλλαξίες και τόσο ανόθευτη από στοχασμούς περί της ανθρώπινης προσπάθειας και της κοινωνικής σύγκρουσης, ώστε η επιτυχία της υπήρξε άμεση.

ΤΑΠΕΙΝΟΤΗΤΑ: ΑΝΕΞΑΝΤΛΗΤΗ ΠΗΓΗ ΔΥΝΑΜΗΣ ΚΑΙ ΚΑΛΟΣΥΝΗΣ

Η καλοσύνη είναι η φυσική ροή της ενέργειας. H αρετή της καλοσύνης αυξάνει τη δόνησή μας και δημιουργεί προστασία. Η καλοσύνη αναβλύζει σε όλους τους ανθρώπους όταν επιτρέπουν στον εαυτό τους να συνδεθεί με τα πραγματικά τους συναισθήματα. Η πηγή της ενέργειας της καλοσύνης βρίσκεται στην καρδιά μας και όταν η καρδιά πάλλεται τα συναισθήματα ρέουν και εκφράζονται. Ξεπαγώνουν!

Όταν κατευθύνουμε την πρόθεσή μας στην υπηρεσία του καλού, του αληθινού και του όμορφου, η πηγαία έκφραση καλοσύνης είναι φυσική και εύκολη.

Ειδικά αυτή την περίοδο που επικρατεί το φαίνεσθαι από τη σεμνότητα και η υπερβολή από το ουσιαστικό. Σήμερα που η κοινωνία νοσεί από έναν εχθρό που φοβάται και δεν μπορεί να αντιμετωπίσει, περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται να στραφούμε σε όσους είναι μόνοι!

Να σταθούμε δίπλα σε όσους έχουν την ανάγκη μας και παρά το ότι επιβιώνουν δύσκολα, δε ζητιανεύουν, διεκδικούν από την κοινωνία ανθρώπινη αντιμετώπιση και υποδομές υποστήριξης και πρόνοιας. Τώρα είναι η στιγμή που χρειάζεται να επιδείξουμε ανθρωπιά και ταπεινότητα, απαραίτητα συστατικά για την ψυχική μας ανθεκτικότητα σε αυτή την περίοδο της συλλογικής φοβίας και του έντονου στρες. Να είμαστε ταπεινοί και όχι αλαζόνες. Να σταθούμε συγκροτημένοι και ψύχραιμοι στο ύψος των κρίσιμων αλλαγών που αντιμετωπίζει η κοινωνία αναγνωρίζοντας ότι είμαστε μέλη μιας ευρύτερης ψυχικής οικογένειας.

Η ταπεινότητα είναι αγαθό, γιατί υπηρετεί άμεσα την αλήθεια, από την οποία αναδύεται η εμπιστοσύνη μεταξύ μας. Συνιστά αξία, γιατί αντιπαλεύει την αλαζονεία και την νοσηρή υπερηφάνεια. Στο δρόμο της αυτογνωσίας επιλέγουμε την ταπεινοφροσύνη. Στον αντίποδα βρίσκεται η έπαρση, που σημαίνει αδιαφορία για τους άλλους.

Ταπεινότητα δε σημαίνει ότι μειώνουμε τον εαυτό μας και επιτρέπουμε στους άλλους να υποτιμήσουν και να παραβιάσουν τα όριά μας, αλλά τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουμε τα γεγονότα χωρίς αλαζονεία και εγωκεντρισμό! Σημαίνει να επιτρέπουμε στα συναισθήματα να εκφράζονται και στην καλοσύνη να αναβλύζει.

Οι ταπεινοί άνθρωποι κρύβουν μια ανεξάντλητη πηγή δύναμης και καλοσύνης.

Είναι σε θέση να διακρίνουν ανάμεσα στις επιλογές τους καθώς αναγνωρίζουν τα αρνητικά χαρακτηριστικά, τις αδυναμίες και τα λάθη τους.

Οι ταπεινοί άνθρωποι δεν εθελοτυφλούν και δε μεταμφιέζονται, ζουν με αυθεντικότητα!

Κυρίως όμως ζουν μέσα σε μια ειλικρινή σχέση με τον εαυτό τους και τους άλλους.

Προωθούν και υπερασπίζουν την αφοσίωση στον άνθρωπο, γνωρίζοντας ότι η υπηρεσία προς τους άλλους είναι η ουσία της θεραπείας!

Η υπηρεσία για το Κοινό Καλό είναι η πηγή μιας μεγάλης χαράς

Όταν κατανοείτε ότι η ζωή σας είναι αφιερωμένη στην υπηρεσία της ανθρωπότητας, υπάρχει μια αυξανόμενη χαρά μέσα στη καρδιά σας. Κανείς δεν μπορεί να σας αφαιρέσει μια τέτοια χαρά. Η υπηρεσία για το Κοινό Καλό είναι η πηγή μιας μεγάλης χαράς. Η υπηρεσία για το Κοινό Καλό βασίζεται στην ανύψωση των ανθρώπων, στη διεύρυνση της συνείδησής τους, στην υπόδειξη μιας κατεύθυνσης, στη φώτιση της διανοίας τους, στην εμφύσηση της ομορφιάς μέσα τους, στην παρακίνηση για μια θυσιαστική υπηρεσία, στη δημιουργία ενότητας στη ζωή τους, στο κτίσιμο γεφυρών μέσα στον άνθρωπο και ανάμεσα σε ανθρώπους στην καθοδήγησή τους προς την ελευθερία και στην καλλιέργεια μιας αίσθησης ευθύνης μέσα τους.

Όταν θα έχετε πεισθεί ότι κάνετε μια υπηρεσία για την ανθρωπότητα, θα έχετε μια συνεχή χαρά μέσα στην καρδιά σας. Ακόμα και αν οι άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν την υπηρεσία σας, ακόμα κι αν δεν πληρώνεστε γι' αυτή, η υπηρεσία σας θα μετατραπεί σε μια πηγή χαράς. Υπηρετώντας την οικογένεια ή το έθνος σας αισθάνεστε προσωρινή χαρά· αλλά όταν αρχίσετε να υπηρετείτε στο όνομα της ανθρωπότητας και για την ανθρωπότητα, μόνιμη χαρά έρχεται στην καρδιά σας.

Υπάρχει μερική χαρά και υπάρχει ολοκληρωτική χαρά. Η μερική χαρά τελειώνει με λύπη· η ολοκληρωτική χαρά παραμένει για πάντα. Ακόμα και ατομικά, όλα όσα είστε σαν μια μονάδα πρέπει να απορροφήσουν τη χαρά· όχι μόνο ένα μέρος σας. Όταν ένα μέρος του "σώματός" σας απολαμβάνει σε βάρος των άλλων, αυτό οδηγεί σε πόνο ή λύπη.

Richard Bentall: Η ψυχική νόσος είναι αποτέλεσμα τραυματικών εμπειριών της ζωής, αλλά εμείς συνεχίζουμε να τη στιγματίζουμε

Οι περισσότεροι ασθενείς αντιμετωπίζονται εσφαλμένα σαν να έχουν βιολογικά ελαττώματα. Στην πραγματικότητα οι περισσότεροι έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με τραυματικά γεγονότα.

Έχει σημασία το πως σκεφτόμαστε και εκφραζόμαστε για την ψυχική νόσο. Μία λάθος αντίληψη και ο κόσμος μπορεί να παραπλανηθεί ή, ακόμη χειρότερα, να πληγωθεί. Την τελευταία εβδομάδα το BBC έπαιξε καλοπροαίρετα ένα ντοκιμαντέρ σε σχέση με την ψυχική υγεία, που δυστυχώς έδωσε μια εντελώς μονόπλευρη οπτική της ψυχιατρικής.

To κύριο ρόλο είχε ο Stephen Fry, ενώ ο τίτλος του ντοκιμαντέρ ήταν “H όχι και τόσο κρυφή ζωή ενός μανιοκαταθλιπτικού: 10 χρόνια μετά”. Όπως και οι περισσότεροι επαγγελματίες στο χώρο της ψυχικής υγείας, τρέφω τεράστιο σεβασμό απέναντι στην ειλικρίνεια, για την κατάσταση της ψυχικής του υγείας. Έχω και μια προσωπική συμπάθεια προς το πρόσωπο του: ήμασταν οικότροφοι στο σχολείο του Uppingham στο Rutland, τις αρχές της δεκαετίας του 70 (παρόλο που δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο λόγο να με θυμάται). Οι δυσάρεστες εμπειρίες μας, πέραν καμίας αμφιβολίας, βοήθησαν στη διαμόρφωση των διαδρομών που ακολουθήσαμε από τότε, που συνέκλιναν αρκετά χρόνια αργότερα σ’ ένα κοινό ενδιαφέρον για την ψυχική υγεία, στη δική μου περίπτωση ως κλινικού ψυχολόγου και ερευνητή.

Το BBC επικεντρώθηκε κυρίως σε μια ακραία βιολογική προσέγγιση της ψυχιατρικής, που αμφισβητείται από πολλούς ψυχολόγους και ψυχιάτρους. Αυτή η προσέγγιση βλέπει τα ψυχιατρικά προβλήματα ως διακριτές εγκεφαλικές καταστάσεις, που σε μεγάλο βαθμό είναι γενετικά προκαθορισμένες και μόλις μετά βίας επηρεάζονται από δραματικά γεγονότα της καθημερινότητας. Σύμφωνα με αυτή την άποψη οι ψυχιατρικές παθήσεις εμφανίζονται από το πουθενά σε άτομα που είναι γενετικά ευάλωτα, είναι μη ελεγχόμενες, ισόβιες καταστάσεις και η μόνη κατάλληλη απάντηση είναι να βρεθεί η σωστή φαρμακευτική αγωγή. Αυτή η προσέγγιση δεν υποστηρίζεται από τη σύγχρονη έρευνα, η οποία μας λέει μια πιο περίπλοκη ιστορία.

Τώρα πια γνωρίζουμε με βεβαιότητα, ότι διαγνώσεις όπως η διπολική διαταραχή και η σχιζοφρένεια, δεν είναι διαχωρισμένες απόλυτα. Είναι αρκετά σύνηθες, ασθενείς να βιώνουν ένα μείγμα από συμπτώματα διπολικής διαταραχής και σχιζοφρένειας. Επιπλέον, μεγάλος αριθμός ανθρώπων καταφέρνει να ζήσει παραγωγικά παρά το ότι μπορεί να βιώνει σοβαρά ψυχιατρικά συμπτώματα αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του και αυτό χωρίς να αναζητήσει βοήθεια. Υπάρχει, για παράδειγμα, ένα διεθνές δίκτυο για ανθρώπους που ακούνε φωνές. Πολλοί από αυτούς τα καταφέρνουν αρκετά καλά, χωρίς ψυχιατρική φροντίδα.

Τα αποτελέσματα των σοβαρών ψυχιατρικών παθήσεων είναι πολύ πιο μεταβλητά απ’ ότι πιστεύαμε παλαιότερα. H σύγχρονη έρευνα, μας δείχνει έναν εκπληκτικό αριθμό ανθρώπων που καταφέρνουν να αναρρώσουν πλήρως ή μερικώς, ακόμη και χωρίς τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής, παρόλο που η λέξη “ανάρρωση” έχει διαφορετική σημασία για τον κάθε άνθρωπο. Ενώ οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας συνήθως εννοούν την απουσία συμπτωματολογίας, οι ασθενείς δίνουν συνήθως έμφαση στην αυτοεκτίμηση, στην ελπίδα για το μέλλον και στο να έχουν έναν σημαντικό ρόλο στην κοινωνία.

Φυσικά και τα γονίδια παίζουν ρόλο στην ευαλωτότητα κάποιων ανθρώπων απέναντι στην ψυχική νόσο, αλλά η ραγδαία πρόοδος της μοριακής γενετικής τα τελευταία χρόνια, μας δείχνει ότι τα ίδια γονίδια εμπλέκονται σε ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή, ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής), ακόμη και αυτισμό.

Ακόμη πιο σημαντικό είναι το ότι εκατοντάδες – πιθανότατα χιλιάδες – γονιδίων συμμετέχουν, με το καθένα από αυτά να προκαλεί μια απειροελάχιστη αύξηση του κινδύνου να αναπτύξεις κάποια ψυχική νόσο. Ως εκ τούτου όπως λέει και ο Αμερικάνος, γενετικός ερευνητής Kenneth Kendler:«Ο γενετικός κίνδυνος για τη σχιζοφρένεια, είναι ευρέως διανεμημένος στους ανθρώπινους πληθυσμούς σε τέτοιο βαθμό, που όλοι διατρέχουμε κάποιον κίνδυνο». Όλοι όσοι διαβάζουν αυτό το άρθρο θα έχουν κάποια γονίδια που ενοχοποιούνται για την σχιζοφρένεια, φυσικά κάποιοι θα έχουν περισσότερα σε σχέση με άλλους.

Το γεγονός ότι τόσα πολλά γονίδια συμμετέχουν, υποδηλώνει ότι είναι απίθανο η μελέτη τους να μας οδηγήσει σύντομα σε θεραπευτικές λύσεις. (Σκεφτείτε τη νόσο του Χάντιγκτον, μια τρομερή νευροεκφυλιστική, γενετική διαταραχή που προκαλείται από ένα κυρίαρχο γονίδιο, με γνωστή βιολογική λειτουργία. Χρόνια μετά την ανακάλυψη αυτού του γονιδίου, δεν υπάρχει κάποια φαρμακευτική θεραπεία, για μια από τις απλούστερες γενετικές νόσους).

Πρόσφατες μελέτες, έχουν δείξει ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, που αυξάνουν τον κίνδυνο του να νοσήσει κάποιος ψυχικά. Αυτοί συμπεριλαμβάνουν: τη φτώχεια στην παιδική ηλικία, την κοινωνική ανισότητα, τη πρώιμη έκθεση σε αστικά περιβάλλοντα. Η μετανάστευση, το να ανήκεις σε μια εθνική μειονότητα , ο πρώιμος αποχωρισμός από τους γονείς, η σεξουαλική, σωματική και συναισθηματική βία μαζί με τον εκφοβισμό στα σχολεία, αποτελούν παράγοντες κινδύνου.

Σε μια επισκόπηση του συνόλου της έρευνας πάνω στο παιδικό τραύμα και την ψύχωση, οι συνεργάτες μου και εγώ βρήκαμε ότι: Η έκθεση σε οποιαδήποτε από αυτές τις τραυματικές εμπειρίες τριπλασιάζει τον κίνδυνο ν’ αναπτύξει κάποιος ψυχωσική συμπτωματολογία, με αυτούς που είχαν πολλαπλές τραυματικές εμπειρίες, να βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Στην πραγματικότητα τα στοιχεία που συνδέουν την παιδική δυστυχία με τον κίνδυνο του να νοσήσει κάποιος ψυχικά στο μέλλον είναι τόσο ισχυρά στατιστικά, όσο τα στοιχεία που συνδέουν το κάπνισμα, με την πιθανότητα του να νοσήσει κάποιος από καρκίνο των πνευμόνων.

Υπάρχουν, επίσης, ισχυρές αποδείξεις ότι τέτοιου είδους εμπειρίες, επηρεάζουν τη δομή του εγκεφάλου, εξηγώντας πολλά από τα μη φυσιολογικά ευρήματα νευροαπεικόνισης που συναντάμε σε ασθενείς. Και φυσικά υπάρχουν μυριάδες αντιξοότητες στην ενήλικη ζωή που μπορεί να συμβάλλουν στην κακή ψυχική υγεία, όπως το να έχει κάποιος χρέη,να βρίσκεται σ’ ένα δυστυχισμένο γάμο, σε ένα υπερβολικά απαιτητικό περιβάλλον εργασίας ή και ν’ αντιμετωπίζει τον κίνδυνο του να μείνει άνεργος. Αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη αιτία της ανθρώπινης δυστυχίας, είναι οι άθλιες σχέσεις με άλλους ανθρώπους, που διεξάγονται μέσα σε άθλιες συνθήκες.

Γιατί όλα αυτά είναι τόσο σημαντικά;

Αρχικά, πολλοί ασθενείς ψυχιατρικών δομών στη Βρετανία πιστεύουν ότι, πολύ συχνά, αυτές οι δομές αγνοούν τις ιστορίες τους. Παραθέτοντας την ακτιβίστρια ψυχικής υγείας Eleanor Longden: «Πάντα ρωτούν τι πάει λάθος με εσάς και ποτέ το τι σας συνέβη». Στους ασθενείς συνήθως δίνονται ισχυρά φάρμακα (που έχουν σαφώς θέση, αλλά βοηθούν μόνο κάποιους ασθενείς) αλλά πολύ σπάνια ψυχολογικές θεραπείες που μπορεί να τους βοηθήσουν να συμβιβαστούν με τέτοιου είδους εμπειρίες ή ακόμη και πρακτικές συμβουλές (για παράδειγμα, υπηρεσίες συμβουλευτικής χρέους, έχουν θέση στη θεραπεία της κατάθλιψης).

H «στενή» ιατρική προσέγγιση υπήρξε εξαιρετικά ανεπιτυχής, παρά την άποψη που έχουν αρκετοί άνθρωποι. Παρόλο που τα ποσοστά ανάρρωσης και επιβίωσης από σοβαρές παθολογικές καταστάσεις, όπως ο καρκίνος και η καρδιακή νόσος, βελτιώθηκαν δραματικά από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα ποσοστά ανάρρωσης από σοβαρές ψυχικές ασθένειες δεν άλλαξαν καθόλου. Οι χώρες που δαπανούν λιγότερα χρήματα για ψυχιατρικές υπηρεσίες έχουν τα καλύτερα αποτελέσματα απέναντι στις ψυχικές ασθένειες σε αντίθεση με εκείνες τις χώρες που, ενώ ξοδεύουν τα περισσότερα, έχουν τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών.

Ακόμη πιο απογοητευτικά είναι τα αποτελέσματα των ερευνών που δείχνουν ότι μια αποκλειστικά βιολογική προσέγγιση τείνει ν’ αυξάνει το στιγματισμό αυτών που νοσούν ψυχικά. Όσο περισσότερο οι άνθρωποι νομίζουν ότι η ψυχική νόσος είναι μια γενετικά προκαθορισμένη ασθένεια του εγκεφάλου και όχι μια αντίδραση σε δυσάρεστα γεγονότα της ζωής, τόσο πιο πολύ θα περιθωριοποιούνται οι άνθρωποι που νοσούν ψυχικά. Μια αποκλειστικά βιολογική προσέγγιση κάνει αρκετά εύκολο το να πιστέψουμε ότι οι ανθρώπινες υπάρξεις, μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: αυτούς που νοσούν και τους ψυχικά υγιείς.

Eν τέλει, μια ρηχή βιοιατρική προσέγγιση, αγνοεί εντελώς τη διάσταση της δημόσιας υγείας. Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία, θα πρέπει να είμαστε σε θέση να μειώσουμε δραματικά τον επιπολασμό των προβλημάτων ψυχικής υγείας αν, για παράδειγμα, αντιμετωπίσουμε την παιδική φτώχεια και ανισότητα, αν καταλάβουμε ποιες πτυχές του αστικού περιβάλλοντος είναι τοξικές (δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το να ζεις κοντά σε ένα πάρκο φαίνεται να παρέχει μια κάποια προστασία απέναντι στην ψυχική ασθένεια) και στοχεύοντας να διασφαλίσουμε, ότι όλα τα παιδιά, θα μπορούν να έχουν μια όσο το δυνατόν πιο ευτυχισμένη παιδική ηλικία. Ορισμένες πιθανές επιδράσεις στην ψυχική υγεία (π.χ. Ο τρόπος οργάνωσης των σχολείων μας) δεν έχουν μελετηθεί αρκετά. Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν ψυχικά υγιέστερο κόσμο, αν αφιερώνουμε όλο μας τον χρόνο κοιτάζοντας δοκιμαστικούς σωλήνες.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι βιολογικές προσεγγίσεις δεν έχουν καμία αξία ή ότι η έρευνα πάνω στη γενετική και τη νευροεπιστήμη των ψυχιατρικών διαταραχών δεν έχει θέση. Έχω πάρει και εγώ μέρος σε βιολογικές μελέτες. Αλλά το να προβάλλουμε την ψυχική νόσο ως απλά μια εγκεφαλική νόσο, το μόνο που καταφέρνει να κάνει είναι: να αυξήσει των στιγματισμό των ανθρώπων που νοσούν ψυχικά , να απομακρύνει την προσοχή μας από άλλους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να βοηθήσουμε τους ασθενείς, να μας αποτρέψει από το να χτίσουμε έναν υγιέστερο κόσμο και να ενθαρρύνει την αποξένωση, την απαισιοδοξία και τη βαθιά θλίψη των ασθενών.

Άγιοι καταστροφείς: Ο Όσιος Νίκων ο Μετανοείτε

Άγιοι της χριστιανοσύνης που φέρονται ως καταστροφείς του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού ή των αντιπάλων τους ή και δολοφόνοι!

Ένας από τους γνωστούς ισχυρισμούς των χριστιανών απολογητών είναι ότι: "Οι χριστιανοί δεν έκαναν καταστροφές, ο Ελληνικός πολιτισμός κατέπεσε από μόνος του και αν έγιναν κάποιες ελάχιστες καταστροφές από κάποιους φανατικούς· αυτό έγινε λόγω των διωγμών που υπέστησαν από τους εθνικούς". Θα δούμε αν ευσταθεί αυτός ο πολύ συχνός ισχυρισμός τους, με βάση τα δικά τους κείμενα που είναι τα συναξάρια των αγίων, από τα οποία θα δούμε αποσπάσματα καταστροφών, όπως και από την ιστορία, τι αναφέρει για όσους από αυτούς τους αγίους, έχουμε ιστορικά στοιχεία.

Τα Συναξάρια είναι οι βιογραφίες των αγίων του Χριστιανισμού, άσχετα αν περιλαμβάνουν πλήθος μυθικών και υπερφυσικών στοιχείων, ή πολλές από αυτές είναι δημιουργήματα μεταγενέστερης ανάγκης για ύπαρξη πληθώρας μαρτύρων. 

Τα σχετικά με καταστροφές αποσπάσματα που ακολουθούν, είναι κυρίως από την συλλογή του Άγιου Νικόδημου του Αγιορείτη. Ακολουθεί ο "σύνδεσμος 1" στο πρωτότυπο. Ο δεύτερος "σύνδεσμος 2", είναι ένα διαδομένο συναξάρι στο Διαδίκτυο, που έχει μεταφρασμένα τα κείμενα, και ίσως πληροφορίες και από άλλα συναξάρια, αλλά όπως θα διαπιστώσετε και αρκετά αλλοιωμένα. Όταν ο δεύτερος σύνδεσμος είναι σε παρένθεση, υπάρχει αλλοίωση που συνήθως σημειώνεται δίπλα του σε παρένθεση. Για τα ιστορικά πρόσωπα χρησιμοποιήθηκαν άλλες πηγές.

Ο Όσιος Νίκων ο Μετανοείτε (εορτάζει για την Εκκλησία στις 26 Νοεμβρίου).

Μετά τον βίαιο προσηλυτισμό που έκανε στην Κρήτη πήγε στην Σπάρτη για να κάνει το ίδιο.

"Ο Αρμένιος προσηλυτιστής Νίκων, ο αποκαλούμενος «Μετανοείτε», θεωρείται ως ο κύριος υπεύθυνος για την κατασφαγή των εν «Λακεδαιμονία» Ιουδαίων και των ανεπιδέκτων εκχριστιανισμού παγανιστών Σλάβων των πεδινών οικισμών της περιοχής (των «Τελχίνων» όπως τους έλεγαν σε μία προσπάθεια δαιμονοποιήσεως οι Βυζαντινοί). Ο Αρμένιος προσηλυτιστής, θανάτωσε τους ιερείς και όλους τους «τολμητίες και θρασυκαρδίους» αμεταπείστους, αφού προηγουμένως, όπως φαίνεται από την λεγομένη «Διαθήκη» του, με αφορμή μια από τις πολλές επιδημίες («θανατικά») της εποχής, παρακίνησε από τις Αμύκλες τους χριστιανούς της περιοχής (ο ίδιος ο βιογράφος του ομολογεί στον «Βίο» του ότι επρόκειτο περί «των της Λακεδαίμονος εποίκων», 130 α 25) να κυνηγήσουν τους Ιουδαίους της περιοχής και να καταστρέψουν τους τελευταίους Εθνικούς και τα επί του Ταϋγέτου πτωχικά Ιερά τους: «Εις τους οποίους εγώ απικρίθηκα ότι επειδή και η οργή είναι θεϊκή, εσείς δεν έχετε πού να φύγετε, διατί ο Θεός όπου κατοικά εις τους ουρανούς κυριεύει και την Ανατολήν και την Δύσιν, και εις οποίον τόπον εσείς θέλετε υπάγηι, ευρίσκει σας. Όμως εσείς κάμετέ μου μίαν ομολογίαν ιδιόχειρον, ότι να μου υπακούσετε εις εκείνα οπού μέλλω να κάμω. Το οποίον είναι τούτο: να ευγάλω τους Εβραίους από μέσα από την χώραν, να υπάγουν έξω. Και τα μακελιά οπού είναι προς τον άγιον Επιφάνειον να τα χαλάσουν...» («Διαθήκη Νίκωνος», όπως δημοσιεύθηκε στο «Νέο Ελληνομνήμονα», τεύχος 3.1906, με πολύ ενδιαφέρον το εντελώς άσχετο τρίτο πληθυντικό πρόσωπο που χρησιμοποιείται στο «να τα χαλάσουν»). Στην ίδια στην πάλαι ποτέ «κατείδωλον» Σπάρτη, έχτισε αμέσως μετά από όλα αυτά εκκλησία του «Σωτήρος Χριστού» πάνω στο ιερό λόφο του ιστορικού Ναού της Θεάς Χαλκιοίκου Αθηνάς, αφού προηγουμένως πέθανε («συνέβη και απέθανε») μυστηριωδώς ένας ακόμη Εθνικός που τον εμπόδιζε να κτίσει την εκκλησία του στον ιερό τόπο, καθώς και αναρίθμητες άλλες εκκλησίες επάνω σε άλλα ιερά (ή χρησιμοποιώντας τα συντρίμμια τους ως δομικά υλικά, όπως λ.χ. στις εκκλησίες των Γερονθών). Ο Νίκων σήμερα είναι πολιούχος της Σπάρτης".

σύνδεσμος

Η αλήθεια είναι ότι τα συναξάρια είναι σε απίστευτο βαθμό μυθολογήματα και εφόσον δεν μπορούμε να δεχτούμε ως αληθή τα εξόφθαλμα θαύματα που περιέχουν, άλλο τόσο και τις ιστορίες τους. Αυτά όμως μαζί και με τις πράξεις των ιστορικών αγίων, αλλά και ότι έχουμε δει ήδη για το πως επικράτησε ο Χριστιανισμός, δείχνουν την ιδεολογία των χριστιανών διαχρονικά στο πως έβλεπαν τις άλλες θρησκείες και το μίσος τους για τις θεωρήσεις των άλλων που δεν άντεχαν, κυρίως των αρχαίων Ελλήνων που τους θεωρούσαν "μιαρούς", και "διεφθαρμένους". Αντικατοπτρίζουν τελικά το ποιοι κατέστρεφαν τα αρχαία ιερά, επίσης αντικατοπτρίζει τον πραγματικό λόγο που έγιναν οι σχετικά λίγοι διωγμοί των χριστιανών: Έγιναν εξαιτίας της επιθετικής τους δράσης κατά της αρχαίας θρησκείας, αφού εκείνη την εποχή και μέχρι να επικρατήσουν, υπήρχε πραγματική ανεξιθρησκεία.

Βλέπετε, για τους χριστιανούς τότε δεν εθεωρείτο κακό να καταστρέψεις τον ναό μιας άλλης θρησκείας ή τα αγάλματα της, υπήρχαν άλλωστε και οι κανόνες του Δευτερονομίου που δεν φαίνεται κανείς στον Χριστιανισμό να τους θεωρεί ως άκυρους, το αντίθετο. Υπάρχουν επίσης και οι εντολές του ίδιου του Ιησού, που είπε: ότι όποιος δεν είναι μαζί του είναι εναντίον του, ότι θα φέρει διχόνοια και ότι όποιος είναι έξω από την διδασκαλία του, πρέπει να αποβληθεί και να ριφθεί στην φωτιά. Έτσι δεν μας κάνουν εντύπωση τα κατορθώματα και οι καταστροφές αγίων χριστιανών, αφού συμφωνούν και με την θεωρία του. Μια θεωρία που η σύγχρονη Εκκλησία θέλει να ξεχάσει ή να συμβολοποιήσει.

Η μελέτη αυτή μπήκε για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά, ότι ο Χριστιανισμός στην ουσία του και συχνά με την πράξη του, δεν έχει καμιά σχέση με την αγάπη και την ειρήνη που δήθεν θέλει να μας πει, ειδικά στον τρόπο που εξαπλώθηκε. Ήταν φονταμενταλιστικός, δηλαδή επικροτούσε και εφάρμοσε την βία στους άλλους όπως κάνουν τώρα οι μουσουλμάνοι, το προβάλει αυτό σαν επίτευγμα στα κείμενα αλλά και σε εικόνες του. Έτσι εξαπλώθηκε και δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά διασφάλιση ότι δεν μπορεί να ξαναγίνει κάποια στιγμή το ίδιο.

ΔΕΣ: Άγιοι καταστροφείς

M. Heidegger: η πλανητική πλαισιοθέτηση του ανθρώπου

Martin Heidegger: 1889-1976

Ο άνθρωπος ως κατοικίδιο ζώο της τεχνικής

§1

Η οντολογική συνθήκη του ανθρώπου, στη σημερινή πλανητική εποχή, είναι η πλαισιοθέτησή (Ge-stell) του, σημειώνει με νόημα ο Χάιντεγκερ. Πρόκειται για τη Μοιραία (Geschicklich) περικύκλωσή του από μια τόσο ανεπτυγμένη τεχνολογία, και μάλιστα σε επίπεδο Πληροφορικής Τεχνολογίας, που μοιάζει σαν ένα άκρως πειθήνιο υποζύγιό της. Τι απομένει τότε στον άνθρωπο; Η φιλοσοφική διερώτηση εντός αυτής της οντολογικής του συνθήκης και για τούτη την ίδια. Το ερώτημα λοιπόν είναι: Ποια ενδότερη συνάφεια μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στη φιλοσοφία και την τεχνολογία, όταν μάλιστα με την πρώτη νοείται συνήθως μια θεωρητική ενατένιση των πραγμάτων –από το αρχαίο ελληνικό θεωρείν μέχρι τα σύγχρονα μεταφυσικά ρεύματα, συμπεριλαμβανομένου εδώ και του μαρξισμού– και με τη δεύτερη ένα φαινόμενο κυρίως «υλικού πολιτισμού»; Η σχέση φιλοσοφίας και τεχνολογίας, από άποψη αρχής, είναι πάντοτε μια σχέση της ανθρώπινης κατάστασης και ως τέτοια αξίζει να μελετάται ξανά και ξανά. Τι σημαίνει σχέση της ανθρώπινης κατάστασης; Κατά κύριο λόγο, εκείνη τη σχέση, που ενυπάρχει μέσα σ’ αυτή τούτη την ιστορικο-πολιτισμική εξέλιξη του ανθρώπου και του δίνει ζωή και ύπαρξη: Η ζωή προϋποθέτει τη θεμελιώδη δραστηριότητα του ανθρώπου, όπως αυτή-εδώ εκδηλώνεται, υπό πολλαπλές –σχεδόν άπειρες– μορφές, ως σκεπτόμενη ή εμπειρική πράξη. Το Dasein αναζητά τα νοήματά του μέσα στο έργο του ανθρώπου, που σχεδόν πάντα αναδύεται ως ένα Όλο κριτικού θεωρήματος και εφαρμοσμένου τεχνουργήματος. Χάρη σε τούτο το Όλο, η περατή συνθήκη της ζωής μας και ο μεταβαλλόμενος χρόνος της αποκτούν αντοχή, διάρκεια και προοπτική.

§2

Από την εποχή ήδη των Προσωκρατικών έχουμε μοναδικές απόπειρες σύλληψης και καθίδρυσης στη ζωή μας του πιο πάνω Όλου: οι αξιωματικές αρχές φυσικής-υλικής υφής, που έφερε στο προσκήνιο η φιλοσοφική τους συζήτηση, όπως π.χ. το νερό (Θαλής), η φωτιά (Ηράκλειτος), ο αέρας (Αναξιμένης), το άπειρο (Αναξίμανδρος) κ.λπ., μαρτυρούν τις δυνατότητες, αλλά και την ανάγκη της πρώιμης φάσης της φιλοσοφίας να σκέπτεται επιστημονικά και τεχνικά. Το να σκέπτεται κανείς τεχνικά, υπό ένα αρχέγονο νόημα, σημαίνει να αναζητά το [επιστημονικό] όργανο ανά-γνωσης του Εαυτού μέσα σε έναν δεσπόζοντα αντικειμενικό κόσμο. Μέσα από παράλληλους δρόμους και με σχετικά παρόμοιους τρόπους σκέφτηκαν ως φιλόσοφοι της πράξης, μεταξύ των άλλων, και οι Πλάτων, Αριστοτέλης, Καντ, Χέγκελ, Νίτσε, Χάιντεγκερ κ.λπ.. Φιλόσοφοι της πράξης με το νόημα ότι έστρεψαν τη φιλοσοφία προς ένα είδος γνώσης, που ανατιμά πρακτικές και ανθρώπινες δράσεις, ικανές να μας διανοίγουν στην τεχνική θέαση των πραγμάτων και σε προσεγμένες ενασχολήσεις με την ουσία της τεχνολογίας. Ένα έκαστο υψηλό επίπεδο δημιουργίας, που προσγράφεται, για παράδειγμα, στους πιο πάνω φιλοσόφους με τρόπο βέβαια ιδιάζοντα στον καθένα, δεν προκύπτει από οποιαδήποτε μοναχική ενατένιση, αλλά από τη σύλληψη της έννοιας του οργάνου, όπως π.χ. το χαϊντεγκεριανό Ge-stell, και τον κατ’ αναγκαιότητα σχεδιασμό οργάνων.

§3

Στη νεωτερική, ήτοι μετα-νεωτερική εποχή, ο Χάιντεγκερ εγκατέστησε στο κέντρο της φιλοσοφικής συζήτησης –πρωτίστως με το έργο του Είναι και Χρόνος– μια ύψιστη δημιουργία: την απαράμιλλη αναλυτική της καθημερινής πράξης, στη βάση του ανθρώπινου Dasein. Αλλά και σε μετέπειτα κείμενά του, ιδιαίτερα στο ερώτημα για την τεχνική, αναπτύσσει μια ισχυρή ερωτηματική σκέψη για την ουσία της τεχνικής. Την αναζητά στη συνύφανσή της με την ίδια την ουσία του ανθρώπου ως παρ-ουσία. Επομένως, «η ουσία της τεχνικής διόλου δεν είναι κάτι το τεχνικό», δηλαδή δεν περιορίζεται σε ένα σύγχρονο υπολογιστικό θεωρείν και πράττειν παρά ανιχνεύεται στις ρίζες της ιστορικότητας του ανθρώπου, δηλαδή στην αρχαία ελληνική σκέψη. Τι μας λέει ετούτη η ανίχνευση; Ανάμεσα στα άλλα πως:

«η ουσία ενός πράγματος είναι εκείνο που αυτό το πράγμα είναι. Ρωτάμε για την τεχνική, όταν ρωτάμε για το τι είναι αυτή. Ο καθένας γνωρίζει τις δυο αποφάνσεις που δίνουν απάντηση στο ερώτημά μας. Η μια λέει: η τεχνική είναι ένα μέσο για την επίτευξη σκοπών. Η άλλη λέει: η τεχνική είναι μια δραστηριότητα του ανθρώπου. Αμφότεροι οι τρόποι προσδιορισμού της τεχνικής είναι του αυτού είδους. Γιατί ανήκει στη δραστηριότητα του ανθρώπου, να θέτει σκοπούς και να εφοδιάζεται προς τούτο τα μέσα και να τα χρησιμοποιεί ... Η τεχνική είναι ένα instrumentum (=εργαλείο, όργανο)».

Εδώ ο Χάιντεγκερ παρουσιάζει τον εργαλειακό χαρακτήρα της τεχνικής· αυτό δηλαδή που συνήθως ισχύει, χωρίς να θέλει να μείνει σ’ αυτόν. Ο εν λόγω χαρακτήρας είναι κάτι το σωστό, το ορθό, όχι όμως και το απόλυτο αληθές, Άλλο σωστό ή ορθό και άλλο αληθές, χωρίς βέβαια να αλληλο-αναιρούνται ριζικά. Ως σωστό συνιστά μια ιστορική οδό προς το ζητούμενο, προς την αλήθεια του σήμερα.

§4

Ο εργαλειακός χαρακτήρας της τεχνικής δεν είναι όλη η ουσία της, αλλά απλώς ο σωστός –όχι ακόμα ο αληθής– τρόπος για να αναπτύσσουμε περαιτέρω την ερωτηματική σκέψη. Μια τέτοιας μορφής ερωτηματική στάση μάς ξαναγυρίζει στους Έλληνες για να σκεφτούμε την τεχνική ως ένα ποιείν [=ποίησις], ένα παρ-άγειν, με τη σημασία του άγειν τα πράγματα στην ουσία ως παρ-ουσία: δηλαδή να αφήνουμε τα πράγματα να φανερώνονται, να εμφανίζονται, να φαίνονται. Η τεχνική, στη συνάφεια τούτη, και δη η νεωτερική τεχνική, προσεγγίζεται πλέον όχι απλώς ως κάτι το σωστό, το χρησιμοθηρικό, το περιορισμένο και περιοριστικό, αλλά ως μια αποκαλυπτόμενη και συγχρόνως αποκαλυπτική αλήθεια. Ποιο είναι το αποκαλυπτόμενο βάθος, δηλ. το αληθές, σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ; Το γεγονός ότι η τεχνική είναι το πεπρωμένο της Δύσης, με όλες τις αρνητικές και θετικές του φανερώσεις. Άρα εναπόκειται στην ερωτηματική σκέψη του ανθρώπου να διαχειρίζεται δεόντως αυτό το πεπρωμένο, αυτές τις φανερώσεις. Εάν όμως μια τέτοια σκέψη είναι απούσα, ο άνθρωπος μετατρέπεται σε κατοικίδιο ζώο του εργαλειακού-υπολογιστικού τρόπου της Τεχνικής σκέψης. Τότε συμβαίνει να εισέρχεται στη ζωή μας, ως κεραυνός εν αιθρία, το αποκαλυπτικό αληθές: η πλήρης τεχνικοποίηση του κόσμου εμφανίζεται, φανερώνεται, στην ουσία της, ως η απόλυτη εξουσία, οργανωμένη κρατικά και πλανητικά, που επιφυλάσσει στο ανθρώπινο Dasein ανεστιότητα, αποξένωση, εγκατάλειψη· το οδηγεί στη λήθη του Είναι (του). Κατ’ αυτό το πνεύμα, η ουσία της σύγχρονης τεχνικής, μέσα από τις πιο ανεπτυγμένες τεχνολογίες, αποδεικνύεται ως η πλαισιο-θέτηση (Ge-stell), δηλαδή μια προηγηθείσα–πρωθύστερη κυριαρχία [=θέτειν/τοποθετείν σε πλαίσιο/α (stellen-gestellt)], η οποία εκδηλώνεται μεθύστερα σε μας τους ανθρώπους ως αλήθεια: ως η αποκαλυπτόμενη μοίρα μας. Ποτέ ωστόσο αυτή η μοίρα δεν είναι υποχρεωτικά ο δυνάστης μας,

«γιατί ο άνθρωπος γίνεται μόλις τότε ελεύθερος, όταν ανήκει στην περιοχή της μοίρας-προορισμού (Geschick) και κατ’ αυτό τον τρόπο γίνεται ένας άνθρωπος που ακούει, αλλά όχι ένας δουλοπάροικος που εξαναγκάζεται να υπακούει».

Ως άνθρωποι που προοριζόμαστε ν’ ακούμε, αλλά να μην υπακούμε δουλικά,

«δεν δινόμαστε τυφλά στην τεχνική ούτε εξεγειρόμαστε αμήχανα εναντίον της … [παρά] διανοιγόμαστε στην ουσία της [σαν] μέσα σε μια απελευθερωτική κλήτευση».

Στο βαθμό που δεν ανταποκρινόμαστε σ’ αυτή την κλήτευση, χάνουμε την Εστία του Είναι (μας), γινόμαστε ανέστιοι. Τότε συμβαίνει να είναι απούσα η σκέψη, κι όταν η σκέψη είναι απούσα, στο πεδίο της τεχνικής, της πολιτικής, της οικονομικής διαχείρισης, του πολιτισμού, της επιστήμης κ.ο.κ. είναι παρούσα η δουλεία ως εθελοδουλεία. Και όσο εθελόδουλος, ήτοι ανέστιος είναι κανείς, τόσο πιο ένθερμα αναζητεί αλλότριες «εστίες» στις εκάστοτε άνομες εξ-ουσιαστικές [=εκτός ουσίας] βλέψεις του μασκοφορεμένου Πολιτικού, ανεπίδεκτου ουσιώδους φιλοσοφικής παιδείας.

ΠΛΑΤΩΝ: Πολιτεία (527c-528c)

[527c] Ὡς οἷόν τ᾽ ἄρα, ἦν δ᾽ ἐγώ, μάλιστα προστακτέον ὅπως οἱ ἐν τῇ καλλιπόλει σοι μηδενὶ τρόπῳ γεωμετρίας ἀφέξονται. καὶ γὰρ τὰ πάρεργα αὐτοῦ οὐ σμικρά.Ποῖα; ἦ δ᾽ ὅς.
Ἅ τε δὴ σὺ εἶπες, ἦν δ᾽ ἐγώ, τὰ περὶ τὸν πόλεμον, καὶ δὴ καὶ πρὸς πάσας μαθήσεις, ὥστε κάλλιον ἀποδέχεσθαι, ἴσμεν που ὅτι τῷ ὅλῳ καὶ παντὶ διοίσει ἡμμένος τε γεωμετρίας καὶ μή.
Τῷ παντὶ μέντοι νὴ Δί᾽, ἔφη.
Δεύτερον δὴ τοῦτο τιθῶμεν μάθημα τοῖς νέοις;
Τιθῶμεν, ἔφη.
[527d] Τί δέ; τρίτον θῶμεν ἀστρονομίαν; ἢ οὐ δοκεῖ;
Ἐμοὶ γοῦν, ἔφη· τὸ γὰρ περὶ ὥρας εὐαισθητοτέρως ἔχειν καὶ μηνῶν καὶ ἐνιαυτῶν οὐ μόνον γεωργίᾳ οὐδὲ ναυτιλίᾳ προσήκει, ἀλλὰ καὶ στρατηγίᾳ οὐχ ἧττον.
Ἡδὺς εἶ, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτι ἔοικας δεδιότι τοὺς πολλούς, μὴ δοκῇς ἄχρηστα μαθήματα προστάττειν. τὸ δ᾽ ἔστιν οὐ πάνυ φαῦλον ἀλλὰ χαλεπὸν πιστεῦσαι ὅτι ἐν τούτοις τοῖς μαθήμασιν ἑκάστου ὄργανόν τι ψυχῆς ἐκκαθαίρεταί τε καὶ [527e] ἀναζωπυρεῖται ἀπολλύμενον καὶ τυφλούμενον ὑπὸ τῶν ἄλλων ἐπιτηδευμάτων, κρεῖττον ὂν σωθῆναι μυρίων ὀμμάτων· μόνῳ γὰρ αὐτῷ ἀλήθεια ὁρᾶται. οἷς μὲν οὖν ταῦτα συνδοκεῖ ἀμηχάνως ὡς εὖ δόξεις λέγειν, ὅσοι δὲ τούτου μηδαμῇ ᾐσθημένοι εἰσὶν εἰκότως ἡγήσονταί σε λέγειν οὐδέν· ἄλλην γὰρ ἀπ᾽ αὐτῶν οὐχ ὁρῶσιν ἀξίαν λόγου ὠφελίαν. σκόπει [528a] οὖν αὐτόθεν πρὸς ποτέρους διαλέγῃ· ἢ οὐδὲ πρὸς ἑτέρους, ἀλλὰ σαυτοῦ ἕνεκα τὸ μέγιστον ποιῇ τοὺς λόγους, φθονοῖς μὴν οὐδ᾽ ἂν ἄλλῳ, εἴ τίς τι δύναιτο ἀπ᾽ αὐτῶν ὄνασθαι.
Οὕτως, ἔφη, αἱροῦμαι, ἐμαυτοῦ ἕνεκα τὸ πλεῖστον λέγειν τε καὶ ἐρωτᾶν καὶ ἀποκρίνεσθαι.
Ἄναγε τοίνυν, ἦν δ᾽ ἐγώ, εἰς τοὐπίσω· νυνδὴ γὰρ οὐκ ὀρθῶς τὸ ἑξῆς ἐλάβομεν τῇ γεωμετρίᾳ.
Πῶς λαβόντες; ἔφη.
Μετὰ ἐπίπεδον, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἐν περιφορᾷ ὂν ἤδη στερεὸν [528b] λαβόντες, πρὶν αὐτὸ καθ᾽ αὑτὸ λαβεῖν· ὀρθῶς δὲ ἔχει ἑξῆς μετὰ δευτέραν αὔξην τρίτην λαμβάνειν. ἔστι δέ που τοῦτο περὶ τὴν τῶν κύβων αὔξην καὶ τὸ βάθους μετέχον.
Ἔστι γάρ, ἔφη· ἀλλὰ ταῦτά γε, ὦ Σώκρατες, δοκεῖ οὔπω ηὑρῆσθαι.
Διττὰ γάρ, ἦν δ᾽ ἐγώ, τὰ αἴτια· ὅτι τε οὐδεμία πόλις ἐντίμως αὐτὰ ἔχει, ἀσθενῶς ζητεῖται χαλεπὰ ὄντα, ἐπιστάτου τε δέονται οἱ ζητοῦντες, ἄνευ οὗ οὐκ ἂν εὕροιεν, ὃν πρῶτον μὲν γενέσθαι χαλεπόν, ἔπειτα καὶ γενομένου, ὡς νῦν ἔχει, [528c] οὐκ ἂν πείθοιντο οἱ περὶ ταῦτα ζητητικοὶ μεγαλοφρονούμενοι. εἰ δὲ πόλις ὅλη συνεπιστατοῖ ἐντίμως ἄγουσα αὐτά, οὗτοί τε ἂν πείθοιντο καὶ συνεχῶς τε ἂν καὶ ἐντόνως ζητούμενα ἐκφανῆ γένοιτο ὅπῃ ἔχει· ἐπεὶ καὶ νῦν ὑπὸ τῶν πολλῶν ἀτιμαζόμενα καὶ κολουόμενα, ὑπὸ δὲ τῶν ζητούντων λόγον οὐκ ἐχόντων καθ᾽ ὅτι χρήσιμα, ὅμως πρὸς ἅπαντα ταῦτα βίᾳ ὑπὸ χάριτος αὐξάνεται, καὶ οὐδὲν θαυμαστὸν αὐτὰ φανῆναι.

***

[527c] Ώστε και όσο γίνεται περισσότερο πρέπει να επιβάλομε στους νέους της καλλίπολής σου να μην παραμελούν με κανένα τρόπο τη γεωμετρία· γιατί και τα πάρεργά της ακόμα δεν έχουν μικρή σημασία.
Ποιά δηλαδή;
Αυτά πρώτα που ανάφερες και συ, που σχετίζονται με τον πόλεμο, αλλά και για κάθε άλλο μάθημα, για να γίνεται ευκολότερα η κατανόησή του, ξέρομε βέβαια πως απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη θα διαφέρει εκείνος που έχει καταγίνει από κείνον που δεν έχει καταγίνει με τη γεωμετρία.
Πραγματικώς απ᾽ άκρη σ᾽ άκρη.
Ώστε θα βάλομε δεύτερο μάθημα τη γεωμετρία για τους νέους;
Θα τη βάλομε.

Στερεομετρία και Αστρονομία
[527d] Τί λες τώρα; Να ορίσομε τρίτο την αστρονομία; Ή δεν το εγκρίνεις;
Πώς όχι; Γιατί το να ᾽χει κανείς περισσότερη ευαισθησία για τις εποχές, τους μήνες και τις χρονιές, είναι ένα πλεονέκτημα χρήσιμο όχι μόνο στη γεωργία και στη ναυτιλία, αλλά και στη στρατηγική όχι λιγότερο.
Είσαι μα την αλήθεια πολύ νόστιμος, γιατί φαίνεσαι πως φοβάσαι τους πολλούς, μήπως νομιστείς ότι εισάγεις άχρηστα μαθήματα. Ενώ απεναντίας το μάθημα κάθε άλλο παρά αξιοκαταφρόνητο είναι, αν και πολύ δύσκολο είναι να πιστέψει κανείς πως με την ενασχόληση σ᾽ αυτό ένα όργανο της ψυχής καθενός καθαρίζεται και [527e] σα να παίρνει καινούργια ζωή, εκεί που χάνονταν και στραβώνονταν από τις άλλες του ενασχολήσεις, αν και είναι προτιμότερο κι᾽ από χίλια μάτια, αφού μ᾽ αυτό μονάχα βλέπεται η αλήθεια. Για όσους λοιπόν έχουν την ίδια με σένα γνώμη επάνω σ᾽ αυτό το ζήτημα, θα φανείς πως αφάνταστα ωραία τα λες· όσοι όμως ούτε είδηση έχουν πάρει απ᾽ αυτό, θα πουν βέβαια πως τίποτα δε μας λες· γιατί καμιάν άλλη αξιόλογη ωφέλεια δε βλέπουν από το μάθημα. Κοίτα [528a] λοιπόν τώρα για ποιούς μιλάς, γι᾽ αυτούς ή για τους πρώτους ή για κανένα τους, αλλά για τον εαυτό σου απλώς μονάχα κάνεις αυτούς τους συλλογισμούς, χωρίς όμως και να φθονείς αν και κανείς άλλος θα μπορούσε κάπως να ωφεληθεί απ᾽ αυτούς.
Αυτό προτιμώ, χάρη του εαυτού μου το περισσότερο να συζητήσω, να ρωτώ και ν᾽ αποκρίνομαι.
Αν είναι λοιπόν έτσι, κάμε ένα βήμα προς τα πίσω· γιατί τώρα εκάμαμε λάθος να πάρομε αυτή την επιστήμη ευθύς κατόπι από τη γεωμετρία.
Πώς το εκάμαμε δηλαδή;
Ύστερα από τις επίπεδες επιφάνειες, επήραμε τα στερεά που βρίσκονται [528b] σε κίνηση, πριν να τα δούμε και τα εξετάσομε αυτά καθαυτά· ενώ το σωστό θα ήταν ύστερ᾽ απ᾽ όσα έχουν δυο διαστάσεις να κοιτάξομε όσα έχουν και τρίτη, όπως λόγου χάρη είναι ο κύβος και ό,τι άλλο έχει βάθος.
Αυτό είναι αλήθεια· μα μου φαίνεται, Σωκράτη, πως αυτά ακόμα δεν έχουν καλά ανακαλυφθεί.
Κι αυτό προέρχεται από δυο αιτίες· πρώτα πως σε καμιά πόλη δεν δίνουν εκτίμηση σ᾽ αυτές τις ανακαλύψεις, και γι᾽ αυτό πολύ αδύνατες προσπάθειες γίνονται, ενώ τόσο δύσκολες είναι· έπειτα, επειδή και όσοι καταγίνονται έχουν ανάγκη από έναν οδηγό, που χωρίς αυτόν δεν μπορούν να κάμουν· αλλ᾽ αυτός, για να βρεθεί, πρώτα είναι δύσκολο πράγμα· μα κι αν υποθέσομε πως βρίσκεται, όπως έχουν τώρα τα πράγματα, [528c] δε θα καταδέχουνταν να τον ακούσουν όσοι καταγίνονται με αυτές τις έρευνες, γιατί το ᾽χουν πολύ παρμένο επάνω τους. Αν όμως ολόκληρη η πόλη ήθελε επιστατήσει στις εργασίες αυτές, δείχνοντας έτσι την εκτίμηση που τους έχει, κι ήθελαν πεισθεί κι οι ίδιοι, με την αδιάκοπη και επίμονη έρευνά τους θα ᾽βγαινε στη μέση ποιά είναι η αλήθεια σχετικά μ᾽ αυτά όλα· αφού και τώρα μ᾽ όλη την περιφρόνηση που της έχουν αυτής της επιστήμης οι περισσότεροι και τα εμπόδια που της βάζουν, κι οι ολίγοι πάλι που καταγίνονται μ᾽ αυτή δεν μπορούν να δώσουν λόγο για τη χρησιμότητά της, μολαταύτα όμως με την αναγκαστική δύναμη του θελγήτρου της προοδεύει και κανένα θαύμα δεν θα ήταν να ᾽ρθουν στο φως αυτές οι ανακαλύψεις που λέμε.