Αρχαία Αγορά Αθήνας - Ο ναός του Ηφαίστου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 Ο ναός του Ηφαίστου στον Αγοραίο Κολωνό, γνωστός και ως «Θησείο», αποτελεί το καλύτερα σωζόμενο δείγμα δωρικού ναού στην Ελλάδα και ένα από τα πιο σπουδαία μνημεία του οικοδομικού προγράμματος του Περικλή. Οικοδομήθηκε λίγο μετά τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. (446-442 π.Χ.) και ήταν αφιερωμένος στον Ήφαιστο και την Αθηνά Εργάνη, στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού που δεσπόζει στα δυτικά της πλατείας της Αγοράς. Ο ναός έφερε πλούσιο γλυπτικό διάκοσμο με μετόπες στην ανατολική πλευρά και στις ανατολικές γωνίες της βόρειας και της νότιας πλευράς, ιωνική ζωφόρο πάνω από την περίσταση στον πρόναο και αετώματα που σώζονται σε κακή κατάσταση. Επέζησε των επιδρομών των Ερούλων και των Γότθων και μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου τον 7ο αιώνα, χρήση την οποία διατήρησε έως το 1833. Από τότε λειτούργησε ως μουσείο, ενώ μετά το 1950 ερευνήθηκε ανασκαφικά το εσωτερικό του.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Ταύτιση του κτιρίου
Ο ναός του Ηφαίστου στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού αναφέρεται από τον Παυσανία στην περιήγησή του στην Αγορά της Αθήνας. Η ταύτιση θεωρείται σχετικά ασφαλής, αν και ο Παυσανίας ακολουθεί ένα ιδιαίτερα περίπλοκο σχήμα κατά την πορεία της αφήγησής του, που προβληματίζει ιδιαίτερα τους σύγχρονους μελετητές: συγκεκριμένα, αναφέρεται στο Ηφαιστείο, αφού προηγουμένως έχει περιγράψει τα μνημεία έως και έξω από τα όρια της πλατείας της Αγοράς, σταματώντας στο Ελευσίνιο.
Κατόπιν περιγράφει το ιερό της Ουρανίας Αφροδίτης. Με βάση το δρομολόγιο που περιγράφει ο Παυσανίας ταυτίστηκε ο συγκεκριμένος βωμός με αυτόν του ιερού της Αφροδίτης. Η ταύτιση ενισχύθηκε από το γεγονός ότι ανακαλύφθηκαν ίχνη από τον περίφημο κήπο του Ηφαιστείου, αλλά και από τη γενικότερη συγκέντρωση εργαστηρίων μεταλλοτεχνίας γύρω από το ναό. Ο Αρποκρατίων στο λεξικό του (βλ. λ. «κολωνέτας») αναφέρει ότι το ιερό του Ηφαίστου βρισκόταν, μαζί με το Ευρυσάκειο, στο λόφο του Αγοραίου Κολωνού. Η θέση του Ευρυσάκειου έχει ταυτιστεί με βάση την επιτόπια εύρεση επιγραφών στις παρυφές και πάνω στον εν λόγω λόφο, νότια του ναού.
Στη θέση του ναού βρέθηκαν παλιότερα κατάλοιπα που περιλαμβάνουν μυκηναϊκά, γεωμετρικά και αρχαϊκά ευρήματα, τα οποία όμως δεν πιστοποιούν την προηγούμενη παρουσία κάποιας λατρείας στο συγκεκριμένο χώρο πριν από την ανέγερση του ναού.
Πάντως, κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί και άλλες θεωρίες. Αρχικά πιστευόταν ότι ήταν το Θησείο. Μια εναλλακτική πρόταση θέλει το ναό αφιερωμένο στην Αρτέμιδα Εύκλεια. Η E.B. Harrison, με αφορμή τη μελέτη των λατρευτικών αγαλμάτων, αλλά και του γλυπτού διακόσμου του ναού, διατύπωσε αμφιβολίες αναφορικά με την ταύτισή του με το Ηφαιστείο.

Περιγραφή του κτιρίου

 Το Ηφαιστείο είναι το πιο εντυπωσιακό μνημείο της Αγοράς της Αθήνας και προφανώς το πιο πλούσια διακοσμημένο. Πράγματι ως προς τον πλούτο και την ποιότητα του γλυπτού του διακόσμου μόνον ο Παρθενώνας το ξεπερνά.
Ο ναός σώζεται σε εξαιρετική κατάσταση, καθώς επέζησε των σεισμών και των καταστροφών που συνέβησαν στην πλευρά εκείνη της Αγοράς της Αθήνας, αλλά και της πολύ σοβαρότερης απειλής που αποτελούσε η λατόμηση του υλικού του για δεύτερη χρήση. Η αιτία είναι η μετατροπή του σε χριστιανικό ναό.
Τα υλικά δόμησης ποικίλλουν: η κατώτερη βαθμίδα της κρηπίδας είναι στρωμένη με πλάκες από πωρόλιθο, ενώ οι δύο ανώτερες βαθμίδες και η ανωδομή ήταν από πεντελικό μάρμαρο. Ο γλυπτός διάκοσμος αντίθετα, καθώς και ορισμένα τμήματα της οροφής, ήταν από παριανό μάρμαρο.
Η σχεδίαση του κτιρίου προηγείται αυτής του Παρθενώνα: ακολουθείται το συντηρητικό σχέδιο του περίπτερου δίστηλου διπλού σε παράταξη, με 6 κίονες στην πρόσοψη και 13 στη μακρά πλευρά. Πάντως, έχει διατυπωθεί πειστικά η υπόθεση ότι ο αρχιτέκτονας, βλέποντας το έργο του Ικτίνου και του Καλλικράτη στον Παρθενώνα (του οποίου η οικοδόμηση άρχισε το 447 π.Χ.), πρόσθεσε την εσωτερική δίτονη κιονοστοιχία σε σχήμα Π, από την οποία βέβαια διατηρούνται ελάχιστα ίχνη. Και η ιωνική ζωφόρος πάνω από τον πρόναο και τον οπισθόδομο θεωρείται ότι επηρεάζεται από την αντίστοιχη τολμηρή χρήση του ιωνικού αυτού διακριτικού σε δωρικό κτήριο που εγκαινιάζει ο Παρθενώνας.
Ο πρόναος ήταν βαθύτερος από τον οπισθόδομο, λόγω και των ιδιαιτεροτήτων του γλυπτού διακόσμου του. Οι μετόπες είχαν ύψος 0,83 μ.

Η στέγη
Η στέγη του ναού ήταν ξύλινη στο εσωτερικό του σηκού, ενώ αντίθετα η στέγαση του πτερού εξασφαλιζόταν με τη συναρμογή μαρμάρινων δοκών και φατνωματικών πλακών. Η περίτεχνη στέγη αποτελεί ένα από τα περιπλοκότερα δείγματα του είδους, και γι’ αυτό έχει μελετηθεί διεξοδικά. Τα φατνώματα είχαν λαξευτεί σε μεγάλο βαθμό στο κάτω μέρος των πλακών, προκειμένου να μειώνεται το υπερκείμενο βάρος. Η πρακτική αυτή, αν και συνήθης σε αρκετά κτήρια, εκτελείται εδώ με μοναδικό τρόπο: ο ουρανός κάθε φατνώματος είχε λαξευτεί ως ανεξάρτητο κομμάτι και μπορούσε να απομακρυνθεί. Επιπλέον, κάθε ουρανός ταίριαζε ακριβώς με ένα μόνο συγκεκριμένο φάτνωμα.

Η χρονολόγηση της οικοδόμησης
Η πεποίθηση του W.B. Dinsmoor ότι ο ναός αποτελεί το πρώτο από τα τέσσερα μνημεία που αποδίδονται στον ίδιο αρχιτέκτονα και χτίστηκαν σχεδόν διαδοχικά σε σχετικά μικρό διάστημα, στο γ’ τέταρτο του 5ου αιώνα π.Χ., αποτελεί την ευρύτερα αποδεκτή σήμερα άποψη. Συγκεκριμένα, ο λεγόμενος «αρχιτέκτονας του Ηφαιστείου» έχτισε πρώτα το Ηφαιστείο (449-444 π.Χ.) και μετά το ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο (444-436 π.Χ.), το ναό του Άρη, που στην πραγματικότητα είναι ο ναός της Αθηνάς στην Παλλήνη (436-432 π.Χ.), και το ναό της Νέμεσης στη Ραμνούντα.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι στη διάρκεια των εργασιών, ο αρχιτέκτονας προσάρμοζε ορισμένες λεπτομέρειες στο σχεδιασμό, στο σχέδιο του Παρθενώνα, ο οποίος υπήρξε σημείο αναφοράς και πηγή έμπνευσής του. Κάτι τέτοιο φανερώνει μια σχετική βραδύτητα στην ολοκλήρωση του ναού. Πράγματι, θεωρείται ότι η ανωδομή δεν είχε αποπερατωθεί πριν από το 420 π.Χ.
Άλλες απόψεις, μεταξύ των οποίων και η θεωρία του Boersma, που την ασπάζονται και οι Ιταλοί αρχαιολόγοι Cruciani και Fiorini, αποδίδουν την ανέγερση του ναού (ή απλώς τη σύλληψη του σχεδίου του καθώς και του εικονογραφικού διακόσμου) στην περίοδο της παντοδυναμίας του Κίμωνα, γύρω στο 460 π.Χ.

Το λατρευτικό άγαλμα
Ο Παυσανίας αναφέρεται ιδιαίτερα στα χάλκινα λατρευτικά αγάλματα του Ηφαίστου και της Αθηνάς που στεγάζονταν στο εσωτερικό του ναού. Τα αγάλματα ήταν έργα του σπουδαίου Αθηναίου γλύπτη Αλκαμένη και πρέπει να εκτελέστηκαν στο διάστημα μεταξύ 421 και 415 π.Χ., όταν η ειρήνη του Νικία επέτρεψε, έως την περίοδο της Σικελικής εκστρατείας, την ανάκαμψη των οικονομικών της Αθήνας και τη συνέχιση των οικοδομικών έργων. Τίποτε δε σώζεται από αυτά, αν και υπάρχουν αρκετές θεωρίες αποκατάστασής τους.
Το ενδιαφέρον του περιηγητή επικεντρώνεται στα γαλάζια μάτια της Αθηνάς, τα οποία συνδέει με τη λιβυκή παράδοση ότι η θεά ήταν κόρη του Ποσειδώνα. Ο Βαλέριος Μάξιμος αναφέρεται στο θαυμαστό τρόπο με τον οποίο ο Αλκαμένης απέκρυψε το ιδιαίτερο ανατομικό χαρακτηριστικό του θεού, τη χωλότητά του, κάτω από το ένδυμά του, χωρίς όμως να την εξαφανίσει πλήρως.

Ο γλυπτός διάκοσμος
Το Ηφαιστείο κοσμείται με ένα ιδιαίτερα περίτεχνο και πλούσιο σε συμβολισμούς γλυπτό διάκοσμο. Ο διάκοσμος αυτός, όπως απέδειξε αρκετά πειστικά ο Morgan, ανήκει στο διάστημα μετά το 421 π.Χ. Η διατήρηση των περισσότερων μετοπών είναι σήμερα κακή, επειδή η μετατροπή του ναού σε χριστιανική εκκλησία οδήγησε τους χριστιανούς στη συστηματική καταστροφή των κεφαλιών των περισσότερων μορφών. Επέζησαν μόνο μορφές που συμβόλιζαν τις δυνάμεις του κακού και συντρίβονταν (π.χ. ο Μινώταυρος), καθώς ταυτίστηκαν με το Σατανά και την τιμωρία του.
Οι μετόπες της ανατολικής πλευράς, σήμερα πολύ φθαρμένες, καθώς οι πιο πολλές κεφαλές έχουν πελεκηθεί από χριστιανούς, παρουσίαζαν τους άθλους του Ηρακλή. Η πλευρά αυτή του ναού ήταν ορατή και ιδιαίτερα προβεβλημένη στα μάτια των θεατών που βρίσκονταν στην πλατεία της Αγοράς. Οι 10 μετόπες της πλευράς αυτής παρουσίαζαν: την πάλη του ήρωα με το λιοντάρι της Νεμέας, τη θανάτωση της Λερναίας Ύδρας, τη σύλληψη του Ελαφιού της Άρτεμης, τη σύλληψη του Ερυμάνθιου Κάπρου, την απόκτηση των αλόγων του Διομήδη, τη μεταφορά του Κέρβερου στον Άνω Κόσμο από τον Άδη, την πάλη του Ηρακλή με τη βασίλισσα των Αμαζόνων, το επεισόδιο της θανάτωσης του Γηρυόνη και της αρπαγής των βοδιών του (σε δύο μετόπες), καθώς και την απόκτηση των μήλων των Εσπερίδων.
Οι άθλοι του Θησέα παρουσιάζονται στις μετόπες της βόρειας και της νότιας μακράς πλευράς, που περιβάλλουν την ανατολική πρόσοψη έως τον τρίτο κίονα. Συγκεκριμένα, στη βόρεια πλευρά εμφανίζονται τέσσερις άθλοι: η μάχη με το Χοίρο του Κρομμύωνος, η εξόντωση του Σκίρωνα, του Κερκύονα και του Προκρούστη. Στη νότια πλευρά εμφανίζονται οι άθλοι της εξόντωσης του Περιφήτη, του Σίνη του Πιτυοκάμπτη, της σύλληψης του Ταύρου του Μαραθώνα και της θανάτωσης του Μινώταυρου, που αποτελεί το λαμπρότερο και περισσότερο αναγνωρίσιμο άθλο του Αθηναίου ήρωα.
Η παρουσία του Θησέα έδωσε αφορμή για τη λανθασμένη ταύτισή του με το Θησείο και συνεπώς με τη διαιώνιση του λάθους, καθώς το όνομα αυτό πήρε ολόκληρη η συνοικία που περιβάλλει το μνημείο. Ιωνική συνεχής ζωφόρος κοσμούσε το επιστύλιο πάνω από τους κίονες και τις παραστάδες του πρόναου, στο εσωτερικό του πτερού. Το θέμα της ζωφόρου ήταν η μάχη του Θησέα με τους Παλλάδες, που επίσης διεκδικούσαν το θρόνο του Αιγέα, του πατέρα του Θησέα και βασιλιά της Αθήνας. Ανά τρεις εμφανίζονται έξι θεότητες που συμμετέχουν ή παρίστανται στη μάχη: η Αθηνά, η Ήρα και ο Δίας στην αριστερή πλευρά, ο Ήφαιστος, η Ιπποδάμεια και ο Ποσειδώνας στη δεξιά πλευρά. Ο ήρωας εμφανίζεται στο κέντρο να μάχεται τους αντιπάλους του, οι οποίοι του πετούν βράχους. Συμπληρωνόταν με αυτό τον τρόπο ένα ορθογώνιο διακοσμημένο με γλυπτά, οριζόμενο από την ανατολική πλευρά, τις βορειοανατολικές και νοτιοανατολικές γωνίες και τον πρόναο. Τέλος, ιωνική ζωφόρος υπήρχε και πάνω από τον οπισθόδομο. Εδώ παρουσιαζόταν, σε συνεχή αφηγηματική διάταξη, η περίφημη διαμάχη του Θησέα και του Πειρίθου με τους Κενταύρους του Πηλίου, η περίφημη θεσσαλική Κενταυρομαχία. Στο κέντρο της ζωφόρου δέσποζε η δημοφιλής σύνθεση με τους δύο Κενταύρους που καταχώνουν τον ανίκητο από όπλα Καινέα στη γη, παρά την προσπάθεια του Θησέα να σπεύσει σε βοήθεια του Θεσσαλού ήρωα.
Τα αετώματα σώζονται σε πολύ αποσπασματικό βαθμό. Η παρουσία τους υποδηλώνεται από την ύπαρξη οπών στο έδαφος των αετωμάτων για την ένθεση και τη στερέωση γλυπτών. Κάποια θραύσματα γλυπτών, που ανακαλύφτηκαν στον περιβάλλοντα χώρο και φυλάσσονται σήμερα στο Μουσείο της Αγοράς στη Στοά του Αττάλου, πιστεύεται ότι ενδεχομένως αποτελούν τμήματα των αετωμάτων. Είναι από παριανό μάρμαρο, όπως και οι μετόπες και οι ιωνικές ζωφόροι: το καλύτερα σωζόμενο θραύσμα απεικονίζει μια γυναίκα που κουβαλά μια άλλη γυναίκα στην πλάτη της, ένα παιχνίδι που ήταν γνωστό ως εφεδρισμός. Άλλα γλυπτά, όπως ο κορμός μιας γυναικείας μορφής ντυμένης μ’ έναν εξαιρετικά διάφανο χιτώνα, πιστεύεται ότι ίσως να αποτελούσαν τα ακρωτήρια του ναού.

Τελετουργίες
Στο ναό λατρεύονταν ο Ήφαιστος, ως προστάτης της μεταλλουργίας, και η Αθηνά Εργάνη, η προστάτιδα όλων των χειροτεχνών της πόλης. Η κυριότερη γιορτή του Ήφαιστου ήταν τα Ηφαίστεια, των οποίων η ημερομηνία τέλεσης στο αθηναϊκό ημερολόγιο είναι άγνωστη. Σύμφωνα όμως με την E. Simon, η εορτή πρέπει να τελούνταν κατά τον τελευταίο μήνα της άνοιξης, το Μουνυχίωνα. Κύρια πηγή γνώσης για την εορτή αποτελεί μια αποσπασματική επιγραφή του 422 π.Χ., που αφορά την αναδιοργάνωσή της.
Οι σημαντικότερες εκδηλώσεις που σχετίζονται με την εορτή αυτή είναι οι διθυραμβικοί χοροί προς τιμήν του θεού, η λαμπαδηδρομία και η πομπή προς το ιερό, που κορυφωνόταν με τη θυσία μεγάλου αριθμού κατσικιών. Η θέση της συγκεκριμένης αγωνιστικής τελετής στην εορτή δικαιολογείται από το ρόλο του Ηφαίστου ως θεότητας της φωτιάς. Η λαμπαδηδρομία είναι συχνό θέμα των αττικών αγγειογραφιών, αλλά επειδή η συγκεκριμένη τελετή συνδέεται και με άλλες γιορτές (Παναθήναια και γιορτές προς τιμήν του Προμηθέα, του Πάνα και της θρακικής θεάς Βένδιδος) δεν είναι πάντοτε εφικτό να συμπεράνουμε αν παρουσιάζεται η συγκεκριμένη λαμπαδηδρομία του Ήφαιστου.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Ο κήπος
Ο κήπος που περιέβαλλε το Ηφαιστείο αποτελούσε από μόνος του σημαντικό αξιοθέατο, όπως φαίνεται και από την αφήγηση του Παυσανία, στην οποία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε αυτόν. Ο κήπος, με βάση τα ανασκαφικά δεδομένα που προέκυψαν από την εκτεταμένη έρευνα της D. Thompson, δημιουργήθηκε κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. Εκεί ανασκάφηκαν, σε κανονικά διαστήματα, μεγάλες πήλινες γλάστρες όπου ήταν φυτεμένα θάμνοι και δενδρύλλια σε δύο σειρές κατά μήκος της νότιας και της βόρειας πλευράς και σε τρεις κατά μήκος της δυτικής πλευράς του ναού. Στη θέση τους έχουν σήμερα φυτευτεί ροδιές στα πλησιέστερα στο ναό σημεία και μυρτιές στα πιο απομακρυσμένα, ενώ οι γλάστρες φυλάσσονται στο Μουσείο της Αγοράς, στη Στοά του Αττάλου.

ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Ύστερη ιστορία του κτιρίου
Ενδιαφέρουσα είναι η ύστερη ιστορία του κτιρίου. Αποτελεί ένα από τα λιγοστά μνημεία που δεν υπέστησαν καταστροφές, ούτε στη διάρκεια της επιδρομής των Ερούλων το 267 μ.Χ. ούτε και κατά την επιδρομή των Γότθων, στα τέλη του 4ου αιώνα. Μετατράπηκε σε ναό του Αγίου Γεωργίου τον 7ο αιώνα, γεγονός που εξηγεί τόσο τη συστηματική καταστροφή των μετοπών όσο και την άριστη διατήρηση του σημαντικότερου τμήματος της ανωδομής του, πλην της στέγης. Ο ναός άλλαξε προσανατολισμό: η κύρια είσοδος ήταν στον οπισθόδομο, ενώ ο πρόναος μετατράπηκε σε αψίδα. Δύο είσοδοι ανοίχτηκαν στις άκρες των μακρών πλευρών, ενώ ένας τρούλος χτίστηκε πάνω από το σηκό. Η σημερινή λίθινη στέγη που καλύπτει τον κυρίως ναό πρέπει να τοποθετήθηκε τη Μεσαιωνική περίοδο, αντικαθιστώντας την ξύλινη στέγη του αρχικού σχεδίου.
Κατά την Ύστερη Βυζαντινή και την Οθωμανική περίοδο στον περιβάλλοντα χώρο έγιναν αρκετές ταφές. Στο εσωτερικό του ναού ενταφιάστηκαν και όσοι διακεκριμένοι προτεστάντες επισκέπτες πέθαναν στην πόλη, ιδιαίτερα εκείνοι οι οποίοι συμμετείχαν στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821-1828. Το 1834 τελέστηκε στο ναό δοξολογία για να τιμηθεί ο ερχομός του Όθωνα και η ανακήρυξη της πόλης σε πρωτεύουσα του βασιλείου της Ελλάδος. Μετά το 1833 ο ναός μετατράπηκε σε μουσείο, όπου φυλάσσονταν τα ευρήματα από την πόλη των Αθηνών, έως το 1937, όταν οι αρχαιότητες απομακρύνθηκαν και διεξήχθησαν ανασκαφικές έρευνες γύρω και εντός του ναού.

Η ΚΟΙΛΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ -ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

Υπάρχει ένα ζήτημα που με ενδιαφέρει

πάρα πολύ και από το οποίο εξαρτάται 

η ΄΄σωτηρία ΄της ανθρωπότητας΄΄ πολύ

περισσότερο παρά οποιαδήποτε 

παλιά θεολογική επινόηση:

το ζήτημα της διατροφής 

Φρίντριχ Νίτσε Ecce Homo

΄΄Ο άνθρωπος είναι ότι τρώει΄΄ λέει ο Φόιρεμπαχ ή ΄΄η πείνα και η αγάπη΄΄στηρίζουν το κόσμο,όπως γράφει ο ποιητής Σίλλερ.Το σώμα και το πνεύμα είναι άρρηκτα δεμένα.Αποτελούν το ένα φυσική απόληξη του άλλου, παρά την αρχαία και μεσαιωνική πλάνη δυισμού.Στις παραπάνω φράσεις θεμελιώνει το ΄΄κίτρινο δοκίμιο΄΄ ο Γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Ονφρέ διάσημος για το βιβλίο του ΄΄Περί αθείας΄΄ …Το εν λόγω έργο είναι μια πρόσκληση στο συμπόσιο  και στην κουζίνα περιβόητων φιλοσόφων που επηρέασαν βαθύτατα την ιστορία σκέψης.Κατά τον Γάλλο  συγγραφέα,οι θεωρίες και ο τρόπος σκέψης τους ,είτε συνδέεται είτε και αντιβαίνει  με καθαυτή ζωή τους.Ας καθίσουμε όμως στο τραπέζι για απολαύσουμε τα λουκούλεια  ή φειδωλά γεύματα των γνωστών μας στοχαστών

 

Ο ηδονιστής ,υλιστής Μισέλ Ονφρέ διαβλέπει πίσω από τις τροφικές επιλογές των μεγάλων αυτών ανδρών μια αντανάκλαση της σκέψης τους,εγχείρημα που τείνει σε εκτροχιασμό ή απλούστευση .΄΄Η γεύση είναι ένα μέσο πρόσβασης στην υποκειμενικότητα ,είναι μια από τις δεσμίδες που συγκλίνουν προς την ατομική πραγματικότητα,ένα θραύσμα που έχει την μνήμη του όλου και που ενημερώνει για τον τρόπο που το υποκείμενο αντιλαμβάνεται τον κόσμο.Κάθε ον προσδίδει στο βρόμικο,στο γλυκό ,στο πικρό ένα συμβολικό στοιχείο και το προσδιορίζει ως ξεχωριστό σύμβολο΄΄

 

Το ταξίδι στην ΄΄κοιλιά των σοφών΄΄ξεκινάει με μια γλαφυρή αυτοβιογραφική εισαγωγή του πολυγραφέσταστου συγγραφέα και της σχέσης του με το γαστρονομικό σύμπαν Στην πρώτη νιότη γεύτηκε τους ρόδινους  ,γλυκούς καρπούς της φύσης ,φρούτα με  αιθέριες μυρωδιές και τρυφερές απολαύσεις ,σύμβολα της αδάμαστης,άγριας ομορφιάς της ελευθερίας.Μετέπειτα στο οικοτροφείο έμαθε την ΄΄ιδιαιτερότητα ΄΄των γαστρονομικών επιλογών καθώς ΄΄δεν υπάρχει ουδέτερη τροφή΄΄Ακόμα και η τυποποίηση της ναρκωτικής απόλαυσης προσλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο από τον οισοφάγο ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του υποκειμένου.Συνεχίζοντας,στην εφηβεία ανακαλύπτει τα σάντουιτς όσο και την δύναμη της ποσότητας που υποσκελίζει την ποιότητα.Στα φοιτητικά του χρόνια ,παρέες και χοροί ,ξενύχτια και μεθύσια,πρωταγωνιστικό ρόλο παίρνει  ο ”μεθυστικός΄΄ χώρος τους Κονιάκ.Τέλος,τα μακρινά ταξίδια, άνοιξαν τον ΄΄γαστρονομικό ΄΄ορίζοντα εκλεκτικών,ποιοτικών γευστικών ηδονών,ενώ στο νοσοκομείο έμαθε από πρώτο χέρι την σκληροτράχηλη ΄΄δίαιτα΄΄που αποτέλεσε και αφορμή του πονήματος

 

Ο Ονφρέ δίνει  περιπαικτικό,σκωπτικό  τίτλο στο δοκιμίου του ΄΄Διαιτηθική΄΄ ,το τραπέζι των φιλοσόφων .Ευχαρίστηση ή δυσφορία,ανορεξία ή δυσπεψία,κρεατοφάγοι και  χορτοφάγοι ,οινοπότες ή μη  φιλόσοφοι γίνονται συνδαιτήμονες του.Μπορεί να ηχεί ιλαρό και κωμικό ,όμως πέρα από την επιφάνεια,εν είδει επιδορπίου μετά τα λιτά ή αδά  γεύματα των φιλοσόφων,ακούγεται περιληπτικά,η ιστορία διατύπωσης των διανοημάτων τους

 

Πρώτος προσκεκλημένος του ο δικός μας Διογένης ο Κυνικός ,που ΄΄μας υπενθυμίζει ότι δεν μπορούμε να μετατρέψουμε τη φύση σε κατευθυντήρια αρχή αν δεν κατανοήσουμε την τροφή με συνετή τρόπο..Κραδαίνοντας ένας χταπόδι με όλη την δύναμη του ,ξαναμίλησε για την κυνική απαίτηση της απλότητας,την άρνηση της επεξεργασίας,της περιπλοκότητας του πολιτισμό.Η διαχρονικά εμβληματική μορφή του είναι ενσάρκωση της ΄΄ένοχης συνείδησης του πολιτισμού΄΄.Καθαρός απόγονος του εκφυλισμού της ΄΄γκρεμισμένης Αθήνας΄΄ μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο ,πρέσβευε την έκπτωση ,την βρωμιά των ηθών προτάσσοντας έναν τρόπο ζωής βασισμένο στην απλότητα ,την λιτότητα ,την αυτάρκεια και την ελευθερία..

 

Δεύτερος σταθμός μας ο Ελβετός φιλόσοφος Ρουσσώ.Στα ίδια χνάρια με τον Διογένη ,ο πατέρας του Διαφωτισμού και,παραγνωρίζοντας στυγνά την άβυσσο που κατοικεί στον άνθρωπο,προτείνει επιστροφή στην Φύση.Ο ΄΄ευγενής άγριος΄΄ του Ρουσσώ είναι ο φυσικός ,αγνός άνθρωπος που μολύνθηκε από την λάσπη του πολιτισμού και τις ατομικής ιδιοκτησίας.Το φαντασιακό είδωλο του ελβετού φιλοσόφου και θιασώτη του Σπαρτιατικού μοντέλου ,γεννήθηκε μες στα ποτάμια γάλατος,χορταρικών και φρούτων,καθώς ήταν φανατικός λάτρης τους.Απέφευγε -με τις παρενέργειες στην φιλοσοφία του-το κρέας ,ενώ γεύονταν στο γάλα την παρθένα αγνότητα της Μητέρας και Θεάς Φύσης

 

Κάντ ή ηθικός αιθυλισμός ΄΄ Αυτόν τον ευρηματικό τίτλο -λογοπαίγνιου-δίνει ο συγγραφέας στο κεφάλαιο για τον Γερμανό πατέρα του Νεο-ιδεαλισμού.Ο στρυφνός,δογματικός ηθικολόγος του Καινιξμπέργκ (σημερινού Κάλινγκραντ που ανήκει στην Ρωσία),συγγραφέας των ΄΄Κριτική του Καθαρού Λόγου΄΄ ΄΄Κριτική του Πρακτικού Λόγου΄΄ ΄΄Τα θεμέλια της μεταφυσικής των ηθών΄΄ κτλπ δεν ξεφεύγει από το μαχαιροπίρουνο κριτικής του.Ο 30χρονος Κάντ εγκλωβισμένος στην πύρινη συνήθεια,ώστε οι πολίτες του Καινιξμπέργκ να ρυθμίζουν τα ρολόγια τους ανάλογα με τις συνήθειες του,ήταν ενθουσιώδης εραστής του κρασιού.Αν και έτρωγε μια φορά την μέρα ήθελε πάντα συνδαιτήμονες.Επιδίωκε την συζήτηση και την πνευματική τροφή ,ενώ δεν παρέλειπε ένα ποτηράκι κρασί ως συνοδευτικό του γεύματος .Η ηθική επίταξη όλων είναι αποτέλεσμα της σιδερένιας διαιτητικής πειθαρχίας.Λιπόσαρκος ,λιωμένος σαν πηλό ,στα 80 του τελειώνει αθόρυβα την ασκητική ζωή.Λίγα χρόνια πριν είχε γράψει ΄΄Η τέχνη παράτασης της ζωής μας οδηγεί απλά να γινόμαστε ανεκτοί από τους ζωντανούς,κατάσταση που δεν είναι και η πιο ευχάριστη΄΄..Μάλλον θα υπέφεραν λιγότερο οι σημερινοί φοιτητές αν ο φιλόσοφος γευόταν την μαγεία της ζωής,ρίχνοντας και λίγο έξω

 

Ακολουθεί ,ο Φουριέ ουτοπιστής αναρχικός που ονειρευόταν μια κοινωνία στην οποία η Λαιμαργία όλων θα μετατοπιζόταν σε ένα συγκεκριμένο αγαθό.Στην πολιτεία του,οι γαστρονομικές απολαύσεις όπως και οι σεξουαλικές,αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της ελευθερίας των επιλογών των πολιτών,θυμίζοντας εν πολλοίς Ντε Σάντ.Ο Φουριε έκανε πρόδηλη την αλληλοεπίδραση των σωματικών απολαύσεων με την πνευματική ζωή.Η ευτυχία περνάει από τον οισοφάγο και γι αυτό αποτελεί προτεραιότητα για την σύσταση του οράματος του.

 

Παρακάτω γευματίζουμε με τον Νίτσε ,τον πρώτο που έριξε την φιλοσοφία στον άνθρωπο με τα πάθη και τις αδυναμίες,οράματα και επιθυμίες .Μίλησε ως πρώιμος ψυχολόγος για την τέχνη της ζωής,όπως αυτή διαγράφεται μέσα από τις ανεπαίσθητες λεπτομέρειες και ιδιοσυγκρασίες των ατόμων.Στο ΄”Ίδε ο άνθρωπος ”δίνει  τις συμβουλές του για ορθή διαιτητική.Στο κείμενο ,όπως και σε άλλα,άσκησε δριμεία κριτική στην βαριά ,βάρβαρη Γερμανικής Κουζίνα.ενώ εκθείασε την λεπτότητα αυτής του Πιεμόντε.Λάτρεις των ταξιδιών στην Ευρώπη,του περπατήματος ,της φύσης και της τροφικής ποικιλίας ,προτρέπει τον άνθρωπο να αλλάξει.Πολέμιος του Αλκοολ,υποστηρίζοντας σε ένα βιβλίο του ότι εξαιτίας του φθείρεται η Γερμανική νεολαία των στοχαστών καθώς και του καφέ.Όμως ο ίδιος απολάμβανε μεγάλα ποτήρια τσαγιού όσο και μέχρι ένα ποτήρι μπύρας κατά την διάρκεια των γευμάτων .Δίνοντας αξία στο φαγητό ,υιοθέτησε το μέτρο μεταξύ χορτοφαγίας και κρεατοφαγίας ,ενώ ο ίδιος ανεπιτυχώς προσπάθησε κατά καιρό να ακολουθήσει την πρώτη.Όμως ,όπως στο έργο ,αυτοαναιρείται μες στην ζωή .Ο Ονφρέ,αν και ξεφεύγει αρκετά όταν κριτικάρει τον Νίτσε για την  ποταπή αγάπη του για τα λουκάνικα,τον θαυμάζει άλλο τόσο, αφού πάνω στην φιλοσοφία του συνθέτει την γαστρονομική μελωδία.

Στο παρακάτω σταθμό,συναντάμε τον Μαρινέτι,πατέρα του Φουτουρισμού.Ο Ιταλός καλλιτέχνης ,όπως και ο φασισμός ,καταδικάζει  στεγνά τα ΄΄ζυμαρικά΄΄,το εθνικό πιάτο της πατρίδας του.Βλέπει σε αυτά,την πτώση των ομοεθνών του.Η αγάπη για τον φαγητό ΄΄τρέφει΄΄την τέχνη του. Οραματίζεται ευφάνταστες «μπουκιές» που να συμπυκνώνουν κάποιο μήνυμα, επινοεί απίθανες συνταγές με ποιητικές ονομασίες και απρόσμενα γευστικά ζευγαρώματα. Η λατρεία του εξωφρενικού, ως στοιχείο μιας αχαλίνωτης νεωτερικότητας.

 

Και τώρα το μεθύσι.Ο Ονφρέ έχει χορτάσει και έχει πιει αρκετά.Το τελευταίο κεφάλαιο απεικονίζει της συνέπειες οίησης ενός μεθυσμένου.Στο στόχαστρο ,ο Σάρτρ.Ο μεγάλος Γάλλος υπαρξιστής φιλόσοφος παρουσιάζεται βρόμικος,απωθητικός. Ένας κάβουρας,οπως τον αποκαλεί .Είναι γνωστή η απέχθεια του Σαρτρ για τα οστρακοειδή.Στην Ναυτία,ο Ροκαντέν νιώθει αναγούλα όταν επισκέπτεται το ενυδρείο.Στις ΄΄Λέξεις ΄΄, αυτοβιογραφία του Σάρτρ γραμμένη από τον ίδιο, διαφαίνεται η αποστροφή του γι αυτά από νεαρή ηλικία ,ενώ στο θεατρικό ΄΄Έγκλειστοι της Αλτόνας΄΄ .Στο έργο ο έγκλειστος στο πατάρι ,σχιζοφρενής Φράνς βλέπει οράματα με καβούρια που περιδιαβαίνουν το δωμάτιο.Ο ίδιος ο Σάρτρ φορούσε μαύρα γάντια ,κατα τον Ονφρέ,για να καλύψει την μαυρίλα,λόγω συνειδητής ακαθαρσίας,των χεριών του.Δεν έκανε μπάνιο,όπως μας λέει ,έτρωγε όποτε να ναι ,έπινε τον άμπακο ,και κάπνιζε με μανία.Στο τσιγάρο ο Σάρτρ βλέπει μια τελετουργία και θεατρικοποίηση της κίνησης που δίνει την απόλαυσης ως πράξη και όχι ως γεύση αυτή καθαυτή.(Πληροφορία για τους καπνιστές).Ο ίδιος μάλιστα ζήτησε και μεσκαλίνη ,ναρκωτική,παραισθησιογόνα ουσία για να διαπιστώσει την επιρροή ουσιών στην δημιουργική σύλληψη.Όπως μας πληροφορεί η Μποβουάρ κατά την ΄΄κατάληψη ΄΄ο συγγραφέας οραματίστηκε -τι άλλο- οστρακοειδή ,χταπόδια και καβούρια.Η μοναδική αξιόλογη διαπίστωση του Ονφρέ στο συγκεκριμένο κεφάλαιο είναι η ψυχαναλυτική ερμηνεία της απέχθειας του.Ο Σάρτρ γνώρισε τον κόσμο με το μίσος και την αποστροφή(΄΄η κόλαση είναι οι άλλοι΄΄ από μικρός ώστε να θέλει σαν κάβουρας να εξοριστεί,να κινηθεί προς τα πίσω ξεφεύγοντας από αυτήν.Μηδενισμός ,λιποταξία,ηττοπάθεια ,απόλυτος αντικατοπτρισμός των βρόμικων ”επιλογών ΄΄ που συνιστούν τον άνθρωπο 

 

Συμπέρασμα: Αν και το πρώτο πιάτο ήταν απολαυστικό,προοικονομώντας ένα ευχάριστο,πλούσιο γεύμα,ο Ονφρέ έφαγε λίγο παραπάνω.Η ζωώδης ενέργεια που παράγει ένα γεύμα ,όταν αυτή δεν ακολουθείται από πέψη,προκαλεί δυσκοίλια.Στο λόγο, αυτή παρουσιάζεται με αναμεμειγμένη προπέτεια και λοιδορία.Δεν αντιλέγουμε,ότι η σκέψη περνάει πρώτα από την κοιλιά αλλά η ισοπεδωτική και ντετερμινιστική θέση είναι δείγμα παράλειψης άλλων καίριων παραγόντων.Το κείμενο εκτροχιάζεται σε ανεκδοτολογία ,κίτρινη φυλλάδα με θέμα τιτάνες του πνεύματος.Οι φιλοσοφικές απόψεις Διογένη και Ρουσσώ απορρέουν ή καταλήγουν στον τρόπο ζωής του,όμως η μονόπλευρη θέση είναι εσφαλμένη.Μπορεί η χορτοφαγία να χρωματίζει την αγνή ,καθαρή ,ειρηνική ,ρομαντική ζωή ,όμως και ο Χίτλερ ήταν χορτοφάγος…

 

Το προνομιούχο ερέθισμα της γραφής, είναι -μεταξύ άλλων- και το ξετύλιγμα του κουβαριού της μνήμης. Ανασκαλεύω από αυτήν την, περί γαστρονομίας, άποψη ενός μεγάλου πνεύματος του 19ου αιώνα, του Ονορέ Μπαλζάκ,εθισμένου στο καφέ όσο και στην καλή πολυποίκιλη κουζίνα .Απόσπασμα απο τον εξάδερφο Πονς σελ 25,που αντηχεί ως τίτλος τέλος του ταξιδιού στην κοιλιά των φιλοσόφων.

΄΄Η πέψη ,χρησιμοποιώντας τις ανθρώπινες δυνάμεις ,δημιουργεί μία εσωτερική πάλη που για τους γαστρολάτρες ,ισοδυναμεί με τις ανώτερες απολαύσεις του έρωτα.Αισθάνεται κανείς τόσο μεγάλη ανάπτυξη της ζωικής ενέργειας ,ώστε ο εγκέφαλος εκμηδενίζεται ,προς όφελος του τοποθετημένου στο δεύτερο διάφραγμα  δεύτερου εγκεφάλου.Και η μέθη έρχεται με την τέλεια ακινησία όλων των δυνάμεων .Οι βοές ,χωνεύοντας  έναν ταύρο ,είναι τόσο μεθυσμένοι,ώστε κάθονται και τους σηκώνουν .Πάνω από τα σαράντα  ποιος άνθρωπος τολμά να εργαστεί; 

Γι’αυτό όλοι οι μεγάλοι άνδρες υπήρξαν λιτοδίαιτοι 

Κατά την ανάρρωση τους από βαριά αρρώστια ,οι ασθενείς ,στους οποίους δίνουν φειδωλά τροφή ,μπορούν συχνά να παρατηρήσουν το είδος γαστρικής μέθης που προκαλείται ακόμα και από ένα πλατάρι κοτόπουλο!” 

Η κοινωνική φοβία στο παιδί: Γιατί είναι τόσο ντροπαλό;

Οπως ορισμένοι ενήλικοι, έτσι και κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν ένα ψυχολογικό πρόβλημα που ονομάζεται κοινωνική φοβία. Πρόκειται για μια εκδήλωση έντονου άγχους σε μέρη ή καταστάσεις όπου το παιδί φοβάται ότι θα εκτεθεί, θα νιώσει αμηχανία, ντροπή, ότι οι φίλοι του θα το μειώσουν ή θα το κάνουν ρεζίλι. 

Η σκέψη και μόνο ότι θα πάει στο σχολείο, ότι θα κληθεί από τον δάσκαλο να πει το μάθημα, η επίσκεψη στο σπίτι ενός φίλου, η συμμετοχή σε εξωσχολικές δραστηριότητες ή σε γιορτές, η πρόσκληση σε ένα πάρτι μπορεί να του προκαλέσουν ταραχή και στενοχώρια.

Συνήθως προσπαθεί να αποφύγει τις καταστάσεις αυτές ή τις υπομένει με μεγάλο ψυχολογικό κόστος για το ίδιο. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά βρίσκεται στο επίκεντρο του προβλήματος. Η καθημερινή ζωή ενός παιδιού με κοινωνική φοβία είναι επώδυνη και χρήζει ψυχολογικής αντιμετώπισης.

 

Μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να ξεπεράσει τους κοινωνικούς του φόβους;

Ο ψυχολόγος είναι ο καταλληλότερος σύμβουλος κατ’ αρχήν για τους γονείς όταν το πρόβλημα παρεμβαίνει στην ποιότητα της ζωής του παιδιού. Οι γονείς μπορείτε από την πλευρά σας να ενισχύσετε την κοινωνικοποίηση και την αυτοπεποίθηση του παιδιού με τους εξής τρόπους:

Η κόρη μας είναι 10 ετών και αποφεύγει την επαφή με τους συμμαθητές της και τη συμμετοχή σε σχολικές δραστηριότητες. Φοβάται κάτι ή είναι ντροπαλή;

* Να αναρωτηθείτε μέσα σας γιατί μπορεί να φοβάται και να μην έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Μιλήστε μαζί του καθημερινά και εκμαιεύστε τα συναισθήματά του. Η ζωγραφική εδώ ως μέσο έκφρασης μπορεί να κάνει θαύματα!

* Ωθήστε το παιδί να συμμετέχει σε δραστηριότητες εκτός σχολείου που του είναι αρεστές, ώστε να χτίσει κοινωνικές δεξιότητες.

* Να κάνετε μαζί του παιχνίδι ρόλων, όπου το παιδί θα εξασκηθεί μέσω της φαντασίας του στο να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις που αποφεύγει.

* Να του θυμίζετε ότι για καθετί που φοβάται υπάρχει πάντα ο λογικός αντίλογος – η εκλογίκευση των φόβων αποτελεί ισχυρό αγχολυτικό.

* Μιλήστε μαζί του για τα ψυχικά οφέλη της εγγύτητας με τα άλλα παιδιά στη ζωή του.

* Να επαινείτε το παιδί όταν υπερβαίνει τον φόβο του και καταφέρνει να κάνει κάτι που του είναι κοινωνικά δύσκολο.

Διατροφική θεραπεία για περιπτώσεις ανορεξίας και βουλιμίας

 Η ψυχογενής ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία, είναι πολύπλοκες διαταραχές του σώματος και της ψυχής με μια ποικιλία συμπτωμάτων και αιτιολογικών παραγόντων. Έχουν κοινό παρανομαστή την έμμονη ενασχόληση με το σωματικό βάρος και τα διατροφικά πρότυπα που συνδέονται με βαθιά σωματική και ψυχοκοινωνική νοσηρότητα. Η νευρογενής ανορεξία είναι μια επικίνδυνη διατροφική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος, εμμονή με το φαγητό και το σωματικό βάρος, δραστική μείωση πρόσληψης τροφής και την αμείλικτη επιδίωξη απώλειας βάρους. Η νευρογενής βουλιμία είναι μια διατροφική διαταραχή που κυρίως χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια ανεξέλεγκτης υπερφαγίας που ακολουθείται από πρόκληση εμετού ή κατάχρηση καθαρτικών ή διουρητικών.

Κύριες βιοχημικές ανισορροπίες είναι:
Ανισορροπία των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και ινσουλινοαντίσταση
Ανισορροπίες νευροδιαβιβαστών
Διαταραχή ηλεκτρολυτών
Αλλαγή της λειτουργίας του θυρεοειδή
Αδυναμία παραγωγής ικανοποιητικών επίπεδων σεξουαλικών και άλλων ορμονών.
Διαταραχή ισοζυγίου του ασβεστίου
Ενδογενής αύξηση παραγωγής χοληστερόλης
Υψηλά επίπεδα λευκωμάτων.
Ανεπάρκεια θειαμίνης
Διαταραχές υγρών σώματος
Μη σωστή λειτουργία των επινεφριδίων αδένων

Οι περισσότερες από τις προαναφερθείσες αλλαγές είναι αναστρέψιμες όταν το άτομο ξεκινήσει να τρώει φυσιολογικά και αποκτήσει ένα υγιές σωματικό βάρος ,αλλά ορισμένες δεν είναι και μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Tο χαμηλό ανάστημα, η οστεοπόρωση, και η υπογονιμότητα μπορεί να είναι επιπλοκές μακράς διάρκειας.

Οι διατροφικοί στόχοι της θεραπείας ασθενών με διατροφικές διαταραχές, είναι η διόρθωση των βιοχημικών ανωμαλιών η επαρκής κυτταρική λειτουργία (π.χ. επιδιόρθωση διατροφικών ελλείψεων) και η αναδόμηση σύστασης σώματος (σε βιοχημικό επίπεδο). Οι ανισορροπίες μπορεί να παρεμποδίζουν την συνολική πρόοδο του ατόμου, π.χ. ο κακός έλεγχος της γλυκόζης μπορεί να ωθεί σε υπερφαγία, όμως είναι περισσότερο σημαντικό να καθιερωθούν υγιεινές διατροφικές συνήθειες προτού η θεραπεία επικεντρωθεί στις βιοχημικές ανισορροπίες του ατόμου. Επιπλέον, η βελτίωση της γενικότερης διατροφικής κατάστασης του ατόμου μπορεί από μόνη της να επαναφέρει κάποιες ισορροπίες.

Το αρχικό πλάνο διατροφής προτείνεται να γίνει μαζί με τους ασθενείς, να είναι απλό, λιτό και εφικτό, αρχικά χαμηλών θερμίδων με την πρόταση να τρώνε όσο έτρωγαν και λίγο παραπάνω, να περιλαμβάνει «ασφαλή» τρόφιμα για να μην νιώσουν ότι χάνουν τον έλεγχο και να αποφευχθεί η χρήση «απαγορευμένων» τροφών. Οι «απαγορευμένες» τροφές θα πρέπει να επανεισαχθούν στο διαιτολόγιο τους, σταδιακά και με αργό ρυθμό, ξεκινώντας από τις τροφές με το μικρότερο «βαθμό φόβου». Επιπλέον, συστήνεται τα άτομα με διατροφικές διαταραχές, να μην καταναλώνουν τέτοιες τροφές σε καταστάσεις που είναι στρεσαρισμένα ή πολύ πεινασμένα. Δεν είναι επιτρεπτή η κατανάλωση προϊόντων light. Γίνεται επιλογή τροφίμων υψηλών σε φώσφορο για να αποφύγουμε υποσφατιαιμία και για να βοηθήσουμε των μεταβολισμό των υδατανθράκων. Τέλος , καλό θα ήταν να γίνει χρήση πολυβιταμίνης.

Για την αρχή της παρέμβασης θέτονται όρια όπως είναι: Ο ασθενής δεν ψωνίζει και δεν μαγειρεύει, οι γονείς είναι υπεύθυνοι για τα κύρια γεύματα (εφόσον η παρέμβαση αφορά σε έφηβο), γονείς (ή οικογενειακό περιβάλλον) παρόντες κατά το γεύμα, διαιτολόγος υπεύθυνος για τις ποσότητες, γεύμα στο τραπέζι, όχι τουαλέτα για μια ώρα μετά το γεύμα (αποφυγή εμετών), όρια φυσικής δραστηριότητας, ημερολόγιο καταγραφής της διατροφής και των συναισθημάτων. Ο ασθενής μπορεί να επιλέξει την ώρα, το χρονικό διάστημα, τα σκεύη, τη μορφή , κ.α.

Γενικές κατευθύνσεις για την διατροφική παρέμβαση: Καλό θα ήταν να καταναλωθούν 3 κύρια γεύματα και 2 μικρά σνακ ενδιάμεσα, για την ισορροπία της γλυκόζης και της ενέργειας. Τα σνακ θα μπορούσε να είναι φρούτα ή λαχανικά συνδυασμένα με μια μικρή δόση πρωτεΐνης π.χ. ξηρούς καρπούς, σπόρους ή τυρί και αποφυγή επεξεργασμένων υδατανθράκων. Η κατανάλωση γευμάτων θα πρέπει να γίνεται κάθε 3-4 ώρες. Έτσι θα ισορροπήσουν τα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης. Κάθε ένα από τα κύρια γεύματα θα πρέπει να περιλαμβάνει περίπου 20 γρ πρωτεΐνης από πουλερικά, ψάρι, αυγά, γαλακτοκομικά, όσπρια και ξηρούς καρπούς. Με αυτό τον τρόπο θα υπάρξει έλεγχος στην επιθυμία για υδατάνθρακες. Με την επαρκή πρωτεΐνη το σώμα θα μπορέσει να δημιουργήσει μύες, ορμόνες και νευροδιαβιβαστές (αύξηση ενέργειας και ενίσχυση της παραγωγής κορτιζόλης). Το καθημερινό διαιτολόγιο θα πρέπει να περιλαμβάνει κάποια ποσότητα απαραίτητων λιπαρών οξέων π.χ. ψάρια, ξηρούς καρπούς, σπόρους και ελαιόλαδο για πετύχουμε ορμονική ισορροπία. Μπορούμε να προτείνουμε 2 κ.σ. τριμμένους ξηρούς καρπούς την ημέρα μέσα σε σαλάτα ή μέσα σε γάλα με δημητριακά. Κατανάλωση λαχανικών και φρούτων που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα, απαραίτητα για της διατήρηση της αλκαλικής ισορροπίας στο σώμα και για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Επαρκής κατανάλωση νερού (1-2 λίτρα την ημέρα) για ενυδάτωση και ανακούφιση από τη δυσκοιλιότητα. Γενικά καλό θα ήταν να επιλεχθούν τροφές πλούσιες σε Τρυπτοφάνη (π.χ. κοτόπουλο, γαλοπούλα, τόνος, φασόλια, βρώμη, φακές ρεβίθια και σπόροι) για αύξηση των επιπέδων σεροτονίνης. Προτείνεται επίσης, η αποφυγή προϊόντων light, καφέ, ζάχαρης και σοκολάτας. Τέλος προτείνεται η κατανάλωση τουλάχιστον 600 ml γάλακτος, κυρίως λόγω της περιεκτικότητάς του σε φώσφορο. Έτσι αποφεύγουμε υποσφαταιμία και βοηθούμε τον μεταβολισμό των υδατανθράκων.

Η ανάρρωση έρχεται όταν το άτομο μπορεί να αποδεχθεί το φυσικό σωματικό μέγεθος και σχήμα και δεν παρουσιάζει αυτοκαταστροφική ή αφύσική σχέση με το φαγητό ή την άσκηση. Επίσης το άτομο δεν χρησιμοποιεί τη διαταραχή διατροφής για να αντιμετωπίσει ή να αποφύγει άλλα προβλήματα ζωής. Δεν υπονομεύει τη σωματική ή ψυχική του υγεία για να πετύχει συγκεκριμένη εικόνα, να φορά ρούχα συγκεκριμένου μεγέθους ή να ζυγίζει συγκεκριμένα κιλά.

ΠΟΙΟΣ, ΠΟΥ, ΤΙ, ΠΟΤΕ, ΓΙΑΤΙ

Είναι Ώρα να Ξυπνήσουμε από το όνειρο. Είναι Ώρα, Όλοι μας, Καθένας, απόλυτα υπεύθυνος για την ύπαρξή του, να απευθυνθεί στον εαυτό του και να ρωτήσει:

Άνθρωπε, ΠΟΙΟΣ ΕΙΣΑΙ;
Μπορεί να οριστεί ο Απέραντος Ουρανός από τα λίγα περαστικά σύννεφα, που γεννιούνται και χάνονται στην απεραντοσύνη του; Τότε εσύ γιατί Ορίζεις την Απέραντη Πνευματική Ουσία από τα λίγα που αντιλαμβάνεσαι, ή σκέφτεσαι, ή συλλαμβάνεις με τις εξωτερικές αισθήσεις;

Άνθρωπε ΠΟΥ ΕΙΣΑΙ;
Είσαι στο ΕΡΕΒΟΚΤΟΝΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ όπου η Πραγματικότητα είναι Άμεσα Γνωστή, ΩΣ ΕΧΕΙ; Ή προσπαθείς μέσω της αντίληψης, της σκέψης, των αισθήσεων, να αναγνωρίσεις που είσαι, τι είναι η ύπαρξη, η ζωή, ποιος είναι ο δρόμος σου, το νόημα όλων αυτών; Όποια εικόνα κι αν συλλάβεις θα είναι μια κατασκευή κι όποια διαδικασία κι αν ακολουθείς στην ψευδαίσθηση σε οδηγεί: Όνειρο ζεις. Και το χειρότερο όνειρο, ο χειρότερος εφιάλτης, είναι όταν είμαστε απόλυτα βέβαιοι ότι ζούμε στην πραγματικότητα.
Άνθρωπε ΤΙ ΚΑΝΕΙΣ; Με την Δράση σου παραμερίζεις τα πέπλα του ονείρου, ή χτίζεις χειρότερα δεσμά; Όλες οι προσπάθειες, οι διαδικασίες, οι πράξεις, σε οδηγούν βαθύτερα στο όνειρο, στην βεβαιότητα ότι γνωρίζεις… δεν υπάρχει μεγαλύτερη αυταπάτη.

Άνθρωπε ΠΟΤΕ ΘΑ ΞΥΠΝΗΣΕΙΣ;
Ζούμε Τώρα, μόνο το Τώρα υπάρχει, μόνο στο Τώρα μπορούμε να βγούμε από το όνειρο. Τώρα, Αυτή την Στιγμή στην οποία ακροβατούμε… ή Αφηνόμαστε στην Αιωνιότητα που Αποκαλύπτεται μόνο στη Ρέουσα Στιγμή και βγαίνουμε από τον χρόνο, από την Αόρατη Πύλη… ή ξαναβουτάμε στην θάλασσα του ονείρου, με τα ταξίδια της, τους ονειρεμένους τόπους και τις κολάσεις, τον καλό και κακό καιρό, τις εμπειρίες που ποτέ δεν μας χορταίνουν και δεν μας ξεδιψάνε… όλη αυτή την ανοησία.

Άνθρωπε Ξύπνα!
ΓΙΑΤΙ η Ζωή Είναι Καθρέφτης… ό,τι είμαστε, ό,τι κάνουμε, αυτό ακριβώς αντανακλά πάνω μας. Μόνοι μας δημιουργούμε την Ελευθερία, μόνοι μας χτίζουμε τα δεσμά μας. Μόνος Υπεύθυνος για τον εαυτό του είναι ο καθένας μας, για την δική μας, καλή ή κακή δράση… δεν είμαστε υπεύθυνοι για την άγνοια, τις φαντασιώσεις, και την κακή συμπεριφορά των άλλων. Χαράζουμε την δική μας Πορεία, φτιάχνουμε τον Δικό μας Φωτεινό Κόσμο, ή πηγαίνουμε κοπάδι με τους ανθρώπους της σκιάς, στο κόσμο των σκιών, των φαντασιώσεων, και της απώλειας.

Αναζητώντας ρωγμές στο Καθιερωμένο Πρότυπο…

…των Στοιχειωδών Σωματιδίων
Με δεδομένη την επιτυχία του Καθιερωμένου Προτύπου, το οποίο περιγράφει με λεπτομέρεια τη συμπεριφορά των στοιχειωδών σωματιδίων που συγκροτούν την ύλη και τις τρεις από τις βασικότερες θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις στη φύση, από ποιες «ρωγμές» σε αυτό το μοντέλο θα προκύψουν οι νέες επαναστατικές ανακαλύψεις στη φυσική;

Από τους πλέον αρμόδιους για να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα είναι οι επιστήμονες που εργάζονται στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών (CERN), μια από τις βασικότερες ερευνητικές διατάξεις για την επέκταση της φυσικής πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο. Έτσι, η Τάρα Σίαρς, καθηγήτρια φυσικής στο πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ και μέλος του πολυπληθούς επιστημονικού επιτελείου του LHC, έγραψε πρόσφατα στο σάιτ του ιδρύματος ένα άρθρο σχετικά με το παρελθόν του LHC και τη δεύτερη φάση των πειραμάτων, η οποία αναμένεται να ξεκινήσει σύντομα.

Κάνοντας αρχικά έναν απολογισμό της πρώτης φάσης των πειραμάτων, η Σίαρς αναφέρει κατ’ αρχάς πως ο επιταχυντής έδειξε για μια ακόμη φορά πόσο εντυπωσιακό είναι το ισχύον μοντέλο. Κι αυτί γιατί οι μετρήσεις των σωματιδίων που παράχθηκαν στον LCH, όπως και η συμπεριφορά τους στα πειράματα που διεξήχθησαν, επιβεβαίωσε τις προβλέψεις της θεωρίας.

Ακόμη καλύτερα, δύο ανεξάρτητα πειράματα βρήκαν το μποζόνιο Χιγκς, το μόνο σωματίδιο που προβλεπόταν από τη θεωρία και δεν είχε εντοπισθεί προηγουμένως. Επομένως, το 2013, όταν ο επιταχυντής διέκοψε τη λειτουργία του για συντήρηση και αναβάθμιση, είχε ήδη κερδίσει μια θέση στην ιστορία της επιστήμης.

Παρ’ όλα αυτά, επισημαίνει η Σίαρς, παρόλο που η θεωρία επιβεβαιώθηκε αλλεπάλληλες φορές μέσω του επιταχυντή, είναι βέβαιο πως δεν αποτελεί την τελευταία «λέξη» σε όσα χρειάζεται να γνωρίσει ο άνθρωπος για να κατανοήσει τον κόσμο που τον περιβάλλει. Χαρακτηριστικό είναι πως το Καθιερωμένο Πρότυπο δεν περιλαμβάνει καμία εξήγηση για τα πλέον κυρίαρχα και θεμελιώδη χαρακτηριστικά του σύμπαντος, όπως τη φύση της σκοτεινής ύλης και ενέργειας.

Στην πραγματικότητα, προσθέτει η επιστήμονας, υπάρχουν πολλά που σήμερα είναι άγνωστα ακόμη και για το σωματίδιο Χιγκς. Επομένως, παρόλο το μποζόνιο συμφωνεί με τις θεωρητικές προβλέψεις, είναι πιθανό η πραγματική του φύση να είναι εξωτική.

Με δεδομένη την επιτυχία του Καθιερωμένου Προτύπου, το οποίο περιγράφει με λεπτομέρεια τη συμπεριφορά των στοιχειωδών σωματιδίων που συγκροτούν την ύλη και τις τρεις από τις βασικότερες θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις στη φύση, από ποιες «ρωγμές» σε αυτό το μοντέλο θα προκύψουν οι νέες επαναστατικές ανακαλύψεις στη φυσική;

Από τους πλέον αρμόδιους για να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα είναι οι επιστήμονες που εργάζονται στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών (CERN), μια από τις βασικότερες ερευνητικές διατάξεις για την επέκταση της φυσικής πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο. Έτσι, η Τάρα Σίαρς, καθηγήτρια φυσικής στο πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ και μέλος του πολυπληθούς επιστημονικού επιτελείου του LHC, έγραψε πρόσφατα στο σάιτ του ιδρύματος ένα άρθρο σχετικά με το παρελθόν του LHC και τη δεύτερη φάση των πειραμάτων, η οποία αναμένεται να ξεκινήσει σύντομα.

Κάνοντας αρχικά έναν απολογισμό της πρώτης φάσης των πειραμάτων, η Σίαρς αναφέρει κατ’ αρχάς πως ο επιταχυντής έδειξε για μια ακόμη φορά πόσο εντυπωσιακό είναι το ισχύον μοντέλο. Κι αυτί γιατί οι μετρήσεις των σωματιδίων που παράχθηκαν στον LΗC, όπως και η συμπεριφορά τους στα πειράματα που διεξήχθησαν, επιβεβαίωσε τις προβλέψεις της θεωρίας.

Ακόμη καλύτερα, δύο ανεξάρτητα πειράματα βρήκαν το μποζόνιο Χιγκς, το μόνο σωματίδιο που προβλεπόταν από τη θεωρία και δεν είχε εντοπισθεί προηγουμένως. Επομένως, το 2013, όταν ο επιταχυντής διέκοψε τη λειτουργία του για συντήρηση και αναβάθμιση, είχε ήδη κερδίσει μια θέση στην ιστορία της επιστήμης.

Παρ’ όλα αυτά, επισημαίνει η Σίαρς, παρόλο που η θεωρία επιβεβαιώθηκε αλλεπάλληλες φορές μέσω του επιταχυντή, είναι βέβαιο πως δεν αποτελεί την τελευταία «λέξη» σε όσα χρειάζεται να γνωρίσει ο άνθρωπος για να κατανοήσει τον κόσμο που τον περιβάλλει. Χαρακτηριστικό είναι πως το Καθιερωμένο Πρότυπο δεν περιλαμβάνει καμία εξήγηση για τα πλέον κυρίαρχα και θεμελιώδη χαρακτηριστικά του σύμπαντος, όπως τη φύση της σκοτεινής ύλης και ενέργειας.

Στην πραγματικότητα, προσθέτει η επιστήμονας, υπάρχουν πολλά που σήμερα είναι άγνωστα ακόμη και για το σωματίδιο Χιγκς. Επομένως, παρόλο το μποζόνιο συμφωνεί με τις θεωρητικές προβλέψεις, είναι πιθανό η πραγματική του φύση να είναι εξωτική.

Τέτοια γνωστικά κενά κάνουν τους επιστήμονες να υποπτεύονται πως ίσως υπάρχει μια καλύτερη, πιο θεμελιώδης, και πιο διεξοδική περιγραφή του σύμπαντος, η οποία να περιλαμβάνει και να διευρύνει τις προβλέψεις που σήμερα γίνονται με το Καθιερωμένο Πρότυπο. Στην επιστημονική κοινότητα έχουν προταθεί δεκάδες ιδέες, ξεκινώντας από απλές επεκτάσεις του Καθιερωμένου Προτύπου και καταλήγοντας σε τουλάχιστον φαινομενικά παράξενες θεωρίες.

Μία από αυτές, αν οι επιστήμονες του LHC είναι τυχεροί, θα αποδειχθεί στην πράξη πως περιγράφει πολύ περισσότερα φαινόμενα από το υπάρχον μοντέλο. Για να συμβεί κάτι τέτοιο, αναφέρει η φυσικός στο άρθρο της, θα πρέπει για αυτή τη θεωρία να προκύψει μία μέτρηση που να την επιβεβαιώνει και ταυτόχρονα να διαψεύδει το Καθιερωμένο Πρότυπο. Αυτό δεν συνέβη στην πρώτη φάση λειτουργίας του LHC, κάνοντας τους επιστήμονες να αδημονούν για δεδομένα από το δεύτερο στάδιο πειραμάτων στον επιταχυντή.

Η ανυπομονησία των φυσικών προέρχεται από το γεγονός πως ο επιταχυντής έχει αναβαθμισθεί και βελτιωθεί σε τέτοιο βαθμό, που πρόκειται για σχεδόν καινούριο μηχάνημα. «Πάνω από 1 εκατομμύρια εργατοώρες έχουν δαπανηθεί για να εξακριβωθεί πως η διάταξη θα παράγει δέσμες σωματιδίων σε ενέργειες και με χαρακτηριστικά ακριβώς ίδια με αυτά που έχουν προβλεφθεί», υπογραμμίζει η επιστήμονας.

Σε αυτές τις υψηλότερες ενέργειες, επισημαίνει η Σίαρς, θα αποκαλυφθούν πτυχές του σύμπαντος που παρέμεναν άγνωστες μέχρι σήμερα, και μάλιστα με τέτοια λεπτομέρεια η οποία δεν θα μπορεί να συγκριθεί με κανένα πείραμα σε επιταχυντή στο παρελθόν.

«Για εμάς, θα είναι σαν να ανακαλύπτουμε έναν καινούριο κόσμο και να ξεκινούμε να τον εξερευνούμε χωρίς χάρτη. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τι είδους παράξενα “πλάσματα” θα συναντήσουμε, ωστόσο θα ψάξουμε παντού για να βρούμε όσο το δυνατόν περισσότερα. Πάντως, η αποστολή μας είναι μεγαλύτερη απ’ ό,τι των διάσημων εξερευνητών του παρελθόντος, αφού η εξερεύνηση δεν αφορά κάποια ήπειρο, αλλά ολόκληρο το σύμπαν. Πρόκειται για μία γνήσια και εντυπωσιακή επιστημονική περιπέτεια», γράφει χαρακτηριστικά.

Σε αντίθεση με το πρώτο στάδιο του LHC, όταν οι φυσικοί ήταν σε μεγάλο βαθμό βέβαιοι ότι είτε θα έβρισκαν το Καθιερωμένο Πρότυπο είτε πως το συγκεκριμένο μοντέλο θα κλονιζόταν, αν το μποζόνιο Χιγκς δεν εντοπιζόταν, τώρα δεν υπάρχει ένα καθαρό οδόγραμμα για αυτή την «επιστημονική περιπέτεια». Κι’ αυτό γιατί δεν υπάρχει κάποιο σαφώς αδύναμο σημείο στο ισχύον μοντέλο, για να ξεκινήσει η αναζήτηση από εκεί.

«Πρέπει να “ξεψαχνίσουμε” κάθε παράμετρο του Καθιερωμένου μοντέλου, για “ρωγμές” σε υψηλές ενέργειες, ώστε να αναζητήσουμε νέα, απρόβλεπτα σωματίδια τα οποία θα αποκαλυφθούν μέσα από αυτές τις ρωγμές. Είμαστε έτοιμοι και πρόθυμοι να βρούμε ό,τι άγνωστο μέχρι σήμερα “βρίσκεται εκεί έξω”. Τα ερωτήματα που μένουν αναπάντητα δεν μας αφήνουν την πολυτέλεια για κάτι διαφορετικό», καταλήγει η Σίαρς.

Αυτός ο Έρωτας

Αυτός ο έρωτας
Τόσο βίαιος
Τόσο εύθραυστος
Τόσο τρυφερός
Τόσο απελπισμένος
Αυτός ο έρωτας
Όμορφος σαν τη μέρα
Κι απαίσιος σαν τον καιρό
Όταν ο καιρός είναι απαίσιος
Αυτός ο έρωτας τόσο αληθινός
Αυτός ο έρωτας τόσο όμορφος
Τόσο ευτυχισμένος
Τόσο χαρούμενος
Και τόσο μηδαμινός
Που τρέμει από φόβο σαν παιδί στο σκοτάδι
Και τόσο σίγουρος για τον εαυτό του
Σαν ήρεμος άντρας στη νύχτα
Αυτός ο έρωτας που έκανε τους άλλους να φοβούνται
Που τους έκανε να μιλάν
Που τους έκανε να χλωμιάζουν
Αυτός ο έρωτας παραφυλαγμένος
Γιατί εμείς τον είχαμε παραφυλάξει
Καταδιωγμένος, πληγωμένος, ποδοπατημένος, αποτελειωμένος, απαρνημένος, ξεχασμένος
Γιατί εμείς τον είχαμε καταδιώξει, πληγώσει, ποδοπατήσει, αποτελειώσει, απαρνηθεί, ξεχάσει
Ολόκληρος αυτός ο έρωτας
Τόσο ζωντανός ακόμη
Και τόσο ηλιόλουστος
Είναι ο δικός σου
Είναι ο δικός μου
Εκείνος που υπήρξε
Αυτό το πάντα καινούριο πράγμα
Και που δεν άλλαξε
Όμοια αληθινός σαν φυτό
Όμοια τρέμοντας σαν πουλί
Όμοια ζεστός όμοια ζωντανός σαν καλοκαίρι
Μπορούμε κ’ οι δυό
Να φεύγουμε και να ξαναγυρνάμε
Μπορούμε να ξεχνάμε
Και μετά να ξανακοιμόμαστε
Να ξυπνάμε να υποφέρουμε να γερνάμε
Να κοιμόμαστε ακόμη
Να ονειρευόμαστε το θάνατο
Να ξυπνάμε να χαμογελάμε και να γελάμε
Και να ξανανιώνουμε
Ο έρωτάς μας στέκει εκεί
Πεισματάρης σαν γαϊδούρα
Ζωντανός σαν πόθος
Σκληρός σαν μνήμη
Ηλίθιος σαν κλάψα
Τρυφερός σαν ανάμνηση
Κρύος σαν μάρμαρο
Όμορφος σαν μέρα
Εύθραυστος σαν παιδί
Μας κοιτάζει χαμογελώντας
Και μας μιλάει χωρίς να λέει τίποτα
Κ’ εγώ τον ακούω τρέμοντας
Και φωνάζω
Φωνάζω για σένα
Φωνάζω για μένα
Σε ικετεύω
Για σένα και για όλους όσους αγαπιούνται
Και αγαπήθηκαν
Ναι του φωνάζω
Για σένα για μένα και για όλους τους άλλους
Που δεν ξέρω
Στάσου εκεί
Εκεί που είσαι
Εκεί που ήσουν άλλοτε
Στάσου εκεί
Μην κουνιέσαι
Μη φεύγεις
Εμείς αγαπιόμαστε
Σε ξεχάσαμε
Εσύ μη μας ξεχνάς
Δεν έχουμε παρά εσένα πάνω στη γη
Μη μας αφήσεις να κρυώσουμε
Πάντα πολύ μακρύτερα
Κι αδιάφορο πού
Δώσε μας σημάδι ζωής
Πολύ αργότερα στη γωνιά κάποιας δεντροστοιχίας
Στο δάσος της μνήμης
Πρόβαλε άξαφνα
Τέντωσέ μας το χέρι
Και σώσε μας.

Πως καθορίζεται ποιον άνθρωπο θα έλξετε;

Πηγαίνετε συχνά στον κινηματογράφο;
Σας αρέσουν οι ταινίες, τα μυθιστορήματα ή τα καλά παραμύθια; Γιατί;
Μια κινηματογραφική ταινία, πέρα από την κοινωνικοποίηση και την ψυχαγωγία, σας προσφέρει πάνω απ’ όλα ένα πράγμα: το συναίσθημα. Οι άνθρωποι που προτιμούν μια ερωτική κομεντί είναι διαφορετικοί από αυτούς που βλέπουν πολεμικές ταινίες. Ένα ντοκιμαντέρ έχει διαφορετικούς θεατές από ένα παραμύθι. Κάθε ταινία απευθύνεται στο δικό της ειδικό κοινό, αφού οι θεατές έχουν ιδιαίτερες συναισθηματικές προσδοκίες. Το περιεχόμενο του μαγνήτη σας αποτελείται κυρίως από τις πολύ προσωπικές «κινηματογραφικές σκηνές» της ζωής σας, που συνδέονται με συγκεκριμένα συναισθήματα.
Ό,τι έχετε ζήσει ή θα θέλατε να ζήσετε είναι ο προσωπικός σας «συναισθηματικός κινηματογράφος».
Οι άνθρωποι στον περίγυρο σας θα «ψυχανεμιστούν» την κινηματογραφική σας διαφήμιση και θα νιώσουν να έλκονται, να μένουν συναισθηματικά ουδέτεροι ή να απωθούνται. Ανάλογα με το ποια συναισθήματα θέλουν οι ίδιοι να βιώσουν ή να αποφύγουν. Το να το γνωρίζετε αυτό είναι η αρχή μιας εκ βάθρων αλλαγής της ζωής σας σε επίπεδο σχέσεων. Σας γλιτώνει από χρονοβόρα αναζήτηση και δοκιμές. Σας γλιτώνει από έξοδα, χάσιμο χρόνου και ένα σωρό απογοητεύσεις. Και αν ποτέ τα πράγματα δεν πάνε έτσι όπως τα θέλατε, θα σπαταλήσετε πολύ λιγότερο χρόνο κατηγορώντας τον εαυτό σας, ενώ θα αφιερώσετε περισσότερο, ουσιαστικό χρόνο για να ανασυνταχθείτε.
Το να γνωρίζετε το περιεχόμενο του δικού σας μαγνήτη σας καθιστά έναν άνθρωπο ο οποίος συνειδητά ιεραρχεί και αποφασίζει ό,τι κι αν του τύχει. Και ο οποίος ταυτόχρονα κατανοεί όλο και καλύτερα γιατί οι άλλοι άνθρωποι πράττουν με ένα συγκεκριμένο τρόπο και όχι με κάποιον άλλο.
Το τι νιώθετε και το πώς αισθάνεστε καθορίζει την ακτινοβολία σας.
Ελκύει ανθρώπους που αναζητούν αυτό ακριβώς.
Ο καθένας ενδεχομένως για διαφορετικούς λόγους.

Ποιον ελκύετε και γιατί
Δεν ελκύετε απαραίτητα τους ανθρώπους που σας ταιριάζουν, αλλά εκείνους που μπορεί να έχουν ανάγκη από αυτό που εκπέμπετε. Τα συστατικά στοιχεία του μαγνήτη σας που ελκύουν ή απωθούν τους άλλους ανθρώπους είναι κατά βάση τα εξής:
Οι όμορφες και άσχημες εμπειρίες σας, καθώς και αυτές άλλων ανθρώπων από τη στιγμή που τις δέχεστε αφιλτράριστα στον εγκέφαλο σας.
Οι προσδοκίες, οι στοχασμοί και οι φόβοι σας, καθώς και αυτοί των άλλων ανθρώπων.
Οι επιθυμίες, οι ιδέες, οι στόχοι και οι ενδόμυχες αποφάσεις σας.
Ο πραγματικός πυρήνας του είναι σας.
Καθώς και μερικά άλλα συστατικά στοιχεία που θα γνωρίσετε αργότερα.
Ισχυρότερη δράση έχουν τα συστατικά εκείνα που έχετε συνειδητοποιήσει μέχρι στιγμής λιγότερο. Εάν ο πραγματικός πυρήνας του ήταν αυτός που καθόριζε την ακτινοβολία σας, τότε θα τραβούσατε σωρηδόν τους σωστούς ανθρώπους και τα απολύτως κατάλληλα περιστατικά στη ζωή σας. Θα σας ερχόταν κατά κύριο λόγο αυτό που σας ταιριάζει. Συχνά θα μένατε έκπληκτοι και ακόμα συχνότερα θα χαιρόσασταν.
Σπάνια θα καταλαβαίνατε γιατί σας συμβαίνει κάτι, αλλά θα νιώθατε πόσο υπέροχα ταιριάζει σε εσάς και στη ζωή σας. Το να απελευθερώσετε την ακτινοβολία του μύχιου πυρήνα του είναι σας από κάθε άλλη επιρροή είναι ένα από τα μεγαλύτερα δώρα που μπορείτε να χαρίσετε στον εαυτό σας.

Ο αρσενικός και ο θηλυκός μαγνήτης
Το μυστικό της αρσενικής και της θηλυκής ακτινοβολίας είναι ένα εξαιρετικά πολύτιμο κλειδί που θα σας βοηθήσει να οργανωθείτε σωστά κατά την αναζήτηση συντρόφου αλλά και κατά τη διάρκεια μιας σχέσης. Κάθε άντρας κουβαλάει μέσα του θηλυκά στοιχεία, ενώ κάθε γυναίκα φέρει μέσα της αρσενικά στοιχεία.
Ως κατεξοχήν θηλυκά στοιχεία θεωρούνται τα εξής: το συναίσθημα, η διπλωματία, η ανησυχία, η συμπόνια, το κοινωνικό ενδιαφέρον, η ικανότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις, η ενσωμάτωση.
Ως κατεξοχήν αρσενικές αρετές θεωρούνται: η λογική, ο ορθολογισμός, η κυριαρχία, η διαπραγματευτική ικανότητα, η επιβολή ισχύος, η φιλοδοξία, η λήψη αποφάσεων σε διλήμματα.
Ο άντρας και η γυναίκα πάντοτε επιζητούν ασύνειδητα να γίνουν «ένα σύνολο», δηλαδή να πάρουν από τον άλλο τα στοιχεία που τους λείπουν. Δεν υπάρχει άντρας που να έχει αποκλειστικά αρσενικά χαρακτηριστικά ούτε γυναίκα που να είναι μόνο θηλυκή.
Εδώ δεν αναφερόμαστε στο κατά πόσο μια γυναίκα ή ένας άντρας εκ πρώτης όψεως μας δίνουν «οπτικά» μια ιδιαίτερα αρρενωπή ή θηλυκή εικόνα.
Μια πολύ ισχυρότερη έλξη προέρχεται από τον «τύπο» του καθενός, δηλαδή από τις ιδιότητες που αποκτήθηκαν μέσα από τα βιώματα.
Στους περισσότερους ανθρώπους η εσωτερική αναλογία των χαρακτηριστικών τους κυμαίνεται από 60/40 έως 70/30.
Τα αρσενικά και θηλυκά στοιχεία που κουβαλάτε στο μαγνήτη σας επηρεάζουν το πόσο αρσενικός ή θηλυκός είναι ο σύντροφος που ελκύετε.

Φύση vs Ανατροφής

Αποτελεί μία από τις παλαιότερες και πιο αμφιλεγόμενες επιστημονικές συζητήσεις: οι άνθρωποι γεννιούνται με ορισμένα χαρακτηριστικά ή τα αποκτούν κατά τη διάρκεια της ζωής τους; Τα επιχειρήματα για το ρόλο της φύσης και της ανατροφής προκαλούν μεγάλες αντιπαραθέσεις εδώ και αιώνες, αλλά σήμερα η επιστήμη έχει αρχίσει να αποκαλύπτει τη συναρπαστική πραγματικότητα.

Η ανακάλυψη της σχέσης που υπάρχει ανάμεσα στα γονίδια και στις πολιτικές προτιμήσεις κέντρισε το ενδιαφέρον των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

«Οι αριστεροί γεννιούνται, δεν γίνονται», έγραφαν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, προβάλλοντας αναφορές ότι επιστήμονες στις ΗΠΑ είχαν "αποκαλύψει” πως οι άνθρωποι που διαθέτουν ένα συγκεκριμένο γονίδιο ήταν πιθανότερο να διαθέτουν αριστερές πολιτικές απόψεις. Εκ πρώτης όψεως, αυτό το εύρημα ήταν η πιο πρόσφατη συνεισφορά στη συζήτηση περί φύσης και ανατροφής – το ερώτημα του κατά πόσον είμαστε γεννημένοι με χαρακτηριστικά που προϋπάρχουν στα γονίδιά μας ή τα αποκτάμε στη μετέπειτα ζωή μας.

Πληθώρα παρόμοιων ειδησεογραφικών αναφορών έχουν δημοσιευτεί στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων τα τελευταία χρόνια, συνήθως προβάλλοντας τον ισχυρισμό ότι τα γονίδια κρατούν το κλειδί για την εξήγηση διάφορων μορφών συμπεριφοράς, από την τάση του ανθρώπου να εκτίθεται σε κίνδυνο έως τη συζυγική απιστία, ακόμα και την παραφροσύνη. Πίσω από τη στάση των μέσων ενημέρωσης βρίσκεται μια ερεθιστική θεωρητική υπόθεση: ακριβώς όπως δεν έχουμε τη δυνατότητα επιλογής για το χρώμα των ματιών μας, το DNA μάς υπαγορεύει τον τύπο του ανθρώπου που θα γίνουμε στη διάρκεια της ζωής μας.

Ασαφές Μήνυμα
Όμως, η αλήθεια πίσω από τη δημοσιογραφική ιστορία του «αριστερού γονιδίου» είναι μάλλον διαφορετική. Βασίζεται σε μια εξελισσόμενη επιστημονική έρευνα, η οποία καταρρίπτει την υποτιθέμενη διχοστασία ανάμεσα στη φύση και την ανατροφή. Επισημαίνει μια νέα, κάπως διαφοροποιημένη άποψη ότι τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά είναι αποτέλεσμα και των δύο παραμέτρων.

Ο Τζέιμς Φάουλερ, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, στο Σαν Ντιέγκο, επικεφαλής της ομάδας μελέτης, προσπάθησε να εξηγήσει αυτήν την άποψη, υποστηρίζοντας ότι το γονίδιο που βρίσκεται στο επίκεντρο της υπόθεσης – γνωστό ως DRD4 – στην πραγματικότητα αποκάλυπτε μια συσχέτιση με αριστερές απόψεις σε άτομα που είχαν ενεργή κοινωνική ζωή (θεωρώντας, δηλαδή, την κοινωνικότητα επιπλέον παράγοντα).
«Είναι η κρίσιμη αλληλεπίδραση των δύο παραγόντων – η γενετική προδιάθεση και το κοινωνικό περιβάλλον που προκύπτει από την ύπαρξη πολλών φίλων κατά τη διάρκεια της εφηβείας- που συνδέεται με την πιο αριστερή πολιτική τοποθέτηση», υποστήριξε ο Φάουλερ. Πολλά από τα μέσα ενημέρωσης έθεσαν το επιχείρημα ξεκάθαρα κάτω από την κατηγορία της «φύσης» και προχώρησαν υιοθετώντας τη γενετική προδιάθεση. Η ανθεκτικότητα της συζήτησης είναι εκπληκτική – και ταυτόχρονα ανησυχητική.

Η πίστη στην υπεροχή των γονιδίων, κατά τη διάρκεια του προηγούμενου 20ου αιώνα, τροφοδότησε απάνθρωπες πρακτικές, όπως η βίαιη στείρωση των «μικρόνοων» ανθρώπων στη δεκαετία του 1930 στις ΗΠΑ και οι επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης στα Βαλκάνια τη δεκαετία του 1990.

Οι γονείς μας επηρεάζουν και διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς μας;

Tabula Rasa
Η αντίδραση ενάντια στον γενετικό ντετερμινισμό έχει με τη σειρά της προκαλέσει υπερβολές Η πεποίθηση ότι οι άνθρωποι είναι tabula rasa, «άγραφοι πίνακες», το μέλλον των οποίων καθορίζεται εξ ολοκλήρου από το περιβάλλον τους, έχει οδηγήσει σε παράξενες θεωρίες ανατροφής των παιδιών και σε βασανιστική ενοχή των γονέων, οι οποίοι κατηγορούν τον εαυτό τους για τις αποτυχίες των απογόνων τους. Πάντως, οι πρωτοπόροι της συζήτησης περί φύσης – ανατροφής θεωρούσαν ότι είχαν τις καλύτερες προθέσεις και δρούσαν προς όφελος της κοινωνίας.

Όταν ο Άγγλος φιλόσοφος Τζον Λοκ διατύπωσε την άποψη περί «άγραφου πίνακα» σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη συμπεριφορά στο γνωστό έργο του Δοκίμιο για την ανθρώπινη, νόηση, το 1690, πίστευε ότι στρεφόταν ενάντια σε καταπιεστικές έννοιες όπως το προπατορικό αμάρτημα και η ελέω θεού βασιλεία. Αν όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι, υποστήριξε ο Λοκ, τότε ο καθένας θα μπορούσε -και θα έπρεπε- να έχει το ίδιο δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία και στην επιδίωξη της ευτυχίας. Ήταν μια άποψη που εντυπωσίασε τον Τόμας Τζέφερσον, αρχιτέκτονα της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ.

Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν οι βικτοριανοί διανοούμενοι Χέρμπερτ Σπένσερ και Φράνσις Γκάλτον συνέδεσαν τη θεωρία του Δαρβίνου για την εξέλιξη με τη μελέτη της ανθρώπινης κοινωνίας, πίστευαν ότι ενεργούν προς όφελος του γενικού καλού. Αλλά, παρόλο που ακόμη δεν είχαν ανακαλυφθεί τα γονίδια, ο Δαρβίνος είχε μια πιο εξελιγμένη άποψη για την κληρονομικότητα σε σύγκριση με πολλούς από τους υποστηρικτές του. Πίστευε ότι η ανθρώπινη ομιλία ήταν ένα πιθανό παράδειγμα αυτού που αποκαλούσε «ένστικτο για την απόκτηση μιας τέχνης».

Ορισμένοι σύγχρονοι του Δαρβίνου διέκριναν τους κινδύνους που ελλοχεύουν στην περίφημη άποψη του Σπένσερ για την εξέλιξη ως αποτέλεσμα της επιβίωσης του ισχυρότερου και την αντίληψη του Γκάλτον για την ευγονική – τη συστηματική «βελτίωση» της ανθρώπινης φυλής μέσω της επιλεκτικής αναπαραγωγής. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί διανοούμενοι διέγραψαν τέτοιου είδους ενδοιασμούς, πιστεύοντας ότι τα γεγονότα μιλούσαν από μόνα τους. Ήδη από το 1865 ο Γκάλτον είχε δημοσιεύσει μια μελέτη για την υπεροχή των παιδιών από επιφανείς οικογένειες, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι το ποσοστό επιτυχίας τοϋς ήταν 240 φορές μεγαλύτερο από αυτό των απογόνων όλων των κοινωνικών στρωμάτων.

Μία δεκαετία αργότερα, ο Γκάλτον επανήλθε με μία προσέγγιση η οποία έμελλε να αποτελέσει τη βάση της συζήτησης περί φύσης και ανατροφής: τη σύγκριση πανομοιότυπων διδύμων. Η εύρεση τόσο πολλών ομοιοτήτων μεταξύ αυτών των διδύμων κατά τη διάρκεια της ζωής τους ώθησε τον Γκάλτον να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η φύση σαφώς επικρατούσε της ανατροφής, και έτσι η επιλεκτική αναπαραγωγή ήταν για την κοινωνία η μοναδική επιλογή για πρόοδο. Αυτήν την άποψη συμμερίζονταν πολλοί μεταξύ εκείνων που παρακολούθησαν το Α Διεθνές Συνέδριο για την Ευγονική στο Λονδίνο το 1912 – συμπεριλαμβανομένου του Λεονάρδου Δαρβίνου, γιου του Κάρολου. Ως πρόεδρος της εταιρείας Ευγονικής, ο Λεονάρδος Δαρβίνος προειδοποίησε για τον κίνδυνο που διέτρεχαν οι μελλοντικές γενιές αν επέτρεπαν στους «ακατάλληλους άντρες» να αναπαραχθούν. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτό το συνέδριο υπήρξαν διαφορετικές απόψεις. Στην ομιλία του στο συνέδριο, ο πρώην Βρετανός πρωθυπουργός Άρθουρ Τζέιμς Μπάλφουρ εξέφρασε την ανησυχία ότι το όλο ζήτημα περί κληρονομικότητας ήταν πολύ πιο περίπλοκο απ’ ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες και προειδοποίησε για τον κίνδυνο οι ζηλωτές της ευγονικής να διασπείρουν αυτές τις απόψεις στην κοινωνία.

Οι ναζί προώθησαν την ιδέα της άριας κυρίαρχης φυλής, μέσω χου καλά σχεδιασμένου προγράμματος της χιτλερικής νεολαίας.

Επιλεκτική αναπαραγωγή
Οι απόψεις του Μπάλφουρ αποδείχθηκαν προφητικές. Στις Ηνωμένες Πολιτείες η ιδέα της ευγονικής εξαπλώθηκε με μεγάλη ταχύτητα. Έναν χρόνο μετά την ομιλία του Λεονάρδου Δαρβίνου, πολλές πολιτείες είχαν θεσπίσει νόμους για την υποχρεωτική στείρωση των «διανοητικά καθυστερημένων». Η εξέλιξη δεν πέρασε απαρατήρητη από τους Γερμανούς υποστηρικτές της ευγονικής, με αποτέλεσμα αυτά τα παρεμβατικά μέτρα να πάρουν τη μορφή νόμων σε λίγους μήνες από τη στιγμή που οι ναζί ήρθαν στην εξουσία, το 193 3. Ξεκίνησαν με τη στείρωση χιλιάδων ανθρώπων με χαρακτηριστικά όπως η σχιζοφρένεια και ολοκλήρωσαν με τη σφαγή εκατομμυρίων στα στρατόπεδα θανάτου, όπως στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου.

Η ήττα των ναζί το 1945 και η επακόλουθη | αποστροφή στις πρακτικές τους επανέφεραν τη συζήτηση περί φύσης και ανατροφής στην άποψη περί «άγραφου πίνακα». Για άλλη μία φορά, οι υποστηρικτές ήταν σε θέση να επικαλεστούν φαινομενικά αδιάσειστα στοιχεία επιστημονικής έρευνας για να υποστηρίξουν τις απόψεις τους. Και για άλλη μία φορά, τα συμπεράσματά τους αποδείχτηκαν εξαιρετικά αδύναμα να ερμηνεύσουν ένα τόσο περίπλοκο θέμα.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, ο Αμερικανός ψυχολόγος Τζον Γουότσον υποστήριξε ότι οι συζητήσεις για τα χαρακτηριστικά και τα ένστικτα δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν και, κατά συνέπεια, δεν έχουν νόημα. Αντ’ αυτού, διατύπωσε την άποψη ότι θα έπρεπε να δοθεί έμφαση στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συμπεριφέρονται, αντιδρώντας στον κόσμο γύρω τους. Αυτό, υποστήριξε, θα μπορούσε να καταδείξει ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να επιτύχουν οτιδήποτε βάλουν στο μυαλό τους. Ο Γουότσον και οι στενοί συνεργάτες του συγκέντρωσαν πλήθος τεκμηρίων για να υποστηρίξουν τους ισχυρισμούς τους – ορισμένα από αυτά θα τα χαρακτήριζε κανείς εκκεντρικά.

Ακόμη πιο παράξενη ήταν η άρνηση των συμπεριφοριστών να αποδεχθούν ότι, ενώ η έρευνά τους ήταν σύμφωνη με τη σημασία της ανατροφής, δεν κατάφερνε να αποκλείσει το ρόλο και άλλων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων της γενετικής. Η σπουδαιότητα αυτών των άλλων παραγόντων έμελλε να αποδειχθεί από τα αμφιλεγόμενα πειράματα που πραγματοποιήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1950 στο Πανεπιστήμιο του Γουινσκόνσιν-Μάντισον.

Ο ψυχολόγος Χάρι Χάρλοου χώρισε μωρά πιθήκους από τη μητέρα τους και τα έκλεισε σε κλουβιά με δύο ομοιώματα «μαμάδων». Η μία ήταν απλώς κούκλα από σύρμα, στην οποία είχε τοποθετηθεί ένα μπουκάλι γάλα, ενώ η άλλη ήταν πιο φυσική στην όψη και στην αφή όταν τη χάιδευαν οι μικροί πίθηκοι, αλλά δεν είχε γάλα. Σύμφωνα με τους συμπεριφοριστές, οι πίθηκοι θα έπρεπε σύντομα να μάθουν να αγνοούν την ψυχρότητα της συρμάτινης μητέρας και να επικεντρώνονται στην καίριας σημασίας λήψη του γάλακτος. Ωστόσο, ο Χάρλοου διαπίστωσε ότι οι πίθηκοι περνούσαν περισσότερο χρόνο με την πιο φυσική – στην όψη – και καλύτερη για χάδια -αλλά χωρίς γάλα – μητέρα, κάνοντας μόνο σύντομες εξορμήσεις στη συρμάτινη μητέρα όταν πεινούσαν. Ο Χάρλοου απέδειξε αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι -εκτός από τους συμπεριφοριστές- θα θεωρούσαν προφανές: η συμπεριφορά δεν διαμορφώνεται μόνο από το περιβάλλον, αλλά από περισσότερους παράγοντες. Οι πίθηκοι κουβαλούσαν το ένστικτο για το τι θα έπρεπε να περιμένουν από τη γονική -εν προκειμένω μητρική- φροντίδα και το αναζητούσαν.


Το πείραμα του «Μικρού Άλμπερτ» του Αμερικανού ψυχολόγου Τζον Γουότσον

Δοκιμές σε παιδιά – Τα παράξενα πειράματα των πρωτοπόρων συμπεριφοριστών

Η αναζήτηση ενδείξεων για το ρόλο του περιβάλλοντος στην ανθρώπινη συμπεριφορά οδήγησε τους πρώτους ερευνητές να πραγματοποιήσουν μερικά πολύ ασυνήθιστα πειράματα. To 1931, ο Αμερικανός ψυχολόγος Γουίνθρου Κέλογκ και η σύζυγος του αποφάσισαν να ερευνήσουν πώς οι γονεϊκές μέθοδοι ανατροφής επηρεάζουν την ανάπτυξη, επιχειρώντας να μεγαλώσουν τον 10 μηνών γιο τους, Ντόναλντ, μαζί με ένα θηλυκό μωρό χιμπατζή. Ο χιμπατζής αποδείχθηκε τουλάχιστον εξίσου ικανός με τον γιο τους σε διάφορα τεστ στα οποία τους υπέβαλαν -γεγονός που κατέδειξε την ισχύ των επιρροών του περιβάλλοντος-, αλλά δεν έδειξε δείγματα ότι αποκτά ικανότητα για ομιλία.

Όταν ο γιος τους άρχισε να αξιοποιεί τους θορύβους για να μπορέσει να επικοινωνήσει, όπως ο χιμπατζής, οι Κέλογκ εγκατέλειψαν το πείραμα. Ίσως το πιο αμφιλεγόμενο πείραμα διεξήχθη από τον Αμερικανό ψυχολόγο Τζον Γουότσον σε ένα μωρό οκτώ μηνών, το οποίο έγινε γνωστό ως το πείραμα του «Μικρού Άλμπερτ». Ο Γουότσον έδειξε ότι ήταν δυνατό να προκαλέσει κανείς παράλογους φόβους μέσω της σύνδεσής τους με δυνατούς και δυσάρεστους θορύβους. Σε μία περίοδο αρκετών μηνών, ο «Μικρός Άλμπερτ» ανέπτυξε φοβίες σε κουνέλια και σκύλους, μέσα από πειράματα που δεν θα επιτρέπονταν στις μέρες μας.

Μαλθακότητα
Τα αποδεικτικά στοιχεία του Χάρλοου για τα έμφυτα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς προέκυψαν σε μια χρονική στιγμή που και οι δύο ομάδες επιχειρημάτων στη συζήτηση φύσης- ανατροφής είχαν σοβαρές επιπτώσεις στους γονείς και στα παιδιά. Οι συμπεριφοριστές συνέγραψαν εγχειρίδια παιδικής ανατροφής, στα οποία υποστήριζαν ότι τα παιδιά θα γίνουν «μαλθακά» εάν οι γονείς τα φιλούν λέγοντάς τους καληνύχτα ή τα αγκαλιάζουν υπερβολικά.

Παράλληλα, στοιχεία για την επίδραση της γενετικής είχαν με τη σειρά τους επίδραση στο σχεδιασμό της εκπαιδευτικής πολιτικής. Μελέτες σε ομογυζωτικούς διδύμους έδειξαν ότι η νοημοσύνη είναι σε μεγάλο βαθμό κληρονομική, φέρνοντας στο προσκήνιο επιχειρήματα για τη διοχέτευση εκπαιδευτικών πόρων ειδικά σε παιδιά που έδειχναν ότι είχαν ιδιαίτερες προοπτικές. Στο Ηνωμένο Βασίλειο αυτό οδήγησε στην εισαγωγή του 11-plus, ενός αμφιλεγόμενου εθνικού συστήματος εξέτασης, που επέλεγε παιδιά για ακαδημαϊκή εκπαίδευση από τα 11 έτη. Χρόνια αργότερα, οι μελέτες διδύμων που επηρέασαν αυτήν την πρακτική αμφισβητήθηκαν, αλλά μέχρι τότε ο ισχυρισμός ότι τα γονίδια καθορίζουν το πεπρωμένο του ανθρώπου είχε χάσει μεγάλο μέρος της ισχύος του – τουλάχιστον πέραν της ακαδημαϊκής κοινότητας. Οι γονείς είχαν από καιρό αντιληφθεί ότι, παρά τις προσπάθειές τους, οι απόγονοι τους συχνά κατέληγαν με εντελώς διαφορετική προσωπικότητα, γεγονός που δεν οδηγούσε σε κάποιο συμπέρασμα σχετικά με το βαθμό επηρεασμού τους είτε από τη φύση είτε από την ανατροφή.

Ωστόσο, στην ακαδημαϊκή κοινότητα η συζήτηση καλά κρατούσε. Το 1975, ο ειδικός στη μελέτη των μυρμηγκιών Έντουαρντ Γουίλσον από το Χάρβαρντ υποστήριξε στο βιβλίο του Κοινωνιο-βιολογία ότι τα γονίδια από μόνα τους μπορούν να παραγάγουν ιδιαίτερα σύνθετη συμπεριφορά. Όμως, στην προσπάθειά του να επεκτείνει τα επιχειρήματά του στην ανθρώπινη συμπεριφορά προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων – αν μη τι άλλο, επειδή θεωρήθηκε ότι προσπαθεί να αναβιώσει τον γενετικό ντετερμινισμό μαζί με την παράμετρο της ευγονικής. Εν τω μεταξύ, οι επιστήμονες συνέχισαν να αναζητούν αποδεικτικά στοιχεία για τη γενετική επίδραση σε όλους τους τομείς της ζωής, από τον σεξουαλικό προσανατολισμό έως την επιλογή σταδιοδρομίας.

Ασαφής απόδειξη
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ο ακαδημαϊκός κόσμος φάνηκε, τελικά, να καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα με την κοινή λογική: ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι ένα μείγμα της φύσης, της ανατροφής και των συγκυριών στη ζωή των ανθρώπων.

Το 1998, η Αμερικανίδα ψυχολόγος Τζούντιθ Ριτς Χάρις κυκλοφόρησε το βιβλίο της Η υπόθεση της ανατροφής (The Free Press), το οποίο έγινε μπεστ σέλερ και πρόσφερε επιστημονική τεκμηρίωση σε κάτι που οι γονείς είχαν υποπτευθεί: οι γονικές δεξιότητες ασκούν σχετικά μικρή επίδραση στην πορεία των παιδιών. Παράλληλα, γενετικές μελέτες ανακάλυψαν αυξανόμενες αποδείξεις για τους τρόπους με τους οποίους τα γονίδια και το περιβάλλον αλληλεπιδρούν, καταρρίπτοντας και διακωμωδώντας την κλασική μεταξύ τους αντιπαράθεση.

Όλο και περισσότερο οι μελέτες αποκαλύπτουν ότι δεν είναι απλώς η ύπαρξη ενός γονιδίου που έχει σημασία, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο εκφράζεται – και το γεγονός ότι είναι εκτεθειμένο σε διάφορες επιρροές. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι η μονογαμική συμπεριφορά των αρουραίων των λιβαδιών συνδέεται με έναν γενετικό «διακόπτη» που κάνει τους εγκεφάλου τους ευαίσθητους στη βασοπρεσίνη, την ορμόνη που απελευθερώνεται κατά τη διάρκεια του σεξ.

Φαίνεται ότι παραμένουν με τους σεξουαλικούς συντρόφους τους, λόγω της έκφρασης ενός γονιδίου που τους κάνει να εθίζονται στην απελευθέρωση βασοπρεσίνης. Ο τρόπος με τον οποίο λαμβάνει χώρα η γονιδιακή έκφραση μπορεί επίσης να επηρεαστεί από εξωτερικές επιρροές. Πειράματα με αρουραίους από ερευνητές στο Πανεπιστήμιο McGill του Καναδά έδειξαν ότι τα επίπεδα των ορμονών στους νεαρούς αρουραίους που φροντίζονται ιδιαίτερα από τις μητέρες τους επηρεάζονται λιγότερο από το στρες απ’ ό,τι σε εκείνες τις περιπτώσεις στις οποίες τα παιδιά αρουραίοι έχουν παραμεληθεί. Με άλλα λόγια, η έκφραση των ίδιων γονιδίων έχει μεταβληθεί από τον τρόπο ανατροφής. Αλλάζοντας με βιοχημικές μεθόδους τον τρόπο με τον οποίο το γονίδιο εκφράζεται, η ομάδα κατάφερε εν συνεχεία να μετατρέψει λιγότερο «αγχωτικούς» αρουραίους σε νευρικούς και το αντίστροφο. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα ακύρωσης των επιπτώσεων της κακής ανατροφής των ανθρώπων κάποια στιγμή αργότερα στη ζωή τους.

Γλωσσική Προδιάθεση
Τέτοιου είδους γενετικές συσχετίσεις έχουν βρεθεί σε ανθρώπους με χαρακτηριστικά που κυμαίνονται από την κατάθλιψη και τη σχιζοφρένεια έως τις πολιτικές ακόμη και σεξουαλικές προτιμήσεις. Ίσως το πιο εντυπωσιακό από όλα είναι ότι οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει στοιχεία που στηρίζουν την πεποίθηση του Δαρβίνου σχετικά με το ρόλο τόσο της φύσης όσο και της ανατροφής στην ομιλία. Οι ερευνητές έχουν καταλήξει ότι ένα γονίδιο που ονομάζεται FOXP2 σχετίζεται με την ικανότητα του ανθρώπου να μαθαίνει μια γλώσσα. Η ύπαρξη του γονιδίου από μόνη της δεν είναι αρκετή – θα πρέπει να είναι η σωστή παραλλαγή και να εκφράζεται με τον σωστό τρόπο. Όσοι διαθέτουν τη συγκεκριμένη παραλλαγή, όμως, είναι πιο εύκολο να μαθαίνουν να μιλούν μια γλώσσα από άλλους ανθρώπους. Απαιτήθηκε πάνω από ένας αιώνας, αλλά η συζήτηση περί φύσης και ανατροφής μπορεί, τελικά, να αναγνωριστεί γι’ αυτό που πραγματικά φαίνεται να είναι: ψευδές δίλημμα.

Αν υπάρχει κάποιο όφελος από το όλο θέμα, αυτό μπορεί να είναι η ανάδειξη του κινδύνου να θεωρούμε ότι κάθε μία πλευρά σε μια επιστημονική συζήτηση κατέχει το μονοπώλιο στην αλήθεια.

Υπάρχει γονίδιο ομοφυλοφιλίας;
Το 1993, ο Ντιν Χάμερ του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου έγινε διάσημος από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων σε ολόκληρο τον κόσμο, με τη δημοσίευση στοιχείων για την ύπαρξη γονιδίων που συνδέονται με την ομοφυλοφιλία – στήριξε το επιχείρημά του σε μελέτες που έκανε σε ομοφυλόφιλα αδέλφια. Περίπου τα τρία τέταρτα των αδελφών είχαν ίδιες αλληλουχίες DNA σε μέρος του φυλετικού χρωμοσώματος Χ, γεγονός που υποδηλώνει ότι υπάρχει τουλάχιστον ένα «ομοφυλόφιλο γονίδιο» σε αυτήν την περιοχή του γονιδιώματός τους. Άλλοι ερευνητές διαπίστωσαν ότι στην περίπτωση πανομοιότυπων διδύμων υπάρχει πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να υπάρχουν δύο ομοφυλόφιλα αγόρια απ’ ό,τι στην περίπτωση ετεροζυγωτικών διδύμων – η προσέγγιση αυτή ενισχύει την ιδέα των ομοφυλόφιλων γονιδίων.

Το 1999, ωστόσο, η μεγαλύτερη γονιδιακή έρευνα σε διδύμους, από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Δυτικού Οντάριο στον Καναδά, απέτυχε να αναπαράγει τα αρχικά συμπεράσματα του Χάμερ, γεγονός που δημιούργησε αμφιβολίες σχετικά με τη θεωρία του. Σε κάθε περίπτωση, ο Χάμερ προσπάθησε να τονίσει ότι ακόμη και αν τα γονίδια υπάρχουν, δεν καθορίζουν τη σεξουαλικότητα, καθώς μελέτες διδύμων έχουν αποκαλύψει τη σημασία μη γενετικών παραγόντων.