ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (385-420)

385 ΟΙ. ἤδη γὰρ ἔσχες ἐλπίδ᾽ ὡς ἐμοῦ θεοὺς
ὤραν τιν᾽ ἕξειν, ὥστε σωθῆναί ποτε;
ΙΣ. ἔγωγε τοῖς νῦν γ᾽, ὦ πάτερ, μαντεύμασιν.
ΟΙ. ποίοισι τούτοις; τί δὲ τεθέσπισται, τέκνον;
ΙΣ. σὲ τοῖς ἐκεῖ ζητητὸν ἀνθρώποις ποτὲ
390 θανόντ᾽ ἔσεσθαι ζῶντά τ᾽ εὐσοίας χάριν.
ΟΙ. τίς δ᾽ ἂν τοιοῦδ᾽ ὑπ᾽ ἀνδρὸς εὖ πράξειεν ἄν;
ΙΣ. ἐν σοὶ τὰ κείνων φασὶ γίγνεσθαι κράτη.
ΟΙ. ὅτ᾽ οὐκέτ᾽ εἰμί, τηνικαῦτ᾽ ἄρ᾽ εἴμ᾽ ἀνήρ;
ΙΣ. νῦν γὰρ θεοί σ᾽ ὀρθοῦσι, πρόσθε δ᾽ ὤλλυσαν.
395 ΟΙ. γέροντα δ᾽ ὀρθοῦν φλαῦρον ὃς νέος πέσῃ.
ΙΣ. καὶ μὴν Κρέοντά γ᾽ ἴσθι σοι τούτων χάριν
ἥξοντα βαιοῦ κοὐχὶ μυρίου χρόνου.
ΟΙ. ὅπως τί δράσῃ, θύγατερ; ἑρμήνευέ μοι.
ΙΣ. ὥς σ᾽ ἄγχι γῆς στήσωσι Καδμείας, ὅπως
400 κρατῶσι μέν σου, γῆς δὲ μὴ ᾽μβαίνῃς ὅρων.
ΟΙ. ἡ δ᾽ ὠφέλησις τίς θύρασι κειμένου;
ΙΣ. κείνοις ὁ τύμβος δυστυχῶν ὁ σὸς βαρύς.
ΟΙ. κἄνευ θεοῦ τις τοῦτό γ᾽ ἂν γνώμῃ μάθοι.
ΙΣ. τούτου χάριν τοίνυν σε προσθέσθαι πέλας
405 χώρας θέλουσι, μηδ᾽ ἵν᾽ ἂν σαυτοῦ κρατῇς.
ΟΙ. ἦ καὶ κατασκιῶσι Θηβαίᾳ κόνει;
ΙΣ. ἀλλ᾽ οὐκ ἐᾷ τοὔμφυλον αἷμά σ᾽, ὦ πάτερ.
ΟΙ. οὐκ ἆρ᾽ ἐμοῦ γε μὴ κρατήσωσίν ποτε.
ΙΣ. ἔσται ποτ᾽ ἆρα τοῦτο Καδμείοις βάρος.
410 ΟΙ. ποίας φανείσης, ὦ τέκνον, συναλλαγῆς;
ΙΣ. τῆς σῆς ὑπ᾽ ὀργῆς, σοῖς ὅταν στῶσιν τάφοις.
ΟΙ. ἃ δ᾽ ἐννέπεις, κλύουσα τοῦ λέγεις, τέκνον;
ΙΣ. ἀνδρῶν θεωρῶν Δελφικῆς ἀφ᾽ ἑστίας.
ΟΙ. καὶ ταῦτ᾽ ἐφ᾽ ἡμῖν Φοῖβος εἰρηκὼς κυρεῖ;
415 ΙΣ. ὥς φασί γ᾽ οἱ μολόντες ἐς Θήβης πέδον.
ΟΙ. παίδων τις οὖν ἤκουσε τῶν ἐμῶν τάδε;
ΙΣ. ἄμφω γ᾽ ὁμοίως, κἀξεπίστασθον καλῶς.
ΟΙ. κᾆθ᾽ οἱ κάκιστοι τῶνδ᾽ ἀκούσαντες πάρος
τοὐμοῦ πόθου προύθεντο τὴν τυραννίδα;
420 ΙΣ. ἀλγῶ κλύουσα ταῦτ᾽ ἐγώ, φέρω δ᾽ ὅμως.

***

ΟΙ. Έμεινε αλήθεια μέσα σου κάποια ελπίδα
πως οι θεοί συμπόνια θα μου δείξουν, τόση που να με σώσουν;
ΙΣ. Ω ναι, πατέρα, κρίνοντας από τους νέους χρησμούς.
ΟΙ. Και ποιοί είναι αυτοί; Τί λένε, κόρη, τα μαντεύματα;
ΙΣ. Θά ᾽ρθει μια μέρα κι αυτοί εκεί πέρα
390 θα σ᾽ αναζητήσουν, νεκρό ή ζωντανό, γι᾽ ασφάλεια δική τους.
ΟΙ. Μα ποιό από ᾽να γέρο σαν κι εμένα το όφελος;
ΙΣ. Λένε πως κρέμεται από σένα η επικράτησή τους.
ΟΙ. Τώρα που πια δεν είμαι τίποτε, έγινα άνθρωπος κι εγώ;
ΙΣ. Τώρα σε ορθώνουν οι θεοί, πιο πριν σε τσάκισαν.
395 ΟΙ. Ανώφελο ένα γέρο να σηκώνεις, όταν νέος γκρεμίστηκε.
ΙΣ. Ωστόσο, μάθε, φτάνει ο Κρέων όπου να ᾽ναι,
όχι μετά από χρόνια βέβαια, για τον σκοπό αυτόν.
ΟΙ. Να κάνει τί; δώσε μου κάποια εξήγηση.
ΙΣ. Για να σε στήσουν στων Καδμείων τη χώρα,
εκεί κοντά, να σ᾽ έχουν του χεριού τους, όμως να μην πατάς
400 το σύνορο της πόλης.
ΟΙ. Και ποιά η ωφέλεια, αν ταφώ πέρα απ᾽ το σύνορο της πόλης;
ΙΣ. Ανίσως και κακοτυχήσει ο τάφος σου, αυτοί
βαριά θα το πληρώσουν.
ΟΙ. Και δίχως φώτιση θεού, μπορεί αυτό να το σκεφτεί ο καθένας.
ΙΣ. Πάντως γι᾽ αυτό σε θέλουν, κοντά να σ᾽ έχουν,
405 στο σύνορο της πόλης, να μην ορίζεις όμως εσύ τον εαυτό σου.
ΟΙ. Και θα σκορπίσουν πάνω μου χώμα της Θήβας,
για να με σκεπάσουν;
ΙΣ. Αυτό το απαγορεύει το πατρικό αίμα που χύθηκε, πατέρα.
ΟΙ. Τότε ποτέ δεν πρόκειται στα χέρια τους να πέσω.
ΙΣ. Το κρίμα αυτό βαρύ θα πέσει στους Καδμείους κάποτε.
410 ΟΙ. Πότε και πώς; σε ποιά περίσταση, παιδί μου;
ΙΣ. Όταν ξεσπάσει η δική σου οργή, που θα βρεθούν αυτοί
πάνω στον τάφο σου.
ΟΙ. Αυτά που λες τ᾽ άκουσες και τα λες, κόρη μου, από ποιόν;
ΙΣ. Οι θεωροί που πήγαν στους Δελφούς τα είπαν.
ΟΙ. Αλήθεια, ο Φοίβος χρησμοδότησε τα λόγια αυτά για μένα;
415 ΙΣ. Το βεβαιώνουν όσοι γύρισαν στη Θήβα απ᾽ τους Δελφούς.
ΟΙ. Ποιός απ᾽ τους γιους μου θα μπορούσε να τ᾽ ακούσει;
ΙΣ. Όμοια κι οι δυο, πολύ καλά τα ξέρουν.
ΟΙ. Και μολαταύτα οι άθλιοι άκουσαν όσα άκουσαν,
κι όμως προτίμησαν το στέμμα απ᾽ τον πόθο τους για μένα;
420 ΙΣ. Θλίβομαι ακούγοντας τον λόγο σου, είναι η αλήθεια όμως.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια, 5. Εξωτερική αφήγηση και εσωτερικές διηγήσεις

5.2. Οι εσωτερικές διηγήσεις στην Οδύσσεια

Το δίκτυο των εσωτερικών διηγήσεων στην Οδύσσεια δεν είναι μόνο πυκνό αλλά και καθοριστικό για τη σύνταξη του έπους. Πρόχειρη απόδειξη οι «Μεγάλοι Απόλογοι», που καταλαμβάνουν τέσσερις ολόκληρες ραψωδίες με την αναδρομική διήγηση του Οδυσσέα, συστήνοντας εκείνες τις περιπέτειες του ήρωα, οι οποίες ορίζουν τον εκτός της Ιθάκης εξωτερικό του νόστο. Μπορεί οι «Μεγάλοι Απόλογοι» να αποτελούν κορυφαίο παράδειγμα εσωτερικής διήγησης, τόσο με το περιεχόμενο όσο και με τη μορφή τους, αλλά δεν είναι και το μόνο δείγμα της αφηγηματικής αυτής τεχνικής μέσα στο έπος. Αντίθετα, οι «Μεγάλοι Απόλογοι» περιβάλλονται από άλλες διαδοχικές εσωτερικές διηγήσεις, οι οποίες και αναδεικνύουν την εξέχουσα σημασία τους. Προηγούνται οι εσωτερικές αφηγήσεις του Νέστορα και του Μενελάου (στην τρίτη και στην τέταρτη ραψωδία) και έπονται οι πλαστές διηγήσεις του Οδυσσέα, οι οποίες διασπείρονται στο δεύτερο μέρος της Οδύσσειας (από τη δέκατη τρίτη μέχρι την εικοστή τέταρτη ραψωδία), όταν ο ήρωας βρίσκεται πλέον στην Ιθάκη και φέρνει σε πέρας τον εσωτερικό του νόστο. Τούτο σημαίνει ότι, για να κατανοήσουμε τον συνθετικό και λειτουργικό ρόλο των «Μεγάλων Απολόγων», οφείλουμε να τους συγκρίνουμε με το συγγενικό αφηγηματικό περιβάλλον τους.

Το πυκνό εξάλλου δίχτυ διηγήσεων, που συγκρατεί το έπος της Οδύσσειας, επιτρέπει να εντοπίσουμε τους τρεις τρόπους της εσωτερικής διήγησης, οι οποίοι ανακαλούν τις συνθήκες και της εξωτερικής αφήγησης. Οι τρόποι αυτοί, ορίζοντας τον χώρο, τον χρόνο και την πρόσληψη της εσωτερικής διήγησης από το ακροατήριο, αποκαλύπτουν την τέχνη και την τεχνική της αφήγησης γενικότερα από τα χρόνια του Ομήρου έως τις μέρες μας. Πρόκειται δηλαδή για θεμελιακές αφηγηματικές συνθήκες, οι οποίες προκαταβάλλονται στην Οδύσσεια. Οι αφηγηματικές αυτές συνθήκες αναγνωρίζονται ευκολότερα στις εσωτερικές διηγήσεις μεγαλύτερες έκτασης, που περιβάλλουν, όπως είπαμε, τους «Μεγάλους Απολόγους». Αυτές λαμβάνονται κυρίως υπόψη στη επόμενη πραγμάτευση. Προηγείται η συνθήκη του χώρου, ο οποίος υποδέχεται κάθε φορά την εσωτερική διήγηση.

Κβαντική συνειδητότητα

Η κβαντική φυσική είναι προϊόν της σύγχρονης φυσικής. Η κβαντομηχανική αναπτύχθηκε με σκοπό την ερμηνεία φαινομένων που η νευτώνεια μηχανική αδυνατούσε να περιγράψει, ερμηνεύοντας τη συμπεριφορά της ύλης στο μοριακό, ατομικό και υποατομικό επίπεδο.

Η αρχή της αβεβαιότητας

Η μοντέρνα φυσική αναθεωρεί την εικόνα που είχε ο άνθρωπος για την φύση της πραγματικότητας. Η νέα αυτή εικόνα σε συνδυασμό με τις πνευματικές παραδόσεις έχει δημιουργήσει ένα νέο μοντέλο για τον άνθρωπο και το σύμπαν.

Μία από τις σημαντικότερες θεωρίες που συνέβαλαν στον τρόπο που κοιτάμε το υποκείμενο και τον κόσμο εν γένει είναι αυτή του φυσικού Heisenberg γνωστή ως «Αρχή της αβεβαιότητας». Η Αρχή της αβεβαιότητας, γνωστή και ως Αρχή της σχετικότητας, συμβάλλει καθοριστικά στην επανάσταση των φυσικών επιστημών, αλλάζοντας την εικόνα που είχε μέχρι τώρα ο άνθρωπος για την ενέργεια, τη μάζα και τη σχέση μεταξύ τους.

Η Αρχή αυτή παρατηρεί πως δεν υπάρχει μία αυτή καθαυτή πραγματικότητα και αντιθέτως την πραγματικότητα την δημιουργεί κάθε φορά ο παρατηρητής.

Ο παρατηρητής δημιουργεί κάθε φορά αυτό που παρατηρεί. Συνεπώς αφενός δεν υπάρχει πραγματικότητα όταν απουσιάζει ο παρατηρητής και η ίδια η πράξη της παρατήρησης δημιουργεί την πραγματικότητα.

Σχέση συνείδησης και πραγματικότητας

Η σχέση συνείδησης και πραγματικότητας είναι μία σχέση υπέρβασης (transcendence). Η συνείδηση, δηλαδή, καλείται να υπερβεί την πραγματικότητα και τον κόσμο. Με άλλα λόγια, η συνείδηση υπερβαίνει τον εαυτό της προκειμένου να βρει τον εαυτό της μέσα στην πραγματικότητα.

Η θεωρία αυτή αν μεταφερθεί από το χώρο της φυσικής στο χώρο της συμβουλευτικής θα αποτελέσει πολύ σημαντικό εργαλείο για τον φιλοσοφικό σύμβουλο. Με τη συνειδητοποίηση της μη υπαρκτής ανεξάρτητης πραγματικότητας αποφεύγεται η ταύτιση και η παθητική στάση.

Όταν κάποιος καταφέρει να δει τον εαυτό του ως παρατηρητή μιας κατάστασης τότε καταφέρνει παράλληλα να συνειδητοποιήσει ότι αυτό που βιώνει είναι ένα δημιούργημα δικό του από τη μία πλευρά και από την άλλη αποφεύγει την ταύτιση με τα συναισθήματα που του γεννά αυτή η κατάσταση.

Από παθητικό, λοιπόν, το υποκείμενο μετατρέπεται σε ενεργητικό και συνειδητοποιεί ότι έχει τη δυνατότητα εφόσον το θελήσει να σταματήσει αυτή η κατάσταση. Στόχος της κβαντικής συνειδητότητας είναι ουσιαστικά να δημιουργήσει μία καινούργια συνειδητότητα, να ανοίξει «νέα παράθυρα συνειδητότητας».

Η νέα αυτή συνειδητότητα φέρνει τον άνθρωπο στη θέση να μπορεί να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του μέσα σε μία ολότητα και να τον απομακρύνει από την αιτιοκρατική εξήγηση.

Αν απομακρυνθεί από την οπτική του σχήματος αίτιο-αποτέλεσμα, τότε θα καταφέρει να περάσει από έναν αντιληπτικό χώρο αρκετά περιορισμένο και γραμμικό σε έναν χώρο πιο ανοιχτό και εμπλεκόμενο.

Όταν αντιλαμβανόμαστε τα πάντα γύρω μας σαν μία αλυσίδα και προσπαθούμε να εξηγήσουμε τα όσα συμβαίνουν με βάση κάποιο αίτιο τότε είναι πολύ πιθανό να συμπεριφερθούμε μοιρολατρικά και παθητικά.

Κβαντική συνειδητότητα

Ο βοηθητικός ρόλος της κβαντικής συνειδητότητας σ’ αυτό το σημείο σχετίζεται με την ενέργεια. Με κβαντικούς όρους κάθε σκέψη είναι ένα σωματίδιο που αποτελείται από ενέργεια, μπορεί να βιωθεί ως ενεργειακό κύμα που δημιουργείται από το τίποτα και καταλήγει στο τίποτα. Έτσι οδηγούμαστε στο υποκείμενο - παρατηρητή που με τις εμπειρίες και τις σκέψεις παράγει ενέργεια.

Αυτό, σε πρακτικό επίπεδο, σημαίνει ότι οι συναισθηματικές και ψυχολογικές καταστάσεις που βιώνουμε ως εντελώς διαφορετικές στην τελική μπορεί και να μην είναι τόσο διαφορετικές, αφού δημιουργούνται από τον ίδιο δημιουργό και αποτελούνται από ενέργεια.

Η ολοκληρωτική μας ταύτιση με μία σκέψη ή μία εμπειρία είναι αυτή που την χαρακτηρίζει κάθε φορά θετική ή αρνητική. Μέσα από το άνοιγμα σε μία νέα συνειδητότητα εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας να μην ταυτίζεται με τις σκέψεις και να περνάμε από το επεξηγηματικό στο εμπλεκόμενο επίπεδο του Bohr, όπου όλα σχετίζονται και εμπλέκονται μεταξύ τους.

Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να κατανοηθεί το γεγονός ότι ανάλογα με το βαθμό που ταυτιζόμαστε με μία σκέψη τη βιώνουμε και ως αρνητική ή θετική. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο μαθαίνουμε να αποδεχόμαστε καταστάσεις ως έχουν χωρίς να τις βάζουμε ταμπέλες και χωρίς να προσπαθούμε να τις αποφύγουμε.

Οι καταστάσεις και τα συναισθήματα από (τ)αυτιστικές μετατρέπονται σε μορφές ενέργειας που απλώς διαφέρουν μεταξύ τους.

Η χαρά είναι απλώς διαφορετική μορφή ενέργειας από αυτήν του θυμού και ο βαθμός που το αντιλαμβανόμαστε σχετίζεται με τον βαθμό που μπορούμε να κρατήσουμε μία απόσταση και να παρατηρήσουμε.

Οτιδήποτε μπορεί να παρατηρηθεί, μπορεί και να ξεπεραστεί.

Αν βγάλουμε την ετικέτα του θυμού μένει μόνο η ενέργεια και η ενέργεια δεν μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε άσχημα. Άρα δεν υπάρχει λόγος και να αποφεύγουμε να νιώσουμε θυμωμένοι.

Αυτοπαρατήρηση

Με την αυτοπαρατήρηση επέρχεται και ο μετασχηματισμός της εμπειρίας.

Στόχος του παρατηρητή κάθε φορά: να αντιλαμβάνεται τόσο την εμπειρία της παρατήρησης όσο και το γεγονός ότι είναι ταυτόχρονα ο ίδιος παρατηρητής με αποτέλεσμα να νιώθει ότι έχει τον έλεγχο των σκέψεων και των συναισθημάτων του. Και όταν καταφέρει να φτάσει στο σημείο του αυτοελέγχου τότε θα έχει ανοίξει ένα νέο παράθυρο συνειδητότητας. Είναι ο τρόπος με τον οποίο θα καταφέρει το μυαλό μας να αλλάζει συνέχεια μυαλό.

12 Ναρκωτικά του Αρχαίου Κόσμου

Οι παλμοί σου χαλαρώνουν και αισθάνεσαι λίγο αναψοκοκκινισμένος. Το πιθανότερο να βρίσκεσαι και σε σεξουαλική διέγερση, περισσότερο απ' το συνηθισμένο. Όχι, δεν είσαι στο υπόγειο του σπιτιού σου μετά από μερικές τζούρες. Βρισκόμαστε στην αρχαία Αίγυπτο, και έχεις μόλις φάει μερικά μπλε άνθη λωτού, ένα ψυχοδραστικό ναρκωτικό που οι Αιγύπτιοι βασιλείς χρησιμοποιούσαν για να εισέλθουν σε καταστάσεις έκστασης.

Παρά τα όσα πιστεύατε, δεν ανακαλύψαμε εμείς τα ναρκωτικά. Οι άνθρωποι κατανάλωναν οργανικές ουσίες για τις ποικίλες επιδράσεις τους για χιλιετίες ολόκληρες.

Οι Αιγύπτιοι είχαν το μπλε λωτό, οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν το μοσχοκάρυδο ως αφροδισιακό, και οι Μάγιας αναμασούσαν φύλλα κόκας για να παίρνουν ενέργεια. Σχετικά με αυτή τη μαστουρωτική ιστορία, ορίστε λοιπόν 12 ναρκωτικά που χρησιμοποιούνταν σε αρχαίες κουλτούρες, ποιες είναι οι επιδράσεις τους και πού μπορείτε (αν μπορείτε) να τα βρείτε.

1. ΜΠΛΕ ΛΩΤΟΣ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: οι Αιγύπτιοι

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Μοιάζει με μια λιγότερο δυνατή μορφή MDMA ή ecstasy. Ο μπλε λωτός προκαλεί χαλάρωση των αναστολών, όπου οι χρήστες είναι περισσότερο ομιλητικοί, άνετοι, και ξύπνιοι. Δεν είναι ψυχεδελικό, αλλά προσωπικές ιστορίες χρήσης του ναρκωτικού (όπως χρησιμοποιείται σήμερα) σημειώνουν συχνά ότι προκαλεί ατονία και ξέγνοιαστο ύπνο. Στην Οδύσσεια, ο Όμηρος το περιέγραφε σαν να του έκλεβε κάθε δύναμη θέλησης: «Μα αν του λωτού το μελιστάλαχτο καρπό κανείς γευόταν, πια δε γνοιαζόταν για μηνύματα κι ολότελα το γυρισμό ξεχνούσε». Ο πιο συνηθισμένος τρόπος κατανάλωσης είναι η παρασκευή τσαγιού με τα άνθη ή η διατήρησή τους σε οινόπνευμα μέχρι τρεις εβδομάδες: το οινόπνευμα ενισχύει την επίδραση των δραστικών χημικών.

2. ΟΙ ΑΝΑΘΥΜΙΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΥΘIΑΣ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Οι αρχαίοι Έλληνες μάντεις

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Η Πυθία, η μάντισσα των Δελφών, ιέρεια στο Ναό του Απόλλωνα στον Παρνασσό της Αρχαίας Ελλάδας, λεγόταν ότι εισέπνεε αναθυμιάσεις, έμπαινε σε κατάσταση έκστασης και απήγγειλε προφητείες. Αυτή η τελετουργία σταμάτησε το 393π.Χ. Οι ακαδημαϊκοί διαφωνούν ως προς το αν αυτές οι αναθυμιάσεις ήταν πραγματικές ή κάτι το μυθολογικό, αλλά κάποιοι συγγραφείς έχουν παρουσιάσει θεωρίες σχετικά με το ποια χημικά θα μπορούσαν να τις προκαλούν. Αιθυλένιο, βενζίνη και μεθάνιο είναι κάποιες πιθανότητες, αν και άλλοι υποστηρίζουν ότι οι μάντεις των Δελφών μιλούσα με απόλυτη συνοχή, εντελώς νηφάλιοι. Κρίμα γι' αυτούς.

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Βαθιά στις χαράδρες των βουνών. Καλή τύχη.

3. ΟΠΙΟ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Σουμέριοι, Ασσύριοι, Αιγύπτιοι, Ινδιάνοι, Έλληνες και Ρωμαίοι

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Το όπιο προέρχεται από χυμό (γάλα) που έχει ο μίσχος της παπαρούνας, ο οποίος περιέχει μέχρι και 12% μορφίνη, το ενεργό συστατικό του ναρκωτικού. Ιστορικά έχει χρησιμοποιηθεί ως υπνωτικό φάρμακο, αναλγητικό και φάρμακο κατά της διάρροιας, καθώς επίσης και για να κάνει καλύτερο το σεξ στην αρχαία Κίνα.

Το ναρκωτικό αυτό έχει μεγάλη ιστορία: Πρώτα καλλιεργήθηκε από τους Σουμέριους το 3400 π.Χ., που το ονόμαζαν «το φυτό της χαράς». Οι Αρχαίοι Ελληνικοί θεοί του ύπνου, της νύχτας και του θανάτου συχνά απεικονίζονται στεφανωμένοι με παπαρούνες ή κρατώντας τες. Σήμερα το όπιο παράγει από τα αποστάγματά του άλλα ναρκωτικά όπως η ηρωίνη, αλλά τα άνθη μπορούν και να γίνονται τσάι.

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Στο Αφγανιστάν γίνεται αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη παραγωγή παπαρούνας οπίου παγκοσμίως.

4. ΨΙΛΟΚΥΒΙΝΗ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Αρχαίοι πολιτισμοί γύρω από την έρημο Σαχάρα, πολιτισμοί της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής.

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Τα μανιτάρια ψιλοκυβίνης, ή «μαγικά» μανιτάρια, παρατηρούνται σε τοιχογραφίες των Αλγέριων από το 9000 μέχρι το 7000 π.Χ. και σε μικρά ανάγλυφα στην Κεντρική και Νότια Αμερική από το 1000 ως το 500π.Χ. Η κατανάλωση των μανιταριών προκαλεί ναυτία και παραισθήσεις, οι οποίες τελετουργικά έγιναν δημοφιλείς στους αρχαίους χρήστες. Συχνά πιστευόταν ότι οι σαμάνοι έβλεπαν προφητικά οράματα από παραισθήσεις που προκαλούσαν τα μανιτάρια.

Κάποιοι φοιτητές της φαρμακευτικής ιστορίας πιστεύουν ακόμη και ότι αυτές οι παραισθήσεις έδωσαν ώθηση στην εξέλιξη της ανθρώπινης κουλτούρας και του πνεύματος. Ο λόγιος της παραισθησιολογίας Terence McKenna έγραψε «Πιστεύω πως αν δεν υπήρχε η ιστορική γραμμή των σαμάνων δεν θα υπήρχε ανώτερη ζωή, όπως την ξέρουμε, σε αυτό τον πλανήτη».

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Διάφορες ποικιλίες μανιταριών βρίσκονται στη φύση, αλλά οι πιο αναγνωρίσιμες και εύκολα προσβάσιμες φυτρώνουν στα κόπρανα αγελάδας. Έξω στα λιβάδια, σε «smart shops» στο Άμστερνταμ.

5. ΜΑΥΡΟΣ ΥΟΣΚΙΑΜΟΣ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Ευρασιακοί πολιτισμοί

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Ο μαύρος υοσκίαμος, αλλιώς στρύχνος ή «apollinarix» από το θεό Απόλλωνα, χρησιμοποιούνταν στη φαρμακευτική, και οι σπόροι του ζυθοποιούνταν ώστε να αυξηθούν οι μεθυστικές του ιδιότητες. Θολώνει την όραση και προκαλεί βαθύ ύπνο, αλλά υπερβολική δόση είναι δηλητήριο (ο Σαίξπηρ το αναφέρει στα έργα του σαν θανατηφόρο όπλο).

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Στη βοσκή του δάσους (χαμηλά χόρτα)

6. ΦΥΛΛΑ ΚΟΚΑΣ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Οι Μάγιας

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Πολύ πριν το φυτό μετατραπεί σε σκόνη, τα φύλλα κόκας μασώνταν και γίνονταν τσάι από τους Μάγιας εξ αιτίας των διεγερτικών τους ιδιοτήτων. Η κόκα είναι ένα ιδιαίτερα λειτουργικό ναρκωτικό: πέρα από την δυνατότητά του να λειτουργεί σαν ένα δυνατό τσάι, μια δόση 100γρ. φύλλων κόκας περιέχει την ημερήσια συνιστώμενη δοσολογία σε ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο και αρκετές βιταμίνες, αλλά δεν συνιστάται να συμπεριλαμβάνεται στο πρωινό γεύμα.

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Στους λόφους της Νότιας Αμερικής, πιο συγκεκριμένα στη Μεντεγίν της Κολομβίας.

7. ΤΟ ΦΥΤΟ ΤΟΥ ΚΑΠΝΟΥ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Οι ιθαγενείς Αμερικάνοι

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Ο καπνός χρησιμοποιούνταν σαν μια ουσία τελετουργικών και σαν προϊόν εμπορίου για τους ιθαγενείς της Αμερικής πολύ πριν ανακαλυφθεί από τους αποίκους της Δύσης το 16ο αιώνα, και έγινε ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα ναρκωτικά στον κόσμο. Οι ιθαγενείς πίστευαν πως ο το φυτό του καπνού ήταν ένα δώρο από τους θεούς και ο καπνός του ανύψωνε τις προσευχές του καπνίζοντα στον ουρανό. Οι δυτικοί πολιτισμοί απλά πίστευαν ότι ήταν φοβερός, τουλάχιστον μέχρι που ανακαλύφθηκαν οι επιπτώσεις στην υγεία εξ αιτίας του.

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Στο μαγαζί της γωνίας

8. ΣΠΟΡΟΙ BETEL ή ARECA

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Πολιτισμοί της Κεντρικής και της Ανατολικής Ασίας

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Το σπόρο του betel τον μασούσαν σαν διεγερτικό για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Αποδείξεις έχουν βρεθεί για τη χρήση του από 13000 χρόνια πριν στο Τιμόρ, ένα νησί στη βόρια Αυστραλία. Η κατανάλωσή του συνοδεύεται από μια προετοιμασία: φέτες του πικάντικου και ζουμερού καρπού, μαζί με πρόσθετα όπως καπνός και αποξηραμένα φρούτα, τυλίγονται σε ένα φύλλο ινδοκάρυδου που μερικές φορές βουρτσίζεται με κιμωλία και τέλος εισέρχεται στο στόμα. Μμμμ!

Μασώντας τον καρπό προκαλείται μια αίσθηση ζεστασιάς στο σώμα και αυξημένη εγρήγορση αντίληψης, που δεν διαφέρει πολύ από τον καφέ. Δυστυχώς, προκαλεί επίσης καταστροφή των ούλων και καρκίνο του στόματος. Η συνήθεια χρήσης του εξασθενεί σήμερα εξ αιτίας των κινδύνων για την υγεία αλλά και για λόγους αισθητικής: το σάλιο του ατόμου που μασάει το σπόρο betel παίρνει ένα αηδιαστικό χρώμα έντονου κόκκινου και μοιάζει με αίμα.

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Δέντρα στην Ασία

9. ΚΑΝΝΑΒΗ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Πολιτισμοί της Κεντρικής και Νότιας Ασίας

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Παρόλο που η κάνναβη έχει καλλιεργηθεί για χιλιετίες για τις χρήσιμες ίνες της, οι πιο πρόσφατες αποδείξεις ότι το ναρκωτικό χρησιμοποιούνταν σαν ψυχοδραστικό είναι ένας τάφος 2700 χρόνων σε μια τοποθεσία στη Δυτική Κίνα. Ο τάφος ενός σαμάνου βρέθηκε να περιέχει 789γρ. κάνναβης. Ξεκάθαρα, ήταν μεγάλος μαστούρης.

Το φυτό έχει επίσης χρησιμοποιηθεί σαν μεθυστική ουσία στο bhang, ένα ποτό που το έπιναν οι Σιχ για να λατρεύουν τη Σίβα και σαν φάρμακο και αναλγητικό. Φαρμακευτικά, η κάνναβη χρησιμοποιείται για να αυξάνει την όρεξη, να θεραπεύει το γλαύκωμα και να κάνει τις βαρετές τηλεοπτικές εκπομπές πιο ενδιαφέρουσες.

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Από το φίλο σας τον διακινητή στη γειτονιά.

10. ΜΟΣΧΟΚΑΡΥΔΟ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Ινδιάνικες και Ασιατικές κοινωνίες

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Το μοσχοκάρυδο, που είναι πιο γνωστό σαν μπαχαρικό για τη μαγειρική, έχει χρησιμοποιηθεί εκτενώς για την καταπολέμηση του άσθματος και για παθήσεις της καρδιάς, καθώς και ως καταπραϋντικό. Το μπαχαρικό πιστευόταν πως έχει μαγικές, τυχερές ιδιότητες, αλλά έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για περισσότερο...λειτουργικές πρακτικές: ο Malcolm X έπινε νερό ανακατεμένο με μοσχοκάρυδο σαν υποκατάστατο της μαριχουάνας όταν ήταν στη φυλακή. Απλά μην πάρετε πολύ, σαν αυτόν τον κακομοίρη. Τα μπαχαρικά μπορεί να σε στείλουν για τα καλά.

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Σε ένα απλό μαγαζί μπαχαρικών.

11. ΠΕΓΙΟΤ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Οι ιθαγενείς της Αμερικής

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Αυτό το φυτό της ερήμου, που προκαλεί έντονες παραισθήσεις, γνωρίζουμε να βρίσκεται σε χρήση από την Αρχαϊκή περίοδο της Βόρειας Αμερικής, από το 8000 ως το 2000π.Χ. Δείγματα έχουν βρεθεί σε τάφους του 3000πΧ. Το ναρκωτικό πιστεύεται πως έχει αποτελέσει στοιχείο θρησκευτικών τελετών, τελετουργιών που συνεχίστηκαν μέχρι που οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να το απαγορέψουν στις αρχές του 20ού αιώνα. «Kουμπιά» πεγιότ γενικά μασιούνται ή βράζονται σε νερό για την παρασκευή παραισθησιογόνου τσαγιού (οι πολιτικοί στρατιώτες του Τέξας στον πόλεμο, μην έχοντας τι καλύτερο να κάνουν έφτιαχναν τσάι από Πεγιότ). Οι ειδικοί θεωρούν προφανώς ότι γι' αυτό οι νότιοι έχασαν.

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Dunno

12. ΧΑΡΜΑΛΙΝΗ

ΠΟΙΟΙ ΤΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ: Δυτικοί Ινδιάνοι, Ιρανοί, πολιτισμοί των Άνδεων

ΤΙ ΚΑΝΕΙ: Το Harmal, ένα ανθοφόρο φυτό του οποίου μπορεί να γίνει απόσταγμα για την παρασκευή χημικής Χαρμίνης, έχει πρόσφατα ανακαλυφθεί στον απόγονο μιας ενήλικης αρσενικής μούμιας μαζί με ένα μουμιοποιημένο ενός έτους μωρό στη Βόρεια Χιλή, γύρω στο 800 με 1200 π.Χ. Το χημικό είναι ένα ισχυρό αντικαταθλιπτικό και μπορεί ν αυξήσει την επίδραση άλλων παραισθησιογόνων, αλλά και να θεραπεύσει μολύνσεις και πυρετό. Η αρσενική μούμια βρέθηκε με μια λεπτομερή συλλογή πιπών και δίσκων αποψίλωσης, τα οποία φαίνεται πως χρησιμοποιήθηκαν για να καταναλωθεί το ναρκωτικό.

ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΒΡΕΙΤΕ: Οι σπόροι της Χαρμαλίνης μπορούν να βρεθούν στο Ιράν και σε μανάβικα της Μέσης Ανατολής.

Επίκουρος: Θέλεις να είσαι ευτυχισμένος; Η ευτυχία σου εξαρτάται μόνο από εσένα

Θέλεις να είσαι ευτυχισμένος; Φυσικά και θέλεις! Τότε τι σε εμποδίζει; Η ευτυχία σου εξαρτάται μόνο από εσένα.

Αυτό υποστήριζε ο Επίκουρος, ένας από τους πιο παρεξηγημένους Έλληνες φιλοσόφους. Το βασικό εμπόδιο για την ευτυχία έλεγε ότι είναι το άγχος.

Το λεξικό μας λέει ότι άγχος είναι η συναισθηματική κατάσταση που χαρακτηρίζεται κυρίως από έντονη συνεχή δυσφορία και οφείλεται σε φόβο ή ανησυχία για κάτι. Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ἄγχω που σημαίνει στραγγαλίζω, πνίγω (ότι δηλαδή κάνει το άγχος στην ευτυχία.)

Η φιλοσοφία του Επίκουρου βασιζόταν σε τέσσερις βασικές αλήθειες. Ονομάζεται και "θεραπεία με τα τέσσερα μέρη", ένα γιατρικό για την επιδημική ασθένεια του ανθρώπινου άγχους: "δεν υπάρχουν θεϊκά πλάσματα που μας απειλούν· δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή· αυτό που χρειαζόμαστε είναι εύκολο να το αποκτήσουμε· αυτό που μας κάνει να υποφέρουμε είναι εύκολο να το υπομείνουμε." όπως μας λέει και ο μεταγενέστερος επικουρικός Φιλόδημος στο απόσπασμα του ποιήματος που παρέθεσα στην αρχή της ανάρτησης.

Ας δούμε αυτά τα τέσσερα μέρη λίγο πιο αναλυτικά:

Μην φοβάσαι το Θεό

Οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται σε μια κατάσταση σύγχυσης σχετικά με τους θεούς αφού πιστεύουν ότι διαρκώς ασχολούνται με το τι κάνουν οι άνθρωποι και ξοδεύουν όλο το χρόνο και την ενέργεια τους για να τιμωρήσουν τους θνητούς εχθρούς τους και να βοηθήσουν τους πιστούς τους.

Αυτό είναι αντίθετο καταρχήν με την ελευθερία του ανθρώπου (ντετερμινισμός). Επίσης δεν συμβαδίζει με την ιδέα της θεότητας να υπάρχουν θεοί οι οποίοι ανησυχούν και οι οποίοι καταβάλλουν δυνάμεις για να κάνουν κάτι. Ταιριάζει περισσότερο σε αυτούς να βρίσκονται σε μια κατάσταση ευτυχίας, χωρίς άγχη, ανησυχίες και ανάγκες να ζουν μια ζηλευτή ζωή.

Έτσι για τους Επικουρικούς αποτελούν τα πρότυπα στα οποία προσπαθούν να μοιάσουν μέσα στα όρια της ανθρώπινης φύσης.

Ο Επίκουρος έλεγε: "Είμαι έτοιμος να συναγωνιστώ τον Δία σε ευτυχία όσο έχω ψωμί και νερό." Φυσικά μια τέτοια άποψη έρχεται σε ευθεία αντιπαράθεση με κάθε θρησκεία αφού της αφαιρεί κάθε δύναμη επιβολής πάνω στις μάζες αφού δείχνει ότι δεν είναι θεόσταλτη. Δεν είναι να απορεί κανείς ότι η άποψη του πολεμήθηκε απ' όλες τις θρησκείες και η προπαγάνδα που στήθηκε τον παρουσίαζε ως άθεο.

Μην ανησυχείς για το θάνατο

Ίσως από τις πιο γνωστές ιδέες του. "Μην φοβάστε", έλεγε, "το θάνατο, γιατί όταν υπάρχουμε δεν είναι ο θάνατος παρόν και όταν είναι παρόν δεν υπάρχουμε εμείς". Προκαλεί σύγχυση το να ανησυχείς για την θνητότητά σου και είναι αχαριστία να απεχθάνεσαι τα όρια της ζωής.

Ό,τι είναι καλό είναι εύκολο να το αποκτήσεις

Οι βασικές μας ανάγκες είναι λίγες και εύκολες να αποκτηθούν: φαγητό, νερό, στέγη και ασφάλεια από τους εχθρούς μας. Δεν χρειάζονται για να αποκτηθούν πολύ προσπάθεια ή πολλά χρήματα. Όλες οι άλλες ανάγκες είναι επίπλαστες και απαιτούν κόπο και χρήμα για να αποκτηθούν. Αν μάλιστα καταφέρουμε και τις αποκτήσουμε μας στερούν την ελευθερία γιατί απαιτούν ακόμα περισσότερο κόπο και χρήμα για να τις κρατήσουμε δημιουργώντας φυσικά περισσότερο άγχος. Και ενώ τα σώματα μας χρειάζονται όλα τα παραπάνω, το μόνο που χρειάζονται οι ψυχές μας είναι να είναι πεπεισμένες ότι τα σώματα μας θα πάρουν όλα αυτά που χρειάζονται.

Σώμα ικανοποιημένο και ψυχή σίγουρη μας κάνουν χαρούμενους και αυτό είναι το κλειδί για την ευτυχία. Η Επικούρεια φιλοσοφία μας βοηθάει να καταλάβουμε πόσο λίγα χρειαζόμαστε, να είμαστε ευτυχισμένοι που τα κατέχουμε και να έχουμε την σιγουριά ότι θα συνεχίσουμε να τα κατέχουμε. Από την άλλη δεν υπάρχει λόγος να μην χαιρόμαστε τις εκάστοτε πολυτέλειες αν τύχει να είναι εύκολα προσβάσιμες. Δεν υπάρχει κάτι κακό στην πολυτέλεια αυτή καθ' αυτή, αλλά κάθε εξάρτηση από αυτή είναι επιζήμια για την ευτυχία μας, όπως και κάθε επιθυμία για άχρηστα πράγματα.

Ό,τι είναι τρομερό είναι εύκολο να το υπομείνεις

Αυτή η διδασκαλία είναι ίσως η πιο δύσκολη να αποδεχτούμε. Η αρρώστια και ο πόνος δεν είναι ευχάριστα σε κανένα αλλά η φύση μας έχει κάνει έτσι ώστε να μην υποφέρουμε πολύ από αυτά. Η αρρώστια για παράδειγμα είναι είτε σύντομη, είτε χρόνια και είτε μέτρια ή βαριά, αλλά χρόνια και βαριά είναι εξαιρετικά σπάνιο· έτσι δεν χρειάζεται να ανησυχούμε με την προοπτική ότι θα υποφέρουμε.

Αυτό που έχει την μεγαλύτερη σημασία στη φιλοσοφία του Επίκουρου είναι η πεποίθηση ότι δεν ερχόμαστε στη γη δεμένοι με σχοινιά. Δεν είμαστε οι μαριονέτες ενός δημιουργού· δεν υπάρχει κάποιο σενάριο που πρέπει να ακολουθήσουμε ή από το οποίο περιοριζόμαστε. Από εμάς εξαρτάται να ανακαλύψουμε τους περιορισμούς που μας θέτει η ίδια η φύση μας. Όταν το κάνουμε αυτό βρίσκουμε κάτι ευχάριστο: η ζωή είναι ελεύθερη, η ζωή είναι καλή, η ευτυχία είναι πιθανή και μπορούμε να χαρούμε την ευτυχία των θεών αντί να ταπεινώνουμε τους εαυτούς μας στις λάθος ιδέες μας γι' αυτούς.

Όταν λέμε ότι η ζωή είναι ελεύθερη δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να έχουμε ηθικούς περιορισμούς. Είναι λάθος πρακτική να κλέψουμε τους φίλους μας ή να επιτεθούμε σε αγνώστους. Γιατί; Όχι επειδή είπε ο Θεός ότι αυτά είναι ανήθικα, αλλά επειδή είναι ηλίθιο να κάνουμε οτιδήποτε θα μας προκαλέσει ανησυχία. Οι φίλοι και η φιλοσοφία είναι τα δύο μέσα που έχουμε στη διάθεση μας για να μας βοηθήσουν να ζήσουμε τις ζωές μας με σιγουριά και χωρίς άγχος.

"Μην φοβάσαι το Θεό,
Μην ανησυχείς για το θάνατο·
Ό,τι είναι καλό είναι εύκολο να το αποκτήσεις, και
Ό,τι είναι τρομερό είναι εύκολο να το υπομείνεις."
- Φιλόδημος (Herculaneum Papyrus 1005, 4.9-14)

Τι είναι το Ευ Ζην; Ένας οδηγός για το πώς να την μετρήσετε και να την βελτιώσετε

Το Ευ Ζην ή Καλώς Έχειν ή Ποιότητα ζωής ή Ευεξία (well being) είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται συχνά στην ψυχολογία και συχνά συνδέεται με την ικανοποίηση από τη ζωή ενός ατόμου. Ωστόσο, υπάρχει κάποια σύγχυση γύρω από τον ορισμό και συχνά τα άτομα αναρωτιούνται τι είναι το well being και πώς να το επιτύχουν.

Το ευ ζην περιλαμβάνει έναν συνδυασμό καταστάσεων, συναισθημάτων και παραγόντων του τρόπου ζωής που σχετίζονται με την ευτυχία και την ικανοποίηση. Το ευ ζην σχετίζεται επίσης με τη θετική ψυχική υγεία. Χρησιμοποιείται για να περιγράψει πολλές πτυχές της ζωής, συμπεριλαμβανομένης της ψυχολογικής, σωματικής και κοινωνικής υγείας. Τα συνώνυμα της περιλαμβάνουν ευτυχία, υγεία, θετικά συναισθήματα, ευεξία, το Καλώς Έχειν ή την Ποιότητα της ζωής.

Όπως και συνδέεται με την διαπροσωπική, επαγγελματική και προσωπική επιτυχία. Συχνά καταλήγει σε μεγαλύτερη παραγωγικότητα στην εργασία, αυξημένη μάθηση και δημιουργικότητα, κοινωνική συμπεριφορά και ικανοποιητικές σχέσεις.

Γιατί είναι δύσκολο να προσδιοριστεί το ευ ζην; Πιθανότατα επειδή περιλαμβάνει μια ποικιλία εμπειριών ζωής και καταστάσεων συναισθημάτων που μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των ατόμων. Για να βοηθήσουν τα άτομα να αξιολογήσουν τον εαυτό τους, έχουν δημιουργηθεί διάφορα μέτρα.

Πώς μετριέται το ευ ζην;

Οι ερευνητές πρέπει να συμφωνήσουν σε έναν τυποποιημένο ορισμό της ευεξίας για να τον μετρήσουν με ακρίβεια. Μια αποτελεσματική μέτρηση λαμβάνει υπόψη τόσο την ικανοποίηση όσο και τη λειτουργία.

Το ευ ζην μπορεί να χωριστεί σε δύο κατηγορίες: αντικειμενική και υποκειμενική.

Αντικειμενική ευεξία

Η αντικειμενική ευεξία εξετάζει το βιοτικό επίπεδο. Αυτό είναι χρήσιμο για την έρευνα που εξετάζει πολιτισμούς, χώρες ή ομάδες ανθρώπων. Περιλαμβάνει τη μέτρηση της εκπαίδευσης, του εισοδήματος, της ασφάλειας και του προσδόκιμου ζωής.

Ο ΟΟΣΑ, ο ΟΗΕ κλπ έχουν προσδιορίσει έξι τομείς για μελέτη που σχετίζονται με την αντικειμενική ευεξία:

• Υγεία
• Ευκαιρίες απασχόλησης
• Κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη
• Πολιτική
• Ασφάλεια
• περιβάλλον

Υποκειμενική ευεξία

Η υποκειμενική ευεξία περιλαμβάνει μια συναισθηματική και ψυχική εκτίμηση της ζωής ενός ατόμου. Δύο εξέχοντα υποκειμενικά μέτρα είναι η ικανοποίηση και η ευτυχία στη ζωή. Η μέτρηση της υποκειμενικής ευεξίας είναι χρήσιμη για την πρόβλεψη προτύπων ψυχικής υγείας. Καθορίζεται εγγενώς από το άτομο. Ανεξάρτητα από το πώς η ζωή τους μπορεί να γίνει αντιληπτή από τους άλλους εξωτερικά, αυτό μετρά το πώς αισθάνονται τα άτομα εσωτερικά.

Η υποκειμενική ευεξία μπορεί να χωριστεί στην ηδονική συνιστώσα και στην ικανοποίηση. Η ηδονική συνιστώσα σχετίζεται με τα συναισθήματα και τις διαθέσεις. Το συστατικό της ικανοποίησης από την άλλη σχετίζεται με τις σκέψεις και το αν ένα άτομο αισθάνεται ότι η ζωή του έχει εκπληρωθεί. Τα άτομα συχνά μετρούν τις σκέψεις και την εκπλήρωση της ζωής τους σε κοινωνικό και πολιτιστικό υπόβαθρο.

Με άλλα λόγια, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη το πλαίσιο μέσα στο οποίο ζει ένα άτομο. Τα άτομα μπορεί να αντιλαμβάνονται διαφορετικά τη ζωή τους με βάση τις κοινωνικές και πολιτιστικές προσδοκίες. Επιπλέον, τα άτομα δεν μπορούν να μετρηθούν χωρίς να ληφθεί υπόψη το περιβάλλον τους.

Το 2019, ο ΟΟΣΑ όρισε την υποκειμενική ευεξία ως σημαντικό παράγοντα για την αξιολόγηση της ευεξίας. Επειδή γίνεται αντιληπτό από το άτομο, συχνά αξιολογείται με μέτρα αυτοαναφοράς. Με άλλα λόγια, τα άτομα βαθμολογούν το δικό τους επίπεδο ευεξίας μέσω ψυχολογικών τεστ.

Υπάρχουν πέντε τομείς που σχετίζονται με την υποκειμενική ευεξία:

• Γενετικοί παράγοντες
• Βασικές και ψυχολογικές ανάγκες
• Κοινωνικό περιβάλλον
• Οικονομικά και έσοδα
• Πολιτικό περιβάλλον

Πώς να βελτιώσετε την ευεξία

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους τα άτομα μπορούν να βελτιώσουν την αίσθηση της ευεξίας τους. Είναι μια σύνθετη διαδικασία με ποικίλους παράγοντες. Επομένως, δεν υπάρχει καμία, τέλεια λύση για αυτό. Αντ' αυτού, ο στόχος θα πρέπει να είναι η ενασχόληση με μια ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει μια ποικιλία παραγόντων.

Οι ακόλουθες μέθοδοι δεν είναι ολοκληρωμένες. Αυτό που λειτουργεί καλά για ένα άτομο μπορεί να μην είναι η σωστή προσέγγιση για άλλους. Αντίθετα, αυτές οι προσεγγίσεις θα πρέπει να θεωρούνται προτάσεις για τη βελτίωση της ευεξίας.

1. Περάστε χρόνο στη φύση

Υπάρχουν στοιχεία που υποστηρίζουν ότι οι αλληλεπιδράσεις με τη φύση αυξάνουν την ευεξία. Αυτό περιλαμβάνει αύξηση των θετικών συναισθημάτων, της ευτυχίας και της υποκειμενικής ευεξίας. Ο χρόνος που περνά στη φύση συνδέεται επίσης με αυξημένη αίσθηση νοήματος και σκοπού στη ζωή, καθώς και με την ικανότητα διαχείρισης των προκλήσεων στη ζωή.

Μια μελέτη διαπίστωσε ότι το να περνάς τουλάχιστον 120 λεπτά στη φύση κάθε εβδομάδα σχετίζεται με μεγαλύτερη υγεία. Στη μελέτη, δεν είχε σημασία αν ο χρόνος αυτός αφιερώθηκε όλος μαζί ή σταδιακά κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας. Τα κορυφαία κέρδη στην ευεξία σημειώθηκαν μεταξύ 200 και 300 λεπτών μέσα της φύση, εβδομαδιαίως.

2. Εξασκηθείτε στην Ευγνωμοσύνη

Τα άτομα που βιώνουν την ευγνωμοσύνη ως χαρακτηριστικό γνώρισμα αυξάνουν την ευεξία. Η ευγνωμοσύνη είναι ένα συναίσθημα που εμφανίζεται αφού τα άτομα βιώσουν μια πράξη καλοσύνης και, ως εκ τούτου, αισθάνονται κίνητρα να την ανταποδώσουν.

Υπάρχουν στοιχεία που υποστηρίζουν μια καθημερινή πρακτική καταγραφής και ευγνωμοσύνης για αυξημένο ευ ζην. Τα άτομα πρέπει να εξασκούν τόσο την ιδιότητα όσο και την κατάσταση ευγνωμοσύνης, όποτε είναι δυνατόν. Με τον καιρό, αυτές οι πρακτικές θα γίνουν συνήθεια και θα οδηγήσουν σε μόνιμη βελτίωση.

3. Αναπτύξτε αυξημένη ευαισθητοποίηση

Η αυξημένη ευαισθητοποίηση σχετίζεται με βελτιώσεις στη θετική υποκειμενική εμπειρία, αυξημένη αυτορρύθμιση και συμπεριφορά κατευθυνόμενη από στόχους και επιτυχημένες αλληλεπιδράσεις με άλλους.

Η αυξημένη ευαισθητοποίηση μπορεί να επιτευχθεί μέσω της μετα-επίγνωσης. Η μετα-επίγνωση είναι η ικανότητα να παρατηρείτε συνειδητά ένα συναίσθημα, σκέψη ή αισθητηριακή εμπειρία. Είναι μια ικανότητα που μπορεί να διδαχθεί. Ο διαλογισμός που βασίζεται στην ενσυνειδητότητα και η ψυχοθεραπεία είναι δύο τρόποι με τους οποίους μαθαίνεται η μετα-επίγνωση. Οι διαλογισμοί καλοσύνης και συμπόνιας συνδέονται και οι δύο με βελτιωμένο ευ ζην. Τόσο η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) όσο και η Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης (ACT) μπορεί να συμβάλουν στην αύξηση της ευαισθητοποίησης.

4. Επίτευξη Ισορροπίας Εργασίας-Ζωής

Ο χώρος εργασίας ενός ατόμου έχει τη δυνατότητα είτε να τον βοηθήσει είτε να τον βλάψει. Οι παράγοντες στο χώρο εργασίας που επηρεάζουν αρνητικά την ευεξία περιλαμβάνουν:

• Πίεση ή απαιτήσεις που σχετίζονται με την εργασία
• Έλλειψη αυτονομίας ή ευελιξίας
• Κακές σχέσεις συναδέλφων και προϊσταμένων
• Δουλειά με βάρδιες
• Μεγαλύτερη διάρκεια εργασίας

5. Αναζητήστε θετικές σχέσεις

Τα άτομα με φροντίδα και θετικές σχέσεις συχνά κατατάσσονται υψηλότερα στην ευεξία. Από την άλλη πλευρά, οι κακές κοινωνικές σχέσεις μπορεί να είναι πιο επιζήμιες ακόμα και από το υπερβολικό αλκοόλ και το κάπνισμα. Οι θετικές κοινωνικές σχέσεις βοηθούν επίσης στην προστασία από ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη και το άγχος.

Οι κοινωνικές συμπεριφορές είναι σημαντικές για τη δημιουργία κοινωνικών συνδέσεων που οδηγούν σε αυξημένο ευ ζην . Η εκτίμηση και η ευγνωμοσύνη είναι και τα δύο κοινωνικά χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, εστιάζοντας στις θετικές ιδιότητες και ενέργειες των άλλων. Η ενσυναίσθηση συμβάλλει επίσης σε υψηλότερα επίπεδα ευεξίας. Τέλος, η γενναιοδωρία είναι επίσης ένας ισχυρός προγνωστικός δείκτης της ικανοποίησης από τη ζωή.

6. Μείνετε αισιόδοξοι

Η ελπίδα είναι μια έννοια που συχνά σχετίζεται με πνευματικές και θρησκευτικές παραδόσεις. Ωστόσο, μπήκε στον κόσμο της ψυχολογίας γύρω στον 20ό αιώνα. Είναι πλέον μια σημαντική ιδιότητα στη θετική ψυχολογία. Η ελπίδα μπορεί να οριστεί ευρέως ως η πεποίθηση ότι τα πράγματα μπορούν να γίνουν καλύτερα και ότι οι στόχοι είναι εφικτοί.

Η ελπίδα σχετίζεται με την αύξηση:

• Συναισθηματική προσαρμογή
• Θετικά συναισθήματα
• Ικανοποίηση ζωής και ποιότητα ζωής
• Κοινωνική υποστήριξη
• Αίσθηση σκοπού

Ο μύθος του Ερυσίχθονα – Οι ολέθριες συνέπειες της υπερτροφίας του “εγώ”

Υπάρχει ένας αρχαίος μύθος, πολύ λίγο γνωστός, που μοιάζει να είναι το πρώτο οικολογικό μήνυμα στην ιστορία της ανθρωπότητας και φανερώνει τις ολέθριες συνέπειες της υπερτροφίας του “εγώ”.

Ο μύθος του Ερυσίχθονα.

Ο Ερυσίχθων, νέος, ωραίος, δυνατός, πλούσιος και επιτυχημένος, βλασφημεί, κόβοντας το ιερό δέντρο της Δήμητρας την ώρα της γιορτής.

Οι Δρυάδες, κόρες της Θεάς, που κατοικούσαν στο δέντρο, βγαίνουν ματωμένες από τις φυλλωσιές και αλλόφρονες τρέχουν στη μητέρα τους.

Η Δήμητρα θυμώνει και βρίσκει την Πείνα.

Ήτανε τότε που μόλις είχανε αποτραβηχτεί τα νερά του Αιγαίου από την Θεσσαλία και η πεδιάδα φάνταζε ένας ξερός απέραντος τόπος γεμάτος αλάτι και μαύρα βράχια.

Η Πείνα καθόταν ξεδοντιάρα κουρελού, στην μαύρη ξεραΐλα.

Η Δήμητρα της λέει να πάει να βρει τον Ερυσίχθονα και να του δώσει ένα φιλί στο στόμα.

Η Πείνα πηγαίνει, τον βρίσκει να κοιμάται, του δίνει το φιλί και χάνεται. Εκείνος ξυπνάει κι αισθάνεται λιγούρα.

Πεινάει. Τρώει. Πεινάει κι άλλο. Ξανατρώει.

Πεινάει. Πεινάει. Πεινάει. Ακατάσχετα.

Τρώει πια ό,τι βρίσκει μπροστά του: φυτά, ζώα, τη γυναίκα του, την κόρη του -που μόλις προλαβαίνει να μεταμορφωθεί σε φοραδίτσα και τρέχει να γλιτώσει- τα ξύλα του σπιτιού του, τα πάντα. Μέχρι που πια δεν υπάρχει τίποτα γύρω του και μέσα στην μέση της ερημιάς, αγριεμένος τρώει τα κρέατά του.
Τις σάρκες του.

Αυτή η ρίζα του Ερυσίχθονα – και μην ξεχνάμε ότι έρυσις σημαίνει πληγή και χθών σημαίνει Γη, δηλαδή Ερυσίχθων μπορεί και να σημαίνει πληγή της γης- αυτή η ρίζα, το αδυσώπητο “εγώ”, που επισημάνθηκε επίμονα και με πολλές παραλλαγές από τους αρχαίους Έλληνες (Προκρούστης, Θυέστης, Ατρέας, Οιδίπους), στις μέρες μας έχει θεριέψει και νομιμοποιηθεί.

Ατομισμός, υπερκαταναλωτισμός, ανταγωνισμός, παγκοσμιοποίηση της εξουσίας.

Αυτές είναι οι αξίες μας σήμερα, αυτές προβάλλονται και επιβάλλονται από τα marketing, τα advertising, τα ΜΜΕ, την κάθε υπερδύναμη.

Σ’ αυτές σκοτωνόμαστε να ανταποκριθούμε και σαν τον Ερυσίχθωνα τρώμε τις σάρκες μας και βλαστημάμε τη ζωή μας.

Τώρα στη βραδινή πορεία μου ακούω το αχολογητό των δασών, που φέρνει με αλαφριά σκόνη τον θρήνο του κονιορτοποιημένου ρητού “το κατά φύσιν ζην εστί κατ’αρετήν”.

Αυτά θέλω να γράψω και να πετύχω να ξεφύγω από την μιζέρια και τον παραλογισμό της καινούργιας εποχής μας, χρησιμοποιώντας την ιστορική γνώση, όσο το δυνατόν λιγότερο παραποιημένη ή δικολαβική.

Αν είμαστε αγάπη, τα παιδιά θα γίνουν αγάπη. Αν εμείς είμαστε βία, θα γίνουν βία

Καθημερινά, ερχόμαστε σε επαφή με τους προβληματισμούς και τις αγωνίες δεκάδων γονιών για τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα παιδιά τους. Αν κάποιος συμμαθητής του το δείρει; Εάν το παρενοχλήσουν σεξουαλικά; Αν το κοροϊδεύουν στο σχολείο; Πως θα αναπτύξει τις άμυνες που θα το προστατέψουν; Μήπως δεν αρκεί το καράτε; Να μάθουν να εκβιάζουν τους πιθανούς θύτες τους; Λέτε να φταίνε τα ηλεκτρονικά;

Γονείς που θεωρούν δεδομένο πως τα παιδιά τους θα γίνουν θύματα μιας άσκοπης βίας, αλλά κανείς δεν ανησυχεί μήπως γίνουν οι θύτες. Γονείς που μαθαίνουν στα παιδιά πώς δεν θα γίνουν θύματα, αλλά δεν τους μαθαίνουν πώς να μη γίνουν θύτες. Τα παιδιά γεννιούνται άγραφα βιβλία…

Όπως γράφει και το παρακάτω κείμενο, αυτό που θα τελικά θα γίνουν είναι αυτό που θα τους μάθουμε.

Όχι, δεν είναι απλά ένα παιδί.
Όχι, δεν έπαιζε απλά και ξέφυγε.
Όχι, δεν ήταν μια κακή στιγμή.

Ήταν η βία που διδάχτηκε. Η βία στην οποία εκτέθηκε. Η βία από την οποία δεν το προστατεύσαμε απ’ όταν γεννήθηκε.

Ήταν η βία που έγινε το δεύτερο πετσί του και οι κλοτσιές σ’ ένα δύστυχο γατί, μοιάζουν κάτι “απλό”.

Ήταν η βία που του είναι οικεία, η μαγκιά να αποδείξει πόσο άντρας θα γίνει μεγαλώνοντας.

Ήταν όλα εκείνα τα άθλια “οι άντρες δεν κλαίνε”, εκείνα τα “ρίξε ρε, άντρας είσαι”.

Κι ένα παιδί, μετατρέπεται σιγά σιγά σε μικρό τύραννο.

Ένα παιδί που εκ γενετής είναι tabula rasa, εμείς το χαράζουμε σιγά σιγά με τα βιώματά μας, με το σκοτάδι μας.

Κάθε παιδί γεννιέται καθαρό, κι εμείς το βρομίζουμε. Το βρομίζουμε με τις ανασφάλειες μας και του φορτώνουμε τα μπαγκάζια μας..

Κι ακριβώς επειδή είναι η δική μας προβολή τα παιδιά μας, μπροστά στη βία, που εμείς τα διδάξαμε, ψάχνουμε την δικαιολογία.

Την έχουμε έτοιμη…

Και μέσα από τέτοιες “κακές στιγμές”, αρχίζουμε να μετράμε θύματα bullying, θύματα βίας, γυναίκες χτυπημένες, δολοφονημένες, πάνω σε μια “κακιά στιγμή”.

Όχι, η αλήθεια είναι πως δεν φταίνε τα παιδιά.
Τα παιδιά έρχονται καθαρά σ’ αυτόν τον κόσμο.
Και μετά, συναντάνε εμάς.. τους μεγάλους.

Κι αν εμείς είμαστε αγάπη, τα παιδιά θα γίνουν αγάπη.
Κι αν εμείς είμαστε χάδι, τα παιδιά θα γίνουν χάδι.
Κι αν εμείς είμαστε βία, τα παιδιά θα γίνουν βία.

Κι εκεί, το κερδίζουμε ή το χάνουμε το παιχνίδι…

Βρίσκω τη σιωπή

Η λέξη σιωπή, – τόσο “κενή”, που μόνο ως απουσία κάποιου πράγματος(του ήχου) μπορούμε να την ορίσουμε -, είναι, ασφαλώς, ένας όρος γεμάτος περιεχόμενο, που ξεχειλίζει από νοήματα – ορισμένα, μέχρι και αντιφατικά. Όταν λέμε πως ένας άνθρωπος είναι καταδικασμένος στη σιωπή, εννοούμε πως έχει δεχτεί καρτερικά την απουσία επικοινωνίας, την απομόνωση, το να μην έχει πρόσβαση στον κόσμο της επαφής με τους άλλους. Βέβαια, το να βρει κανείς τη σιωπή που αναζητά, μπορεί και να είναι έκφραση μιας πολύ διαφορετικής πραγματικότητας: της πραγματικότητας ενός ανθρώπου που μέσα στη σιωπή του (εσωτερική ή εξωτερική) διακρίνει πολύ καλύτερα αυτό που συμβαίνει γύρω του και είναι σε θέση να αντιληφθεί ό,τι δεν μπορούσε να δει μέσα στο πολύβουο κόσμο της καθημερινότητας.

Μόνον η απόλυτη σιωπή μάς αφήνει ν’ αφουγκραστούμε εκείνους τους μικρούς ήχους που χαϊδεύουν τ’ αφτιά: το τιτίβισμα των πουλιών, την μουσική αρμονία ή το τραγούδι του ανέμου.

Αν ο θόρυβος αποσπά την προσοχή, η σιωπή βοηθάει την αυτοσυγκέντρωση.

Αν ο θόρυβος μας τρομάζει, η σιωπή μας παρακινεί να συγκεντρωθούμε.

Αν, όπως διδάσκει η ιατρική, ο θόρυβος μπορεί να γίνει αιτία διαφόρων ασθενειών, η σιωπή – σε αντίθεση με την θεραπευτική αγωγή – συμβάλλει στη χαλάρωση και στην αποστασιοποίηση.

Θα ήταν υπερβολικά απλουστευτικό και κάπως παραπλανητικό να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο θόρυβος που μουδιάζει το πνεύμα μας, προέρχεται από τις κόρνες των αυτοκινήτων, από το χτύπο των πλήκτρων ή από τον διαπεραστικό ήχο των μεγαφώνων που παίζουν μουσική στη διαπασών. Ο χειρότερος θόρυβος, αυτός που πρέπει πάση θυσία ν’ αποφεύγουμε, ο πιο αρρωστημένος και μόνος υπαίτιος για την εσωτερική μας αναστάτωση, είναι αυτός που κάνουμε εμείς οι ίδιοι, όταν ανοίγουμε το στόμα μας κι αρχίζουμε να μιλάμε χωρίς σταματημό.

Ο άνθρωπος που έχει μάθει να μιλάει υπερβολικά, πιστεύει πως το ν’ ακούς είναι δευτερεύον – κι όποιος δεν ακούει δε μαθαίνει· το συμπέρασμα είναι αναπόφευκτο. Χωρίς χώρο για ν’ ακούσει, χωρίς τη σιωπή και το άνοιγμα που αφήνει η απουσία των δικών του λέξεων, ο άνθρωπος αδειάζει τάχιστα και δεν αφήνει τίποτε το εξωτερικό να βρει μια δίοδο προς το εσωτερικό του.

Και αν αυτό ισχύει παντού, στο πνευματικό επίπεδο γίνεται απολύτως ουσιώδες: εμείς οι ίδιοι είμαστε που εμποδίζουμε την ανάπτυξη του πνεύματός μας.

Δεν θα ήθελα να πιστέψει κάποιος πως του προτείνω να δραπετεύσει στην εξοχή για να κατακτήσει τη σιωπή.

Υπάρχουν χιλιάδες ήρεμες περιοχές και στιγμές γαλήνης μέσα στο περιβάλλον μας, αν θελήσουμε να τις αναζητήσουμε και να τις εκμεταλλευτούμε.

Υπάρχει μια σιωπή που δεν εξαρτάται απ’ το κατά πόσο μπορούμε να βρούμε ένα αθόρυβο περιβάλλον· μια σιωπή που απολαμβάνει όποιος μπορεί να εξαλείψει πρώτα το θόρυβο, κι ύστερα ν’ αναζητήσει, ν’ ανακαλύψει και να χτίσει τις σιωπές του. Κι όταν πια θα τις έχει βρει, όχι μόνο θα μπορεί να τις “ακούει”, αλλά θα μπορεί ν’ ακούει καλύτερα κι ό,τι στ’ αλήθεια ακούγεται.

Όταν συναντιέσαι με τη σιωπή, αρχίζει για σένα η περίοδος της ευαισθησίας και της ικανότητάς σου ν’ ακούς. Αν δεν πιστεύεις στην εσωτερική δύναμη της σιωπής, δοκίμασε να εμπιστευτείς κάτι σημαντικό σε κάποιο πολύ δικό σου πρόσωπο, όταν θα είστε μόνοι οι δυο σας κάτω από μια γέφυρα, τη στιγμή που πάνω απ’ τα κεφάλια σας περνάει μια εμπορική αμαξοστοιχία…

Όσο προχωράς στην εξωτερική και την εσωτερική σιωπή, ανακαλύπτεις πράγματα που βρίσκονταν πάντα σε απόσταση αναπνοής, κι άλλα για τα οποία δεν είχες ακούσει ποτέ να γίνεται λόγος, ή αποκτάς πρόσβαση σ’ έναν νέο τρόπο κατανόησης ενός οικείου πράγματος, ακούγοντας όμως τώρα τους διαφορετικούς τόνους του κάθε ήχου.

Το σύνολο αυτών των καινούργιων ικανοτήτων αποτελεί μέρος μιας νέας ευαισθησίας που ανοίγει την πόρτα σε μια – όλο και μεγαλύτερη και όλο και καλύτερη – συνειδητοποίηση της πραγματικότητας, τόσο της εξωτερικής όσο και εσωτερικής.

Πώς διαμορφώνεται η συμεριφορά μας απέναντι στα εκάστοτε ζητήματα της ζωής

Η λειτουργική θεωρία των στάσεων αναπτύχθηκε από τον D.Katz και τους συνεργάτες του.

Η λειτουργική θεωρία των στάσεων προσπαθεί να βρει απαντήσεις στις ερωτήσεις:, γιατί το άτοµο έχει ορισµένες στάσεις; ποιες ψυχολογικές ανάγκες του ατόµου ικανοποιούνται από τις στάσεις του; Η προσέγγισή αυτή συλλαµβάνει το άτοµο ως ενεργητικό άνθρωπο µε συγκεκριµένους σκοπούς, που προσπαθεί να προσαρµοστεί στο κοινωνικό του χώρο. Υιοθετεί άλλωστε από την ψυχανάλυση την άποψη ότι ορισµένες στάσεις είναι συνειδητές για τα άτοµα αλλά ορισµένες είναι ασυνείδητες.

Δηλαδή το ερώτηµα είναι, ποιο λειτουργικό ρόλο παίζουν οι στάσεις στην προσωπικότητα του ατόµου; Ο Katz υποθέτει ότι οι λειτουργικοί ρόλοι των στάσεων είναι τέσσερις:

Ο πρώτος λειτουργικός ρόλος είναι ωφελιµιστικός ή προσαρµοστικός. Υιοθετεί αυτόν τον ρόλο και από τον συµπεριφορισµό και από το ψυχαναλυτικό αξίωµα της ηδονής. Οι παρορµήσεις του ατόµου το ωθούν προς ευχάριστες συναισθηµατικές καταστάσεις και ταυτόχρονα προς αποφυγή δυσάρεστων συναισθηµατικών καταστάσεων. Δηλαδή το άτοµο αναζητά θετικές ενισχύσεις από τους άλλους αλλά αποφεύγει αρνητικές ενισχύσεις. Οπότε, το άτοµο αποκτά τις στάσεις που ενδέχεται να δηµιουργήσουν ευχάριστες συναισθηµατικές καταστάσεις, αλλά αποφεύγει στάσεις που ενδέχεται να δηµιουργήσουν δυσάρεστα συναισθήµατα. Για παράδειγµα, η ανάγκη να είναι κοινωνικά επιθυµητός µπορεί να οδηγήσει το άτοµο να υιοθετήσει ορισµένες στάσεις.

Ο δεύτερος λειτουργικός ρόλος των στάσεων είναι ο γνωστικός. Όπως αναφέρθηκε ο ρόλος της γνωστικής διάστασης των στάσεων είναι η απλοποίηση και κατανόηση, µε βάση της γνωστικές κατηγορίες, τόσο των φυσικών, όσο και των κοινωνικών φαινοµένων του περιβάλλοντος. Ο γνωστικός λειτουργικός ρόλος των στάσεων, ικανοποιεί τις ανάγκες του ανθρώπου να διατηρεί µια οργανωµένη, σταθερή και νοερή αντίληψη του περιβάλλοντος του. Οι πληροφορίες που προέρχονται από την τηλεόραση, από τις εφηµερίδες, από το σχολείο, ενδέχεται να διαµορφώσουν συγκεκριµένες στάσεις, παρόλο που η ευκαιρία να εκφραστούν οι στάσεις µπορεί να µην παρουσιαστεί ποτέ.

Ο τρίτος λειτουργικός ρόλος των στάσεων είναι αυτών ως προεκτάσεων και αξιών του ατόµου. Το αξιοκρατικό σύστηµα του ανθρώπου βασίζεται στο γίνοµαι. Ο Φρόυντ έθεσε το εγώ ως επίκεντρο της αυτοσυνειδησίας. Η αυτοσυνειδησία µας βασίζεται σε συγκεκριµένες ακράδαντες αξίες ή αρχές. Έκδηλο είναι ότι πολλές µας τοποθετήσεις και στάσεις, είναι προεκτάσεις των αξιών µας. Οι αξίες ως προς την σηµασία του γάµου και της οικογένειας ενδέχεται να έχουν προεκτάσεις σε στάσεις προς το διαζύγιο, προς τον σεβασµό των παιδιών, για τους γονείς, κ.λ.π. Η συνεπής έκφραση προς τις αξίες στάσεων του ατόµου δηµιουργεί µια βαθιά ικανοποίηση στο ίδιο.

Ο τέταρτος ρόλος των στάσεων αφορά τους µηχανισµούς άµυνας του εγώ. Σύµφωνα µε την ψυχανάλυση ο ρόλος των µηχανισµών άµυνας είναι η µείωση του άγχους ή των τύψεων συνείδησης, που συνοδεύουν την απειλή του εγώ. Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι µηχανισµοί άµυνας λειτουργούν ασυνείδητα.

O δε ελάχιστος βαθμός αυτού, το οποίο μπορούμε να ονομάσουμε ευτυχία, είναι εκείνος ο βαθμός απουσίας πόνου και παρουσίας ηδονής, χωρίς τον οποίο κανείς δεν μπορεί να είναι ικανοποιημένος

Τι καθορίζει τη θέλησή μας κατά το πράττειν; Μετά από επανεξέταση του ζητήματος, είμαι σε θέση να υποθέσω ότι η θέληση δεν καθορίζεται, όπως γενικώς θεωρείται, από το μέγιστο αγαθό στο οποίο αποβλέπει κανείς μελλοντικά, αλλά μάλλον από μια (και δη την πλέον επείγουσα τις περισσότερες φορές) ανησυχία, από την οποία κυριαρχείται κανείς σε παρόντα χρόνο. Αυτή η ανησυχία είναι που καθορίζει αποτελεσματικά τη θέληση και μας θέτει στην τροχιά των τελούμενων από μας πράξεων. Αυτή την ανησυχία μπορούμε να την ονομάσουμε επιθυμία. Πρόκειται για την ανησυχία, την οποία προκαλεί στο νου η έλλειψη ενός αγαθού. 

Η άποψη ότι το αγαθό, το μέγιστο αγαθό καθορίζει τη θέληση, φαίνεται ν’ αποτελεί τόσο καθιερωμένο και κατασταλαγμένο κανόνα, που συγκεντρώνει τη γενική συναίνεση όλων των ανθρώπων, ώστε δεν είναι καθόλου απορίας άξιον το γεγονός ότι το εξέλαβα κι εγώ ως δεδομένο όταν πρωτοδημοσίευσα τις σκέψεις μου επί του ζητήματος. Φαντάζομαι δε ότι οι περισσότεροι θα μου συγχωρήσουν ευκολότερα την παράλειψή μου εκείνη μάλλον παρά το σημερινό μου εγχείρημα να απομακρυνθώ από μια τόσο διαδεδομένη γνώμη. Είμαι όμως υποχρεωμένος, μετά από αυστηρότερη έρευνα, να συμπεράνω ότι το αγαθό, το μέγιστο αγαθό, ακόμη κι αν γίνει κατανοητό και παραδεκτό ως τέτοιο, δεν καθορίζει τη θέλησή μας παρά μόνο από τη στιγμή που η έλλειψή του θα προκαλέσει την ανησυχία μας, κάνοντάς το επιθυμητό.

Όσο κι αν πείσετε έναν άνθρωπο ότι η αφθονία πλεονεκτεί ένα ντι της φτώχειας, όσο κι αν τον κάνετε να διαπιστώσει και να εμπεδώσει το γεγονός ότι οι όμορφες απολαύσεις της ζωής είναι καλύτερες από την άθλια μιζέρια, εντούτοις, ενόσω ο άνθρωπος αυτός είναι ευχαριστημένος με τη φτώχεια και δεν βρίσκει τίποτε σ’ αυτήν που να του προκαλεί ανησυχία, δεν πρόκειται να προβεί σε καμία κίνηση, η θέληση του δεν θα προσανατολιστεί ποτέ σε κάποια πράξη, η οποία θα τον έβγαζε από την κατάσταση όπου βρίσκεται.

Όσο κι αν έχει πειστεί κάποιος για τα πλεονεκτήματα της Αρετής, ότι δηλαδή αυτή είναι αναγκαία σ’ έναν άνθρωπο με υψηλούς στόχους σ’ αυτό τον κόσμο ή προσβλέπει στον μελλοντικό κόσμο ως τροφή ζωής, εντούτοις, μέχρι να φτάσει εκείνος να πεινά και να διψά για την ηθική ακεραιότητα, μέχρι να αισθανθεί ανήσυχος από την έλλειψή της, η θέλησή του δεν θα τον προσανατολίσει σε καμία πράξη επιζήτησης αυτού του, ομολογουμένως, μέγιστου αγαθού. Οποιαδήποτε άλλη ανησυχία αισθάνεται όμως, θα οδηγήσει τη θέλησή του σε άλλες πράξεις.

Αν τεθεί ακολούθως το «τι είναι εκείνο που κινεί τη θέληση», απαντώ: η ευτυχία και μόνο. Ευτυχία και δυστυχία είναι τα ονόματα δύο άκρων, των οποίων όμως δεν γνωρίζουμε τα ακρότατα όρια, αφού πρόκειται για πράγματα που το μάτι δεν έχει δει, το αυτί δεν έχει ακούσει και η καρδιά του ανθρώπου δεν έχει συλλάβει. Έχουμε όμως πολύ ζωντανές εντυπώσεις για ορισμένους βαθμούς αμφότερων αυτών των καταστάσεων, εντυπώσεις που δημιουργήθηκαν αφενός από διάφορες στιγμές απόλαυσης και χαράς, και αφετέρου βασάνων και θλίψης, τα οποία χάριν συντομίας θα συμπεριλάβω υπό τα ονόματα της ηδονής και του πόνου της οδύνης, είτε πρόκειται για ηδονές και πόνους του σώματος είτε του πνεύματος. Ή, για να πούμε την αλήθεια, είναι όλα ηδονές και πόνοι του πνεύματος, αν και μερικά γεννώνται στο νου από τη σκέψη ενώ άλλα στο σώμα από ορισμένες μεταβολές της κίνησης. Η ευτυχία επομένως, στην πληρότητά της, είναι η υπέρτατη ηδονή, την οποία μπορούμε να έχουμε και η δυστυχία, ο έσχατος πόνος. O δε ελάχιστος βαθμός αυτού, το οποίο μπορούμε να ονομάσουμε ευτυχία, είναι εκείνος ο βαθμός απουσίας πόνου και παρουσίας ηδονής, χωρίς τον οποίο κανείς δεν μπορεί να είναι ικανοποιημένος.

Επειδή λοιπόν η ηδονή και ο πόνος προκαλούνται με την επενέργεια ορισμένων πραγμάτων είτε στο νου μας είτε στο σώμα μας και σε διαφορετικούς βαθμούς, έπεται πως οτιδήποτε είναι σε θέση να μας προκαλέσει ηδονή είναι αυτό που ονομάζουμε καλό και οτιδήποτε είναι σε θέση να μας προκαλέσει πόνο το λέμε κακό, για κανέναν άλλο λόγο παρά μόνο για την ικανότητά του να μας προκαλεί ηδονή και πόνο, στα οποία και συνίστανται η ευτυχία και η δυστυχία μας αντιστοίχως.

Το κρίσιμο σημείο όπου διακρίνεται η ελευθερία των έλλογων όντων κατά τη συνεχή επιζήτηση και τη σταθερή επιδίωξη της αληθινής ευδαιμονίας έγκειται στο γεγονός ότι μπορούν να αναστείλουν την επιδίωξη αυτή σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, μέχρι να εποπτεύσουν και να διαμορφώσουν άποψη κατά πόσον το ιδιαίτερο αντικείμενο που αντιμετωπίζουν ή επιθυμούν τη δεδομένη στιγμή βρίσκεται στον δρόμο του κυρίως σκοπού τους και αποτελεί πραγματικό μέρος του μέγιστου αγαθού γι’ αυτούς. Διότι η προδιάθεση και κλίση της φύσης τους προς την ευτυχία συνιστά γι’ αυτούς υποχρέωση και κίνητρο να προσέξουν, ώστε να μην αστοχήσουν ή απολέσουν τον στόχο αυτό και μ’ αυτό τον τρόπο, η ίδια κλίση τους υπαγορεύει κατ’ ανάγκην προσοχή, περίσκεψη και επιφυλακτικότητα κατά τον προσανατολισμό των ιδιαίτερων πράξεών τους, οι οποίες αποτελούν τα μέσα για την απόκτηση της ευτυχίας. Η αυτή αναγκαιότητα που καθορίζει την επιδίωξη της πραγματικής υπέρτατης ευδαιμονίας επιβάλλει με την ίδια δύναμη και την αναστολή, τη στάθμιση και τον ενδελεχή έλεγχο της κάθε τυχόν επιθυμίας, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο αυτή σχετίζεται ή όχι με την αληθινή ευτυχία μας ή μας αποπροσανατολίζει. Αυτό είναι, κατά τη γνώμη μου, το μεγαλύτερο προνόμιο των πεπερασμένων έλλογων όντων και θα επιθυμούσα να σκεφτεί κανείς καλά μήπως σ’ αυτό ακριβώς έγκειται το κατεξοχήν πεδίο εφαρμογής και άσκησης όλης της ελευθερίας την οποία όντως διαθέτουν, είναι ικανοί να έχουν ή μπορούν να αξιοποιήσουν οι άνθρωποι και από την οποία εξαρτάται η έκβαση των πράξεών τους. 

Αυτή η ποικιλία επιδιώξεων δείχνει ότι ο καθένας δεν επενδύει την ευτυχία του στο ίδιο πράγμα ούτε επιλέγει τον ίδιο δρόμο προς αυτήν. Αν υποθέσουμε ότι όλες οι μέριμνες του ανθρώπου περιορίζονται σ’ αυτή τη ζωή, το γεγονός ότι ο ένας επιλέγει τη σπουδή και τη γνώση ενώ ο άλλος το κυνήγι, ο ένας την πολυτέλεια και την κραιπάλη ενώ ο άλλος την εγκράτεια και τον πλούτο, δεν συμβαίνει επειδή ο καθένας τους δεν επιδιώκει τη δική του ευτυχία, αλλά επειδή η ευτυχία αυτή επενδύθηκε από τον καθέναν τους σε διαφορετικά πράγματα. Ήταν επομένως ορθή η απάντηση που έδωσε ένας γιατρός στον ασθενή του, ο οποίος έπασχε από ερεθισμό των ματιών του: «Αν αντλείς μεγαλύτερη απόλαυση από την οινοποσία σε σχέση μ’ εκείνη που αντλείς από τη χρήση της όρασής σου, τότε το κρασί είναι καλό για σένα. Αν όμως η απόλαυση να βλέπεις είναι μεγαλύτερη για σένα από εκείνη του πιοτού, τότε το κρασί είναι κάτι ασήμαντο».

Οι σοφοί μιλάνε γιατί έχουν κάτι να πουν.Οι ανόητοι επειδή έχουν ανάγκη να πουν κάτι

Στους καιρούς μας, είναι συνηθισμένο ν’ ακούμε να μιλάνε όλες τις ώρες. Πρόκειται για μια συνήθεια, για ένα σπορ, για μια παρόρμηση, ακόμα και για έναν τρόπο να κερδίζει κανείς τη ζωή του.

Οι πολιτικοί μιλάνε για να τους πιστέψουν, οι δικηγόροι το κάνουν για να πείσουν για την αλήθεια τους.

Ωστόσο, αν είναι σημαντικό το να ξέρουμε να μιλάμε σωστά, άλλο τόσο σημαντικό είναι το να ξέρουμε να σωπαίνουμε.

Για τον Πλάτωνα, το να ξέρει κανείς να σωπαίνει ήταν προτεραιότητα.

Πράγματι, στην Ακαδημία του αυτό ήταν βασικός όρος, όπου συνηθιζόταν όλοι να περνούν κάποιο διάστημα σιωπής, διαλογιζόμενοι.

Όσο περνάν τα χρόνια, γινόμαστε όλο και πιο γρήγοροι σε όλα.

Το στρες μάς κάνει να πηγαίνουμε από το ένα μέρος στο άλλο χωρίς να σταματάμε λεπτό. Αν έχουμε μόλις μερικά λεπτά για να φάμε από τη μια δουλειά ως την άλλη, πώς να καθίσουμε να διαλογιστούμε; Και με τον διαρκή βομβαρδισμό πληροφοριών, την ηχορύπανση γύρω μας και το πλήθος των ανθρώπων με τους οποίους πιάνουμε κουβέντα, είναι σχεδόν αδύνατον να μείνουμε σιωπηλοί και να κατανοήσουμε τη σημασία του αυτοστοχασμού.

Αλλά το να σωπαίνουμε πότε πότε είναι θεμελιώδες για τέσσερις λόγους ζωτικής σημασίας:

Επιτρέπει να ξαναβρίσκουμε τον εαυτό μας και ν’ ακούμε τις εσωτερικές του ανάγκες.

Επιτρέπει όχι απλώς ν’ ακούμε τους άλλους, αλλά να τους ακούμε ενεργητικά.

Μειώνει τον αριθμό διαφωνιών, παρεξηγήσεων και τύψεων.

Βοηθάει στο να καταλαβαίνουμε αυτό που λέει ο άλλος, αντί απλώς ν’ ακούμε εκείνο που νομίζουμε ότι σκέφτεται.

Πολυάριθμες μελέτες διαβεβαιώνουν ότι η ικανότητα προσοχής την ώρα που ακούμε διαρκεί μόνο κάτι δευτερόλεπτα, κι ότι είναι ακόμα μικρότερη αν το θέμα για το οποίο μας μιλάνε δεν μας ενδιαφέρει. Γι’ αυτό και είναι πολύ βασικό να κατακτήσουμε την τέχνη του να σωπαίνουμε ώστε να ακούμε καλύτερα, είτε τη φωνή άλλων ανθρώπων είτε τις σκέψεις μας.

Αν το κάνουμε, θα εκπλαγούμε βλέποντας ως ποιο βαθμό έχουμε ενδιαφέροντα πράγματα να πούμε και μπορούμε να συσφίξουμε τη σχέση μας με τους άλλους.

Την επόμενη φορά που θα μιλήσεις με κάποιον, άκουσέ τον προσεκτικά.

Κι όταν θα έχεις μερικά λεπτά ανάπαυσης, άκου και τον εαυτό σου.

Domino effect – Η διαδρομή από την λατινική λέξη dominus έως το domino effect

Dominus = κύριος στα λατινικά (ή «δεσπότης», κύριος του domus, του οίκου, του δόμου). Το δόμινον ήταν αρχικά ένα ωμοφόριο με κουκούλα που φορούσαν οι ρωμαιοκαθολικοί ιερείς όταν έκανε κρύο. (Δεν ξέρουμε με βεβαιότητα τη σύνδεση με τη δοτική domino «τω κυρίω».) Στη συνέχεια ονομάστηκε έτσι η κάπα με μάσκα που φορούσαν στο καρναβάλι της Βενετίας και ήταν ένα είδος ουδέτερης μεταμφίεσης που δεν θύμιζε συγκεκριμένο πρόσωπο. Η μικρή μάσκα που κρύβει μόνο τα μάτια λέγεται domino mask.

Τώρα έχουμε ένα άλμα καθώς περνάμε στο παιχνίδι ντόμινο, το παιχνίδι με τα πλακίδια που στη μία τους όψη έχουν δύο τετράγωνα, κενά ή με συνδυασμό 1-6 τελειών (σαν τις πλευρές του ζαριού που έχουν από μία έως έξι τελείες). Λέω «άλμα» γιατί δεν ξέρουμε πώς πήρε αυτό το όνομα. Ίσως να έχει σχέση, όπως αναφέρει η Wikipedia, με τα ντόμινα των ιερέων, μαύρα απέξω και άσπρα από μέσα.

Τα πλακίδια του ντόμινου δεν χρησιμοποιούνται μόνο για το παιχνίδι (στο οποίο τα ξαπλώνουμε πάνω στην επιφάνεια όπου παίζουμε). Το σχήμα τους αποδείχτηκε βολικό για το άλλο παιχνίδι στο οποίο στήνουμε τα πλακίδια στη σειρά και ύστερα ρίχνουμε το πρώτο για να δούμε πώς αυτό θα συμπαρασύρει τα υπόλοιπα σε μια αλυσιδωτή αντίδραση που έχει δώσει θεαματικότατες συνθέσεις και επιδείξεις από ανθρώπους με πάρα πολλά ντόμινα και ακόμα περισσότερο ελεύθερο χρόνο.

Από αυτό το domino effect, το φαινόμενο του ντόμινο (για την ακρίβεια: το φαινόμενο των ντόμινων), προέκυψε η πολιτική domino theory, θεωρία του ντόμινο (και πάλι, για την ακρίβεια, η θεωρία των ντόμινων).

Τι ωραία ταξίδια των λέξεων! Από τον κύριο στην κάπα στη μεταμφίεση στα πλακίδια του παιγνιδιού στις αλυσιδωτές αντιδράσεις.

Η Κίνα παρουσίασε το ταχύτερο τρένο του κόσμου που ταξιδεύει με 600 χιλιόμετρα την ώρα

Η Κίνα παρήγαγε το πρώτο από μια νέα γενιά τρένων μαγνητικής αιώρησης ικανών να αναπτύσσουν ταχύτητες έως 600 km/h (373 mph), δηλαδή σχεδόν το μισό της ταχύτητας του ήχου. Η χώρα αναφέρει ότι αυτά θα είναι οι ταχύτερες υπηρεσίες επίγειων μεταφορών που υπάρχουν στον πλανήτη.

Το νέο σύστημα maglev (μαγνητικής αιώρησης) αποκαλύφθηκε στο κοινό στην πόλη Qingdao πριν από λίγες μέρες από τον κατασκευαστή του, την κινεζική κρατική εταιρεία CRRC Corporation, η οποία δήλωσε ότι τα νέα τρένα θα μπορούσαν να κάνουν το ταξίδι των 1.200 χιλιομέτρων μεταξύ Πεκίνο και Σαγκάης σε τρεισήμισι ώρες, συμπεριλαμβανομένων των χρόνων αναμονής. Αυτό σε σύγκριση με τις δύο ώρες και πέντε λεπτά με το αεροπλάνο ή με τις δώδεκα ώρες οδήγησης.

Δεν είναι ακόμη σαφές πού ακριβώς θα κυκλοφορήσουν αυτά τα τρένα «πύραυλοι», αλλά η Nikkei Asia επισημαίνει ότι η CRRC εξάγει τρένα σε όλο τον κόσμο, «ιδίως σε χώρες που έχουν υπογράψει την πρωτοβουλία του Πεκίνου για τις υποδομές Belt and Road». Τα τρένα μπορούν να διαμορφωθούν ώστε να έχουν από δύο έως 10 βαγόνια, με το καθένα να μπορεί να φιλοξενήσει έως και 100 επιβάτες, ανάλογα με τον εξοπλισμό.

Η Κίνα ισχυρίζεται ότι αυτό θα είναι το ταχύτερο επίγειο όχημα στον πλανήτη, αν και η Κεντρική Σιδηροδρομική Εταιρεία της Ιαπωνίας έχει ήδη δοκιμάσει το δικό της μαγνητικό τρένο υψηλής ταχύτητας με παγκόσμιο ρεκόρ 603 km/h (375 mph). Έτσι, ίσως η τυπική ταχύτητα ταξιδιού αυτού του οχήματος να ξεπεράσει το ιαπωνικό τρένο, ή ίσως οι δημιουργοί του να πιστεύουν ότι έχει μια καταπληκτική τελική ταχύτητα.

Σύμφωνα με την κινεζική εφημερίδα Global Times, το σύστημα φρένων σε αυτά τα τρένα είναι σημαντικά πιο αποτελεσματικό από τις προηγούμενες προσπάθειες – συγκεκριμένα, το τρένο που παρουσιάστηκε θα χρειαστεί μόνο 10 χιλιόμετρα για να σταματά, ενώ το τρέχον μαγνητικό τρένο της Σαγκάης χρειάζεται 16 χιλιόμετρα, άρα και περισσότερο χρόνο. Επιπλέον, η συγκεκριμένη κατασκευή παρουσιάζει χαμηλά επίπεδα ηχορύπανσης και απαιτεί λιγότερη συντήρηση από άλλα τρένα υψηλής ταχύτητας, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει εκπρόσωπος της εταιρείας.

Ωστόσο, υπάρχει ένα πράγμα που εμποδίζει αυτό το τρένο να μπορέσει να υποδεχτεί τους εργαζόμενους και τους επιβάτες – η έλλειψη ολοκληρωμένων δικτύων γραμμών maglev. Επί του παρόντος, η Κίνα διαθέτει μόνο μία γραμμή maglev σε εμπορική χρήση, η οποία συνδέει το αεροδρόμιο Pudong της Σαγκάης με τον σταθμό Longyang Road στην πόλη. Το ταξίδι των 30 χιλιομέτρων διαρκεί περίπου επτάμισι λεπτά, με το τρένο να αναπτύσσει ταχύτητα 430 χλμ/ώρα. Η δημιουργία σιδηρογραμμής υψηλών ταχυτήτων είναι προτεραιότητα για την Κίνα, η οποία θέλει να συνδέσει τις μεγάλες πόλεις για να μειώσει τον χρόνο και τα έξοδα του ταξιδιού.

Το τρένο είναι σε θέση να ταξιδεύει με τόσο υψηλές ταχύτητες λόγω της μαγνητικής αιώρησης. Η τεχνολογία χρησιμοποιεί ηλεκτρομαγνητική δύναμη για να αιωρήσει το σώμα του οχήματος σε απόσταση μικρότερη από δύο ίντσες από τις ράγες και να το ωθήσει προς τα εμπρός κατά μήκος των γραμμών. Ταξιδεύοντας πάνω σε ένα «μαξιλάρι» αέρα, η τριβή μειώνεται δραστικά, επιτρέποντάς του να ταξιδεύει ταχύτερα από τα παραδοσιακά τρένα, όπου οι τροχοί και οι ράγες έρχονται συνεχώς σε επαφή.

Η ελπίδα

Ας πάρουμε τα τρία περίφημα καντιανά ερωτήματα σχετικά με τα ανθρώπινα ενδιαφέροντα: 

«Τι μπορώ να γνωρίσω; Τι πρέπει να κάνω; Τι μου επιτρέπεται να ελπίζω;».

Για τα δύο πρώτα δεν έχω έτοιμη απάντηση. Σας θυμίζω απλώς ότι η σχετική συζήτηση ξεκίνησε από τους Έλληνες. Στο τρίτο όμως ερώτημα έχω την απάντηση: τίποτα. Και ισχυρίζομαι πως η απάντηση αυτή βρίσκεται στη βάση της Ελληνικής σύλληψης του κόσμου. Πρέπει βέβαια να διευκρινίσουμε τον όρο ελπίδα. Η ελπίδα ή προσδοκία έχει δύο έννοιες.

Αφενός, μια έννοια τρέχουσα, εμπειρική, που παραπέμπει στο γεγονός ότι στην καθημερινή μας ζωή έχουμε απέναντι στην πραγματικότητα ορισμένες καθορισμένες – περιορισμένες προσδοκίες σε σχέση με δραστηριότητες μας. Περιμένουμε την επόμενη να ανατείλει και πάλι ο ήλιος, να βρούμε ψάρια στη θάλασσα. Η ελπίδα αυτή παραπέμπει άλλωστε σε σειρά πολύ σημαντικών προβλημάτων κοσμολογικής και ταυτόχρονα ψυχολογικής τάξεως. Αυτό που διακυβεύεται εδώ είναι η εικασία μιας κάποιας κανονικότητας των πραγμάτων και κυρίως των φαινομένων των οποίων η κανονικότητα τα καθιστά θετικά για τους ανθρώπους ή τουλάχιστον σχετικά «εύχρηστα». Αντιθέτως, κανένας δεν θα έλεγε ότι ελπίζουμε στο θάνατό μας, παρά το ότι το γεγονός είναι εξίσου πιθανό με την ανατολή του ήλιου. τουλάχιστον ως γεγονός.

Η προσδοκία ή η ελπίδα όμως έχουν όμως και μια άλλη έννοια, «destinal» (της μοίρας): δηλαδή την ιδέα μια θεμελιακής, έσχατης συμφωνίας, πέραν όλων των δυνατών αντιθέσεων και αντιφάσεων, μεταξύ των βαθύτερων φιλοδοξιών μας και αυτού που θα συμβεί. Την ιδέα μιας κάποιας αρμονίας μεταξύ του κόσμου και της ύπαρξης μας, που περιλαμβάνει βέβαια, κατά προνομιακό τρόπο και αυτό που επιθυμούμε. Η ελπίδα αυτή συνεπάγεται, επομένως, ότι η τάξη του κόσμου περιέχει την απάντηση στις δικές μας προσδοκίες. Μια τέτοια αναπαράσταση συναντάται σε πολλές αν όχι σε όλες τις κοινωνίες. Πρόκειται άλλωστε κατά τη γνώμη μου, για τη θεμελιακή θέση του μονοθεϊσμού. Ωστόσο, απουσιάζει παντελώς από την πρωταρχική ελληνική στάση, τουλάχιστον μέχρι τον 5ο αιώνα, πράγμα που φαίνεται στο μύθο της Πανδώρας στον Ησίοδο.

Γνωρίζετε ότι η Πανδώρα ήρθε στους ανθρώπους ως δώρο των θεών. Το δώρο όμως αυτό ήταν παγίδα και θα όφειλαν να το είχαν αποποιηθεί. Η Πανδώρα θα ανοίξει το περίφημο αγγείο από το οποίο θα ξεπηδήσουν όλα τα δεινά της ανθρωπότητας.  Όταν θα το ξανακλείσει, θα κλείσει μέσα και την ελπίδα. Ιδού λοιπόν η ελληνική θεώρηση της ανθρώπινης ζωής: πληθώρα κάθε λογής κακών και απουσία ελπίδας – η ελπίδα κλείστηκε σ’ ένα κουτί που κανείς πλέον δεν μπορεί να ανοίξει.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (4.10.5-4.11.9)

[4.10.5] Ὑπὲρ δὲ τῆς προσκυνήσεως ὅπως ἠναντιώθη Ἀλεξάνδρῳ, καὶ τοῖόσδε κατέχει λόγος. ξυγκεῖσθαι μὲν γὰρ τῷ Ἀλεξάνδρῳ πρὸς τοὺς σοφιστάς τε καὶ τοὺς ἀμφ᾽ αὐτὸν Περσῶν καὶ Μήδων τοὺς δοκιμωτάτους μνήμην τοῦ λόγου τοῦδε ἐν πότῳ ἐμβαλεῖν· [4.10.6] ἄρξαι δὲ τοῦ λόγου Ἀνάξαρχον, ὡς πολὺ δικαιότερον ἂν θεὸν νομιζόμενον Ἀλέξανδρον Διονύσου τε καὶ Ἡρακλέους, μὴ ὅτι τῶν ἔργων ἕνεκα ὅσα καὶ ἡλίκα καταπέπρακται Ἀλεξάνδρῳ, ἀλλὰ καὶ ὅτι Διόνυσος μὲν Θηβαῖος ἦν, οὐδέν τι προσήκων Μακεδόσι, καὶ Ἡρακλῆς Ἀργεῖος, οὐδὲ οὗτος προσήκων ὅτι μὴ κατὰ γένος τὸ Ἀλεξάνδρου· [4.10.7] Ἡρακλείδην γὰρ εἶναι Ἀλέξανδρον· Μακεδόνας δὲ ἂν τὸν σφῶν βασιλέα δικαιότερον θείαις τιμαῖς κοσμοῦντας. καὶ γὰρ οὐδὲ ἐκεῖνο εἶναι ἀμφίλογον ὅτι ἀπελθόντα γε ἐξ ἀνθρώπων ὡς θεὸν τιμήσουσι· πόσῳ δὴ δικαιότερον ζῶντα γεραίρειν ἤπερ τελευτήσαντα ἐς οὐδὲν ὄφελος τῷ τιμωμένῳ.

[4.11.1] Λεχθέντων δὲ τούτων τε καὶ τοιούτων λόγων πρὸς Ἀναξάρχου τοὺς μὲν μετεσχηκότας τῆς βουλῆς ἐπαινεῖν τὸν λόγον καὶ δὴ ἐθέλειν ἄρχεσθαι τῆς προσκυνήσεως, τοὺς Μακεδόνας δὲ τοὺς πολλοὺς ἀχθομένους τῷ λόγῳ σιγῇ ἔχειν. [4.11.2] Καλλισθένην δὲ ὑπολαβόντα, Ἀλέξανδρον μὲν, εἰπεῖν, ὦ Ἀνάξαρχε, οὐδεμιᾶς ἀνάξιον ἀποφαίνω τιμῆς ὅσαι ξύμμετροι ἀνθρώπῳ· ἀλλὰ διακεκρίσθαι γὰρ τοῖς ἀνθρώποις ὅσαι τε ἀνθρώπιναι τιμαὶ καὶ ὅσαι θεῖαι πολλοῖς μὲν καὶ ἄλλοις, καθάπερ ναῶν τε οἰκοδομήσει καὶ ἀγαλμάτων ἀναστάσει καὶ τεμένη ὅτι τοῖς θεοῖς ἐξαιρεῖται καὶ θύεται ἐκείνοις καὶ σπένδεται, καὶ ὕμνοι μὲν ἐς τοὺς θεοὺς ποιοῦνται, ἔπαινοι δὲ ἐς ἀνθρώπους, — ἀτὰρ οὐχ ἥκιστα τῷ τῆς προσκυνήσεως νόμῳ. [4.11.3] τοὺς μὲν γὰρ ἀνθρώπους φιλεῖσθαι πρὸς τῶν ἀσπαζομένων, τὸ θεῖον δέ, ὅτι ἄνω που ἱδρυμένον καὶ οὐδὲ ψαῦσαι αὐτοῦ θέμις, ἐπὶ τῷδε ἄρα τῇ προσκυνήσει γεραίρεται, καὶ χοροὶ τοῖς θεοῖς ἵστανται καὶ παιᾶνες ἐπὶ τοῖς θεοῖς ᾄδονται. καὶ οὐδὲν θαυμαστόν, ὁπότε γε καὶ αὐτῶν τῶν θεῶν ἄλλοις ἄλλαι τιμαὶ πρόσκεινται, καὶ ναὶ μὰ Δία ἥρωσιν ἄλλαι, καὶ αὗται ἀποκεκριμέναι τοῦ θείου. [4.11.4] οὔκουν εἰκὸς ξύμπαντα ταῦτα ἀναταράσσοντας τοὺς μὲν ἀνθρώπους ἐς σχῆμα ὑπέρογκον καθιστάναι τῶν τιμῶν ταῖς ὑπερβολαῖς, τοὺς θεοὺς δὲ τό γε ἐπὶ σφίσιν ἐς ταπεινότητα οὐ πρέπουσαν καταβάλλειν τὰ ἴσα ἀνθρώποις τιμῶντας. οὔκουν οὐδὲ Ἀλέξανδρον ἀνασχέσθαι ἄν, εἰ τῶν ἰδιωτῶν τις εἰσποιοῖτο ταῖς βασιλικαῖς τιμαῖς χειροτονίᾳ ἢ ψήφῳ οὐ δικαίᾳ. [4.11.5] πολὺ ἂν οὖν δικαιότερον τοὺς θεοὺς δυσχεραίνειν ὅσοι ἄνθρωποι ἐς τὰς θείας τιμὰς σφᾶς εἰσποιοῦσιν ἢ πρὸς ἄλλων εἰσποιούμενοι ἀνέχονται. Ἀλέξανδρον δὲ πόρρω τοῦ ἱκανοῦ ἀνδρῶν ἀγαθῶν τὸν ἄριστον εἶναί τε καὶ δοκεῖν, καὶ βασιλέων τὸν βασιλικώτατον καὶ στρατηγῶν τὸν ἀξιοστρατηγότατον. [4.11.6] καὶ σέ, εἴπερ τινὰ ἄλλον, ὦ Ἀνάξαρχε, εἰσηγητήν τε τούτων τῶν λόγων ἐχρῆν γίγνεσθαι καὶ κωλυτὴν τῶν ἐναντίων, ἐπὶ σοφίᾳ τε καὶ παιδεύσει Ἀλεξάνδρῳ ξυνόντα. οὔκουν ἄρχειν γε τοῦδε τοῦ λόγου πρέπον ἦν, ἀλλὰ μεμνῆσθαι γὰρ οὐ Καμβύσῃ οὐδὲ Ξέρξῃ ξυνόντα ἢ ξυμβουλεύοντα, ἀλλὰ Φιλίππου μὲν παιδί, Ἡρακλείδῃ δὲ ἀπὸ γένους καὶ Αἰακίδῃ, ὅτου οἱ πρόγονοι ἐξ Ἄργους ἐς Μακεδονίαν ἦλθον, οὐδὲ βίᾳ, ἀλλὰ νόμῳ Μακεδόνων ἄρχοντες διετέλεσαν. [4.11.7] οὔκουν οὐδὲ αὐτῷ τῷ Ἡρακλεῖ ζῶντι ἔτι θεῖαι τιμαὶ παρ᾽ Ἑλλήνων ἐγένοντο, ἀλλ᾽ οὐδὲ τελευτήσαντι πρόσθεν ἢ πρὸς τοῦ θεοῦ τοῦ ἐν Δελφοῖς ἐπιθεσπισθῆναι ὡς θεὸν τιμᾶν Ἡρακλέα. εἰ δέ, ὅτι ἐν τῇ βαρβάρῳ γῇ οἱ λόγοι γίγνονται, βαρβαρικὰ χρὴ ἔχειν τὰ φρονήματα, καὶ ἐγὼ τῆς Ἑλλάδος μεμνῆσθαί σε ἀξιῶ, ὦ Ἀλέξανδρε, ἧς ἕνεκα ὁ πᾶς στόλος σοι ἐγένετο, προσθεῖναι τὴν Ἀσίαν τῇ Ἑλλάδι. [4.11.8] καὶ οὖν ἐνθυμήθητι, ἐκεῖσε ἐπανελθὼν ἆρά γε καὶ τοὺς Ἕλληνας τοὺς ἐλευθερωτάτους προσαναγκάσεις ἐς τὴν προσκύνησιν, ἢ Ἑλλήνων μὲν ἀφέξῃ, Μακεδόσι δὲ προσθήσεις τήνδε τὴν ἀτιμίαν, ἢ διακεκριμένα ἔσται σοι αὐτῷ τὰ τῶν τιμῶν ἐς ἅπαν, ὡς πρὸς Ἑλλήνων μὲν καὶ Μακεδόνων ἀνθρωπίνως τε καὶ Ἑλληνικῶς τιμᾶσθαι, πρὸς δὲ τῶν βαρβάρων μόνων βαρβαρικῶς; [4.11.9] εἰ δὲ ὑπὲρ Κύρου τοῦ Καμβύσου λέγεται πρῶτον προσκυνηθῆναι ἀνθρώπων Κῦρον καὶ ἐπὶ τῷδε ἐμμεῖναι Πέρσαις τε καὶ Μήδοις τήνδε τὴν ταπεινότητα, χρὴ ἐνθυμεῖσθαι ὅτι τὸν Κῦρον ἐκεῖνον Σκύθαι ἐσωφρόνισαν, πένητες ἄνδρες καὶ αὐτόνομοι, καὶ Δαρεῖον ἄλλοι αὖ Σκύθαι, καὶ Ξέρξην Ἀθηναῖοι καὶ Λακεδαιμόνιοι, καὶ Ἀρτοξέρξην Κλέαρχος καὶ Ξενοφῶν καὶ οἱ ξὺν τούτοις μύριοι, καὶ Δαρεῖον τοῦτον Ἀλέξανδρος μὴ προσκυνούμενος.

***

[4.10.5] Σχετικά με την αντίθεση του Καλλισθένη στην προσκύνηση του Αλεξάνδρου, επικρατεί η εξής παράδοση: συμφώνησε ο Αλέξανδρος με τους σοφιστές και τους επιφανέστερους Πέρσες και Μήδους, που τον περιέβαλλαν, να κάμουν μνεία του ζητήματος αυτού σε ένα συμπόσιο. [4.10.6] Πρώτος πήρε το λόγο ο Ανάξαρχος και είπε ότι ήταν πολύ δικαιότερο να θεωρηθεί θεός ο Αλέξανδρος παρά ο Διόνυσος και ο Ηρακλής, όχι μόνο εξαιτίας των τόσο πολλών και τόσο μεγάλων κατορθωμάτων που έχει επιτελέσει, αλλά και επειδή ο Διόνυσος ήταν Θηβαίος και δεν είχε καμιά σχέση με τους Μακεδόνες. Ο Ηρακλής, πάλι, ήταν Αργείος και σχετιζόταν και αυτός με τους Μακεδόνες μονάχα λόγω της καταγωγής του Αλεξάνδρου, επειδή ο Αλέξανδρος ήταν Ηρακλείδης. [4.10.7] Θα ήταν, λοιπόν, δικαιότερο να αποδίδουν οι Μακεδόνες θεϊκές τιμές στο βασιλιά τους, γιατί —και γι᾽ αυτό δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία— όταν ο Αλέξανδρος αποχωρήσει από την ανθρώπινη ζωή, θα τον τιμήσουν ως θεό. Πόσο, λοιπόν, είναι δικαιότερο να τον τιμούν τώρα που είναι ζωντανός παρά αφού πεθάνει, οπότε δεν θα είχε να ωφεληθεί τίποτε ο τιμώμενος!
[4.11.1] Όταν είπε ο Ανάξαρχος αυτά και άλλα παρόμοια λόγια, όσοι μετείχαν στο σχέδιο επιδοκίμασαν τον λόγο του και ήθελαν να αρχίσει αμέσως η προσκύνηση, οι περισσότεροι όμως Μακεδόνες σιωπούσαν, επειδή στενοχωρήθηκαν με τον λόγο του Ανάξαρχου. [4.11.2] Ο Καλλισθένης ωστόσο πήρε τον λόγο και είπε: «Ανάξαρχε, ομολογώ ότι ο Αλέξανδρος είναι άξιος όλων των τιμών που ταιριάζουν σε έναν άνθρωπο. Αλλά οι άνθρωποι με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους έχουν κάνει τη διάκριση ανάμεσα στις ανθρώπινες και τις θεϊκές τιμές, όπως με την κατασκευή ναών και την ανέγερση αγαλμάτων, με ιερούς τόπους που παραχωρούνται στους θεούς, με θυσίες και σπονδές που γίνονται προς τιμή τους και με ύμνους που γράφονται γι᾽ αυτούς, ενώ για τους ανθρώπους είναι μονάχα οι έπαινοι. Αλλά η σπουδαιότερη διάκριση είναι το έθιμο της προσκύνησης. [4.11.3] Γιατί οι άνθρωποι ασπάζονται, όταν χαιρετά ο ένας τον άλλο, ενώ οι θεοί, επειδή κατοικούν κάπου ψηλά και δεν επιτρέπεται ούτε να τους αγγίζομε, γι᾽ αυτόν ακριβώς τον λόγο τιμούνται με την προσκύνηση. Οργανώνονται επίσης χοροί για τους θεούς και ψάλλονται παιάνες προς τιμήν τους. Και δεν είναι καθόλου παράδοξο αυτό, εφ᾽ όσον μάλιστα στους ίδιους τους θεούς αποδίδονται διαφορετικές τιμές για τον καθένα και, μα τον Δία, και στους ήρωες άλλες που διαφέρουν πάλι από τις τιμές των θεών. [4.11.4] Δεν πρέπει, λοιπόν, συγχέοντας όλα αυτά να τοποθετούμε πολύ ψηλά τους ανθρώπους αποδίδοντάς τους υπερβολικές τιμές και, όσο εξαρτάται από μας, να υποβιβάζομε τους θεούς σε ανάρμοστη ταπεινότητα, τιμώντας τους κατά τον ίδιο τρόπο με τους ανθρώπους. Ούτε βέβαια ο Αλέξανδρος θα ανεχόταν να οικειοποιηθεί ένας απλός πολίτης τις βασιλικές τιμές με άδικη εκλογή ή ψήφο. [4.11.5] Θα είχαν, λοιπόν, πολύ πιο δίκιο οι θεοί να οργίζονται εναντίον των ανθρώπων εκείνων που οικειοποιούνται τις θεϊκές τιμές ή που ανέχονται να τους τις παραχωρούν άλλοι. Ο Αλέξανδρος και είναι και φαίνεται, σε υπέρμετρο βαθμό, ο γενναιότερος από τους γενναίους άνδρες, ο βασιλικότερος από τους βασιλείς και ο ικανότερος από τους στρατηγούς. [4.11.6] Και συ, Ανάξαρχε, που συναναστρέφεσαι τον Αλέξανδρο για τη σοφία σου μα και τη μόρφωσή σου, έπρεπε, περισσότερο από κάθε άλλον, να του πεις τα λόγια αυτά και να αποκρούσεις τα αντίθετα. Δεν έπρεπε, λοιπόν, να αρχίσεις να του λες αυτούς τους λόγους, αλλά να έχεις υπόψη σου ότι δεν συναναστρέφεσαι ή δεν συμβουλεύεις τον Καμβύση ή τον Ξέρξη, αλλά τον γιο του Φιλίππου, απόγονο του Ηρακλή και του Αιακού, του οποίου οι πρόγονοι ήρθαν από το Άργος στη Μακεδονία και είναι μέχρι σήμερα άρχοντες των Μακεδόνων όχι με τη βία αλλά νόμιμα. [4.11.7] Άλλωστε ούτε στον ίδιο τον Ηρακλή παραχώρησαν οι Έλληνες θεϊκές τιμές όσο ζούσε, αλλά ούτε και αφού πέθανε, έως ότου ο θεός των Δελφών έδωσε τη συγκατάθεσή του να τον τιμούν ως θεό. Εάν όμως πρέπει να σκεφτόμαστε ως βάρβαροι, επειδή γίνεται η συζήτησή μας σε βαρβαρική χώρα, έχω από σένα την αξίωση, Αλέξανδρε, να θυμάσαι την Ελλάδα, προς χάρη της οποίας έγινε όλη αυτή η εκστρατεία, για να προσαρτήσεις την Ασία στην Ελλάδα. [4.11.8] Σκέψου, λοιπόν, όταν επιστρέψεις εκεί, θα εξαναγκάσεις άραγε και τους Έλληνες, τους πιο μεγάλους φίλους της ελευθερίας, να σε προσκυνούν ή θα αφήσεις ήσυχους τους Έλληνες και θα επιβάλεις στους Μακεδόνες αυτήν εδώ την ατιμία; Ή θα κάμεις ο ίδιος μια για πάντα την διάκριση των τιμών, δηλαδή από τους Έλληνες και τους Μακεδόνες να τιμάσαι κατά τρόπο ανθρώπινο και ελληνικό και μονάχα από τους βαρβάρους κατά τρόπο βαρβαρικό; [4.11.9] Αλλά, αν λένε για τον Κύρο, τον γιο του Καμβύση, ότι πρώτος αυτός από τους ανθρώπους προσκυνήθηκε και ότι γι᾽ αυτόν τον λόγο παρέμεινε αυτή η ταπεινή συνήθεια στους Πέρσες και τους Μήδους, πρέπει να θυμόμαστε ότι εκείνον τον Κύρο σωφρόνισαν οι Σκύθες, άνθρωποι φτωχοί, αλλά ελεύθεροι, και άλλοι πάλι Σκύθες τον Δαρείο, ενώ τον Ξέρξη συνέτισαν οι Αθηναίοι και οι Λακεδαιμόνιοι και τον Αρταξέρξη ο Κλέαρχος και ο Ξενοφών και οι μύριοι που ήταν μαζί τους, και αυτόν εδώ τον Δαρείο ο Αλέξανδρος χωρίς να προσκυνείται.