ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Βάτραχοι (549-589)

ΠΑΝΔΟΚΕΥΤΡΙΑ Α’
Πλαθάνη, Πλαθάνη, δεῦρ᾽ ἔλθ᾽. ὁ πανοῦργος οὑτοσί,
550 ὃς εἰς τὸ πανδοκεῖον εἰσελθών ποτε
ἑκκαίδεκ᾽ ἄρτους κατέφαγ᾽ ἡμῶν— ΠΑΝΔΟΚΕΥΤΡΙΑ Β’. νὴ Δία,
ἐκεῖνος αὐτὸς δῆτα. ΞΑ. κακὸν ἥκει τινί.
ΠΑ. Α’ καὶ κρέα γε πρὸς τούτοισιν ἀνάβραστ᾽ εἴκοσιν
ἀνημιωβολιαῖα— ΞΑ. δώσει τις δίκην.
555 ΠΑ. Α’ καὶ τὰ σκόροδα τὰ πολλά. ΔΙ. ληρεῖς, ὦ γύναι,
κοὐκ οἶσθ᾽ ὅ τι λέγεις. ΠΑ. Α’ οὐ μὲν οὖν με προσεδόκας,
ὁτιὴ κοθόρνους εἶχες, ἂν γνῶναί σ᾽ ἔτι.
τί δαί; τὸ πολὺ τάριχος οὐκ εἴρηκά πω.
ΠΑ. Β’ μὰ Δί᾽ οὐδὲ τὸν τυρόν γε τὸν χλωρόν, τάλαν,
560 ὃν οὗτος αὐτοῖς τοῖς ταλάροις κατήσθιεν.
ΠΑ. Α’ κἄπειτ᾽ ἐπειδὴ τἀργύριον ἐπραττόμην,
ἔβλεψεν εἴς με δριμὺ κἀμυκᾶτό γε—
ΞΑ. τούτου πάνυ τοὔργον· οὗτος ὁ τρόπος πανταχοῦ.
ΠΑ. Α’ καὶ τὸ ξίφος γ᾽ ἐσπᾶτο μαίνεσθαι δοκῶν.
565 ΠΑ. Β’ νὴ Δία, τάλαινα. ΠΑ. Α’ νὼ δὲ δεισάσα γέ πω
ἐπὶ τὴν κατήλιφ᾽ εὐθὺς ἀνεπηδήσαμεν·
ὁ δ᾽ ᾤχετ᾽ ἐξᾴξας γε τὰς ψιάθους λαβών.
ΞΑ. καὶ τοῦτο τούτου τοὔργον. ΠΑ. Α’ ἀλλ᾽ ἐχρῆν τι δρᾶν.
ἴθι δὴ κάλεσον τὸν προστάτην Κλέωνά μοι—
570 ΠΑ. Β’ σὺ δ᾽ ἔμοιγ᾽ ἐάνπερ ἐπιτύχῃς Ὑπέρβολον·
ΠΑ. Α’ ἵν᾽ αὐτὸν ἐπιτρίψωμεν. ὦ μιαρὰ φάρυξ,
ὡς ἡδέως ἄν σου λίθῳ τοὺς γομφίους
κόπτοιμ᾽ ἄν, οἷς μου κατέφαγες τὰ φορτία.
ΞΑ. ἐγὼ δέ γ᾽ εἰς τὸ βάραθρον ἐμβάλοιμί σε.
575 ΠΑ. Β’ ἐγὼ δὲ τὸν λάρυγγ᾽ ἂν ἐκτέμοιμί σου
δρέπανον λαβοῦσ᾽, ᾧ τὰς χόλικας κατέσπασας.
ΠΑ. Α’ ἀλλ᾽ εἶμ᾽ ἐπὶ τὸν Κλέων᾽, ὃς αὐτοῦ τήμερον
ἐκπηνιεῖται ταῦτα προσκαλούμενος.

ΔΙ. κάκιστ᾽ ἀπολοίμην, Ξανθίαν εἰ μὴ φιλῶ.
580 ΞΑ. οἶδ᾽ οἶδα τὸν νοῦν· παῦε παῦε τοῦ λόγου.
οὐκ ἂν γενοίμην Ἡρακλῆς αὖ. ΔΙ. μηδαμῶς,
ὦ Ξανθίδιον. ΞΑ. καὶ πῶς ἂν Ἁλκμήνης ἐγὼ
υἱὸς γενοίμην δοῦλος ἅμα καὶ θνητὸς ὤν;
ΔΙ. οἶδ᾽ οἶδ᾽ ὅτι θυμοῖ, καὶ δικαίως αὐτὸ δρᾷς·
585 κἂν εἴ με τύπτοις, οὐκ ἂν ἀντείποιμί σοι.
ἀλλ᾽ ἤν σε τοῦ λοιποῦ ποτ᾽ ἀφέλωμαι χρόνου,
πρόρριζος αὐτός, ἡ γυνή, τὰ παιδία,
κάκιστ᾽ ἀπολοίμην, κἀρχέδημος ὁ γλάμων.
ΞΑ. δέχομαι τὸν ὅρκον κἀπὶ τούτοις λαμβάνω.

***
Βγαίνει μια ξενοδόχα, βλέπει το Διόνυσο με τη λεοντή και το ρόπαλο και παίρνοντάς τον για τον Ηρακλή φωνάζει μιαν άλλη ξενοδόχα, που ερχόταν από πίσω.
Η ΠΡΩΤΗ ΞΕΝΟΔΟΧΑ
Πλαθάνη, τρέξε. Νά ο αχρείος που μπήκε
550 κάποτε μες στο χάνι και δεκάξι
μας έφαγε ψωμιά…
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΞΕΝΟΔΟΧΑ
Ναι, εκείνος είναι.
ΞΑΝ., μέσα του.
Κάποιος θα μπλέξει. Α’ ΞΕΝ. μα και κρέας βρασμένο,
είκοσι, του μισού οβολού, μερίδες…
ΞΑΝ., μέσα του.
Κάποιος θα παιδευτεί. Α’ ΞΕΝ. και πλήθος σκόρδα.
ΔΙΟ. Κυρά, παραμιλάς· τί λες δεν ξέρεις.
Α’ ΞΕΝ. Θαρρούσες, βρε, πως δε θα σε γνωρίσω,
γιατί φοράς κοθόρνους; Μα και τ᾽ άλλο;
δεν είπα ακόμα τα παστά, έναν κόσμο.
Β’ ΞΕΝ. Ούτε το χλωροτύρι, συφορά μου,
560 που με τα τυροβόλια το ᾽χαψε όλο.
Α’ ΞΕΝ. Κι ύστερα, τα λεφτά σα ζήτησα, άγρια
με κοίταξε και μούγκριζε… ΞΑΝ. Είναι, βλέπεις,
συνήθεια του· έτσι φέρνεται όπου πάει.
Α’ ΞΕΝ. κι έσυρε το σπαθί του σαν τρελός.
Β’ ΞΕΝ. Ναι, δόλια, αλήθεια. Α’ ΞΕΝ. Εμείς απ᾽ την τρομάρα
χωθήκαμε κι οι δυο μες στη σοφίτα·
κι αυτός τις ψάθες άρπαξε και δρόμο.
ΞΑΝ. Κι αυτά τα συνηθάει. Α’ ΞΕΝ. Μα κάτι πρέπει
να κάμουμε. Για τρέξε φώναξέ μου
τον Κλέωνα τον προστάτη μου. Β’ ΞΕΝ. Δικός μου
570 ο Υπέρβολος· για κοίτα, αν τον πετύχεις…
Α’ ΞΕΝ. Να τον ταράξουμε. (Στο Διόνυσο.) Α, βρε σιχαμένο
στόμα, πώς θα χαρώ να σου τσακίσω
μ᾽ ένα κοτρόνι αυτούς τους τραπεζίτες,
που τόση μου μασήσανε πραμάτεια.
ΞΑΝ. Και πάλι εγώ, στο βάραθρο αν σε ρίξω.
Β’ ΞΕΝ. Κι εγώ μ᾽ ένα δρεπάνι να σου κόψω
το λαρύγγι που τ᾽ άντερα κατάπιε.
Α’ ΞΕΝ. Στον Κλέωνα πάω· αυτός θα τον μηνύσει
και θα τον κάμει ευθύς να τα ξεράσει.

Οι δυο γυναίκες φεύγουν.

ΔΙΟ. Αν τον Ξανθία δεν αγαπώ, ας πεθάνω.
580 ΞΑΝ. Σώπα, και ξέρω πού το πας· για πάψε.
Εγώ Ηρακλής δεν ξαναγίνομαι, όχι.
ΔΙΟ. Ω μην το λες αυτό, καλέ Ξανθία.
ΞΑΝ. Και πώς εγώ, ο θνητός μαζί και δούλος,
ο γιος μπορώ να γίνω της Αλκμήνης;
ΔΙΟ. Το ξέρω, έχεις θυμώσει· κι έχεις δίκιο·
και να με δείρεις, δε θ᾽ αντιμιλήσω.
Αλλ᾽ αν σου ξαναπάρω αυτά τα ρούχα,
κακό χαμό συφάμελα να βρούμε,
ο ίδιος εγώ, η γυναίκα, τα παιδιά μου,
κι ο Αρχέδημος μαζί μας ο τσιμπλιάρης.
ΞΑΝ. Με αυτούς τους όρους, ναι· δεχτός είν᾽ ο όρκος.

Δίνει τα ρούχα του στο Διόνυσο και ξαναπαίρνει τη λεοντή και το ρόπαλο.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΙΖΟΝΕΣ ΘΕΟΙ - ΠΟΣΕΙΔΩΝ, Καταγωγή

Καταγωγή - Υποστάσεις

Το όνομα ενός από τους πιο σεβαστούς θεούς του Δωδεκάθεου, του Ποσειδώνα, παραδίδεται και με άλλες μορφές: Ποσείδαν, Ποσειδάων, Ποσειδέης, Ποσειδέων. Είναι ένας από τους γιους του Κρόνου και της Ρέας, ανήκει, επομένως, στην πρώτη γενιά των Ολυμπίων μαζί με τον Δία και την Ήρα. Είναι αδελφός του Άδη και του Δία, νεότερος κατά τον Όμηρο από τον τελευταίο (Ιλ. Ν 355), ο οποίος όμως, σύμφωνα με τον Ησίοδο, είναι ο τελευταίος γιος του Κρόνου (Θεογ. 478). Πάντως, στην κλασική εποχή κυρίαρχη είναι η αντίληψη ότι ο Ποσειδώνας είναι νεότερος του Δία· και αυτή η άποψη κάνει τον κόσμο των θεών να συμβαδίζει με τον κόσμο των θνητών, στον οποίο εκείνη την περίοδο είχε επικρατήσει η πρωτοτοκία.

 

Τροφός του θεού είναι η νύμφη Άρνη ή η Ωκεανίδα Καφείρα που τον ανέθρεψε μαζί με τους Τελχίνες (Διόδ. Σ. 5.55.1-2). Αρκαδική παράδοση θέλει τη Ρέα να σώζει τον Ποσειδώνα από τη βουλιμία του Κρόνου παρουσιάζοντάς του ένα πουλάρι για γιο τους.

 

Σύμφωνα με τον Όμηρο, όταν τα τρία αδέλφια μεγάλωσαν, μοιράστηκαν με κλήρο την κυριαρχία του κόσμου· έτσι, κύριος του ουρανού έγινε ο Δίας, του Κάτω Κόσμου ο Πλούτωνας, της θάλασσας ο Ποσειδώνας (Ιλ., Ο 187-190). Μέσω του έπους, λοιπόν, ο Ποσειδώνας καθιερώθηκε ως θεός της θάλασσας, ήταν, επομένως, αγαπητός στους Έλληνες των θαλασσών, μαζί με τη σύζυγό του Αμφιτρίτη (Αρρ., Κυνηγ., 35.2, Αρρ., Ινδ. 18.11). Ως προστάτης των ναυτικών και των αλιέων απεικονιζόταν, πάντα αυστηρός και γενειοφόρος, με τα αντίστοιχα σύμβολα, το ψάρι και την τρίαινα, όπλο των ψαράδων του τόνου, ανεβασμένος σε άρμα που το έσερναν μειξογενή τερατώδη ζώα, μισό άλογα, μισό φίδια. Το άρμα του περιστοιχιζόταν από ψάρια, δελφίνια, άλλα θαλάσσια όντα, Νηρηίδες, άλλες θεότητες των αλμυρών υδάτων, όπως ο Γλαύκος και ο Πρωτέας. Λόγω της θαλάσσιας υπόστασής του διέθετε σημαντικά ιερά σε παράκτιες περιοχές, όπως η Ισθμία και το Σούνιο (εξ ου και τα επίθετα Πελάγιος και Πελαγαίος).

 

Το πρώτο συνθετικό του θεού, ποτει- (=κύριος, δεσπότης) φανερώνει θεό με διευρυμένες ιδιότητες και πεδία εξουσίας. Πράγματι, ο Ποσειδώνας, εκτός από θεός των αλμυρών υδάτων, ήταν συνδεδεμένος και με τη γη και τα φαινόμενα που σχετίζονται με αυτή, όπως δηλώνουν τα επίθετα και οι χαρακτηρισμοί Γαίης Κινητήρ, Γαιήοχος (=κάτοχος της γης), Μοχλευτήρ, Σεισίχθων, Ελασίχθων, Εννοσίγαιος, Ενοσίχθων (αυτός που κάνει τη γη να τρέμει, που προκαλεί σεισμούς και κατακλυσμούς), Δαμασίχθων (ο δαμαστής), Ασφάλειος (Σύμφωνα με τον Ευστάθιο ονομαζόταν έτσι είτε κατ' ευφημισμόν (1.52.22) είτε ὡς ὑγρότητι συνέχων τὴν γῆν (2.86.15), καθώς και το γεγονός ότι ήταν σύζυγος της Δας, της Γης, συγκυρίαρχος των Δελφών μαζί της, σύζυγος της Δήμητρας, γνωστός από τις πινακίδες της Κνωσού και της Πύλου, δηλαδή ήδη από τη μυκηναϊκή εποχή. Επιπλέον, διάφορα ευρήματα υποδεικνύουν τη χθόνια υπόσταση του Ποσειδώνα. Ενδεικτικά αναφερόμαστε σε δύο: Σε αναθηματική επιγραφή που βρέθηκε στο Ποσείδι στη Χαλκιδική, σε μελαμβαφές όστρακο του 5ου αι. π.Χ., ο άγνωστος αναθέτης επικαλείται τη βοήθεια του «γαιαόχου κυανοχαίτα» Ποσειδώνα, επαναλαμβάνοντας ίσως στίχο της Οδύσσειας, όπου ο κύκλωπας Πολύφημος απευθύνεται στον πατέρα του Ποσειδώνα: κλῦθι͵ Ποσείδαον γαιήοχε κυανοχαῖτα (Οδ., ι 528). Και στο Τσιφλίκι της Νάουσας σε αναθηματική, από γυναίκα, πλάκα με ανάγλυφη παράσταση ανδρικού μορίου αναγράφεται η δίστιχη επιγραφή ΠΟΣΕΙΔΩΝΙ ΚΑΤ ΕΥΧΗΝ.

 

Η διπλή υπόσταση και εξουσία του θεού ερμηνεύεται από την ίδια την εικόνα που παρουσιάζουν γη και θάλασσα μαζί: η γη ακουμπά στην αγκαλιά της θάλασσας και διαπερνάται από τα νερά της, με αποτέλεσμα πηγές με αλμυρό νερό να αναδύονται στην ξηρά, όπως η πηγή στο Ερέχθειο της Ακρόπολης· γη και θάλασσα δεν διασπούν η μια την άλλη αλλά διεισδύουν η μια στην άλλη δημιουργώντας μιαν αδιάσπαστη ενότητα. Ως κυρίαρχος, λοιπόν, και της γης ο Ποσειδώνας λατρευόταν και ως θεός των ποταμών και των πηγαίων υδάτων, με επίθετα Κρηναίος, Επιλίμνιος κτλ., οπότε εύλογη είναι η επίκληση των θνητών στον θεό και για γονιμότητα. (Σε μελαμβαφές όστρακο του 5ου αι. π.Χ. από το Ποσείδι Χαλκιδικής, ο άγνωστος αναθέτης επικαλείται με αναθηματική επιγραφή τη βοήθεια του γαιαόχου κυανοχαίτα Ποσειδώνα, επαναλαμβάνοντας ίσως στίχο της Οδύσσειας, όπου ο κύκλωπας Πολύφημος απευθύνεται στον πατέρα του Ποσειδώνα: Κλυθι, Ποσείδαον, γαιήοχε, κυανοχαίτα - Άκουσε Ποσειδώνα, της Γης αφέντη γαλαζόχαιτε (ι, 528). Και στο Τσιφλίκι της Νάουσας σε αναθηματική, από γυναίκα, πλάκα με ανάγλυφη παράσταση ανδρικού μορίου αναγράφεται η δίστιχη επιγραφή ΠΟΣΕΙΔΩΝΙ ΚΑΤ ΕΥΧΗΝ). Χαρακτηριστική, εξάλλου, της παντοδυναμίας του είναι η συμβουλή του Τειρεσία προς τον Οδυσσέα, όταν ο ήρωας επιστρέψει στην πατρίδα του, να αναχωρήσει με ένα κουπί προς το εσωτερικό της χώρας, μέχρι το σημείο που οι άνθρωποι θα το εκλάβουν σαν φτυάρι για το λίχνισμα των δημητριακών· εκεί να τελέσει θυσίες στον Ποσειδώνα (Οδ. λ 121-132).

 

Εξαιτίας της διπλής υπόστασής του ο Ποσειδώνας έχει δύο τόπους κατοικίας: ένα δώμα στην κορυφή του Ολύμπου, χτισμένο από τον Ήφαιστο, όπως και των υπολοίπων Ολυμπίων, και ένα παλάτι χρυσό και αστραφτερό στα βάθη της θάλασσας κοντά στις Αιγές σε κάποια αφανέρωτη αιγαιοπελαγίτικη θέση ή, σύμφωνα με κάποιες απόψεις, στα βόρεια της Πελοποννήσου. Από αυτό το παλάτι, όπου κι αν βρισκόταν, ο Ποσειδώνας έπαιρνε το άρμα του που το έσερναν δύο χαλκοπόδαρα και με χρυσές χαίτες άτια κι ανέβαινε στην επιφάνεια της θάλασσας που χαιρόταν να του ανοίγει τον δρόμο (Ιλ., Ν 21-38). Από αυτή τη μυθική θαλάσσια έδρα του θεού ονομάστηκε το Αιγαίο πέλαγος.

Λόγια στον άνεμο...

Είναι που δεν εμπιστεύεσαι τη ζωή.

Είναι που προσπαθείς να την ελέγξεις.

Είναι που νομίζεις πως έχεις όλα τα στοιχεία και δεδομένα.

Είναι που νομίζεις πως όλα εξαρτώνται από σένα... από αυτά που είναι μπροστά στο οπτικό σου πεδίο.

Είναι που νομίζεις ότι έχεις όλο το χρόνο δικό σου...δεν τον υπολογίζεις πως περνάει.

Είναι που έχεις ορίσει τι είναι φυσιολογικό, επιτρεπτό, υπερβολικό, αναγκαίο ή μη.

Είναι που φοβάσαι να βουτήξεις στο άγνωστο, όσες "τρέλες" κι αν κάνεις.

Είναι που θεωρείς πως η πορεία σου έχει μια μόνο κατεύθυνση και σε αυτήν δεν χωράνε λάθη.

Είναι που πίστεψες όσους "σοφούς" γύρω σού έλεγαν να "κάνεις κάτι με τη ζωή σου", λες και αυτό το κάτι είναι κάποια συνταγή που πρέπει να βρεις.

Είναι που ξεχνάς να ξυπνάς καινούργιος, θαυμάζοντας το μεγαλείο της ύπαρξης...απλά επειδή αναπνέεις και συμμετέχεις στην ευκαιρία που λέγεται παρόν.

Είναι που κάποια στιγμή, έτσι ξαφνικά, τα παιδικά παιχνίδια μετατρέπονται σε σοβαρά.

Πόση σοβαρότητα αντέχει ο άνθρωπος προτού τη μετατρέψει σε σοβαροφάνεια, χάνοντας εντελώς την αθωότητα μέσα του;

Είναι που όσα φοβάσαι τα αποφεύγεις και όσα δε βλέπεις υποθέτεις πως δεν υπάρχουν.

Είναι που νομίζεις πως είσαι μόνος...πως δεν υπάρχουν άλλοι γύρω σου.

Είναι που θεωρείς τις αποφάσεις σου δικές σου και πως δεν επηρεάζουν ολόκληρη τη ζωή.

Είναι που τα λόγια μου θα τα πάρει ο αέρας μέχρι να τα ξαναφέρει μπροστά σου η ίδια η ζωή...

Ευτυχώς... αποτύχαμε

Όλοι βιώνουμε καταστάσεις αντίθετες απ’ αυτές που επιθυμούμε. Αλλιώς τα φανταστήκαμε κι αλλιώς κατέληξαν τελικά. Θες κάποια θεία δύναμη, θες η τύχη, θες οι καταστάσεις; Κάποιος, τέλος πάντων, ήθελε τα πράγματα να γίνουν διαφορετικά. Αυτό στο μυαλό μας μεταφράζεται ως αποτυχία. Ε, και;

Πόσες φορές στ’ αλήθεια έχεις νιώσει έτσι; Ότι απέτυχες σε κάτι που προσπάθησες πολύ για να υλοποιηθεί. Πόση ματαιότητα ένιωσες, ακριβώς μετά; Πάρε για παράδειγμα μια σχέση που είχες, ίσως και τον πρώτο σου μεγάλο έρωτα. Πόσα όνειρα έκανες γι’ αυτήν τη σχέση, πόσες θυσίες και πόσα «εγώ» έριξες για να κρατήσεις τη σπίθα αναμμένη. Πόσο όμορφα περνούσες σ’ αυτό το ροζ συννεφάκι που διαλύθηκε απότομα κι έπεσες με τα μούτρα στη γη; Πόσο πόνεσε αυτό; Πόσες ώρες έκλαψες, νομίζοντας πως χάθηκε ο κόσμος σου; Αυτή η αποτυχία να κρατήσεις κάτι που τόσο αγαπάς, δε σε τσάκισε;

Είναι αλήθεια πως ό,τι δεν έρχεται όπως το θέλουμε στη ζωή μας, μας στενοχωρεί. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι φτιαγμένος να κάνει σχέδια, όνειρα. Και πολλοί, αν όχι όλοι, θεωρούμε αποτυχημένο ένα σχέδιο που δε ζωγραφίστηκε ακριβώς με τον τρόπο που τον φανταστήκαμε εμείς. Και κάπου εδώ ας κάνουμε μια παύση να αναλογιστούμε πόσα τέτοια σχέδια κάναμε. Πάρα πολλά, πιστέψτε με.

Έχεις όμως σκεφτεί ποτέ πως, αν και η μπογιά τέλειωσε πριν καν ολοκληρώσεις ακριβώς αυτό που ήθελες, το σχέδιο είναι ακόμα όμορφο; Πως αυτό που με τόσο κόπο προσπάθησες, εξακολουθεί να είναι ένα δημιούργημά σου; Γιατί τα μεγαλύτερα λάθη είναι αυτά που φωτίζουν το δρόμο για τις λαμπρές επιτυχίες. Πιο συγκεκριμένα, εσύ φαντάστηκες για παράδειγμα τη ζωή σου με τον Κώστα, το Γιάννη ή όποιον άλλο, μα αυτό για κάποιο λόγο τέλειωσε. Σε πόνεσε, ναι. Σου άφησε πληγή, ναι. Ξέρεις όμως τι άλλο σου άφησε; Την ικανότητα να διαλέξεις πιο σωστά την επόμενη φορά. Γιατί πλέον ξέρεις. Ξέρεις τι μπορείς να ανεχτείς, να αγαπήσεις και τι στ’ αλήθεια αξίζεις.

Αναντίρρητα για να χαλάσει κάτι, σημαίνει ότι δεν πήγαινε καλά. Πλέον ξέρεις και θα είσαι ικανός να το κρίνεις. Πόσες φορές μετά από μια υποτιθέμενη αποτυχία σ’ ένα πλάνο ζωής ήρθε κάτι άλλο -πιο ωραίο- στη ζωή σου; Πόσες φορές μετά από ένα χωρισμό κι ένα διάστημα αφοσίωσης στον εαυτό σου, ένιωσες ότι πραγματικά σε αγαπάς; Νομίζεις πως αυτό δεν είναι τρόπαιο;

Αγαπητέ φίλε, όποιος και να είσαι, αναλογίσου πόσο πιο δυνατός άνθρωπος έγινες με το που χώρισες, έχασες μια δουλειά που ήθελες πολύ, δεν πέρασες αυτό που ήθελες στις πανελλήνιες. Έγινες πιο δυνατός διότι τίποτα δεν είναι δεδομένο κι εσύ έμαθες να αγωνίζεσαι. Και με τα νέα σου δεδομένα, γυρνάς πίσω και τελικά λες: «Ήμουν τυχερός κι αυτή η αποτυχία μου άνοιξε τις πόρτες για να ζήσω κάτι πιο όμορφο.» Απόδειξη άλλωστε γι’ αυτό είναι τα όσα κατάφερες μετά. Οι νέοι έρωτες, τα νέα ταξίδια, οι νέοι φίλοι που γνώρισες στο κατώφλι των επιλογών που σου ανοίχτηκαν.

Δώσε χρόνο λοιπόν σε σένα, και καμιά αποτυχία μην αφήσεις να αποτελεί καταστροφή. Γιατί πάντα η ζωή αποδεικνύει πως τα σχέδιά της για μας, γίνονται για κάποιο λόγο. Αυτόν το λόγο όμως, μην είσαι περίεργος να τον μάθεις. Θα φανεί μόνος του. Σε λίγο. Κι αν όχι, εσύ προσπάθησες. Και ναι, είσαι επιτυχημένος που αγαπάς, πιστεύεις και σέβεσαι εσένα. Γιατί τίποτα δεν είναι χειρότερο από το να βάζουμε το πιστόλι στο δικό μας κρόταφο. Άλλωστε, για τις παλιές αποτυχίες, είδες και μόνος σου πως συνέβησαν πράγματα πολύ όμορφα στη συνέχεια. Όσο για τις τωρινές σου, θα έρθουν καλύτερες μέρες, αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Και ναι, μετά από κάθε καταιγίδα μπορεί να έρθει και χειρότερη, μα τελικά κανένας δεν πέθανε από λίγη βροχή.

Ας αφεθούμε ελεύθεροι να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας χωρίς φόβο

Οι άνθρωποι συχνά, ή με τις εκφράσεις στο πρόσωπό μας ή με τη χροιά της φωνή μας ή τη στάση του σώματος μας, εξωτερικεύουμε τα συναισθήματά μας, τα οποία μπορεί να είναι είτε θετικά (χαρά, γέλιο, ανυπομονησία) είτε αρνητικά (λύπη, θυμός, εκνευρισμός). Είναι όλα αυτά που αισθανόμαστε και πηγάζουν από τον εσωτερικό μας κόσμο και μπορούν να διακρίνουν, να αναγνωρίζουν και να καταλάβουν τα άτομα που μας περιβάλλουν.

Παρόλα αυτά, στις μέρες μας οι περισσότεροι από εμάς προσπαθούμε να καταπνίξουμε τα συναισθήματά μας ώστε να μην αντιληφθούν οι υπόλοιποι την ψυχική μας κατάσταση. Όπως καταλαβαίνετε, αυτό δεν είναι σωστό, δεν πρέπει να κρύβουμε τα συναισθήματά μας. Καλό θα ήταν να εξωτερικεύουμε τη διάθεσή μας, να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, γιατί με αυτό τον τρόπο θα είμαστε ψυχικά υγιείς, ευτυχισμένοι, και θα νιώθουμε μεγαλύτερη ανακούφιση και ευεξία.

Είναι απαραίτητο να κάνουμε την εσωτερική μας αναζήτηση, να έρθουμε σε επικοινωνία με τον εαυτό μας για να μπορούμε να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας. Το αποτέλεσμα αυτής της αναζήτησης είναι να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι σε όλους τους τομείς όπως στη σχέση μας, στην οικογένειά μας, στους φίλους μας και στη δουλειά μας. Η έκφραση των συναισθημάτων, θα σε κάνει να νιώσεις καλύτερα, καθώς βγάζεις από μέσα σου οτιδήποτε σε αγχώνει και νιώθεις πως απαλύνεται ο πόνος καθώς το μοιράζεσαι.

Μιλάω περισσότερο για την έκφραση των αρνητικών συναισθημάτων γιατί αυτά είναι που πρέπει να βρουν διέξοδο, που δημιουργούν τις νοσηρές καταστάσεις στη ζωή μας. Τα αρνητικά συναισθήματα όπως το μίσος, ο θυμός, η ζήλια και η στεναχώρια, όταν φτάνουν στην υπερβολή έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην καθημερινότητά μας. Αν τα εκφράσουμε όμως πριν φτάσουν στην υπερβολή, θα νιώσουμε ηρεμία και ανακούφιση.

Καλό θα μας κάνει να αφεθούμε ελεύθεροι και να συζητάμε αυτά που νιώθουμε και βιώνουμε καθώς και τις αντιδράσεις μας σε κάθε τι που συμβαίνει. Σε καμία περίπτωση δεν συζητάμε τα πάντα με τον οποιονδήποτε. Είναι προτιμότερο να εξωτερικευόμαστε στους δικούς μας ανθρώπους, σε αυτούς που νιώθουμε πως μας αγαπούν και εμπιστευόμαστε.

Προσωπικά, παρατηρώντας την καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής

Προσωπικά, παρατηρώντας την καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής, απολαμβάνω να βλέπω τους διαφορετικούς και συχνά παράξενα αντιπαθητικούς τρόπους με τους οποίους η ελπίδα του κέρδους και η κερδοσκοπία διαμορφώνουν τους ανθρώπους σύμφωνα με το επάγγελμα που ασκούν και την κοινωνική κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Πόσο εύθυμα και περιχαρή είναι τα πρόσωπα σ’ ένα χορό, και τι βαρύγδουπη σοβαρότητα κυριαρχεί στη μασκαράτα μιας κηδείας! Αλλά ο οργανωτής νεκρώσιμων ακολουθιών είναι εξίσου ευχαριστημένος αναλογιζόμενος το κέρδος του με τον οργανωτή χορών. Και οι δύο κοπιάζουν εξίσου στο επάγγελμά τους, και η ευθυμία του ενός είναι τόσο προσποιητή όσο η σοβαρότητα του άλλου είναι επιτηδευμένη. Όσοι δεν έτυχε ποτέ ν’ ακούσουν το διάλογο ανάμεσα σ’ έναν κομψοντυμένο έμπορο μεταξωτών και μια νεαρή πελάτισσα που μπαίνει στο μαγαζί του, έχουν χάσει μια σκηνή της καθημερινής ζωής άκρως διασκεδαστική.

Το θέμα για εκείνον είναι να πουλήσει όσο το δυνατόν περισσότερα μεταξωτά σε τιμή που θα του επιτρέψει να επιτύχει το στόχο του, δηλαδή να βγάλει ένα εύλογο κέρδος. Όσο για τη νεαρή κυρία, αυτό που θέλει εκείνη είναι να ικανοποιήσει το καπρίτσιο της και ν’ αγοράσει, ό,τι επιθυμεί κατά πέντε ή έξι πεντάρες τον πήχη φθηνότερα από την κανονική τιμή πώλησης. Σύμφωνα με την εντύπωση που της έχει δημιουργήσει η φιλοφρονητική διάθεση του φίλου μας, φαντάζεται (αν δεν είναι τελείως δύσμορφη) πως είναι χαριτωμένη, με άνετους τρόπους και ιδιαίτερα απαλή φωνή, πως είναι καλοκαμωμένη και, αν όχι πιο ωραία, τουλάχιστον πιο ευάρεστη από τις περισσότερες νεαρές γυναίκες που γνωρίζει. Καθώς η απαίτηση της ν’ αγοράσει τα ίδια πράγματα με λιγότερα λεφτά από τις άλλες βασίζεται στα υποτιθέμενα προσωπικά της συγκριτικά χαρίσματα, προβάλλει τον εαυτό της όσο της επιτρέπει, το πνεύμα και η κρίση της.

Πριν ακόμη η άμαξά της σταματήσει καλά καλά, σπεύδει να την προϋπαντήσει ένας ευπαρουσίαστος άνδρας, ντυμένος με καθαρά και μοδάτα ρούχα, ο οποίος τη χαιρετά με μια βαθιά υπόκλιση και, αφού μάθει τι γυρεύει ν’ αγοράσει και βεβαιωθεί ότι προτίθεται να μπει, της δίνει το χέρι για να τη βοηθήσει και, μόλις διαβούν την πόρτα του μαγαζιού του, την αφήνει προκειμένου να εγκατασταθεί αμέσως πίσω απ’ τον πάγκο με τα εμπορεύματα. Εκεί, όρθιος απέναντί της, με απέραντο σεβασμό και γλώσσα αυλικού, την παρακαλεί να του κάνει γνωστό με ποιες διαταγές θα τον τιμήσει. Ό,τι κι αν του πει, ό,τι κι αν απορρίψει, εκείνος ποτέ δεν θα διαφωνήσει ευθέως – έχουμε να κάνουμε μ’ έναν άνθρωπο του οποίου η εξασκημένη υπομονή είναι μέρος των μυστικών της δουλειάς του. Όσο εκείνη μένει αναποφάσιστη και δεν ξέρει τι να διαλέξει, αυτός μοιάζει σαν να μην ξέρει κι ο ίδιος τι να τη συμβουλέψει, και είναι άκρως επιφυλακτικός ως προς την κατεύθυνση της επιλογής της. Μόλις όμως εκείνη καταλήξει κάπου, αναφωνεί πως αυτό είναι το ωραιότερο ύφασμα, αποθεώνει το καλό της γούστο κι όσο περισσότερο παρατηρεί το ύφασμα τόσο περισσότερο εκπλήσσεται που δεν είχε δει πόσο ανώτερο είναι απ’ όλη την πραμάτειά του.

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα πάντως που διαθέτει αφορά το σπουδαιότερο μέρος του εμπορίου, το παζάρεμα της τιμής, την οποία γνωρίζει μέχρι τελευταίας δεκάρας και για την οποία εκείνη έχει παντελή άγνοια. Μολονότι, δε, είναι θεμιτό να πει όσα ψέματα μπορεί να σοφιστεί για το πόσο του έχει στοιχίσει και πόσα του έχουν προσφέρει γι’ αυτό, δεν περιορίζεται σ’ αυτά αλλά, εκμεταλλευόμενος τη ματαιοδοξία της την κάνει να πιστέψει τα πιο απίστευτα πράγματα σχετικά με τη δική του αδυναμία και τη δική της φοβερή επιτηδειότητα. Ήταν αποφασισμένος, λέει, να μη δώσει ποτέ ετούτο το κομμάτι κάτω από μια ορισμένη τιμή, εκείνη όμως κατάφερε να τον κλονίσει με τα λόγια της όπως κανένας πελάτης μέχρι σήμερα δεν τα είχε καταφέρει. Τη διαβεβαιώνει ότι βγαίνει χαμένος, αλλά αφού αυτό το μεταξωτό της αρέσει, και είναι αποφασισμένη να μην πληρώσει παραπάνω, προκειμένου να μη δυσαρεστήσει μια κυρία την οποία έχει σε τόσο υψηλή εκτίμηση, θα της το αφήσει στην τιμή αυτή, ικετεύοντάς τη μόνο την επόμενη φορά να είναι λιγότερο σκληρή μαζί του. Όλο αυτό το διάστημα, η πελάτισσα, που δεν είναι ανόητη και διαθέτει ευστροφία κι ευγλωττία, πείθεται ότι πράγματι οι τρόποι της είναι ιδιαιτέρως θελκτικοί, αλλά από ευγένεια παριστάνει την ταπεινή και του ανταποδίδει με λίγα πνευματώδη λόγια τις φιλοφρονήσεις του. Ωστόσο έχει στην ουσία καταπιεί αμάσητα όλα όσα της έχει πει. Το αποτέλεσμα είναι ότι φεύγει ικανοποιημένη με την αίσθηση ότι έκανε κάποια οικονομία, ενώ στην πραγματικότητα πλήρωσε το μεταξωτό στην ίδια τιμή με κάθε άλλον, και μάλιστα συχνά έχει δώσει και κάτι παραπάνω από την τιμή που θα δεχόταν ο έμπορος για να μην του μείνει απούλητο.

BERNARD MANDEVILLE, Περί της φύσης της κοινωνίας

Ο Πλούταρχος μας καθοδηγεί, ο Σενέκας μας σπρώχνει

Όσο για τα άλλα μου διαβάσματα (όπου κάπως περισσότερο όφελος αναμιγνύεται με την ευχαρίστηση και με τα οποία μαθαίνω να ρυθμίζω τις διαθέσεις και το χαρακτήρα μου), οι συγγραφείς που βρίσκω πιο χρήσιμους [υπό αυτή την έννοια] είναι ο Πλούταρχος και ο Σενέκας.

Έχουν και οι δύο αυτό το αξιοσημείωτο για τις διαθέσεις μου πλεονέκτημα, ότι δηλαδή τη γνώση που ζητώ στα βιβλία τους, την πραγματεύονται σε κομμάτια ασύνδετα (που δεν προϋποθέτουν την υποχρέωση εκ μέρους μου να υποβληθώ σε μακρόχρονο μόχθο, πράγμα για το οποίο είμαι ανίκανος), όπως είναι τα Ηθικά του Πλούταρχου και οι Επιστολές του Σενέκα, το ωραιότερο μέρος των κειμένων του είναι το πλέον επωφελές. Δεν χρειάζεται μεγάλη διαδικασία για να καταπιαστώ με αυτά τα έργα και τα παρατάω όποτε μου αρέσει, γιατί το ένα τους κομμάτι δεν οδηγεί υποχρεωτικά στο άλλο.

Αυτοί οι δύο συγγραφείς συμφωνούν στις περισσότερες γνώμες που είναι χρήσιμες και αληθινές· και οι δύο είχαν την κοινή τύχη να γεννηθούν την ίδια περίπου εποχή, υπήρξαν και οι δύο δάσκαλοι δύο Ρωμαίων αυτοκρατόρων, ήρθαν και οι δύο στη Ρώμη από ξένες χώρες, υπήρξαν και οι δύο πλούσιοι και ισχυροί. Η διδασκαλία τους είναι η αφρόκρεμα της Φιλοσοφίας και παρουσιάζεται με τρόπο απλό και καταληπτό.

Ο Πλούταρχος είναι περισσότερο ενιαίος και πιο σταθερός· ο Σενέκας, πιο κυματώδης και ποικιλόμορφος. Μοχθεί, τσιτώνεται και τεντώνεται για να οπλίσει την αρετή κατά της αδυναμίας, του φόβου, των φαύλων ορέξεων.

Ο Πλούταρχος μοιάζει να μη δίνει τόση σημασία στην ισχύ αυτών των ελαττωμάτων και δεν καταδέχεται να συγκατατεθεί να ταχύνει το βήμα του και να φυλαχτεί. Ο Πλούταρχος έχει γνώμες πλατωνικές, ήπιες και ευπροσάρμοστες σε κοινωνία πολιτών· οι γνώμες του Σενέκα είναι στωικές και επικούρειες, πιο απομακρυσμένες από την κοινή πρακτική, αλλά, κατά την άποψή μου, πιο ταιριαστές σε άτομα και πιο άκαμπτες. Ο Σενέκας δίνει την εντύπωση ότι ενδίδει κάπως στην τυραννία των αυτοκρατόρων της εποχής του, γιατί θεωρώ βέβαιο πως με βεβιασμένη κρίση καταδικάζει την υπόθεση εκείνων των υψηλόφρονων δολοφόνων του Καίσαρα· ο Πλούταρχος είναι ένας ελεύθερος άνθρωπος από την μιαν άκρη ως την άλλη. Ο Σενέκας είναι γεμάτος νεύρο και ξεσπάσματα· ο Πλούταρχος γεμάτος καθέκαστα. Ο Σενέκας σάς εξάπτει και σας ξεσηκώνει· ο Πλούταρχος σας ικανοποιεί περισσότερο και σας ανταμείβει καλύτερα.

Ο Πλούταρχος μας καθοδηγεί, ο Σενέκας μας σπρώχνει.

Γιατί βλέπω πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι μ’ όλο που διαθέτουν πάρα πολλά χρήματα, θεωρούν τον εαυτό τους τόσο φτωχό

ΞΕΝΟΦΩΝ, Συμπόσιον ΙΙΙ 8 

Τί γάρ σύ, εἶπεν [ὁ Καλλίας], ἐπί τίνι μέγα φρονεῖς, ὦ Ἀντίσθενες; Ἐπί πλούτω, ἔφη.Ὁ μέν δή Ἑρμογένης ἀνήρετο εἰ πολύ εἴη αὐτῶ ἀργύριον. Ὁ δέ ἀπώμοσε μηδέ ὀβολόν. Ἀλλά γῆν πολλήν κέκτησαι; Ἴσως ἄν, ἔφη, Αὐτολύκῳ τούτῳ ἱκανή γένοιτο ἐγκονίσασθαι.

Και συ λοιπόν, Αντισθένη, είπε ο Καλλίας, για ποιο πράγμα καυχιέσαι; “Για τον πλούτο μου”, είπε αυτός. Τότε ο Ερμογένης τον ρώτησε αν είχε πολλά χρήματα, κι εκείνος πήρε όρκο πως δεν είχε ούτε δεκάρα. “Μήπως έχεις πολύ καλλιεργήσιμη γη;” “Όση θα ήταν αρκετή για να κυλιστεί [πριν από την πάλη] τούτος εδώ ο Αυτόλυκος”, είπε ο Αντισθένης.

ΞΕΝΟΦΩΝ, Συμπόσιο IV 34 – 44.

Έλα λοιπόν, είπε ο Σωκράτης, λέγε μας πάλι πώς συμβαίνει, Αντισθένη, ενώ έχεις τόσο μικρή περιουσία, να καυχιέσαι για πλούτο.

“Διότι είμαι της γνώμης, φίλοι, ότι τον πλούτο και την φτώχεια οι άνθρωποι δεν τα έχουν στο σπίτι αλλά στην ψυχή τους. Γιατί βλέπω πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι μ’ όλο που διαθέτουν πάρα πολλά χρήματα, θεωρούν τον εαυτό τους τόσο φτωχό, ώστε καταβάλλουν κάθε προσπάθεια και διακινδυνεύουν τα πάντα προκειμένου να αποκτήσουν περισσότερα· και ξέρω και αδέλφια που αν και κληρονόμησαν ίσα μερίδια ωστόσο ο ένας από αυτούς έχει όσα του χρειάζονται για να ζει και επιπλέον κάποιο περίσσευμα, ενώ ο άλλος στερείται τα πάντα.

Ακούω επίσης για κάποιους τυράννους πως έχουν τέτοια δίψα για λεφτά, ώστε κάνουν πράγματα πολύ χειρότερα κι από τους πιο απένταρους. Γιατί, φυσικά, είναι η ανέχεια που κάνει άλλους να κλέβουν, άλλους να γίνονται διαρρήκτες, άλλους να γίνονται σωματέμποροι· ενώ υπάρχουν κι ορισμένοι τύραννοι που καταστρέφουν ολόκληρες οικογένειες, σκοτώνουν αμέτρητους ανθρώπους, συχνά μάλιστα υποδουλώνουν κι ολόκληρες πολιτείες για τα λεφτά. Αυτούς εγώ τους οικτείρω, και πάρα πολύ, για την πολύ βαριά τους αρρώστια. Μου δίνουν την εντύπωση πως έχουν πάθει ότι κι ένας άνθρωπος με μεγάλη περιουσία, ο οποίος αν και τρώει πολύ, δεν χορταίνει ποτέ.

Όσο για μένα έχω τόσα που κι εγώ ο ίδιος με δυσκολία τα βρίσκω· ωστόσο υπάρχουν αρκετά για να τρώγω ώστε να μην πεινάω και να πίνω ώστε να μην διψώ και να είμαι ντυμένος ώστε όταν είμαι έξω να μην τρέμω από το κρύο περισσότερο απ’ ότι τούτος εδώ ο πάμπλουτος Καλλίας.

Κι όταν βρεθώ στο σπίτι, οι τοίχοι μού φαίνονται σαν πολύ ζεστά ρούχα, τα ταβάνια σαν πολύ χοντρά πανωφόρια, κι η κρεβατόστρωσή μου είναι τόσο επαρκής που δυσκολεύομαι να σηκωθώ από το κρεβάτι. Αν καμιά φορά το σώμα μου νιώσει την ανάγκη να πλαγιάσει με γυναίκα, αρκούμαι σε τέτοιον βαθμό σε ό,τι υπάρχει μπροστά μου, ώστε σ’ όποιες πηγαίνω με γλυκοφιλούν, γιατί κανένας άλλος δεν θέλει να τις πλησιάσει.

Κι όλα αυτά μου φαίνονται έτσι γλυκά, που κάνοντάς τα δεν θα μπορούσα να ευχηθώ να δοκιμάσω μεγαλύτερη χαρά αλλά μάλλον μικρότερη· τόσο πολύ έχω την εντύπωση πως ορισμένα από αυτά είναι πιο ευχάριστα κι απ’ ό,τι θα με συνέφερε. Αλλά πιο σημαντικό κτήμα μέσα στα πλούτη μου θεωρώ τούτο: ότι αν μου αφαιρούσε κάποιος κι αυτά που έχω τώρα, δεν βλέπω να είναι καμιά δουλειά τόσο εξευτελιστική που να μην μου εξασφαλίζει αρκετή τροφή.

Γιατί όποτε νιώσω την ανάγκη να απολαύσω κάτι, δεν παίρνω από την αγορά ακριβά πράγματα – έρχονται, βλέπεις, πανάκριβα – αλλά τα βγάζω μέσα από την ψυχή μου. Κι υπάρχει πολύ μεγάλη διαφορά ως προς την ηδονή, όταν αγγίζω κάτι, αφού πρώτα περιμένω να νιώσω την ανάγκη γι’ αυτό, απ’ ότι όταν δοκιμάζω κάποιο ακριβό πράγμα, έτσι επειδή έτυχε – όπως τώρα δα που πίνω αυτό το Θασίτικο κρασί χωρίς να αισθάνομαι δίψα.

Αλήθεια όμως, είναι φυσικό, όσοι έχουν προσανατολιστεί περισσότερο στη λιτότητα παρά στα πολλά λεφτά, να είναι πιο δίκαιοι άνθρωποι. Γιατί όσοι πιστεύουν ότι αυτά που οι ίδιοι έχουν είναι με το παραπάνω αρκετά, ελάχιστα ορέγονται όσα έχουν οι άλλοι.

Κι αξίζει ακόμη να καταλάβει κανείς ότι ένας τέτοιος πλούτος κάνει τους ανθρώπους γενναιόδωρους. Γιατί και τούτος εδώ ο Σωκράτης, στον οποίο οφείλω αυτό τον πλούτο, μου πρόσφερε μια βοήθεια όχι περιορισμένη και με μέτρο, αλλά ό,τι μπορούσα να το κρατήσω μου το έδινε· κι εγώ τώρα δεν φθονώ κανέναν, αλλά τον θησαυρό που έχω στην ψυχή μου τον δείχνω σ’ όλους τους φίλους και τον προσφέρω σ’ όποιον τον θέλει.

Και το πιο περίκομψο κτήμα μου: το βλέπετε πως πάντα έχω ελεύθερο χρόνο, ώστε και να βλέπω όσα αξίζουν να τα βλέπει κανείς, και να ακούω όσα αξίζουν να τα ακούει και – πράγμα που εγώ το θεωρώ πολύτιμο – να περνώ απερίσπαστος την ημέρα μου μαζί με τον Σωκράτη.

Κι αυτός πάλι δεν θαυμάζει όσους έχουν πολύ χρυσάφι, αλλά συναναστρέφεται αυτούς που του είναι αρεστοί”.

Αυτά είπε ο Αντισθένης.

Μη ζεις κάνοντας διαρκώς συγκρίσεις… Μην αξιολογείς αυτό που έχεις με βάση τι έχει ο άλλος

Ωστόσο, έχουμε μάθει να δημιουργούμε, μέρα με τη μέρα, όλο και περισσότερες προσδοκίες.
Για να ανακαλύψουμε πώς θα απαλλαγούμε απ’αυτές, πρέπει να αναρωτηθούμε πώς δημιουργούνται.

Μπορούν να δημιουργηθούν με δύο τρόπους: έναν παθητικό και έναν ενεργητικό.

Η παθητική μέθοδος συνίσταται, βασικά, στην υπάκουη συμπεριφορά να συσσωρεύει κανείς γονεϊκές εντολές και αντιλήψεις χωρίς να τις εξετάζει…ποτέ.

Να τρέχω, δηλαδή, πίσω από την επιθυμία να ανταποκριθώ σ’εκείνη την εξιδανικευμένη εικόνα που αντανακλά πιστά αυτό που περίμεναν από μένα οι γονείς μου, ο παππούς μου, ο δάσκαλός μου στην πέμπτη δημοτικού, ο εφημέριος του χωριού ή δεν ξέρω ποιος άλλος.

Η δεύτερη μέθοδος απαιτεί προσωπική δουλειά και συνενοχή κατά τη διαδικασία. Συνίσταται στην εφαρμογή των εντολών και των υποδείξεων που πήρε κανείς προκειμένου να συγκρίνει ό,τι έχει, με όλα όσα έχουν, είχαν ή μπορεί να φτάσουν να έχουν στο μέλλον οι άλλοι. Η αναμενόμενη ικανοποίηση έρχεται από τη στιγμή που θα καταφέρει να έχει κανείς όλα όσα έχουν οι άλλοι ή, ακόμη καλύτερα, παραπάνω απ’ αυτούς.

Εξέγερση κατά της εντολής, είναι να μην κοιτάς το πιάτο του διπλανού σου όταν σου σερβίρουν το δικό σου. Μπορεί να σ’αρέσει ή να μη σ’αρέσει το δικό σου, αλλά αυτό δεν πρέπει να εξαρτάται από το πώς είναι του διπλανού. Μπορεί να είναι βέβαιο ότι δε σου αρέσει, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με το πώς είναι του άλλου. Δεν μπορεί να πάψει να σου αρέσει το δικό σου μόλις δεις ότι του άλλου είναι πιο τραγανό, πιο τρυφερό ή πιο μεγάλο. Δεν είναι έτσι.

Αν δεν θέλεις πραγματικά να ζεις σ’έναν κόσμο γεμάτο προσδοκίες, μη ζεις κάνοντας διαρκώς συγκρίσεις…

Μην αξιολογείς αυτό που έχεις με βάση τι έχει ο άλλος.

Μην κάνεις σαν τρελός για να πετύχεις στο μέτρο που πέτυχε ο άλλος.

Μη συγκρίνεις τον εαυτό σου με τους άλλους: έτσι δεν θα εξαρτάται η ευτυχία σου από το πώς είναι οι άλλοι.

Οι αξιολάτρευτοι γονείς μας μας έμαθαν αν δημιουργούμε τις δικές μας προσδοκίες και φύτεψαν στον κήπο μας τις δικές τους για να ευδοκιμήσουν.

Ακόμη και οι καλύτεροι, οι πιο φωτισμένοι γονείς, εμφανίζονται συχνά ως υπαίτιοι για τις μεγαλύτερες ατυχίες, τους πιο άτυχους δρόμους.

Πρέπει να το παραδεχτούμε. Σε ορισμένα πράγματα όπως αυτό, οι γονείς είμαστε ανίκανοι, ή τουλάχιστον αναποτελεσματικοί.

Πώς θα μπορούσαμε να το αλλάξουμε αυτό;

Για να είμαστε καλοί στη δουλειά που κάνουμε κάθε μέρα χρειαστήκαμε χρόνια εξάσκησης και δοκιμών, αν όχι ειδική εκπαίδευση. Ωστόσο, περιμένει κανείς να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας, που γεννήθηκαν ευάλωτα και απόλυτα εξαρτημένα από τη στιγμή που ήρθαν στον κόσμο μέχρι και πέρα από την εφηβεία, χωρίς καμιά προηγούμενη εμπειρία (εκτός αν ονομάζουμε εμπειρία το εντελώς αξιοθρήνητο μοντέλο που μας κληροδότησαν οι δικοί μας γονείς).

Κι από πάνω, να μας υποχρεώνει η κοινωνία να φορτωθούμε ευθύνες σχεδιασμένες μάλλον για παντοδύναμα όντα, παρά για έναν συνηθισμένο πατέρα ή μια κοινή μητέρα.

Το δηλώνω φωναχτά: εμείς οι γονείς, δεν είμαστε αλάθητοι θεοί! Και τι μ’ αυτό;

Είναι βέβαια πως η εξουσία των γονιών πάνω στα παιδιά είναι σχεδόν άδικη. Μας παρηγορεί, όμως, έστω και λίγο, το γεγονός πως είναι άδικη για όλους.

Με βάση τη λογική, ως παιδιά, δεν θα έπρεπε να έχουμε υποστεί τις συνέπειες της ανεπάρκειας των γονιών μας για όλη μας τη ζωή: τον υπερβολικό έλεγχο ή την απόμακρη συμπεριφορά, τους καβγάδες μεταξύ τους και την έλλειψη σεβασμού που προερχόταν από τον ανόητο αυταρχισμό της εξουσίας τους.

Ούτε τις φρικτές προθέσεις τους- λίγο πολύ συγκαλυμμένες, ανάλογα με την περίπτωση-, να καλύψουμε εμείς τα κενά της ζωής τους… να συνεχίσουμε το έργο τους… ή να φτάσουμε εμείς εκεί που εκείνοι θα ήθελαν να είχαν φτάσει.

Γι’ αυτούς και πολλούς άλλους λόγους- που δεν πρόκειται να απαριθμήσω εδώ-, μερικές φορές οι γονείς που θέλουν ειλικρινά να μας βοηθήσουν να γίνουμε ευτυχισμένοι, ενεργούν μόνο μέσα από την υποκειμενική τους άποψη για το τι είναι καλύτερο, κι έτσι μετατρέπονται σε πραγματικά εμπόδια γι’αυτήν την ευτυχία.

Δεν χωράει αμφιβολία ότι όλα αυτά είναι άδικα, και το θέμα δεν θα ήταν, ίσως, τόσο σοβαρό, αν σ’αυτές τις αδυναμίες και σ’αυτές τις πληγές δεν ερχόταν να προστεθεί η κακοήθεια ορισμένων που προσπαθούν να τις εκμεταλλευτούν προς όφελός τους.

Πρέπει να πάρω μιαν απόφαση:

Αντί να επιτρέψω να σταθούν όλα αυτά εμπόδιο στην ευτυχία μου - πράγμα που, απλώς, θα σηματοδοτούσε νίκη της ομάδας των “κακοπροαίρετων”-, πρέπει να βρω το κουράγιο για ν’αρχίσω να παλεύω εναντίον τους, να διορθώσω ό,τι διορθώνεται, να αναπληρώσω ό,τι μου λείπει και να δημιουργήσω από τις στάχτες έναν καλύτερο κόσμο.

Πάντα, όταν φτάνω σ’αυτό το σημείο σε μια ομιλία, κάποιος θα με ρωτήσει αν υπάρχει στ’ αλήθεια κακοήθεια.

Η απάντησή μου είναι ναι.

Μετά, με ρωτάνε αν είναι έμφυτη.

Απαντώ όχι.

Με ρωτάνε τι να κάνουν με την κακοήθεια.

Και απαντώ:

Η κακοήθεια είναι αποτέλεσμα άγνοιας.

Και η άγνοια αποτέλεσμα της έλλειψης παιδείας.

Η κακοήθεια αντιμετωπίζεται με περισσότερη και περισσότερη και περισσότερη μόρφωση.

Οι χώρες μας δεν πρόκειται να λύσουν τα προβλήματα της αυξανόμενης εγκληματικότητας, της βίας και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς μόνο με αυστηρότερους νόμους, χτίζοντας φυλακές ή ενισχύοντας τα Σώματα Ασφαλείας. Όλα αυτά μπορεί να είναι σημαντικά και να αποδίδουν βραχυπρόθεσμα, ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η οριστική λύση μπορεί να είναι μόνο:

Περισσότερα σχολεία, περισσότεροι δάσκαλοι, περισσότερα χρήματα στον κρατικό προϋπολογισμό για την παιδεία, περισσότερες υποτροφίες, περισσότερη εκπαίδευση.

Το πρώτο αποτέλεσμα από τον επιταχυντή HIE-ISOLDE ρίχνει φως στους διπλά μαγικούς πυρήνες με διευθέτηση νουκλεονίων σε πλήρη κελύφη

Οι φυσικοί δεν είναι μάγοι, όμως όταν αναφέρονται σχετικά με το πώς πρωτόνια και νετρόνια διευθετούνται στους ατομικούς πυρήνες και είναι σίγουρο ότι θα ακουστεί ο όρος μαγεία. Ακριβώς όπως τα ηλεκτρόνια γεμίζουν μια σειρά από κελύφη, σαν το κρεμμύδι, διαφορετικών ενεργειών γύρω από έναν ατομικό πυρήνα, τα πρωτόνια και τα νετρόνια θεωρείται ότι καταλαμβάνουν μια σειρά από κελύφη μέσα στον πυρήνα. Σε αυτό το μοντέλο πυρηνικού κελύφους, οι πυρήνες στους οποίους πρωτόνια ή νετρόνια σχηματίζουν πλήρη κελύφη, χωρίς να αφήνουν καθόλου χώρο για περισσότερα σωματίδια, αποκαλούνται μαγικοί επειδή είναι περισσότερο σταθεροί από ότι οι πυρηνικοί τους γείτονες. Οι πυρήνες με πλήρη κελύφη πρωτονίων και νετρονίων αποκαλούνται διπλά μαγικοί και είναι εξαιρετικά σταθεροί.

Σε μελέτη που δημοσιεύεται στο Physical Review Letters, μια ομάδα ερευνητών, εργαζόμενοι για τις συνεργασίες MINIBALL και HIE-ISOLDE στο CERN, παρέχουν την πρώτη άμεση απόδειξη ότι ο πυρήνας κασσιτέρου, κασσίτερος-132 (132-Sn), ο οποίος θεωρείται ότι είναι διπλά μαγικός, πραγματικά αξίζει αυτή την ειδική θέση. Το αποτέλεσμα είναι το πρώτο που προέκυψε από τον γραμμικό επιταχυντή HIE-ISOLDE (High-Intensity and Energy upgrade of ISOLDE), που πρόσφατα άρχισε να λειτουργεί και δείχνει ότι ο επιταχυντής αυτός είναι μια βασική εγκατάσταση για τη διαλεύκανση των εσωτερικών λειτουργιών των ατομικών πυρήνων.

Ο πυρήνας 132-Sn έχει 132 νουκλεόνια – 50 πρωτόνια και 82 νετρόνια – και είναι ένα από τα μόνο 10 είδη, έξω από τους 3200 γνωστούς πυρήνες, που πληρούν τις προϋποθέσεις ως διπλά μαγικά και δρουν ως σημεία αναφοράς για τον έλεγχο του μοντέλου του πυρηνικού κελύφους. Επί πλέον, στο πυρηνικό διάγραμμα, το οποίο οργανώνει όλους τους γνωστούς πυρήνες σύμφωνα με τον αριθμό πρωτονίων και νετρονίων, ο 132-Sn είναι πλησιέστερα στους πυρήνες που θεωρείται ότι παράγονται σε μια αστροφυσική διαδικασία, την r-διαδικασία, υπεύθυνη για τη δημιουργία βαρέων στοιχείων στον κόσμο. Η διαδικασία αυτή δεν είναι πλήρως κατανοητή, έτσι η μελέτη του 132-Sn θα μπορούσε να ρίξει φως στην προέλευση των βαρέων στοιχείων στον κόσμο.

Οι προηγούμενες μελέτες που εξερευνούσαν τη διπλά μαγική φύση του 132-Sn ήταν έμμεσες, επάγοντας τη διπλά μαγική φύση του 132-Sn με τη μελέτη των ιδιοτήτων των γειτονικών του πυρήνων. Σε αυτή τη νέα μελέτη, η ομάδα HIE-ISOLDE/MINIBALL εξέτασε τον 132-Sn άμεσα. Η ομάδα πήρε ισότοπα του 132-Sn που παρήχθησαν από τις εγκαταστάσεις ISOLDE, τα επιτάχυνε στον HIE-ISOLDE σε μια ενέργεια των 5,49 MeV ανά νουκλεόνιο και τα εστίασε σε ένα στόχο μολύβδου-206 (206-Pb) μέσα στη συστοιχία ανιχνευτών ακτίνων-γ. Αυτό διέγειρε τα νουκλεόνια στους πυρήνες 132-Sn σε υψηλότερες ενεργειακές καταστάσεις. Αυτές οι ομαδικές διεγέρσεις, που έχουν χαμηλές πιθανότητες να συμβούν, αποσβέστηκαν με εκπομπή φωτονίων ακτίνων-γ, τα οποία ανίχνευσε το MINIBALL.

Αναλύοντας τον αριθμό των φωτονίων ακτίνων-γ που ανιχνεύθηκαν, οι συγγραφείς μέτρησαν την ισχύ αυτών των διεγέρσεων για πρώτη φορά. Από αυτή την ισχύ, βρήκαν περισσότερο έντονες διεγέρσεις στο 132-Sn σε σύγκριση με αυτές των γειτονικών του πυρήνων. Αυτό προβλέφθηκε από την θεωρία και είναι ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό των διπλά μαγικών πυρήνων. Έτσι επιβεβαιώνεται η διπλά μαγική φύση του 132-Sn.

Όπως αναφέρθηκε από μέλος της συνεργασίας MINIBALL, τα αποτελέσματα αυτά έγιναν δυνατά μόνο χάρη σε ένα μοναδικό συνδυασμό: της διάταξης για την παραγωγή ραδιενεργών ισοτόπων ISOLDE, του νέου επιταχυντή HIE-ISOLDE, ο οποίος παρέχει την ιδεατή ενέργεια ανά νουκλεόνιο για αυτό το τύπο του πειράματος και τον MINIBALL, ο οποίος μπορεί να ανιχνεύσει ακτίνες-γ από την απόσβεση των διεγέρσεων με υψηλή απόδοση και καλύτερη ενεργειακή ανάλυση.

Οι ερευνητές επίσης συνέκριναν την παρατηρούμενη ισχύ με διάφορους υπολογισμούς νέου υπερσύγχρονου θεωρητικού μοντέλου κελύφους για το 132-Sn, βρίσκοντας μια αξιοσημείωτη συμφωνία μεταξύ των παρατηρήσεων και όλων των υπολογισμών. Αυτό ενισχύει περαιτέρω το συμπέρασμα ότι το 132-Sn είναι διπλά μαγικό.

Νέο κοσμολογικό μοντέλο υποστηρίζει ότι το Σύμπαν μας έχει ένα κατοπτρικό «αντιΣύμπαν»

Από μια συγκεκριμένη θέση παρατήρησης, το Σύμπαν μας φαίνεται μονόπλευρο. Ο χρόνος «ρέει» προς τα εμπρός καθώς ο χώρος επεκτείνεται και υπάρχει περισσότερη ύλη από ότι αντιύλη. Αυτό μοιάζει να παραβιάζει μια θεμελιώδη συμμετρία, που αποκαλείται συμμετρία CPT. Αυτή η συμμετρία της φύσης υποδηλώνει ότι όλοι οι νόμοι της φυσικής παραμένουν οι ίδιοι κατά την ταυτόχρονη αντιστροφή χρόνου, χώρου και ύλης-αντιύλης. Για να εξισορροπηθεί ο κόσμος, οι Latham Boyle, Kieran Finn και Neil Turok, από το Περιμετρικό Ινστιτούτο για τη Θεωρητική Φυσική στον Καναδά, προτείνουν ότι η Μεγάλη Έκρηξη ήταν επίσης το σημείο εκκίνησης ενός αντισύμπαντος, όπου ο χρόνος «ρέει» στην αντίθετη κατεύθυνση και η αντιύλη κυριαρχεί. Δείχνουν ότι ένα τέτοιο CPT-συμμετρικό μοντέλο δεν είναι μόνο συνεπές με τη γνωστή ιστορία κοσμικής διαστολής αλλά επίσης παρέχει μια ξεκάθαρη εξήγηση για τη σκοτεινή ύλη.

Το CPT-συμμετρικό μοντέλο είναι ένα εναλλακτικό στο μοντέλο του πληθωρισμού, το οποίο εικάζει ότι το Σύμπαν έγινε μέσω μια σύντομης εποχής εκθετικής ανάπτυξης ακριβώς μετά τη Μεγάλη Έκρηξη. Αυτή η ταχύτατη διαστολή μπορεί να εξηγήσει ορισμένες κοσμολογικές παρατηρήσεις, όμως απαιτεί την ύπαρξη επιπρόσθετων, υποθετικών ακόμη, κβαντικών πεδίων. Ο Boyle και οι συνάδελφοί του δείχνουν ότι η πρότασή τους μπορεί να εξηγήσει την κοσμική εξέλιξη χωρίς την επινόηση νέας φυσικής. Στο CPT-συμμετρικό μοντέλο, χρόνος και χώρος ρέουν συνεχώς από τη μεριά στην άλλη της μεγάλης έκρηξης και το αντισύμπαν που αναδύεται στην αρνητική κατεύθυνση του χρόνου συμπεριφέρεται όπως μια κατοπτρική αντανάκλαση του σύμπαντός μας.

Η ομάδα έχει ακόμη να δείξει εάν το μοντέλο αυτό μπορεί να αναπαραγάγει ορισμένες παρατηρήσεις που εξηγεί το σενάριο του πληθωρισμού – όπως η ομοιομορφία του κόσμου σε μεγάλες κλίμακες. Ωστόσο, το νέο μοντέλο δίνει μια φυσική ερμηνεία για τη σκοτεινή ύλη: Ένα CPT-συμμετρικό Σύμπαν θα παρήγαγε τεράστιους αριθμούς πολύ μαζικών στείρων νετρίνων. Τέτοια υπερβαρέα νετρίνα μπορεί επίσης να είναι η πηγή των καταιονισμών κοσμικών ακτίνων που παρατηρήθηκαν πρόσφατα.

Πυρηνοκίνητο ρομπότ-«τυφλοπόντικας» για την εξερεύνηση της Ευρώπης

Η Ευρώπη, φεγγάρι του Δία, αποτελεί έναν από τους πιο ενδιαφέροντες προορισμούς του ηλιακού μας συστήματος, καθώς θεωρείται ισχυρός υποψήφιος για παρουσία εξωγήινων μορφών ζωής, και η NASA σκοπεύει να στείλει αποστολές εκεί, με στόχο την αναζήτησή τους. Μεταξύ του 1995 και του 2003, το Galileo έκανε σειρά περασμάτων από την Ευρώπη, με τις παρατηρήσεις να υποδεικνύουν παρουσία ενός ωκεανού με νερό σε υγρή μορφή κάτω από την επιφάνεια του φεγγαριού. Ο ωκεανός αυτός, θεωρούν οι επιστήμονες, θα μπορούσε να φιλοξενεί μικροβιακή ζωή (ή στοιχεία περί ύπαρξής της).

Αν και γενικότερα υπάρχει ομοφωνία ως προς το πού θα πρέπει να αναζητηθούν αυτά, κάτω από το παγωμένο κέλυφος του φεγγαριού, το πώς θα γίνει κάτι τέτοιο αποτελεί ομολογουμένως μεγάλο πρόβλημα: «Εκτιμήσεις για το πάχος του παγωμένου κελύφους κάνουν λόγο για 2 με 30 χιλιόμετρα, κι αυτό είναι ένα μεγάλο εμπόδιο που θα πρέπει να υπερβεί κάθε σκάφος προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση σε περιοχές όπου πιστεύουμε πως υπάρχει περίπτωση ύπαρξης βιοϋπογραφών που θα υποδεικνύουν ζωή στην Ευρώπη» λέει ο Άντριου Ντόμπαρντ, επίκουρος καθηγητής γεωεπιστημών/περιβαλλοντικών επιστημών στο University of Illinois at Chicago.

O Ντόμπαρντ και οι συνάδελφοί του παρουσίασαν μια πιθανή λύση στο πρόβλημα αυτό, στο συνέδριο της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης (American Geophysical Union), στην Ουάσινγκτον: Ένα πυρηνοκίνητο όχημα διάνοιξης σηράγγων.

Οι ερευνητές πραγματοποίησαν μια concept μελέτη για ένα τέτοιο «tunnelbot», το οποίο θα μπορούσε να εισχωρήσει στο παγωμένο κέλυφος και να φτάσει στο ανώτατο τμήμα του ωκεανού της Ευρώπης, μεταφέροντας παράλληλα όργανα και συσκευές που θα μπορούσαν να αναζητήσουν ίχνη ζωής ή απομεινάριά της. Επίσης, το ρομπότ αυτό θα αξιολογούσε και την κατοικησιμότητα του ίδιου του παγετώνα.

Το όχημα αυτό θα έπαιρνε δείγματα πάγου και νερού και θα αναζητούσε ίχνη μικροβίων στο κάτω τμήμα του πάγου. Επίσης, θα είχε τη δυνατότητα να ψάχνει «λίμνες» με νερό σε υγρή μορφή εντός του παγετώνα. Οι ερευνητές εξέτασαν δύο σχέδια: Ένα που κινείται με έναν μικρό πυρηνικό αντιδραστήρα κι ένα που κινείται με «τούβλα» General Purpose Heat Source, ραδιενεργές πηγές θερμικής ενέργειας, σχεδιασμένες για διαστημικές αποστολές. Η θερμότητα από τις δύο αυτές πηγές θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για το λιώσιμο του παγωμένου κελύφους, με τις επικοινωνίες να παρέχονται από μια σειρά αναμεταδοτών, συνδεόμενων με το ρομπότ μέσω καλωδίων οπτικής ίνας.

Τα μεγαλύτερα επιστημονικά επιτεύγματα του 2018

Tο σημαντικότερο επιστημονικό επίτευγμα του 2018 σύμφωνα με το «Science» αναδείχθηκε μια «τριπλέτα» νέων μεθόδων, που επιτρέπουν στους επιστήμονες να παρακολουθούν διαχρονικά και με μεγαλύτερη λεπτομέρεια από κάθε άλλη φορά τη γονιδιακή δραστηριότητα όπως και την ανάπτυξη μεμονωμένων κυττάρων ενός εμβρύου .

Θα μπορούσε αυτή η ανακάλυψη να μεταμορφώσει το βασικό περιβάλλον βιολογίας και ιατρικής έρευνας για τα επόμενα δέκα χρόνια

Η νέα μέθοδος απομονώνει κύτταρα από ένα οργανισμό και προβαίνει σε «ανάγνωση» του γενετικού περιεχομένου κάθε κυττάρου, παρακολουθώντας στην πορεία του χρόνου και της αναπτυξιακής διαδικασίας πώς το κάθε κύτταρο διαιρείται σε άλλα είδη κυττάρων.

Στις αξιοσημείωτες επιστημονικές ανακαλύψεις εξελίξεις το 2018, σύμφωνα πάντα με το ίδιο περιοδικό συμπεριλαμβάνεται η ανακάλυψη με εναέριο ραντάρ κάτω από πάγους πάχους ενός χιλιομέτρου στη Γροιλανδία ενός τεράστιου κρατήρα πρόσκρουσης αστεροειδούς.

Ο κρατήρας έχει διάμετρος 31 χιλιομέτρων και πρόκειται για έναν από τους 25 μεγαλύτερους κρατήρες που έχουν βρεθεί στη Γη, ο οποίος είναι αρκετά πρόσφατος, καθώς χρονολογείται προ 13.000 έως 100.000 ετών.

Σημαντική ανακάλυψη θεωρείται και η γενετική ανάλυση του οστού μιας γυναίκας (η οποία ζούσε πριν 50.000 χρόνια), που έχει βρεθεί στη Σιβηρία και αποκαλύπτει ότι η μητέρα της ήταν Νεάντερταλ και ο πατέρας της Ντενίσοβαν, άρα αποδεικνύεται ότι υπήρχαν επιμειξίες ανάμεσα στις δύο ομάδες που προϋπήρξαν του «έμφρονος» ανθρώπου (Homo sapiens).

Μεταξύ των δέκα ανακαλύψεων είναι ένα νετρίνο ως αγγελιοφόρος από έναν μακρινό γαλαξία. Ένα νετρίνο που συγκρούστηκε με έναν τεράστιο ανιχνευτή κάτω από τον πάγο του Νότιου Πόλου αποδείχτηκε ότι προέρχεται από ένα μπλάζαρ (blazar) τέσσερα δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας.

Επίσης, σε μια άλλη ανακάλυψη οι ερευνητές πυροβόλησαν με μια δέσμη ηλεκτρονίων πάνω σε ένα μικροσκοπικό κρύσταλλο 3D και δημιούργησαν τη μοριακή τους δομή μέσα σε λίγα λεπτά.

Επίσης, ένας αστεροειδής που χτυπά στη Γροιλανδία, ίσως πριν από 13.000 χρόνια, μπορεί να δροσίσει τη Γη για περίπου 1.000 χρόνια καθώς ο πλανήτης ολοκληρώνει την Εποχή των Παγετώνων.

Μια ασυνήθιστη ένταξη στον κατάλογο του τρέχοντος έτους είναι η εκστρατεία κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης στην επιστημονική κοινότητα. Ορισμένα θεσμικά όργανα έλαβαν μέτρα για να αντιμετωπίσουν το θέμα με ορισμένους φημισμένους επιστήμονες που πυροδότησαν ή εξαναγκάστηκαν να φύγουν λόγω σεξουαλικών σκανδάλων. Οι ομάδες υποστήριξης υποστηρίζουν ότι οι ενέργειες που έχουν αναληφθεί μέχρι στιγμής είναι ανεπαρκείς.

Στις σημαντικές ανακαλύψεις συγκαταλέγεται και η εισαγωγή του νέου επιστημονικού πεδίου της «εγκληματολογικής γενεαλογίας», με τον εντοπισμό από την αστυνομία των ΗΠΑ τον Απρίλιο ενός κατά συρροή δολοφόνου και βιαστή, ο οποίος είχε τελέσει τα εγκλήματά του στην Καλιφόρνια στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, αλλά πιάστηκε μόλις τώρα χάρη στη συσχέτιση παλιού DNA με μια δημόσια online βάση γενεαλογικών δεδομένων.

M. Heidegger: ο Σωκράτης και η φιλοσοφία της πράξης

Μάρτιν Χάιντεγκερ: 1889–1976

Ο Σωκράτης και το ανθρώπινο Dasein

§1

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Στις παραδόσεις του στο Μάρμπουργκ (Marburg) –θερινό εξάμηνο 1926– ο Χάιντεγκερ εγκαινιάζει μια συνομιλία με την αρχαία ελληνική φιλοσοφία: από τις στοχαστικές της πρωταρχές μέχρι και τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Αν και δεν στοχεύει σε κάποια συστηματική πραγμάτευση παρά μόνο περιορίζεται σε μια επισκόπηση προγραμματικού χαρακτήρα και στην ανάδειξη βασικών αρχών της ως άνω φιλοσοφίας, εν τούτοις μας γνωρίζει με μια βαθυστόχαστη ερμηνευτική πράξη, με δεδομένο και το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο επιστρατεύει όλη τη δυναμική της σκέψης του στην οριστική σύνταξη του μνημειώδους έργου του: Sein und Zeit [=Είναι και Χρόνος]. Κατά συνέπεια, όλες οι ερμηνευτικές απόπειρες κινούνται κάτω από τον αστερισμό αυτού του έργου. Έτσι, ο Χάιντεγκερ συνδέει την περιδιάβασή του στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας με το ιστορικό πνεύμα, κατά κάποιο τρόπο, της φιλοσοφικής κατανόησης του Είναι και Χρόνος. Ενδιαφέρεται να σκεφτεί ξανά και ξανά την κρίσιμη απαρχή της δυτικής φιλοσοφίας,

δηλαδή την ελληνική φιλοσοφία, ως την αεί ζωτική διεργασία που εκκινεί από το ον για να ανακαλύψει το Είναι. Αυτό δεν είναι άσχετο και με το ότι ο Χάιντεγκερ, της περιόδου του Είναι και Χρόνος, ξεκινάει από το Dasein για να αναζητήσει το νόημα του Είναι. Οι εν λόγω παραδόσεις δημοσιεύτηκαν το 1993 στον τόμο 22 των απάντων του. Δίνουν βαρύτητα στο αρχαίο θεωρείν: στον λόγο, στην έννοια, στη σημασία· πράγμα που σημαίνει: Sein und Sinn (=Είναι και νόημα) . Με τούτο το νόημα του Είναι συνδέει ο Χάιντεγκερ και την ερμηνευτική προσέγγιση του Σωκράτη (GA22, 92).

§2

Ο «επικίνδυνος» φιλόσοφος

1. Ο Σωκράτης είναι η πιο γνωστή αλλά και η πιο «επικίνδυνη» προσωπικότητα της Πόλης της Αθήνας. Η πορεία της ζωής του συνδυάζει συνέπεια λόγου και πράξης, αποστροφή στο κυνήγι δημόσιων αξιωμάτων, κάτι δηλ. εντελώς αντίθετο από τη νοο-τροπία της σημερινής φασιστικής «αριστεράς», και εμμονή στην αναγκαιότητα υπεράσπισης της φιλοσοφικής του αποστολής και της αντίστοιχης στάσης ζωής. Είναι λοιπόν η πιο «επικίνδυνη» προσωπικότητα υπό το πνεύμα ότι υπερασπίζεται τη φιλοσοφική αλήθεια, όπως δείχνει και η απολογία του στο δικαστήριο, χωρίς να ορρωδεί προ ουδεμιάς καθεστηκυίας σύμβασης. Το γεγονός ακριβώς αυτό κλονίζει την αγοραία γνώμη της Πόλεως, την αμφισβητεί συθέμελα. Με σημερινούς όρους αποδομεί στη ρίζα του τον υγιή κοινό νου της μαζικής κουλτούρας, μαζί και όλους τους δοκησίσοφους θιασώτες της. Και επειδή η ζωή της Πόλεως συνδέεται με την πολιτική, υπό ένα ευρύτερο νόημα, ουσιαστικά αμφισβητεί τα πολιτικά θεμέλια της Πόλεως, όχι λιγότερο δε και τη μοχθηρία της τρέχουσας πολιτικής και των πολιτικών της εκπροσώπων, εκείνων δηλ. που, όπως μας λέει ο Πλάτων στον Θεαίτητο, μοιάζουν για τον φιλόσοφο σαν τους γιδοβοσκούς που αρμέγουν γάλα. Καλή ώρα σαν τους σύγχρονους γιδοβοσκούς της αγοραίας μικροπολιτικής, με προεξάρχοντες εκείνους του αδίστακτου και αιμοβόρου αριστερισμού.

2. Η βασική αρχή του Σωκρατικού σκέπτεσθαι έγκειται στο να μπορεί κανείς να κατανοεί και να γνωρίζει με σαφήνεια: να ξέρει τι κατανοεί και να έχει επίγνωση για ό,τι δεν καταλαβαίνει πραγματικά. Τότε και σήμερα και πάντα, αυτή η αρχή αποτελεί τον πιο λαμπρό φιλοσοφικό δυναμίτη στα θεμέλια των διαφόρων ημιμαθών σε όλες τις σφαίρες της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής, από την καθημερινή συναναστροφή ως την πολιτική και τη θεσμισμένη ρητορική, φιλολογική, φιλοσοφική ή ακαδημαϊκή ψευδο-κουλτούρα. Δυνάμει αυτής της αρχής, αντιπαρέθετε στην «παντογνωσία» και απερισκεψία του κοινού νου την άγνοια· όθεν, απέναντι στην ηχηρή φλυαρία του μαζικού περίκοσμου, την πλήρη αφιέρωση στη φιλοσοφική διερεύνηση του Πράγματος, στην αναζήτηση της αυθεντικής γνώσης πέραν κάθε επισφαλούς γνώμης· εν τέλει αναδείκνυε το ερώτημα: τι εστί; Δηλαδή τι είναι Κάτι και γιατί είναι ή μπορεί να είναι έτσι και όχι αλλέως. Είναι το ερώτημα για την ουσία και το ον (ό.π., 91).

§3

Η διαφάνεια της πράξης

1. Απέναντι στο τυφλό πράττειν, ο Σωκράτης προέκρινε συνεχώς την ανάγκη: το πράττειν συνολικά να διέπεται από διαφάνεια (ό.π.). Τούτο σημαίνει ότι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το οὗ ἕνεκα (Worumwillen): η τελική αιτία και ο σκοπός· ταυτόχρονα όμως και εκείνο, μέσα στο οποίο πραγματοποιείται ο σκοπός. Έτσι φτάνει κανείς σε κατανόηση της δυνατότητας, της εκάστοτε δυνατότητας-για- Είναι (Seinkönnen). Ετούτη η δυνατότητα-για-Είναι έχει την αντιστοιχία της, για τον Χάιντεγκερ, στη σωκρατική έννοια της αρετής (ό.π.). Η αρετή είναι φρόνηση, δηλαδή Γνώση· και ακριβώς ως τέτοια Γνώση είναι παρούσα η δυνατότητα-για-Είναι και η κατανόηση. Το σωκρατικό Είναι, σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, είναι θεμελιακά και ουσιαστικά συνυφασμένο με την προσπάθεια επίτευξης της ως άνω Γνώσης. Προς τούτο αφυπνίζει την κατανόηση για τούτη και ενεργοποιεί το ένστικτο.

2. Ενώ δεν χάραξε καμιά νέα κατεύθυνση στη φιλοσοφία ‒ούτε τον ενδιέφερε κάτι τέτοιο‒ και όλα τα άφησε, κατά τα φαινόμενα, όπως ήταν, ωστόσο ο Σωκράτης ταρακούνησε τα πάντα/τους πάντες συθέμελα: άνοιξε το δρόμο για μια νέα δυνατότητα και ως εκ τούτου για μια ριζοσπαστική απαίτηση σχετικά με τη Γνώση και τη θεμελίωσή της (ό.π., 92). Η φιλοσοφική πράξη του Σωκράτη αφορούσε την κατανόηση της Γνώσης και της πράξης γύρω από το Dasein μας. Να γιατί, ενώ η εν λόγω πράξη δεν ενδιαφερόταν να οδηγήσει σε επιστημονικά αποτελέσματα, εν τούτοις επέφερε μια επανάσταση στην επιστήμη, δηλαδή στην επιστημονική Γνώση. Γι’ αυτό, παρατηρεί στη συνέχεια ο Χάιντεγκερ, ήταν ο Σωκράτης που κατέστησε δυνατή την ύπαρξη του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Με τον Σωκράτη καταδείχτηκε μια για πάντα, μέσα στην ιστορία της Γνώσης και της έρευνας, η σημασία του μεθοδολογικού ορισμού, ήτοι προσδιορισμού (Bestimmung): η σωκρατική μέθοδος δεν συνδεόταν με κάποια τεχνική, αλλά με τη θεμελιακή θεώρηση των πραγμάτων και την εξ αυτής δυνατότητα σύλληψης και προσδι-ορισμού τους. Παρόμοια, η μαιευτική έδινε χώρο στη δυνατότητα της κατανόησης, την οποία (δυνατότητα) έφερνε ο καθένας μέσα του. Ήταν έτσι σε ευθεία αντίθεση με την κοινοποίηση γνώσεων (ό.π.)· επομένως και σε απόλυτη αντίθεση με τον σημερινό καταιγισμό της πληροφοριακής γνώσης ‒σε ευθεία αντίθεση με την παραγωγή αυθεντικής φιλοσοφικής γνώσης‒ που στα μορφωτικά μας ιδρύματα περνάει για περισσή γνώση.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Όμηρος και ιστορία, Η «τειχιόεσσα» Τίρυνς

Σε έναν χαμηλό λόφο κοντά στον μυχό του αργολικού κόλπου βρίσκεται η ακρόπολη της Τίρυνθας, της καλοτείχιστης πόλης, της «τειχιόεσσας», όπως αυτή αναφέρεται στα ομηρικά έπη. Οι γεωαρχαιολογικές έρευνες έδειξαν ότι κατά τα μυκηναϊκά χρόνια η θάλασσα βρισκόταν ένα μόλις χιλιόμετρο μακριά. Ο Ε. Σλήμαν ήταν από τους πρώτους ερευνητές της θέσης. Το 1884 και το 1885 ανέσκαψε μαζί με τον συνεργάτη του Νταίρπφελντ μεγάλο τμήμα της ακρόπολης. Τα συμπεράσματά τους τα δημοσίευσαν το 1886 σ' έναν τόμο με τίτλο το όνομα της ακρόπολης "Tiryns". Από τότε η θέση παρέμεινε στην ανασκαφική δικαιοδοσία του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, ενώ και η Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία διεξήγαγε ανάλογες έρευνες κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, καθώς και εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης οι οποίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Μεταξύ των ετών 1975-1986 η ακρόπολη έγινε εκ νέου αντικείμενο συστηματικής μελέτης υπό την εποπτεία του κορυφαίου Γερμανού προϊστορικού αρχαιολόγου Κ. Κίλιαν (Klaus Kilian).

 

Η ακρόπολη της Τίρυνθας προηγείται χρονολογικά αυτής των Μυκηνών. Ακόμα και στη μυθολογία υπονοείται κάτι τέτοιο, καθώς αναφέρεται ότι την έκτισε, με τη βοήθεια των Κυκλώπων πάντα, ο Προίτος, αδελφός του Ακρίσιου του πατέρα του ιδρυτή των Μυκηνών Περσέα. Σύμφωνα πάντα με τη μυθολογία, εδώ εγκαταστάθηκε ο Ηρακλής για δώδεκα χρόνια, ύστερα από χρησμό του Μαντείου του Δελφών, μετά τη μανιακή δολοφονία των παιδιών του από τον ίδιο, για να πραγματοποιήσει τους δώδεκα άθλους του στην υπηρεσία του βασιλιά Ευρυσθέα, ώστε να εξαγνιστεί. Το όνομά της, όπως δείχνει και η κατάληξη -νθα, ανήκει στις προελληνικές λέξεις.

 

Η κατοίκηση στην ακρόπολη ξεκινά από τα νεολιθικά χρόνια (7η χιλιετία π.Χ.), αλλά γνωρίζει τη μεγαλύτερη ακμή της στα μυκηναϊκά χρόνια, στην ύστερη εποχή του χαλκού (1600-1100 π.Χ. περίπου). Η οχύρωση και τα κτίσματα που αυτή περιβάλλει, μεταξύ των οποίων οι χώροι του ανακτορικού συγκροτήματος, αναδεικνύουν τη μυκηναϊκή αρχιτεκτονική σε όλο της το κατασκευαστικό και χρηστικό εύρος. Οι αρχαιολόγοι διέκριναν εντός των τειχών τρεις περιοχές ενδιαφέροντος που τις ονόμασαν, ανάλογα με τη θέση τους στα τρία υψώματα του λόφου, Άνω, Μέση και Κάτω Ακρόπολη. Η έκταση που κάλυπταν αυτές οι τρεις περιοχές έφτανε τα 20.000 τ.μ.
 

Έξω από την ακρόπολη, στην πεδινή έκταση κάτω από τον λόφο, έχουν ανασκαφεί κτίσματα, ανάμεσά τους και ένα μεγαρόσχημο κτίριο, που ανήκουν, προφανώς, όπως ακριβώς συμβαίνει και στις Μυκήνες, στην εκτός των τειχών μυκηναϊκή πόλη. Οι πολυάριθμοι τάφοι των Μυκηνών δεν υπάρχουν εδώ, εκτός από έναν θολωτό, γεγονός που δημιουργεί ερωτήματα για το πού βρίσκονταν τα νεκροταφεία της Τίρυνθας. Από τα θεμέλια μιας από τις εκτός της Ακρόπολης οικίας προέρχεται και ο λεγόμενος Θησαυρός της Τίρυνθας, ένα σύνολο πολύτιμων αντικειμένων τα οποία συγκεντρώθηκαν και κρύφτηκαν τον 12ου αι. π.Χ., ανακαλύφτηκαν από τους αρχαιολόγους το 1915 και βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το σφραγιστικό «δακτυλίδι των δαιμόνων», το οποίο ανήκει στον παραπάνω θησαυρό, με παράσταση λεοντοκέφαλων όντων που κατευθύνονται κρατώντας σπονδικά αγγεία προς μια καθιστή σε θρόνο θεά, είναι χαρακτηριστικό δείγμα της μυκηναϊκής κοσμηματοτεχνίας και σφραγιδογλυφίας του 15ου αι. π.Χ, αλλά και αποδεικτικό στοιχείο θρησκευτικών τελετουργιών και αντιλήψεων.