ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Ὄρνιθες (592-638)

ΧΟ. πλουτεῖν δὲ πόθεν δώσομεν αὐτοῖς; καὶ γὰρ τούτου σφόδρ᾽ ἐρῶσιν.
ΠΙ. τὰ μέταλλ᾽ αὐτοῖς μαντευομένοις οὗτοι δώσουσι τὰ χρηστά,
τάς τ᾽ ἐμπορίας τὰς κερδαλέας πρὸς τὸν μάντιν κατεροῦσιν,
595 ὥστ᾽ ἀπολεῖται τῶν ναυκλήρων οὐδείς. ΧΟ. πῶς οὐκ ἀπολεῖται;
ΠΙ. προερεῖ τις ἀεὶ τῶν ὀρνίθων μαντευομένῳ περὶ τοῦ πλοῦ·
«νυνὶ μὴ πλεῖ, χειμὼν ἔσται.» «νυνὶ πλεῖ, κέρδος ἐπέσται.»
ΕΥ. γαῦλον κτῶμαι καὶ ναυκληρῶ, κοὐκ ἂν μείναιμι παρ᾽ ὑμῖν.
ΠΙ. τοὺς θησαυτρούς τ᾽ αὐτοῖς δείξουσ᾽ οὓς οἱ πρότεροι κατέθεντο
600 τῶν ἀργυρίων· οὗτοι γὰρ ἴσασι· λέγουσι δέ τοι τάδε πάντες·
«οὐδεὶς οἶδεν τὸν θησαυρὸν τὸν ἐμὸν πλὴν εἴ τις ἄρ᾽ ὄρνις.»
ΕΥ. πωλῶ γαῦλον, κτῶμαι σμινύην, καὶ τὰς ὑδρίας ἀνορύττω.
ΧΟ. πῶς δ᾽ ὑγίειαν δώσουσ᾽ αὐτοῖς, οὖσαν παρὰ τοῖσι θεοῖσιν;
ΠΙ. ἢν εὖ πράττωσ᾽, οὐχ ὑγιεία μεγάλη τοῦτ᾽ ἐστί; ΕΥ. σάφ᾽ ἴσθι,
605 ὡς ἄνθρωπός γε κακῶς πράττων ἀτεχνῶς οὐδεὶς ὑγιαίνει.
ΧΟ. πῶς δ᾽ εἰς γῆράς ποτ᾽ ἀφίξονται; καὶ γὰρ τοῦτ᾽ ἔστ᾽ ἐν Ὀλύμπῳ.
ἢ παιδάρι᾽ ὄντ᾽ ἀποθνῄσκειν δεῖ; ΠΙ. μὰ Δί᾽ ἀλλὰ τριακόσι᾽ αὐτοῖς
ἔτι προσθήσουσ᾽ ὄρνιθες ἔτη. ΧΟ. παρὰ τοῦ; ΠΙ. παρὰ τοῦ; παρ᾽ ἑαυτῶν.
οὐκ οἶσθ᾽ ὅτι πέντ᾽ ἀνδρῶν γενεὰς ζώει λακέρυζα κορώνη;
610 ΕΥ. αἰβοῖ, πολλῷ κρείττους οὗτοι τοῦ Διὸς ἡμῖν βασιλεύειν.
ΠΙ. οὐ γὰρ πολλῷ;
πρῶτον μέν ‹γ᾽› οὐχὶ νεὼς ἡμᾶς
οἰκοδομεῖν δεῖ λιθίνους αὐτοῖς,
οὐδὲ θυρῶσαι χρυσαῖσι θύραις,
615 ἀλλ᾽ ὑπὸ θάμνοις καὶ πρινιδίοις
οἰκήσουσιν. τοῖς δ᾽ αὖ σεμνοῖς
τῶν ὀρνίθων δένδρον ἐλάας
ὁ νεὼς ἔσται. κοὐκ εἰς Δελφοὺς
οὐδ᾽ εἰς Ἄμμων᾽ ἐλθόντες ἐκεῖ
620 θύσομεν, ἀλλ᾽ ἐν ταῖσιν κομάροις
καὶ τοῖς κοτίνοις στάντες, ἔχοντες
κριθάς, πυροὺς εὐξόμεθ᾽ αὐτοῖς
ἀνατείνοντες τὼ χεῖρ᾽ ἀγαθῶν
διδόναι τὸ μέρος· καὶ ταῦθ᾽ ἡμῖν
625 παραχρῆμ᾽ ἔσται
πυροὺς ὀλίγους προβαλοῦσιν.

ΧΟ. ὦ φίλτατ᾽ ἐμοὶ πολὺ πρεσβυτῶν ἐξ ἐχθίστου μεταπίπτων,
οὐκ ἔστιν ὅπως ἂν ἐγώ ποθ᾽ ἑκὼν τῆς σῆς γνώμης ἔτ᾽ ἀφείμην.
ἐπαυχήσας δὲ τοῖς σοῖς λόγοις
630 ἐπηπείλησα καὶ κατώμοσα,
ἢν σὺ παρ᾽ ἐμὲ θέμενος ὁμόφρο-
νας λόγους δίκαιος ἄδολος
ὅσιος ἐπὶ θεοὺς ἴῃς,
ἐμοὶ φρονῶν ξυνῳδά, μὴ
635 πολὺν χρόνον θεοὺς ἔτι
σκῆπτρα τἀμὰ τρίψειν.
ἀλλ᾽ ὅσα μὲν δεῖ ῥώμῃ πράττειν, ἐπὶ ταῦτα τεταξόμεθ᾽ ἡμεῖς·
ὅσα δὲ γνώμῃ δεῖ βουλεύειν, ἐπὶ σοὶ τάδε πάντ᾽ ἀνάκειται.

***
ΚΟΡ. Ναι, μα οι άνθρωποι, ξέρεις, τα πλούτη αγαπούν·
από πού θα τους δίνουμε πλούτη;
ΠΙΣ. Θα ρωτούνε πουλιά μαντικά, να τους λεν
πού θα βρούνε καλά μεταλλεία·
και για εμπόρια που κέρδη να δώσουν μπορούν
τα πουλιά θα μιλούνε στο μάντη·
και κανείς ναυτικός δε θα χάνεται πια.
ΚΟΡ. Δε θα χάνεται; πώς; ξήγησέ μας.
ΠΙΣ. Νά: για κάθε ταξίδι πουλί μαντικό
θα ρωτά κι απ᾽ αυτό θα μαθαίνει:
«Σε ταξίδι μην πας, θα χαλάσει ο καιρός.»
«Τώρα αρμένιζε, κέρδητα θα ᾽χεις.»
ΕΥΕ. Αγοράζω μια σκούνα, παιδιά· ναυτικός
γίνομαι· έχετε γεια, σας αφήνω.
ΠΙΣ. Και θα δείχνουν ακόμα σ᾽ αυτούς τους παλιούς
θησαυρούς που ᾽χαν άνθρωποι θάψει
600 σε άλλα χρόνια· τους ξέρουν καλά τα πουλιά·
δεν ακούτε τον κόσμο που λέει:
«Μοναχά ένα πουλί να γνωρίζει μπορεί
τα κρυμμέν᾽ αγαθά μου πού τα ᾽χω.»;
ΕΥΕ. Βρε παιδιά μου, τη σκούνα πουλώ, ένα τσαπί
θ᾽ αγοράσω σταμνιά να ξεθάβω.
ΚΟΡ. Την υγεία την κρατούν οι θεοί· πώς μπορούν
να τη δίνουν πουλιά στους ανθρώπους;
ΠΙΣ. Καλοπέραση αν θα ᾽χουν, δε θα ᾽ναι αρκετή
τούτο υγεία; ΕΥΕ. Και βέβαια· να ξέρεις
πως κανένας ποτέ την υγεία δεν μπορεί
να χαρεί, η καλοπέραση αν λείπει.
ΚΟΡ. Στα βαθιά γερατειά πώς θα φτάνουν; κι αυτά
φυλαγμένα στον Όλυμπο μένουν.
Μήπως οι άνθρωποι πια θα πεθαίνουν παιδιά;
ΠΙΣ. Μπα· κάθε άλλο· τρακόσια χρονάκια
στους θνητούς τα πουλιά θα προσθέτουν. ΚΟΡ. Και πού
θα τα βρίσκουνε; ΠΙΣ. Πού; Στον εαυτό τους.
Πέντε ανθρώπων γενιές ζει, καλέ, η φωνακλού
η κουρούνα· δεν το ᾽χεις ακούσει;
610 ΕΥΕ. Μωρέ αξίζουν, αλήθεια, απ᾽ το Δία πιο πολύ
τα πουλιά να ᾽ναι αφέντες του κόσμου.
ΠΙΣ. Πιο πολύ; φυσικά· και πολύ πιο πολύ.
Πρώτα πρώτα, δε θα ᾽χουμε ανάγκη ναούς
μαρμαρένιους να χτίζουμε τώρα γι᾽ αυτά
και γι᾽ ασφάλεια να βάζουμε θύρες χρυσές·
σε πουρνάρια από κάτω και θάμνα θα ζουν.
Τα τρανά, τα σεβάσμια πουλιά για ναό
θα ᾽χουν πάλι μια ελιά.
Κι έτσι πια δε θα τρέχουμ᾽ εμείς στους Δελφούς
620 ή στον Άμμωνα, εκεί να θυσιάζουμε· να
κουμαριές κι αγριελιές! Θα στεκόμαστε αυτού
και, κρατώντας κριθάρι και στάρι, ψηλά
τα δυο χέρια σηκώνοντας, μια προσευχή
θα τους λέμε, αγαθά να χαρίζουν σ᾽ εμάς·
και για λίγα σπυριά που θα ρίχνουμε, ευθύς
θα μας δίνουν αυτό που ζητούμε.

ΚΟΡ. Ω σ᾽ εμένανε πρώτα πολύ μισητέ
και παμφίλτατε γέροντα τώρα,
απ᾽ τη γνώμη σου, θέλοντας, ούτε στιγμή
δε θα φύγω· κοντά σου θα μένω.
ΧΟΡ. Με ξεσήκωσαν τα λόγια σου
και φοβέρες ξεστομίζω
630 κι όρκο εγώ μεγάλο κάνω.
Με λόγια αν τάξεις γκαρδιακά
πως δίκαια, τίμια κι άδολα
με μια καρδιά μαζί μ᾽ εμάς
θα πολεμήσεις τους θεούς,
δε θα χαρούν πολύν καιρό
το σκήπτρο που μας άρπαξαν.
ΚΟΡ. Σ᾽ όσα χρειάζεται δύναμη, ξέρε το αυτά
πως τα παίρνουμε απάνω μας όλα·
όσα θέλουνε γνώση και σκέψη, δουλειά
πια δικιά σου· σ᾽ εσέ τ᾽ αναθέτω.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΒΟΛΙΝΑ

ΒΟΛΙΝΑ

(αθάνατη)

 

Η Βολίνα ήταν μια κόρη της Αχαΐας που την ερωτεύτηκε ο θεός Απόλλωνας. Προκειμένου εκείνη να αποφύγει την ένωση με τον θεό, ρίχτηκε στη θάλασσα και πνίγηκε αλλά έγινε αθάνατη με τη χάρη του Απόλλωνα (Παυσ. 7.23.4).

 

Από εκείνη ονομάστηκε ένας ποταμός κοντά στην πόλη Αργυρά της Αχαΐας, ο Βολιναίος ποταμός, και μια πόλη, η Βολίνα.

Κοίτα τον καθρέφτη και δες την ψυχή σου

Είναι τόσες ψυχές που γυρίζουν απ’ το άπειρο στον χρόνο. Κρύβουν στιγμές, χαμόγελα, πόνο, δάκρυα. Έρχονται σ’ αυτή τη ζωή για να σβήσουν πληγές ή για ν’ ανοίξουν καινούργιες. Έρχονται για να δουν το είδωλό τους να καθρεφτίζεται πάνω στη Γη.

Άλλες απ’ αυτές καταφέρνουν να μείνουν. Κι άλλες, πάλι, απλά τριγυρίζουν. Κι έπειτα, φεύγουν. Κάνουν τη ζημιά τους ακόμα κι αν χρειαστεί ν’ αφήσουν πίσω τους έναν ραγισμένο καθρέφτη. Ακόμα κι αν χρειαστεί ν’ αφήσουν τη ψυχή τους, χωρίς καλά να την έχουν μάθει.

Κι αν τα μάτια σου είναι ο καθρέφτης της ψυχής σου, τι γίνεται όταν αυτά τα δύο μάτια αντικρίζουν το είδωλό σου; Και να ξαφνικά που το «Καθρέφτη, καθρεφτάκι μου, βλέπεις την ομορφιά μου;» κάνει την εμφάνισή του. Η εξομοίωσή σου μ’ αυτό που αντικρίζεις και μ’ αυτό που είσαι πραγματικά είναι κι η αρχή του δικού σου παραμυθιού.

Αλήθεια, γνωρίζεις πώς ν’ αγαπάς τον εαυτό σου, πραγματικά; Γνωρίζεις πως αν τον αγαπάς, κάθε μέρα λίγο και περισσότερο, θα γίνει καλύτερος; Δοκίμασέ το και θα αισθανθείς ομορφότερα. Θα ‘χεις τη δουλειά που θέλεις, θα ‘σαι ευτυχισμένος με τα χρήματα που έχεις κι οι σχέσεις σου θα βελτιώνονται. Ακόμα κι αν είναι αρνητικές, θα διαλύονται και θα ξεκινούν καινούργιες. Τόσο απλά.

Γιατί μερικές συνήθειες είναι τόσο ισχυρές που είναι ικανές να οικοδομήσουν την αυτοεκτίμησή σου. Αρκεί να συνειδητοποιήσεις πως ό,τι λες ή πιστεύεις είναι η επιβεβαίωση. Είναι μηνύματα στο υποσυνείδητό σου, ικανά να δημιουργήσουν συνήθεις τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς. Γιατί η ειρήνη του μυαλού κρύβει μέσα της την εσωτερική χαρά.

Μίλα, λοιπόν, δυνατά μπροστά στον καθρέφτη σου κι εκείνος θα βρει τρόπο ν’ αντανακλά πίσω τα συναισθήματα που έχεις για τον εαυτό σου. Θα βρει τον τρόπο να σου διδάξει ποιες σκέψεις θα χρειαστεί ν’ αλλάξεις, αν θέλεις να ‘χεις μια χαρούμενη ημέρα. Και στην πορεία θα σου μάθει να τον φροντίζεις. Ίσως σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο απ’ ό,τι έκανες πριν.

Αρκεί να τον κοιτάξεις και να του πεις «Εντάξει, σ’ αγαπάω. Ό,τι κι αν συμβεί θα περάσει. Και θα συνεχίσω να σ’ αγαπάω και να σε φροντίζω. Κι αυτό θα ‘ναι για πάντα». Κι αν αναρωτιέσαι πόσο περίεργο κι αλλόκοτο μπορεί να’ ναι αυτό, τότε στην πορεία θα καταλάβεις πώς είναι ν’ αντιμετωπίζεις τον εαυτό σου μπροστά σ’ έναν καθρέφτη.

Είναι αυτό που κρύβεται πίσω απ’ τις λέξεις. “Mirror working”. Μία αυτοκριτική κι ένα έργο που μετατρέπεται σ’ ένα παιχνίδι. Και τι πιο σημαντικό απ’ το να δώσεις στον εαυτό σου λίγα θετικά μηνύματα μέσα στην ημέρα; Να τον κοιτάξεις βαθιά και να δεις πέρα απ’ την εμφάνισή του;

Κι η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν τόσες ομορφιές κρυμμένες κι ακόμα περισσότερες που δεν μπορείς να φανταστείς. Φτάνει μόνο να τις πιστέψεις. Κι αν στην αρχή σου φανεί λίγο αστείο, η συναισθηματική ελευθερία που θα νιώσεις στη συνέχεια, θα σου δημιουργήσει ένα θορυβώδες συναίσθημα μες στην καρδιά σου.

Ψάξε μέσα στα μάτια σου, πίσω απ’ τις μακριές βλεφαρίδες που αναβοσβήνουν, εκείνους τους δαίμονες που χτίζουν τοίχους γύρω σου. Έπειτα εγκατάλειψε κάθε θυμό και μίσος. Γράψε κάθε άσχημη σκέψη σ’ ένα χαρτί και, ύστερα, δεσμεύσου πως αφήνεις πίσω σου το καθετί. Κι όταν ανακαλύψεις και την πραγματική ομορφιά πίσω απ’ έναν καθρέφτη, αυτή θα βρει και τον τρόπο να καθρεφτίζεται πάνω στη Γη.

Ο δρόμος προς την κορυφή δε χρειάζεται να ‘ναι μοναχικός

Λένε πως για να φτάσεις στην κορυφή, να ξεφύγεις απ’ τον μέσο όρο και να κάνεις πραγματικά τη διαφορά, θα πρέπει να θυσιάσεις όλα τα άλλα. Ίσως το να ‘σαι πραγματικά στην κορυφή να θεωρείται από κάποιους ένδειξη μοναξιάς ή κι έλλειψης άλλων ενδιαφερόντων. Η εμμονική ενασχόληση με τη δουλειά, η συμφωνία εκείνη που θέλεις να κλείσεις κι είναι η πρώτη σου σκέψη το πρωί όταν ξυπνάς κι η τελευταία πριν κοιμηθείς, οι επιδόσεις κι οι χρόνοι που θες να βελτιώσεις ή η τέλεια νουβέλα που θα ‘θελες ιδανικά να γράψεις μέχρι το τέλος του έτους.

Οι λόγοι που μπορεί κάποιος να ονειρεύεται να φτάσει στην κορυφή είναι πολλοί. Για κάποιους είναι η αναγνώριση που δεν είχαν ποτέ κι η ανάγκη τους εκείνη να δείξουν πως αξίζουν σε όσους δεν πίστεψαν ποτέ σ’ αυτούς. Η πίστη τους σε ένα συγκεκριμένο πεδίο ή αντικείμενο κι η ανάγκη τους να προσφέρουν σ’ αυτό. Άλλους μπορεί να τους κινητοποιεί το χρήμα κι η άνετη ζωή που συνήθως σου προσφέρει η επαγγελματική επιτυχία.

Κάποιοι περνούν χρόνια χτίζοντας μια καριέρα. Απ’ το σχολείο ακόμη, όταν άλλοι είχαν στο μυαλό τους γκομενοπροβλήματα, όπως το αν θα βρουν ανταπόκριση στον έρωτά τους ή σε ποιο νησί θα πάνε για ξέφρενη διασκέδαση, κάποιοι είχαν αρχίσει ήδη να δουλεύουν σκληρά και με μεθοδικότητα για την επίτευξη των στόχων τους. Πετυχαίνοντας ένα στόχο τη φορά, γέμιζαν με υπερηφάνεια, αυτοπεποίθηση και δύναμη, σίγουροι πια πως μπορούν να καταφέρουν ακόμη περισσότερα.

Ας μην ισοπεδώνουμε, όμως, τα πάντα κι ας μην ξεχνάμε πως η ευτυχία συνήθως βασίζεται στην ισορροπία στη ζωή ενός ανθρώπου κι όχι στα άκρα. Όταν επικεντρώνεσαι στην καριέρα σου, ειδικά όταν βρίσκεσαι στο ξεκίνημα αυτής, δε σημαίνει πως δε σε νοιάζουν όλα τα άλλα. Ταξίδια, παρέες, φλερτ κι έρωτες. Σε νοιάζουν και τα κάνεις και με το παραπάνω. Απλά ίσως να μη γίνουν ποτέ προτεραιότητά σου. Ίσως ακόμη να μην έμαθες να επενδύεις σε ανθρώπους, γιατί δε σου αρέσει να χάνεις. Οι άνθρωποι είναι απρόβλεπτοι κι εσύ θέλεις τα ασφαλή κι εγγυημένα, να ξέρεις πως οι κινήσεις που θα κάνεις θα σε οδηγήσουν στην επιτυχία.

Επειδή, όμως, σε γεμίζει η καριέρα δε σημαίνει πως άρχισες να ξεχνάς τι σημαίνει να δίνεις και να παίρνεις, να μοιράζεσαι, να περιμένεις κάτι από κάποιον, να ‘χεις κάπου να βασιστείς. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ανθρώπων που αποδίδουν πολύ καλύτερα στην εργασία τους όταν είναι σε σχέση. Είναι πιο αποδοτικοί, πιο ήρεμοι και χαλαροί κι η θαλπωρή του σπιτιού σε συνδυασμό με την αγάπη και το πάθος για τον σύντροφο είναι το καταφύγιό τους κι η δύναμή τους.

Ίσως, τελικά, το κλειδί να μη βρίσκεται στο να θυσιάσεις όλα τα άλλα για μια καριέρα, αλλά να ‘χεις στη ζωή σου άτομα πρόθυμα να σε στηρίξουν για να πραγματοποιήσεις τα όνειρά σου. Ένα σύντροφο που δε θα σου γκρινιάζει όταν χρειάζεται να δουλέψεις λίγο παραπάνω, φίλους που να μη σου κρατούν κακία όταν αργείς στα ραντεβού σου και γονείς που ξέρουν πως δεν τους ξεχνάς, ακόμη κι αν δεν τηλεφωνείς συχνά.

Σε καμία περίπτωση, μη νιώσεις ενοχές και μην αισθανθείς πως αν επένδυες σε ‘σένα με έναν άλλο τρόπο τα πράγματα θα ήταν καλύτερα. Οι επιλογές σου κι οι προτεραιότητές σου είναι αυτές που σε καθορίζουν κι οι άνθρωποι που σε αγαπούν και νοιάζονται για ‘σένα το γνωρίζουν. Κι ας μην ξεχνάμε τα λόγια του Arnold, πως η ζωή δεν είναι να ‘χεις και να αποκτάς, αλλά να ‘σαι και να γίνεσαι. Και μια ζωή εξέλιξης και συνεχούς μάθησης είναι αυτό ακριβώς.

Coregasm, ο τυχαίος οργασμός

«Δε χτυπά προειδοποιητικό καμπανάκι, έρχεται απρόσκλητος και κουβαλά, όπως κάθε οργασμός, αισθήματα ευφορίας, χαράς, ηδονής κι ολοκλήρωσης». Τι είναι; Μα φυσικά το coregasm! Ή αλλιώς o «τυχαίος οργασμός» που αποτελεί το νέο είδος ηδονής το οποίο βιώνουν πολλές γυναίκες, ανάμεσά τους ίσως κι εσύ η ίδια που διαβάζεις τώρα αυτό το κείμενο και δεν είχε περάσει καν απ’ το μυαλό σου.    

Είναι άμεσος, στιγμιαίος και τόσο ξαφνικός που συνήθως εμφανίζεται όταν δεν τον περιμένεις. Προκαλείται ως επί το πλείστον απ’ την ξαφνική τριβή της κλειτορίδας ή την πίεση που δέχεται το πυελικό έδαφος του γυναικείου σώματος και το αποτέλεσμα είναι κάτι παραπάνω από συναρπαστικό.

Επειδή ακριβώς προκαλείται λόγω της τριβής, υπάρχει μεγάλη περίπτωση να συμβεί σε κάθε γυναίκα εκτελώντας κάποια άσκηση κατά τη διάρκεια της γυμναστικής, κάνοντας ποδήλατο ή ιππασία, καθώς επίσης και κατά τη διάρκεια του ύπνου ενώ βλέπει ένα ερωτικό όνειρο. Σύμφωνα με έρευνες, ο «τυχαίος οργασμός» μέσω της γυμναστικής είναι το πιο σύνηθες φαινόμενο και για την έκρηξη αυτή των ορμονών συχνά οφείλονται οι κοιλιακοί, η άρση βαρών, η ποδηλασία, το τρέξιμο, το περπάτημα κι η yoga.

Πρόκειται για μια διαδικασία άμεση και τόσο αστραπιαία που πολλοί επιστήμονες την παρομοιάζουν με το φτέρνισμα, καθώς τα αποτελέσματα του coregasm μοιάζουν αρκετά με εκείνα του φτερνίσματος: ταχυκαρδία κι έκρηξη ορμονών στην αρχή που οδηγούν στην ευχαρίστηση, την ηδονή κι έπειτα στην ανακούφιση.

Όπως κάθε φαινόμενο που εμφανίζεται στις ζωές μας κι έχει όνομα, αιτίες, τρόπους εκτέλεσης κι αποφυγής, έτσι κι ο τυχαίος οργασμός αν το δεις απ’ τη θετική του πλευρά έχει αρκετά αισιόδοξα αποτελέσματα. Στην κρίση που βιώνουν οι σχέσεις και το σεξ, το coregasm προσφέρει στις γυναίκες τον πολυπόθητο οργασμό χωρίς να προηγηθεί σεξουαλική επαφή. Αν σκεφτεί κανείς πως ακόμα και μετά την ερωτική συνεύρεση ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών μένει ανικανοποίητο, ίσως τελικά ο τυχαίος οργασμός να ‘ναι αυτό που έχουν πραγματικά ανάγκη.

Κάθε γυναίκα μαθαίνει να περνά και μόνη της καλά χωρίς την ύπαρξη κάποιου μόνιμου ή περιστασιακού παρτενέρ και βιώνει κάθε συναίσθημα ηδονής κι ολοκλήρωσης χωρίς καμιά προσπάθεια, εύκολα, γρήγορα κι αποτελεσματικά. Γνωρίζει μέσω αυτού καλύτερα τη γυναικεία της φύση χωρίς να εξαρτάται σωματικά και συναισθηματικά από κανέναν σύντροφο ή εξάρτημα και βιώνει την ολοκλήρωση στο μεγαλείο της ως αποτέλεσμα απόλαυσης μιας καθημερινής της δραστηριότητας. Αυτός ο οργασμός, ουσιαστικά, αποτελεί την επιβράβευσή της προσπάθειάς της!

Όταν, δε, η προσπάθεια δημιουργίας ενός υγιούς και καλοσχηματισμένου σώματος επιβραβεύεται και συνοδεύεται απ’ το συγκεκριμένο, απόλυτο, σωματικό, συναισθηματικό κι ορμονικό δώρο, ποιος δε θα ήθελε να το ζήσει; «Νους υγιής εν σώματι υγιεί» κι η σεξουαλικότητα στο πικ της.

Αντίθετα όμως, αν το καλοσκεφτείς, όσο κι αν κάθε άνθρωπος κυνηγά το συναίσθημα του οργασμού σε στιγμές, ανθρώπους, πράξεις ή ακόμα και σε φαγητά, κάποιες φορές ίσως το timing να μην είναι το κατάλληλο. Δεν είναι πάντα όλα ευπρόσδεκτα σε ανύποπτο χρόνο. Όπως ακριβώς κι όταν η περίοδος κάθε γυναίκας της χτυπά την πόρτα απροειδοποίητα, έτσι ακριβώς και στην περίπτωση αυτού του είδους του οργασμού ίσως όταν συμβεί τυχαία και ξαφνικά να μην είναι η κατάλληλη στιγμή.

Όπως δε θα ήθελες να λυθεί το μαγιό σου σε μια κατάμεστη παραλία κι όλα τα βλέμματα να στραφούν πάνω σου, το ίδιο δε θα ήθελες και το coregasm να θυμηθεί να σου συμβεί σε μια γεμάτη αίθουσα γυμναστηρίου. Σίγουρα, δεν είναι όλες οι περιπτώσεις κι οι στιγμές ίδιες με αποτέλεσμα να μην ξέρεις πώς ν’ αντιδράσεις προκαλώντας σου εκείνο το –καθόλου χαριτωμένο– συναίσθημα αμηχανίας, κομπιάσματος και πανικού.

Η σεξουαλικότητα είναι μεγάλο κομμάτι στη ζωή ενός ανθρώπου. Άλλες φορές τυχαίνει, άλλες επιδιώκεται κι άλλες προκαλείται ως αυτοσκοπός. Η ευχαρίστηση κι η ηδονή είναι για να βιώνονται κι ο οργασμός για να ξυπνά κάθε κύτταρο του κορμιού. Τα πλαίσια, οι ντροπές κι οι όροι τοποθετούνται απ’ τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως φύλου, κι ίσως κάποιες φορές τον μπλοκάρουν.

Το σώμα, όμως, σε συνδυασμό με το μυαλό είναι εκείνα που πάντα καθορίζουν τη συνέχεια. Γι’ αυτό μάλλον πρέπει να τηρούμε την ίδια στάση που ‘χουμε και με το φαγητό: όταν, όπως κι εφόσον έρθει, να τον απολαύσουμε χωρίς σκέψη. Αλλά για αρχή, μήπως ν’ αρχίζαμε γυμναστική;

Πατώντας γερά… στα αστέρια

Κανείς από εμάς δεν γλυτώνει την τελετή των πεφταστεριών, καθώς τουλάχιστον μια νύχτα κάθε τριακόσιες εξήντα πέντε όλοι θέλουν να νιώσουν κομμάτι της ιστορίας δίχως τέλος, στην οποία όταν πέφτει ένα αστέρι γεννιέται μια επιθυμία – λες και τα όνειρά μας συνδέονται με τις κινήσεις του σύμπαντος, ακολουθώντας μια τέλεια λογική.

Οι αρχαίοι μάλιστα έλεγαν ότι αν τα αστέρια δεν καθορίζουν τα γεγονότα της ζωής, τουλάχιστον το επηρεάζουν. Εκείνη τη στιγμή, βυθισμένοι στο σκοτάδι που καλύπτει την κακή μας συνήθεια να μη νιώθουμε αντάξιοι της ζωής, έχουμε επιτέλους το δικαίωμα να εκφράζουμε μέσα στη σιωπή της καρδιάς μας αυτό που μετράει περισσότερο για εμάς, αυτό για το οποίο επιθυμούμε να ζούμε.

Αυτός ο σιωπηλός απόηχος της φωτιάς διεισδύει μέσα από τα μάτια μας και, με τον τελευταίο σπασμό της φλόγας της, πυροδοτεί τις αδρανείς σκόνες της καρδιάς μας, προκαλώντας μια πρωτοφανή έκρηξη και διαστολή. Εκείνη τη στιγμή, χάρη στη γενναιοδωρία της, αισθανόμαστε ότι αξίζουμε την ομορφιά και γεννιέται μέσα μας η πεποίθηση ότι η καθημερινή ζωή μπορεί να γίνει γόνιμο έδαφος για να καλλιεργήσουμε τις επιθυμίες μας και να τις κάνουμε να ανθίσουν.

Υπάρχουν στιγμές που μου αρέσει να τις ονομάζω στιγμές «έξαρσης», απρόσμενες εκδηλώσεις της πιο αυθεντικής πτυχής του εαυτού μας, εκείνης που γνωρίζουμε ότι υπάρχει ανεξάρτητα απ’ οτιδήποτε άλλο, όπως οι σχολικές επιδόσεις, οι επαγγελματικές επιτυχίες, η γνώμη των άλλων ή ο απειλητικός στρατός των γεγονότων που θέλουν να μας περιορίσουν μέσα στα σύνορα της θλιβερής χώρας εκείνων που δεν ονειρεύονται.

Μια έναστρη νύχτα, το πιο αληθινό κομμάτι του εαυτού μας αγωνίζεται να ανοίξει χώρο, παρότι συχνά εμείς οι ίδιοι σπεύδουμε να πειστούμε ότι δεν ήταν παρά ένα παιχνίδι, ένα «ανυπόστατο« όνειρο. Όμως, ακούραστος θαμώνας των ουρανών, είχες καταλάβει ότι το πιο αληθινό κομμάτι μας είναι ένα σπίτι που μπορούμε να το κατοικήσουμε οπουδήποτε, με τα θεμέλια ανάποδα, κρεμασμένα από ένα αστέρι, που δεν πέφτει αλλά είναι το φωτεινό σημείο αναφοράς στο ταξίδι μας στη θάλασσα της ζωής.

Δίδακτικα ότι η έξαρση δεν είναι μια πολυτέλεια στην οποία μπορούμε να ενδώσουμε μία νύχτα το χρόνο, αλλά ο πολικός αστέρας που καθοδηγεί ολόκληρη τη ζωή μας.

Το να είσαι ευάλωτος σημαίνει να τολμάς

«Η ντροπή αντλεί τη δύναμή της από το γεγονός ότι κανείς δεν μιλάει γι’ αυτή. Γι’ αυτό και προτιμά εμάς τους τελειομανείς- γιατί είναι εύκολο να μας κάνει να το βουλώσουμε. Η ντροπή δε θέλει να μιλάνε γι’ αυτή. Αν μιλήσουμε γι’ αυτή μαραίνεται» γράφει μεταξύ άλλων η Brene Brown στο βιβλίο της «Daring Greatly».

Ας μιλήσουμε για την ντροπή λοιπόν. Ας μιλήσουμε για όλες αυτές τις άβολες καταστάσεις που μας κάνουν να κοκκινίζουμε, να θέλουμε να ανοίξει η γη κάτω από τα πόδια μας και να χαθούμε, κάνουν τα χέρια μας να ιδρώνουν και τους παλμούς της καρδιάς μας να παίζουν ταμπούρλο.
  
Ας μιλήσουμε για όλα αυτά που μας «ρουφάνε» με άμεσο στόχο να μας πνίξουν και εν τέλει τα καταφέρνουν καθώς δεν συζητάμε γι’ αυτά. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι τα αποδεχόμαστε, θέλουμε να πιστεύουμε ότι τα νικάμε, θέλουμε να πιστεύουμε ότι «προχωράμε» μα πάντα μας περιμένουν στη γωνία στην επόμενη στραβή.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι μπορούμε να αγγίξουμε το «τέλειο», δίνοντας τον καλύτερο εαυτό μας για να γίνουν όλα τέλεια στην εργασία μας, σε μια σχέση, ή στη φιλία. Ω ναι, θέλουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε αλεξίσφαιροι και ότι τα μπορούμε όλα μόνοι μας. Είμαστε δυνατοί εμείς, είμαστε ακέραιοι, είμαστε σκληροί. Είμαστε μήπως θεοί;

Ας σκεφτούμε λίγο αυτές τις άβολες καταστάσεις που μας κάνουν να αισθανόμαστε ντροπή. «Δεν κατάφερα να ολοκληρώσω το project στη δουλειά μου την ώρα που έπρεπε. Δεν είμαι ικανός», «Αισθάνομαι ντροπή που δεν έχω χρήματα να στείλω την κόρη μου τένις. Είμαι λίγος…», «Μου ζήτησε διαζύγιο γιατί θέλει να κάνει οικογένεια, αλλά όχι μαζί μου.

Δεν είχα τα προσόντα να τον κρατήσω…», «Δεν μπορώ να κάνω παιδιά», «Ποιο μπάνιο; Το σώμα μου έχει αλλάξει τόσο. Θα κλειστώ στο σπίτι μου φέτος το καλοκαίρι», «Οι γονείς μου μαλώνουν συνέχεια και νιώθω ότι φταίω εγώ», «Είμαι εθισμένος στο τζόγο», «Η μητέρα μου πάσχει από διπολική διαταραχή», «Δεν κατάφερα να μπω στη Σχολή που ήθελα».

Σε μια δεύτερη ανάγνωση, ίσως πιο ψύχραιμη, πιο καθαρή, πιο «απ’ έξω» θα αντιληφθούμε πως -πέρα απ’ το γεγονός ότι ο κατάλογος των καταστάσεων που μας κάνουν να αισθανόμαστε ντροπή είναι ατελείωτος- τελικά αυτό που φοβόμαστε είναι να βρεθούμε εκτεθειμένοι. Εν ολίγοις; Να είμαστε ευάλωτοι. Και αυτό έχει βάση. Γιατί «σε βρήκε ευάλωτη και σε εκμεταλλεύτηκε», «το χειρότερο πράγμα είναι να του δείξεις την ευάλωτη πλευρά σου», «δεν είναι καλά, είναι σε ευάλωτη περίοδο».

Όλα όσα μας δίδαξαν, ότι η ευαλωτότητα συνεπάγεται αδυναμία, ότι δείχνει ανικανότητα, ότι τελικά ανήκει στη γκάμα των μειονεκτημάτων ενός ανθρώπου, κρατηθείτε. Όλα αυτά είναι μπούρδες.

Το να είσαι ευάλωτος σημαίνει να τολμάς. Σημαίνει ότι είσαι αυθεντικός. Σημαίνει ότι είσαι γενναίος. Σημαίνει ότι είσαι πολύπλευρος και αυτό μαντέψτε… είναι φυσιολογικό! Δεν είναι όλα άσπρο μαύρο. Το να είσαι ευάλωτος είναι δύναμη. Και θέλει δύναμη και τόλμη να επιλέγεις να μοιράζεσαι. Προσοχή. Να επιλέγεις να το κάνεις. Να επιλέγεις που και ποιον και τι θα μοιραστείς. Το να είσαι ευάλωτος σημαίνει ότι είσαι άνθρωπος.

Κανείς δεν είναι τέλειος, ή αλεξίσφαιρος και όσο πιο νωρίς το αντιληφθούμε αυτό, τόσο το καλύτερο για εμάς, τη ψυχική μας υγεία και τους ανθρώπους μας. «Η ντροπή αντλεί τη δύναμή της από το γεγονός ότι κανείς δε μιλάει γι’ αυτή».

Ας μιλήσουμε για όλα όσα μας κάνουν να αισθανόμαστε ντροπή λοιπόν. Ας τα μοιραστούμε. Ας μην κρυβόμαστε πίσω από λέξεις και από φόβους. Όσο περισσότερο το κάνουμε αυτό, τόσο πιο πολύ θα βουλιάζουμε. Όσο περισσότερο «ευάλωτοι» είμαστε από την άλλη, τόσο περισσότερο θα ζούμε γενναία. Και θα νικήσουμε τη ντροπή. Και θα ζήσουμε μια ζωή ολόψυχη που αξίζει να ζήσουμε. Με τόλμη, γενναιότητα και ειλικρίνεια.

Η αποτυχία δε φοβίζει τον άνθρωπο που έχει βρει το σκοπό του

Κάθε φορά που κουράζομαι εύκολα ή δεν έχω καλές επιδόσεις με την πρώτη, μέσα μου αισθάνομαι άσχημα. Μετά σκέφτομαι πως αυτό δεν είναι κάτι σημαντικό, θα προσπαθήσω και θα έχω υψηλότερη επίδοση σύντομα.

Κάθε φορά που με απορρίπτουν, πάντοτε αυτό με στενοχωρεί, αλλά μετά σκέφτομαι πως εδώ είναι ένας κόσμος στον οποίο πρέπει πάντοτε να προσπαθείς προκειμένου να γίνεις καλύτερος, οπότε το «όχι» μπορεί να γίνει –με αρκετή προσπάθεια- ναι. Συνεπώς, συνεχίζω να βελτιώνω αυτό που κάνω, ακούγοντας κάποιες υποδείξεις ή απόψεις άλλων ατόμων που θεωρώ πως έχουν εμπειρία.

Κατά κάποιο τρόπο, αγάπησα τις μικρές αυτές αποτυχίες μου, επειδή είναι και αυτές που με ώθησαν να γίνω κάτι καλύτερο. Δεν ήταν κάτι που ήρθε να μείνει παντοτινά, αλλά ήταν μία στιγμή στη ζωή που διήρκεσε λίγο. Είναι δύσκολο, αλλά μπορείς να εξοικειωθείς με το γεγονός πως ακόμα και αυτή έχει το λόγο της που υπάρχει στη ζωή μας. Και ποιος θα μπορούσε να είναι αυτός ο λόγος; Μα, φυσικά, να γίνουμε καλύτεροι.

Ξεφεύγοντας από την κοινωνική αντίληψη περί «αποτυχίας», μπορεί ο καθένας από εμάς να δημιουργήσει έναν τρόπο σκέψης σύμφωνα με τον οποίο, να μην αντιμετωπίζουμε ως μία μη αναστρέψιμη κατάσταση, αλλά ως μία ευκαιρία για κάτι καλύτερο. Μπορούμε να λέμε στον εαυτό μας «θα προσπαθήσω και την επόμενη φορά θα τα καταφέρω», από το να γεμίζουμε εντός μας με σκέψεις του τύπου «δεν τα κατάφερα και όλα τελείωσαν/ δεν τα κατάφερα και είμαι αποτυχημένος».

Ουσιαστικά, η αποτυχία δεν είναι κάτι σοβαρό. Πραγματική αποτυχία είναι να μην προσπαθείς ποτέ σου τίποτα επειδή φοβάσαι την αποτυχία και έτσι να καταδικάζεις τον εαυτό σου σε μία μόνιμη δυστυχία. Το να αποτύχεις, ευτυχώς ή δυστυχώς, είναι πάντα μέσα στο παιχνίδι της ζωής.

Πάντοτε όμως θα αισθάνεσαι μέσα σου τη χαρά πως προσπαθείς, πως προσπερνάς εμπόδια και συνεχίζεις να επιθυμείς το καλύτερο. Η αποτυχία δε φοβίζει τον άνθρωπο που έχει βρει το σκοπό του⋅ απλώς τον πεισμώνει να συνεχίσει να προσπαθεί περισσότερο.

Δρόμοι που μοιάζουν δίχως διέξοδο, είναι μάλλον σταυροδρόμια παρά αδιέξοδα

«Η ύπαρξη προηγείται της ουσίας»: αυτός ο ισχυρισμός του Σαρτρ φαίνεται περίπλοκος, αλλά δεν είναι. Σημαίνει απλώς ότι είμαστε ελεύθεροι να υπάρχουμε, να εφεύρουμε τον εαυτό μας και να τον διορθώσουμε μέσα στη ζωή μας, όπως και την ιστορία μας. Οποιαδήποτε και αν είναι πρώτη, δεν είναι η «ουσία» αυτό που ο θεός επιθυμεί να γίνουμε ή αυτό που το γονιδίωμά μας ή η κοινωνική μας τάξη θα καθορίσει να είμαστε. Με τον ισχυρισμό αυτό, που βρίσκεται στο επίκεντρο της υπαρξιστικής φιλοσοφίας του, ο Ζαν Πολ Σαρτρ ανήκει στην κατηγορία των φιλοσόφων του «γίγνεσθαι». Το ίδιο και ο Νίτσε όταν, στο Τάδε Έφη Ζαρατούστρα, επαναλαμβάνει την εντολή του Πίνδαρου: «Γίνε αυτό που είσαι». Για να επιτευχθεί αυτό, για να διεκδικήσουμε με επιτυχία τη μοναδικότητά μας, χρειάζεται όντως μια ζωή. Χρειάζεται η περιπέτεια και οι κακουχίες, να τολμάμε να εγκαταλείψουμε την άνεση της συνήθειας.

Αυτοί οι φιλόσοφοι του «γίγνεσθαι» αντιτίθενται στους φιλοσόφους της ουσίας, οι οποίοι δεν επικεντρώνονται τόσο στην ιστορία του ατόμου όσο στην αμετάβλητη αλήθεια του, σε αυτό που αποκαλούν οι χριστιανοί «ψυχή» ο Λάιμπνιτς «ουσία» κι ο Καρτέσιος «εγώ». Αυτή η αντίθεση χρονολογείται από τις πρώτες μέρες της φιλοσοφίας, σε εκείνους τους σοφούς πριν από τον Σωκράτη, οι οποίοι ονομάζονται «προσωκρατικοί»: στον Ηράκλειτο και στον Παρμενίδη. Από τη μια, ο Ηράκλειτος, στοχαστής του «γίγνεσθαι», ο οποίος χρησιμοποιεί τη μεταφορά του ποταμού για να συμβολίσει την αέναη κίνηση των πάντων: «Δεν κολυμπάμε ποτέ δύο φορές στο ίδιο ποτάμι». Από την άλλη, ο Παρμενίδης, στοχαστής του «είναι», ο οποίος ορίζει τον θεό ως «το ακίνητο και αιώνιο Ον». Στην παράδοσή μας, ο Παρμενίδης ξεπέρασε τον Ηράκλειτο. Οι ηρακλείτειοι, όπως ο Νίτσε ή ο Σαρτρ, είναι μειοψηφία. Σημαντικοί φιλόσοφοι -ο Πλάτωνας, ο Καρτέσιος, ο Λάιμπνιτς…- είναι σχεδόν όλοι τους παρμενικοί: πιστεύουν περισσότερο στο «είναι» απ’ ό,τι στο «γίγνεσθαι». Αυτό είναι ένα πρόβλημα στη συλλογιστική μας για την αρετή της αποτυχίας. Αν οι αποτυχίες μας μπορούν να μας βοηθήσουν να «γίνουμε», μπορεί πράγματι να αποβεί επικίνδυνο να ανακαλύψουμε το «είναι» μας. Κι αυτό επειδή τότε θα θεωρούσαμε ότι η αποτυχία μας δίνει μια απάντηση για το π είμαστε και γι’ αυτό τη βιώνουμε άσχημα. Βιώνοντας, όμως, διαφορετικά την αποτυχία, θέτουμε το ερώτημα για το π θα μπορούσαμε να γίνουμε. Πιστεύοντας ότι η αποτυχία μπορεί να μας βοηθήσει να αναδυθούμε πάλι, να ξαναβρούμε τον προσανατολισμό μας συγκλίνουμε σε μια φιλοσοφίας του «γίγνεσθαι»· είναι η επιλογή ανάμεσα στον Ηράκλειτο και στον Παρμενίδη.

Άλλωστε, οι αποτυχίες μας έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν να μας κάνουν διατεθειμένους στην προώθηση αλλαγής κατεύθυνσης, μιας υπαρξιακής αλλαγής πορείας που θα αποδειχθεί επιτυχής. Η σημασία τους μερικές φορές εμποτίζει τη ζωή μας και καθορίζει tnv επανακατεύθυνσή μας. Κι αυτή είναι άλλη μια αρετή της αποτυχίας το ότι μας κάνει διαθέσιμους και ανοιχτούς σε νέα πράγματα.
Αν ο Κάρολος Δαρβίνος δεν είχε αποτύχει διαδοχικά στις σπουδές του στην ιατρική και στη θεολογία, ποτέ δεν θα είχε μπαρκάρει για αυτό το μακρύ ταξίδι το τόσο αποφασιστικό στην κατάρτιση και τη σκέψη του, ώστε να οδηγηθεί στην κατανόηση των μηχανισμοί της εξέλιξης.

Ο νεαρός Κάρολος Δαρβίνος ξεκίνησε σπουδάζοντας ιατρικά στη Σκοτία, μιας και ο πατέρας του, όντας γιατρός και ο ίδιος, επιθυμούσε να ακολουθήσει τα βήματά του. Σοκαρισμένος από τις βίαιες μεθόδους της χειρουργικής, βρίσκοντας βαρετά τα θεωρητικά μαθήματα, πέρασε
κάποιο χρόνο παρατηρώντας πουλιά από το παράθυρο ώσπου αποφάσισε να εγκαταλείψει την ιατρική σχολή, στη συνέχεια γράφτηκε στο Χριστιανικό Κολέγιο του Κέιμπριτζ για να λάβει θεολογική εκπαίδευση ώστε να γίνει αγγλικανός ιερέας. Ωστόσο ούτε αυτή τη φορά κατάφερε να αφοσιωθεί στις σπουδές του, προτιμώντας να ιππεύει και να συλλέγει σκαθάρια από το να ακούει κηρύγματα για τον Θεό, κι έτσι διέκοψε και πάλι τις σπουδές του. Δύο διαδοχικές αποτυχίες που δεν του δίδαξαν τίποτα ουσιαστικό για τo ανθρώπινο σώμα ή την αλήθεια του Θεού, ωστόσο τον έκαναν διαθέσιμο για μια περιπέτεια που διάφορες ποτέ δεν θα είχε δοκιμάσει. Ο Δαρβίνος αποφάσισε γα μπαρκάρει με ένα πλοίο για δύο χρόνια. Οι σειρήvες του Beagle ακούγονταν στο λιμάνι Γούλγουιτς, στον Τάμεση. Από εκεί ξεκίνησαν όλα. Η κλίση του ήρθε στο φως σε αυτό το ταξίδι, παρατηρώντας τα είδη που συναντούσαν στην πορεία τους. Ιδού τι πρέπει να γνωρίζουν οι μαθητές που ταλανίζονται προσπαθώντας να βρουν τον δρόμο τους. Όλοι θα πρέπει να διαβάσουν το Ταξιδεύοντας με το Beagle του Κάρολου Δαρβίνου.

Αν και στην αρχή αντιμετωπίζονται ως δρόμοι που μοιάζουν δίχως διέξοδο, μερικές αποτυχίες είναι μάλλον σταυροδρόμια παρά αδιέξοδα. Ανακαλύπτοντας αυτές τις διαδρομές ζωής, σκεφτόμαστε τη μεταφορά με τον βράχο που αναπτύσσει ο Σαρτρ στο έργο του Το Είναι και το Μηδέν: «Ο βράχος θα μου προβάλει μεγάλη αντίσταση αν θελήσω να τον μετακινήσω. Αν θέλω, όμως, να ανέβω και να θαυμάσω το τοπίο θα με βοηθήσει πολύ». Επειδή υπάρχουμε στον χρόνο και μπορούμε να θέτουμε νέους στόχους στη δράση μας, έχουμε τη δύναμη, γράφει ο Σαρτρ μερικές γραμμές πιο κάτω, να κάνουμε το «εμπόδιο» του βράχου ένα “βοήθημα” για ένα νέο έργο. Αυτό σημαίνει να υπογραμμίζουμε τη δύναμη του πνεύματός μας, την παρουσία μας. Η κεντρική ιδέα του σαρτρικού υπαρξισμού είναι το «έργο». Το να υπάρχουμε δεν σημαίνει να απολαμβάνουμε μια σταθερή και αιώνια αλήθεια. Η ύπαρξη απαιτεί να προβάλλουμε συνεχώς τον εαυτό μας στο μέλλον. Γνωρίζοντας το φράγμα της αποτυχίας, μπορούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που οι ίδιοι προβαλλόμαστε και να το κάνουμε αρχή μας.

Ασκληπιός, ο Θεός γιατρός

Στη Λακέρεια, μια πολιτεία που βρισκόταν στη νοτιοανατολική Θεσσαλία. στα βορινά της λίμνης της Κάρλας -στα παλιά εκείνα χρόνια την έλεγαν Βοίβη- βασίλευε ένας γιος του 'Αρη από τη γενιά των Λαπιθών, ο Φλεγύας, Κάποια μέρα έτυχε η θυγατέρα του. η όμορφη Κορωνίδα, να περιδιαβάζει μονάχη στις όχθες της λίμνης, και καθώς έσκυβε να δροσίσει τα πόδια της στα νερά της, την είδε, περαστικός από εκεί, ο Απόλλωνας και την αγάπησε’ χωρίς να χάσει καιρό, ήρθε κοντά της. την πήρε στην αγκαλιά του και την έκανε δική του. Την ερωτική της περιπέτεια με τον μεγάλο θεό η κόρη, γυρνώντας στο παλάτι, ντράπηκε να τη μονολογήσει στους γονείς της. Ήταν ωστόσο αρραβωνιασμένη με τον Ίσχυ, το γιο του Έλατου, που βασίλευε στην Αρκαδία. Όταν έφτασε η μέρα των γάμων τους, ένας κόρακας, βλέποντας τις ετοιμασίες, κίνησε γρήγορα γιο τους Δελφούς. για να φέρει την είδηση στον Απόλλωνα πως η αγαπημένη του παντρευόταν άλλον, και μάλιστα θνητό.

Η πρώτη αντίδραση του θυμωμένου θεού ήταν να καταραστεί τον κόρακα. Έτσι που μου μαύρισες την καρδιά με το μήνυμά σου, το ίδιο και συ από άσπρος που ήσουν ως τώρα να μαυρίσεις μια για πάντα! Να μάθεις να μη βιάζεσαι να φέρνεις άσχημα μαντάτα! Έπειτα σκότωσε τον γαμπρό με τα βέλη του και έβαλε την αδελφή του την Άρτεμη να δοξέψει την Κορωνίδα και τις γυναίκες της ακολουθίας της. Το παιδί όμως που η γυναίκα έκρυβε στα σπλάχνα της ήταν θεού σπορά και δεν άξιζε να χαθεί μαζί με τη μητέρα γι' αυτό, την τελευταία στιγμή, λίγο πριν το κορμί της Κορωνίδας πάρει να καίγεται πάνω στη νεκρική πυρά, ο Απόλλωνας άρπαξε το αγέννητο μέσα από τις φλόγες και το εμπιστεύτηκε στον Χείρωνα να το αναστήσει. Το όνομα που δόθηκε στο παιδί ήταν Ασκληπιός.

Έτσι ο Ασκληπιός μεγάλωσε στο Πήλιο, στη σπηλιά του Χείρωνα.
Ο σοφός Κένταυρος τον έμαθε, μέσα στ’ άλλα, να γιατρεύει την κάθε αρρώστια και την κάθε πληγή, είτε με ξόρκι, είτε με μαντζούνια, είτε με μαλαχτικά βότανα. είτε και με χειρουργική επέμβαση. Γρήγορα το άνομα του Ασκληπιού διαλαλήθηκε στην Ελλάδα, και ήταν πλήθος οι άρρωστοι και οι λαβωμένοι που έρχονταν να τους κάνει καλά. Και δεν είναι παράξενο αν ο ήρωας, τόσες επιτυχίες που είχε, το πήρε πάνω του˙ δεν του έφτανε πια να γλιτώνει τους ανθρώπους από του Χάρου τα δόντια˙ θέλησε να αναστήσει και πεθαμένους.

Το να ζητάς όμως, θνητός εσύ, να σηκώσεις τα σύνορα που χωρίζουν τους θνητούς από τους θεούς, είναι αλαζονεία – ύβρις με τον αρχαίο όρο – που πρέπει να τιμωρηθεί το γρηγορότερο. Έτσι, ένα αστροπελέκι του Δία, του θεού που κρατεί τον κόσμο σε τάξη, ρίχνει νεκρό τον Ασκληπιό.

Ο χαμός του γιου του κόστισε πολύ στον Απόλλωνα, που αποφάσισε να πάρει το αίμα του πίσω. Επειδή δεν μπορούσε να τα βάλει με τον πατέρα του, σκότωσε τους Κύκλωπες, που στο χαλκίδιό τους ετοίμαζαν τ’ αστροπελέκια για τον Δία: τον Βρόντη, τον Στερόπη και το Άργη.

Για να τιμωρήσει τον γιο του για τον τριπλό αυτό φόνο ο Δίας, σκέφτηκε στην αρχή να τον ρίξει στο Τάρταρα, έπεσε όμως στα πόδια του η Λητώ και κατάφερε να κάνει την τιμωρία του ελαφρότερη˙ καταδικάστηκε να μπει στη δούλεψη του Άδμητου, του βασιλιά των θεσσαλικών Φερών για ένα χρόνο.

Όλοι οι μύθοι για τη δραστηριότητα του Ασκληπιού ως γιατρού δημιουργήθηκαν όταν η μυθοπλαστική σκέψη είχε παρακμάσει και γι’ αυτό δεν είναι ούτε πολλοί ούτε πρωτότυποι. Έλεγαν πως είχε μετάσχει στην Αργοναυτική Εκστρατεία, ως γιατρός των επιφανέστερων ηρώων της εποχής του, καθώς και στο κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου. Στον πόλεμο της Τροίας είχαν πάει οι δυο γιοι του ως πολεμιστές και ως γιατροί.

Ως σύζυγος του Ασκληπιού αναφέρεται η Ηπιόνη (μαλακιά ή ήπια), μία μορφή χωρίς ιστορία (η έννοια του ονόματός της είναι απλή επανάληψη του δικού του ονόματος). Οι κόρες που είχε από την Ηπιόνη είχαν ονόματα που συμβόλιζαν την υγεία ή τη γιατρειά: Υγεία, Ιασώ, Ακεσώ, Πανάκεια. Μερικοί μύθοι παρουσιάζουν και την Ηπιόνη ως κόρη του. Υποτίθεται πως όλες τον βοηθούσαν στο έργο του.

Ως γιατρός ο Ασκληπιός ξεπέρασε κάθε ομότεχνό του, κοινό θνητό ή ήρωα, γιατί είχε την ικανότητα να ανασταίνει και νεκρούς. Κατά μία παράδοση είχε μοιραστεί με την Αθηνά το αίμα που είχε τρέξει από τις φλέβες της αποκεφαλισμένης Γοργόνας και που είχε διπλή δύναμη: είτε να σώζει τους ανθρώπους, ανασταίνοντας και νεκρούς, είτε να τους εξοντώνει˙ μερικοί έλεγαν πως την καταστρεπτική δύναμη την είχε μόνο όσο αίμα είχε χυθεί από την αριστερή πλευρά του γοργονείου και πως αυτό το χρησιμοποιούσε η Αθηνά και όχι ο Ασκληπιός.

Για πολλούς γνωστούς ήρωες υπήρχε παράδοση πως τους ξανάφερε στη ζωή ο Ασκληπιός˙ πρώτος ανάμεσα σ’ αυτούς αναφερόταν πάντοτε ο ευλαβής Ιττπόλυτος, ο γιος του Θησέα˙ άλλοι έλεγαν για τον Τυνδάρειο, άλλοι για τον Γλαύκο, το γιο του Μίνωα, άλλοι γιο τον Καπανέα και άλλοι για άλλους. Υπήρχαν μάλιστα και ορισμένοι όχι σοβαροί μύθοι, που μιλούσαν για πλήθος ανθρώπων αναστημένων από τον Ασκληπιό και για ανησυχητική αραίωση του πληθυσμού του Κάτω Κόσμου ώστε ο Άδης να διαμαρτύρεται για απειλούμενη ερήμωση του βασιλείου του.

Άλλοι πάλι έλεγαν πως ανάσταινε νεκρούς κινημένος από το ταπεινό πάθος να θησαυρίσει όσο πιο πολύ χρυσάφι μπορούσε. Σύμφωνα μ’ αυτούς, αυτός ήταν ο λόγος που κεραυνώθηκε από τον Δία.

Ο χρόνος σιγά σιγά επιβραδύνει και κάποτε θα σταματήσει!

Το σύμπαν μεγαλώνει με όλο και με γρηγορότερο ρυθμό.

Τουλάχιστον, αυτό θα μας έκανε να πιστέψουμε η συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων.
Ωστόσο, σύμφωνα με μια ομάδα Ισπανών φυσικών, ίσως δεν είναι η επέκταση του σύμπαντος που αλλάζει ρυθμό, αλλά ο ίδιος ο χρόνος. Ο χρόνος μπορεί να επιβραδύνει και αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσε τελικά να σταματήσει εντελώς!

Για να κατανοήσετε αυτό το οποίο ο José Senovilla και η ομάδα του στο πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων στο Μπιλμπάο, υποστηρίζουν, φέρτε στο νου σας τι ακούγεται όταν ένα ασθενοφόρο περάσει δίπλα σας στο δρόμο έχοντας σε λειτουργία τις σειρήνες. Καθώς απομακρύνεται από εσάς, ο ήχος της σειρήνας αρχίζει να χάνεται. Αυτό είναι γνωστό ως το φαινόμενο Doppler και συμβαίνει επειδή τα ηχητικά κύματα λιγοστεύουν καθώς το ασθενοφόρο απομακρύνεται από εσάς, πράγμα που σημαίνει ότι φθάνουν σε πιο αργό ρυθμό δηλαδή χαμηλότερη συχνότητα.

Μήπως οι νόμοι της φυσικής άλλαξαν όταν το ασθενοφόρο πέρασε και δεν ήταν η ταχύτητά του που προκάλεσε αυτή τη μείωση της συχνότητας, αλλά το πέρασμα του χρόνου; Εάν ο χρόνος επιβραδύνθηκε, αυτό θα έκανε τα ηχητικά κύματα να φτάσουν σε σας με χαμηλότερη συχνότητα.

Αυτό είναι ουσιαστικά που προτείνει η ομάδα του Senovilla. Γνωρίζουμε ότι το σύμπαν επεκτείνεται με επιταχυνόμενο ρυθμό, διότι οι γαλαξίες που βρίσκονται πιο μακριά από εμάς έχουν μια μεγαλύτερη εκδοχή του φαινομένου Doppler με πιο έντονο φωτισμό από τους γαλαξίες που βρίσκονται πιο κοντά σε εμάς, πράγμα που σημαίνει ότι κινούνται ταχύτερα. Αλλά αν ο χρόνος επιβραδύνει, το φως θα φτάσει σε μας σε χαμηλότερη συχνότητα. Θα βλέπαμε το φως αλλά θα ήταν για διαφορετικό λόγο.

Αυτή η θεωρία ακούγεται εξωπραγματική, αλλά δίνει απάντηση σε κάποια βασανιστικά ερωτήματα. Για να επιταχυνθεί η επέκταση του σύμπαντος, πρέπει να βρείτε κάτι που να το προκαλέσει. Εκεί μπαίνει η αποκαλούμενη «σκοτεινή ενέργεια». Αυτή η μυστηριώδης δύναμη υποτίθεται ότι αποτελεί το 68% του σύμπαντος, αλλά ποτέ δεν το έχουμε παρατηρήσει. Αν ο χρόνος επιβραδύνεται, δεν χρειάζεστε καθόλου «σκοτεινή ενέργεια»!

Αλλά αυτή η θεωρία γίνεται ακόμη πιο περίεργη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι βασίζεται σε μια αρχή, στη θεωρία χορδών, που λέει ότι το σύμπαν μας υπάρχει στην επιφάνεια μιας μεμβράνης η οποία υπάρχει μέσα σε ένα χώρο που ονομάζεται υπερδιαφάνεια . Όλες οι μεμβράνες μπορούν να έχουν διαφορετικούς αριθμούς διαστάσεων. Το  δικό μας έχει τρεις χωρικές διαστάσεις και μία χρονική, αλλά άλλες θα μπορούσαν να μην έχουν καθόλου διαστάσεις χρόνου ή να έχουν πολλαπλές. Οι διαστάσεις σε άλλες μεμβράνες θα μπορούσαν ακόμη να κυλήσουν μεταξύ διαφορετικών εκδόσεων, δηλαδή ο χώρος θα μπορούσε να γίνει χρόνος και το αντίστροφο.

Αυτό είναι που οι ερευνητές πιστεύουν ότι μπορεί να συμβεί στη διάστασή μας ως προς το χρόνο! Τείνει σιγά-σιγά να μετατραπεί σε διαστημική διάσταση. Αν τα καταφέρει, το σύμπαν μας θα «παγώσει» στο χρόνο και θα υπάρξει σε τετραδιάστατο χώρο.

Μην ανησυχείτε! Αυτό δεν θα συμβεί παρά σε δισεκατομμύρια χρόνια.
Για αυτό κρατήστε τη θετική πλευρά της θεωρίας! Η ζωή είναι μεγαλύτερη από ό,τι νομίζατε…

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ: Αἴας ἢ Αἴαντος λόγος (1-9)

[1] Ἐβουλόμην ἂν τοὺς αὐτοὺς ἡμῖν δικάζειν οἵπερ καὶ ἐν τοῖς πράγμασι παρῆσαν· οἶδα γὰρ ὅτι ἐμὲ μὲν ἔδει σιωπᾶν, τούτῳ δ᾽ οὐδὲν ἂν ἦν πλέον λέγοντι· νῦν δὲ οἱ μὲν παραγενόμενοι τοῖς ἔργοις αὐτοῖς ἄπεισιν, ὑμεῖς δὲ οἱ οὐδὲν εἰδότες δικάζετε. καίτοι ποία τις ἂν δίκη δικαστῶν μὴ εἰδότων γένοιτο, καὶ ταῦτα διὰ λόγων; τὸ δὲ πρᾶγμα ἐγίγνετο ἔργῳ.
[2] τὸ μὲν οὖν σῶμα τοῦ Ἀχιλλέως ἐκόμισα ἐγὼ φέρων, τὰ δὲ ὅπλα ὅδε, ἐπιστάμενος ὅτι οὐ τῶν ὅπλων μᾶλλον ἐπεθύμουν οἱ Τρῶες ἀλλὰ τοῦ νεκροῦ κρατῆσαι. τοῦ μὲν γὰρ εἰ ἐκράτησαν, ᾐκίσαντό τε ἂν τὸ σῶμα καὶ τὰ λύτρα τοῦ Ἕκτορος ἐκομίσαντο· τὰ δὲ ὅπλα τάδε οὐκ ἂν ἀνέθεσαν τοῖς θεοῖς ἀλλ᾽ ἀπέκρυψαν,
[3] δεδιότες τόνδε τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα, ὃς καὶ πρότερον ἱεροσυλήσας αὐτῶν τὸ ἄγαλμα τῆς θεοῦ νύκτωρ ὥσπερ τι καλὸν ἐργασάμενος ἐπεδείκνυτο τοῖς Ἀχαιοῖς. κἀγὼ μὲν ἀξιῶ λαβεῖν ἵν᾽ ἀποδῶ τὰ ὅπλα τοῖς φίλοις, οὗτος δὲ ἵν᾽ ἀποδῶται, ἐπεὶ χρῆσθαί γε αὐτοῖς οὐκ ἂν τολμήσειε· δειλὸς γὰρ οὐδεὶς ἂν ἐπισήμοις ὅπλοις χρήσαιτο, εἰδὼς ὅτι τὴν δειλίαν αὐτοῦ ἐκφαίνει τὰ ὅπλα.
[4] σχεδὸν μὲν οὖν ἐστιν ἅπαντα ὅμοια. οἵ τε γὰρ διαθέντες τὸν ἀγῶνα φάσκοντες εἶναι βασιλεῖς περὶ ἀρετῆς κρίνειν ἐπέτρεψαν ἄλλοις, οἵ τε οὐδὲν εἰδότες δικάσειν ὑπισχνεῖσθε περὶ ὧν οὐκ ἴστε. ἐγὼ δὲ ἐπίσταμαι τοῦτο, ὅτι οὐδεὶς ἂν βασιλεὺς ἱκανὸς ὢν περὶ ἀρετῆς κρίνειν ἐπιτρέψειεν ἄλλοις μᾶλλον ἤπερ ἀγαθὸς ἰατρὸς διαγνῶναι νοσήματα ἄλλῳ παρείη.
[5] καὶ εἰ μὲν ἦν μοι πρὸς ἄνδρα ὁμοιότροπον, οὐδ᾽ ἂν ἡττᾶσθαί μοι διέφερε· νῦν δ᾽ οὐκ ἔστιν ὃ διαφέρει πλέον ἐμοῦ καὶ τοῦδε. ὃ μὲν γὰρ οὐκ ἔστιν ὅ τι ἂν δράσειε φανερῶς, ἐγὼ δὲ οὐδὲν ἂν λάθρᾳ τολμήσαιμι πρᾶξαι. κἀγὼ μὲν οὐκ ἂν ἀνασχοίμην κακῶς ἀκούων, οὐδὲ γὰρ κακῶς πάσχων, ὃ δὲ κἂν κρεμάμενος, εἰ κερδαίνειν τι μέλλοι·
[6] ὅστις γε μαστιγοῦν παρεῖχε τοῖς δούλοις καὶ τύπτειν ξύλοις τὰ νῶτα καὶ πυγμαῖς τὸ πρόσωπον, κἄπειτα περιβαλόμενος ῥάκη, τῆς νυκτὸς εἰς τὸ τεῖχος εἰσδὺς τῶν πολεμίων, ἱεροσυλήσας ἀπῆλθε. καὶ ταῦτα ὁμολογήσει ποιεῖν, ἴσως δὲ καὶ πείσει λέγων ὡς καλῶς πέπρακται. ἔπειτα τῶν Ἀχιλλέως ὅπλων ὅδε ὁ μαστιγίας καὶ ἱερόσυλος ἀξιοῖ κρατῆσαι;
[7] ἐγὼ μὲν οὖν ὑμῖν λέγω τοῖς οὐδὲν εἰδόσι κριταῖς καὶ δικασταῖς, μὴ εἰς τοὺς λόγους σκοπεῖν περὶ ἀρετῆς κρίνοντας, ἀλλ᾽ εἰς τὰ ἔργα μᾶλλον. καὶ γὰρ ὁ πόλεμος οὐ λόγῳ κρίνεται ἀλλ᾽ ἔργῳ· οὐδ᾽ ἀντιλέγειν ἔξεστι πρὸς τοὺς πολεμίους, ἀλλ᾽ ἢ μαχομένους κρατεῖν ἢ δουλεύειν σιωπῇ. πρὸς ταῦτα ἀθρεῖτε καὶ σκοπεῖτε· ὡς, εἰ μὴ δικάσετε καλῶς, γνώσεσθε ὅτι οὐδεμίαν ἔχει λόγος πρὸς ἔργον ἰσχύν,
[8] οὐδ᾽ ἔστιν ὑμᾶς ὅ τι λέγων ἀνὴρ ὠφελήσει, εἴσεσθε δὲ ἀκριβῶς ὅτι δι᾽ ἀπορίαν ἔργων πολλοὶ καὶ μακροὶ λόγοι λέγονται. ἀλλ᾽ ἢ λέγετε ὅτι οὐ ξυνίετε τὰ λεγόμενα, καὶ ἀνίστασθε, ἢ δικάζετε ὀρθῶς. καὶ ταῦτα μὴ κρύβδην [φέρετε], ἀλλὰ φανερῶς, ἵνα γνῶτε ὅτι καὶ αὐτοῖς τοῖς δικάζουσι δοτέα δίκη ἐστίν, ἂν μὴ δικάσωσιν ὀρθῶς. κἄπειτ᾽ ἴσως γνώσεσθε ὅτι οὐ κριταὶ τῶν λεγομένων ἀλλὰ δοξασταὶ κάθησθε.
[9] ἐγὼ δὲ διαγιγνώσκειν μὲν ὑμῖν περὶ ἐμοῦ καὶ τῶν ἐμῶν ἐπιτρέπω, διαδοξάζειν δὲ ἅπασιν ἀπαγορεύω, καὶ ταῦτα περὶ ἀνδρός, ὃς οὐχ ἑκὼν ἀλλ᾽ ἄκων ἀφῖκται εἰς Τροίαν, καὶ περὶ ἐμοῦ ὃς πρῶτος ἀεὶ καὶ μόνος καὶ ἄνευ τείχους τέταγμαι.

***
[1] Θα ήθελα να μας δίκαζαν οι ίδιοι άνθρωποι που ήσαν παρόντες και στα περιστατικά· γιατί ξέρω ότι τότε θα μπορούσα να σιωπήσω, ενώ αντίθετα αυτός δεν θα αποκόμιζε τίποτε παραπάνω, αν μιλούσε. Τώρα όμως εκείνοι που παραβρέθηκαν σε όσα έγιναν είναι μακριά, και εσείς, οι οποίοι δεν ξέρετε τίποτα, δικάζετε. Πώς όμως είναι δυνατόν να κρίνουν κριτές οι οποίοι δεν γνωρίζουν; Και μάλιστα βασιζόμενοι σε λόγια, ενώ αυτό που συνέβη έγινε με πράξεις.
[2] Έτσι, το σώμα του Αχιλλέα το έφερα εγώ κρατώντας το στα χέρια, ενώ τα όπλα αυτός εδώ, γνωρίζοντας ότι οι Τρώες δεν ήθελαν τόσο τα όπλα, όσο το να περιέλθει στην κυριότητά τους ο νεκρός. Γιατί αν γίνονταν κύριοι του νεκρού, θα κακοποιούσαν το σώμα και θα εξασφάλιζαν τα λύτρα για τον Έκτορα· και τα όπλα αυτά δεν τα αφιέρωσαν στους θεούς, αλλά τα έκρυψαν,
[3] επειδή φοβούνταν αυτόν τον έξοχο άνδρα, ο οποίος και πρωτύτερα είχε —νύχτα— κλέψει το άγαλμα της θεάς από το ιερό και το επιδείκνυε στους Αχαιούς, σαν να είχε πράξει κάτι ωραίο. Κι εγώ μεν ζητώ να τα πάρω τα όπλα για να τα δώσω πίσω στους φίλους, ενώ αυτός τα θέλει για να τα πουλήσει, μια και δεν θα τολμούσε να τα χρησιμοποιήσει· γιατί κανένας δειλός δεν θα χρησιμοποιούσε όπλα ξακουσμένα, ξέροντας ότι τα όπλα κάνουν να φανεί η δειλία του.
[4] Σχεδόν όλα λοιπόν είναι όμοια. Αυτοί δηλαδή που έστησαν τούτο τον δικαστικόν αγώνα λέγοντας πως είναι βασιλιάδες ανάθεσαν σε άλλους να κρίνουν για την αρετή, κι εσείς οι ανίδεοι υπόσχεσθε ότι θα βγάλετε απόφαση για πράγματα που δεν τα γνωρίζετε. Εγώ όμως ξέρω τούτο: κανένας άξιος βασιλιάς δεν θα ανέθετε σε άλλους να κρίνουν για την αρετή, όπως κι ένας καλός γιατρός δεν θ᾽ άφηνε στην κρίση ενός άλλου να κάνει μιαν ιατρική διάγνωση.
[5] Κι αν μεν είχα να κάνω με κάποιον όμοιό μου, διόλου δεν θα με πείραζε να ηττηθώ· τώρα όμως δεν υπάρχει πράγμα που να διαφέρει περισσότερο απ᾽ όσο διαφέρουμε εγώ κι εκείνος. Γιατί εκείνος δεν κάνει τίποτε φανερά, ενώ εγώ δεν θα τολμούσα να πράξω τίποτε στα κρυφά. Και δεν θα ανεχόμουν να με κακολογούν ούτε και να μου φέρονται άσχημα, ενώ εκείνος θα ανεχόταν ακόμη και να τον κρεμάσουν, αν ήταν να αποκομίσει κάποιο κέρδος.
[6] Αυτός που άφησε τους δούλους να τον μαστιγώνουν και να τον βαριοχτυπούν με ξύλα στη ράχη και με γροθιές στο πρόσωπο, και που έπειτα, φορώντας κουρέλια, τρύπωσε νύχτα στο εχθρικό τείχος, σύλησε το ιερό κι εξαφανίστηκε· κι αυτά θα τα παραδεχτεί ότι τα διέπραξε, κι ίσως σας πείσει κιόλας με τα λόγια του ότι καλώς έγιναν. Θα ᾽χει έπειτα την αξίωση αυτός που θέλει μαστίγωμα, αυτός ο ιερόσυλος, να πάρει τα όπλα του Αχιλλέα;
[7] Λέω λοιπόν σ᾽ εσάς τους ανίδεους κριτές και δικαστές να μην εξετάζετε τα λόγια, όταν κρίνετε για την αρετή αλλά, καλύτερα, τις πράξεις! Γιατί κι ο πόλεμος δεν κρίνεται στα λόγια αλλά στην πράξη· κι ούτε είναι σωστό να αντιμετωπίζει κανείς τους εχθρούς με αντιλόγους αλλά ή θα τους πολεμήσει και θα τους νικήσει ή θα ζήσει ως δούλος στη σιωπή. Προσέξτε τα αυτά και σκεφθείτε: αν δεν κρίνετε σωστά, θα διαπιστώσετε έπειτα ότι ο λόγος είναι εντελώς ανίσχυρος απέναντι στην πράξη,
[8] κι ότι δεν είναι δυνατόν να σας ωφελήσει ένας άνθρωπος λέγοντας λόγια, και θα αντιληφθείτε πολύ καλά, ότι πολλά και μεγάλα λόγια λέγονται από ανικανότητα για πράξεις. Επομένως, ή πέστε ότι δεν καταλαβαίνετε όσα λέγονται και σηκωθείτε να φύγετε, ή δικάστε σωστά. Και τούτο όχι στα κρυφά αλλά φανερά, για να νιώσετε ότι κι αυτοί που δικάζουν πρέπει να λογοδοτούν, αν δεν δικάσουν σωστά! Ίσως τότε να αντιληφθείτε ότι δεν κάθεσθε εκεί ως κριτές όσων λέγονται αλλά ως άνθρωποι που διαμορφώνουν γνώμη.
[9] Εγώ σας επιτρέπω να κρίνετε εμένα και τις πράξεις μου, αλλά απαγορεύω στους πάντες να κάνουν εικασίες, και μάλιστα για έναν άνθρωπο που δεν ήλθε με τη θέλησή του στην Τροία, και για μένα που πάντοτε πηγαίνω στη θέση μου πρώτος, μόνος και χωρίς προστατευτικό τείχος.