ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Εἰρήνη (729-774)

ΧΟ. ἀλλ᾽ ἴθι χαίρων· ἡμεῖς δὲ τέως τάδε τὰ σκεύη παραδόντες
730 τοῖς ἀκολούθοις δῶμεν σῴζειν, ὡς εἰώθασι μάλιστα
περὶ τὰς σκηνὰς πλεῖστοι κλέπται κυπτάζειν καὶ κακοποιεῖν.
ἀλλὰ φυλάττετε ταῦτ᾽ ἀνδρείως· ἡμεῖς δ᾽ αὖ τοῖσι θεαταῖς
ἣν ἔχομεν ὁδὸν λόγων εἴπωμεν ὅσα τε νοῦς ἔχει.

χρῆν μὲν τύπτειν τοὺς ῥαβδούχους, εἴ τις κωμῳδοποητὴς
735 αὑτὸν ἐπῄνει πρὸς τὸ θέατρον παραβὰς ἐν τοῖς ἀναπαίστοις.
εἰ δ᾽ οὖν εἰκός τινα τιμῆσαι, θύγατερ Διός, ὅστις ἄριστος
κωμῳδοδιδάσκαλος ἀνθρώπων καὶ κλεινότατος γεγένηται,
ἄξιος εἶναί φησ᾽ εὐλογίας μεγάλης ὁ διδάσκαλος ἡμῶν.
πρῶτον μὲν γὰρ τοὺς ἀντιπάλους μόνος ἀνθρώπων κατέπαυσεν
740 εἰς τὰ ῥάκια σκώπτοντας ἀεὶ καὶ τοῖς φθειρσὶν πολεμοῦντας·
τούς θ᾽ Ἡρακλέας τοὺς μάττοντας καὶ τοὺς πεινῶντας ἐκείνους
[τοὺς φεύγοντας κἀξαπατῶντας καὶ τυπτομένους ἐπίτηδες,]
ἐξήλασ᾽ ἀτιμώσας πρῶτος, καὶ τοὺς δούλους παρέλυσεν
οὓς ἐξῆγον κλάοντας ἀεί, καὶ τούτους οὕνεκα τουδί,
745 ἵν᾽ ὁ σύνδουλος σκώψας αὐτοῦ τὰς πληγὰς εἶτ᾽ ἀνέροιτο·
«ὦ κακόδαιμον, τί τὸ δέρμ᾽ ἔπαθες; μῶν ὑστριχὶς εἰσέβαλέν σοι
εἰς τὰς πλευρὰς πολλῇ στρατιᾷ κἀδενδροτόμησε τὸ νῶτον;»
τοιαῦτ᾽ ἀφελὼν κακὰ καὶ φόρτον καὶ βωμολοχεύματ᾽ ἀγεννῆ
ἐπόησε τέχνην μεγάλην ἡμῖν κἀπύργωσ᾽ οἰκοδομήσας
750 ἔπεσιν μεγάλοις καὶ διανοίαις καὶ σκώμμασιν οὐκ ἀγοραίοις,
οὐκ ἰδιώτας ἀνθρωπίσκους κωμῳδῶν οὐδὲ γυναῖκας,
ἀλλ᾽ Ἡρακλέους ὀργήν τιν᾽ ἔχων τοῖσι μεγίστοις ἐπεχείρει,
διαβὰς βυρσῶν ὀσμὰς δεινὰς κἀπειλὰς βορβοροθύμους.
καὶ πρῶτον μὲν μάχομαι πάντων αὐτῷ τῷ καρχαρόδοντι,
755 οὗ δεινόταται μὲν ἀπ᾽ ὀφθαλμῶν Κύννης ἀκτῖνες ἔλαμπον,
ἑκατὸν δὲ κύκλῳ κεφαλαὶ κολάκων οἰμωξομένων ἐλιχμῶντο
περὶ τὴν κεφαλήν, φωνὴν δ᾽ εἶχεν χαράδρας ὄλεθρον τετοκυίας,
φώκης δ᾽ ὀσμήν, Λαμίας ‹δ᾽› ὄρχεις ἀπλύτους, πρωκτὸν δὲ καμήλου.
τοιοῦτον ἰδὼν τέρας οὐ κατέδεισ᾽, ἀλλ᾽ ὑπὲρ ὑμῶν πολεμίζων
760 ἀντεῖχον ἀεὶ καὶ τῶν ἄλλων νήσων. ὧν εἵνεκα νυνὶ
ἀποδοῦναί μοι τὴν χάριν ὑμᾶς εἰκὸς καὶ μνήμονας εἶναι.
καὶ γὰρ πρότερον πράξας κατὰ νοῦν οὐχὶ παλαίστρας περινοστῶν
παῖδας ἐπείρων, ἀλλ᾽ ἀράμενος τὴν σκευὴν εὐθὺς ἐχώρουν,
παῦρ᾽ ἀνιάσας, πόλλ᾽ εὐφράνας, πάντα παρασχὼν τὰ δέοντα.

765 πρὸς ταῦτα χρεὼν εἶναι μετ᾽ ἐμοῦ
καὶ τοὺς ἄνδρας καὶ τοὺς παῖδας·
καὶ τοῖς φαλακροῖσι παραινοῦμεν
ξυσπουδάζειν περὶ τῆς νίκης.
πᾶς γάρ τις ἐρεῖ νικῶντος ἐμοῦ
770 κἀπὶ τραπέζῃ καὶ ξυμποσίοις·
«φέρε τῷ φαλακρῷ, δὸς τῷ φαλακρῷ
τῶν τρωγαλίων, καὶ μἀφαίρει
γενναιοτάτου τῶν ποιητῶν
ἀνδρὸς τὸ μέτωπον ἔχοντος».

***
ΚΟΡ. Στο καλό, στο καλό· τώρ᾽ ας δώσουμ᾽ εμείς
στους βοηθούς μας αυτά που κρατούμε,
730 να μην πάει και τα χάσουμε· ξέρετε δα,
στις σκηνές τριγυρίζουνε πάντα
πλήθος κλέφτες, ατσίδες, που πάνε σκυφτοί
κι ό,τι βρούνε τ᾽ αρπάζουν και φεύγουν.
Παιδιά, πάρτε τα, ελάτε· πολλή προσοχή·
στους θεατές εμείς τώρα θα πούμε
όσα κρύβουμε στο νου μας και των λόγων τη σειρά.

Αν, ζυγώνοντας ένας ποιητής κωμικός
στο κοινό, παινευτεί μ᾽ αναπαίστους,
οι φρουροί που την τάξη στο θέατρο κρατούν
πρέπει ευθύς να τον στρώνουν στο ξύλο.
Αλλά, ω Μούσα, του Δία θυγατέρα, σωστό,
δίκιο αν είναι κανείς να τιμήσει
έναν που έγινε ο άριστος στο είδος αυτό
και δοξάστηκε πιότερο απ᾽ όλους,
ο δικός μας ο δάσκαλος λέει πως πολλά
και μεγάλα του αξίζουν εγκώμια.
Πρώτα πρώτα, για κάτι κουρέλια διαρκώς
κάναν οι άλλοι, οι αντίζηλοι, αστεία,
740 κι όλο πόλεμο στήναν στις ψείρες· αυτά
τα σταμάτησε· κι ήταν ο μόνος·
και κατόπι εξευτέλισε, πρώτος αυτός,
και ξετόπισε κάτι Ηρακλήδες,
που ζυμώνανε κι όλο φωνάζαν «πεινώ»,
και κατάργησε εκείνους τους δούλους
που κλαμένους τους βγάζαν διαρκώς στη σκηνή,
που όλο το ᾽σκαγαν κι όλο απατούσαν
κι έτσι επίτηδες τρώγανε ξύλο γερό·
και γιατί; για ένα λόγο και μόνο,
άλλος δούλος να λάβει απ᾽ το ξύλο αφορμή
και τ᾽ αστείο του να πει· να ρωτήσει:
«Το τομάρι σου τί έπαθε, βρε φουκαρά;
στα πλευρά σου μην έπεσε απάνω
καμιά ξύστρα μεγάλη με ζόρι πολύ
και σου ρήμαξε, δόλιε, τις πλάτες;»
Σ᾽ όλ᾽ αυτά τα χοντρά, τα χυδαία χωρατά
και τα πρόστυχα τέρμα έχει βάλει,
και μια τέχνη μεγάλη έχει χτίσει για μας·
και για πύργους τής ύψωσε εκείνος
750 λόγια ωραία και τρανά, δυνατούς στοχασμούς,
μα κι αστεία που δεν είναι τριμμένα·
γυναικούλες ποτέ δεν κορόιδεψε αυτός
κι ανθρωπάκους ασήμαντους, όχι·
με μεγάλη, με ηράκλεια στα στήθια του ορμή
στα θεριά τα τεράστια ριχνόταν,
από απαίσιες βαριές μυρωδιές τομαριών
κι από λάσπες φοβέρας περνώντας.
Στο φριχτό ατσαλοδόντικο εκείνο θεριό
πρώτ᾽ απ᾽ όλα τον πόλεμο στήνω,
στο θεριό που απ᾽ τα μάτια μου μέσα φωτιές
ξεπετιόνταν αδιάντροπης κούρβας,
που σκασμένων κολάκων κεφάλια εκατό
στο κεφάλι του σάλευαν γύρω
σαν κεφάλια φιδιών, που η φωνή του φωνή
ρεματιάς ξεριζώτρας, που φώκιας
είχε βρόμα, καμήλας φριχτό πισινό
κι άπλυτα είχε αχαμνά σαν της Λάμιας.
Τέτοιο τέρας αντίκρισα, κι όμως ποτέ
δε φοβήθηκα· πόδι πατάω,
760 για νησιά και για σας στήνω αγώνα σκληρό.
Για όλ᾽ αυτά που προσφέρνω, είναι δίκιο
την αντίχαρη εγώ να προσμένω από σας
κι απ᾽ το νου σας αυτά να μη φεύγουν.
Γιατί κι άλλη φορά, που είχα βγει νικητής,
τις παλαίστρες δεν έφερα βόλτα
τους νεαρούς κυνηγώντας· συμμάζεψα ευθύς
τη σκευή μου και σπίτι μου πήγα·
λίγη λύπη είχα δώσει, μεγάλη χαρά,
και το χρέος μου σωστά το ᾽χα κάμει.
Γι᾽ αυτό πρέπει και τώρα μεγάλοι μικροί
το δικό μου πάρουνε μέρος, αλλά
κι όποιος έχει φαλάκρα, συστήνω σ᾽ αυτόν
να συντρέξει, σ᾽ εμέ το βραβείο να δοθεί.
Σα θα βγω νικητής, όλοι τότε θα λεν
770 σε συμπόσια και δείπνα, παντού:
«Πάρε αυτό, φαλακρέ· να κι αυτό, φαλακρέ·
α, δεν πρέπει να λείψει καμιά λιχουδιά
απ᾽ αυτόν που η φαλάκρα του φέγγει, απ᾽ αυτόν
που του πρώτου μας έχει ποιητή την κουτέλα.»

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, ΤΑΥΡΟΣ

Μεταγενέστεροι μυθογράφοι, όπως ο Παλαίφατος, και ιστορικοί, όπως ο Πλούταρχος, προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τους μύθους της Κρήτης με περισσότερο ορθολογικούς όρους. Το ιδιο έγινε και με τον μύθο που θέλει τον Μίνωα να προσεύχεται στον Ποσειδώνα να στείλει από τη θάλασσα ένα σημάδι που θα επικύρωνε την εξουσία του στο νησί έναντι των αδελφών του. Γύρω από τον μύθο του αναδυόμενου ταύρου και την απροθυμία του Μίνωα να θυσιάσει το όμορφο ζώο μπλέκονται μια σειρά από μύθους παραβατικούς, όπως είναι ο έρωτας της Πασιφάης για τον ταύρο, η ένωσή της μαζί του με ένα τέχνασμα του Δαίδαλου και η γέννηση ενός μειξογενούς πλάσματος, του Μινώταυρου. Οι πιο ορθολογικές αναγνώσεις των μύθων απομακρύνουν το υπερφυσικό στοιχείο. Έτσι, διατυπώθηκαν οι εξής θεωρίες:

 

1. Ταύρος λεγόταν ένας πρίγκιπας της Κνωσού, ο οποίος, ύστερα από εκστρατεία στην Τύρο, έφερε την κόρη του βασιλιά, την Ευρώπη, αιχμάλωτη στην Κρήτη. Μαζί της απέκτησε τον Μίνωα. Υπήρξε ιδρυτής της Γόρτυνας.

 

2. Ταύρος λεγόταν ένας Κρήτας στρατηγός. Όταν ο Μίνωας διαφώνησε με τα αδέλφια του στο θέμα της εξουσίας, ζήτησε να έρθει σημάδι από τη θάλασσα που να επικυρώνει την ανωτερότητά του έναντι των άλλων. Το σημάδι δεν ήταν θεϊκό αλλά ο στρατηγός Ταύρος που εμφανίστηκε στο Κρητικό πέλαγος με πλοία και ένωσε τις δυνάμεις του με του Μίνωα. Έτσι ο Μίνωας βρέθηκε με μεγαλύτερη ισχύ και ανέλαβε την εξουσία.

 

3. Ο Πλούταρχος, στον Βίο του Θησέως (15-19), προσφέρει μιαν ευημεριστική ερμηνεία της πάλης του Θησέα με τον Μινώταυρο. Σύμφωνα με αυτή, ο Λαβύρινθος ήταν φρούριο που χρησιμοποιούνταν για φυλακή από την οποία δεν μπορούσε κανείς να διαφύγει. Όταν ο Μίνωας καθιέρωσε γυμνικούς αγώνες προς τιμήν του γιου του Ανδρόγεου, για τον οποίο πίστευε πως είχε θανατωθεί με δόλο στην Αθήνα, ορίζοντας ως έπαθλο τους νεαρούς Αθηναίους που ήταν έγκλειστοι στον Λαβύρινθο. Στους αγώνες αυτούς νίκησε ο κρητικός στρατηγός Ταύρος, με μεγάλη δύναμη στην αυλή του Μίνωα, παρέλαβε το έπαθλό του, τους αιχμάλωτους Αθηναίους, αλλά τους φερόταν με αλαζονεία και σκληρότητα. Και όχι μόνο σε αυτούς. Για να εκδικηθεί αυτόν τον Ταύρο, επιχείρησε εκστρατεία ο Θησέας εναντίον του, με την οποία δεν φαινόταν να διαφωνεί ο Μίνωας, μια και του δινόταν η ευκαιρία να απαλλαχτεί από έναν ενοχλητικό και ιδιαίτερα δυνατό αντίπαλο σε σχέση και με τη γυναίκα του Πασιφάη, προς την οποία ο Ταύρος είχε εκφράσει τον έρωτά του και η οποία δεν φαινόταν να προβάλλει ιδιαίτερες αντιστάσεις. Όταν ο Θησέας νίκησε τον Ταύρο σε αγώνα πάλης, ο Μίνωας κατήργησε τον φόρο που είχε επιβάλει στους Αθηναίους, του έδωσε μάλιστα για γυναίκα του την κόρη του Αριάδνη. Φυσικά, εμείς γνωρίζουμε την αθηναϊκή εκδοχή του μύθου, δουλεμένου μέσα σε ένα ευρύτερο μυθολογικό πλαίσιο, στο οποίο η δημοκρατική Αθήνα επεξεργαζόταν εκ νέου τους αρχαίους μύθους για τους δικούς της ιδεολογικούς σκοπούς.

 

4. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή ο Ταύρος ήταν ένας όμορφος νέος που τον είχε ερωτευτεί η Πασιφάη και με τον οποίο έσμιξε όταν ο Μίνωας υπέφερε από αφροδίσιο νόσημα που τον είχε προσβάλει και δεν του επέτρεπε να αποκτήσει παιδιά. Καρπός του έρωτά τους ήταν ο Αστέριος αλλά, επειδή έμοιαζε του Ταύρου, επονομάστηκε Μινώταυρος. Ο Μίνωας κατάλαβε ότι το παιδί δεν ήταν δικό του αλλά δεν το σκότωσε. Το άφησε στο βουνό να το μεγαλώσουν βοσκοί. Όταν το παιδί μεγάλωσε, δεν υπάκουε πια στους βοσκούς, έτσι ο Μίνωας αποφάσισε να τον συλλάβει. Εκείνος κρύφτηκε σε βαθιά σπηλιά, απ' όπου απέκρουε όσους τον καταδίωκαν. Έτσι, οι άνθρωποι απέκτησαν τη συνήθεια να του φέρνουν τροφή στο σπήλαιο, κατσίκες και πρόβατα. Εκμεταλλευόμενος την αγριότητά του, ο Μίνωας του έστελνε εγκληματίες για να τους σκοτώνει και αντιπάλους. Έτσι έστειλε και τον Θησέα, τον οποίο όμως η Αριάδνη εφοδίασε με ξίφος. Έτσι σκοτώθηκε ο Μινώταυρος.

 

5. Μια τελευταία εκδοχή θέλει τον Μινώταυρο να γίνεται στρατηγός που μαζί με άλλους Κρήτες ακολούθησε τον Διόνυσο στις Ινδίες. Ύστερα πήγε στους Μασσαγέτες, κοντά στον ποταμό Φάση, όπου σκοτώθηκε. Για να τον τιμήσουν είπαν Ταυρίδα ένα μέρος της Κολχίδας.

 

Όπως και να διαβάσει κανείς τον μύθο του Ταύρου, παραμένει η διαπίστωση ότι ο ταύρος και τα κέρατα αποτελούν χαρακτηριστικό μέρος του κρητικού πολιτισμού. Το φανερώνουν τα ταυροκαθάψια, τα ρυτά σε σχήμα κεφαλής ταύρου, τα διακοσμητικά, με ποικίλα υλικά, σε ποικίλα μεγέθη και για διάφορες χρήσεις, κέρατα…

Ποια είναι η βασική φύση του ανθρώπου;

Όλες οι μελέτες του ανθρώπου από την ιστορία μέχρι τη γλωσσολογία και την ψυχολογία αντιμετωπίζουν το εξής ερώτημα; Αν, σε τελική ανάλυση, είμαστε προϊόντα κάθε είδους εξωτερικών παραγόντων ή αν, σε πείσμα των διαφορών μας, έχουμε κάτι που μπορούμε να το ονομάσουμε κοινή ανθρώπινη φύση, δια της οποίας μπορούμε να αναγνωριστούμε ως ανθρώπινα όντα.

Οι θεωρητικοί της προσωπικότητας τολμούν να καταπιαστούν με αυτό το πολυδιάστατο ερώτημα και δίνουν τις δικές τους φιλοσοφικές ερμηνείες για τη βασική φύση των ανθρώπων, υιοθετώντας αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους απόψεις σχετικά με τις ιδιότητες της ανθρώπινης φύσης.

Διαφορετικές προσεγγίσεις για τη φύση του ανθρώπου

Σε κάποιες θεωρίες λοιπόν οι άνθρωποι παρουσιάζονται ως λογικά όντα, δηλαδή εξηγούν λογικά τον κόσμο, σταθμίζουν κέρδη και ζημίες των ενεργειών και των εναλλακτικών τους και συμπεριφέρονται βάσει αυτών των λογικών υπολογισμών τους. Από αυτή την άποψη, οι ατομικές διαφορές αντανακλούν κυρίως διαφορές στις διεργασίες της σκέψης, στις οποίες βασίζονται και οι υπολογισμοί τους. Άλλες προσεγγίσεις βλέπουν τον άνθρωπο ως έναν ζωώδη οργανισμό που διέπεται κυρίως από άλογες, ζωώδεις ορμές, οι οποίες καθορίζουν την ανάπτυξη του και την συμπεριφορά του.

Τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα πολύ δημοφιλής, για την κατανόηση του ατόμου, ήταν η θεωρία του υπολογιστή, η οποία έβλεπε τους ανθρώπους ως επεξεργαστές πληροφοριών που αποθηκεύουν και αξιοποιούν συμβολικές αναπαραστάσεις, όπως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής επεξεργάζεται και αποθηκεύει πληροφορίες.

Η έννοια του εαυτού στις νεότερες προσεγγίσεις για την προσωπικότητα

Ωστόσο υπάρχουν και προσεγγίσεις που μας εισάγουν στην έννοια του εαυτού ως προνόμιο του είδους μας και της ανθρώπινης μας φύσης και ως κάτι που μας διαχωρίζει από τα υπόλοιπα όντα.

Σε αυτές τις νεότερες προσεγγίσεις, η προσωπικότητα με την οποία εμφανίζεται το άτομο μπορεί να οριστεί ως το σύνολο των αντιλήψεων, των πεποιθήσεων και κυρίως των αμυνών του, που συχνά δεν επιτρέπουν στον πραγματικό Εαυτό με κεφαλαίο, να αναλάβει τα ηνία. Σαφώς, για όλες αυτές τις πληροφορίες, το άτομο δεν έχει συνειδητή επίγνωση, ωστόσο όλες αυτές οι κατασκευασμένες πεποιθήσεις μοιάζει να βασίζονται σε λανθασμένες ερμηνείες στις οποίες έχει καταλήξει το άτομο, ερμηνείες που ποτέ δεν αναθεωρεί στην πορεία, όσο και αν αλλάζουν οι συνθήκες της ζωής του. Δηλαδή ακόμα και αν περνούν δεκαετίες, το άτομο εξακολουθεί να ερμηνεύει τα γεγονότα με τον ίδιο τρόπο χωρίς να λαμβάνει υπόψιν του τα καινούρια δεδομένα ή τη μεροληψία που επιδεικνύει.

Όσο πιο μεγάλη ψυχική δυσφορία βιώνει το άτομο τόσο περισσότερο φαίνεται να δυναμώνουν οι σκέψεις του που του δείχνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση, μακριά από την πραγματική πηγή του πόνου. Προς μια κατεύθυνση λοιπόν, που οδηγεί σε έναν «πετυχημένο» αντιπερισπασμό προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η κατασκευασμένη πεποίθηση δεν θα αποκαλυφτεί γιατί εάν αποκαλυφθεί θα αποκαλυφθεί και ο πόνος που τη συνοδεύει, ένας πόνος που εσφαλμένα θεωρείται δυσβάσταχτος.

Φαίνεται ότι το άτομο δεν αντιδρά στο παρόν αλλά στο παρελθόν

Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να φτάνει στον χωρισμό από κάποια ερωτική σχέση, η οποία οδηγούσε σε αρκετά προβλήματα και σε καμία περίπτωση δε χαρακτηρίζονταν από ουσιαστική επικοινωνία, ασφάλεια ή απλά από τη χαρά της συνύπαρξης και της συνοδοιπορίας μεταξύ των δύο μερών της. Ωστόσο, ένα χαρακτηριστικό της σχέσης ήταν ο εκρηκτικός και ακραίος σαρκικός πόθος, αυτός που σχεδόν καταβροχθίζει τον άλλον και που δημιουργεί τη ψευδαίσθηση της οικειότητας, του ταιριάσματος και δυστυχώς τη ψευδαίσθηση της αγάπης. Ο χωρισμός λοιπόν βιώνεται ως το τέλος του κόσμου, ως το απόλυτο κενό και επιπλέον μπορεί το βίωμα αυτό να συνοδεύεται από πληθώρα παραπλανητικών αρνητικών σκέψεων που έχουν ένα και μοναδικό σκοπό να οδηγήσουν στην επανασύνδεση. Και όταν αυτή η επανασύνδεση συμβεί, για ακόμα μια φορά η αυθεντικότητα του ατόμου θυσιάζεται στο βωμό της σχέσης. Ποιας όμως σχέσης;

Μια ερώτηση κλειδί που μπορεί να αποκαλύψει πολλά θαμμένα μυστικά, στο βωμό των οποίων δημιουργούνται πολλές στρεβλώσεις της αυτοαντίληψης μας.

Με τη βοήθεια λοιπόν ενός ευαισθητοποιημένου και καλά καταρτισμένου ειδικού, αυτό που συνήθως αποκαλύπτεται είναι η ύπαρξη ενός μικρού και πληγωμένου παιδιού που δεν μπόρεσε ποτέ να γείρει συναισθηματικά στον ώμο μιας γονεϊκής φιγούρας, δεν μπόρεσε ποτέ να χορτάσει συναισθηματική ασφάλεια γύρω από τα πρόσωπα φροντίδας του και πάντα περιμένει το πρόσωπο αυτό που θα του προσφέρει τον κόσμο ολόκληρο, δηλαδή τη χαρά, το νόημα, τη δημιουργικότητα, την απόλυτη ηδονή, την ενέργεια, το σκοπό και την πληρότητα. Για αυτό το λόγο, όταν το άτομο χάνει τη σχέση στο παρόν ο πόνος είναι αφόρητος, η σύγχυση είναι καθηλωτική και το κενό δυσβάσταχτο.

Μόνο που το άτομο αντιδρά στο παρελθόν και όχι στο παρόν. Δεν το γνωρίζει όμως αυτό.

Αυτό που βιώνει είναι θυμός προς το άλλο πρόσωπο, αίσθημα αδικίας, εγκατάλειψης και εξαπάτησης και κυρίως μια έντονη ανάγκη να αλλάξει το άλλο πρόσωπο προκειμένου να πληροί τα κριτήρια που θα τους επιτρέψουν να ζήσουν για πάντα μαζί και ευτυχισμένοι. Αυτό το μικρό και πληγωμένο παιδί λοιπόν φαίνεται πως δημιουργεί κατ’ επανάληψη τέτοιες σχέσεις στη ζωή του, προκειμένου να καταφέρει να κερδίσει τη σχέση, αυτή την πρωταρχική συναισθηματική σχέση που δε μπόρεσε να γευτεί και να χορτάσει όπως του άξιζε και όπως προτάσσει η ανθρώπινη του φύση.

Έτσι, τα χαρακτηριστικά που τον έλκουν πραγματικά στο άλλο πρόσωπο δεν είναι αυτά που νομίζει και αυτά που θα αναφέρει πρώτα-πρώτα σε ένα τρίτο πρόσωπο, αλλά τα χαρακτηριστικά εκείνα που προσομοιάζουν στο πρωταρχικό άτομο φροντίδας, εκείνα τα χαρακτηριστικά που υπονομεύουν τελικά τη σύναψη ουσιαστικού και ώριμου δεσμού. Μοιάζει το άτομο να κάνει απεγνωσμένες προσπάθειες να κερδίσει αυτόν τον πρώτο-πρώτο δεσμό που ποτέ δεν ολοκληρώθηκε στη ζωή του, προκειμένου να προχωρήσει ελεύθερα προς τη συναισθηματική ενηλικίωση.

Όταν το ασυνείδητο κυριαρχεί

Όλα αυτά όμως συμβαίνουν σε ασυνείδητη βάση και όσο το περιεχόμενο των σκέψεων μας που καθορίζουν τη συμπεριφορά μας βρίσκονται στη σφαίρα του ασυνειδήτου, εμείς βιώνουμε μια ανισχυρότητα απέναντι στις αντιδράσεις μας και στις επιλογές που κάνουμε.

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι στερούμαστε την πρόσβαση στην αλήθεια και στον αληθινό μας Εαυτό.

Προκειμένου να γνωρίσουμε τον ένα και μοναδικό Εαυτό μας χρειάζεται να αποκαλύψουμε την αλήθεια και τη πηγή των αδιεξόδων μας. Χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι η φύση μας δεν είναι ελαττωματική αλλά ότι οι πραγματικοί λόγοι που κάνουμε τις επιλογές που κάνουμε και ο λόγος που λειτουργούμε όπως λειτουργούμε, μπορεί να μας οδηγούν σε καταστροφές και υπαρξιακά αδιέξοδα στη ζωή μας, αλλά κατά κάποιον τρόπο αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς και τα πρότυπα της σκέψης μας, έχουν δημιουργηθεί προκειμένου να μας προστατέψουν από τις ερμηνείες που δώσαμε γύρω από αυτές τις πρώιμες τραυματικές εμπειρίες.

Δηλαδή εάν μπορέσουμε να νιώσουμε συμπόνοια προς αυτές τις πτυχές μας θα πάψουμε να προσπαθούμε να αποτάξουμε αυτά τα πονεμένα μας κομμάτια που εργάζονται τόσο σκληρά για να μας προστατέψουν. Αυτοί οι φίλοι μας προστάτες, όμως, έχουν το μειονέκτημα ότι δε μαθαίνουν ποτέ από τις καινούριες εμπειρίες και έτσι παραμένουν εγκλωβισμένοι στο παρελθόν και μαζί με αυτούς και εμείς. Όταν όμως τους προσεγγίζουμε με συμπόνοια, ενδιαφέρον και γνησιότητα είναι πρόθυμοι να μας δείξουν από τι μας προστατεύουν και ακόμα να δείξουν εμπιστοσύνη στον Εαυτό μας να αναλάβει τα ηνία.

Τι πιστεύουν οι διάσημοι θεωρητικοί

Σύμφωνα με αρκετούς νεότερους θεωρητικούς όπως ο Carl Rogers, Richard Schwartz, Gabor Mate και άλλους, όλη η παραπάνω δουλειά, μπορεί να μας αποκαλύψει έναν Εαυτό που είναι κοινός στους ανθρώπους και αποτελεί την ενδότερη μας φύση. Υπάρχει κάτι βιολογικά δοσμένο που περιμένει να αναλάβει τα ηνία της ηγεσίας μας. Δεν φθείρεται, δεν αλλοιώνεται και μπορεί σχετικά εύκολα να βγει στην επιφάνεια σε όλους τους ανθρώπους. Το μόνο κουράγιο που χρειάζεται κάποιος είναι να μπει στη διαδικασία να το κάνει.

Σύμφωνα λοιπόν με αυτούς τους θεωρητικούς, την κλινική τους εμπειρία, αλλά και πρόσφατες έρευνες που πλαισιώνουν αυτά τα ευρήματα, ο Εαυτός έχει συγκεκριμένες ποιότητες όπως αυτή της διαύγειας, του γνήσιου ενδιαφέροντος για τον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο, της συμπόνοιας, της δημιουργικότητας, της ηρεμίας, της αυτοπεποίθησης, του θάρρους και της πηγαίας ανάγκης για ουσιαστική ένωση με τους άλλους.

Το μυστικό είναι να αλλάξουμε οπτική απέναντι σε εμάς τους ίδιους.

Για παράδειγμα όταν αντιμετωπίζουμε κάποιο είδος φόβου, χρειάζεται να μην είμαστε εχθρικοί απέναντι στην ύπαρξη του και να μη λειτουργούμε με μίσος απέναντι του, αλλά να διαθέτουμε λίγο από τον πολύτιμο χρόνο μας προκειμένου να τον γνωρίσουμε και να τον κατανοήσουμε. Και αυτός είναι ένα από τα παιδιά μας και μάλιστα ένα αποκληρωμένο μας παιδί, που εργάζεται σκληρά για να κερδίσει την προσοχή μας και εάν είμαστε αρκετά συμπονετικοί μαζί του θα είναι πέρα για πέρα πρόθυμος να μας δείξει τι είναι αυτό που προστατεύει από τη συνειδητή μας επίγνωση, για να μην πονέσουμε παραπάνω.

Ίσως ο Ντα βίντσι όταν φιλοτεχνούσε το αριστούργημα του Μόνα Λίζα, είχε καταφέρει να λειτουργεί μέσα από τον αυθεντικό και δημιουργικό του εαυτό, αυτόν τον εαυτό που μπόρεσε να μεταφέρει σε εμάς το απαλό, μητρικό, ερωτικό και τόσο καθηλωτικό βλέμμα της Μόνα Λίζα. Αυτό το βλέμμα που κάποιοι θεωρούν ότι είναι δικό του, άλλοι της μητέρας του, αλλά το ουσιαστικό είναι ότι είναι ένα βλέμμα που σε συνοδεύει και σε ενώνει μαζί του.

Ίσως η λέξη "recovery" σημαίνει ακριβώς αυτό το πράγμα: επανακτώ αυτό που υπάρχει ήδη εκεί κι έχω χάσει την επαφή μαζί του, δηλαδή την επαφή με τον εαυτό μου και τη πραγματική μου φύση.

Νευροεπιστήμη: Η πολυπλοκότητα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας

Οι άνθρωποι λατρεύουν την απλότητα. Με κάθε δεκαετία που περνά, τα μότο του μάρκετινγκ γίνονται όλο και πιο μινιμαλιστικά, τα ποπ τραγούδια χρησιμοποιούν ακόμα πιο απλές μελωδίες, και οι καλές τέχνες δίνουν χώρο σε απλούστερες συνθέσεις, καθώς ο Μονέ δίνει τη θέση του στον Πικάσο και ο Πικάσο στον Rothko.

Αυτή η τάση που συνοψίζεται στη φράση «η απλότητα είναι η καλύτερη επιλογή» διαμορφώνει τις αντιλήψεις μας για το ανθρώπινο σώμα με ενδιαφέροντες τρόπους. Ο ρυθμός της καρδιάς συχνά γιορτάζεται ως ο όμορφα απλούστερος ρυθμός της φύσης. Κι όμως, ο πολύ απλός χτύπος της καρδιάς μπορεί να αποτελεί και σημάδι προβλήματος υγείας.

Ίσως η καρδιά να αποτελεί εξαίρεση, θα πει κανείς. Αλλά αν στρέψουμε το βλέμμα μας από την καρδιολογία στη νευρολογία, οι επιληπτικές κρίσεις εμφανίζονται στον εγκέφαλο ως μια υψηλά οργανωμένη ηλεκτρική δραστηριότητα σε αντίθεση με τα χαοτικά ηλεκτρικά μοτίβα ενός υγιούς εγκεφάλου. Συνεχίζοντας στην ψυχιατρική, νέες έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα με αυτισμό διαθέτουν πολλά αυστηρά μοτίβα ομιλίας σε σύγκριση με τα υγιή.

Η ζωή είναι περίπλοκη, αλλά γιατί η πολυπλοκότητα είναι υγιής – και γιατί η τάξη συνιστά παθολογία στον εγκέφαλο; Μία έννοια που ονομάζεται αυτο-οργανωμένη κρισιμότητα (SOC), περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1987 από τους φυσικούς Per Bak, Chao Tang και Kurt Wiesenfeld από το Εθνικό Εργαστήριο στη Νέα Υόρκη και θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε. Για να κατανοήσετε τι σημαίνει, φανταστείτε έναν λόφο άμμου στην παραλία.

Αν προσθέτουμε άμμο στο λόφο μέχρι η πλαγιά να γίνει αρκετά απότομη για να αντέξει περισσότερη άμμο, ξεκινά η κατολίσθηση, που κυμαίνεται από λίγους κόκκους μέχρι μια μεγάλη ποσότητα του λόφου.

Αυτές οι κατολισθήσεις συμβαίνουν μέσω μια αργής διαδικασίας (την προσθήκη άμμου) που συσσωρεύει ενέργεια και μέσω μιας γρήγορης διαδικασίας (τη δύναμη της βαρύτητας) που διασκορπίζει ενέργεια. Η αστάθεια του αμμόλοφου αποτελεί μια περίπλοκη κατάσταση που είναι γνωστή ως κρισιμότητα. Όσο για την περίπλοκη εγκεφαλική δραστηριότητα, οι κατολισθήσεις υπάρχουν σε όλες τις χωρικές και χρονικές κλίμακες και δεν μπορούν να κατανοηθούν απλά και μόνο μελετώντας τα συστατικά μέρη του συστήματος.

Όπως και ο αμμόλοφος, έτσι και ο εγκέφαλος λειτουργεί στην άκρη αυτής της κρισιμότητας. Και αν και οι κατολισθήσεις του αμμόλοφου δεν επεξεργάζονται πληροφορίες με κανένα ουσιαστικό τρόπο, οι νευρωνικές κατολισθήσεις οι διαδοχικές περίπλοκες εγκεφαλικές δραστηριότητες που έχουν περιγραφεί από τόσους επιστήμονες – μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας για έναν εγκέφαλο που μεταβαίνει γρήγορα ανάμεσα σε γνωστικές πληροφορίες και κινητικές εντολές και πράξεις.

Με άλλα λόγια, σε ένα ζωντανό σύστημα όπως ο εγκέφαλος, το SOC δεν είναι μια διαταραχή αλλά περισσότερο ένας μηχανισμός μεταφοράς γρήγορων υπολογισμών, όχι πολύ διαφορετικός από την αυτο-οργανωμένη συμπεριφορά των αγορών που με ιλιγγιώδεις ρυθμούς «καθορίζουν» τιμές. Για τον εγκέφαλο, η απώλεια της κρισιμότητας – και συνεπώς της περίπλοκης συμπεριφοράς – είναι παθολογική.

Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν το γεγονός ότι η περίπλοκη συμπεριφορά που παρατηρείται στην ηλεκτρική εγκεφαλική δραστηριότητα μπορεί να εξυπηρετεί ως ένας χρήσιμος βιοδείκτης ή προβλεπτικός παράγοντας εμφάνισης κάποιας πάθησης. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι ένα τρελό, ασταθές εγκεφαλικό σήμα είναι υγιές.

Ένας χρήσιμος ορισμός της πολυπλοκότητας είναι η ισορροπία ανάμεσα στις αντιτιθέμενες τάσεις όπως η τάξη και η αταξία, η σταθερότητα και η αστάθεια. Χρησιμοποιώντας μαθηματικά εργαλεία που ποσοτικοποιούν την πολυπλοκότητα, οι ερευνητές σπουδαίων πανεπιστημίων σε όλο τον κόσμο έχουν ήδη εντοπίσει πιθανούς βιοδείκτες ψυχιατρικών διαταραχών, όπως ο αυτισμός και η σχιζοφρένεια.

Αν και η αυτο-οργανωμένη κρισιμότητα είναι ένας πολύ αφηρημένος μηχανισμός για να εξηγήσουμε την περίπλοκη συμπεριφορά, μία πιο πλήρης εξήγηση για την νευρωνική πολυπλοκότητα μπορεί να εντοπιστεί στη φυσική αρχιτεκτονική των εγκεφαλικών δικτύων. Φανταστείτε τις ανατομικές εγκεφαλικές περιοχές σαν φίλους στο Facebook που συνδέονται μέσω ανατομικών ινών. Όπως και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι εγκεφαλικές περιοχές διαμορφώνουν πυκνά αλληλοσυνδεόμενες κλίκες, μίνι δίκτυα που βρίσκονται ενσωματωμένα σε μεγαλύτερα δίκτυα.

Αυτές οι κλίκες είναι συχνά μέρος μεγαλύτερων κλικών. Στο Facebook, οι κοντινότεροι φίλοι σας είναι μέρος μιας μεγαλύτερης συλλογής φίλων, που με τη σειρά της είναι κι αυτή μέρος μιας μεγαλύτερης κοινότητας, όπως μιας πόλης ή ενός πανεπιστημίου. Τόσο στα κοινωνικά δίκτυα, όσο και στον εγκέφαλο, υπάρχουν περίπλοκες αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε μέρη που γεννούν φαινόμενα σε κάθε επίπεδο. Και τα δύο μοιάζουν κατά κάποιο τρόπο σαν μια αποικία μυρμηγκιών: οργανωμένες δραστηριότητες συμβαίνουν σε όλα τα επίπεδα και τους χώρους και δεν μπορούμε ταυτόχρονα να παρατηρήσουμε την αποικία.

Αν και δεν είναι ξεκάθαρο ακριβώς ποιοι μηχανισμοί είναι αυτοί που συνδέουν την νευρωνική περιπλοκότητα με την υγιή συμπεριφορά, η διατήρηση της πολυπλοκότητας στη ζωή είναι σημαντική. Όσο σημαντική είναι και η κατανόησή της για τη μελέτη διαταραχών όπως ο αυτισμός, η επιληψία και η σχιζοφρένεια.

Η μελέτη και αποκωδικοποίηση της πολυπλοκότητας της εγκεφαλικής δραστηριότητας θα μπορούσε σύντομα να μας βοηθήσει να προβλέψουμε ποια βρέφη θα αναπτύξουν αυτισμό και πώς τα άτομα με σχιζοφρένεια θα ανταποκριθούν στη φαρμακευτική αγωγή. Όπως έχει πει και ο φυσικός Emerson Pugh: «Αν ο εγκέφαλός μας ήταν αρκετά απλός για να τον καταλάβουμε, δεν θα το καταφέρναμε».

Ο έρωτας ξεγυμνώνει τα σώματα, η φιλία τις ψυχές

Δύο είναι οι σημαντικότερες μορφές σχέσεων που ένα άτομο δημιουργεί στην πορεία της ζωής: οι φιλικές και οι συναισθηματικές. Η φιλία είναι μία σχέση αγάπης, ενδιαφέροντος, αφοσίωσης που όμως δεν οδηγεί στη σαρκική ένωση, ενώ ο έρωτας εμπεριέχει μέσα του και τη σωματική επαφή.

Είναι αναμφίβολα, δύο συναισθήματα αναγκαία, απαραίτητα αλλά και τρομερά μυθοποιημένα. Είναι γνωστό, συν τοις άλλοις, πως ο έρωτας είναι μεν ένα απόλυτο και καταλυτικό συναίσθημα, όμως δε ζει για πάντα. Αντιθέτως, ωριμάζει και γίνεται πιο στέρεο αφού θεμελιώνεται επάνω στην αγάπη και στην καταπολέμηση του εγωισμού μας για το καλό του άλλου.

Η φιλία είναι ένα συναίσθημα τόσο δυνατό και τόσο σπουδαίο, το οποίο μοιάζει και έχει την ίδια δύναμη με το ερωτικό συναίσθημα, ακόμα και αν απουσιάζει από αυτή η ερωτική πράξη.

Δε διαφέρει ουσιαστικά σε κάτι από το πάθος του έρωτα, και σε αυτή υπάρχει η ανάγκη να επικοινωνούμε τον άλλον και να τον αισθανόμαστε κοντά μας. Η σαγήνη, ο θαυμασμός, η αγάπη που αισθανόμαστε για κάποιο φιλικό πρόσωπο πολλές φορές δε διαφέρει και από την έντονη λαχτάρα που αισθανόμαστε για ένα πρόσωπο του ερωτικού ενδιαφέροντός μας.

Ποιο συναίσθημα είναι πιο αναγκαίο για εμάς; Για εμένα προσωπικά, η φιλία πάντοτε ήταν σημαντικότερη και πιο αναγκαία για πολλούς λόγους.

Η φιλία στηρίζεται σε πιο στέρεο οικοδόμημα, έχει ανάγκη την ύπαρξη επαρκούς γνώσης του άλλου ανθρώπου ώστε να τον θεωρήσει ένα κομμάτι της ζωής του, σε αντίθεση με τον έρωτα ο οποίος στηρίζεται περισσότερο στον ενθουσιασμό, τη λαχτάρα και σε ‘’χτυπάει’’ εντελώς ξαφνικά, ακόμα και αν δε γνωρίζεις τα στοιχειώδη γνωρίσματα για το άλλο άτομο.

Όταν διαλέγουμε φίλους, εκείνη τη στιγμή δεν επιλέγουμε απλώς κάποιους ανθρώπους με τους οποίους θα πορευτούμε μέσα στη ζωή. Εκείνη τη στιγμή τεστάρουμε και τη δική μας ικανότητα να επιλέγουμε σωστά, τα δικά μας κριτήρια αντίληψης και την ωριμότητα που έχουμε για να διαλέξουμε αυτούς που μας ταιριάζουν.

Η φιλία στηρίζεται σε πιο αγνές προθέσεις, σε αντίθεση με την ερωτική σχέση η οποία πολλές φορές μπορεί να στηρίζεται απλά και μόνο στην απόκτηση της ηδονής χωρίς να ενδιαφερθεί συναισθηματικά και ψυχικά για το άλλο άτομο. Με αποτέλεσμα να κοιτάζει πρώτα την ικανοποίηση του εγώ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η φιλία είναι ένας θεσμός που περνάει κρίση και όλοι έχουμε προδοθεί και πληγωθεί από φίλους. Όμως, ας σκεφτούμε: Πόσες σχέσεις αποσκοπούν απλά και μόνο στην ικανοποίηση του εγώ; Πόσοι άνθρωποι χαμένοι και βυθισμένοι σε τελματωμένες σχέσεις και οικογενειακές κολάσεις, κατάφεραν και γιατρεύτηκαν από τη δύναμη της φιλίας και επούλωσαν τις πληγές τους;

Η φιλία στηρίζεται στην ψυχική επαφή, στο ξεγύμνωμα της ψυχής μας και στην ψυχική επαφή, ο έρωτας παρασύρεται πολλές φορές από τον ενθουσιασμό, την ορμή, το παράλογο.

Ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα κτητικό, παρασύρεται από τον εγωισμό και τη φλόγα της απόκτησης του επιθυμητού προσώπου, δεν έχει ηθικές αρχές και μπορεί να σε οδηγήσει σε ακραίες συμπεριφορές. Από την άλλη, στη φιλία δεν ωραιοποιείς τον άλλο, βλέπεις τα αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα του, αλλά τα αποδέχεσαι διότι αγαπάς τον άνθρωπο που έχεις απέναντί σου περισσότερο από τον εαυτό σου.

Φυσικά, μιλάμε για δύο συναισθήματα απαραίτητα και εξίσου σημαντικά για τη ζωή μας. Ο καθένας ανάλογα με την προσωπική του εκτίμηση, μπορεί να τα τοποθετήσει εκεί που επιθυμεί.

Αυτά που φαίνονται εκεί πέρα δεν είναι γίγαντες αλλά ανεμόμυλοι

«Προχωρώντας σε κείνο τον κάμπο, ανακάλυψαν τριάντα με σαράντα ανεμόμυλους και, με το που τους είδε, ο δον Κιχώτης είπε στον ιπποκόμο του: ‘’Η τύχη μας τα φέρνει τα πράγματα καλύτερα απ’ όσο θα θέλαμε` γιατί τους βλέπεις εκεί, φίλε μου Σάντσο, τους τριάντα και βάλε θεόρατους γίγαντες, με τους οποίους σκέφτομαι να δώσω μάχη και ν’ αφαιρέσω απ’ όλους τη ζωή, οπότε με τα λάφυρά τους θ’ αρχίσουμε να πλουτίζουμε, καθώς αυτός είν’ ένας δίκαιος πόλεμος, και είναι μεγάλη υπηρεσία προς τον Θεό μια τόσο κακή σπορά ν’ αφανιστεί από προσώπου γης’’.

» ‘’ Ποιοι γίγαντες;’’ Είπε ο Σάντσος.

» ‘’ Αυτοί που βλέπεις εκεί’’ απάντησε ο κύριός του ‘’με τα μακριά χέρια, κι ορισμένοι τα έχουν σχεδόν ίσα με δύο λεύγες’’.

» ‘’ Κοίτα, κύριέ μου’’ απάντησε ο Σάντσος ‘’αυτά που φαίνονται εκεί πέρα δεν είναι γίγαντες αλλά ανεμόμυλοι, κι εκείνα που μοιάζουν με χέρια είναι οι φτερωτές τους που γυρνάν με τον αέρα και δίνουν φόρα στη μυλόπετρα’’.

» ‘’ Πως φαίνεται’’ απάντησε ο δον Κιχώτης ‘’ότι δεν είσαι μαθημένος σε τέτοιες περιπέτειες: γίγαντες είναι` κι άμα φοβάσαι, πήγαινε στην άκρη κι αρχίνα τις προσευχές όσο εγώ θα δίνω άγρια και άνιση μάχη μαζί τους’’.

» Κι αμέσως σπιρούνισε το άλογό του τον Ροσινάντε, χωρίς να δώσει σημασία στις φωνές του ιπποκόμου του που τον προειδοποιούσε πως ήταν σίγουρα ανεμόμυλοι κι όχι γίγαντες αυτά που πήγαινε να τους επιτεθεί. Ήταν τόσο πεπεισμένος πως επρόκειτο για γίγαντες, που ούτε άκουγε τις φωνές του ιπποκόμου του ούτε έβλεπε, παρόλο που βρισκόταν πια πολύ κοντά, ότι ήταν όντως ανεμόμυλοι, αντίθετα προχώραγε φωνάζοντας: ‘’ Μη λακίζετε, δειλά και τιποτένια πλάσματα, ένας είναι ο ιππότης που σας επιτίθεται’’.

» Και τη στιγμή εκείνη σηκώθηκε λίγος αέρας κι οι μεγάλες φτερωτές άρχισαν να κινούνται, οπότε, βλέποντάς το αυτό, ο δον Κιχώτης είπε: ‘’ Ακόμα κι αν κουνήσετε περισσότερα χέρια κι από τον Εκατόγχειρα Βριάρεω, να ξέρετε, θα μου το πληρώσετε’’.

» Κι αυτό λέγοντας, κι αφιερώνοντας ολόψυχα τον εαυτό του στη δέσποινά του τη Δουλσινέα, ζητώντας της σε μια τόσο κρίσιμη μάχη να τον συνδράμει, καλυμμένος καλά από την ασπίδα του, άδραξε το κοντάρι, κι ορμώντας με τον Ροσινάντε σε πλήρη καλπασμό, επιτέθηκε στον πρώτο ανεμόμυλο που βρέθηκε μπροστά του` και, δίνοντας μια κονταριά στη φτερωτή, ο αέρας την έκανε να γυρίσει με τόση φόρα, που κομμάτιασε το κοντάρι και τίναξε μακριά άλογο και καβαλάρη, ο οποίος απόμεινε να κατρακυλάει στον κάμπο κατασακατεμένος. Έτρεξε ο Σάντσος, όσο γρήγορα μπόρεσε να τρέξει ο γάιδαρός του, για να τον βοηθήσει, και τον βρήκε να μην μπορεί να κουνηθεί: τόσο γερό ήταν το χτύπημα πέφτοντας από τον Ροσινάντε.

» ‘’ Μάρτυς μου ο Θεός!’’ είπε ο Σάντστος. ‘’ Δε σου είπα, κύριέ μου, να δεις καλά τι πήγαινες να κάνεις γιατί είναι ανεμόμυλοι κι αυτό δεν μπορεί να το αρνηθεί κανένας παρά μόνο εκείνος που έχει άλλους ανεμόμυλους μέσα στο κεφάλι;’’

» ‘’ Σώπασε, φίλε Σάντσο ’’απάντησε ο δον Κιχώτης ‘’γιατί τα πράγματα του πολέμου υπόκεινται, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, σε διαρκή αλλαγή’’».

Επίσης, αγαπητέ μου αναγνώστη, θα ήμουν και ανέντιμος αν κρατούσα το συμπέρασμα μόνο για τον εαυτό μου.

Λοιπόν, τι λέει ένας κανόνας; Δεν παλεύουμε έξω από τις γραμμές μας. Δεν παλεύουμε έξω από τα όρια της πραγματικότητάς μας, δηλαδή δεν τα βάζουμε με φανταστικούς εχθρούς. Είναι αρκετές οι πραγματικές δυσκολίες της ζωής, οι οποίες όντως την κάνουν να μοιάζει με πόλεμο που διαρκώς αλλάζει, που διαρκώς μετατοπίζεται, και τις οποίες εμείς καλούμαστε κάθε τόσο να υπερνικήσουμε, παίρνοντας ως έπαθλο τη συνήθεια να κρατάμε ψηλά το κεφάλι.

Μιχαήλ Θερβάντες, ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗ

Αλεξάντερ Πόουπ

Ο Αλεξάντερ Πόουπ ( 21 Μαΐου 1688–30 Μαΐου 1744) ήταν Άγγλος ποιητής του 18ου αιώνα.

Γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 21 Μαΐου του 1688 και ήταν γιος Ρωμαιοκαθολικών γονιών. Ο πατέρας του ήταν έμπορος υφασμάτων. Το 1690 και στην ηλικία των δύο ετών, ο Πόουπ νόσησε από φυματίωση, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να σταματήσει η σωματική του ανάπτυξη και τον κατέστησε ασθενικό άτομο.

Ο Πόουπ αντιμετώπισε τους περιορισμούς που ασκούσε η αγγλικανική εκκλησία εναντίον των Καθολικών στο επίπεδο της διαβίωσης και της εκπαίδευσης. Έμαθε ανάγνωση από τη θεία του και πήγε στο Twyford School περίπου το 1698-1699. Εκπαιδεύτηκε από καθολικούς ιερωμένους και έμαθε λατινικά, αρχαία ελληνικά, γαλλικά και ιταλικά. Ωστόσο, επειδή η πανεπιστημιακή εκπαίδευση του ήταν απαγορευμένη και η σωματική του κατάσταση τον εμπόδιζε να ασχοληθεί σε οποιοδήποτε επάγγελμα, καταπιάστηκε με την ποίηση, στην οποία είχε μεγάλη έφεση.

Το 1711 δημοσίευσε ένα ποίημα περί ποιητικής τέχνης, το Δοκίμιο για την Κριτική, όπου «συμπύκνωνε τον Οράτιο και τον Μπουαλώ σε 744 στίχους» και εξέπληξε τους κριτικούς. Το 1712 με την Αρπαγή της Μπούκλας (ποιητική απόδοση ενός πραγματικού ερωτικού επεισοδίου της εποχής) διασκέδασε την καλή κοινωνία του Λονδίνου και χαρακτηρίστηκε ως ο ευφυέστερος ποιητής της Αγγλίας.

Το 1715 άρχισε να εκδίδεται η μετάφρασή του της Ιλιάδας, την οποία μετέφρασε πρώτος στα αγγλικά. Η επιτυχία που σημείωσε ήταν τεράστια, σε φιλολογικό και οικονομικό επίπεδο. Αγόρασε μια έπαυλη στο Τουίκενχαμ με κήπο πέντε στρεμμάτων, τον οποίο σχεδίασε σε «φυσικό» στυλ και κατασκεύασε ένα σπήλαιο με φανταστική διακόσμηση. Εκεί δεχόταν τους φίλους του, τον Σουίφτ, τον Μπόλινμπροκ, την λαίδη Μόνταγκιου και τον Βολταίρο.

Το 1728 δημοσίευσε την Βλακειάδα (The Dunciad), επιτιθέμενος εναντίον των εχθρών του, συγγραφέων και κριτικών. Το βιβλίο έγινε ανάρπαστο και σε μεταγενέστερες εκδόσεις οι επιθέσεις επεκτάθηκαν σε παιδαγωγούς, ελεύθερους στοχαστές και άλλες κατηγορίες που κατά την γνώμη του Πόουπ πληρούσαν τα κριτήρια για να συμπεριληφθούν στο έργο του.

Το 1733 δημοσίευσε το φιλοσοφικό ποίημα Δοκίμιον Περί του Ανθρώπου, στο οποίο είναι φανερή η επίδραση του Μπόλινμπροκ, προς τον οποίο απευθύνεται το ποίημα. Πρόκειται για έργο στο οποίο εκφράζονται ντεϊστικές απόψεις. Παρά την Καθολική του πίστη και παρά την εμπεριεχόμενη παρότρυνσή του στο ποίημα να ακολουθείται ο δρόμος του Θεού, ο Θεός του Πόουπ είναι η Πρώτη Αιτία και μόνο.

Το 1735 άρχισε ξανά επιθέσεις κατά των εχθρών του, με την αυτοβιογραφική του Επιστολή προς τον Δρ. Άρμπουθνοτ.

Από το 1741 έπασχε από υδρωπικία, η οποία τον εμπόδιζε να περπατήσει, και από άσθμα, το οποίο δυσκόλευε την αναπνοή του. Απεβίωσε στη βίλα του στο Τουίκεναμ, στις 30 Μαΐου του 1744.

Περίεργες φιλοσοφικές θεωρίες

Παρά το γεγονός ότι πολλοί πιστεύουν ότι η φιλοσοφία είναι ένα “άχρηστο πτυχίο” ή “χάσιμο χρόνου”, είναι σίγουρα ένας καταπληκτικός τρόπος να θολώσεις το μυαλό σου.

Είναι άλλο πράγμα να σε μπερδεύει κάποιος άλλος, και τελείως διαφορετικό να μπερδέψεις τον ίδιο σου τον εαυτό. Ποιος δεν χαίρεται όταν καταφέρει να σκεφτεί κάτι τόσο έντονα που το κεφάλι του κυριολεκτικά να πονέσει;

Παρακάτω παραθέτουμε ορισμένες από τις πιο περίεργες φιλοσοφικές θεωρίες. Ορισμένες από αυτές βγάζουν κάποιο νόημα, ενώ κάποιες άλλες μοιάζουν τελείως παράλογες. Φυσικά όλες βγάζουν κάποιο νόημα αν κοιτάξει κανείς το κοινωνικό υπόβαθρο κατά την περίοδο που αυτές διατυπώθηκαν.

Όπως είπε κάποτε ο μεγάλος Κικέρωνας: “Δεν υπάρχει καμία διατύπωση τόσο παράλογη, που να μην την κάνει ποτέ κανένας φιλόσοφος”.

1.Ιδεαλισμός
Η θεωρία του Ιδεαλισμού λέει ότι δεν υπάρχουν θεμελιώδεις πεποιθήσεις. Αντ’ αυτών, οι πεποιθήσεις μας υπάρχουν σε ένα σύστημα εσωτερικά συνδεδεμένων αντιλήψεων. Με αυτήν την θεωρία μπορείς τελικά να καταλήξεις στο συμπέρασμα ότι κανενός οι πεποιθήσεις δεν είναι πιο σημαντικές από του άλλου. Στο τέλος, αυτή η θεωρία είναι απολύτως κυκλική. Αν μια συγκεκριμένη πεποίθηση είναι αληθινή επειδή είναι συνεκτική ή ταιριάζει σε πολλούς, τότε αυτοί σε σχέση με ποιόν είναι συνεκτικοί. Δυστυχώς δεν υπάρχει αντικειμενική απάντηση. Στο τέλος κολλάς σε ένα ατέρμονα βρόχο.

2. Θεωρία των έμφυτων ιδεών
Η θεωρία των έμφυτων ιδεών λέει ότι το μυαλό γεννιέται και είναι ήδη φορτωμένο με ιδέες και γνώση. Αυτή η θεωρία δημιουργήθηκε για να καταρρίψει την ιδέα του John Locke ότι το ανθρώπινο μυαλό είναι “tabula rasa” δηλαδή λευκό χαρτί το οποίο κατά τη διάρκεια της ζωής γεμίζει με εμπειρία. Η θεωρία έμφυτων ιδεών λοιπόν λέει ότι ξέραμε εξ’ αρχής απλές μαθηματικές αλήθειες, όπως ότι 1+1=2 και άλλες αλήθειες σχετικά με το Θεό. Όμως αν αυτή η θεωρία είναι σωστή, τότε γιατί οι άνθρωποι δυσκολεύονται να προσθέσουν μεγαλύτερους αριθμούς (όπως 1298+9831). Και αν έχουμε αυτές τις έμφυτες ιδέες τότε γιατί δεν πιστεύουν όλοι σε θρησκευτικές πεποιθήσεις ; Και πως ξέρουμε να μαθαίνουμε ποτέ κάτι καινούργιο; Μήπως είναι απλά κάτι που ξέραμε ήδη και απλά το θυμηθήκαμε;

3. Ζωοισμός
Ο Ζωοισμός λέει ότι η ψυχή και το πνεύμα δεν είναι κάτι που υπάρχει μόνο σε ανθρώπους και ζώα, άλλα ότι υπάρχει και σε αντικείμενα όπως πέτρες, φυτά, κεραυνοί, βουνά και άλλα. Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο ζωοισμός χρησιμοποιείται μόνο σε κουλτούρες όπου η κοινωνία και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις δεν βασίζονται ιδιαίτερα στην επιστήμη και τα μαθηματικά. Πολλοί σκεπτικιστές εξηγούν ότι η φιλοσοφία του ζωοισμού χρησιμοποιείται μόνο για να παρέχει απαντήσεις σε αναπάντητα ερωτήματα.Όμως οι περισσότεροι θα δυσκολεύονταν να πιστέψουν ότι η πέτρα στο έδαφος έχει δική της ψυχή.

4. Λογικός Ατομισμός
Ο λογικός Ατομισμός έγινε δημοφιλής από τον Bertrand Russell, και λέει ότι ο κόσμος αποτελείται από λογικά δεδομένα (άτομα) που δεν μπορούν να “σπάσουν” σε μικρότερα κομμάτια. Επίσης λέει ότι όλες οι αλήθειες βασίζονται σε μία στρώση από ατομικά δεδομένα. Κατά συνέπεια η θεωρία ισχυρίζεται στο ότι η γλώσσα καθρεφτίζει την πραγματικότητα. Και καταλήγει στο ότι ο κόσμος αποτελείται από δεδομένα που είναι εξαιρετικά απλά και εύκολα στην κατανόησή τους.

5. Αποσυνθετισμός
Αυτή η θεωρία, που πήρε το όνομά της από τον Jacques Derrida, λέει ότι δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο νόημα όταν κάποιος διαβάζει ένα κείμενο. Αντ’ αυτού ένα κείμενο έχει πολλές διαφορετικές ερμηνείες. Επίσης η θεωρία δηλώνει ότι όταν κάποιος διαβάσει ένα λογοτεχνικό κείμενο, θα αποφασίσει ο ίδιος ποιο είναι το νόημα αυτού που διαβάζει. Παρ΄όλο που έχει κάποιες δόκιμες ιδέες, αυτή η θεωρία καθιστά την λογοτεχνία χωρίς κανένα νόημα. Αν μειώνεις και μειώνεις το νόημα από κάτι, στο τέλος καταντάει χωρίς σκοπό. Και αν είμαστε εμείς αυτοί που καθορίζουμε το νόημα για κάτι, τότε πως γίνεται ποτέ κανείς να παρανοήσει κάτι;

6. Φαινομενισμός
Ο Φαινομενισμός λέει ότι τα φυσικά αντικείμενα δεν υφίστανται αυτά καθεαυτά αλλά μόνο σαν αντιληπτικά φαινόμενα. Εννοώντας ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε αν κάτι είναι αληθινό πέρα από αυτά που μπορούμε να αντιληφθούμε και να επιβεβαιώσουμε. Παρά το γεγονός ότι αυτή η θεωρία ακούγεται ενδιαφέρουσα, έχει τα θέματά της. Τι ορίζουμε ως επιβεβαιωμένο; Και τι γίνεται με τα μαθηματικά; Τα μαθηματικά σίγουρα είναι αληθινά και δεν χρειάζονται την αισθητική αντίληψη.

7. Ηθικός Εγωισμός
Ο ηθικός εγωισμός λέει ότι κάθε ηθικό ον πρέπει να κάνει ότι είναι προς το συμφέρον του. Βασικά είναι απαραίτητο και αρκετό για μία ενέργεια να είναι ηθικά σωστή για να μπορεί να μεγιστοποιήσει το συμφέρον του καθενός. Αυτό σημαίνει ότι δρούμε με βάση μια συγκεκριμένη ηθική, και λόγω του προσωπικού μας συμφέροντος αυτές οι πράξεις είναι σωστές. Η θεωρία ουσιαστικά υποστηρίζει ότι το να κλέψεις λεφτά είναι σωστό, καθώς εξυπηρετεί τα προσωπικά συμφέροντα του καθενός και επιφέρει υψηλή ανταμοιβή.

8. Ηθική απολυταρχία
Στο μυαλό μου, τίποτα δεν είναι απόλυτο, άρα ο ηθικός απολυταρχισμός απλά δεν λειτουργεί για μένα. Η θεωρία υποστηρίζει ότι υπάρχουν απόλυτα δίκαια και αδικίες και ότι έχει σημασία το πλαίσιο της πράξης. Αυτό θέτει ένα από τα πιο δημοφιλή φιλοσοφικά ερωτήματα? Είναι εντάξει να πεις ψέματα για ένα ευρύτερο καλό; Ας πούμε ότι έχετε πει ένα ψέμα για να σώσετε μια ζωή. Είναι ηθικά λάθος γιατί απλά είναι ψέμα; Ποιος ξέρει, ποτέ δεν τελειώνει. Φωτογραφία από τον Michael Guerreiro.

9. Ουδέτερος Μονισμός
Ο Ουδέτερος μονισμός λέει ότι η ψυχική και η φυσική δεν είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Αντ ‘αυτού, η άποψη υποστηρίζει ότι το σώμα και το μυαλό είναι κατασκευασμένα από το ίδιο υλικό, το οποίο δεν είναι πνευματικό ή σωματικό. Η θεωρία υποθέτει ότι ο νους είναι «πραγματικός» και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στη νοητική ικανότητα.

10. Σολιψισμός
Σολιψισμόs είναι μια φιλοσοφική θεωρία που αναφέρει ότι ένα άτομο μπορεί να ξέρει τίποτα, αλλά ότι αυτός / αυτή υπάρχει, και ότι ο εαυτός είναι το μόνο υπαρκτό. Σε κοινές λέξεις, ο σολιψισμός εκφράζει ότι αυτό που πιστεύετε είναι το μόνο πραγματικό πράγμα. Συζήτηση για εξαιρετικά εγωκεντρικούς.

Οι μαύρες τρύπες θα μπορούσαν μέσω των βαρυτικών κυμάτων να αποκαλύψουν νέα υπερελαφρά σωμάτια

Πειράματα που σχετίζονται με την αναζήτηση μιας φυσικής πέρα από καθιερωμένο πρότυπο τυπικά ψάχνουν για σχετικά μεγάλης μάζας σωμάτια. Ωστόσο, ορισμένες θεωρίες προβλέπουν την ύπαρξη εξαιρετικά ελαφρών σωματίων που δεν εμφανίζονται στο καθιερωμένο πρότυπο, τα οποία δεν θα φαίνονταν σε πειράματα σύγκρουσης σωματιδίων σε επιταχυντές ή σε ανιχνευτές σκοτεινής ύλης. Ένας νέος υπολογισμός από τον Daniel Baumann του Πανεπιστημίου του Amsterdam και συναδέλφους του υποστηρίζει ότι νέφη υπερελαφρών μποζονίων θα μπορούσαν να είναι ανιχνεύσιμα σε σήματα βαρυτικών κυμάτων από συγχώνευση μελανών οπών. Σε μια τέτοια περίπτωση, τα βαρυτικά κύματα θα μπορούσαν να παρέχουν έναν εξ ολοκλήρου καινοτόμο τρόπο ανίχνευσης ορισμένων σωματίων απρόσιτα για τα συνηθισμένα πειράματα.

Μια περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα μπορεί να χρησιμοποιήσει την ενέργεια περιστροφής της για να ενισχύσει την ακτινοβολία που παράγεται από το υλικό που την περιβάλλει, ένα φαινόμενο που αποκαλείται υπερακτινοβόληση. Σύμφωνα με ορισμένα σωματιδιακά μοντέλα, η ακτινοβολία αυτή γεννά μποζόνια με μάζες στην περιοχή 10^-10 έως 10^-20 eV. Ούτε η υπερακτινοβόληση ούτε τα σωμάτια είναι άμεσα ανιχνεύσιμα στο υπόβαθρο άλλου φωτός και ύλης που στροβιλίζεται κοντά σε μια μαύρη τρύπα. Ωστόσο, εάν η μαύρη τρύπα συγκρούεται με άλλη μια μαύρη τρύπα, το νέφος μποζονίων θα μπορούσε να καταρρεύσει ταχύτατα αν ικανοποιείται μια ορισμένη συνθήκη βαρυτικού συντονισμού. Αυτός ο συντονισμός συμβαίνει όταν η τροχιακή συχνότητα του ζεύγους των μελανών οπών πολλαπλασιαζόμενη με τη σταθερά του Planck ταιριάζει με τα ενεργειακά επίπεδα του μποζονιακού νέφους. (Το μποζονιακό νέφος συμπεριφέρεται όπως το ηλεκτρονιακό νέφος σε ένα άτομο). Αυτή η ταχύτατη κατάρρευση θα επηρέαζε τις αρμονικές του σήματος του βαρυτικού κύματος από τη συγχώνευση των μελανών οπών.

Αυτά τα υπερελαφρά μποζόνια θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν αξιόνια και σωμάτια όπως τα αξιόνια που αναδύονται φυσικά σε πολλές σωματιδιακές θεωρίες και μπορεί να είναι ένα κλάσμα της ακόμη ασύλληπτης σκοτεινής ύλης. Τα σήματα των βαρυτικών κυμάτων που καταγράφηκαν από τις συνεργασίες LIGO και Virgo μέχρι τώρα δεν είναι αρκετά ευαίσθητα για να φανεί η πολύ μικρή επίδραση των υπερελαφρών μποζονίων, όμως η κατάσταση μπορεί να αλλάξει με βελτιώσεις τόσο των ανιχνευτών όσο και των θεωρητικών μοντέλων που χρησιμοποιούνται για να αναλύσουν τις κυματομορφές που ανιχνεύονται.

Πώς το σύμπαν δεν κατέρρευσε αμέσως μετά το Bing Bang σε μια μαύρη τρύπα;

Σύμφωνα με τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης (Big Bang), όλη η ύλη και η ενέργεια του σύμπαντος αναδύθηκε από μια χωροχρονική ανωμαλία. Γιατί τότε όλη αυτή η ύλη, καθώς βρισκόταν μάλιστα και σε πολύ μικρό χώρο, δεν κατέρρευσε αμέσως σε μια μαύρη τρύπα;  Η ερώτηση αυτή έχει πραγματικά δύο σκέλη.

 

Πρώτα, πως κατόρθωσε όλη αυτή η ύλη να βγει από μια ανωμαλία; Σε τελευταία ανάλυση οι φυσικοί περιγράφουν την χωροχρονική ανωμαλία μιας μαύρης τρύπας σαν ένα απύθμενο λάκκο, μέσα στον οποίο πέφτει η ύλη που προέρχεται απ’ έξω, αλλά τίποτα δεν μπορεί να διαφύγει από αυτόν.

 

Εάν δούμε το Σύμπαν ως το σύνολο της ύλης και της ενέργειας που γνωρίζουμε που στις πρώτες στιγμές είχαν συμπιεστεί σε μια μικρή περιοχή του χώρου, τότε γιατί δεν καταρρέει σε μια μαύρη τρύπα;

Ας αφήσουμε κατά μέρος το γεγονός ότι οι μαύρες τρύπες αποτελούν μια εξιδανίκευση. Το βασικό σημείο είναι ότι το Σύμπαν γεννήθηκε με μια τάση απίστευτης γρήγορης διαστολής, η οποία υπερνίκησε την τάση της ύλης να καταρρέει σε μαύρη τρύπα. Σύμφωνα με τη θεωρία της Σχετικότητας, ο χώρος δεν παραμένει στατικός. Σε όλες τις περιπτώσεις εκτός μερικών πολύ ειδικών καταστάσεων είτε διαστέλλεται είτε συστέλλεται. Αλλά γιατί στο αρχικό του στάδιο επέλεξε την επέκταση αντί της συρρίκνωσης παραμένει ένα μυστήριο.

 

Κατά κάποιο τρόπο, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε το Σύμπαν ως μια μαύρη τρύπα στην οποία «έχει βγει το εσωτερικό της έξω». Μια κλασσική μαύρη τρύπα είναι μια ανωμαλία μέσα στην οποία ρέει η ύλη. Το Σύμπαν είναι μια ανωμαλία από την οποία εξήλθε η ύλη. Μια κλασσική μαύρη τρύπα περιβάλλεται από τον ορίζοντα γεγονότων της, μια επιφάνεια μέσα στην οποία δεν μπορούμε να δούμε. (Μια κρίσιμη διαφορά εντούτοις είναι ότι ο ορίζοντας γεγονότων μιας μαύρης τρύπας είναι σταθερός, ενώ ο κοσμολογικός ορίζοντας αλλάζει από παρατηρητή σε παρατηρητή.)  

 

Το δεύτερο σκέλος της ερώτησης είναι: Γιατί η ύλη στα αρχικά της στάδια δεν κατέρρευσε σε μαύρες τρύπες; Τελικά οι φυσικοί λένε ότι αν συνθλίψουμε την ύλη σε αρκετά υψηλή πυκνότητα, θα καταρρεύσει σε μαύρη τρύπα, και η πυκνότητα της ύλης σ’ αυτό το πρώιμο Σύμπαν ήταν πράγματι αρκετά υψηλή. Η απάντηση είναι ότι ο σχηματισμός της μαύρης τρύπας στην πραγματικότητα εξαρτάται από τη μεταβολή της πυκνότητας από σημείο σε σημείο του χώρου. Την εποχή εκείνη του Big Bang λοιπόν υπήρχε ελάχιστη μεταβολή της πυκνότητας μεταξύ των διαφόρων περιοχών. Η ύλη κατανεμόταν σχεδόν με μια τέλεια ομοιομορφία. 

 

Στην πραγματικότητα, οι κοσμολόγοι μεταθέτουν την ερώτηση. Το γεγονός ότι το Σύμπαν δεν καταρρέει ξανά σ’ ένα σμήνος από μαύρες τρύπες είναι δείγμα ότι δεν υπήρξαν απότομες οξείες μεταβολές πυκνότητας, ή αν υπήρξαν ήταν εξαιρετικά σπάνιες. Αυτή η έλλειψη έντονων μεταβολών, με τη σειρά της, είναι ένδειξη για το πληθωριστικό μοντέλο, το οποίο δέχονται σήμερα οι περισσότεροι από τους κοσμολόγους.

 

Η ενέργεια του κενού

Ο Alan  Guth χρησιμοποίησε τις ιδέες της σωματιδιακής φυσικής στο πολύ πρώιμο σύμπαν, για να λύσει πολλά προβλήματα της κοσμολογίας.

 

Η έννοια που επεξεργάστηκε ήταν το αληθές κενό (μια σταθερή κατάσταση του κενού σαν τη θεμελιώδη κατάσταση των ατόμων), και το ψευδοκενό (μια διεγερμένη κατάσταση σαν τις διεγερμένες καταστάσεις των ατόμων). Οι φυσικοί γνωρίζουν (με τη βοήθεια της κβαντικής φυσικής) ότι το ψευδές κενό σχετίζεται με μια τεράστια ενέργεια, που ασκεί ισχυρή βαρυτική επίδραση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, όπως έδειξε ο Αϊνστάιν, η ενέργεια έχει μάζα, και συνεπώς ασκεί και αυτή βαρυτική έλξη, όπως ακριβώς και η κανονική ύλη.

 

Η βαρυτική επίδραση της τεράστιας ενέργειας του κβαντικού κενού είναι φυσικά ισχυρότατα ελκτική. Γι' αυτό και η εν λόγω κολοσσιαία βαρύτητα του ψευδοκενού δεν βοηθάει στην πρόκληση πληθωρισμού, αφού ο πληθωρισμός απαιτεί κάποιο είδος αντιβαρύτητας. Εντούτοις, η τεράστια ενέργεια του ψευδούς κενού συνδέεται με μια εξίσου τεράστια αρνητική πίεση, και αυτή ακριβώς είναι που λύνει το πρόβλημα. Στο ψευδοκενό η αρνητική πίεση είναι κολοσσιαία αντιβαρυτική, που ανταγωνίζεται την εξίσου τρομακτική βαρυτική έλξη της ενέργειας.

 

Στον μεταξύ τους αγώνα τελικά κερδίζει η αρνητική πίεση και γι' αυτό το συνολικό αποτέλεσμα είναι η παραγωγή μιας απωστικής δύναμης τόσο μεγάλης, που μπορεί να διαλύσει το σύμπαν σε κλάσματα του δευτερολέπτου. Αυτή η γιγαντιαία πληθωριστική ώθηση ήταν που προκάλεσε το διπλασιασμό του μεγέθους του σύμπαντος κάθε 10^-34 δευτερόλεπτα.
 

Το κενό μπορεί επίσης όπως και το άτομο να έχει μία ή περισσότερες διεγερμένες καταστάσεις. Αυτές οι καταστάσεις του κενού θα έχουν πολύ διαφορετικές ενέργειες, αν και θα φαίνονταν απολύτως όμοιες. Η κατάσταση χαμηλότερης ενέργειας (δηλαδή η θεμελιώδης κατάσταση) ονομάζεται μερικές φορές αληθές κενό.  Ένα διεγερμένο κενό αντίθετα αναφέρεται ως ψευδοκενό. Στο ψευδοκενό τα πεδία Higgs είναι μηδενικά, ενώ εκεί η πυκνότητα της ενέργειας των πεδίων Higgs είναι κολοσσιαία και σταθερή! Αντίθετα, στο αληθές κενό (με τη χαμηλότερη πυκνότητα ενέργειας) η ενέργεια των πεδίων Higgs έχει την ελάχιστη τιμή της, όμως το ίδιο το πεδίο Higgs είναι διάφορο του μηδενός και μπορεί έτσι να δώσει μάζα στα μέχρι τότε άμαζα σωματίδια, αλληλεπιδρώντας με αυτά.

 

Ο Guth έτσι ανακάλυψε τη βάση για μια περιγραφή του πολύ πρωταρχικού Σύμπαντος, η οποία σήμερα είναι γνωστή σαν πληθωρισμός.

 

Συμπέρασμα

Το όριο στο οποίο πρέπει να εξισορροπηθεί ο ρυθμός διαστολής και η συνολική ενεργειακή πυκνότητα είναι παράλογα ακριβές. Μια μικροσκοπική αλλαγή τότε θα είχε οδηγήσει σε ένα Σύμπαν πολύ διαφορετικό από αυτό που παρατηρούμε σήμερα. Και όμως, αυτή η συντονισμένη με ακρίβεια κατάσταση περιγράφει το Σύμπαν που έχουμε, το οποίο δεν κατέρρευσε αμέσως σε μια ιδιομορφία και το οποίο δεν επεκτάθηκε πολύ γρήγορα για να μπορέσει να σχηματίσει σύνθετες δομές. Αντιθέτως, προκάλεσε όλη τη θαυμάσια ποικιλομορφία των φαινομένων πυρηνικής, ατομικής, μοριακής, κυτταρικής, γεωλογικής, πλανητικής, αστρικής, γαλαξιακής και ομαδοποίησης που έχουμε σήμερα. Είμαστε αρκετά τυχεροί που είμαστε εδώ αυτή τη στιγμή, για να μαθαίνουμε αυτό που έχουμε και να ασχοληθούμε ακόμη περισσότερο με τη διαδικασία της επιστημονικής γνώσης.

 

Το Σύμπαν δεν κατέρρευσε σε μια μαύρη τρύπα λόγω των εξαιρετικά ισορροπημένων συνθηκών κάτω από τις οποίες γεννήθηκε.

Η σκοτεινή ύλη μπορεί να μην υπάρχει πραγματικά – και μια εναλλακτική θεωρία μπορεί να τεθεί υπό δοκιμή

Οι επιστήμονες αναζητούν την «σκοτεινή ύλη» – μια άγνωστη και αόρατη ουσία που νομίζουμε ότι δρα σαν συγκολλητική ουσία για να φτιαχτούν οι μεγάλες δομές, όπως οι γαλαξίες, στο σύμπαν, ενώ αντιπροσωπεύει περίπου το 85% της ύλης και περίπου το 1/4 της συνολικής ενεργειακής της πυκνότητας – για σχεδόν έναν αιώνα. Ο λόγος αυτής της επιμονής είναι ότι η σκοτεινή ύλη είναι απαραίτητη σε μια ποικιλία αστροφυσικών παρατηρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των βαρυτικών αποτελεσμάτων που δεν μπορούν να εξηγηθούν, εκτός κι εάν υπάρχει περισσότερη ύλη από ό, τι μπορεί να δει κανείς. Για το λόγο αυτό, οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν ότι η σκοτεινή ύλη είναι πανταχού παρούσα στο σύμπαν και ότι είχε ισχυρή επιρροή στη δομή και την εξέλιξή του. Ωστόσο, οι αναζητήσεις σκοτεινής ύλης παρέμειναν έως τώρα ανεπιτυχείς.

 

Υπάρχουν όμως και άλλες προσεγγίσεις για να κατανοήσουμε γιατί οι γαλαξίες συμπεριφέρονται τόσο περίεργα. Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κοσμολογίας και της Φυσικής των Αστροσωματιδίων, δείχνει ότι, μεταβάλλοντας λίγο τους νόμους της βαρύτητας στις τεράστιες κλίμακες των γαλαξιών, ίσως δεν χρειάζεται τελικά η σκοτεινή ύλη. 

 

Ο Ελβετός αστρονόμος Fritz Zwicky ανακάλυψε τη δεκαετία του 1930 ότι οι ταχύτητες στα σμήνη των γαλαξιών ήταν πολύ υψηλές για την ορατή μάζα που μπορούσαμε να δούμε. Ένα παρόμοιο φαινόμενο περιγράφηκε από αρκετές ομάδες αστρονόμων, όπως οι Vera Rubin και Kent Ford , όταν μελέτησαν την κίνηση των άστρων στις μακρινές άκρες του γαλαξία της Ανδρομέδας.

 

Οι ταχύτητες των άστρων μακριά από το κέντρο τους αναμενόταν να μειώνονται, καθώς θα αντιμετώπιζαν μικρότερη βαρυτική δύναμη. Αυτό συμβαίνει επειδή, σύμφωνα με τον δεύτερο νόμο κίνησης του Νεύτωνα, η βαρυτική έλξη της ύλης είναι ίση με το γινόμενο της μάζας και της επιτάχυνσής του.

 

Ωστόσο, οι μετρήσεις έδειξαν ότι δεν υπήρχε τέτοια μείωση στις ταχύτητες με την αύξηση της απόστασης. Αυτό οδήγησε τους επιστήμονες να πιστεύουν ότι πρέπει να υπάρχει κάποια αόρατη ύλη εκεί για να δημιουργήσει μια ισχυρότερη βαρυτική έλξη και ταχύτερη αστρική κίνηση. Τις τελευταίες δεκαετίες, αμέτρητοι άλλοι ανιχνευτές συστημάτων βαρύτητας σε κλίμακες πολύ μεγάλου μήκους έδειξαν το ίδιο πρόβλημα.

 

Το μυστήριο της πραγματικής σκοτεινής ύλης παραμένει η τελευταία πρόκληση της σύγχρονης θεμελιώδους φυσικής. Το βασικό ερώτημα είναι αν είναι αναγκαία μια άγνωστη πηγή μάζας με ένα νέο τύπο ύλης (σαν τη σκοτεινή ύλη), ή αν ο βαρυτικός νόμος είναι απλά διαφορετικός σε γιγαντιαίες κλίμακες μήκους.

 

Ενώ η πρώτη επιλογή φαίνεται πολύ δελεαστική, δεν βρήκαμε ακόμη κάποια σκοτεινή ύλη. Επίσης, ενώ οι νόμοι βαρύτητας δοκιμάζονται καλά μέσα στο ηλιακό σύστημα, πρέπει κανείς να τους προσεγγίσει προσεκτικά σε κλίμακες που είναι τουλάχιστον ένα δισεκατομμύριο φορές μεγαλύτερες.

 

Μια καλά γνωστή προσπάθεια για να απαλλαγούμε από την ανάγκη για την παρουσία της σκοτεινής ύλης είναι η Τροποποιημένη Νευτώνεια Δυναμική (MOND), η οποία υποδηλώνει ότι ο νόμος βαρύτητας του Νεύτωνα γίνεται ακανόνιστος όταν η βαρυτική έλξη είναι πολύ αδύναμη – όπως συμβαίνει στις εξωτερικές περιοχές του Γαλαξία. Αλλά αυτή η θεωρία, αν και επιτυχής από πολλές απόψεις, δεν έχει περάσει τις ίδιες αυστηρές δοκιμές με το καθιερωμένο μοντέλο κοσμολογίας μας, το οποίο περιλαμβάνει τη σκοτεινή ύλη.

 

Το κύριο πρόβλημα είναι ότι η MOND δεν μπορεί να εξηγήσει ταυτόχρονα το πρόβλημα της έλλειψης μάζας που υπάρχει στους γαλαξίες και στα σμήνη των γαλαξιών. Ένα άλλο πολύ ισχυρό επιχείρημα εναντίον της MOND βασίζεται στην παρατήρηση των συγκρούσεων μεταξύ των γαλαξιών, όπου τα αστέρια του κάθε γαλαξία περνούν το ένα προς τον άλλο, αλλά τα νέφη του αερίου συγκολλούνται στον κάθε γαλαξία και παραμένουν πίσω. Ένα διάσημο παράδειγμα είναι το σμήνος Bullet, το οποίο αποτελείται από δύο τέτοια συγκρουόμενα σμήνη. Οι παρατηρήσεις δείχνουν ότι η σκοτεινή ύλη ακολουθεί τα αστέρια σε αυτά τα γεγονότα, τα οποία έχουν χαμηλότερη συνολική μάζα από το νέφος αερίου. Η MOND όμως δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί συμβαίνει αυτό. 

 

Έγινε λοιπόν στη νέα μελέτη μια τροποποίηση των νόμων της βαρύτητας με διαφορετικό τρόπο από τη MOND. Η προσέγγισή υποθέτει ότι εκδηλώνεται ένα φαινόμενο γνωστό ως προβολή Vainshtein. Αυτό υποδηλώνει ότι κάθε αρκετά πυκνό, συμπαγές αντικείμενο στο διάστημα δημιουργεί μια αόρατη σφαίρα γύρω του, που καθορίζει πώς συμπεριφέρονται οι νόμοι της φυσικής ανάλογα με την αύξηση της απόστασης. Αυτή η σφαίρα είναι μια θεωρητική έννοια που μας βοηθά να κατανοήσουμε τη διαφορά μεταξύ μικρών και μεγάλων κλιμάκων, αντί μιας πραγματικής φυσικής μεμβράνης.

 

Σύμφωνα με τη θεωρία, μέσα σε αυτή τη φυσαλίδα οι νόμοι της συνηθισμένης Νευτώνειας βαρύτητας που βλέπουμε στο ηλιακό μας σύστημα συγκρατούν τα αντικείμενα που αλληλεπιδρούν με το τεράστιο σώμα στο κέντρο. Εκτός όμως της φυσαλίδας, η νέα θεωρία υποδηλώνει ότι η βαρυτική έλξη από το κεντρικό αντικείμενο μπορεί να ενισχυθεί σημαντικά – παρόλο που δεν υπάρχει περισσότερη μάζα.

 

Το μέγεθος των φυσαλίδων θα είναι ανάλογο με τη μάζα του κεντρικού αντικειμένου. Εάν, για παράδειγμα, σε έναν γαλαξία η σφαίρα έχει ακτίνα λίγων χιλιάδων ετών φωτός – μια τυπική απόσταση στην οποία παρατηρούνται σημάδια σκοτεινής ύλης – η αντίστοιχη σφαίρα του ήλιου μας θα έχει ακτίνα 50.000 αστρονομικών μονάδων A.U. (η απόσταση μεταξύ του ήλιου και της Γης). Ωστόσο, η άκρη του ηλιακού συστήματος απέχει μόλις 50 αστρονομικές μονάδες. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχουν αντικείμενα που θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε τόσο μακριά από τον ήλιο για να ελέγξουμε εάν ο ήλιος έχει διαφορετική βαρυτική έλξη σε αυτά από αυτή που έχει στη Γη. Μόνο η παρατήρηση ολόκληρων συστημάτων πολύ μακριά μας επιτρέπει να το κάνουμε αυτό.

 

Το εκπληκτικό αποτέλεσμα αυτής της θεωρίας είναι ότι το μέγεθος της Νευτώνιας φυσαλίδας μεγαλώνει με την μάζα που περικλείει με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι ο νόμος της βαρύτητας αλλάζει σε διαφορετικές κλίμακες μήκους σε γαλαξίες και σμήνη γαλαξιών αντίστοιχα και επομένως μπορεί να εξηγήσει την φαινόμενη σκοτεινή ύλη και στα δύο συστήματα ταυτόχρονα. Αυτό δεν είναι δυνατό με τη MOND. Επιπλέον, είναι σύμφωνο με την παρατήρηση του Σμήνος Bullet. Αυτό συμβαίνει επειδή τα νέφη αερίων που έμειναν πίσω κατά τη σύγκρουση δεν είναι αρκετά συμπαγή για να δημιουργήσουν μια σφαίρα γύρω τους – πράγμα που σημαίνει ότι η φαινόμενη σκοτεινή ύλη είναι αξιοσημείωτη μόνο γύρω από τα πιο συμπαγή αστέρια. Η MOND όμως δεν διακρίνει τα αστέρια και τα νέφη αερίων.

 

Προς μεγάλη έκπληξη των επιστημόνων, η θεωρία τους επέτρεψε να εξηγήσουν τις αστρικές ταχύτητες στους γαλαξίες πολύ καλύτερα από ό, τι με τη γενική σχετικότητα του Αϊνστάιν , που επιτρέπει τη ύπαρξη της σκοτεινής ύλης. Έτσι, μπορεί να υπάρχει λιγότερο μυστηριώδης σκοτεινή ύλη εκεί έξω από όσο πιστεύουμε – και ίσως και καθόλου.

 

Οι ειδικοί σχεδιάζουν να διερευνήσουν περαιτέρω αυτό το ενδιαφέρον φαινόμενο. Θα μπορούσε επίσης να είναι υπεύθυνη για την υψηλή μεταβλητότητα της γαλαξιακής κίνησης , για την οποία συγκεντρώνουν όλο και περισσότερα στοιχεία.

 

Κάθε τεράστιο σώμα στρεβλώνει το χώρο και το χρόνο γύρω του, σύμφωνα με τη γενική σχετικότητα. Το αποτέλεσμα αυτής της στρέβλωσης είναι οι φωτεινές ακτίνες να λαμβάνουν μια εμφανή στρέβλωση γύρω από το αντικείμενο αντί να ταξιδεύουν σε ευθεία γραμμή – ένα φαινόμενο που ονομάζεται βαρυτικός φακός. Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δοκιμή του ευρήματος της νέας θεωρίας θα ήταν η παρατήρηση της ακριβούς βαρυτικής εκτροπής του φωτός από μεμονωμένους γαλαξίες, η οποία όμως είναι μια δύσκολη μέτρηση. Η θεωρία αυτή προβλέπει μια ισχυρότερη παραμόρφωση του φωτός για πολύ συμπαγείς γαλαξίες. Έτσι, θα μπορούσε κάποια στιγμή η θεωρία είτε να διαψευστεί ή να επιβεβαιωθεί από μια τέτοια μέτρηση.

Γονιδίωμα: Είμαστε «παιδιά» των μεταλλάξεών μας

Εξέλιξη. Μια διαδικασία εκατομμυρίων ετών, που επέτρεψε στον άνθρωπο να κυριαρχήσει στη Γη, να στρέψει το βλέμμα του στο Διάστημα και να στείλει τεχνητές συσκευές εκεί. Μια διαδικασία που του επέτρεψε τελικά να συλλάβει την ίδια την ιδέα της εξέλιξης. Μια διαδικασία η οποία σε γενετικό επίπεδο καθορίζεται από δύο παράγοντες: Τον ανασυνδυασμό των γονιδίων όταν τα χρωμοσώματα των γονιών μας «ζευγαρώνουν» και τις τυχαίες μεταλλάξεις που αναπόφευκτα προκύπτουν.

 

Ή τουλάχιστον αυτό πιστεύαμε έως τώρα. Ένας νέος χάρτης του ανθρώπινου γονιδιώματος, ο λεπτομερέστερος που έχουμε δημιουργήσει, παρέχει στους επιστήμονες μια πιο αναλυτική ματιά στα μυστήρια που διαδραματίζουν αυτές οι διαδικασίες. Και αποκαλύπτει ότι οι μεταλλάξεις αυτές ίσως τελικά να μην είναι τόσο τυχαίες όσο νομίζαμε.

Βιολογικός ντετερμινισμός λοιπόν; Όχι ακριβώς. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή.

 

Μια εκρηκτική διαδικασία δημιουργίας

Στις 25 Ιανουαρίου η ισλανδική βιοφαρμακευτική εταιρεία deCODE δημοσίευσε τον πρώτο γενετικό χάρτη του ανθρώπινου γονιδιώματος, χρησιμοποιώντας δεδομένα αλληλουχίας ολόκληρου του γονιδιώματος. Το γεγονός αυτό καθιστά τον συγκεκριμένο χάρτη τον λεπτομερέστερο του είδους του. Η deCODE είναι μια από τις πρωτοπόρους στη μελέτη του ανθρώπινου γονιδιώματος.

 

Όταν, λοιπόν, ωάριο και σπερματοζωάριο ενώνονται, το γενετικό υλικό που περιέχουν υφίσταται σημαντική αναδιάταξη. Οι έλικες του DNA σπάνε έτσι ώστε τα χρωμοσώματα από κάθε γονέα να ενωθούν. Η διαδικασία, γνωστή ως ανασυνδυασμός, είναι αυτή ακριβώς που οδήγησε στην εξέλιξη. Ανακατεύει το γενετικό υλικό έτσι ώστε οι απόγονοι να μη διαθέτουν το ακριβές αντίγραφο του κάθε χρωμοσώματος που έχουν οι γονείς τους. Με άλλα λόγια, αν σήμερα υπάρχουν 7,7 δισεκατομμύρια απολύτως διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι, οφείλεται στην παραπάνω εκρηκτική διαδικασία καταστροφής και δημιουργίας.

 

Ωστόσο, σε κάθε εκρηκτική διαδικασία υπάρχουν και αστοχίες. Στην περίπτωση του ανθρώπινου γονιδιώματος, «μεταλλάξεις». Συγκεκριμένα, πρόκειται για τις λεγόμενες de novo μεταλλάξεις, δηλαδή νέες μεταλλάξεις που δεν κληρονομούνται από κανέναν από τους δύο γονείς και οι οποίες έχουν συνδεθεί με σπάνιες παιδικές παθήσεις, όπως ο αυτισμός.

 

Η μέχρι σήμερα εδραιωμένη άποψη ήθελε τις de novo μεταλλάξεις να είναι απολύτως τυχαίες. Ο χάρτης της deCODE, όμως, αποκάλυψε κάτι εντελώς διαφορετικό.

 

Mηχανισμός παραγωγής ποικιλίας

Για να εξασφαλίσουν την εγκυρότητα της μελέτης, οι ερευνητές της deCODE χρησιμοποίησαν την πιο μεγάλη δεξαμενή δείγματος έως σήμερα. Ειδικότερα, εξέτασαν δεδομένα αλληλουχίας ολόκληρου του γονιδιώματος και μεμονωμένες γενετικές μεταλλάξεις από 150.000 Ισλανδούς, διαφορετικών γενεών. Έτσι κατέληξαν σε περισσότερους από 4,5 εκατομμύρια ανασυνδυασμούς γονιδίων και 200.000 de novo μεταλλάξεις. Αποτέλεσμα: Ενας γονιδιωματικός χάρτης με τέσσερις φορές λεπτομερέστερη ανάλυση από τον αντίστοιχο προηγούμενο.

 

Με έκπληξή τους οι ερευνητές της deCODE ανακάλυψαν ότι οι de novo μεταλλάξεις δεν είναι τελικά απολύτως τυχαίες. Για την ακρίβεια είναι τόσο ώστε να υπάρχει ποικιλομορφία στους απογόνους, αλλά εντός ορίων. Ειδικότερα, ο χάρτης της deCODE αποτύπωσε ότι οι de novo μεταλλάξεις είναι πάνω από 50 φορές πιο συχνές σε περιοχές ανασυνδυασμού, δηλαδή εκεί που «σπάει» το DNA, από ό,τι αλλού στο γονιδίωμα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι οι γυναίκες συμβάλλουν περισσότερο στον ανασυνδυασμό των γονιδίων και οι άνδρες στις μεταλλάξεις, οπότε και στην εκδήλωση σπάνιων παιδικών παθήσεων.

 

«Αυτό που βλέπουμε είναι ότι το γονιδίωμα είναι ένας μηχανισμός παραγωγής ποικιλίας, αλλά εντός συγκεκριμένων ορίων. Πρόκειται για μια σαφώς ευεργετική διαδικασία για την επιτυχία του είδους μας, αλλά με μεγάλο κόστος για τα άτομα με σπάνιες ασθένειες, οι οποίες αποτελούν συλλογική ευθύνη για την κοινωνία και πρέπει να προσπαθήσουμε να τις αντιμετωπίσουμε», επεσήμανε ο Kari Stefansson, νευρολόγος, ιδρυτής και CEO της deCODE.

 

De novo μεταλλάξεις και αυτισμός

O αυτισμός είναι μία από τις παθήσεις, τα αίτια της οποίας μάς είναι άγνωστα και έχουν συνδεθεί με τις de novo μεταλλάξεις. Πρόκειται για κατάσταση που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες επικοινωνίας, προβλήματα συμπεριφοράς, έλλειψη λεπτών κινητικών δεξιοτήτων, ενώ σε βαριές μορφές συνοδεύεται από χαμηλό IQ και έλλειψη γλωσσικής επικοινωνίας. Ακριβώς λόγω της ποικιλίας και του βαθμού των συμπτωμάτων που σχετίζονται με τον αυτισμό, οι επιστήμονες κάνουν λόγο για «διαταραχές αυτιστικού φάσματος».

 

Το 2017 μια ομάδα ερευνητών από πολλά ιδρύματα στις ΗΠΑ κατόρθωσε να συσχετίσει τις de novo μεταλλάξεις με τις κινητικές δυσκολίες που παρουσιάζονται σε άτομα με αυτισμό. Οι ερευνητές ανέλυσαν στοιχεία από μια βάση δεδομένων με πληροφορίες για άτομα που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα και τις οικογένειές τους. Οι πληροφορίες αφορούσαν 2.760 τέτοιες οικογένειες και περιελάμβαναν στοιχεία από το γονιδίωμα, καθώς και στοιχεία συμπεριφοράς μελών.

 

Οι ερευνητές στη συνέχεια συνέκριναν γνωστές de novo μεταλλάξεις σε άτομα που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα με περιγραφόμενα συμπεριφορικά σχήματα. Έτσι, κατόρθωσαν να προσδιορίσουν 57 επαναλαμβανόμενες μεταλλάξεις που θα μπορούσαν να σχετίζονται με ελλείψεις κινητικών δεξιοτήτων. Ωστόσο, δεν εντόπισαν καμία συσχέτιση μεταξύ αυτών των de novo μεταλλάξεων και χαμηλού IQ, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι δυσκολίες στη λεπτή κινητικότητα και το χαμηλό IQ αυτιστικών ατόμων έχουν διαφορετική αφετηρία.

 

Ποια είναι η deCODE;

Η deCODE genetics είναι μια βιοφαρμακευτική εταιρεία με έδρα το Ρέικιαβικ της Ισλανδίας, η οποία ιδρύθηκε το 1996 από τον Kari Stefansson, με στόχο τον εντοπισμό ανθρώπινων γονιδίων που σχετίζονται με κοινές ασθένειες, μέσω της χρήσης δημογραφικών μελετών. Η εταιρεία έχει εντοπίσει γονίδια τα οποία πιστεύεται ότι εμπλέκονται σε καρδιαγγειακές παθήσεις, τον καρκίνο και τη σχιζοφρένεια.

Πώς να αλλάξουμε το παραμύθι μας

Αυτό που είναι σημαντικό να καταλάβουμε είναι ότι μπορούμε να είμαστε οτιδήποτε θέλουμε να είμαστε, μια και ο καλλιτέχνης είμαστε εμείς και η ζωή μας είναι η δημιουργία μας. Το παραμύθι είναι δικό μας. Είναι η κωμωδία ή το δράμα μας και, αν τελικά το παραμύθι αλλάζει συνεχώς, τότε γιατί να μην κατευθύνουμε αυτή την αλλαγή με επίγνωση;

Τώρα που είμαστε καλλιτέχνες με επίγνωση, μπορούμε να δούμε αν μας αρέσει η τέχνη μας και μπορούμε να εξασκηθούμε ώστε να την κάνουμε καλύτερη. Η εξάσκηση φέρνει την επίτευξη. Όμως η δράση κάνει τη διαφορά. ‘Όταν το ανακάλυψα, αυτό που έκανα ήταν να αναλάβω την ευθύνη για την τέχνη μου και να εξαγνίσω το πρόγραμμά μου. Ως καλλιτέχνης, άρχισα να εξερευνώ τις δυνατότητες – κάθε δράση και κάθε αντίδραση. Μιας και το έφερε η συζήτηση, αυτή είναι η πραγματική μας φύση, να εξερευνούμε.

Τι να εξερευνήσουμε; Τη ζωή! Τι άλλο μπορούμε να εξερευνήσουμε;
Το να αλλάξουμε το παραμύθι της ζωής μας είναι αυτό που οι Τολτέκοι ονομάζουν επίτευξη της μεταμόρφωσης. Έχει να κάνει με τη μεταμόρφωση του εαυτού μας, του παραμυθά, αυτού που ονειρεύεται. Η ζωή αλλάζει τόσο γρήγορα και μπορούμε να δούμε ότι μεταμορφωνόμαστε διαρκώς, αλλά οδηγούμαστε στην επίτευξη αυτής της μεταμόρφωσης μόνο όταν πάψουμε να αντιστεκόμαστε στην αλλαγή. Αντιθέτως, μπορούμε να εκμεταλλευόμαστε και να απολαμβάνουμε την αλλαγή. Η επίτευξη της μεταμόρφωσης σημαίνει να ζούμε διαρκώς στην παρούσα στιγμή, στο εδώ και τώρα. Η ζωή είναι ένα αιώνιο παρόν, επειδή η δύναμη της ζωής δημιουργεί τώρα το κάθε τι και μεταμορφώνει τα πάντα επίσης τώρα.

Πώς να αλλάξουμε το παραμύθι μας;
Γνωρίζουμε πια ότι δημιουργούμε το παραμύθι μας σύμφωνα με αυτό που πιστεύουμε για τον εαυτό μας. Για να μεταμορφώσουμε αυτό που πιστεύουμε για τον εαυτό μας, πρέπει να ξεμάθουμε αυτά που ήδη έχουμε μάθει. Όταν τα ξεμάθουμε, η πίστη μας επιστρέφει σε εμάς. Η προσωπική μας δύναμη αυξάνεται και μπορούμε να την επενδύσουμε σε νέα πιστεύω.

Αν θέλουμε να γνωρίζουμε την αλήθεια, εάν είμαστε έτοιμοι να αποσύρουμε την πίστη μας από τα ψέματα, τότε πρέπει να θυμόμαστε τους δύο κανόνες: Μην πιστεύετε τον εαυτό σας και μην πιστεύετε κανέναν άλλο. Αυτό σας δίνει διαύγεια γύρω από πολλά πράγματα, αλλά μπορεί να χρειαστούμε λίγη υποστήριξη ώστε να σταματήσουμε να πιστεύουμε στα ψέματα και να αρχίσουμε να σπάμε όλες τις συμφωνίες που στρέφονται ενάντια σε εμάς τους ίδιους.

Αυτή την υποστήριξη την προσφέρουν οι Τέσσερις Συμφωνίες. Υπάρχουν μόνο για εμάς, για τον πρωταγωνιστή του παραμυθιού μας. Αυτές οι τέσσερις απλές συμφωνίες μπορούν να μας οδηγήσουν στην ατομικότητά μας:

Να είμαστε άμεμπτοι με τον λόγο μας.
Να μην παίρνουμε τίποτε προσωπικά.
Να μην κάνουμε υποθέσεις.
Να κάνουμε πάντα το καλύτερο που μπορούμε.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αλλάξουμε το παραμύθι μας, αλλά οι Τέσσερις Συμφωνίες είναι τα αγαπημένα μου εργαλεία για τη μεταμόρφωση. Γιατί; Επειδή έχουν τη δύναμη να μας βοηθήσουν να ξεμάθουμε όλους εκείνους τους τρόπους που έχουμε μάθει ώστε να χρησιμοποιούμε τον λόγο μας ενάντια στον εαυτό μας. Απλώς ακολουθώντας αυτές τις συμφωνίες, αμφισβητούμε όλες εκείνες τις απόψεις που δεν είναι τίποτε παραπάνω από δεισιδαιμονίες και ψέματα.

*Να είμαστε άμεμπτοι με τον λόγο μας επειδή τον χρησιμοποιούμε για να δημιουργούμε το παραμύθι μας.
*Να μην παίρνουμε τίποτε προσωπικά, επειδή ζούμε στο δικό μας παραμύθι και οι άλλοι άνθρωποι ζουν στο δικό τους.
*Να μην κάνουμε υποθέσεις, επειδή οι περισσότερες δεν είναι αληθινές είναι φανταστικές, και όταν ο παραμυθάς φτιάχνει παραμύθια -ειδικά για τους άλλους παραμυθάδες- τότε δημιουργεί μεγάλα δράματα.
*Να κάνουμε πάντα το καλύτερο που μπορούμε, επειδή αυτό εμποδίζει τη φωνή της γνώσης να μας δικάσει και όταν αναλαμβάνουμε δράση, εμποδίζουμε τη φωνή να μας μιλάει.

Ο παραμυθάς, ο ψεύτης μέσα στο κεφάλι μας, μας επιβάλλει να χρησιμοποιούμε τον λόγο μας ενάντια στον εαυτό μας. Μας επιβάλλει να παίρνουμε προσωπικά τα πάντα, κάνει πολλές υποθέσεις και μας επιβάλλει να αποτύχουμε να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να γαληνέψουμε τον νου, αρκεί μόνο να τους χρησιμοποιήσουμε. Ωστόσο, κατά την άποψή μου ο καλύτερος τρόπος είναι να ασκούμε τις Τέσσερις Συμφωνίες. Αυτές οι συμφωνίες έχουν τη δύναμη να σπάσουν χιλιάδες από τις μικρές συμφωνίες που καταφέρονται ενάντια στον εαυτό μας, αλλά δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται. Πολλοί άνθρωποι λένε: «Καταλαβαίνω τις Τέσσερις Συμφωνίες και αλλάζουν τη ζωή μου, αλλά δεν μπορώ να συνεχίσω από ένα συγκεκριμένο σημείο και μετά». Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε επειδή εκείνη τη στιγμή αντιμετωπίζουμε μια ισχυρή πεποίθηση. Η πίστη (θέληση) που επενδύσαμε σε αυτήν την πεποίθηση είναι πιο ισχυρή από την πίστη που διαθέτουμε για να την αλλάξουμε. Γι’ αυτόν το λόγο είναι σημαντικό να εξασκηθούμε πρώτα στην ανάκτηση της πίστης από τις μικρές πεποιθήσεις.

Κάθε φορά που εξασκούμε τις Τέσσερις Συμφωνίες, η έννοιά τους πηγαίνει όλο και πιο βαθιά

Μοιάζει αλλιώτικο, επειδή έχουμε σπάσει κιόλας ορισμένες μικρές συμφωνίες. Τώρα, μπορούμε να πάμε λίγο πιο βαθιά, και πάμε όλο και πιο βαθιά μέχρι που θα έρθει η στιγμή που θα ανοίξουμε τα πνευματικά μας μάτια. Οταν τελικά καταφέρουμε να μεταμορφωθούμε, η ζωή μας γίνεται ένα όνειρο που είναι έργο τέχνης, μια έκφραση του συναισθηματικού μας σώματος, όπως ήταν πριν τη γνώση.

Αρχαϊκή Λυρική Ποίηση: Τα είδη της λυρικής ποίησης, Κυρίως Λυρική Ποίηση

Τραγούδια αφιερωμένα σε θεούς

Ύμνος: πρόκειται για λατρευτικό τραγούδι αφιερωμένο σε κάποιον θεό, σε αντιδιαστολή προς το ἐγκώμιον που επαινούσε κάποιον θνητό (EG 540. 46). Παλαιότερα η λέξη αναφερόταν σε αφηγηματική ποίηση γραμμένη σε δακτυλικό εξάμετρο, όπως οι ύμνοι που παραδίδονται με το όνομα του Ομήρου. Οι μικρότεροι από αυτούς λειτουργούσαν πρωταρχικά ως ένα εισαγωγικό προοίμιο στην απαγγελία ενός έπους που ακολουθούσε. Αντίθετα, στους εκτενέστερους ομηρικούς ύμνους το κομμάτι της εξιστόρησης των κατορθωμάτων του θεού αναπτύχθηκε σε αυτόνομο ποιητικό είδος.

 

Στον ύμνο ανήκουν επιμέρους μορφές του χορικού άσματος, όπως ο παιάν, ο διθύραμβος ή το προσόδιο. Ύμνοι απαγγέλλονταν σε διάφορες γιορτές θεών και σε αγώνες τραγουδιού. Τυπικά μέρη του ύμνου είναι: η επίκληση του θεού, η μνεία της καταγωγής και των αρετών του, η εξιστόρηση των επιφανών πράξεών του και, τέλος, η παράκληση / χαιρετισμός προς τον θεό. Ανάλογα με το περιεχόμενό του ο ύμνος διακρίνεται σε «ευκτικό» και «απευκτικό» και ανάλογα με τη μορφή του σε «κλητικό» και «υμνικό».

 

Οι ύμνοι που συνέθεσαν οι λυρικοί ποιητές αποτελούν ποιήματα γραμμένα με στροφική μορφή και λυρικά μέτρα που συνοδεύονταν μουσικά από κιθάρα. Αυτό ισχύει τόσο για τους ύμνους που προορίζονταν για σόλο εκτέλεση (όπως οι ύμνοι της Σαπφώς [απόσπ. 191P], του Αλκαίου και του Αρχίλοχου) όσο και για τους ύμνους της χορικής ποίησης που ακούγονταν στις λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμή των θεών (όπως οι ύμνοι του Αλκμάνα, του Πινδάρου και του Βακχυλίδη).

 

Νόμος: ως μουσικός όρος η λέξη νόμος συνδηλώνει τον «σκοπό» ή τη «μελωδία». Ως ποιητικό είδος παραπέμπει σε ένα μονωδικό τραγούδι που άδεται με συνοδεία κιθάρας ή αυλού είτε για χορικό άσμα προς τιμή του Απόλλωνα (όπως και ο παιάνας). Η εξέλιξη του νόμου συνδέεται με κάποιους μυθικούς μουσικούς της αρχαιότητας, όπως με τον Τέρπανδρο από τη Λέσβο που φέρεται ως ο ευρετής του κιθαρωδικού νόμου, καθώς έντυσε μελωδικά τα ομηρικά και δικά του εξάμετρα συνθέματα, με τον Κλωνά από την Τεγέα που θεωρείται ο διαμορφωτής του αυλωδικού νόμου και με τον Σακάδα από το Άργος, τον πρώτο νικητή στα Πύθια του 582 π.Χ. με έναν οργανικό αυλωδικό νόμο. Θέμα αυτού του πυθικού νόμου ήταν ο αγώνας του Απόλλωνα με τον δράκοντα Πύθωνα. Η παράδοση αναφέρει ότι η φήμη που απέκτησε ο Σακάδας από τις νίκες του σε μουσικούς αγώνες ήταν τέτοια που ακόμη και ο Απόλλωνας, όταν άκουσε την μουσική του, ξεπέρασε την απέχθεια που έτρεφε για τον αυλό.

 

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ύφους του νόμου είναι η λιτότητα, η αυστηρότητα, η εμμονή στην τάσιν (= τόνο) και η απαγόρευση κάθε εναλλαγής ρυθμού και αρμονίας. Ο νόμος αποτελείται από επτά μέρη, από τα οποία τα τέσσερα πρώτα αντιστοιχούν στη «βάση» και στο «γύρισμα» (ἀρχά, μεταρχά, κατατροπά, μετακατατροπά) και ζευγαρώνουν κατ' αντιστοιχία. Ο ὀμφαλός, το μεσαίο και πιο σημαντικό μέρος του νόμου, περιέχει τη μυθολογική διήγηση· παλαιότερα η διαμόρφωσή του ήταν άμεσα εξαρτημένη από το έπος. Σφραγίς ονομαζόταν το μέρος εκείνο του νόμου, όπου ο ποιητής μιλούσε για τον εαυτό του, τις σκέψεις και τις επιθυμίες του (Τιμόθεος, Πέρσαι 202-220P). Ο νόμος έκλεινε με τον ἐπίλογο (Τιμόθεος, Πέρσαι 237-240P). Νέα πνοή και μεγαλύτερη ελευθερία στον νόμο έδωσε ο Φρύνις. Οι Πέρσες του Τιμόθεου είναι το καλύτερο δείγμα της νέας μορφής νόμου που έχουμε στη διάθεσή μας.

 

Παιάνας: πρόκειται για χορικό άσμα αφιερωμένο αρχικά στη λατρεία του Απόλλωνα θεραπευτή. Η ετυμολογία του όρου είναι άγνωστη· κάποιοι συνδέουν τη λέξη με το ρ. παίειν (= χτυπώ), άλλοι συνδέουν τον παιάνα με τον Παιάν ή Παιήων, έναν θεό της ιατρικής, ο οποίος στην Ιλιάδα αναφέρεται ως ιατρός των θεών. Αργότερα η μορφή αυτή ταυτίστηκε με τον Απόλλωνα. Τυπικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του παιάνα είναι η λατρευτική κραυγή που επανερχόταν σαν επωδός, η επίκληση του θεού ἰὴ Παιάν. Η κραυγή αυτή ακούγεται ακόμη και ανεξάρτητα από το χορικό αυτό είδος.

 

Το περιεχόμενο του παιάνα ήταν παρακλητικό ή ευχαριστήριο. Εκτελούνταν σε διάφορες περιστάσεις της κοινωνική ζωής, όπως κατά τη διάρκεια συμποσίων (Αλκμάν 39P), σε λατρευτικές εκδηλώσεις, πριν ή κατά τη διάρκεια πολεμικών αναμετρήσεων κ.α. Στα χρόνια που ακολούθησαν παιάνες τιμούσαν και άλλους θεούς, όπως τον Ασκληπιό, την Άρτεμη και τον Διόνυσο, ενώ σπάνια εκτελούνταν προς τιμή κάποιου θνητού. Δείγματα παιάνων διαθέτουμε από τον Αρχίλοχο, ο οποίος μιλά για το ανάκρουσμα ενός «λέσβιου παιάνα» και σαφώς περισσότερα από τον Πίνδαρο (απόσπ. 52b Sn.-M.) και τον Βακχυλίδη.

 

Διθύραμβος: χορικό άσμα αφηγηματικού περιεχομένου και λατρευτικής λειτουργίας προς τιμή του θεού Διονύσου. Ο Αρίων ήταν ο πρώτος που φέρεται ότι συνέθεσε διθύραμβο, τον τιτλοφόρησε, τον δίδαξε σε χορό και τον εκτέλεσε σε παράσταση στην Κόρινθο. Στην πιο εξελιγμένη μορφή του ο διθύραμβος θα ξεφύγει από τα όρια του διονυσιακού μύθου, θα εμπλουτιστεί με νέα στοιχεία και θα αποτελέσει τεχνικά τον προθάλαμο της τραγωδίας. Σιγά σιγά όμως το διονυσιακό χορικό τραγούδι αποσπάται από το λατρευτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο γεννήθηκε και ακολουθεί αυτόνομη πορεία καθώς θα καλλιεργηθεί από πολλούς ποιητές.

 

Στον Λάσο τον Ερμιονέα και στη μουσική θεωρία που διατύπωσε το β' μισό του 6ου αι. οφείλει ο διθύραμβος την καλλιτεχνική διαμόρφωσή του. Κάτω από την επίδρασή του καθιερώθηκαν στην Αθήνα την εποχή του Ιππάρχου αγώνες διθυράμβου ανεξάρτητοι από αυτούς της τραγωδίας στις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές. Η εκτέλεση διθυράμβων στα Μ. Διονύσια και στα Λήναια συνιστά τη νέα έκφραση της διονυσιακής λατρείας και συμβάλλει καθοριστικά στην πολιτική και κοινωνική ζωή της πόλης με τη συμμετοχή του δήμου και την ουσιαστική υποστήριξη του τυράννου. Ολόκληροι σώζονται διθύραμβοι του Βακχυλίδη (απόσπ. 18 Sn.-M.) και σπαραγματικά του Πινδάρου (απόσπ. 1 Sn.-M.).

 

Προσόδιον: πομπικό τραγούδι που ψαλλόταν με συνοδεία αυλού καθοδόν προς τους βωμούς και τους ναούς των θεών. Ο Κλωνάς αναφέρεται ως ο πρώτος συνθέτης προσοδίων. Ο Παυσανίας (4. 32. 2) αναφέρει στίχους από πολύ πρώιμο παράδειγμα προσοδίου προς τιμή του Απόλλωνα που ανέθεσαν οι Κορίνθιοι να συνθέσει ο Εύμηλος από την Κόρινθο. Προσόδια σε «δώριο τρόπο» έγραψαν ο Αλκμάνας, ο Σιμωνίδης, ο Πίνδαρος και ο Βακχυλίδης (απόσπ. 11-12, 13 Sn.-M.). Αν και το λυρικό αυτό είδος δεν μαρτυρείται αρκετά στις γραπτές πηγές διαθέτουμε αρκετές παραστάσεις πομπικών τραγουδιών στην πλαστική τέχνη.

 

Υπόρχημα: πρόκειται για χορικό άσμα με όρχηση. Αλλιώς ονομάζεται πυρρίχη. Καθώς όλη η χορική ποίηση χορεύεται, το όνομα πρέπει να δηλώνει ότι πρόκειται για ιδιαίτερα ζωηρό τραγούδι που συνοδεύεται από μιμητικά βήματα και ερμηνευτικές χειρονομίες.

 

Αναφορές στο λυρικό αυτό είδος γίνονται ήδη στον Όμηρο και ειδικότερα στην ασπίδα του Αχιλλέα. Ωστόσο σε αυτή την πρώιμη φάση εκτέλεσής του το υπόρχημα δεν είχε αυστηρά χορικό χαρακτήρα, αφού στα ομηρικά ποιήματα ο Δημόδοκος τραγουδά μόνος του. Πατρίδα του υπορχήματος αναφέρεται η Κρήτη και η Σπάρτη, ενώ ο Θάλητας από την Γόρτυνα θεωρείται ως ο πρώτος συνθέτης τέτοιων τραγουδιών. Απόσπασμα υπορχήματος σώζεται με το όνομα του Πρατίνα του Φλειασίου, ενώ σπαράγματα έχουμε στη διάθεσή μας από τα υπορχήματα του Πινδάρου και του Βακχυλίδη (απόσπ. 14 και 15 Sn.-M.). Χάρη στα λείψανα που διαθέτουμε από υπορχήματα του Πινδάρου διαπιστώνουμε ότι: ο χορός του υπορχήματος ονομάζεται «κρητικός τρόπος», τα υπορχήματα είναι γραμμένα σε κρητικό μέτρο και, τέλος, έχουν μύθο και γνώμες, χωρίς να είναι σαφής η θέση τους στο ποίημα.