Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ - Περὶ φυτικῶν ἱστοριῶν 9, 10, 1-4

Ο ελλέβορος

Ο Θεόφραστος όχι μόνο ανέλαβε μετά την αναχώρηση του δασκάλου του Αριστοτέλη από την Αθήνα (λίγο πριν από τον θάνατό του, το 322 π.Χ.) τη διεύθυνση τον Περίπατου, αλλά συνέχισε το έργο του δασκάλου του σε όλους τους τομείς. Διεύρυνε μάλιστα -ακολουθώντας και την τάση της εποχής για αυτονόμηση των επιστημών- το ενδιαφέρον του σε νέους επιστημονικούς τομείς (βοτανική, ορυκτολογία κ.ά.). Δυστυχώς από το σύνολο του επιστημονικού του έργου έχουν σωθεί ακέραια μόνο δύο έργα βοτανικής, από τα οποία το πρώτο (χρονολογικά) φέρει τον τίτλο Περὶ φυτικῶν ἱστοριῶν. Η δομή του έργου είναι προσεκτικά σχεδιασμένη, κατ᾽ αρχήν σε δύο κύρια μέρη: το πρώτο ασχολείται με βασικές έννοιες και γενικά ζητήματα (βιβλίο Ι και IIμέχρι το κεφ. 4), ενώ το δεύτερο, που περιλαμβάνει το υπόλοιπο έργο, ασχολείται με τα επιμέρους φυτά. Στο δεύτερο αυτό μέρος τα φυτά εξετάζονται κατά κατηγορία: τα ήμερα δένδρα (βιβλίο IIκεφ. 5-8), τα άγρια δένδρα (III), τα ξύλα και η επεξεργασία τους (IV-V), οι θάμνοι (VI), τα ποώδη και τα όσπρια (VII), τα δημητριακά (VIII), οι ρίζες και οι φαρμακευτικές τους χρήσεις (IX). Από τα 550 είδη φυτών που αναφέρει ο Θεόφραστος τα περισσότερα βέβαια δεν τα γνώριζε από αυτοψία, αλλά από άλλες πηγές. Στην κατηγορία αυτή ανήκει και η παρατιθέμενη περιγραφή του ελλέβορου, ενός ποώδους φυτού που θεωρούνταν ότι θεράπευε την τρέλα (ἐλλεβορίζω σήμαινε "χορηγώ ελλέβορο", "θεραπεύω από την τρέλα"). Στο έργο του ο Θεόφραστος συνδυάζει την εμπειρική γνώση και τη φιλοσοφική σκέψη (όσον αφορά στη μεθοδολογία). Τις βασικές αρχές για τη μελέτη των φυτών τις παρέλαβε από τον Αριστοτέλη, αλλά ο ίδιος διατύπωσε τις βασικές έννοιες της βοτανικής και περιέγραψε με αρκετά λεπτομερή και συγκεκριμένο τρόπο τα μέρη των φυτών, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στα φύλλα και τις ρίζες.

Περὶ φυτικῶν ἱστοριῶν 9, 10, 1-4

[9.10.1] ὁ δὲ ἐλλέβορος ὅ τε μέλας καὶ ὁ λευκὸς ὥσπερ ὁμώνυμοι φαίνονται· περὶ δὲ τῆς ὄψεως διαφωνοῦσιν· οἱ μὲν γὰρ ὁμοίους εἶναι, πλὴν τῷ χρώματι μόνον διαφέρειν τὴν ῥίζαν τοῦ μὲν λευκὴν τοῦ δὲ μέλαιναν· οἱ δὲ τοῦ μὲν μέλανος τὸ φύλλον δαφνῶδες τοῦ δὲ λευκοῦ πρασῶδες, τὰς δὲ ῥίζας ὁμοίας πλὴν τῶν χρωμάτων. οἱ δ᾽ οὖν ὁμοίους λέγοντες τοιάνδε φασὶν εἶναι τὴν μορφήν· καυλὸν μὲν ἀνθερικώδη βραχὺν σφόδρα· φύλλον δὲ πλατύσχιστον, παρόμοιον σφόδρα τῷ τοῦ νάρθηκος, μῆκος δ᾽ ἔχον· εὐθὺ δ᾽ ἐκ τῆς ῥίζης ἠρτημένον καὶ ἐπιγειόφυλλον· πολύρριζον δ᾽ εὖ μάλα ταῖς λεπταῖς καὶ χρησίμοις.
[9.10.2] ἀναιρεῖν δὲ τὸν μὲν μέλανα καὶ ἵππους καὶ βοῦς καὶ ὗς, δι᾽ ὃ καὶ οὐδὲν νέμεσθαι τούτων· τὸν δὲ λευκὸν νέμεσθαι τὰ πρόβατα καὶ ἐκ τούτου πρῶτον συνοφθῆναι τὴν δύναμιν καθαιρομένων ἐκείνων· ὡραῖος δὲ μετοπώρου, τοῦ δ᾽ ἦρος ἄωρος· ἀλλὰ πρὸς τὴν πυλαίαν οἱ ἐκ τῆς Οἴτης συλλέγουσι· πλεῖστος γὰρ ἐνταῦθα φύεται καὶ ἄριστος· μοναχοῦ δὲ φύεται τῆς Οἴτης περὶ τὴν Πυράν.
μίσγεται δὲ πρὸς τὴν πόσιν, ὅπως εὐεμὲς ᾖ, τὸ τῆς ἐλλεβορίνης σπέρμα· τοῦτο δ᾽ ἐστὶ ποάριον. [9.10.3] φύεται δὲ ὁ μὲν μέλας πανταχοῦ· καὶ γὰρ ἐν τῇ Βοιωτίᾳ καὶ ἐν Εὐβοίᾳ καὶ παρ᾽ ἄλλοις πολλοῖς· ἄριστος δὲ ὁ ἐκ τοῦ Ἑλικῶνος, καὶ ὅλως τὸ ὄρος εὐφάρμακον. ὁ δὲ λευκὸς ὀλιγαχοῦ· βέλτιστοι δὲ καὶ οἷς χρῶνται μάλιστα τέτταρες ὁ Οἰταῖος ὁ Ποντικὸς ὁ Ἐλεάτης ὁ Μαλιώτης. φασὶ δὲ τὸν Ἐλεάτην ἐν τοῖς ἀμπελῶσι φύεσθαι καὶ ποιεῖν τὸν οἶνον οὕτω διουρητικὸν ὥστε λαγαροὺς εἶναι πάνυ τοὺς πίνοντας. [9.10.4] ἄριστος δὲ πάντων καὶ τούτων καὶ τῶν ἄλλων ὁ Οἰταῖος. ὁ δὲ Παρνάσιος καὶ ὁ Αἰτωλικός, γίνεται γὰρ καὶ ἐνταῦθα καὶ πολλοὶ καὶ ὠνοῦνται καὶ πωλοῦσιν οὐκ εἰδότες, {οὐχ ὅτε} σκληροὶ καὶ ἄγαν περισκελεῖς. ταῦτα μὲν οὖν ὅμοια ταῖς μορφαῖς ὄντα ταῖς δυνάμεσι διαφέροντα.
καλοῦσι δὲ τὸν μέλανά τινες ἔκτομον Μελαμπόδιον, ὡς ἐκείνου πρῶτον τεμόντος καὶ ἀνευρόντος. καθαίρουσι δὲ καὶ οἰκίας αὐτῷ καὶ πρόβατα συνεπᾴδοντές τινα ἐπῳδὴν καὶ εἰς ἄλλα δὲ πλείω χρῶνται.

***
[1] Ο μαύρος και ο λευκός ελλέβορος¹ φαίνονται να μην έχουν τίποτα κοινό εκτός από το όνομα. Σχετικά με την μορφή τους οι απόψεις διίστανται. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι όμοιοι και ότι μόνο η ρίζα διαφέρει στο χρώμα, του ενός είναι λευκή, του άλλου μαύρη. Άλλοι όμως λένε ότι το φύλλο του μαύρου είναι όπως της δάφνης, ενώ του λευκού όπως του πράσου και ότι οι ρίζες είναι όμοιες, με εξαίρεση το χρώμα. Εκείνοι λοιπόν που λένε ότι είναι όμοιοι υποστηρίζουν ότι η μορφή τους είναι η εξής: το στέλεχος είναι όπως του ασφόδελου και πάρα πολύ κοντό. Το φύλλο είναι πλατύσχιστο και μοιάζει καταπληκτικά με το φύλλο του καλαμιού, μόνο που είναι μακρύ· βγαίνει κατευθείαν από τη ρίζα και έρπει πάνω στο έδαφος. Το φυτό έχει υπερβολικά πολλές λεπτές ρίζες, τις οποίες και χρησιμοποιούν.
[2] Λέγεται ότι ο μαύρος ελλέβορος επιφέρει τον θάνατο και σε άλογα και σε βόδια και σε χοίρους. Γι᾽ αυτό και κανένα από τα συγκεκριμένα ζώα δεν τον τρώει. Αντίθετα, τον λευκό τον τρώνε, λένε, τα πρόβατα, και έτσι διαπιστώθηκε αρχικά η ιδιότητα του, επειδή δρούσε ως καθαρτικό. Ακμάζει το φθινόπωρο, ενώ την άνοιξη είναι παραγινωμένος. Ωστόσο όσοι ζουν στα μέρη της Οίτης τον συλλέγουν για τη σύνοδο των Αμφικτυόνων·² γιατί εκεί φύεται άφθονος και άριστος. Στην περιοχή της Οίτης φύεται μόνο γύρω από την Πυρά.
Για να προκαλείται ευκολότερα έμετος, αναμειγνύεται με το πινόμενο υγρό ο σπόρος της ελλεβορίνης· η ελλεβορίνη είναι μικρή πόα.
[3] Ο μαύρος ελλέβορος φύεται παντού. Συγκεκριμένα, στη Βοιωτία, στην Εύβοια και σε πολλά άλλα μέρη. Άριστος είναι ο προερχόμενος από τον Ελικώνα -το βουνό είναι γενικά πλούσιο σε θεραπευτικά βότανα. Ο λευκός φύεται σε πολύ λίγα μέρη. Ο καλύτερος και ο ευρύτατα χρησιμοποιούμενος προέρχεται από μία από τις εξής τέσσερις περιοχές: από την Οίτη, από τον Πόντο, από την Ελέα και από την Μαλιώτιδα. Λένε μάλιστα ότι ο προερχόμενος από την Ελέα φυτρώνει στους αμπελώνες και κάνει το κρασί τόσο διουρητικό ώστε όσοι το πίνουν να γίνονται κάτισχνοι.
[4] Άριστος όλων, και αυτών και των υπολοίπων, είναι ο προερχόμενος από την περιοχή της Οίτης. Ο προερχόμενος από τον Παρνασσό και την Αιτωλία -γιατί ευδοκιμεί και σ᾽ αυτές τις περιοχές και πολλοί μην ξέροντας και τον αγοράζουν και τον πωλούν- είναι σκληρός και ιδιαίτερα τραχύς. Αυτά λοιπόν τα φυτά είναι όμοια στη μορφή, διαφέρουν όμως στις ιδιότητές τους.
Μερικοί ονομάζουν τον μαύρο ελλέβορο «έκτομον Μελαμπόδιον», διότι πρώτος, υποτίθεται, ο Μελάμπους³ τον έκοψε (ἔτεμε) και τον ανακάλυψε. Με αυτόν κάνουν επίσης καθαρμούς σπιτιών και προβάτων απαγγέλλοντας συγχρόνως ένα ξόρκι και τον χρησιμοποιούν και σε αρκετά άλλα.
----------------

¹ Άλλοι ταυτίζουν τον αρχαίο ελλέβορο με το χριστουγεννιάτικο τριαντάφυλλο (αρχίζει να ανθίζει τέλος Δεκεμβρίου) και άλλοι με τη σκάρφη. Οι αρχαίοι απέδιδαν στον ελλέβορο ποικίλες θεραπευτικές ιδιότητες (θεραπεία από την τρέλα, καθαρτική ή εκτρωτική δράση κ.ά.). Σε υπερβολικές δόσεις προκαλούσε δηλητηριάσεις.

² Οι δώδεκα Αμφικτύονες, που εκπροσωπούσαν φύλα και όχι πόλεις, συνέρχονταν δύο φορές τον χρόνο, την άνοιξη και το φθινόπωρο, για να εκπληρώσουν τα λατρευτικά τους καθήκοντα και να διαβουλευθούν για θέματα που απασχολούσαν το κοινόν τους. Αρχικά η σύνοδος ελάμβανε χώρα στις Θερμοπύλες, αργότερα στους Δελφούς.

³ Μυθικός μάντης που εθεράπευσε -σύμφωνα με μια παράδοση χρησιμοποιώντας τον ελλέβορο- τις τρεις κόρες του βασιλιά του Άργους Προίτου, οι οποίες είχαν καταληφθεί από μανία.

Η εξοβελισμένη γοητεία του 5ου π.Χ. αιώνα (τότε που απαγορεύτηκε ο δημόσιος γόος)

<Αιγύπτιες μοιρολογίστρες στον Τάφο του Ραμσή Γ'

Τον 5ο π.Χ. αιώνα ο Dodds (The Greeks and the Irrational) τον είπε πολιτισμό ενοχής. Μπορεί και να υπερέβαλλε. Το βέβαιο είναι ότι επρόκειτο, στην Αθήνα τουλάχιστον, για κουλτούρα άγχους –και μάλιστα άγχους απέναντι στις γυναίκες. Το πράγμα είχε αρχίσει να αχνοφαίνεται αρκετά νωρίτερα, απ” την αυγή περίπου της μετάβασης στην εκχρηματισμένη κοινωνία και στην οργάνωση της πόλεως-κράτους, που, στην περίπτωση της Αθήνας, σημαδεύτηκε από μακράς διάρκειας βίαιες συγκρούσεις. Και δεν είναι τυχαίο ότι ο νομοθέτης, που εμφανίστηκε στο πολιτικό προσκήνιο ως μεσολαβητής για να αμβλύνει τις εντάσεις και να στρώσει τον δρόμο που –έναν αιώνα περίπου αργότερα– θα κατέληγε στη δημοκρατία, ήταν κι ο πρώτος που αντιμετώπισε τις γυναίκες με καχυποψία. Γι” αυτόν, οι γυναίκες ήταν παράγοντες κοινωνικής ανωμαλίας.

Ο Σόλων καθιέρωσε την υπό κρατικό έλεγχο πορνεία, για να προστατεύσει τους αθηναϊκούς οίκους από τον κίνδυνο της γυναικείας μοιχείας. Και αν ο Πλούταρχος (Σόλων 21) αναφέρει τα πράγματα με ιστορική ακρίβεια, ήταν επίσης ο Σόλων αυτός που θέσπισε την πρώτη μορφή κρατικής αστυνομίας στην πόλη της Αθήνας. Επρόκειτο για τους γυναικονόμους, άρχοντες που ως αρμοδιότητα είχαν να ελέγχουν και να τιμωρούν τη γυναικεία συμπεριφορά όταν αυτή ξέφευγε απ” τα χρηστά ήθη. Διαβάζουμε για μια σειρά σχετικών απαγορεύσεων: “Θέσπισε νόμο [ο Σόλων] που εμπόδιζε την αταξία και την ακολασία των γυναικών τόσο κατά τις εξόδους τους, όσο και στα πένθη και στις γιορτές. Γυναίκα που έβγαινε απ” το σπίτι της δεν μπορούσε να έχει μαζί της περισσότερα από τρία ιμάτια, ούτε να μεταφέρει τροφή ή ποτό αξίας μεγαλύτερης από έναν οβολό, ούτε κοφίνι μεγαλύτερο του ενός πήχεος. Κι ούτε επιτρεπότανε να νυχτοπερπατεί, παρά, αν χρειαζόταν να μετακινηθεί τη νύχτα, μεταφερόταν με άμαξα και με το πρόσωπό της να φωτίζεται με λυχνάρι. Κι αφαίρεσε [ο Σόλων] από τις γυναίκες το δικαίωμα να ξεσκίζουν τις σάρκες τους σε κηδείες μη συγγενικών τους προσώπων και να αποδύονται σε λυγμούς και οδυρμούς. Και δεν άφηνε ούτε να θυσιάζουν βόδια στις κηδείες, ούτε να θάβουν μαζί με τους νεκρούς περισσότερα από τρία ιμάτια, κι ούτε να γυροφέρνουν σε ξένους τάφους παρά μόνον την ώρα της κηδείας.”

Έχει ενδιαφέρον η εμμονή των απαγορεύσεων στη γυναικεία συμμετοχή στις τελετές που αφορούσαν τους νεκρούς. Από τυπική άποψη, η απαγόρευση –και μάλιστα, έτσι όπως περαιτέρω ενισχύθηκε κατά την περίοδο της δημοκρατίας– ερχόταν για να εξορθολογίσει τη σχέση της πόλης με τον θάνατο. Η πραγματικότητα, βέβαια, έτσι όπως προκύπτει από τα αρχαιολογικά ευρήματα, ήταν πολύ πιο σύνθετη. Κατά τον 5ο αιώνα, τα νεκροταφεία δέχονταν (νυχτερινές;) επισκέψεις για την πραγματοποίηση τελετουργιών άσχετων με την απόδοση τιμών στους νεκρούς. Ήταν μάλλον συνηθισμένο να τους επικαλείται και να τους “δεσμεύει” κανείς με επωδούς (καταδέσμους) προκειμένου να υπηρετήσει δικούς του σκοπούς όπως, για παράδειγμα, για να αδρανοποιήσει τη γλώσσα ή τα μέλη αντιπάλου σε μια δικαστική υπόθεση ή στην εκκλησία του δήμου. Με άλλα λόγια, τελετουργίες που εκτρέπονταν της ορθολογικής κανονιστικής τάξης ασκούνταν σε μεγάλη κλίμακα, ακόμη κι αν αυτό γινόταν συγκαλυμμένα. Η πόλις τις ανεχόταν όταν αυτές υπηρετούσαν το body politic, με λίγα λόγια τις δικονομικές και πολιτικές ανάγκες, την οικονομία του αντρικού σώματος.

Τα πράγματα ήταν αλλιώς με το γυναικείο σώμα. Σύμφωνα με τα παλιότερα έθιμα, η ανεξέλεγκτη συναισθηματική του φόρτιση, πτυχή της γυναικείας σεξουαλικότητας, έβρισκε διέξοδο στις κηδείες μη οικείων ή ηλικιωμένων προσώπων. Οι συγγενείς γυναίκες τελούσαν δημόσια θρῆνον. Οι μη συγγενείς γόον. Κι όπως έχει εύστοχα επισημάνει η Margaret Alexiou (The Ritual Lament in Greek Tradition), αυτός ο τελευταίος είχε συνάφεια, ετυμολογική και κυριολεκτική, με ιεροπραξίες γοητείας. Στις κηδείες το γυναικείο σώμα ξεπερνούσε τα όρια. Αφηνόταν σε πλήρη εκφραστικότητα και μάγευε με την εκστατική του φρενίτιδα, σε τελετουργικό χορό που μάλλον δεν απείχε και πολύ απ” τις συνήθειες των μαινάδων. Λες και πρόβαλλε ως εκχυλίζουσα δύναμη της ζωής, αντίβαρο στον θάνατο. Η περίπτωση έχει συχνά διαπιστωθεί απ” την εθνολογία. Με ακρίβεια την κατέγραφαν και παλιότεροι περιηγητές που τους απασχολούσε η επιβίωση αρχαϊκών εθίμων μέσα στο χρόνο, σαν τον T. Sandys που παρατηρούσε στα ταξίδια του στην Κρήτη: “Then the choice and prime women of the city, if the deceased were of note, do assist their obsequies, with bosoms displaid, and their hair disheveled; glad that they have the occasion to manifest their beautie, which at other times is secluded from admirers” (παρατίθεται στον R. Pashley, 1837, Travels in Crete: 182, n. 30).

Αυτά ήταν τα “γυναικώδη περί τὰ πένθη πάθη καὶ ἁμαρτήματα” (κατά τη διατύπωση του Πλούταρχου) που η δημοκρατία θέλησε να αποφύγει. Γι” αυτό και κατηγορηματικά στέρησε απ” τις γυναίκες την ύστατη καταφυγή που είχε απομείνει για την ιεροπρακτική και κιναισθητική τους έκφραση στον δημόσιο χώρο: τον παλλόμενο γόον τους, το ενεργά ενσώματο ξόδι τους στη δημόσια εκφορά των νεκρών. Μόνο το θέατρο μπορούσε να τον υπαινίσσεται, όπως οι Χοηφόροι του Αισχύλου που έβαλαν τον Χορό των γυναικών της Καρίας να επιδίδεται σε τελετουργικό κομμό, με στηθοκόπημα και ξέσκισμα των ρούχων και της σάρκας πάνω απ” τον τάφο του Αγαμέμνονα. Κι όμως κι εδώ, το πράγμα ήτανε εμφανώς λειψό και σκόπιμα καλειδοσκοπημένο μέσα απ” τα φίλτρα της πολιτικής χρηστοήθειας. Τον Χορό τον αποτελούσαν δούλες, παλιές αιχμάλωτες απ” τον πόλεμο της Τροίας, γυναίκες της Ανατολής. Ήτανε “βάρβαρες” που προσωποποιούσαν το απόλυτο Άλλο του Αθηναίου πολίτη. Κι ακόμη πιο καίρια: ο αρχαιοπρεπής κομμός που σε τέτοια πλήρη θέα καταλάμβανε χώρο ενώπιον του αθηναϊκού κοινού δεν εκτελούνταν από γυναίκες, αλλά από άνδρες χορευτές που απλώς μιμούνταν, προσαρμόζοντας τον σπαραγμό του σώματος στη συμμετρία της όρχησής τους, στον έλεγχο της άσκησης, στη μελετημένη σοφία των στροφών και των αντιστροφών τους.

Αν θέλεις να είσαι καλός, ξεκίνα από την πεποίθηση ότι είσαι κακός

Η στωική αντίληψη της αρετής έχει αφήσει ανεξίτηλο, αν και υποτιμημένο, το αποτύπωμα της στον πολιτισμό μας.

Ο Καρτέσιος, ο Σπινόζα, ο Ρούσσο, ο Νίτσε, ο Μαρξ και οι «ιδρυτές-πατέρες» των ΗΠΑ έχουν επηρεαστεί από αυτό το ηθικό σύστημα.

Η αρετή, μέχρι την πρόσφατη αναβίωσή της μέσα από την επαναφορά της φιλοσοφίας στην καθημερινή μας ζωή, θεωρούνταν συνώνυμη με τον πουριτανισμό, τη θρησκοληψία και την κάπως κωμική για τον σύγχρονο άνθρωπο ευπρέπεια. Η διδασκαλία του Επίκτητου δεν έχει καμιά σχέση με τη χριστιανική ιδέα για την αρετή — η αρετή, η ευδαιμονία και η ψυχική γαλήνη συμβαδίζουν και αποτελούν μέρη της ίδιας κατάστασης.

Ο Επίκτητος συνηγορεί υπέρ του Καλού προς χάριν του Καλού, όχι προς χάριν κάποιας ανταμοιβής στον άλλο κόσμο, και υποστηρίζει ότι η ενάρετη ζωή αρχίζει από την παραδοχή ότι έχουμε μεγάλα περιθώρια βελτίωσης κι ότι, εντέλει, το να είμαστε ηθικά ακέραιοι και συνεπείς προκαλεί ανακούφιση και ηρεμία. Με λίγα λόγια προτείνει να αναζητήσουμε την ευτυχία στη βελτίωση του εαυτού μας και όχι, με σημερινούς όρους, στην αναζήτηση του πιο επικερδούς και επιδεικτικού λάιφ στάιλ.

Η φιλοσοφία δεν είναι μια ατέλειωτη σειρά από σκοτεινές τελετουργίες και εξίσου σκοτεινές λέξεις και έννοιες. Είναι η αγάπη της σοφίας και της αρετής, η τέχνη να ζεις ενάρετα κι ευτυχισμένα. Πρέπει λοιπόν να σώσουμε τη φιλοσοφία από τους γκουρού που ισχυρίζονται ότι κατέχουν την απόλυτη αλήθεια και οι οποίοι εκμεταλλεύονται συχνά τους αφελείς. Η φιλοσοφία πρέπει να προωθεί την αρετή, το ατομικό και κοινωνικό καλό — αλλιώς πρόκειται για αγυρτεία.

Ποιο είναι το κέρδος μας από τις καλές πράξεις; «Το κέρδος μας είναι οι ίδιες οι καλές πράξεις» λέει ο Σενέκας. «Η ανταμοιβή για την ενάρετη συμπεριφορά είναι η ίδια η ενάρετη συμπεριφορά». Αυτή είναι η ουσία της στωικής φιλοσοφίας.

Μαθητής: τίτλος τιμής

Κάθε μέρα, χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, απαντάμε σε μια ερώτηση που δεν εκφράζεται συνειδητά:

Ποιος/α είμαι;

Φυσικά, δεν είναι τόσο απλή ερώτηση, ούτε εκφράζεται τόσο λιτά όσο την αντιλαμβάνεται ο επιφανειακός νους μας. Όμως, η πραγματικότητα είναι – έστω κι αν δεν το αντιλαμβανόμαστε – ότι την απαντάμε κάθε λεπτό της μέρας, με κάθε απόφαση που παίρνουμε. Και παίρνουμε χιλιάδες αποφάσεις μέσα σε μια μέρα… ακόμα κι όταν νομίζουμε πως «δεν μπορούμε να αποφασίσουμε», πως αμφιταλαντευόμαστε ανάμεσα σε δυο ή περισσότερες επιλογές.

Όταν αρχίζει κάποιος να παρατηρεί το νου του, φυσικό είναι να τρομάξει με αυτό που συναντά αλλά δεν αντιλαμβανόταν. Έτσι, οι περισσότεροι το αναβάλλουν, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι αυτό δεν σταματά τον εσωτερικό πόλεμο ούτε αλλάζει την περιοριστική θέαση. Τι σημαίνει όμως αυτό;

Συχνά έρχονται μαθητές (δεν μου αρέσει ο όρος «ασθενής» και ούτε θεωρώ τον εαυτό μου θεραπευτή) με κάποιο πρόβλημα και είναι αξιοσημείωτη η αρχική διαπίστωση που δεν αντιλαμβάνονται καν!

Τα πιο «σοβαρά» προβλήματα φαίνονται να είναι αυτά που απειλούν την ίδια την φυσική ύπαρξή μας, δηλαδή οι ασθένειες και ακριβώς μετά οι εθισμοί… που οδηγούν επίσης σε ασθένειες.

Τα πιο ουσιαστικά προβλήματα όμως κι ας μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα, είναι τα προβλήματα σχέσεων.

Πολλά έχουμε μπερδεμένα… και ο μαθητής δεν καταφέρνει ακόμα να ταξινομεί.

Η δεύτερη, επίσης μη αντιληπτή διαπίστωση είναι ότι «το πρόβλημα» δεν είναι η αιτία του πόνου, της μιζέριας ή της έλλειψης, και η εστίαση της προσοχής σε αυτό, με εμμονή για λύση ή εξάλειψη, απλά το ενισχύει, αφαιρώντας ταυτόχρονα τη δύναμη, που ο μαθητής δεν αντιλαμβάνεται ότι έχει.

Μπέρδεμα;

Πάμε πίσω στην αρχική ερώτηση, «ποιος είσαι;»

Είναι μια ερώτηση που πολλοί προσπαθούν ν’ απαντήσουν – αν καταφέρουν να την ενεργοποιούν στη συνείδησή τους – «μια φορά», και έπειτα προσπαθούν ν’ ανταποκριθούν σε αυτήν την απάντηση που δεν αντιλαμβάνονται από πού προήλθε.

Και ανάμεσα σε όλα αυτά τα παιχνιδίσματα του νου, τα προβλήματα παραμένουν ή αυξάνονται, οι απαντήσεις αναιρούνται και η αναζήτηση συνεχίζεται… πάντα επιφανειακά, πάντα αποσπασματικά.

Γιατί τίποτα δεν χαρίζεται, τίποτα δεν φανερώνεται αν δεν είμαστε έτοιμοι να το δούμε, τίποτα δεν δημιουργείται χωρίς αφοσίωση, σταθερότητα, πειθαρχία και την ακλόνητη πίστη στο δρόμο που διαλέξαμε. Ποιο δρόμο;

Τον δρόμο προς και πίσω στον Εαυτό μας, για όλους τους μαθητές που συνεχίζουν να επιλέγουν συνειδητά… το δρόμο που διδαχτήκαμε να φοβόμαστε πάνω απ' όλους.

Ανάμεσα στο «πρόβλημα» και στη «λύση» υπάρχει μια αλυσίδα εμπειριών (το ταξίδι), που παραμένουν χαοτικές, όσο συνεχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε γραμμικά και εντελώς αποσπασματικά.

Οι μαθητές, σε όποιο σημείο κι αν βρίσκονται, μπορούν να απελευθερωθούν από την πλάνη της ψευδαίσθησης. Οι γνώστες, σε όποιο σημείο κι αν βρίσκονται, παραμένουν χαμένοι χωρίς να το γνωρίζουν.

Οι δάσκαλοι;
Οι αληθινοί δάσκαλοι παραμένουν πάντα μαθητές...

Ο "κίνδυνος" βρίσκεται μόνο στην αποσπασματική τοποθέτηση/ταξινόμηση του γνώστη... 

Ο ΤΡΟΠΟΣ και όχι το τι σκεφτόμαστε καθορίζει την ποιότητα της ζωής μας

Το δυσκολότερο είναι το απλό!

Η προσπάθεια από τη μια να κατακτήσουμε «ανώτερα επίπεδα» συνείδησης και από την άλλη να απαλλαγούμε από τα συμπτώματα που έχουν εμφανιστεί στη ζωή μας (ή στον κόσμο μας) και δεν τα θέλουμε, οδηγεί σε όλο και περισσότερα αδιέξοδα, διαχωρισμό και αυτό-αμφισβήτηση.

Γιατί αδυνατούμε ν' αντιληφθούμε το προφανές;

Γιατί αρνούμαστε πεισματικά ν’ ασχοληθούμε με αυτά που έχουμε μπροστά μας;

Γιατί είμαστε τόσο αφοσιωμένοι στο να εντοπίζουμε τα λάθη των άλλων, να παραμένουμε στην ηττοπάθεια, να δίνουμε απλόχερα συμβουλές που δεν έχουμε κατακτήσει οι ίδιοι;

Γιατί συνεχίζουμε να τρέχουμε, να κυνηγάμε απατηλά όνειρα βασισμένα σε κούφιες απολαύσεις και ψεύτικες ασφάλειες;


Γιατί ακόμα ενισχύουμε παλιές πρακτικές και πεποιθήσεις, ενώ βλέπουμε ότι δεν προσφέρουν τη λύτρωση και την ευτυχία που υπόσχονται;

Γιατί παραμένουμε εγκλωβισμένοι στο τρενάκι των συναισθημάτων, που άλλοτε μας ανεβάζει και άλλοτε μας κατεβάζει αλλά ο κύκλος είναι προδιαγεγραμμένος;

Γιατί ακόμα ενισχύουμε τη νοημοσύνη που όλο και πιο μακριά μας οδηγεί από την καρδιά μας και τους άλλους;

Πολλά τα γιατί…

Η διαφήμιση των σύγχρονων μεθόδων θεραπείας, λύτρωσης, αφύπνισης πληθαίνουν καθημερινά. Υπνώσεις, διαλογισμοί, κανάλια επικοινωνίας άλλων όντων, αγγέλων και εξωγήινων, σεμινάρια και βιβλία αφύπνισης, τρόποι αυτό-βοήθειας και αυτογνωσίας… Κι όμως, υπάρχουν πολύ περισσότεροι καταθλιπτικοί άνθρωποι σήμερα παρά ποτέ, ίδιος αριθμός ασθενειών με το παρελθόν αν όχι περισσότερες, πολύ περισσότερη άγνοια, παράνοια και αμφισβήτηση, παρόλη την πληροφόρηση. Τι χάνουμε; Τι δεν αντιλαμβανόμαστε;

Πολλές φορές, όπως έχω ξαναγράψει, το προφανές είναι το δυσκολότερο να δούμε. Έχοντας μάθει να ψάχνουμε μέσω του επιφανειακού νου (έξω και μακριά) και όχι μέσω της καρδιάς, χάνουμε τα αυτονόητα, σπαταλάμε πολύτιμη ενέργεια άσκοπα, παραμένουμε τυφλοί., όσο και αν υπερφορτώνουμε τη μνήμη μας.

Να είναι τόσο «απλά» τα πράγματα;

Όχι φυσικά! Δεν είναι καθόλου απλά. Γιατί το δυσκολότερο να επιτευχθεί, είναι το απλό! Και όχι, δεν είναι λογοπαίγνιο, αλλά η πικρή αλήθεια, εντελώς πρακτική και κατανοήσιμη. Προτάσεις που είτε παραμένουν λόγια είτε μπαίνουν σε εφαρμογή, έννοιες ξύλινες ή βιωματικές, εντελώς στη δική μας ελευθερία βούλησης διαχείρησης του νου μας...

Το εκπαιδευμένο εγώ βιάζεται να διαβάσει… και αυτό το έχω ξαναγράψει… και να προσπεράσει, έχοντας καταχωρήσει στη μνήμη, ό,τι δεν αντέχει να αισθανθεί βιωματικά… Και για αυτό, οι επαναλήψεις παραμένουν αναγκαίες...

Ας συνομιλήσει ο καθένας με τον Εαυτό του…

Πόσο εύκολο είναι να αποδεχόμαστε ότι οι άλλοι έχουν ο καθένας τη δική του πορεία που δεν μοιάζει με τη δική μας και τις δικές μας ιδέες για αυτόν;

Πόσο εύκολο είναι ν’ αγαπάμε χωρίς προσδοκίες, χωρίς κατηγοριοποιήσεις και ιεραρχίες αξίας;

Πόσο εύκολο είναι ν’ ακολουθούμε τις δικές μας συμβουλές που δίνουμε τόσο εύκολα σε άλλους;

Πόσο μπορούμε ν’ απαλλαγούμε από θεωρίες και πεποιθήσεις που χτίζουν την απομάκρυνση μα και την άγνοιά μας;

Πόσο εύκολο είναι ν’ ακολουθούμε πιστά την καρδιά μας, χωρίς να επιτρέπουμε στο εγώ να μετράει κόστος και όφελος;

Πόσο αλήθεια εμπιστευόμαστε τη ζωή που αγωνιούμε να ελέγξουμε με την ελλειμματική ή αποσπασματική αντίληψή μας;

Πόσο αντιλαμβανόμαστε τη δική Μας αλήθεια, πέρα από επιστημονικές, φιλοσοφικές, εξειδικευμένες απόψεις άλλων για το τι εστί πραγματικό;

Πόσο ακόμα παγιδευμένοι είμαστε από το συναίσθημά μας και το παρελθόν, ώστε να παραμένουμε εύκολη λεία των φοβιών, των ενοχών και της συμμόρφωσης σε ό,τι δεν εξυπηρετεί την καρδιά μας;

Πόσο επιρρεπείς είμαστε στον πανικό που εύκολα προβάλλεται ή σε θεωρίες λύτρωσης που εύκολα, απλόχερα και «δωρεάν» προσφέρονται;

Πόσο αναγνωρίζουμε τις διαμάχες που συμβαίνουν συνεχώς μέσα μας, παρατηρώντας αντικειμενικά τον εαυτό μας, κάθε στιγμή;

Τι κάνουμε στην προσωπική ζωή μας και ποια άποψη έχουμε για αυτήν, όταν όλα τα φώτα σβήνουν και παραμένουμε με τον Εαυτό μας;

Πόσο πορευόμαστε ταπεινά και με αφοσίωση, την οδό που χαράζει το Πνεύμα μας, κόντρα στις επικρίσεις, τις προτιμήσεις και την άγνοια του εγώ μας;

Πόσο καταφέρνουμε να αντιληφθούμε τον συμβολισμό της κάθε στιγμής της ζωής μας, απαλλαγμένοι από σοφιστείες, πεποιθήσεις και θεωρίες που έχουμε υιοθετήσει από άλλους, μέσα στο χρόνο;

Πόση επαφή έχουμε με τη θηλυκή αρχή μέσα μας, τολμώντας να αποδομήσουμε το εκπαιδευμένο εγώ που μας παγιδεύει στον επιφανειακό δυαδισμό; Αλήθεια... πόσο κατανοούμε πρακτικά και βιωματικά, έννοιες όπως "αγάπη", "έρωτας", "αποδοχή", "πίστη", "ευθύνη", "δάσκαλος", "μαθητής" και πολλές άλλες κακοποιημένες έννοιες;

Είμαστε πραγματικά οι κυβερνήτες της δικής μας ζωής, του νου και των επιλογών μας, που υπερβαίνουν κάθε αποσπασματική, περιοριστική θέαση;

Συν-κοινωνούμε πραγματικά με τους γύρω μας ή παραμένουμε στην επι-κοινωνία που έχουμε μάθει να λειτουργούμε;

Οι ερωτήσεις είναι άπειρες, καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται μέσα μας και έξω από μας, ενόσω δεν απαντιόνται με πράξη και στάση ζωής.

Οι άνθρωποι που αγαπάς περισσότερο φεύγουν πρώτοι

Φεύγουν οι άνθρωποι. Φεύγουν από δίπλα σου, απ’ τη ζωή σου, απ’ τον κόσμο σου. Φεύγουν και γίνονται αναμνήσεις κάπου στο βάθος του μυαλού. Σκέψεις σκόρπιες και πρόσωπα θολά, δίχως χρώματα κι αρώματα. Μόνο μια αίσθηση σου αφήνουν, μοναδική ο καθένας, απ’ ότι μπόρεσε να σε κεράσει για όσο βρέθηκε στο δρόμο σου.

Φεύγουν οι άνθρωποι και δεν μπορείς να κάνεις τίποτα γι’ αυτό. Κανείς δεν μπορεί να κάνει κάτι. Στιγμές χαράς, στιγμές απώλειας. Τρενάκι που ανεβοκατεβαίνει η ζωή με επιβιβάσεις άγνωστες κι αναχωρήσεις ξαφνικές. Εσύ ριζωμένος στο κάθισμα κοιτάς απ’ το τζάμι τους σταθμούς και στέκεσαι ακίνητος. Σαν τους εφιάλτες που σε βρίσκουν τη νύχτα να προσπαθείς να ουρλιάξεις και φωνή να μη βγαίνει.

Φεύγουν εκείνοι που έχουν έρθει για καλό. Που σε γεμίζουν με αγάπη και καλοσύνη. Εκείνοι που μαζί τους νιώθεις τις μέρες ομορφότερες και τα ποτήρια μισογεμάτα. Εκείνοι που η φωνή τους σε ηρεμεί και οι συμβουλές τους σε πάνε ένα βήμα παρακάτω. Απομακρύνονται και χάνονται και δεν μπορείς μήτε να θυμώσεις, μήτε να κάνεις τίποτα γι’ αυτό. Μόνο να το υπομείνεις μπορείς.

Είναι δύσκολη η απώλεια. Είναι μεγάλο το κενό. Είναι τρύπες μέσα σου που θα μείνουν πάντα έτσι. Κενές. Δεν μπαζώνονται, δεν καλύπτονται, δε φτιάχνονται. Μένουν τρύπες. Κανένας άλλος δεν μπορεί να αναπληρώσει το κενό εκείνου που φεύγει. Δεν υπάρχει αντικαταστάτης, ούτε αναπληρωματικός. Μοναδικοί άνθρωποι, μοναδικό και το άδειασμα που αφήνουν με το φευγιό τους.

Δεν παλεύεται ο χαμός. Δεν ξεπερνιέται, δεν ξεχνιέται. Όσο και να περνάει ο χρόνος, όσο και να αλλοιώνονται τα πρόσωπα, πάντα μια στιγμή, μια σκηνή, μια μυρωδιά, μια φράση, θα έρθει να χτυπήσει μέσα σου το δικό σου, προσωπικό καμπανάκι της μνήμης. Θα θυμηθείς. Δε σου έχει απομείνει και τίποτα άλλο να κάνεις, πουθενά να πιαστείς. Μόνο να θυμηθείς μπορείς. Να θυμηθείς και να αγγίξεις για λίγα δεύτερα τον άνθρωπο που έχασες.

Θυμάσαι και χαμογελάς. Θυμάσαι και δακρύζεις. Πόσα γέλια, πόσους τσακωμούς μοιραστήκατε. Πόσες φορές είχε δίκιο και πόσες έκανε πίσω στο πείσμα σου. Κανείς δε σε νοιαζόταν έτσι. Δεν έχει σημασία το πόσο νοιαζόταν. Σημασία έχει το πως νοιαζόταν κι αυτό το «πώς» δεν μπορείς να το ξαναβρείς. Είπαμε. Μοναδικά τα κενά. Μοναδικός κι ο τρόπος που δημιουργήθηκαν.

Φεύγουν οι άνθρωποι που δέθηκες μαζί τους. Εκείνοι που τους χάρισες τα πιο «πολλά» σου κι αρκέστηκαν στα «λίγα» σου. Εκείνοι που μιλούσαν στην καρδιά σου κι άκουγαν τα μάτια σου. Φεύγει η οικειότητα και η ασφάλεια που ένιωθες μαζί τους. Χώνονται σε μια βαλίτσα μαζί με όσα άλλα δώρα έφεραν όταν μπήκαν στη ζωή σου.

Στέκεσαι μόνος πια να ρωτάς γιατί. Μετράς πληγές κι αρνείσαι να προχωρήσεις. Κανείς δε θα ‘ναι σαν κι αυτούς που «έφυγαν». Εσύ το ξέρεις και πονάς περισσότερο. Πώς να τα βάλεις με το θάνατο; Πώς να γυρίσεις πίσω το χρόνο; Πώς να χαρίσεις ζωή σε κάτι που μέσα σου κατακτά την αθανασία;

Φεύγουν οι άνθρωποι που αγαπάς περισσότερο. Λες και μια μαγική δύναμη στους έστειλε για λίγο. Τόσο όσο να δεις το καλό και ποτέ να μη συμβιβαστείς με τίποτε λιγότερο.

Φεύγουν εκείνοι που σε αγάπησαν περισσότερο. Φεύγουν αλλά σου αφήνουν μερίδιο απ’ την αγάπη τους για να ‘χεις να πορεύεσαι τις στιγμές που σου λείπουν.

Φεύγουν αλλά τουλάχιστον ήρθαν.

Τι είναι αυτό που οδηγεί στην απιστία μετά από έναν θυελλώδη έρωτα;

Η απιστία αποτελεί την αιτία για το 75% των διαζυγίων. Η εξωσυζυγική σχέση λοιπόν αποτελεί τη βασικότερη αιτία καταστροφής του συζυγικού δεσμού και πάντα σημάνει την έναρξη της κρίσης στο ζευγάρι, αλλά και στην οικογένεια.

Η κρίση, λέξη επίκαιρη στις μέρες μας, σημαίνει μία μεταβατική φάση, στην οποία δεν μπορούμε εκείνη τη στιγμή να γνωρίζουμε πώς θα εξελιχθεί το μέλλον. Ό,τι γνωρίζαμε ως εκείνη τη στιγμή φαίνεται να μην μπορεί να βοηθήσει στην επίλυσή της και χρειάζεται να ξεμάθουμε και να ξαναμάθουμε νέους τρόπους. Η κρίση στα κινεζικά γράφεται με δύο ιδεογράμματα, το wei ( 危 =κίνδυνος) και το ji (机 =ευκαιρία). Έτσι το μεταβατικό αυτό στάδιο φαίνεται να μοιάζει με το σημείο μηδέν στο εκκρεμές όπου από τη μία διανοίγεται η δυνατότητα του κινδύνου-καταστροφής και διάλυσης, ενώ από την άλλη η δυνατότητα της ευκαιρίας-δημιουργίας.

Για να μπορέσει όμως μία κρίση να οδηγήσει στη δημιουργία και να λειτουργήσει ως ευκαιρία, χρειάζεται να κατανοήσουμε το νόημά της. Μόνο κατανοώντας το νόημά της μπορούμε να προχωρήσουμε σε δημιουργικές αλλαγές που μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή του συστήματος (ζευγάρι, οικογένεια, κοινωνία). Αλλιώς ή θα υπάρξει καταστροφή, δηλαδή διάλυση της σχέσης, ή αν δεν διαλυθεί,  το δηλητήριο της απιστίας θα δηλητηριάζει τη σχέση για καιρό, αν όχι για πάντα.

Βέβαια, πολλές φορές ακόμη και στην περίπτωση που το νόημα ανευρίσκεται μπορεί το ζευγάρι να οδηγηθεί σε διαζύγιο ή χωρισμό, ιδιαίτερα όταν το μέλος που απιστεί, ερωτευτεί και δεν θέλει να επιστρέψει στην αρχική σχέση. Η αναζήτηση και ανεύρεση του νοήματος της απιστίας ωστόσο είναι απαραίτητο, καθώς μπορεί να προφυλάξει τους πρωταγωνιστές από αέναες επαναλήψεις και δημιουργία νέων σχέσεων με παρόμοια χαρακτηριστικά.

Έτσι, προτείνουμε να δούμε την απιστία ως σύμπτωμα της σχέσης. Όχι μέσα από την ιατρική χρήση του όρου, αλλά μέσα από την κοινωνιολογική, συστημική οπτική, όπου το ζευγάρι και η οικογένεια αποτελούν οργανισμούς-συστήματα ενταγμένα μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό σύστημα. Έτσι, η απιστία-ως σύμπτωμα- σημαίνει συνήθως μία κρίση του ζευγαριού η οποία προϋπάρχει και γίνεται ολοφάνερη με το σύμπτωμα-απιστία.

Τι είναι αυτό όμως που οδηγεί στην απιστία μετά από έναν θυελλώδη έρωτα;
Θα λέγαμε ότι σε κάθε περίπτωση υπάρχουν διαφορετικές αιτίες που οδηγούν στην απιστία τον ένα από τους δύο συντρόφους (ή και τους δύο μερικές φορές).

Λέγεται ότι ο έρωτας διαρκεί από δύο λεπτά ως τρία χρόνια. Τόσο δηλαδή διαρκεί η αλλοίωση της πραγματικότητας σε σχέση με τον Άλλο, το ερωτικό αντικείμενο του πόθου. Ο ερωτευμένος μοιάζει με τον ψυχωτικό, τον τρελό, ως προς το ότι και οι δύο διακατέχονται από την ψευδαίσθηση και την εμμονή. Ο ερωτευμένος τοποθετεί τον άλλο σε ένα βάθρο, τον εξιδανικεύει, λες και είναι ένα άγαλμα-ιδέα. Η ένταση των συναισθημάτων είναι τέτοια που σπάνια συναντιέται σε άλλη ανθρώπινη εκδήλωση-συμπεριφορά. Μετά όμως από κάποιο διάστημα, ο ερωτευμένος έρχεται σε επαφή με την πραγματικότητα του άλλου. Καταλαβαίνει ότι έχει σάρκα και οστά, ότι έχει και ελαττώματα, όπως όλοι μας. Και τότε το ερωτικό αντικείμενο πέφτει από το βάθρο και η εξιδανίκευση δίνει τη θέση της στην πραγματικότητα.
Αυτή η πραγματικότητα συνοδεύεται σε πολλούς από απογοήτευση. Η απουσία των έντονων συναισθημάτων μπορεί να αναπληρώνεται από συντροφικότητα και αγάπη, αλλά κάποιοι δεν μπορούν να συμβιβαστούν με την ιδέα αυτή.
Για τον Γάλλο ψυχαναλυτή Didier Anzieu, υπάρχουν τέσσερα σενάρια μετά το τέλος της ερωτικής εξιδανίκευσης στα ζευγάρια.
-Ο ένας αρχίζει και ρίχνει το φταίξιμο αυτής της απώλειας στον άλλο. Η  εχθρότητα μεγαλώνει και το ζευγάρι χωρίζει.
-Γίνεται το ίδιο μόνο που το ζευγάρι δεν χωρίζει. Η εχθρότητα εγκαθίσταται και αντικαθιστά τον έρωτα. Σχηματίζονται οι ρόλοι θύτη-θύματος, οι οποίοι συχνά εναλλάσσονται. Τα μέλη είναι δυστυχή αλλά η σχέση είναι δυνατή και χαρακτηρίζεται από υψηλή εξάρτηση.

-Η απιστία έρχεται να καλύψει το κενό. Είτε από τον έναν από τους δύο, είτε και από τους δύο, η εξωσυζυγική σχέση εμφανίζεται ως λύση. Το ζευγάρι μπορεί να συνεχίσει να είναι μαζί ή χωρίζει.
-Το 5% περίπου των σχέσεων είναι η περίπτωση που και τα μέλη είναι ευτυχή και το ζευγάρι δυνατό. Εδώ τα κύρια χαρακτηριστικά είναι δύο. Η αρχική απομόνωση των ερωτευμένων δίνει τη θέση της στην παρέα των φίλων. Ωστόσο δεν χάνουν κάθε ιδιωτικότητα και πάντα διατηρούν ένα βαθμό οικειότητας που δεν τον μοιράζονται. Το άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι ο ένας βοηθά και στηρίζει τον άλλο στην εξέλιξή του.

Το τέλος της εξιδανίκευσης, ή το τέλος του έρωτα όμως, δεν σημαίνει και το τέλος του ερωτισμού στο ζευγάρι. Η έλξη μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει ακόμη και σε μεγάλες ηλικίες και η ερωτική ζωή του ζευγαριού μπορεί να είναι πλούσια και ικανοποιητική.

Για να επιστρέψουμε όμως στο θέμα μας,  οι λέξεις «απιστία» ή «απάτη», είναι δύο λέξεις που δηλώνουν τις αρνητικές κοινωνικές αναπαραστάσεις που επικρατούν σήμερα ως προς την εξωσυζυγική σχέση.

Είτε ως έλλειψη πίστης (απιστία) είτε ως εξαπάτηση (απάτη), η εξωσυζυγική σχέση εμφανίζεται ως ένα γεγονός που βλάπτει τον ή την απατημένη, ως ένα εκ προθέσεως «έγκλημα» απέναντι στον/στην σύντροφο. Έτσι, μέσα σε τέτοιες συνθήκες, η απιστία σχεδόν πάντα τραυματίζει το ζευγάρι. Μία τέτοια αντίληψη όμως, πρέπει να την δούμε μέσα στο συγκεκριμένο κοινωνικό και το ιστορικό πλαίσιο.  Άρα, η πρώτη νοηματοδότηση της απιστίας γίνεται εξαρχής από την εκάστοτε κοινωνία.
Για να το καταλάβουμε καλύτερα αυτό, θα πρέπει να δούμε πως γινόταν αντιληπτή η εξωσυζυγική σχέση σε άλλες εποχές, ή κοινωνίες.  Το Μάη του 68 για παράδειγμα, η απιστία αποτελούσε το ιδεώδες, μέσα από το κοινωνικό πρόταγμα της σεξουαλικής επανάστασης και πειραματισμού. Η ισλαμική κοινωνία επιτρέπει την πολυγαμία των ευκατάστατων αντρών, εφόσον μπορούν να εξασφαλίσουν τη ζωή της κάθε συζύγου και των παιδιών που κάνουν μαζί της. Σε άλλες κοινωνίες, η πολυγαμία των γυναικών είναι αποδεκτή και αποτελεί νόμο.

Στη δική μας εποχή, βλέπουμε ότι η κοινωνία μπορεί να συνεχίζει να αντιλαμβάνεται την απιστία ως μία βασική απειλή της οικογένειας και άρα εχθρικά, αλλά εντούτοις, είναι σήμερα περισσότερο ανεκτική από ότι παλαιότερα. Αυτό υποδηλώνεται και από την κατάργηση του νόμου περί μοιχείας, για παράδειγμα, που θα σημάνει και το τέλος στον διασυρμό των συλληφθέντων γυμνών μοιχών μέσα στα αστυνομικά τμήματα, εικόνες γνωστές στους νεότερους από σκηνές παλιών ελληνικών ταινιών.

Μέσα στο πεδίο της κοινωνικής νοηματοδότησης μπορεί να συναντήσουμε αντιλήψεις ή συμπεριφορές που μπορεί να παίζουν καθοριστικό ρόλο στο θέμα της απιστίας. Έτσι, για παράδειγμα, αλλιώς μεγαλώνει συνήθως ένα έφηβο κορίτσι από ένα έφηβο αγόρι ως προς την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Το αγόρι συνήθως ενθαρρύνεται για να ξεκινήσει τη σεξουαλική του ζωή, ενώ δεν γίνεται το ίδιο και για το κορίτσι.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάποιες αντιλήψεις όπως «έτσι είναι οι άντρες», «είμαστε πολυγαμικά ζώα» κλπ. διευκολύνουν το πέρασμα προς την αντρική απιστία, καθώς υπόγεια τη νομιμοποιούν, κάτι που δεν συμβαίνει και για τη γυναικεία. Πολλοί είναι οι άντρες που εξιστορούν τις εξωσυζυγικές περιπέτειές του με καμάρι στα καφενεία ή σε αντροπαρέες ακόμη και σήμερα. Αντίθετα, οι γυναίκες φροντίζουν να την κρατούν κρυφή, ακόμη και από κοντινά τους πρόσωπα. Εδώ πιστεύω έγκειται και η αντίληψη ότι οι άντρες απατούν περισσότερο τις γυναίκες. Κάποιοι προσπαθούν να υποστηρίξουν την πρόταση αυτή με ψευδοεπιστημονικές θεωρίες στηριζόμενες στη βιολογία. Τέτοιο είναι το παράδειγμα του επιχειρήματος ότι οι άντρες καθώς παράγουν πολλά σπερματοζωάρια μπορούν να τεκνοποιούν συνεχώς, ενώ η γυναίκα έχει όριο στην τεκνοποιητική της ιδιότητα. Ανάλογα, θα μπορούσε να σταθεί το αντίθετο επιχείρημα, ότι η φυσική επιλογή του σπέρματος ανοίγει τον δρόμο για περισσότερες ερωτικές επαφές του θηλυκού. Τέτοιες λοιπόν ψευδοθεωρίες έχουν περισσότερο κανονιστικό ρόλο και δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Η κοινωνία επίσης, φαίνεται να είναι πιο παρηγορητική απέναντι στις απατημένες γυναίκες, από ότι στους απατημένους άντρες. Χαρακτηριστική ως προς αυτό είναι το ουσιαστικό «κερατάς» που θεωρείται μεγάλη ντροπή και στίγμα για αυτόν που φέρει τον τίτλο. Δεν συναντούμε όμως το αντίστοιχο για τις γυναίκες.

Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα πριν την οικονομικοκοινωνική κρίση, η απιστία εμφανίζεται και ως σημείο των καιρών, ενταγμένη μέσα σε μία ευρύτερη καταναλωτική συμπεριφορά. Το ίδιο το σεξ γίνεται ένα πεδίο κατανάλωσης. Η κατανάλωση σεξουαλικών συντρόφων σχετίζεται και με την αδηφαγία που υπήρχε και στα άλλα επίπεδα όπου δεν υπήρχε κορεσμός αλλά δινόταν έμφαση στην ποσότητα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των ελληνικών σήριαλ. Το σεξ είναι τόσο κεντρικό θέμα, ακόμη και στην παιδική ζώνη, που μπουχτισμένο το κοινό προστρέχει στην τηλεθέαση τουρκικών σήριαλ. Από τον τηλεοπτικό Ξενόπουλο και Καραγάτση της δεκαετίας του 70 φτάσαμε στα σημερινά σήριαλ, όπου το σεξ εμφανίζεται να αποερωτικοποιείται και να εντάσσεται σε μία συνήθη συμπεριφορά του homo Consumens. (ανθρώπου-καταναλωτή).

Πέρα όμως από το ευρύτερο κοινωνικό πεδίο νοηματοδότησης της απιστίας, υπάρχει και είναι περισσότερο σημαντικό το πεδίο της σχέσης. Βλέπουμε λοιπόν να εμφανίζεται συχνά η απιστία σε στιγμές μετάβασης της οικογένειας. Γεγονότα που σηματοδοτούν την αλλαγή της δυναμικής της με είσοδο ή έξοδο μελών (π.χ. μία γέννηση, ένας θάνατος, η φυγή των παιδιών από την οικογένεια όταν ενηλικιώνονται) διαταράζουν την υπάρχουσα ισορροπία.

Επίσης, εμφανίζεται σε ζευγάρια που κάποιο ή και τα δύο μέλη δεν έχουν ουσιαστικά ενηλικιωθεί, δεν έχουν ακόμη ανακαλύψει τι πραγματικά θέλουν, ποιοι είναι. Τα μέλη της σχέσης είναι ανώριμα και δεν μπορούν να τα καταφέρουν με τις ευθύνες που έχει η οικογένεια που φτιάχνουν.
Η απιστία μπορεί να εμφανιστεί και ως διαβατήριο, πάλι από ανώριμα άτομα που δεν θέλουν να πάρουν την ευθύνη του χωρισμού και να ζήσουν το πένθος της απώλειας του άλλου.

Η σεξουαλική στέρηση-αποχή μέσα στο γάμο, είτε ως αποτέλεσμα ενός παιχνιδιού εξουσίας ανάμεσα στους συζύγους, είτε από πουριτανισμό ενός εκ των δύο μελών, είτε από οποιονδήποτε άλλο λόγο, οδηγεί πολύ συχνά τον άλλο σε ένα τρίτο πρόσωπο.
Η συνεχής ενασχόληση του ζευγαριού μόνο με τις υποχρεώσεις της οικογένειας και η απώλεια της χαράς και της απόλαυσης αφήνει επίσης χώρο για την είσοδο τρίτου στη σχέση.

Η έλλειψη της επιθυμίας. Αυτή όταν δεν σχετίζεται με κατάθλιψη, σημαίνει και το τέλος της σχέσης. Η εξωσυζυγική σχέση σε αυτή την περίπτωση εμφανίζεται ως διαβατήριο εξόδου.
Ο ξαφνικός πλουτισμός ή θέσεις εξουσίας που μπορεί να καταλάβει κάποιο από τα δύο μέλη της σχέσης μπορεί να επιφέρει νέες συμπεριφορές και μέσα σε αυτές και την απιστία. Το ίδιο και η ξαφνική πτώχευση. Τα σοβαρά οικονομικά γεγονότα επιδρούν επίσης και καθορίζουν τη δυναμική της οικογένειας ή του ζευγαριού.
Η αποδυνάμωση του ενός συντρόφου από τον άλλο ή ο ευνουχισμός. Όταν τα μηνύματα που διακινούνται μεταξύ τους είναι ότι δεν γίνεται απόλυτα αποδεκτή η προσωπικότητά του ενός ή η εμφάνισή του από τον άλλο.

Η παραμέληση του ενός από τον άλλο.
Η γεωγραφική απόσταση μεταξύ τους σε διάρκεια χρόνου.
Τέλος, έχουμε να κάνουμε με ατομικά ψυχικά χαρακτηριστικά που μπορούν να διευκολύνουν το πέρασμα προς την απιστία.

Η μη ανοχή στη ματαίωση (δυσκολία να αντιμετωπίσει κανείς μία δύσκολη περίοδο, μία ασθένεια, μία οικονομική καταστροφή).

Το παράδειγμα της οικογένειας από την οποία προέρχεται ο κάθε σύζυγος. Έτσι, αν ο πατέρας για παράδειγμα είχε συχνές εξωσυζυγικές σχέσεις και η γυναίκα του το ανεχόταν αλλά δυσφορούσε, τότε ο γιος τους θα επαναλάβει το ίδιο ενώ αν έχουν κόρη, αυτή μπορεί να ταυτιστεί περισσότερο με την ερωμένη και λιγότερο με τη μητέρα της. Αν η ανοχή της μητέρας δεν γίνεται αντιληπτή ως θυματοποίηση, τότε η κόρη θα ταυτιστεί με τη μητέρα και θα επαναλάβει μία παρόμοια σχέση με τον άντρα της.

Η δυσκολία για σύναψη στενών δυαδικών σχέσεων. Αυτή οδηγεί στην τριγωνοποίηση, όπου ο τρίτος άνθρωπος εμφανίζεται για να αυξήσει το αίσθημα ασφάλειας από τον φόβο της συγχώνευσης, που συνήθως αισθάνεται αυτός που δυσκολεύεται στη δυαδική σχέση.

Η απιστία μπορεί επίσης να εμφανιστεί και ως μία ένδειξη αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς, ενταγμένη σε μία ευρύτερη σφαίρα αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών. Σε αυτή την περίπτωση, κάποιο από τα δύο μέλη της σχέσης, περνώντας μία προσωπική κρίση (π.χ. κρίση που μπορεί να σχετίζεται με τον φόβο της φθοράς, του θανάτου) μπορεί να καταστρέψει μία καλή σχέση. Πολύ συχνά η σεξουαλική μανία εμφανίζεται ως αντίδοτο του φόβου του θανάτου, προσφέροντας τη λήθη, έστω και για μικρό διάστημα.

Η αγάπη πρέπει να διδάσκεται

Έχεις ποτέ αναρωτηθεί ποιο είναι το μεγαλύτερο συναίσθημα του κόσμου; Το αίσθημα αυτό που ενώνει τους ανθρώπους, τους κρατά αλυσοδεμένους, σαν δεσμώτες σε ένα μεγάλο κλουβί που τους περιορίζει και λέγεται "κόσμος";

Είναι δόξα μεγάλη λοιπόν να το γνωρίσεις. Ονομάζεται αγάπη. Ξέρεις τι είναι αυτό; Είναι μια λέξη μικρή, περιεκτική που ξεστομίζουν καθημερινά χιλιάδες στόματα. Η αγάπη ερμηνεύεται διαφορετικά από κάθε άνθρωπο, ανάλογα με τα βιώματά του. Η λέξη αυτή, τόσο εύχρηστη μεν... έχει χάσει πλέον το βαθύτερο νόημά της.

Όλοι μας λέμε σε αγαπώ, σε χρειάζομαι. Και μετά...τι συμβαίνει; Γιατί αυτό που εκφράζουμε εξαφανίζεται; Γιατί; Η αγάπη είναι αναλώσιμη. Την χρησιμοποιεί ο εκάστοτε άνθρωπος όπως θέλει, χωρίς να έχει αναρωτηθεί τι είναι. Στην κοινωνία αυτή, του ανταγωνισμού, όλοι μας γινόμαστε κάτοχοι στρεβλής αγάπης. Γιατί;

Επειδή δεν έχουμε μάθει από μικροί τι σημαίνει αγάπη. Δεν μας το δίδαξαν... Θυμάμαι όλες τις ώρες γλώσσας και μαθηματικών στο σχολείο, που η δασκάλα μας μας μάθαινε την προπαίδεια και την ορθογραφία. Δεν θυμάμαι ποτέ όμως, να μας πει: "παιδιά, σήμερα θα σας μιλήσω για το τι είναι να αγαπάς." Τα παιδιά ιδίως σήμερα, δεν ξέρουν τι πάει να πει αγαπώ, νοιάζομαι, υπερασπίζομαι. Εμείς οι ίδιοι πρέπει να τους το μάθουμε, να τους υποδείξουμε τι θα πει αγαπώ και πως το σ' αγαπώ, πρέπει να χαρίζεται σε μετρημένους στα χέρια ανθρώπους.

Αγαπώ σημαίνει νοιάζομαι, υπομένω και τις δύο χάρες αυτές μπορούν να μας τις προσφέρουν απλόχερα ελάχιστοι άνθρωποι γι' αυτό το σ' αγαπώ ας το λέμε με οικονομία.

Γιατί κλείνουμε τα μάτια μας όταν φιλιόμαστε;

Αν ανήκετε και εσείς σε εκείνους τους ανθρώπους, που αναρωτιούνται γιατί κλείνουμε τα μάτια μας όταν φιλιόμαστε με το έτερον μας ήμισυ, η επιστήμη έρχεται να μας δώσει την απάντηση. Και, όχι, δεν είναι και πολύ ρομαντική, αλλά πρακτική!

Μέχρι στιγμής, η επικρατέστερη μελέτη υποστήριζε ότι κλείνουμε τα μάτια κατά τη διάρκεια ενός φιλιού, επειδή δεν μπορούσαμε να επικεντρωθούμε σε κάτι τόσο κοντά στο πρόσωπό μας. Ωστόσο, μια νέα θεωρία απορρίπτει την παραπάνω εκδοχή και αναφέρει πως ο εγκέφαλος δεν είναι σε θέση να χειριστεί στοιχεία όρασης και αφής την ίδια στιγμή.

Πιό απλά δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τον συνδυασμό φιλιού και βλέμματος.
Ψυχολόγοι από το Πανεπιστήμιο Royal Holloway του Λονδίνου, όπως σημειώνει η Telegraph, ανακάλυψαν πως η οπτική εργασία μειώνει την ικανότητα κατανόησης της αφής.

Η μελέτη μπορεί να μην έγινε επάνω στο ζήτημα των φιλιών, αλλά επικεντρώνεται στην γενικότερη αίσθηση αφής και τους ενστικτώδους κλεισίματος των ματιών, εξηγώντας διάφορες ανθρώπινες αντιδράσεις, όπως είναι το φιλί, η ανάγνωση Κώδικα Μπράιγ, χορού ή κάποιες στιγμές κατά την διάρκεια του σεξ.

«Ηταν ήδη γνωστό πως η απαίτηση ενός οπτικού έργου θα μπορούσε να μειώσει την κατανόηση οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων», λέει η Δρ. Σάντρα Μέρφι.

«Η έρευνά μας επεκτείνει αυτό το εύρημα με την αίσθηση της αφής. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένης της αυξανόμενης χρήσης απτικών πληροφοριών σε συστήματα προειδοποίησης», προσέθεσε, φέρνοντας ως παράδειγμα ορισμένα αυτοκίνητα που παρέχουν πλέον ειδοποιήσεις αφής, όταν αρχίζουν να «παρασύρονται» σε λωρίδες.

«Η έρευνα έδειξε ότι οι οδηγοί είναι λιγότερο πιθανό να παρατηρήσουν αυτές τις ειδοποιήσεις, όταν ψάχνουν κατεύθυνση σε μια πολυσύχναστη διασταύρωση», αναφέρει.

Οι κομήτες μετέφεραν στη Γη τα ευγενή αέρια

Καταλυτικό ρόλο στη χημική σύνθεση του πλανήτη μας αποδίδει στους κομήτες μία διεθνής ομάδα Γάλλων, Ιαπώνων και Ελβετών επιστημόνων, οι οποίοι υποστηρίζουν πως οι συγκεκριμένοι διαστημικοί βράχοι πιθανότατα υπήρξαν η βασικότερη πηγή των ευγενών αερίων που υπάρχουν στη Γη, όπως επίσης και χημικών μορίων τα οποία ήταν απαραίτητα για την ανάπτυξη ζωής.

Τα ευγενή αέρια είναι χημικώς αδρανή, κάτι που σημαίνει πως κατά κανόνα δεν συμμετέχουν σε χημικές αντιδράσεις. Επομένως, οι συγκεντρώσεις τους στη Γη δεν θα πρέπει να έχουν μεταβληθεί σε μεγάλο βαθμό, από την αποχή σχηματισμού του ηλιακού συστήματος.

Από την άλλη μεριά, μέχρι πρόσφατα οι επιστήμονες δεν γνώριζαν τις συγκεντρώσεις των ευγενών αερίων στους κομήτες, οι οποίοι θεωρούνται απομεινάρια από τη γέννηση των πλανητών. Ωστόσο, τα δεδομένα άλλαξαν με την άφιξη του διαστημοπλοίου Rosetta στον κομήτη 67Ρ Τσουριούμοφ-Γκερασιμένκο, τον Αύγουστο του 2014.

Ο λόγος είναι πως το σκάφος πραγματοποίησε τις πρώτες μετρήσεις για τις ποσότητες αργού, ενός ευγενούς αερίου, σε κομήτη. Μετρήσεις που έδειξαν πως η ποσότητα του συγκεκριμένου αερίου είναι αρκετή ώστε τέτοιοι βράχοι να εμπλούτισαν τη Γη με σημαντική ποσότητα αργού, αλλά και πιθανότατα με τα υπόλοιπα στοιχεία της ίδιας κατηγορίας.

Όπως αναφέρουν οι επιστήμονες σε άρθρο τους, το οποίο δημοσιεύθηκε στην online έκδοση του επιστημονικού περιοδικού Earth and Planetary Science Letters, ο εμπλουτισμός θα πρέπει να συνέβη περίπου 600 εκατομμύρια χρόνια μετά τη δημιουργία του ηλιακού συστήματος.

Τότε, συνέβη ένα επεισόδιο που οι αστρονόμοι ονομάζουν Όψιμο Σφοδρό Βομβαρδισμό (Late Heavy Bombardment), κατά τη διάρκεια του οποίου η Σελήνη, η Γη και οι γειτονικοί πλανήτες έγιναν «στόχος» αμέτρητων αστεροειδών και κομητών.

Αν και το αργό δεν διαδραματίζει βασικό ρόλο σε χημικές διεργασίες στη Γη, οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως ο τρόπος προέλευσής του αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο και άλλο προβιοτικό υλικό να έφτασε στη Γη επίσης από κομήτες.

Ένα ενδεχόμενο που είναι αρκετά σημαντικό, με δεδομένο πως σε αυτό το υλικό συγκαταλέγονται και τα αμινοξέα, τα οποία είναι τα δομικά στοιχεία των πρωτεϊνών.

Επομένως υποθέτοντας πως όλη η ποσότητα αργού στη γήινη ατμόσφαιρα προήλθε από κομήτες, καθώς και ότι όλοι οι κομήτες περιέχουν τα ίδια επίπεδα αμινοξέων με τους διαστημικούς βράχους που ανήκουν στην ομάδα των ανθρακούχων χονδριτών, η ερευνητική ομάδα υπολόγισε πόση ποσότητα από τη συγκεκριμένη ένωση θα μπορούσε να έχει φτάσει έτσι στη Γη.

Οι επιστήμονες παραδέχονται πως ο υπολογισμός τους περιλαμβάνει αρκετές παραδοχές και προϋποθέτει πως τα αμινοξέα δεν καταστράφηκαν με τις σφοδρές συγκρούσεις των μετεωριτών στην επιφάνεια του πλανήτη μας.

Ωστόσο, αν αυτές οι παραδοχές ισχύουν, τότε το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι ότι τα αμινοξέα που προήλθαν από τον «βομβαρδισμό» της Γης έχουν σχεδόν ίση μάζα με του «δομικούς λίθους» των πρωτεϊνών που αυτή τη στιγμή υπάρχουν στους γήινους οργανισμούς – από τα φυτά και τα φρούτα, μέχρι τους ανθρώπους.

Στο στόχαστρο στοιχειώδη σωματίδια από το νεογέννητο σύμπαν

Έπειτα από χρόνια προετοιμασίας, στην τελική ευθεία βρίσκεται πλέον το πείραμα Ptolemy στο Εργαστήριο Φυσικής Πλάσματος του Πανεπιστημίου Princeton (PPPL) στις ΗΠΑ. Στόχος του πειράματος είναι να δοκιμάσει να ανιχνεύσει νετρίνα από την εποχή που η ηλικία του σύμπαντος ήταν μόλις 1 δευτερόλεπτο.

Το Ptolemy θα ξεκινήσει το καλοκαίρι, ενώ μέχρι το τέλος της επόμενης χρονιάς οι Αμερικανοί ερευνητές θα έχουν στη διάθεσή τους στοιχεία τα οποία θα δείχνουν αν όντως μπορούν να καταγραφούν νετρίνα που κυριολεκτικά προέρχονται από την «αυγή» της κοσμικής δημιουργίας.

Στην περίπτωση που η απάντηση είναι θετική, τότε θα έχουν ανοίξει έναν δρόμο ώστε η επιστημονική κοινότητα να μπορεί να δει «βαθύτερα» από ποτέ στη συμπαντική ιστορία, αναπτύσσοντας μία μεγαλύτερη πειραματική διάταξη για να τον αξιοποιήσουν.

Τα νετρίνα που έχει βάλει στο «στόχαστρο» το Ptolemy δεν έχουν εντοπισθεί ποτέ, παρόλο που προβλέπονται από την επικρατούσα θεωρία για την εξέλιξη του σύμπαντος, σύμφωνα με την οποία εμφανίσθηκαν ένα δευτερόλεπτο μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, όταν ξεκίνησαν οι ενώσεις πρωτονίων και νετρονίων για τον σχηματισμό των πρώτων πυρήνων.

Ο λόγος είναι ότι αυτά τα «απομεινάρια» του νεογέννητου κόσμου είναι δύσκολο να ανιχνευθούν. Ένα πρόβλημα που οι υπεύθυνοι του πειράματος αισιοδοξούν πως κατάφεραν να λύσουν, αξιοποιώντας το γεγονός ότι τα νετρίνα μπορούν να αλληλεπιδράσουν με το τρίτιο, ένα ισότοπο του υδρογόνου.

Το Ptolemy θα ξεκινήσει το καλοκαίρι, ενώ μέχρι το τέλος της επόμενης χρονιάς οι Αμερικανοί ερευνητές θα έχουν στη διάθεσή τους στοιχεία τα οποία θα δείχνουν αν όντως μπορούν να καταγραφούν νετρίνα που κυριολεκτικά προέρχονται από την «αυγή» της κοσμικής δημιουργίας.

Σε μία τέτοια περίπτωση, θα αυξηθεί η ενέργεια των ηλεκτρονίων που εκπέμπονται από τη διάσπαση του τρίτιου, με συνέπεια να «προδοθεί» η παρουσία των σωματιδίων.

Με δεδομένο πως η αύξηση της ενέργειας είναι πολύ μικρή, το «στοίχημα» για το Ptolemy είναι αν μπορεί να την ανιχνεύσει. Κάτι που μόνο εύκολο δεν είναι αφού, όπως σημειώνει ο φυσικός και επικεφαλής του πειράματος Κρις Τάλι, μοιάζει με το να θέλει κανείς να καταγράψει τους σφυγμούς ενός συγκεκριμένου φιλάθλου σε ένα κατάμεστο γήπεδο.

Όπως είναι φυσικό, στην «καρδιά» του πειράματος θα βρίσκεται το δείγμα τρίτιου, μία ποσότητα 0,00001 γραμμαρίων από το συγκεκριμένο ισότοπο του υδρογόνου, η οποία θα έχει εμφυτευθεί σε γραφένιο, δηλαδή σε ένα φύλλο άνθρακα με πάχος μόλις 1 ατόμου.

Για τη μέτρηση των ενεργειών των ηλεκτρονίων που θα εκπέμπονται από τη διάσπαση του τρίτιου θα χρησιμοποιηθούν υπεραγώγιμοι μαγνήτες και άλλες εξαιρετικά ευαίσθητες συσκευές, οι οποίες θα πρέπει να βρίσκονται σε εξαιρετικά χαμηλή θερμοκρασία, λίγο μεγαλύτερη από το απόλυτο μηδέν.

Αν η ιδέα πετύχει στην πράξη, τότε στην επόμενη φάση του πειράματος θα χρησιμοποιηθεί μία μεγαλύτερη διάταξη και πολύ μεγαλύτερο δείγμα, αυτή τη φορά από 100 γραμμάρια τρίτιου. Στη μεγαλύτερη παραλλαγή του, με τη βοήθεια νετρίνων από το «νεογέννητο» σύμπαν, το PTOLEMY θα μπορέσει ρίξει «φως» σε μία εποχή της κοσμικής ιστορίας για την οποία μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν παρατηρησιακά δεδομένα.

Την ίδια στιγμή πάντως, αν πετύχει το πείραμα, δεν αποκλείεται να οδηγήσει και σε άλλες εξίσου εντυπωσιακές ανακαλύψεις. Κι αυτό γιατί ενδεχομένως να ανιχνεύσει επίσης «αποστειρωμένα νετρίνα», δηλαδή υποθετικά στοιχειώδη σωμάτια που ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν πως είναι το συστατικό της σκοτεινής ύλης.

Μετά το Χιγκς ενδείξεις μιας ακόμα σημαντικής ανακάλυψης βαρύτερου σωματιδίου

Τίποτα δεν μπορεί να θεωρηθεί ακόμα βέβαιο, όμως οι θεωρητικοί φυσικοί του CERN δεν έχουν σταματήσει να το συζητούν εδώ και μήνες: νέα δεδομένα από τον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων (LHC) ενισχύουν τις ενδείξεις ενός παντελώς νέου σωματιδίου, ενός γίγαντα που κανείς δεν περίμενε να βρει.

«Οι φυσικοί στον LHC και σε άλλα ιδρύματα λένε ότι μια τέτοια ανακάλυψη θα ήταν η σημαντικότερη στο χώρο της σωματιδιακής φυσικής από το 1975, όταν ανακαλύφθηκε απρόσμενα το λεπτόνιο ταυ» σχολιάζει ο δικτυακός τόπος του περιοδικού Nature.

Και αυτό επειδή το υποθετικό νέο σωματίδιο θα ήταν το πρώτο που ανακαλύπτεται πέρα από το λεγόμενο Καθιερωμένο Μοντέλο, το οποίο περιγράφει όλα τα γνωστά σωματίδια.

Αντίθετα, η ύπαρξη του περίφημου μποζονίου Χιγκς, η οποία επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά το 2012, είχε προβλεφθεί δεκαετίες νωρίτερα στο πλαίσιο της θεωρίας που εξηγεί πώς η ύλη αποκτά τη μάζα της.

Αν και κανείς δεν γνωρίζει τι ρόλο μπορεί να παίζει στη φύση το υποθετικό νέο σωματίδιο, το μόνο που μπορούν να πουν οι ερευνητές είναι ότι είναι πολύ βαρύ, μακράν το βαρύτερο σωματίδιο που θα είχε ανακαλυφθεί ποτέ.

Θα μπορούσε επίσης να ανήκει στην οικογένεια των μποζονίων, όπως και το Χιγκ -σωματίδια που λειτουργούν ως φορείς των θεμελιωδών δυνάμεων ή σχετίζονται με αυτές. Ένα ενδεχόμενο είναι ότι πρόκειται για μια βαρύτερη βερσιόν του Χιγκς, ενώ μια πιο συναρπαστική πιθανότητα είναι να πρόκειται για φορέα της δύναμης της βαρύτητας, κάτι που θα έφερνε πραγματική επανάσταση στη φυσική.

Οι πρώτες ενδείξεις μιας νέας ανακάλυψης ανακοινώθηκαν πριν από δύο μήνες, και στο διάστημα που μεσολάβησε τουλάχιστον 285 μελέτες που εξετάζουν τα δεδομένα έχουν αναρτηθεί στην υπηρεσία προδημοσίευσης arXiv.

Οι ενδείξεις προέρχονται από ένα πλεόνασμα φωτονίων που καταγράφηκε να παράγεται από τις συγκρούσεις πρωτονίων μέσα στην υπόγεια κυκλική σήραγγα του LHC: ζευγάρια φωτονίων, με μήκος κύματος στην περιοχή των ακτίνων γ, των οποίων η συνολική ενέργεια φτάνει τα 750 GeV (δισεκατομμυρίων ηλεκτρονιοβόλτ).

Το δυσεξήγητο σήμα καταγράφηκε με τους δύο μεγαλύτερους ανιχνευτές του LHC, τον CMS και τον Atlas.

Σε συνέδριο που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες στο Λα Τουίλ των ιταλικών Άλπεων, οι ερευνητές του CERN παρουσίασαν μια νέα ανάλυση των δεδομένων. Στην περίπτωση του CMS, η νέα ανάλυση αυξάνει τη στατιστική αξιοπιστία των ενδείξεων από τα 1,2 στα 1,6 σίγμα -πολύ κάτω από τα 5 σίγμα που θεωρείται συνήθως το στάνταρτ για την επιβεβαίωση μιας ανακάλυψης.

Το απογοητευτικό όμως είναι ότι η στατιστική σημαντικότητα των παρατηρήσεων στον ανιχνευτή ATLAS μειώθηκε με βάση τη νέα, πιο συντηρητική ανάλυση.

Το μυστήριο πιθανότατα θα διαρκέσει αρκετές ακόμα εβδομάδες, μέχρι να τεθεί εκ νέου σε λειτουργία ο LHC, έπειτα από τις χειμερινές εργασίες συντήρησης και αναβάθμισης.

Μέχρι τον Αύγουστο, οι ερευνητές ελπίζουν να έχουν συγκεντρώσει αρκετά δεδομένα για να πουν με βεβαιότητα αν πρόκειται για μεγάλη ανακάλυψη ή μια φάρσα που έπαιξε σε βάρος τους η στατιστική.

Μαύρη τρύπα ανοίγει τον ασκό του Αιόλου

<Καλλιτεχνική απεικόνιση του δίσκου αερίων γύρω από μια μαύρη τρύπα. Ένα μέρος αυτού του υλικού (άσπρο) εκτινάσσεται προς τα έξω (Πηγή: NASA, M. Weiss)

Μια μαύρη τρύπα που έχει την τάση να τρώει τσαπατσούλικα συνελήφθη να εκτοξεύει κομμάτια του φαγητού της με ταχύτητα που φτάνει το 20% της ταχύτητας του φωτός – ταχύτητα ανέμου που θα αντιστοιχούσε σε κυκλώνα κατηγορίας 77, ανακοίνωσε διεθνής ομάδα αστρονόμων.

Υπέρθερμο αέριο εκτοξεύεται από την περιοχή της μαύρης τρύπας με ταχύτητα 200 εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα, αναφέρουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση «Monthly Notices of the Royal Astronomical Society».

Είναι οι ταχύτεροι άνεμοι που έχουν καταγραφεί ποτέ με παρατηρήσεις στο φάσμα του υπεριώδους, καμαρώνει η ερευνητική ομάδα.
Και στο κέντρο κυκλώνας
Οι μαύρες τρύπες που κρύβονται στα κέντρα των γαλαξιών συχνά περιβάλλονται από έναν πυκνό δίσκο αερίων. Λόγω της επιτάχυνσης που υφίστανται, τα αέρια αυτά είναι πιο καυτά από την επιφάνεια του Ήλιου και εκπέμπουν ακτινοβολία που μπορεί να επισκιάσει ολόκληρους γαλαξίες.
Όταν αυτοί οι δίσκοι ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του 1950, κανείς δεν γνώριζε περί τίνος επρόκειτο. Πήραν έτσι την ονομασία «κβάζαρ» ή «ενεργοί γαλαξιακοί πυρήνες».
Το μεγαλύτερο μέρος του αερίου στον δίσκο θα γίνει τελικά βορά της μαύρης τρύπας. Υπάρχει όμως και ένα μέρος που καταφέρνει να δραπετεύσει: «Καθώς το υλικό κινείται σπειροειδώς γύρω από τη μαύρη τρύπα, ένα μέρος του εξωθείται μακριά λόγω της θερμότητας και της λάμψης του κβάζαρ. Αυτοί είναι οι άνεμοι που ανιχνεύσαμε» εξηγεί ο Τζέσι Ρότζερσον του Πανεπιστημίου της Υόρκης στη Βρετανία, πρώτος συγγραφέας της δημοσίευσης.
Η νέα μελέτη εξετάζει τη δραστηριότητα 100 ενεργών κβάζαρ που είχαν καταγραφεί στην ουράνια απογραφή Sloan Digital Sky Survey. Η μεγαλύτερη ταχύτητα ανέμων, περίπου 200.000 χιλιόμετρα την ώρα, καταγράφηκε στο κβάζαρ SDSS J023011.28+005913.6.
«Σχεδιάζουμε να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε αυτό το κβάζαρ για να δούμε τι θα συμβεί» λέει τώρα ο Ρότζερσον.
Οι μελέτες αυτού του είδους, επισημαίνει, θα μπορούσαν να προσφέρουν νέα στοιχεία για τις διαδικασίες γέννησης των γαλαξιών. «Οι άνεμοι των κβάζαρ παίζουν σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό γαλαξιών» λέει ο ερευνητής.
«Όταν οι γαλαξίες αρχίζουν να σχηματίζονται, οι άνεμοι εκτοξεύουν υλικό προς τα έξω και αποτρέπουν τη δημιουργία άστρων. Αν δεν υπήρχαν αυτοί οι άνεμοι, ή ήταν λιγότερο ισχυροί, θα βλέπαμε πολύ περισσότερα άστρα στους μεγάλους γαλαξίες» εξηγεί.
Πιστεύει μάλιστα ότι υπάρχουν κβάζαρ που δημιουργούν ανέμους ακόμα μεγαλύτερης ταχύτητας.

Tι συμβαίνει σε μια έκρηξη σουπερνόβα

Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες εντόπιζαν εκρήξεις σουπερνόβα συλλέγοντας ακτίνες Χ που εξέπεμπε το άστρο που είχε καταστραφεί.

Διεθνής ομάδα αστρονόμων κατάφερε για πρώτη φορά να παρατηρήσει μια έκρηξη σουπερνόβα στο ορατό φως και μάλιστα κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της.

Η ανακάλυψη είναι πολύ σημαντική γιατί προσφέρει νέα δεδομένα για το πιο εντυπωσιακό και βίαιο κοσμικό φαινόμενο το οποίο σύμφωνα με την κρατούσα θεωρία παίζει κεντρικό ρόλο στην εξέλιξη του Σύμπαντος.

Οι εκρήξεις σουπερνόβα διασπείρουν στο Διάστημα τα δομικά υλικά από τα οποία γεννιούνται νέα άστρα.

Οι ερευνητές παρατηρούσαν το Σύμπαν χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Kepler. Οι ερευνητές «σάρωναν» τα άστρα 500 μακρινών γαλαξιών όταν το τηλεσκόπιο εντόπισε μια έντονη κοκκινωπή λάμψη η οποία όπως αποδείχτηκε προερχόταν από τις εκρήξεις δύο γειτονικών άστρων.


Οι ερευνητές παρατήρησαν το φαινόμενο στο ορατό φως και στη συνέχεια δημιούργησαν ένα βίντεο στο οποίο παρουσιάζεται η εξέλιξη μιας έκρηξης σουπερνόβα. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal».