ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (15.377-15.441)

Ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος, μέγα δ᾽ ἔκτυπε μητίετα Ζεύς,

ἀράων ἀΐων Νηληϊάδαο γέροντος.
Τρῶες δ᾽ ὡς ἐπύθοντο Διὸς κτύπον αἰγιόχοιο,
380 μᾶλλον ἐπ᾽ Ἀργείοισι θόρον, μνήσαντο δὲ χάρμης.
οἱ δ᾽ ὥς τε μέγα κῦμα θαλάσσης εὐρυπόροιο
νηὸς ὑπὲρ τοίχων καταβήσεται, ὁππότ᾽ ἐπείγῃ
ἲς ἀνέμου· ἡ γάρ τε μάλιστά γε κύματ᾽ ὀφέλλει·
ὣς Τρῶες μεγάλῃ ἰαχῇ κατὰ τεῖχος ἔβαινον,
385 ἵππους δ᾽ εἰσελάσαντες ἐπὶ πρύμνῃσι μάχοντο
ἔγχεσιν ἀμφιγύοις αὐτοσχεδόν, οἱ μὲν ἀφ᾽ ἵππων,
οἱ δ᾽ ἀπὸ νηῶν ὕψι μελαινάων ἐπιβάντες
μακροῖσι ξυστοῖσι, τά ῥά σφ᾽ ἐπὶ νηυσὶν ἔκειτο
ναύμαχα κολλήεντα, κατὰ στόμα εἱμένα χαλκῷ.
390 Πάτροκλος δ᾽ ἧος μὲν Ἀχαιοί τε Τρῶές τε
τείχεος ἀμφεμάχοντο θοάων ἔκτοθι νηῶν,
τόφρ᾽ ὅ γ᾽ ἐνὶ κλισίῃ ἀγαπήνορος Εὐρυπύλοιο
ἧστό τε καὶ τὸν ἔτερπε λόγοις, ἐπὶ δ᾽ ἕλκεϊ λυγρῷ
φάρμακ᾽ ἀκέσματ᾽ ἔπασσε μελαινάων ὀδυνάων.
395 αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ τεῖχος ἐπεσσυμένους ἐνόησε
Τρῶας, ἀτὰρ Δαναῶν γένετο ἰαχή τε φόβος τε,
ᾤμωξέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα καὶ ὣ πεπλήγετο μηρὼ
χερσὶ καταπρηνέσσ᾽, ὀλοφυρόμενος δ᾽ ἔπος ηὔδα·
«Εὐρύπυλ᾽, οὐκέτι τοι δύναμαι χατέοντί περ᾽ ἔμπης
400 ἐνθάδε παρμενέμεν· δὴ γὰρ μέγα νεῖκος ὄρωρεν·
ἀλλὰ σὲ μὲν θεράπων ποτιτερπέτω, αὐτὰρ ἔγωγε
σπεύσομαι εἰς Ἀχιλῆα, ἵν᾽ ὀτρύνω πολεμίζειν.
τίς δ᾽ οἶδ᾽ εἴ κέν οἱ σὺν δαίμονι θυμὸν ὀρίνω
παρειπών; ἀγαθὴ δὲ παραίφασίς ἐστιν ἑταίρου.»
405 Τὸν μὲν ἄρ᾽ ὣς εἰπόντα πόδες φέρον· αὐτὰρ Ἀχαιοὶ
Τρῶας ἐπερχομένους μένον ἔμπεδον, οὐδὲ δύναντο
παυροτέρους περ ἐόντας ἀπώσασθαι παρὰ νηῶν·
οὐδέ ποτε Τρῶες Δαναῶν ἐδύναντο φάλαγγας
ῥηξάμενοι κλισίῃσι μιγήμεναι ἠδὲ νέεσσιν.
410 ἀλλ᾽ ὥς τε στάθμη δόρυ νήϊον ἐξιθύνει
τέκτονος ἐν παλάμῃσι δαήμονος, ὅς ῥά τε πάσης
εὖ εἰδῇ σοφίης ὑποθημοσύνῃσιν Ἀθήνης,
ὣς μὲν τῶν ἐπὶ ἶσα μάχη τέτατο πτόλεμός τε·
ἄλλοι δ᾽ ἀμφ᾽ ἄλλῃσι μάχην ἐμάχοντο νέεσσιν,
415 Ἕκτωρ δ᾽ ἄντ᾽ Αἴαντος ἐείσατο κυδαλίμοιο.
τὼ δὲ μιῆς περὶ νηὸς ἔχον πόνον, οὐδὲ δύναντο
οὔθ᾽ ὁ τὸν ἐξελάσαι καὶ ἐνιπρῆσαι πυρὶ νῆα
οὔθ᾽ ὁ τὸν ἂψ ὤσασθαι, ἐπεί ῥ᾽ ἐπέλασσέ γε δαίμων.
ἔνθ᾽ υἷα Κλυτίοιο Καλήτορα φαίδιμος Αἴας,
420 πῦρ ἐς νῆα φέροντα, κατὰ στῆθος βάλε δουρί·
δούπησεν δὲ πεσών, δαλὸς δέ οἱ ἔκπεσε χειρός.
Ἕκτωρ δ᾽ ὡς ἐνόησεν ἀνεψιὸν ὀφθαλμοῖσιν
ἐν κονίῃσι πεσόντα νεὸς προπάροιθε μελαίνης,
Τρωσί τε καὶ Λυκίοισιν ἐκέκλετο μακρὸν ἀΰσας·
425 «Τρῶες καὶ Λύκιοι καὶ Δάρδανοι ἀγχιμαχηταί,
μὴ δή πω χάζεσθε μάχης ἐν στείνεϊ τῷδε,
ἀλλ᾽ υἷα Κλυτίοιο σαώσατε, μή μιν Ἀχαιοὶ
τεύχεα συλήσωσι νεῶν ἐν ἀγῶνι πεσόντα.»
Ὣς εἰπὼν Αἴαντος ἀκόντισε δουρὶ φαεινῷ.
430 τοῦ μὲν ἅμαρθ᾽, ὁ δ᾽ ἔπειτα Λυκόφρονα, Μάστορος υἱόν,
Αἴαντος θεράποντα Κυθήριον, ὅς ῥα παρ᾽ αὐτῷ
ναῖ᾽, ἐπεὶ ἄνδρα κατέκτα Κυθήροισι ζαθέοισι,
τόν ῥ᾽ ἔβαλεν κεφαλὴν ὑπὲρ οὔατος ὀξέϊ χαλκῷ,
ἑσταότ᾽ ἄγχ᾽ Αἴαντος· ὁ δ᾽ ὕπτιος ἐν κονίῃσι
435 νηὸς ἄπο πρύμνης χαμάδις πέσε, λύντο δὲ γυῖα.
Αἴας δὲ ῥίγησε, κασίγνητον δὲ προσηύδα·
«Τεῦκρε πέπον, δὴ νῶϊν ἀπέκτατο πιστὸς ἑταῖρος
Μαστορίδης, ὃν νῶϊ Κυθηρόθεν ἔνδον ἐόντα
ἶσα φίλοισι τοκεῦσιν ἐτίομεν ἐν μεγάροισι·
440 τὸν δ᾽ Ἕκτωρ μεγάθυμος ἀπέκτανε. ποῦ νύ τοι ἰοὶ
ὠκύμοροι καὶ τόξον, ὅ τοι πόρε Φοῖβος Ἀπόλλων;»

***

Ευχήθη αυτός κι εβρόντησεν ο πάνσοφος Κρονίδης
καθώς του έφθασαν οι ευχές του γέροντος Νηλείδη.
Κι οι Τρώες άμα του Διός εγνώρισαν τον κτύπον
380 με λύσσαν νέαν όρμησαν επάνω στους Αργείους.
Και ως μέγα κύμα στα πλατιά πελάγη, αν το εμψυχώνει
ο άνεμος, που δύναμις στα κύματα είναι πρώτη,
χύνετ᾽ επάνω απ᾽ τα πλευρά στου καραβιού το στρώμα,
όμοια κι οι Τρώες με βοήν κατέβαιναν το τείχος,
385 έφθασαν με τ᾽ αμάξια τους στες πρύμνες και σ᾽ εκείνα
ορθοί με λόγχες δίστομες αντίκρυ επολεμούσαν,
κι οι Αχαιοί στα ολόμαυρα καράβι᾽ ανεβασμένοι
με μακριά κοντάρια, που είχαν μες στα πλοία,
θαλασσομάχα, κολλητά, στες άκρες χαλκοφόρα.
390 Και όσον οι Τρώες κι οι Αχαιοί στο τείχος πολεμούσαν
απ᾽ τα καράβια μακράν, ο Πάτροκλος καθόνταν
εις του Ευρυπύλου την σκηνήν κι εκείνον με ομιλίες
έτερπε και με βότανα την δυνατήν πληγήν του
του άλειφε, να ημερωθούν οι πόνοι που τον σφάζαν.
395 Αλλ᾽ άμα ενόησεν εμπρός να προχωρούν οι Τρώες
στο τείχος και των Δαναών βοή φυγής ακούσθη,
εστέναξε κι εβρόντησε τα χέρια στα μεριά του
και με παράπον᾽ έλεγεν: «Ευρύπυλε, αν και χρείαν
μ᾽ έχεις, δεν δύναμ᾽ εγώ πλια σιμά σου εδώ να μένω·
400 αγώνας άναψε φρικτός· ας σε καλοκαρδίσει
ο ακόλουθος· θα δράμω εγώ να εβρώ τον Αχιλλέα
να τον κινήσω εις πόλεμον· δύναμις ίσως θεία
μου δώσει με τα λόγια μου ν᾽ ανάψω την ψυχήν του·
πολύτιμ᾽ είναι συμβουλή του φίλου προς τον φίλον».
405 Αυτά ᾽πε και ανεχώρησεν· και στην ορμήν των Τρώων
άσειστοι εμέναν οι Αχαιοί, και αν και πλιότερ᾽ ήσαν
δεν δύναντο απ᾽ τα πλοία τους μακράν να τους κρατήσουν
ουδέ οι Τρώες δύναντο τες φάλαγγες να σπάσουν
των Δαναών και στες σκηνές να πέσουν και στα πλοία.
410 Και όπως η στάφνη, αν την κρατεί καλού τεχνίτη χέρι,
που όλα τον δίδαξ᾽ η Αθηνά τ᾽ απόκρυφα της τέχνης,
σιάζει δοκάρι καραβιού και ορθά το κανονίζει·
όμοια και αυτοί με ισόμετρον αγώνα επολεμούσαν,
και άλλοι προς άλλην μάχονταν, άλλοι προς άλλην πρύμνην.
415 Στον μέγαν Αίαντ᾽ όρμησεν ο Έκτωρ και για μίαν
πρύμνην οι δύο πάλαιαν· ούδ᾽ ημπορούσε τούτος
να σπρώξει εκείνον και φωτιά να βάλει στο καράβι,
αλλ᾽ ούτ᾽ ο Αίας δύνονταν τον άλλον ν᾽ αποδιώξει,
ότι θεός τον έφερε· και τότε τον Κλυτίδην
420 Καλήτορα κει πόφερνε το πυρ εις το καράβι
λόγχισ᾽ ο Αίας, κι έπεσε με το δαυλί στο χώμα.
Και ως είδ᾽ εμπρός στα μάτια του τον ξάδελφον να πέσει
ο Έκτωρ κει κατέμπροσθεν στ᾽ ολόμαυρο καράβι
μακριάν έσυρε φωνήν στους Τρώας και Λυκίους:
425 «Τρώες, Λύκιοι, Δάρδανοι και σεις, κονταρομάχοι,
μέσα εις τέτοιαν στένωσιν μη φύγετε απ᾽ την μάχην,
εμπρός στες πρύμνες έπεσε το τέκνο του Κλυτίου,
προφθάστε μην οι Αχαιοί γυμνώσουν τον νεκρόν του».
Είπε, την λόγχην την λαμπρήν στον Αίαντ᾽ ακοντίζει,
430 δεν τον επήρε και αντ᾽ αυτού τον Μαστορίδην ήβρε
Λυκόφρονα Κυθήριον, που εζούσε ακόλουθός του,
αφού τα θεία Κύθηρα για φόνον είχε αφήσει·
η λόγχη επάνω από τ᾽ αυτί στην κεφαλήν του εμπήκε,
ως έστεκε στου Αίαντος το πλάγι, και απ᾽ την πρύμνην
435 τ᾽ ανάσκελά ᾽πεσε νεκρός ερρίγωσεν ο Αίας
κι εφώναξε τον αδελφόν: «Ω Τεύκρε αγαπημένε,
τον σύντροφον μας φόνευσαν πιστόν μας Μαστορίδην,
που ξένον απ᾽ τα Κύθηρα τον πήραμε στο σπίτι
κι ίσια τον εσεβόμασθε με τους γλυκείς γονείς μας·
440 ο Έκτωρ τον εφόνευσε· το τόξο και τα βέλη
τα φονικά τι γίνονται, που σόχει δώσει ο Φοίβος; »

Οδηγός για σωστούς τεμπέληδες

Η λέξη τεμπέλης (τεμπελιά) προέρχεται από την τουρκική λέξη tembel, που σημαίνει νωθρός, αυτός που δεν θέλει να εργαστεί ή να κουραστεί. Υπάρχουν όμως πολλά είδη τεμπελιάς και νωθρότητας. Κάποια τα επιλέγουμε συνειδητά γιατί έτσι είμαστε οι άνθρωποι, προσπαθούμε να βρούμε τον εύκολο δρόμο να κάνουμε κάτι. Kι αυτό δεν είναι κακό, ειδικά αν ο πιο εύκολος δρόμος ταυτίζεται με τον πιο αποτελεσματικό.

Εκεί κάπου, έρχεται ένας είδος κάπως διαφορετικό από τα γνωστά μας, εκείνο της «παραγωγικής» τεμπελιάς. Η θεμιτή, εκείνη που κάνει τους ανθρώπους να σκεφτούν ευκολότερους και γρηγορότερους τρόπους να κάνουν κάτι, τους ξυπνάει και τους παρακινεί να γίνουν δημιουργικοί. Τρόπους πιο ανώδυνους, που δε θα απαιτήσουν ιδιαίτερα προσόντα, δύναμη η κόπο. Είναι μια στιγμή που το ανθρώπινο μυαλό ανάγει την τεμπελιά σε τέχνη! Μια τέχνη που απαιτεί μαεστρία, μεράκι, εξυπνάδα και πολλή, πολλή φαντασία.

Δεν είναι εύκολο να κάθεσαι αραχτός στον καναπέ με το καφεδάκι σου και να καταφέρνεις να κάνεις πράγματα που άλλοι πασχίζουν κι αγωνίζονται. Κάπως έτσι, ακόμα κι η επιστήμη καταλήγει ότι όσο πιο πολύ τεμπελιάζει κάποιος παραγωγικά, τόσο πιο ευφυής είναι. Ευφυής, γιατί θέλει μυαλό να μπορείς να κινείς τα νήματα ενώ στην ουσία δε χύνεις σταγόνα ιδρώτα. Γιατί απαιτεί γνώσεις να καταστρώνεις το πλάνο σου χωρίς μα χρειαστεί να κουνηθείς από τη βολή σου.

Στις περισσότερες περιπτώσεις βέβαια, οι γύρω νιώθουν ότι ο τεμπέλης θα είναι ή ήταν από πάντα τεμπέλης, ή απλώς φυγόπονος. Θα πρέπει όμως να συνυπολογίσουμε πολλούς παράγοντες που μας οδηγούν σ’ αυτή τη γλυκιά νωθρότητα που δε θέλουμε ν’ αποχωριστούμε καθώς και τα κίνητρα που έχουμε πίσω από αυτή. Μερικοί από αυτούς είναι με τι πρότυπα και παραδείγματα μεγαλώσαμε, πώς μάθαμε να χειριζόμαστε τις καταστάσεις, τι προσδοκίες έχουμε από τη ζωή μας, αν είμαστε δραστήριοι ή όχι, αν έχουμε μανία με τον έλεγχο και την πρωτοβουλία ή τις προθεσμίες, που όλα είναι στοιχεία που επηρεάζουν την ύπαρξη τεμπελιάς ή μη. Επίσης σημαντικό, το πώς οι γύρω μας μάς αντιμετώπιζαν και μάς φέρονταν. Πώς μάς κρίνουν και μάς κατευθύνουν.

Επί της ουσίας όμως, χρειάζεται στρατηγική και προγραμματισμό για να γίνεις σωστός τεμπέλης. Πρέπει να καταστρώσεις σχέδιο και να καταγράψεις όλ’ αυτά που σε δυσκολεύουν. Να συνυπολογίσεις τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα. Να κάνεις πολύπλοκους συνδυασμούς και τελικά να τα βάλεις κάτω και να βρεις τον τρόπο να τ’ αποφύγεις. Από το πώς δε θα σηκωθείς, ενώ έχεις βολευτεί στον καναπέ, να πιείς νεράκι ενώ διψάς του θανατά, μέχρι το πώς θα πείσεις τους πάντες ότι εσύ είσαι ο άτυχος κι όχι ο αναβλητικός, μέχρι να βρεθεί κάποιος που θα σου κάνει το θέλημα. Θέλει θράσος και τόλμη η τεμπελιά. Μερικές φορές είναι πολύ πιο δύσκολο να κάθεσαι ακίνητος από το να κινείσαι, άπραγος από το να προσπαθείς.

Τι γίνεται όμως αν θεωρείσαι τεμπέλης επειδή προτιμάς να κάνεις πράγματα με πιο χαλαρούς ρυθμούς σ’ έναν κόσμο που κινείται με ιλιγγιώδεις ταχύτητες; Όταν απλώς είσαι σε φάση που θες να κάνεις μια παύση από όλα και ν’ αράξεις χαλαρός ν’ απολαύσεις τον καφέ σου κι οι άλλοι σε θεωρούν τεμπέλη. Γιατί να πρέπει να δώσεις εξηγήσεις επειδή θέλεις να το πας πιο χαλαρά;

Καμιά φορά καλό θα ήταν ν’ ακούμε και λίγο το σώμα μας και το μυαλό μας, όταν λίγο πριν το τελειωτικό κάψιμο, μας ζητάει να το πάμε λίγο πιο χαλαρά. Να πατήσουμε παύση σε όλα αυτά που μας πονάνε, μας κουράζουν και μας δυσκολεύουν. Ανά στιγμές ίσως να επιλέγουμε ασυνείδητα να γίνουμε τεμπέληδες γιατί μας το ζητάει το σώμα μας. Επειδή έχουμε προσπαθήσει αρκετά και δε μας βγήκε να επιλέξουμε την απραγία, επειδή κουραστήκαμε να τρέχουμε να επιλέξουμε να σταθούμε ακίνητοι. Επειδή δε θέλουμε άλλο να συμμετέχουμε σε κάτι.

Παρ’ όλα αυτά, μια λεπτή ίσως κι αδιόρατη γραμμή χωρίζει τις παραπάνω μορφές τεμπελιάς από την κατάθλιψη ή την παραίτηση. Ο συνδυασμός όλων αυτών μαζί δεν οδηγεί ποτέ σε καλά αποτελέσματα. Το να χάσουμε το ενδιαφέρον για ζωή ή να επιλέξουμε την τεμπελιά γιατί δε μας βγήκε κάτι με την πρώτη, δεν πρέπει να αποτελεί επιλογή. Ναι, η ζωή είναι περίεργη και δύσκολη, όλα γύρω μας μπορεί να κινούνται ταχύτατα αλλά πάντα θα μπορούμε να βρούμε τρόπο να πάρουμε μια ανάσα και να συνεχίσουμε. Αυτή η ανάσα για κάποιους μπορεί να είναι μια στιγμή, για άλλους τρόπος ζωής, που κάποιοι θα χαρακτηρίσουν τεμπελιά. Στο τέλος, όμως, σημασία έχει να τα έχεις καλά εσύ με τον εαυτό σου, να σ’ ευχαριστεί η τεμπελιά σου και να περνάτε καλά παρέα.

Σε αγαπώ από τα βάθη του εγκεφάλου μου

Στην κωμωδία του Ουίλιαμ Σαίξπηρ “Ο Έμπορος της Βενετίας” η ηρωίδα του έργου Πόρτια τραγουδά:

“Πες μου, από που προέρχεται η ερωτική επιθυμία…
από την καρδιά ή το κεφάλι…;”

Αν κοιτάξετε τις κάρτες για την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, είναι ξεκάθαρο ότι η αγάπη γεννιέται στην καρδιά και όχι στο κεφάλι. Όλες οι κάρτες έχουν κόκκινες καρδιές επάνω τους. Αλλά κάνουν όλοι λάθος. Η αγάπη, στην πραγματικότητα, ζει στον εγκέφαλο.

Η ασημαντότητα της καρδιάς για την αγάπη έχει αποδειχθεί επαρκώς από τους χειρουργούς μεταμοσχεύσεων καρδιάς. Οι λήπτες καρδιακών μοσχευμάτων δεν ερωτεύονται τους εραστές των νεκρών δοτών, παρά το τι βλέπουμε απ' το Χόλυγουντ. Σίγουρα αυτό αποδεικνύει ότι κάπου αλλού κατοικεί η αγάπη και όχι στην καρδιά.

Περαιτέρω υποστήριξη για το πραγματικό σπίτι της αγάπης προέρχεται από τη νευροεπιστήμη. Αυτή δείχνει ότι αγάπη είναι μια σύνθετη λειτουργία, η οποία περιλαμβάνει την αξιολόγηση, τα κίνητρα που κατευθύνονται από στόχους, την ανταμοιβή, την αυτοαναπαράσταση και την εικόνα του σώματος - κανένα από τα οποία δεν μπορεί να βρεθεί στην καρδιά.

Στον σωστό δρόμο

Ιστορικά, η λανθασμένη απόδοση της αγάπης στην καρδιά μπορεί να εντοπιστεί στους αρχαίους Αιγύπτιους της τρίτης χιλιετίας π.κ.χ.. Θεωρούσαν ότι η καρδιά είναι η έδρα της σκέψης, της μνήμης, της βούλησης και του συναισθήματος. Οι καρδιές, τα στομάχια και τα έντερα θεωρούνταν σημαντικά για τη μετά θάνατον ζωή, αλλά όχι ο εγκέφαλος. Πριν από την ταφή, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι αδιαφορούσαν για τον εγκέφαλο, οπότε για χιλιετίες ενταφίαζαν τους φαραώ χωρίς εγκέφαλο για τη… μεταθανάτια ζωή τους.

Το πρόβλημα με τον εγκέφαλο είναι ότι, σε αντίθεση με την καρδιά, δεν φτερουγίζει όταν οι ερωτευμένοι φιλιούνται.

Ο επιστήμονας που πιστώνεται με την ανακάλυψη της σχέσης μεταξύ του νου και του εγκεφάλου ήταν ο Αλκμαίων (περίπου 520-450 π.κ.χ., πιθανώς μαθητής του Πυθαγόρα), ο οποίος έζησε στην ελληνόφωνη αποικία του Κρότωνα (Κροτόνε της σημερινής νότιας Ιταλίας). Πιστεύεται ότι ο Αλκμαίων οδηγήθηκε στο εκπληκτικό του συμπέρασμα παρατηρώντας ότι όλες οι αισθήσεις συνδέονται με τον εγκέφαλο μέσω δομών που μοιάζουν με κανάλια. Σήμερα τις αποκαλούμε νεύρα.

Η ιδέα του Αλκμαίωνα πιστεύεται ότι πέρασε στο νησί της Κω, όπου εργαζόταν ο Ιπποκράτης (460-370 π.κ.χ.), ο σημαντικότερος γιατρός της αρχαιότητας. Ο Ιπποκράτης εξέφρασε μια εκπληκτικά σύγχρονη άποψη:

Οι άνθρωποι οφείλουν να γνωρίζουν ότι από τον εγκέφαλο, και μόνο από τον εγκέφαλο, πηγάζουν οι απολαύσεις, οι χαρές, το γέλιο και τα αστεία μας, καθώς και οι λύπες, ο πόνος, οι θλίψεις και τα δάκρυα. Μέσω αυτού, ειδικότερα, σκεφτόμαστε, βλέπουμε, ακούμε και διακρίνουμε το άσχημο από το όμορφο, το κακό από το καλό, το ευχάριστο από το δυσάρεστο...

Η άποψη του Ιπποκράτη θα μπορούσε να διδάσκεται σήμερα σε οποιοδήποτε τμήμα νευροεπιστήμης.

Ένα βήμα προς τα πίσω

Στη συνέχεια, τα πράγματα πήραν την κατηφόρα για τον εγκέφαλο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο Πλάτων (429-347 π.κ.χ.) διατήρησε την πρωτοκαθεδρία του εγκεφάλου και του απέδωσε την έδρα της λογικής, αθάνατης ψυχής. Όμως, στην τριμερή διαίρεση της ψυχής που έκανε, μπέρδεψε τα πράγματα και απέδωσε στην καρδιά τη συναισθηματική ψυχή.

Το χειρότερο χτύπημα στον εγκέφαλο προήλθε από τον Αριστοτέλη (384-322 π.κ.χ.), ο οποίος ήταν μαθητής του Πλάτωνα, ο μεγαλύτερος κλασικός βιολόγος και πρώτος ανατόμος. Ο Αριστοτέλης παρατήρησε ότι ο άνθρωπος έχει τον μεγαλύτερο εγκέφαλο για το μέγεθος του σώματός του, αλλά παραδόξως απέδωσε στον εγκέφαλο την "πεζή" λειτουργία της κυριολεκτικής ψύξης του αίματος. Τοποθέτησε την έδρα της ψυχής στην καρδιά.

Οι απόψεις του Αριστοτέλη απορρίφθηκαν ως παράλογες από τον Γαληνό (130-201 μ.κ.χ.), ο οποίος ήταν θαυμαστής του Ιπποκράτη και υπηρέτησε ως γιατρός του Ρωμαίου αυτοκράτορα Μάρκου Αυρηλίου. Ο Γαληνός πρότεινε ότι το ψυχικό πνεύμα (νους) διέμενε στις κοιλίες του εγκεφάλου και, μέσω των νεύρων, λάμβανε αισθητηριακές πληροφορίες και έλεγχε τους μυς.

Ενώ ο Πλάτων διατηρούσε την πρωτοκαθεδρία του εγκεφάλου για τα συναισθήματα, ο μαθητής του Αριστοτέλης τοποθετούσε την έδρα της ψυχής στην καρδιά.

Η καρδιοκεντρική (Αριστοτέλης) και η εγκεφαλοκεντρική (Γαληνός) θεωρία της ψυχής/του νου/των συναισθημάτων μάχονταν μεταξύ τους μέχρι την αυγή της σύγχρονης επιστήμης.

Τεχνολογία και Αλήθεια

Η σύγχρονη επιστήμη όχι μόνο έχει απορρίψει την καρδιά ως έδρα της αγάπης, αλλά σημειώνει πρόοδο στον εντοπισμό συγκεκριμένων δομών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στα ερωτικά, γνωστικά, συναισθηματικά και συμπεριφορικά στοιχεία της αγάπης.

Η πρώτη σημαντική εργασία για το θέμα αυτό δημοσιεύθηκε το 2000. Οι ερευνητές μελέτησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα ανθρώπων που ήταν βαθιά ερωτευμένοι μέσω λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, ενώ έβλεπαν φωτογραφίες των συντρόφων τους (σε σύγκριση με φίλους παρόμοιας ηλικίας και φύλου).

Ενεργοποιήθηκαν το caudate/putamen (περιοχή του εγκεφάλου που λαμβάνει ντοπαμίνη και εμπλέκεται με την ανταμοιβή), η μεσαία νησίδα (μια πολυαισθητηριακή περιοχή που εμπλέκεται στην κατανομή της προσοχής και στον έλεγχο του καρδιακού ρυθμού) και η πρόσθια περιφέρεια (περιοχή που εμπλέκεται στην αυτόνομη ρύθμιση, το συναίσθημα και την ψυχαναγκαστική συμπεριφορά). Η αμυγδαλή (περιοχή που εμπλέκεται στον φόβο) απενεργοποιήθηκε.

Οι ερευνητές έχουν έκτοτε επεκτείνει αυτές τις παρατηρήσεις δείχνοντας ότι η σεξουαλική επιθυμία και ο έρωτας στρατολογούν ορισμένες κοινές δομές του εγκεφάλου που προάγουν τις σωματικές αισθήσεις, την προσδοκία ανταμοιβής και την κοινωνική νόηση.

Η αντίληψη ότι η αγάπη δεν κατοικεί στην καρδιά αλλά στον εγκέφαλο είναι πλέον τόσο εδραιωμένη όσο και η θεωρία της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης του πλανήτη. Προφανώς, ήρθε η ώρα να εγκαταλειφθεί η λανθασμένη καρδιοκεντρική θεωρία της αγάπης και την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου οι ερωτευμένοι να ανταλλάσσουν εικόνες του οργάνου που είναι πραγματικά υπεύθυνο για τα συναισθήματά τους, το σχήμα του οποίου είναι εξίσου όμορφο με αυτό της καρδιάς.

Νίτσε: Αγαπώ αυτόν του οποίου η ψυχή είναι βαθιά, ακόμα και στο πλήγωμα

Αγαπώ αυτούς που δεν ξέρουν να ζουν παρά μόνο σαν καταβάτες, επειδή είναι υπερβάτες. Αγαπώ τους μεγάλους καταφρονητές, επειδή είναι οι μεγάλοι λάτρες, και βέλη που λαχταρούν την άλλη ακτή. Αγαπώ εκείνους που δεν ψάχνουν πρώτα ένα λόγο πέρα από τ’ αστέρια για να κατεβούνε και να θυσιαστούνε, αλλά θυσιάζουν τον εαυτό τους στη γη, ώστε η γη του Υπεράνθρωπου στη συνέχεια να έρθει.

Αγαπώ αυτόν που ζει για να μαθαίνει και αναζητεί να μαθαίνει, ώστε ο Υπεράνθρωπος στη συνέχεια να ζήσει. Έτσι αναζητεί τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που μοχθεί και εφευρίσκει, ώστε να χτίσει το σπίτι για τον Υπεράνθρωπο, και να προετοιμάσει γι’ αυτόν γη, ζώα, και φυτά: γιατί έτσι αναζητεί τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που αγαπάει την αρετή του: γιατί η αρετή είναι η βούληση προς κατάβαση, και ένα βέλος λαχτάρας.

Αγαπώ αυτόν που δεν κρατάει μερίδιο πνεύματος για τον εαυτό του, αλλά θέλει να είναι πλήρως το πνεύμα της αρετής του: έτσι περπατάει σαν πνεύμα πάνω απ’ τη γέφυρα. Αγαπώ αυτόν που κάνει την αρετή του κλίση και πεπρωμένο του: έτσι, για χάρη της αρετής του, είναι διατεθειμένος να συνεχίσει να ζει, διαφορετικά να μη ζήσει άλλο. Αγαπώ αυτόν που δεν επιθυμεί πολλές αρετές. Μια αρετή είναι περισσότερο αρετή από δύο, επειδή είναι περισσότερο κόμβος για να πιαστεί το πεπρωμένο κάποιου.

Αγαπώ αυτόν που η ψυχή είναι πλουσιοπάροχη, που δε θέλει ευχαριστώ και δεν τα επιστρέφει: αφού πάντα παρέχει και δεν επιθυμεί να κρατήσει για τον εαυτό του. Αγαπώ αυτόν που ντρέπεται όταν τα ζάρια πέφτουν ευνοϊκά γι’ αυτόν, και που στη συνέχεια ρωτάει: «Είμαι ανέντιμος παίχτης;» -επειδή είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει.

Αγαπώ αυτόν που σκορπάει λίγα χρυσά πριν από τα έργα, και πάντα κάνει περισσότερα απ’ ό,τι υποσχέθηκε: γιατί αναζητάει τη δική του κατάβαση. Αγαπώ αυτόν που δικαιολογεί τους μελλοντικούς και συγχωρεί τους παρελθόντες: γιατί είναι διατεθειμένος να υποχωρήσει στους τωρινούς. Αγαπώ αυτόν που δαμάζει τον Θεό του, επειδή αγαπάει τον Θεό του: γιατί πρέπει να υποχωρήσει δια της οργής του Θεού του.

Αγαπώ αυτόν του οποίου η ψυχή είναι βαθιά, ακόμα και στο πλήγωμα, και μπορεί να υποχωρήσει σε κάτι μικρό: έτσι περνάει εθελουσίως πάνω από τη γέφυρα. Αγαπώ αυτόν του οποίου η ψυχή είναι τόσο υπερπλήρης, που ξεχνάει τον εαυτό του, και όλα τα πράγματα είναι μέσα του: έτσι όλα τα πράγματα γίνονται η κάθοδός του.

Αγαπώ αυτόν που είναι ελεύθερο πνεύμα και ελεύθερη καρδιά: έτσι το κεφάλι του είναι μόνο τα σπλάχνα της καρδιάς του, η καρδιά του, όμως, προκαλεί την κατάβασή του. Αγαπώ όλους όσοι είναι σαν βαριές σταγόνες που πέφτουν μια-μια απ’ το μαύρο σύννεφο που χαμήλωσε πάνω απ’ τον άνθρωπο: προμηνύουν τον ερχομό της αστραπής, και υποχωρούν σαν προάγγελοι.

Φρίντριχ Βίλχελμ Νίτσε

WILLIAM SHAKESPEARE: Όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή

Όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή,
Και όλοι οι άνδρες και οι γυναίκες απλώς οι ηθοποιοί-
Έχουν τις εξόδους και τις εισόδους τους,
Και ένας άνθρωπος στην εποχή του παίζει πολλά μέρη,
Οι πράξεις του είναι επτά αιώνες. Στην αρχή, το βρέφος,

Κλαψουρίζοντας και κάνοντας εμετό στα χέρια της νοσοκόμας.
Μετά ο γκρινιάρης μαθητής, με την τσάντα του
Και με λαμπερό πρόσωπο το πρωί, έρχεται σαν σαλιγκάρι
Απρόθυμα στο σχολείο. Και μετά ο εραστής,
Αναστενάζοντας σαν το καμίνι, με μια θλιβερή μπαλάντα
Φτιαγμένη για τα φρύδια της ερωμένης του. Μετά ένας στρατιώτης,
Γεμάτος περίεργους όρκους και γενειοφόρος σαν τον συνέταιρο,
Έχοντας ζήλο για την τιμή, ξαφνικός και γρήγορος σε διαμάχη,
Αναζητώντας τη φήμη της φούσκας
Ακόμη και στο στόμα του κανονιού. Και μετά η δικαιοσύνη,
Σε δίκαιη στρογγυλή κοιλιά με καλή επένδυση καπόρι,
Με τα μάτια σοβαρά και γενειάδα επίσημης κοπής,
Γεμάτη από σοφά αποφθέγματα και σύγχρονες περιπτώσεις.
Και έτσι παίζει τον ρόλο του. Η έκτη ηλικιακή βάρδια
Στο κομψό και φουσκωτό παντελόνι,
Με γυαλιά στη μύτη και πουγκί στο πλάι-
Το νεανικό μανίκι του, καλά σωζόμενο, ένας κόσμος πάρα πολύ ευρύς
Για το συρρικνωμένο στέλεχός του και τη μεγάλη του ανδρική φωνή,
Στρέφοντας ξανά προς τα παιδικά πρίμα, φυσάει
Και σφυρίζει στον ήχο του. Τελευταία σκηνή όλων,
Αυτή τελειώνει αυτή την παράξενη γεμάτη γεγονότα ιστορία,
Είναι η δεύτερη παιδικότητα και η απλή λήθη,
Χωρίς δόντια, χωρίς τα μάτια, χωρίς γεύση, χωρίς τα πάντα.

William Shakespeare

ΠΑΘΟΣ ΠΑΝΤΟΥ

Συχνά συγχέουμε το πάθος με την αποφασιστικότητα, την σιγουριά και την αγάπη. Αλλά το πάθος είναι μια ισχυρή επιθυμία που μπορεί να μας οδηγήσει σε υπέροχα πράγματα. Είναι ένα συναίσθημα που μας οδηγεί σε πράξεις. Χωρίς δράση, το πάθος δεν οδηγεί πουθενά. Το πάθος τροφοδοτεί τις πράξεις μας. Όμως τι ακριβώς είναι το πάθος;

Μια επιθυμία που τροφοδοτείται από το πάθος οδηγεί σε σπουδαία πράγματα. Μπορεί για παράδειγμα σε κάποιον να αρέσει το σκέιτμπορντ, αλλά να μην έχει την αποφασιστικότητα να αντέξει τους τραυματισμούς που μπορεί να προκύψουν. Για αυτό και δεν μπορεί να καταφέρει να είναι τόσο καλός. Δεν έχει πάθος για αυτό που κάνει.

Το πάθος μας βοηθά να ξεπερνάμε τις δυσκολίες. Δεν μας ενδιαφέρουν τα εμπόδια γιατί έχουμε τη θέληση να τα ξεπεράσουμε. Όλοι έχουμε την ικανότητα να δημιουργήσουμε τη ζωή που επιθυμούμε. Το μυστικό για να ζήσουμε τη ζωή των ονείρων μας είναι να ανακαλύψουμε το πάθος μας.

Η ανακάλυψη του πάθους για τον κάθε άνθρωπο είναι ένα μοναδικό ταξίδι. Δεν χρειάζεται να απογοητεύεστε αν ακόμη δεν το έχετε ανακαλύψει, με προσπάθεια και υπομονή θα τα καταφέρετε. Όταν βρείτε το πάθος σας μην σταματάτε και σίγουρα θα επιτύχετε.

Από την άλλη πλευρά αν έχετε ανακαλύψει το πάθος σας και δεν κάνετε τίποτα για αυτό, τότε σίγουρα η επιτυχία δεν θα έρθει από μόνη της. Όποιο πάθος και να έχουμε αν δεν κάνουμε κάτι για αυτό, τότε είναι άχρηστο.

Ίσως να έχουμε μια καλή δουλειά με την οποία πληρώνουμε τους λογαριασμούς μας αλλά δεν μας επιτρέπει να ακολουθήσουμε το πάθος μας. Φοβόμαστε τι θα συμβεί αν τα πράγματα αλλάξουν. Η αλλαγή μπορεί να μοιάζει τρομακτική αλλά δεν είναι και αυτό θα το ανακαλύψουμε μόνο όταν δούμε πόσο όμορφα πράγματα υπάρχουν έξω από τη ζώνη άνεσής μας.

Μόνοι μας γράφουμε την ιστορία της ζωής μας. Μην συμβιβάζεστε με τα ελάχιστα επειδή αυτό λειτουργεί αυτή τη στιγμή. Ποτέ δεν θα μάθετε τι μπορείτε να καταφέρετε αν δεν φτάσετε στα όριά σας.

Ακόμη και αν παλεύουμε για το πάθος μας, μπορεί να συναντήσουμε εμπόδια και να αποτύχουμε. Όμως αυτό δεν χρειάζεται να μας παίρνει από κάτω. Αυτό συμβαίνει όταν θέλουμε να υλοποιήσουμε τους στόχους μας. Θα αφήσετε τις αποτυχίες να σαμποτάρουν την επιτυχία σας;

Αν δεν μπορείς να βρεις τον σκοπό σου, βρες το πάθος σου. Το πάθος θα σε οδηγήσει σε μια ζωή με σκοπό!

Οι περισσότεροι από εμάς ζούμε μια ζωή χωρίς σκοπό ή νόημα. Γι’ αυτό, έχουμε την τάση να αποπροσανατολιζόμαστε και να χάνουμε το δρόμο μας κάπου στη μέση. Οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι έχουν ανακαλύψει το πάθος τους.

Η πλειοψηφία των επιτυχημένων ανθρώπων στον κόσμο έχει βρει το ταλέντο του, το πάθος του. Όλοι μας μπορούμε να διαπρέψουμε στη ζωή μας, αρκεί να βρούμε το πάθος μας.

Η ζωή δεν σημαίνει ότι πρέπει να πηγαίνουμε βιαστικά από το ένα πράγμα στο άλλο. Στην πραγματικότητα, αν θέλουμε να βρούμε το πάθος μας, τότε είναι η στιγμή να επιβραδύνουμε και να δούμε καλύτερα ποιοι πραγματικά είμαστε.

Σίγουρα θα βρούμε απαντήσεις σε όλες στις ερωτήσεις που μας βασανίζουν αν ρίξουμε τους ρυθμούς μας και δούμε τι πραγματικά θέλουμε από τον εαυτό μας. Η ψυχοθεραπεία είναι ένας μοναδικός τρόπος για να ανακαλύψουμε το βαθύτερο νόημα της ζωής.

Είναι σημαντικό να κάνουμε αλλαγές την κατάλληλη στιγμή

Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι η ζωή είναι στα χέρια τους. Πολλές φορές κατηγορούμε τους άλλους για τις αποτυχίες μας, αλλά όταν συνειδητοποιούμε ότι έχουμε την ικανότητα να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και να εξελιχθούμε τότε γινόμαστε πιο ικανοί. Είναι σημαντικό να κάνουμε αλλαγές την κατάλληλη στιγμή. Έχουμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε τη ζωή μας.

Όλοι μας έχουμε ταλέντα, δυνάμεις και δεξιότητες. Ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και μοναδικός. Προσπαθήστε να ανακαλύψετε σε τι είστε καλοί. Πρέπει να είναι κάτι που σας βγαίνει φυσικά. Δουλέψτε τα φυσικά σας ταλέντα και έτσι θα μπορέσετε να διαπρέψετε. Και το σημαντικότερο, θα νιώθετε χαρά επειδή κάνετε αυτό που αγαπάτε.

Μπορούμε και θέλουμε

Αυτή είναι μια δήλωση που είναι ανάγκη να επαναλαμβάνουμε στον εαυτό μας κάθε μέρα. Καλλιεργώντας την αυτοπεποίθησή μας και την πίστη στον εαυτό μας, φυτεύουμε έμμεσα μια θετική ιδέα στο μυαλό μας. Ο μόνος τρόπος για να διατηρήσουμε το πάθος μας και να μείνουμε συγκεντρωμένοι στον στόχο μας είναι να πιστεύουμε στον εαυτό μας και ότι μπορούμε να καταπολεμήσουμε όλους τους φόβους μας.

Αναγνωρίζουμε τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα

Όταν μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα τότε μόνο μπορούμε να κάνουμε τις απαραίτητες αλλαγές. Ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο είναι μια κατάσταση ή ένα συναίσθημα που μας σαμποτάρει. Αυτό είναι μια ένδειξη να τα αναγνωρίσουμε και να τα ξεπεράσουμε.

Εκδηλώνουμε τα συναισθήματά μας

Ο καλύτερος τρόπος για να ξεκαθαρίσουμε ποιο είναι το πάθος μας είναι να ξεκαθαρίσουμε όσα υπάρχουν στο μυαλό μας. Αυτό μπορεί να γίνει εκδηλώνοντας τα συναισθήματά μας. Μερικοί άνθρωποι γράφουν τις σκέψεις τους, ενώ άλλοι προτιμούν να μιλούν για όσα αισθάνονται. Σε κάθε περίπτωση, είναι καλό να εκφράζουμε τα συναισθήματα και τις ιδέες μας.

Αφήνουμε στην άκρη τις αναστολές μας

Τι φοβάστε; Την αποτυχία, την εγκατάλειψη από τους φίλους ή την οικογένεια ή το θάνατο; Όταν γνωρίζουμε τους μεγαλύτερους φόβους μας, τότε μπορούμε να ανακτήσουμε τον έλεγχο και να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας.

Δεν χρειάζεται να ανησυχούμε πάντα για τα αποτελέσματα. Στόχος είναι να απολαμβάνουμε την κάθε στιγμή. Όταν δίνουμε έμφαση στις αποτυχίες του παρελθόντος, δεν έχουμε το θάρρος να κυνηγήσουμε τα όνειρά μας. Να θυμάστε, να κοιτάτε μπροστά και όχι πίσω.

Παραμένουμε αυθεντικοί

Πολλοί άνθρωποι θέλουν να γίνουν κάτι άλλο από αυτό που είναι. Όμως αυτό έχει αποτέλεσμα; Φυσικά και όχι. Μόνο η ειλικρίνεια θα μας οδηγήσει στο πάθος μας. Δεν χρειάζεται να ακολουθούμε την επιτυχία κάποιου άλλου, αρκεί να βρούμε σε τι είμαστε εμείς καλοί.

Παίρνουμε ρίσκα

Ζούμε μόνο μια φορά. Πολλοί από εμάς δεν εξερευνούν τις δυνατότητές τους επειδή φοβούνται. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να θέλει να κάνει extreme sports, όμως ο φόβος μπορεί να τον σταματά. Φτάνει έτσι σε μια ηλικία που δεν μπορεί να κάνει το πάθος του πραγματικότητα και μετανιώνει που δεν πήρε το ρίσκο νωρίτερα.

Όταν εξερευνούμε όσα μας αρέσουν, πέφτουμε πάνω σε μια ιδέα ή ευκαιρία που φαίνεται εξαιρετικά ελκυστική. Μπορεί να είναι η δουλειά των ονείρων μας, ή μια ευκαιρία να εξερευνήσουμε ένα χόμπι μας. Όταν αυτό συμβαίνει, δεν χρειάζεται να το αναλύουμε υπερβολικά αλλά να το τολμάμε.

Ο χρόνος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μας. Εμποδίζει την εξέλιξη και την παραγωγικότητά μας. Η αναβλητικότητα θα μας κάνει τελικά να μετανιώσουμε που δεν αρπάξαμε την ευκαιρία στην ώρα της.

Αναγνωρίζουμε τις αδυναμίες μας

Τα όνειρά μας δεν εκπληρώνονται πάντα. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να θέλει να γίνει διάσημος τραγουδιστής όμως η φωνή του να μην είναι αρκετά καλή. Όταν αναγνωρίζουμε τις αδυναμίες μας, τότε μπορούμε να κυνηγήσουμε ελεύθερα τα όνειρά μας. Μπορεί τελικά, το συγκεκριμένο άτομο να μην γίνει διάσημος τραγουδιστής αλλά ένας ταλαντούχος μουσικός.

Ανακαλύπτουμε τα κίνητρά μας

Για πολλούς ανθρώπους, δυστυχώς, τα χρήματα είναι κύριος παράγοντας στη ζωή τους. Έτσι καταλήγουν να έχουν μια ρουτίνα που σιχαίνονται. Είναι απολύτως κατανοητό ότι τα χρήματα βοηθούν να έχουμε μια καλή ζωή. Ωστόσο, το πάθος και τα χρήματα δεν συμπληρώνουν το ένα το άλλο.

Όταν το πάθος μας παρακινεί, δεν ανησυχούμε για τα χρήματα. Μπορεί να δουλεύουμε με λίγα χρήματα για αυτό που αγαπάμε. Αν έχουμε πάθος για αυτό που κάνουμε, τότε τα χρήματα θα έρθουν αυτόματα στο δρόμο μας.

Η καρδιά σας θα σας δείξει το σωστό μονοπάτι.

NASA: Το Curiosity καταγράφει σύννεφα πάγου διοξειδίου του άνθρακα στον ουρανό του Άρη

Το απίστευτο βίντεο του ουρανού του Άρη που δείχνει σύννεφα καταγράφηκε από το ρόβερ Curiosity της NASA. Ωστόσο τα σύννεφα του «κόκκινου» πλανήτη αντί να είναι από νερό όπως στη Γη, αποτελούνται από πάγο διοξειδίου του άνθρακα λόγω του ύψους στο οποίο βρίσκονται.

Τα σύννεφα του Άρη διακρίνονται αμυδρά στην ατμόσφαιρα, επομένως απαιτούνται ειδικές τεχνικές απεικόνισης για να φανούν και να καταγραφούν σε βίντεο όπως αυτό των οκτώ δευτερολέπτων, που τραβήχτηκε από το Curiosity την 3.325η Αρειανή ημέρα, ή sol, της αποστολής του rover.

Σε ένα απόσπασμα, σκιές από τα σύννεφα φαίνονται να... κινούνται στο έδαφος, ενώ το άλλο καταγράφει τα σύννεφα στον ουρανό ακριβώς πάνω από το Curiosity.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των επιστημόνων τα σύννεφα βρίσκονται σχεδόν 80 χιλιόμετρα από την επιφάνεια του πλανήτη, ενώ λόγω της πολύ χαμηλής θερμοκρασίας σε αυτό το ύψος, η η NASA εκτιμάει ότι είναι φτιαγμένα από πάγο διοξειδίου του άνθρακα σε αντίθεση με τα σύννεφα πάγου νερού, τα οποία συνήθως βρίσκονται σε χαμηλότερο υψόμετρο.

Η αποστολή Curiosity διευθύνεται από το Εργαστήριο Jet Propulsion της NASA, το οποίο διαχειρίζεται η Caltech στην Πασαντένα της Καλιφόρνια. Το Curiosity προσγειώθηκε στον Άρη στις 6 Αυγούστου 2012 και έκτοτε περιφέρεται γύρω από τον κρατήρα Gale συλλέγοντας και αναλύοντας δείγματα πετρωμάτων κάνοντας αναλύσεις επιτόπου με το φορητό χημικό εργαστήριο του.

Επίκτητος: Το μυστικό της ελευθερίας

Ο ανεμπόδιστος άνθρωπος, αυτός που όλα του ’ρχονται όπως θέλει, είναι ελεύθερος. Evω αυτός που είναι δυνατό να του φέρουν προσκόμματα, να τον εξαναγκάσουν ή να τον εμποδίσουν ή να τον μπλέξουν παρά τη θέλησή του σε μια κατάστα­ση, είναι δούλος.

Όμως, σε ποιον είναι αδύνατο να φέρει κανείς προσκόμματα; Σ’ αυτόν που δεν επιθυμεί τίποτα από τα ξένα.

Και ποια είναι τα ξένα; Αυτά που δεν είναι στο χέρι μας ούτε να τα έχουμε ούτε να μην τα έχουμε ούτε να τα έχουμε υπό μιαν ο­ρισμένη ποιότητα ή υπό ορισμένες συνθήκες.

Επομένως, το σώ­μα μας είναι κάτι ξένο, τα μέρη του δεν μας ανήκουν, η περιου­σία μας είναι ξένη. Αν λοιπόν πάσχεις για κάτι απ’ αυτά σαν να 'τανε δικό σου, θα τιμωρηθείς όπως αξίζει να τιμωρείται κάποιος που επιθυμεί ξένα πράγματα. Ο δρόμος που οδηγεί στην ελευθε­ρία, η μόνη απαλλαγή από τη δουλεία, είναι το να μπορέσεις κά­ποτε να πεις με όλη σου την ψυχή,

οδήγησε με, Δία, και συ Πεπρωμένο,
εκεί όπου από παλιά μ’ έχετε ορίσει.
Θ’ ακολουθήσω δίχως δισταγμό.

ΓΙΑ ΝΑ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΛΕΓΧΟΥΜΕ τις εν­τυπώσεις του νου’ τις «φαντασίες» μας. Τις εντυπώσεις που μας δίνουν οι αισθήσεις μας, τις ιδέες μας, τις απόψεις ότι κάτι είναι ευχάριστο ή ο­δυνηρό ή επιθυμητό κ.ο.κ. Η επιτυχία στη ζωή εξαρτάται από τον έλεγ­χο αυτών των φαντασιοκοπιών, έτσι ώστε να μη μας ελκύουν ανύπαρ­κτοι θεοί ούτε να μας ταλαιπωρούν ανύπαρκτα δεινά. Ο Επίκτητος λέει:

«Αν με ρωτήσεις ποιο αγαθό διαθέτει ο άνθρωπος, δεν θα ’χω να απα­ντήσω άλλο από το ότι διαθέτει κάποια ικανότητα να επιλέγει.».

Αλλά, θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει, αν μόνον η ψυχή μετράει, γιατί ασχολούνται οι άνθρωποι με τα υλικά πράγματα; Γιατί να μην περιφρονούν την πολιτική, την εργασία, την κοινωνική ζωή; Γιατί να μην αφοσιώνονται στον εσωτερικό τους κόσμο, αφήνοντας το φθαρτό κόσμο να τραβήξει το δρόμο του;

Σ’ αυτό ο Επίκτητος δίνει μια πειστική απάντη­ση, που δείχνει γιατί οι στωικοί, παρά το γεγονός ότι αποκήρυσσαν τα εγκόσμια, έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην κοινωνία.

Ο ύμνος του Λουκρήτιου στον Επίκουρο

«Χάμω σερνόταν η ανθρώπινη ζωή, να την κλαις βλέποντας τη μπρος στα μάτια, πλακωμένη κάτω από το βάρος μιας θρησκείας, που προβάλλοντας το κεφάλι από τις χώρες τ’ ουρανού απειλούσε τους θνητούς με την τρομερή της όψη. Οπότε πρώτος ένας Έλληνας, ένας άνθρωπος, τόλμησε να σηκώσει τα θνητά του μάτια κατεπάνω της και πρώτος να ορθωθεί εμπρός της.

Αυτόν δεν τον κράτησαν θεών παραμύθια ούτε κεραυνοί ούτε ουρανός με τ’ απειλητικό μουρμουρητό του. Περίσσια του κέντρισαν της ψυχής το αψύ θάρρος και του άναψαν πιο πολύ τον πόθο να ξετινάζει πρώτος τις σφιχτές κλειδωνιές τής φύσης.

Η ζωντανή ορμή του νου θριάμβευσε. Διάβηκε πέρα τούς φλογισμένους φράχτες του κόσμου και τ’ αμέτρητ’ όλο το περπάτησε με το νου και τη σκέψη. Κείθε μας γύρισε νικητής, για να μας διδάξει τι μπορεί να γεννιέται και τι δεν μπορεί, τούς νόμους πού ορίζουν την κάθε ενέργεια σύμφωνα μ’ ατράνταχτους φραγμούς. Έτσι δαμασμένη ή θρησκεία πατιέται με τη σειρά της κάτω από τα πόδια κι εμάς η νίκη μας υψώνει στον ουρανό» (De rerum natura I, 62 – 79).

Αξεδίψαστος από αγάπη και θαυμασμό ξαναπιάνει το εγκώμιο στο 5ο βιβλίο:

«Ποιος μπορούσε από πλούσιο στήθος να στήσει τραγούδι άξιο για του έργου του το μεγαλείο και όσων εκείνος έφερε στο φως; Κάποιος είναι τόσο δυνατός σε λόγο για να παινέσει τις αξιοσύνες εκείνου πού σκαλίζοντας με το νου ξεσκέπασε και μας χάρισε τόσα αγαθά ·

Κανένας, στοχάζομαι, γεννημένος από θνητό κορμί. Γιατί, αν πρέπει να το πει κανείς, όπως απαιτεί το μεγαλείο του έργου του, πού γνωρίσαμε τώρα, ήταν θεός εκείνος, μάλιστα θεός, πού πρώτος βρήκε το νόημα τής ζωής, δ τι σήμερα λέμε σοφία, εκείνος, πού αρπάζοντας με την επιστήμη του τη ζωή από τόσο τρομερές ανεμοζάλες κι από τόσο βαθιά σκοτάδια την απίθωσε σε τέτοια γαλήνη και τόσο λαμπρό φως» (De rerum natura V, 1 -11).

Πάρε τα παλιά ευρήματα, τονίζει συνεχίζοντας, πού μας χάρισαν, όπως λεν, οι θεοί. Η Δήμητρα, λένε, μας δίδαξε το σιτάρι, ο Βάκχος το κρασί. Χωρίς αυτά μπορούσε να υπάρχει ζωή κι είναι, καθώς ακούμε, λαοί πού ζούνε χωρίς να τα ξέρουν. Μα ζωή ευτυχισμένη είναι αδύνατη χωρίς ξεκάθαρη καρδιά.

Γι' αυτό πιο δικαιολογημένα μας φαίνεται θεός εκείνος πού ή διδασκαλία του, ζωντανή κι απλωμένη στα μεγάλα έθνη, γαληνεύει τις καρδιές με τις γλυκές παρηγοριές τής ζωής. Ο Ηρακλής με τούς άθλους του αξίζει περισσότερη τιμή  Θα 'φευγες ακόμα μακρύτερα από την αλήθεια. Τι κακό θα μας έκανε σήμερα τ’ ορθάνοιχτο του Νεμεϊκού λιονταριού φαράγγι κι οι ορθωμένες τρίχες του ‘Αρκαδικού Αγριόχοιρου; Κι ύστερα από αλατισμένη περιγραφή των άθλων του ήρωα προσθέτει: ’Ακόμα και σήμερα είναι μέρη, βουνά κι ερημιές, γεμάτα απ’ τα πιο άγρια θηρία. Μα ή καρδιά, αν δεν καθαριστεί, τι μάχες, τι κίνδυνους αντικρίζουμε κάθε ώρα, πώς θα τρώνε τον άνθρωπο τα πάθη;

Λουκιανός: Επίκουρος – Η ευδαιμονία δεν βρίσκεται μέσα στον πόνο

Τον λόγο έχει ο Επίκουρος, συνήγορος της Ηδονής.

Επίκουρος:
Δεν θα σας ειπώ πολλά, ω άνδρες δικασταί, γιατί και δεν μου χρειάζονται πολλά. Αν ήταν αλήθεια ότι η Ηδονή, με ξόρκια και με φάρμακα, κατάφερε τον Διονύσιο, που τον λέει η Στοά δικό της εραστή, να την αφήσει και να γίνει δικός της, θα πει πως θα ήταν μάγισσα, και θα την είχαν δικάσει τα δικαστήρια για φαρμακεία και για μαγγανείες.

Αν όμως ένας ελεύθερος άνθρωπος, που ζει σε μια ελεύθερη πόλη και ξέρει τί επιτρέπουν και τί απαγορεύουν οι νόμοι της, σιχαθεί την αηδία αυτής εδώ και θεωρήσει ως ανοησίες αυτά που λέει, ότι δηλαδή η ευδαιμονία βρίσκεται μέσα στον πόνο, κι αποφασίσει ν᾽ απομακρυνθεί πια από τα μπερδεμένα κι όμοια με λαβύρινθους λόγια της και τρέξει με λαχτάρα προς την ηδονή, σα να ᾽σπασε τα δεσμά και τα δίχτυα των λόγων, με την πολύ σωστή πεποίθηση ότι ο πόνος είναι πικρός κι η ηδονή γλυκιά — τι θα ᾽πρεπε, σας παρακαλώ, να κάμουμε;

Να τον διώξουμε τον άνθρωπον αυτό, που μοιάζει με ναυαγό που πλησιάζει σε λιμάνι και λαχταρά για τη γαλήνη, να τον ρίξουμε πάλι στον πόνο και στις αγωνίες, ενώ έρχεται στην Ηδονή και πέφτει στα πόδια ωσάν μπροστά στον βωμό της Συμπόνιας;

Να τον αφήσουμε ν᾽ ανεβαίνει ιδροκοπώντας τον ανήφορο για να ιδεί την Αρετή, και να βασανιστεί σ᾽ όλη του τη ζωή, για να γνωρίσει την ευτυχία, όταν θά ᾽ρθει πια ο θάνατος;

Άλλωστε, ποιός μπορεί να είναι δικαιότερος κριτής απ᾽ αυτόν τον ίδιο, που ενώ ήξερε τις συνήθειες της Στοάς καλύτερα από κάθε άλλον κι ενώ, ως τώρα, ενόμιζε ότι καλό είναι μόνον η Αρετή, άλλαξε ύστερα μόνος του γνώμη, και βλέποντας ότι ο πόνος είναι σκληρός, διάλεξε ύστερ᾽ από τη δοκιμή, το καλύτερ᾽ από τα δυο;

Γιατί μου φαίνεται πως έβλεπε και τους άλλους που έλεγαν ένα σωρό εγκώμια για τους πόνους και την καρτερικότητα, να περιποιούνται στα κρυφά την Ηδονή, στα λόγια να είναι γεμάτοι θάρρος, αλλά στο σπίτι τους να ζουν σύμφωνα με τους νόμους της Ηδονής και να ντρέπονται μη φανούν πως προδίδουν τις αρχές τους, να ᾽χουν πάθει την τιμωρία του Ταντάλου, κι όπου καταλάβουν πως μπορούν να παρανομήσουν, χωρίς να τους μυριστεί κανένας, εκεί να πέφτουν με τα μούτρα στις απολαύσεις.

Αν τους έδινε κανείς το δαχτυλίδι του Γύγη ή την περικεφαλαία του Πλούτωνος, να τη φορούν και να γίνονται αόρατοι, είμαι βέβαιος ότι θ᾽ άφηναν γεια στους πόνους και θα ᾽τρεχαν στην Ηδονή, απαράλλαχτα όπως έκαμε κι αυτός ο Διονύσιος.

Ως την ημέρα που αρρώστησε, θαρρούσε ο κακόμοιρος ότι θα ᾽βρισκε κάποια ωφέλεια απ᾽ όσα του ᾽λεγαν για την καρτερία και τη στωικότητα. Όταν όμως αρρώστησε και πόνεσε, κι αισθάνθηκε ότι ο πόνος είναι περισσότερο πραγματικός από τα λόγια, κι είδε ότι το σώμα του το ίδιο φιλοσοφούσε αντίθετα από τη Στοά, πίστεψε ο άνθρωπος περισσότερο το σώμα του παρά αυτούς τους κυρίους, και κατάλαβε ότι είναι άνθρωπος, κι έχει ανθρώπινο κορμί, κι ότι δεν πρέπει να το μεταχειρίζεται σαν άγαλμα.

Κι όποιος λέει πως έχει αντίθετη γνώμη και κατηγορεί την ηδονή, να ξέρετε ότι «με λόγια χορταίνει, τον νου του όμως τον έχει πάντα εκεί». Αυτά είχα να πω. Δεν έχετε παρά να ψηφίσετε.

ΣΤΟΑ
Όχι, σας παρακαλώ να μου επιτρέψετε να κάμω μερικές ερωτήσεις.

Επίκουρος:
Κάμε και θα σου απαντήσω.

ΣΤΟΑ
Νομίζεις ότι ο πόνος είναι κάτι κακό;

Επίκουρος:
Ναι.

ΣΤΟΑ
Κι η ηδονή κάτι καλό;

Επίκουρος:
Μάλιστα.

ΣΤΟΑ
Ξέρεις τί είναι «διάφορον» και τί «αδιάφορον», τί είναι «προηγμένον» και τί «αποπροηγμένον»;

Επίκουρος:
Ξέρω.

ΕΡΜΗΣ
Στάσου, Στοά. Οι δικασταί λεν ότι δεν καταλαβαίνουν γρι απ᾽ αυτά τα διφορούμενα ερωτήματα. Καθίστε λοιπόν κάτω, γιατί τώρα θα ψηφίσουν.

ΣΤΟΑ
Θα νικούσα, αν έκανα μια ερώτηση με το τρίτο από τ᾽ αναπόδεικτα σχήματα.

ΔΙΚΗ
Ποιός νίκησε;

ΕΡΜΗΣ
Η Ηδονή με παμψηφία.

ΣΤΟΑ
Κάνω έφεση στον Δία.

ΔΙΚΗ
Όπως θέλεις. Φώναξε άλλους.

Λουκιανού, Δις κατηγορούμενος (Bis accussatus)
Σάτιρα ή επιδεικτικός λόγος σε μορφή διαλόγου

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

5.3. Αγγειογραφίες των χρόνων του Παρθενώνα

Η ζωγραφική στα χρόνια 450-430 π.Χ., δηλαδή την εποχή που κατασκευαζόταν ο Παρθενώνας, ακολούθησε παράλληλη πορεία με τη γλυπτική, όπως δείχνουν ορισμένες εξαιρετικής ποιότητας αττικές αγγειογραφίες του λεγόμενου «ωραίου ρυθμού», οι οποίες φαίνεται ότι απηχούν δημιουργίες της μεγάλης ζωγραφικής, όπως συνέβαινε και στην προηγούμενη περίοδο. Δεν είναι τυχαίο ότι τρεις Αθηναίοι αγγειογράφοι των μέσω του 5ου αιώνα π.Χ. υπογράφουν με το ψευδώνυμο Πολύγνωτος, που το δανείζονται χωρίς αμφιβολία από τον περίφημο Θάσιο ζωγράφο για τον οποίο μιλήσαμε στην αρχή του κεφαλαίου.

5.3.1. Ο αμφορέας του Αχιλλέα

Στην μπροστινή όψη ενός αμφορέα των χρόνων γύρω στο 450 π.Χ. που προέρχεται από Vulci της Ετρουρίας και βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Βατικανού, δεσπόζει η μορφή του Αχιλλέα (ταυτίζεται με επιγραφή) με πολεμική εξάρτυση, που πατάει επάνω σε μια ζώνη διακοσμημένη με μαίανδρο. Το σώμα του νεαρού αγένειου άνδρα εικονίζεται κατενώπιον, ενώ το κεφάλι του είναι στραμμένο προς τα αριστερά. Η ενδυμασία αποτελείται από έναν κοντό χιτώνα, που οι πυκνές πτυχές του καλύπτουν το επάνω μέρος των μηρών, και έναν πλούσια διακοσμημένο θώρακα. Στον δεξιό ώμο και στο στήθος διακρίνεται ο ιμάντας που συγκρατεί το ξίφος, ενώ το αριστερό χέρι, γύρω από το οποίο τυλίγεται ένα μικρό ιμάτιο, κρατάει ένα μακρύ δόρυ με την αιχμή προς τα επάνω. Αξίζει να προσέξουμε την απουσία κράνους και κνημίδων καθώς και τα γυμνά πόδια του Αχιλλέα. 

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι δεν έχουμε μπροστά μας έναν κοινό πολεμιστή, αλλά έναν ήρωα. Στην άλλη όψη του αγγείου εικονίζεται μια ντυμένη όρθια γυναίκα που κρατάει οινοχόη και φιάλη, προφανώς για να κάνει σπονδή πριν ο Αχιλλέας ξεκινήσει για τη μάχη· ίσως είναι η Βρισηίδα. Εντυπωσιακή είναι η μνημειακότητα της μορφής του Αχιλλέα, που θυμίζει άγαλμα. Το στήσιμο, με το βάρος του σώματος να πέφτει στο αριστερό σκέλος και με το δεξιό πόδι να ακουμπάει στο έδαφος μόνο με τα δάχτυλα, φέρνει στον νου τον Δορυφόρο του Πολυκλείτου. Ο αγγειογράφος, που είναι ένας από τους πιο άξιους της γενιάς του, οφείλει το όνομα με το οποίο είναι γνωστός σε αυτή την παράσταση· λέγεται «ζωγράφος του Αχιλλέα».

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: ΙI. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

14. Είδος μεικτό, αλλά νόμιμο; Αρχαία φιλοσοφία και χριστιανική σοφία στον Ωριγένη

14.1. Ένας αιγύπτιος χριστιανός: ο Ωριγένης

Αλεξάνδρεια, 203 μ.Χ., στα χρόνια που γεννήθηκε ο φιλόσοφος Πλωτίνος. Ίσως 27 Ιουνίου. Ένα δεκαεφτά χρονών αθώο παιδί παραλίγο θα πέθαινε από μια ασυνήθιστη αιτία: θέλησε να ακολουθήσει τον πατέρα του στο μαρτύριό του. Ο παρορμητικός έφηβος γλίτωσε τον θάνατο χάρη στην παρέμβαση της μητέρας του· αλλά αυτή δεν ήταν η μόνη επικίνδυνη ενέργεια για τη σωματική του ακεραιότητα - που φαίνεται να μην τη λογάριαζε ιδιαίτερα.

Ο Ωριγένης («γέννημα του [αιγύπτιου θεού] Ώρου») κατά το όνομα, «Αδαμάντιος» κατά το παρωνύμιο, είχε γεννηθεί το 185 μ.Χ. Η οικογένειά του, αστική και ευκατάστατη, ήταν ελληνικής παιδείας και άγνωστης καταγωγής (αιγυπτιακής, ελληνικής ή μεικτής) - ο νεοπλατωνικός Πορφύριος τον θέλει «Έλληνα που εξώκειλε στον χριστιανισμό». Ο πατέρας του Λεωνίδης, μάλλον γραμματοδιδάσκαλος προσήλυτος στον χριστιανισμό, καταδικάστηκε σε θάνατο κατά τον διωγμό που ακολούθησε την επίσκεψη του Σεπτίμιου Σεβήρου στην Αλεξάνδρεια. Είχε ήδη φροντίσει για τη μόρφωση του γιου του, τη μελέτη των χριστιανικών γραφών και την εγκύκλιο παιδεία του. Μεγαλωμένος στο περιβάλλον της πόλης, ο Ωριγένης στερήθηκε μέσα σε μια στιγμή τα πάντα: ο πατέρας νεκρός, η περιουσία τους δημευμένη και αυτός να είναι ο πρωτότοκος που πρέπει να μεγαλώσει τα έξι μικρότερα αδέλφια του.

Η απώλεια του αγαπημένου πατέρα πριν έρθει η ώρα της ενηλικίωσης, όταν ο γιος αποδεσμεύεται από την «οφειλόμενη» υποταγή του στον πατέρα, ήταν σημαδιακή για τον Ωριγένη, που αργότερα τον κατηγόρησαν ότι στη θεολογία του υπέταξε τον θεϊκό Υιό στον Πατέρα. Οι τραυματικές εμπειρίες του απωθήθηκαν από την περιφρόνηση του σωματικού θανάτου και από την πίστη του ότι η Εκκλησία θα νικήσει τελικά. Αυτή η πίστη θα τον οδηγήσει σε μια αισιόδοξη αντίληψη για την ιστορία και τα έσχατά της.

Ασκητικός από πρόθεση και όχι από καταναγκασμό, ο νεαρός Ωριγένης συνέχισε τις σπουδές του. Δεν φαίνεται να γνώρισε την ορμή του βίου των Αλεξανδρινών. Έκανε παρέα με εθνικούς διανοούμενους και χριστιανούς της Αλεξάνδρειας, που δεν έπιναν από δυνατά κρασιά όπως άλλες νεανικές παρέες της πόλης, αλλά δοκίμαζαν να χύσουν το νέο κρασί (τον χριστιανισμό) σε παλιά δοχεία (της φιλοσοφίας). Μέσα σε μια ζωντανή ατμόσφαιρα συζητούσαν θεωρητικά ζητήματα για τα οποία δεν υπήρχε ακόμη «επίσημη» διδασκαλία της εκκλησίας, μια και τα περισσότερα βρίσκονταν ακόμη υπό διαμόρφωση. Ειδικά στην Αλεξάνδρεια ο χριστιανισμός ήταν πλουραλιστικός - δεν υπήρχαν «δόγματα», οριοθετήσεις της εμπειρίας: όλοι διάβαζαν την Παλαιά Διαθήκη, τα Ευαγγέλια, τις επιστολές του Παύλου, ερμήνευαν τα βιβλία και τα ζούσαν.

Οι συζητήσεις και οι συγκρούσεις για θέματα θεολογικά και φιλοσοφικά δεν έλειψαν ποτέ από τον Ωριγένη. Είχε όμως (ή ένιωθε πως είχε) πολλές ευθύνες και δεν είχε την πολυτέλεια να συνέχιζε, σαν τον Πλωτίνο, τις εγκύκλιες και τις φιλοσοφικές σπουδές του θεωρίης ἕνεκεν και για τη σωτηρία της ψυχής του. Παράλληλα, άρχισε σύντομα να κερδίζει τη ζωή του (ίσως και της οικογένειάς του), διδάσκοντας γραμματική. Έγινε γνωστός ως δάσκαλος της γραμματικής, ενώ πολλοί εθνικοί τού ζητούσαν να τους μυήσει στη χριστιανική διδασκαλία. Δεν υπήρχε πιο κατάλληλος: ο διωγμός των χριστιανών είχε δημιουργήσει μεγάλο κενό και ο Ωριγένης ανέλαβε να το καλύψει, όχι βέβαια στο πλαίσιο κάποιας σχολής, μια και αυτό είχε απαγορευθεί, αλλά πηγαίνοντας σε σπίτια μαθητών του. Είχε το πικρό προνόμιο να δει πολλούς μαθητές του να διώκονται και αρκετούς να θανατώνονται - στάθηκε δίπλα τους διακινδυνεύοντας και ο ίδιος.

Οι μαθητές του, άνδρες και γυναίκες, αυξάνονταν, και ο ίδιος καταλάβαινε ότι αυτό που τον ενδιέφερε και που επέβαλλαν οι καιροί ήταν η μελέτη των γραφών και η κατήχηση. Μέσα του ωρίμασε η απόφαση να εγκαταλείψει το βιοποριστικό του επάγγελμα. Χωρίς εισόδημα και αρνούμενος τις προσφορές των φίλων του, ο Ωριγένης δεν είχε άλλη διέξοδο: επί χρόνια αυτός, όπως κι ο πατέρας του, αγόραζε βιβλία ελληνικά, ιδίως ποιητικά και φιλοσοφικά· ήρθε η στιγμή να τα πουλήσει, για να εξασφαλίσει τέσσερις οβολούς ημερησίως. Κι έτσι έζησε για πολλά χρόνια.