ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (22.68-22.125)

Ὣς φάτο, τῶν δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ.

τοῖσιν δ᾽ Εὐρύμαχος μετεφώνεε δεύτερον αὖτις·
70 «ὦ φίλοι, οὐ γὰρ σχήσει ἀνὴρ ὅδε χεῖρας ἀάπτους,
ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἔλλαβε τόξον ἐΰξοον ἠδὲ φαρέτρην,
οὐδοῦ ἄπο ξεστοῦ τοξάσσεται, εἰς ὅ κε πάντας
ἄμμε κατακτείνῃ· ἀλλὰ μνησώμεθα χάρμης.
φάσγανά τε σπάσσασθε καὶ ἀντίσχεσθε τραπέζας
75 ἰῶν ὠκυμόρων· ἐπὶ δ᾽ αὐτῷ πάντες ἔχωμεν
ἀθρόοι, εἴ κέ μιν οὐδοῦ ἀπώσομεν ἠδὲ θυράων,
ἔλθωμεν δ᾽ ἀνὰ ἄστυ, βοὴ δ᾽ ὤκιστα γένοιτο·
τῷ κε τάχ᾽ οὗτος ἀνὴρ νῦν ὕστατα τοξάσσαιτο.»
Ὣς ἄρα φωνήσας εἰρύσσατο φάσγανον ὀξύ,
80 χάλκεον, ἀμφοτέρωθεν ἀκαχμένον, ἆλτο δ᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ
σμερδαλέα ἰάχων· ὁ δ᾽ ἁμαρτῇ δῖος Ὀδυσσεὺς
ἰὸν ἀποπροΐει, βάλε δὲ στῆθος παρὰ μαζόν,
ἐν δέ οἱ ἥπατι πῆξε θοὸν βέλος· ἐκ δ᾽ ἄρα χειρὸς
φάσγανον ἧκε χαμᾶζε, περιρρηδὴς δὲ τραπέζῃ
85 κάππεσεν ἰδνωθείς, ἀπὸ δ᾽ εἴδατα χεῦεν ἔραζε
καὶ δέπας ἀμφικύπελλον· ὁ δὲ χθόνα τύπτε μετώπῳ
θυμῷ ἀνιάζων, ποσὶ δὲ θρόνον ἀμφοτέροισι
λακτίζων ἐτίνασσε· κατ᾽ ὀφθαλμῶν δ᾽ ἔχυτ᾽ ἀχλύς.
Ἀμφίνομος δ᾽ Ὀδυσῆος ἐείσατο κυδαλίμοιο
90 ἀντίος ἀΐξας, εἴρυτο δὲ φάσγανον ὀξύ,
εἴ πώς οἱ εἴξειε θυράων. ἀλλ᾽ ἄρα μιν φθῆ
Τηλέμαχος κατόπισθε βαλὼν χαλκήρεϊ δουρὶ
ὤμων μεσσηγύς, διὰ δὲ στήθεσφιν ἔλασσε·
δούπησεν δὲ πεσών, χθόνα δ᾽ ἤλασε παντὶ μετώπῳ.
95 Τηλέμαχος δ᾽ ἀπόρουσε, λιπὼν δολιχόσκιον ἔγχος
αὐτοῦ ἐν Ἀμφινόμῳ· περὶ γὰρ δίε μή τις Ἀχαιῶν
ἔγχος ἀνελκόμενον δολιχόσκιον ἢ ἐλάσειε
φασγάνῳ ἀΐξας ἠὲ προπρηνέα τύψας.
βῆ δὲ θέειν, μάλα δ᾽ ὦκα φίλον πατέρ᾽ εἰσαφίκανεν,
100 ἀγχοῦ δ᾽ ἱστάμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«ὦ πάτερ, ἤδη τοι σάκος οἴσω καὶ δύο δοῦρε
καὶ κυνέην πάγχαλκον, ἐπὶ κροτάφοις ἀραρυῖαν,
αὐτός τ᾽ ἀμφιβαλεῦμαι ἰών, δώσω δὲ συβώτῃ
καὶ τῷ βουκόλῳ ἄλλα· τετευχῆσθαι γὰρ ἄμεινον.»
105 Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·
«οἶσε θέων, ἧός μοι ἀμύνεσθαι πάρ᾽ ὀϊστοί,
μή μ᾽ ἀποκινήσωσι θυράων μοῦνον ἐόντα.»
Ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ φίλῳ ἐπεπείθετο πατρί,
βῆ δ᾽ ἴμεναι θάλαμόνδ᾽, ὅθι οἱ κλυτὰ τεύχεα κεῖτο.
110 ἔνθεν τέσσαρα μὲν σάκε᾽ ἔξελε, δούρατα δ᾽ ὀκτὼ
καὶ πίσυρας κυνέας χαλκήρεας ἱπποδασείας·
βῆ δὲ φέρων, μάλα δ᾽ ὦκα φίλον πατέρ᾽ εἰσαφίκανεν.
αὐτὸς δὲ πρώτιστα περὶ χροῒ δύσετο χαλκόν·
ὣς δ᾽ αὔτως τὼ δμῶε δυέσθην τεύχεα καλά,
115 ἔσταν δ᾽ ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα δαΐφρονα ποικιλομήτην.
Αὐτὰρ ὅ γ᾽, ὄφρα μὲν αὐτῷ ἀμύνεσθαι ἔσαν ἰοί,
τόφρα μνηστήρων ἕνα γ᾽ αἰεὶ ᾧ ἐνὶ οἴκῳ
βάλλε τιτυσκόμενος· τοὶ δ᾽ ἀγχιστῖνοι ἔπιπτον.
αὐτὰρ ἐπεὶ λίπον ἰοὶ ὀϊστεύοντα ἄνακτα,
120 τόξον μὲν πρὸς σταθμὸν ἐϋσταθέος μεγάροιο
ἔκλιν᾽ ἑστάμεναι, πρὸς ἐνώπια παμφανόωντα,
αὐτὸς δ᾽ ἀμφ᾽ ὤμοισι σάκος θέτο τετραθέλυμνον,
κρατὶ δ᾽ ἐπ᾽ ἰφθίμῳ κυνέην εὔτυκτον ἔθηκεν,
ἵππουριν, δεινὸν δὲ λόφος καθύπερθεν ἔνευεν·
125 εἵλετο δ᾽ ἄλκιμα δοῦρε δύω κεκορυθμένα χαλκῷ.

***
Έτσι τους μίλησε, κι αυτών τους κόπηκαν τα γόνατα, τρεμούλιαξε 

η καρδιά τους, οπότε δεύτερη φορά ο Ευρύμαχος πήρε τον λόγο και μιλώντας
είπε στους μνηστήρες:
70 «Φίλοι, δεν πρόκειται αυτός τ᾽ άπιαστα χέρια του να συγκρατήσει,
τώρα που κράτησε γερά το δουλεμένο τόξο και τη φαρέτρα με τα βέλη·
στημένος κιόλας στ᾽ όμορφο κατώφλι, απανωτές θα ρίχνει
τις σαΐτες, ώσπου να μας ξεκάνει όλους.
Αλλά κι εμείς το θάρρος μας ας θυμηθούμε για τη μάχη· τραβήξτε όλοι τα σπαθιά,
ορθώστε τα τραπέζια, βέλη θανατηφόρα ν᾽ αποκρούσουμε·
όλοι μαζί μετά απάνω του, απ᾽ το κατώφλι και την πόρτα
να τον σπρώξουμε· τότε θα βγούμε τρέχοντας στην πόλη,
κι ο κόσμος θα βουίξει. Έτσι, μπορεί να μείνει αυτή η βολή του
πρώτη και τελευταία.»
Είπε κι ευθύς το κοφτερό σπαθί του τράβηξε (χάλκινο,
80 αμφίστομο) κι όρμησε πάνω του άγρια κραυγάζοντας. Πρόλαβε όμως
ο Οδυσσέας θείος, έριξε, και τον βρήκε κατάστηθα η σαΐτα
στο βυζί, σφυρίζοντας το βέλος χώθηκε στο σκώτι.
Του φεύγει από το χέρι τότε το σπαθί, τρεκλίζοντας διπλώθηκε
στην τάβλα, σκορπίζοντας δίδυμη κούπα και φαγιά στο πάτωμα·
μετά ψυχομαχώντας χτύπησε με το κούτελο το χώμα,
κλότσησε πέρα με τα δυο του πόδια το σκαμνί, και πάνω εκεί
στα μάτια του έπεσε σκοτάδι.
Τώρα αντιμέτωπος στον ένδοξο Οδυσσέα βγήκε μπροστά ο Αμφίνομος,
90 τραβώντας ξίφος κοφτερό, μήπως και κάνει πίσω εκείνος,
αφήνοντας την πόρτα ελεύθερη.
Πρόλαβε όμως ο Τηλέμαχος, έτρεξε πίσω του και με το χάλκινό του δόρυ
τον χτύπησε μεσοπλατίς· το δόρυ πέρασε στο στήθος και ξεμύτισε,
οπότε αυτός κάτω σωριάστηκε με βρόντο, έφαγαν χώμα
μέτωπο και στόμα.
Γύρισε πίσω απότομα ο Τηλέμαχος, εκεί αφήνοντας, στο σώμα του Αμφινόμου,
το μακρόσκιο δόρυ· φοβήθηκε μήπως και κάποιος Αχαιός,
την ώρα που σκυφτός αυτός το δόρυ θα τραβούσε, πισώπλατα εκείνος
τον βρει με το σπαθί και στο κορμί το μπήξει.
Γι᾽ αυτό και πίσω γύρισε, σίμωσε τον πατέρα του, στάθηκε πλάι του,
100 κι όπως του μίλησε, τα λόγια του πετούσαν σαν πουλιά:
«Πατέρα, θα σου φέρω ασπίδα και δυο δόρατα, χάλκινη
περικεφαλαία, καλά να δένει στους κροτάφους. Αλλά κι εγώ
πάω ν᾽ αρματωθώ, όπλα θα δώσω στον χοιροβοσκό και στον βουκόλο —
είναι πιο φρόνιμο όλοι ν᾽ αρματωθούμε.»
Ανταποκρίθηκε στον λόγο του ο Οδυσσέας πολύγνωμος:
«Τρέξε, όσο μπορείς πιο γρήγορα, προτού μου λείψουν οι σαΐτες,
και τότε αυτοί με ξεκουνήσουν απ᾽ την πόρτα, όταν θα μείνω μόνος.»
Υπάκουσε στα λόγια του πατέρα του ο Τηλέμαχος, κι έτρεξε
γρήγορα στον θάλαμο όπου ήσαν φυλαγμένα τα τίμια όπλα,
110 σήκωσε τέσσερις ασπίδες, διπλάσια δόρατα, τέσσερις
περικεφαλαίες μ᾽ αλογίσια φούντα.
Κι έτσι όπως ήταν φορτωμένος, έφτασε πάλι πλάι
στον πατέρα του. Πρώτος ο γιος τη χάλκινη αρματωσιά φορεί,
συνάμα έβαλαν κι οι δυο πιστοί του δούλοι τα δικά τους όπλα,
καλά κι ωραία — ένοπλοι πια οι τρεις, στον Οδυσσέα πλάι
στέκονται, πανούργο και γενναίο πολεμιστή.
Εκείνος, όσο του περίσσευαν τα βέλη στον αγώνα του,
σημάδευε και σκότωνε έναν προς έναν τους μνηστήρες
μέσα στο παλάτι, κι αυτοί να πέφτουν σκοτωμένοι σωρηδόν.
Όταν όμως τοξεύοντας του τέλειωσαν τα βέλη, ακούμπησε
120 το τόξο του στον παραστάτη — έγειρε αυτό στον τοίχο αντίκρυ,
μέσα στο ακλόνητο παλάτι λάμποντας στο φως.
Μετά στους ώμους πέρασε σάκος τετράδιπλο, φόρεσε
στο περήφανο κεφάλι περικεφαλαία με αλογίσια ουρά,
που η φούντα της στην κορυφή ανεμίζοντας φοβέριζε,
τέλος, στα δυο του χέρια πιάνει δόρατα άλκιμα, με μύτη από χαλκό.

Παγωμένο συναίσθημα ή αλλιώς συναισθηματικό μούδιασμα

Το παγωμένο συναίσθημα ή συναισθηματικό μούδιασμα (emotional numbing) είναι η νοητική και συναισθηματική διαδικασία αποκλεισμού των συναισθημάτων.

Οι άνθρωποι που το βιώνουν το περιγράφουν ως ένα αίσθημα εσωτερικού κενού ενώ πολύ συχνά αναφέρεται πως οι ίδιοι νιώθουν αποσυνδεδεμένοι από τον κόσμο γύρω τους ή ότι η ζωή τους βρίσκεται στον "αυτόματο πιλότο".

Το αίσθημα του μουδιάσματος δυσκολεύει την σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους, γεγονός που οδηγεί στην απομόνωση του ατόμου και την αδυναμία πλήρους συμμετοχής στη ζωή.

Σύμφωνα με έρευνες, το πάγωμα του συναισθήματος έχει χαρακτηριστεί ως ένας μηχανισμός επιβίωσης ή μια προστατευτική αντίδραση στο τραύμα, το στρες, τον πόνο ή την δυσφορία που μπορεί να βιώνουμε συναισθηματικά ή σωματικά, η οποία υιοθετείται σε οποιοδήποτε σημείο της ζωής μας, συμπεριλαμβανομένης της παιδικής ηλικίας.

Όταν βιώνεται κάτι τραυματικό, ο εγκέφαλος μπορεί αυτόματα να απενεργοποιήσει τις έντονες αναμνήσεις και τα συναισθήματα με αποτέλεσμα το άτομο να παραμείνει "συναισθηματικά μουδιασμένο" για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Επιπλέον, τα άτομα με συναισθηματικό μούδιασμα ακόμη κι αν το κάνουν ασυνείδητα, μπορεί να χρησιμοποιούν συμπεριφορές αποφυγής, συγκεκριμένες κιαι επαναλαμβανόμενες στρατηγικές, αλλά και να αποφεύγουν συχνά ορισμένους ανθρώπους ή καταστάσεις.

Μπορεί επίσης να βρίσκονται σε άρνηση, η οποία είναι ένας συνηθισμένος μηχανισμός άμυνας που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να αποφύγουν συναισθηματικά ερεθίσματα και αρνητικά συναισθήματα.

Σε μια προσπάθεια να προστατεύσει κάποιος τον εαυτό του ώστε να μην πληγωθεί ξανά, δεν είναι ασυνήθιστο να αποσυνδέσει, να αποστασιοποιήσει ή να μουδιάσει τα συναισθήματα που σχετίζονται με την κατάσταση. Το συναισθηματικό μούδιασμα συνήθως είναι σύμπτωμα άλλης ψυχικής ασθένειας.

Για παράδειγμα τα άτομα που διαγιγνώσκονται με αγχώδεις διαταραχές μπορεί να βιώνουν συναισθηματικό μούδιασμα ως αντίδραση σε υψηλά επίπεδα στρες, φόβου ή υπερβολικής ανησυχίας.

Τα υψηλά επίπεδα άγχους συνδέονται άμεσα με την αποφυγή θετικών και αρνητικών συναισθημάτων.

Οι άνθρωποι επίσης που περνούν καταθλιπτικά επεισόδια, μπορεί να είναι λιγότερο συντονισμένοι με τα συναισθήματά τους ή να βιώνουν μια εξασθένηση αυτών.

Σε μια πρόσφατη μελέτη σχετικά με την καταθλιπτική διαταραχή, οι ερευνητές παρατήρησαν πως τα 3/4 των συμμετεχόντων παρουσίαζαν σοβαρά σημάδια συναισθηματικής άμβλυνσης κατά την οξεία φάση της κατάθλιψης.

Άλλη μια ψυχική ασθένεια που συνδέεται άμεσα με την ύπαρξη συναισθηματικού μουδιάσματος είναι η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD).

Η εμπειρία του μετατραυματικου στρες παράγει πολύ έντονα συναισθήματα.

Γι αυτόν τον λόγο το πάγωμα των συναισθημάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μια άμυνα με σκοπό να αισθανθεί ασφαλής ένα άτομο το οποίο έχει βιώσει ακραίες καταστάσεις όπως σωματική ή συναισθηματική κακοποίηση, ασταθές οικογενειακό περιβάλλον ή εκφοβισμό ή ακόμα κι ένα μεμονωμένο τραυματικό συμβάν.

Το να είναι κανείς συναισθηματικά μουδιασμένος μπορεί επίσης να είναι αποτέλεσμα και άλλων καταστάσεων που αλλοιώνουν τον εγκέφαλο όπως , παρενέργειες φαρμάκων, κατάχρηση ουσιών ή κάποια εγκεφαλική βλάβη.

Σε ορισμένες περιπτώσεις το συναισθηματικό μούδιασμα μπορεί να φαίνεται πως ευνοεί μία κατάσταση η οποία είναι δύσκολα διαχειρίσιμη και το άτομο χρειάζεται να "μπλοκάρει" ή να "κλείσει" τα αρνητικά συναισθήματα, όμως παράλληλα ελλοχεύει ο κίνδυνος να χάσει και την ικανότητα βίωσης ευχάριστων συναισθημάτων, θετικών αλληλεπιδράσεων, ευχαρίστησης μέσω κοινωνικών δραστηριοτήτων ακόμα και το αίσθημα οικειότητας με τους ανθρώπους γύρω του.

Το κλειδί για την επιτυχία της τροποποίησης του συστήματος ζωής και διαχείρισης συναισθηματικών καταστάσεων, είναι λοιπόν να ανακαλύψει ο καθένας αυτό που λειτουργεί καλυτέρα για τον ίδιο.

Μπορεί να φαίνεται δύσκολο στην αρχή αλλά ένα πρώτο βήμα είναι η αναζήτηση κοινωνικής υποστήριξης από φίλους και συγγενείς που εμπιστεύεστε. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να βρείτε έναν ασφαλή τρόπο για να εκφράσετε να συναισθήματα σας.

Επιπλέον η διατήρηση της σωματικής δραστηριότητας και η ενασχόληση γενικότερα με δραστηριότητες ή χόμπι που σας ευχαριστούν όχι μόνο ωφελεί την υγειά σας, αλλά μπορεί επίσης να μειώσει τα συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους.

Προσπαθήστε να συμπεριλάβετε κάποια μορφή άσκησης ή σωματικής δραστηριότητας τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας.

Όπως είναι ευρύτερα γνωστό τόσο η ποιότητα του ύπνου όσο και η ποσότητα της ξεκούρασης είναι κρίσιμες για τη διαχείριση των συμπτωμάτων οποιουδήποτε προβλήματος σωματικής, συναισθηματικής ή ψυχικής υγείας.

Ο ανεπαρκής ύπνος μπορεί να κάνει την αντιμετώπιση των στρεσογόνων παραγόντων της ζωής πιο δύσκολη.

Αν και το να ξυπνάτε κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι σύνηθες φαινόμενο όταν αντιμετωπίζετε μετατραυματικό στρες, κατάθλιψη, άγχος ή οποιοδήποτε άλλο τραύμα, προσπαθήστε να κοιμάστε επτά ή περισσότερες ώρες κάθε βράδυ, που είναι η συνιστώμενη ποσότητα για τους ενήλικες.

Κάποιοι επιπλέον παράγοντες που βοηθούν στην διαχείριση του συναισθηματικού μουδιάσματος είναι η διατήρηση μιας ολοκληρωμένης θρεπτικής διατροφής, η εξερεύνηση τρόπων καλύτερης διαχείρισης του στρες καθώς και η εξάσκηση βαθιάς αναπνοής , η οποία βοηθάει στην παροχή σχεδόν άμεσης χαλάρωσης.

Ευτυχώς, ο ανθρώπινος νους και το σώμα είναι ανθεκτικά, ιδιαίτερα στους νέους ενήλικες και η φυσική μας τάση είναι να νιώθουμε όλα τα συναισθήματά μας.

Υπάρχουν τρόποι να ανοίξετε σταδιακά τον εαυτό σας και να αφήσετε να περάσουν τόσο τα δύσκολα όσο και τα χαρούμενα συναισθήματα.

Αν τα συμπτώματα συναισθηματικού μουδιάσματος είναι έντονα, επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν βελτιώνονται με τις παραπάνω πρακτικές τότε η αναζήτηση υποστήριξης από έναν ειδικό ψυχικής υγείας είναι η συνιστώμενη μέθοδος αντιμετώπισης της συγκεκριμένης κατάστασης

Μαθήματα επιβίωσης για μικρές και μεγάλες απώλειες

Κάθε απώλεια ότι διάσταση κι αν έχει, σίγουρα δεν είναι κάτι ευχάριστο, αρχικά. Τελικά όμως; Πάμε να δούμε τις απόψεις γύρω από το θέμα της απώλειας.

Αντιδράσεις που συνήθως υπάρχουν στην περίοδο της απώλειας.

• Θυμός, ενοχή, άγχος, φόβος.
• Δυσκολία στον ύπνο αλλαγές στην όρεξη, σωματικές ενοχλήσεις ή αρρώστιες.
• Επιθυμία η απροθυμία να συναντήσει το άτομο φίλους ή συγγενείς, ή να γυρίσει στη δουλειά του.
• Μοναξιά, κλάμα αναδρομή στο παρελθόν.

– Θα μου ήταν αδύνατον να ζήσω χωρίς εμένα.

Πολλές φορές ξεχνάμε εμάς τους ίδιους και την πραγματική υπόσταση του «είμαι», από το πάθος μας προς κάποιον άλλον. Όταν όμως έρχεται η στιγμή του αποχωρισμού ερχόμαστε αντιμέτωποι με εμάς τους ίδιους και αυτό σημαίνει ότι ποτέ δεν πρέπει να αφήνω τον εαυτό μου, καθώς αυτός με συντροφεύει κάθε δευτερόλεπτο της ζωής μου!

– Το πένθος πονάει. Αντισταθμίζει αλλά δεν αποτρέπει . Γλυκαίνει αλλά δεν διαγράφει . Ενθαρρύνει να συνεχίσεις .

– Δεν ζούμε στην πραγματικότητα όπως είναι αλλά στην εικόνα που έχουμε εμείς γι αυτήν.

Είναι η ιδέα που έχουμε εμείς οι ίδιοι για την πραγματικότητα που βέβαια πολλές φορές την πραγματικότητα την διαστρεβλώνουν οι προκαταλήψεις μας. Όπως και να χει αυτός είναι ο δικός μας τρόπος και με βάση αυτόν πορευόμαστε.

– Είμαστε εντελώς ανίκανοι να προσφέρουμε στα αγαπημένα μας πρόσωπα την προστασία που θα θέλαμε ενάντια σε κάθε κίνδυνο, σε κάθε πόνο, ενάντια στις ματαιώσεις, τον χαμένο χρόνο, τα γηρατειά και τον θάνατο.

– Ξεκινάει από το σημείο μηδέν/Αρχή ή Απόσυρση, συνεχίζει με την αντίληψη, το συναίσθημα, έπειτα την ενεργοποίηση ενέργειας ,την δράση, την επαφή, τον αποχαιρετισμό και το τέλος, φτάνει πάλι πίσω στην αρχή.

Πρέπει να κρατάω επαφή με αυτή την διαδικασία. Εξαντλείται ο κύκλος και σιγά σιγά φτάνω στο σημείο του αποχαιρετισμού και της απόσυρσης. Μένω λίγο με τον εαυτό μου για να πάω πάλι από την αρχή.

– Είναι φοβερό να παραδεχτούμε πως σε κάθε απώλεια υπάρχει ένα όφελος. Ότι ο πόνος για την απώλεια θα τελειώσει αναγκαστικά με κάποιο κέρδος. Και βέβαια δεν υπάρχει απώλεια χωρίς ένα όφελος. Δεν υπάρχει απώλεια που δεν οδηγεί αναγκαστικά στην προσωπική ανάπτυξη.

– Ωριμότητα είναι να μαθαίνεις να ξεπερνάς. Και ξανά από την αρχή.

– Η ζωή αξίζει τον κόπο.

Να προσπαθείς να συνεχίζεις και να αποδέχεσαι

– Το πένθος είναι η επώδυνη φυσιολογική διαδικασία της επεξεργασίας μιας απώλειας, που αποσκοπεί στην προσαρμογή και την εναρμόνιση της εσωτερικής με την εξωτερική μας κατάστασης απέναντι σε μια νέα πραγματικότητα.

Επεξεργάζομαι το πένθος, επομένως έρχομαι σε επαφή με το κενό που άφησε η απώλεια εκείνου που δεν υπάρχει πια, αξιολογώ τη σημασία του και ξεπερνώ τον πόνο και την απογοήτευση που συνεπάγεται η απουσία του.

Να θυμάσαι για τον εαυτό σου πως:

Είστε ευπρόσδεκτοι και οι τρείς.

ΕΣΥ ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ ΣΟΥ.

Τετραγωνισμός του κύκλου – Η λύση του Δεινόστρατου

Στην μεγάλη επιτομή του Πάππου, η οποία πρέπει να γράφτηκε στην εποχή του αυτοκράτορα Διοκλητιανού (284-305 μ.Χ.),αναφέρεται ότι ο Δεινόστρατος, ο αδελφός του Μεναίχμου και ο Νικομήδης χρησιμοποίησαν για τον τετραγωνισμό του κύκλου μια καμπύλη, η οποία για τον λόγο αυτό ονομάστηκε τετραγωνίζουσα. Την καμπύλη αυτή την ανακάλυψε ο Ιππίας φαίνεται όμως ότι ο Δεινόστρατος την χρησιμοποίησε για τον τετραγωνισμό του κύκλου. (Την τετραγωνίζουσα έχουμε περιγράψει στο πρόβλημα της τριχοτόμησης της γωνίας –η λύση του Ιππία)

Στο παρακάτω σχήμα έχουμε ένα τετράγωνο ΟΑΓΔ, ένα ημικύκλιο ΑΔ και την τετραγωνίζουσα ΔΕ. Ονομάζουμε q=το μήκος του τόξου ΑΔ


Ο Πάππος, ενδεχόμενα ο ίδιος ο Δεινόστρατος (γύρω στο 350 π.Χ.), απέδειξε ότι:

(απόδειξη)

Από την (1) προκύπτει ότι το μήκος q του τεταρτοκυκλίου ΑΔ κατασκευάζεται ως τέταρτη ανάλογος των α,α ( το τμήμα α είναι η ακτίνα του κύκλου στον οποίο ανήκει το τόξο) και του μήκους ΟΕ, όπου Ε είναι το σημείο στο οποίο η τετραγωνίζουσα τέμνει την ΟΑ. Μπορούμε τώρα να κατασκευάσουμε ένα ευθύγραμμο τμήμα με μήκος 4q, δηλ ίσο με το μήκος του κύκλου.

Ο Δεινόστρατος προφανώς γνώριζε την πρόταση που απέδειξε αργότερα ο Αρχιμήδης ότι:

Το εμβαδόν ενός κύκλου είναι ίσο με το εμβαδόν ενός ορθογωνίου τριγώνου, που η μία από τις κάθετες πλευρές του είναι ίση με το μήκος του κύκλου και η άλλη με το μήκος της ακτίνας του.



Έτσι για να τετραγωνίσουμε τον κύκλο ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα:

• σχηματίζουμε ένα ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ με κάθετες πλευρές ΑΓ= r και ΑΒ = 4q.
• παίρνουμε το μέσο Μ της ΑΒ και σχηματίζουμε το ορθογώνιο ΑΜΔΓ του οποίου το εμβαδό θα είναι ίσο με το εμβαδόν του τριγώνου.
• προεκτείνουμε την ΓΔ και παίρνουμε τμήμα ΔΕ = ΔΜ, κατασκευάζουμε το ημικύκλιο με διάμετρο την ΓΕ, στο σημείο Δ φέρουμε την κάθετη ΔΖ προς την ΓΕ και το τμήμα ΔΖ είναι η πλευρά x του ζητούμενου τετραγώνου


Πράγματι…

Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η αποτυχία ανθρώπων με υψηλό δείκτη νοημοσύνης και η αναπάντεχη και εντυπωσιακή επιτυχία άλλων με πιο μέτριο δείκτη

Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η αποτυχία ανθρώπων με υψηλό δείκτη νοημοσύνης και η αναπάντεχη και εντυπωσιακή επιτυχία άλλων με πιο μέτριο δείκτη; Θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι πολύ συχνά η διαφορά βρίσκεται στις δεξιότητες που εδώ αποκαλούνται «συναισθηματική νοημοσύνη», στις οποίες περιλαμβάνονται ο αυτοέλεγχος, ο ζήλος, η επιμονή και η ικανότητα να βρίσκει κανείς κίνητρα για τον εαυτό του. Και αυτές οι δεξιότητες, όπως θα δούμε, μπορούν να διδαχθούν στα παιδιά και να τους προσφέρουν έτσι μια καλύτερη ευκαιρία να αξιοποιήσουν οποιοδήποτε νοητικό δυναμικό μπορεί να τους χάρισε ο γενετικός τροχός της τύχης.

Πίσω από αυτή τη δυνατότητα αναπτύσσεται μια πιεστική ηθική επιταγή. Ζούμε σε μια εποχή στην οποία όπου ο εγωισμός, η βία και η μοχθηρία καταστρέφουν καθετί καλό υπάρχει στην κοινωνική μας ζωή. Εδώ το ζήτημα της σημασίας της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ συναισθηματικού κόσμου, χαρακτήρα και ηθικών ενστίκτων. Γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι θεμελιώδεις ηθικές στάσεις ζωής προκύπτουν από ουσιαστικές συναισθηματικές ικανότητες.

Πρώτα πρώτα, η παρόρμηση είναι το διάμεσο του συναισθήματος. Ο σπόρος κάθε παρόρμησης είναι ένα συναίσθημα που ξεσπάει θέλοντας να εξωτερικευθεί στην πράξη. Αυτοί που βρίσκονται στο έλεος της παρόρμησής τους, αυτοί που δεν έχουν αυτοέλεγχο, πάσχουν από έλλειψη ηθικών κρίσεων. Η ικανότητα ελέγχου της παρόρμησης είναι η βάση της θέλησης και του χαρακτήρα. Κατά τον ίδιο τρόπο, η ρίζα του αλτρουισμού βρίσκεται στην ενσυναίσθηση, στην ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε σωστά τα συναισθήματα των άλλων.

Αν δεν έχουμε αίσθηση της ανάγκης ή της απόγνωσης του άλλου, δεν μπορούμε να νοιαστούμε γι’ αυτόν. Κι αν υπάρχουν δύο ηθικές στάσεις που η εποχή μας ζητάει απεγνωσμένα, αυτές δεν είναι άλλες από την αυτοσυγκράτηση και τη συμπόνια.

ΘΑΛΗΣ

Θαλής: 630-543 π.χ.

Μερικοί λένε ότι παντρεύτηκε και ότι είχε γιο με όνομα Κύβισθος· άλλοι όμως λένε ότι έμεινε άγαμος και ότι υιοθέτησε τον γιο της αδερφής του. Λένε επίσης ότι, όταν τον ρώτησαν γιατί δεν κάνει παιδιά ο ίδιος, απάντησε «Από αγάπη για τα παιδιά». Λένε ακόμη ότι, όταν η μητέρα του έκανε προσπάθειες να τον αναγκάσει να παντρευτεί, αυτός έλεγε «Είναι πολύ νωρίς ακόμη», όταν όμως άρχισε να περνάει η ηλικία του και εκείνη επέμενε να τον πιέζει, αυτός είπε «Τώρα πια είναι πολύ αργά». Και ο Ροδίτης Ιερώνυμος, στο δεύτερο βιβλίο των Σκόρπιων σημειώσεών του, λέει ότι ο Θαλής, θέλοντας να αποδείξει πόσο εύκολο πράγμα είναι να γίνει κανείς πλούσιος, νοίκιασε —προβλέποντας ότι η επόμενη σοδειά της ελιάς θα ήταν πολύ καλή— όλα τα ελαιοτριβεία, και έτσι μάζεψε παρά πολλά χρήματα.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, τον Δούρη και τον Δημόκριτο, ο Θαλής ήταν γιος του Εξαμύα και της Κλεοβουλίνας, από την οικογένεια των Θηλιδών, που είναι Φοίνικες (πρόκειται για την οικογένεια με την ευγενέστερη καταγωγή μεταξύ των απογόνων του Κάδμου και του Αγήνορα). ‹Ήταν ένας από τους Εφτά Σοφούς›, σύμφωνα με όσα λέει ο Πλάτωνας. Ήταν ο πρώτος στον οποίο δόθηκε το παρωνύμιο «σοφός»· άρχοντας τότε στην Αθήνα ήταν ο Δαμασίας, που στα χρόνια του καθιερώθηκε και η ονομασία «Επτά Σοφοί», όπως λέει ο Δημήτριος ο Φαληρέας στον Κατάλογό του των αρχόντων. Έγινε δεκτός ως πολίτης στη Μίλητο, όταν πήγε εκεί μαζί με τον Νείλο, που απελάθηκε από τη Φοινίκη. Οι περισσότεροι, πάντως, λένε ότι ο Θαλής ήταν ντόπιος Μιλήσιος και από περίλαμπρη οικογένεια.

Αφού για μεγάλο διάστημα ασχολήθηκε με τα πολιτικά πράγματα, άρχισε ύστερα να ασχολείται με τη σπουδή της φύσης. Σύμφωνα με μερικούς δεν άφησε πίσω του κανένα σύγγραμμα· η Ναυτική αστρολογία που αποδίδεται σ᾽ αυτόν λένε πως είναι έργο του Σαμιώτη Φώκου. Ο Καλλίμαχος, πάντως, τον ξέρει ως τον άνθρωπο που ανακάλυψε τη Μικρή Άρκτο· λέει, πράγματι, ο ποιητής στους Ιάμβους του:

Έλεγαν πως της Άμαξας μέτρησε τ᾽ αστεράκια
που οι Φοίνικες στη θάλασσα την έχουν οδηγό τους.

Σύμφωνα όμως με κάποιους άλλους ο Θαλής έγραψε δύο μόνο πραγματείες, Για τις τροπές του ήλιου και Για την ισημερία, επειδή όλα τα άλλα τα θεώρησε πράγματα ακατάληπτα. Μερικοί θεωρούν ότι είναι ο πρώτος που ασχολήθηκε με την αστρονομία, ο πρώτος που πρόβλεψε εκλείψεις του ήλιου και μίλησε για τις τροπές του ήλιου, όπως λέει ο Εύδημος στην Ιστορία του της αστρονομίας· αυτός είναι και ο λόγος που εκφράζονται με θαυμασμό γι᾽ αυτόν ο Ξενοφάνης και ο Ηρόδοτος. Το βεβαιώνουν, επίσης, ο Ηράκλειτος και ο Δημόκριτος.

Η αρχή όλων των πραγμάτων είπε πως είναι το νερό. Όσο για το σύμπαν είπε πως είναι έμψυχο και γεμάτο από θεότητες. Λένε επίσης ότι ήταν ο ευρετής των εποχών του έτους και ότι αυτός είναι που διαίρεσε το έτος σε 365 μέρες.

Κανένας δεν υπήρξε δάσκαλός του, εκτός από το ότι πήγε στην Αίγυπτο και πέρασε εκεί κάποιο διάστημα δίπλα στους ιερείς. Ο Ιερώνυμος λέει ότι ο Θαλής μέτρησε με ακρίβεια και το ύψος των πυραμίδων από τη σκιά τους, κάνοντας την παρατήρησή του την ώρα που η σκιά μας έχει μήκος ίσο με το μήκος του σώματός μας.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Βίοι Φιλοσόφων 1.22-122 (1.27-1.33)

Το τηλεσκόπιο James Webb «είδε» τους δύο πιο παλιούς γαλαξίες μετά το Μπιγκ Μπανγκ

Το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb της Nasa βρίσκει φωτεινούς, πρώιμους γαλαξίες που μέχρι σήμερα παρέμεναν αθέατοι, συμπεριλαμβανομένου ενός που μπορεί να έχει σχηματιστεί μόλις 350 εκατομμύρια χρόνια μετά τη μεγάλη έκρηξη.

Οι αστρονόμοι δήλωσαν την Πέμπτη ότι, αν τα αποτελέσματα επαληθευτούν, αυτή η νεοανακαλυφθείσα συρροή αστεριών θα ξεπεράσει τον πιο μακρινό γαλαξία που εντοπίστηκε από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble – ένα ρεκόρ που σχηματίστηκε 400 εκατομμύρια χρόνια μετά την έναρξη του σύμπαντος.

Το τηλεσκόπιο Webb, που εκτοξεύθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο ως διάδοχος του Hubble, δείχνει ότι τα αστέρια μπορεί να σχηματίστηκαν νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως – ίσως μέσα σε μερικά εκατομμύρια χρόνια από τη μεγάλη έκρηξη.

Οι τελευταίες ανακαλύψεις του Webb παρουσιάστηκαν λεπτομερώς στην επιθεώρηση Astrophysical Journal Letters από διεθνή ομάδα με επικεφαλής τον Rohan Naidu του Κέντρου Αστροφυσικής Harvard-Smithsonian.

Το άρθρο αναλύει δύο εξαιρετικά φωτεινούς γαλαξίες, ο πρώτος από τους οποίους πιστεύεται ότι σχηματίστηκε 350 εκατ. χρόνια μετά τη μεγάλη έκρηξη και ο άλλος 450 εκατ. χρόνια μετά.

«Κοσμικό δακτυλικό αποτύπωμα» βλέπει το James Webb

Ο Naidu δήλωσε ότι θα χρειαστούν περισσότερες παρατηρήσεις στο υπέρυθρο από τον Webb πριν ισχυριστεί έναν νέο κάτοχο του ρεκόρ.

Αν και ορισμένοι ερευνητές αναφέρουν ότι έχουν ανακαλύψει γαλαξίες ακόμη πιο κοντά στη δημιουργία του σύμπαντος πριν από 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια, οι υποψήφιοι αυτοί δεν έχουν ακόμη επαληθευτεί, δήλωσαν οι επιστήμονες σε συνέντευξη Τύπου της Nasa. Κάποιοι από αυτούς θα μπορούσαν να είναι μεταγενέστεροι γαλαξίες που μιμούνται παλαιότερους, σημείωσαν.

Το τηλεσκόπιο James Webb καταγράφει «κοσμικό δακτυλικό αποτύπωμα» που σχηματίζεται από δύο γιγάντια άστρα «Πρόκειται για μια πολύ δυναμική εποχή», δήλωσε ο Garth Illingworth του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στη Σάντα Κρουζ, συγγραφέας του άρθρου που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη.

«Υπήρξαν πολλές προκαταρκτικές ανακοινώσεις για ακόμη πιο πρώιμους γαλαξίες, και ακόμη προσπαθούμε να ξεχωρίσουμε ως κοινότητα ποιοι από αυτούς είναι πιθανό να είναι πραγματικοί».

Ο Tommaso Treu του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες, επικεφαλής επιστήμονας του επιστημονικού προγράμματος πρώιμης απελευθέρωσης του Webb, δήλωσε ότι τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν μέχρι στιγμής «είναι όσο πιο στέρεα γίνεται» για τον γαλαξία που πιστεύεται ότι σχηματίστηκε 350 μέτρα μετά τη μεγάλη έκρηξη.

«Προώθηση των κοσμικών συνόρων»

Αν τα ευρήματα επαληθευτούν και υπάρχουν κι άλλοι πρώιμοι γαλαξίες, ο Raidu και η ομάδα του έγραψαν ότι ο Webb «θα αποδειχθεί εξαιρετικά επιτυχημένος στην προώθηση των κοσμικών συνόρων μέχρι το χείλος της μεγάλης έκρηξης».

«Το πότε και πώς σχηματίστηκαν οι πρώτοι γαλαξίες παραμένει ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ερωτήματα», έγραψαν οι ερευνητές.

Η Jane Rigby της Nasa, επιστήμονας του προγράμματος Webb, σημείωσε ότι αυτοί οι γαλαξίες «κρύβονταν ακριβώς κάτω από τα όρια των δυνατοτήτων του Hubble».

«Ήταν ακριβώς εκεί και μας περίμεναν», δήλωσε στους δημοσιογράφους. «Είναι λοιπόν μια ευχάριστη έκπληξη το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί από αυτούς τους γαλαξίες προς μελέτη».

Το παρατηρητήριο αξίας 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων – το μεγαλύτερο και ισχυρότερο τηλεσκόπιο που έχει σταλεί ποτέ στο διάστημα – βρίσκεται σε ηλιακή τροχιά σε απόσταση 1 εκατ. μιλίων (1,6 εκατ. χλμ.) από τη Γη.

Οι πλήρεις επιστημονικές λειτουργίες ξεκίνησαν το καλοκαίρι και έκτοτε η Nasa έχει δημοσιεύσει μια σειρά από εκθαμβωτικά στιγμιότυπα του σύμπαντος.

Οι Μύθοι κι ο Εσωτερικός Εαυτός

“Η Μυθολογία απορρέει από τις ενέργειες του ανθρώπινου σώματος”.

Ο Τζόζεφ Κάμπελ είναι ο ακαδημαϊκός με την βαθύτερη γνώση της Παγκόσμιας Μυθολογίας στην εποχή μας. Συγγραφέας βιβλίων, όπως τα: The Hero With A Thousand Faces (Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα), The Masks of God (Οι Μάσκες του Θεού), και Atlas of World Mythology (Ο Άτλας της Παγκόσμιας Μυθολογίας). Μιλάει για την αλήθεια των Μύθων, για νέες οπτικές, για την εσωτερική ενατένιση του κόσμου, για τον Διαλογισμό, για τις θρησκείες, για την επιστήμη, για τον Θεό, για την αναζήτηση του αιώνιου μέσα μας, για το νόημα της ζωής, για το μεγάλο μυστήριο.

***
*Στην νέα προσέγγισή σας στην Μυθολογία, έχετε πρόσφατα αποκτήσει την οπτική ότι η Μυθολογία απορρέει από το ίδιο το ανθρώπινο σώμα, από τις ίδιες μας τις εμπειρίες – ότι κάθε μυθολογική ιστορία ή εμπειρία προέρχεται από τις δικές μας εμπειρίες ως ανθρώπινα όντα σε ένα φυσικό σώμα.

> Ναι…

*Αλλά αυτό μου μοιάζει αντίθετο από το την ιδέα που έχουμε ότι η Μυθολογία είναι λίγο-πολύ προϊόν της φαντασίας.

> Η φαντασία είναι προϊόν του ανθρωπίνου σώματος. Οι ενέργειες που φέρνουν στην επιφάνεια τις φαντασίες προέρχονται από τα όργανα του σώματος. Τα όργανα του σώματος είναι η πηγή της ζωής μας, και των προθέσεων μας για την ζωή, και βρίσκονται σε σύγκρουση το ένα με το άλλο. Ανάμεσα σ’ αυτά τα όργανα, φυσικά, είναι και ο εγκέφαλος. Και μετά, πρέπει να αναλογιστούμε τις διάφορες παρορμήσεις που κυριαρχούν στο ζωικό μας σύστημα – την ερωτική ορμή, την παρόρμηση για κατάκτηση, και άλλα παρόμοια, την αυτοσυντήρηση, κι έπειτα συγκεκριμένες σκέψεις που έχουν να κάνουν με ιδέες και ιδανικά και πράγματα που στέκουν μπροστά μας ως στόχοι για τους οποίους αξίζει να ζει κανείς και που δίνουν στη ζωή την αξία της, και όλα αυτά.

Όλες αυτές οι διαφορετικές δυνάμεις έρχονται σε σύγκρουση μέσα μας. Και η λειτουργία των μυθολογικών εικόνων είναι να εναρμονίσουν, να συντονίσουν τις ενέργειες του σώματός μας, έτσι ώστε να ζήσουμε μία αρμονική και καρποφόρα ζωή σε συμφωνία με την κοινωνία μας, και με το νέο μυστήριο που αναδύεται με κάθε νέο ανθρώπινο όν – άραγε, ποιες είναι οι πιθανότητες αυτής της συγκεκριμένης ανθρώπινης ζωής;

Και η Μυθολογία έχει να κάνει με την καθοδήγησή μας, μας καθοδηγεί – πρώτα, σε σχέση με την κοινωνία και με όλον τον κόσμο της φύσης, που είναι έξω μας αλλά επίσης μέσα μας, επειδή τα όργανα του σώματός μας είναι της φύσης –κι έπειτα, επίσης, η καθοδήγηση αυτή του ατόμου το οδηγεί μέσα από τα αναπόφευκτα στάδια της ζωής, από την παιδικότητα στην ωριμότητα, κι έπειτα στην τελευταία πύλη. Κι αυτό έχει να κάνει με αυτά τα ζητήματα…

*Έτσι, δηλαδή, κατά μία έννοια, πίσω από κάθε φαντασία, πίσω από κάθε μυθολογική ιστορία, υπάρχει κάποιο είδος μιας βαθύτερης αλήθειας για την ζωή…

> Λοιπόν, ναι. Μια Μυθολογία δεν είναι απλά η φαντασία του ενός ή του άλλου ατόμου. Είναι μία συστηματοποιημένη οργάνωση των φαντασιών σε σχέση με τις αξίες μίας δεδομένης τάξης στην κοινωνία. Έτσι ώστε οι μυθολογίες πάντα πηγάζουν από συγκεκριμένα κοινωνικά περιβάλλοντα. Και όταν συνειδητοποιείς ότι κάθε ένας από τους αρχαίους πολιτισμούς ήταν βασισμένος σε μία μυθολογία, μπορείς τότε να συνειδητοποιήσεις την δύναμη αυτής της μεγάλης, πολύ μεγάλης κληρονομιάς που έχουμε.

*Τονίζετε στο πιο πρόσφατο βιβλίο σας, The Inner Reaches of Outer Space (Οι εσωτερικές εσχατιές του εξώτερου διαστήματος) ότι φτάνουμε σε μια περίοδο του χρόνου στην οποία η κοινωνία μας γίνεται παγκόσμια – ότι δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε τους εαυτούς μας ως ομάδα ανταγωνιστικών φυλών άλλο πια.

> Αυτό είναι ένα κομβικό πρόβλημα σήμερα. Κάθε μυθολογία –και στην Μυθολογία συμπεριλαμβάνω και τις θρησκείες– και κάθε θρησκεία, έχει αναπτυχθεί μέσα σε μία συγκεκριμένη κοινωνική τάξη. Και σήμερα αυτές οι κοινωνικές τάξεις έχουν έρθει σε σύγκρουση μεταξύ τους. Το μόνο που έχεις να κάνει είναι δεις τι γίνεται τώρα στην Μέση Ανατολή, και βλέπεις ότι είναι ένας τρόμος. Υπάρχουν τρεις κύριες μονοθεϊστικές θρησκείες στον κόσμο, που προκαλούν την καταστροφή. Έχω βρεθεί στη Βυρηττό: κάποτε ήταν μια ένδοξη πανέμορφη αξιαγάπητη μικρή πόλη, και τώρα είναι μία κόλαση, επειδή κάθε μία από αυτές τις θρησκείες πιστεύει ότι έχει όλες τις αξίες με το μέρος της, και δεν ξέρει πώς να ανοίξει και να αναγνωρίσει ότι οι άλλοι είναι επίσης ανθρώπινα όντα. Και παρ’ όλο που αυτές οι θρησκείες προέρχονται από το ίδιο κουτί, δεν μπορούν να συνευρεθούν, να συζήσουν.

*Έτσι, αυτό που προτείνετε είναι ότι, μεγάλο μέρος των κοινωνικών μας συγκρούσεων, απορρέει από την αποτυχία των ηγετών αυτών των κοινωνιών να αντιληφθούν ορθά τον ρόλο των μυθολογιών τους…

> Ο ρόλος της μυθολογίας τους ήταν να υποστηρίξει την κοινωνία τους. Και κρέμονται από αυτό. Υπάρχουν μυθολογίες όπως αυτή της Βιβλικής Παράδοσης, που έχουν να κάνουν με το να συντονίσουν το άτομο σε μία ομάδα. Είναι μέλος αυτής της ομάδας. Βαπτίζεται ή περιτομείται ή ό,τι άλλο, σε αυτήν την ομάδα. Και αυτό πλέον είναι το πεδίο της ελεημοσύνης του και της συμπάθειάς του, και προβάλλει όλη την επιθετικότητά του έξω από αυτήν την ομάδα, οπουδήποτε απέναντι.

Υπάρχει και ένα άλλο είδος θρησκείας, που πηγάζει κι αναπτύσσεται από τη συναισθηματική ζωή της φυσικής τάξης. Είμαι όντα της Φύσης, στο κάτω-κάτω, όχι μέλη μιας κοινωνίας, αρχικά. Θρησκείες όπως οι Διονυσιακές λατρείες της αρχαίας Ελλάδας, κι ο Ινδουισμός, είναι γεμάτες από αυτό. Και όλες οι θρησκείες που έχουν να κάνουν με τον Διαλογισμό, έρχονται εδώ από την Ανατολή.

Είναι πολύ σημαντικό πράγμα για τους ανθρώπους σήμερα, αυτές οι θρησκείες του εσωτερικού αναλογισμού και του Διαλογισμού –το να αναγνωρίζεις μέσα σου τις δυνάμεις που είναι αυτές των θεών. Ξέρετε, όλοι οι θεοί είναι απλά προβολές ανθρώπινων δυνατοτήτων. Δεν είναι στ’ αλήθεια εκεί έξω. Είναι εδώ μέσα.

Εκείνη η φράση: «Το Βασίλειο των Ουρανών είναι μέσα σου», είναι μια καλή φράση, ένας καλός λόγος. Και ποιος είναι στους Ουρανούς; Ο Θεός. Οπότε, πού βρίσκεται Αυτός;… Κοίτα μέσα σου, εδώ. Έχεις δύο είδη θρησκειών – εκείνες που απευθύνονται εκεί έξω, έτσι, και εκείνες που κοιτάζουν εδώ μέσα, εσωτερικά, εδώ.

Τώρα, υποθέτω ότι κάποιος μπορεί να πει ότι το βασικό μεγάλο παράδειγμα είναι οι διαφορές και οι σχέσεις π.χ. του βουδισμού με τον χριστιανισμό. Η ιδέα της Βουδικής Συνείδησης είναι ότι όλα τα όντα είναι Βουδικά, («Βούδας» σημαίνει Φωτισμένος), και η όλη λειτουργία στον Διαλογισμό και σε όλα τα συναφή, είναι να βρεις αυτή την Βουδική Συνείδηση μέσα σου και να ζεις από αυτό και με αυτό, αντί των ενδιαφερόντων των ματιών και των αυτιών. Καταλαβαίνετε τι εννοώ;…

Οι αισθήσεις μπορούν να μας αποσπάσουν από την δική μας αληθινή ύπαρξη και σκοπό. Και ο στόχος του Διαλογισμού είναι να το βρεις αυτό μέσα σου, κι έπειτα να το αφήσεις να αναλάβει τον έλεγχο…

Μετέφρασε το αυτό στον χριστιανισμό, και γίνεται το να βρεις τον Χριστό μέσα σου. Και είναι ακριβώς η ίδια ιδέα, κι εδώ την ονομάζουμε Χριστική Συνείδηση (Christ Consciousness) – κι εκεί την ονομάζουν Βουδική Συνείδηση (Buddha Consciousness).

Λοιπόν, οι φιγούρες που αντιπροσωπεύουν τις δύο αυτές ιδέες βρίσκονται σε αντίθεση. Η βουδιστική εικονολογία συγκεντρώνεται στον ειρηνισμό, στο να βρεις ειρήνη μέσα σου και γαλήνη. Η χριστιανική, με τον εσταυρωμένο Χριστό, συγκεντρώνεται στην ηρωική στάση ζωής, που σε διαλύει ως άτομο, ανακαλύπτοντας το ένα μέσα σου, εν μέσω των ταραχών του κόσμου.

Υπάρχει και στον Βουδισμό αυτό, στην ιδέα του «Μποντισάτβα», δηλαδή εκείνου που έχει βρει το αιώνιο μέσα του, και το αναγνωρίζει μέσα στον κόσμο. Και έχουν βρει έναν πολύ όμορφο ορισμό: Χαρούμενη Συμμετοχή στις Θλίψεις του Κόσμου (Joyful Participation in the Sorrows of the World). Δέχεσαι τις θλίψεις για τον εαυτό σου και για τον κόσμο, στη συνειδητοποίηση του πόσο φωτεινή ακτινοβολία είναι το ότι μια καλά βιωμένη ζωή μπορεί να σε βγάλει από όλα αυτά, μπροστά.

Αυτά είναι τα ίδια πράγματα, το ένα εστιάζει στη δραστική, τραγική οπτική, και το άλλο στη γαλήνια, ολοκληρωμένη οπτική. Είναι δύο όψεις του ίδιου πράγματος.

Η εσωτερική ενατένιση του κόσμου, και της αναζήτησης του αιώνιου μέσα μας, είναι ο Διαλογισμός, ο οποίος μπορεί να πηγάζει από πολλές διαφορετικές πηγές, πετυχαίνοντας τελικά τους ίδιους στόχους…

*Θα φανεί σαν το να δίνεις προσοχή στους μύθους, με αυτήν την έννοια, στην ουσία φέρνει έξω πολλά λεπτοφυή και βαθιά συναισθήματα που με άλλο τρόπο δεν θα μπορούσαμε να δούμε ή να νιώσουμε και…

> Ω, ακούστε, τον τρόπο με τον οποίο αυτό χτυπάει μια βαθιά φλέβα, μπορείτε να τον δείτε παντού γύρω σας. Έχω διδάξει στο πανεπιστήμιο για σχεδόν σαράντα χρόνια, κι αυτό είναι το θέμα μου. Και έχω δει τι κάνει. Οι φοιτητές έρχονται με τις θρησκείες τους, και έπειτα τους λες για ποιο πράγμα μιλάνε οι θρησκείες τους, και τότε, ω, κάτι συμβαίνει!…

*Στο πιο πρόσφατο βιβλίο σας (The Inner Reaches of Outer Space), φαίνεται να προτείνετε ότι όλη μας η Επιστήμη, όλη μας η αστρονομία για παράδειγμα, είναι ο σύγχρονος Μύθος μας, και ότι και αυτό ακόμη υπάρχει μέσα μας, όλο το Σύμπαν.

> Θα έλεγα ότι όλες μας οι επιστήμες είναι το υλικό που πρέπει να μυθολογηθεί. Μια μυθολογία δίνει το πνευματικό προϊόν που εισάγεται –το ψυχολογικό, εσωτερικό εισαγόμενο– του κόσμου της φύσης γύρω μας, όπως τον καταλαβαίνουμε σήμερα. Δεν υπάρχει καμία αληθινή σύγκρουση μεταξύ Επιστήμης και Θρησκείας. Η Θρησκεία είναι η αναγνώριση των βαθύτερων διαστάσεων των πραγμάτων που μας αποκαλύπτει η Επιστήμη.

*Μα, υπάρχει σύγκρουση, το ξέρουμε, το βλέπουμε…

> Αυτό που βρίσκεται σε σύγκρουση, είναι η Επιστήμη του 2000 π.κ.ε. που είναι αυτό που έχεις στην Βίβλο, και η Επιστήμη του εικοστού αιώνα μ.κ.ε. Πρέπει να αποσυνδέσεις τα μηνύματα της Βίβλου από την Επιστήμη της. Για παράδειγμα: στην χριστιανική καθολική θρησκεία υπάρχει το δόγμα που πιστεύει ότι ο Ιησούς αναστήθηκε από τους νεκρούς και αναλήφθηκε με το σώμα του στους ουρανούς, και ότι η μητέρα του, η Μαρία, καθώς κοιμόταν αναλήφθηκε επίσης στους ουρανούς. Εντάξει; Και ξέρεις, πλέον, ότι αν πηγαίνουν με την ταχύτητα του φωτός, από τότε μέχρι σήμερα, δεν θα έχουν βγει ακόμη από τον Γαλαξία μας. Και ξέρεις πια τι σημαίνει για ένα ανθρώπινο σώμα το να βγει έξω πάνω στη στρατόσφαιρα…

Η εικόνα, η μυθική εικόνα, δεν ταιριάζει με το σύγχρονο μυαλό. Κι έτσι το μήνυμα δεν μπορεί να περάσει πια μέσα στο σύγχρονο ανθρώπινο σώμα. Πρέπει να μεταφράσεις αυτά τα πράγματα στην σύγχρονη ζωή και στην σύγχρονη εμπειρία. Η Μυθολογία είναι η αξιολόγηση της εμπειρίας, δίνοντάς της την πνευματική ή ψυχολογική της διάσταση. Και, αν έχεις πολλά πράγματα που δεν μπορείς να τα συνταιριάσεις με την σύγχρονη φύση, δεν μπορείς να τα διαχειριστείς…

*Και, υποθέτω, ένα από τα πρώτα πράγματα που φεύγουν με την σύγχρονη επιστήμη είναι η ιδέα ότι οι θεοί και οι «ουρανοί» είναι κάπου εκεί έξω στο διάστημα…

> Φυσικά και δεν είναι… Εννοώ, νομίζω ότι υπάρχουν χιλιάδες εκατομμύρια γαλαξίες εκεί έξω τώρα, και σμήνη γαλαξιών, και λοιπά, και κάθε γαλαξίας είναι πολύ μεγάλο μέρος, και πολλοί από αυτούς είναι κατά πολύ μεγαλύτεροι από τον δικό μας Γαλαξία, αυτόν που ο ήλιος μας δεν βρίσκεται παρά στην περιφέρειά του, κι ο κόσμος μας είναι μηδαμινά μικρός… Θεέ μου! Καταλαβαίνετε… Κι έτσι, ο Θεός είναι συγκεκριμένα αυτός που το σκέφτηκε και το σχεδίασε όλο αυτό. Αλλά αυτό δεν υπάρχει πουθενά μέσα στη Βίβλο, δεν είναι αυτός ο Θεός της Βίβλου προφανώς, γιατί εκείνος το μόνο που σκέφτηκε ήταν μια τούρτα τριών επιπέδων.

Από την άλλη, όταν διαβάζεις του μύθους των Puranas στην Ινδία, την Mahabharata, δεν υπάρχει πρόβλημα να τα συγκρίνεις με την σύγχρονη επιστήμη, κανένα πρόβλημα, είναι στο ίδιο μήκος κύματος. Και μιλούν για κύκλους του σύμπαντος, για το σύμπαν, ακόμη και για θεούς μέσα σε θεούς, (fractal) σχεδόν μιλούν για όλα… Ποιος ξέρει πώς τα βρήκαν…και ίσως να τα βρήκαν μέσα από τον Διαλογισμό… Αφού ό,τι είναι εκεί έξω υπάρχει και μέσα μας…

*Και οι άπειρες δυνατότητες του ανθρώπου… Συχνά έχω αναρωτηθεί για το κατά πόσο οι μύθοι των μαγικών δυνάμεων και των Siddhis, ή των ψυχικών δυνάμεων που εμφανίζονται σε άτομα στους μύθους, είναι με κάποιον τρόπο οι εξελικτικοί προϊδεασμοί αυτού που πρόκειται να γίνουμε: ότι οι μύθοι μάς καθοδηγούν προς το μέλλον μας…

> Λοιπόν, εφ’ όσον αποκαλύπτουν δυνατότητες του ανθρωπίνου πνεύματος, είναι προφητικοί, διότι νομίζω ότι το ανθρώπινο πνεύμα εξελίσσεται. Και, επίσης, από την άλλη, αναλογίζομαι ότι, αν καταφέρουμε να λύσουμε τα προβλήματά μας στον κόσμο, θα αναπτύξουμε μια νέα Μυθολογία –ότι οι παλιοί μύθοι δεν μας υπηρετούν πια, κατά μία έννοια…

Υπάρχουν δύο πράγματα που πρέπει να γίνουν, αν πρόκειται να έχεις μια Μυθολογία που να είναι κατάλληλη για τον σύγχρονο άνθρωπο.

Το ένα πράγμα είναι να πάρεις τον κόσμο της φύσης όπως είναι γνωστός σήμερα, (και, Θεέ μου, ακούω πρόσφατα για κάποια από τα πράγματα που οι φυσικοί και οι αστρονόμοι ανακαλύπτουν, και είναι τελείως μαγικά και θαυμαστά και απίστευτα…) Αυτό είναι το γόνιμο έδαφος. Δεν είναι δύσκολο να το μετατρέψεις όλο αυτό σε μυστικιστική έμπνευση.

Και το δεύτερο πράγμα είναι να συνειδητοποιήσεις ότι η κοινωνία στην οποία είσαι εμπλεκόμενος, δεν είναι αυτή η ομάδα ή η άλλη ομάδα, ή αυτή η κοινωνική τάξη ή η άλλη, ή αυτή η φυλή ή η άλλη, αλλά: Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ. Η ανθρωπότητα. Κι ακόμη δεν έχουμε μια Μυθολογία που να αναγνωρίζει την ανθρώπινη ταυτότητα ενός ατόμου στην άλλη πλευρά του διχτυού του γηπέδου του τένις. Αλλά θα έρθει, θα έρθει, αλλά δεν είναι ακόμη εδώ…

*Λοιπόν, σε τι πρέπει να εστιαστούμε, κατά την γνώμη σας;

> Πρέπει να κερδίσουμε μια εσωτερική, πνευματική ζωή. Να τα φιλτράρουμε όλα από εκεί μέσα, συνειδητά. Πιστεύω ότι υπάρχουν σύμπαντα μέσα σε σύμπαντα. Πρέπει να περάσουμε από τη δεδομένη συνείδηση στο μυστήριο της συνείδησης, και να βρούμε αυτήν την καταπληκτική πτυχή της ζωής –το ότι αποτελούμε μέγα μυστήριο– μέσα μας, μέσα στον εαυτό μας, να το φωτίσουμε. Με τεχνικές σαν τον Διαλογισμό, την εσωτερική ενατένιση, μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Αυτό το μυστήριο είναι αυτό για το οποίο μιλούν οι θρησκείες. Και προσωποποιούν αυτό το μυστήριο, αυτό κάνουν. Μας δίνουν εικόνες για να στοχεύουμε, αυτό είναι όλο. Αυτό είναι ο Μύθος. Είναι η εσωτερική πλευρά αυτής της αλήθειας, και σε οδηγεί πιο μέσα, και τελικά έξω από τον εαυτό σου, σε σύνδεση με το Όλον.

*Ναι, γι’ αυτό μιλάτε στο βιβλίο σας, The Inner Reaches of Outer Space. Και νομίζω είναι φανερό ότι η πολύχρονη μελέτη της παγκόσμιας μυθολογίας, της οποίας είστε μάλλον ο πλέον ειδικός στον κόσμο, σας έχει οδηγήσει στο να είστε μυστικιστής, ένας μύστης…

>Δεν είμαι μύστης, είμαι ένας λόγιος κι αυτό είναι όλο. Θυμάμαι μια φορά που με ρώτησε ο Alan Watts: «Έι, Τζο, τελικά ποια Γιόγκα εξασκείς;…» Του είπα: «Υπογραμμίζω προτάσεις…» Κι αυτό είναι όλο που κάνω. Δεν είμαι γκουρού. Είμαι ένας ταξιδιώτης αυτού του χρυσού κόσμου των Μύθων, και γράφω βιβλία με τις ανταποκρίσεις μου. Αλλά ξέρω το μήνυμα, το έχω εκλάβει από αυτόν τον κόσμο, και το μήνυμα είναι:

Βρες την θεϊκή δύναμη, το Θείον, μέσα σου. Πώς να το κάνεις αυτό; Η ελληνική λέξη είναι «Ενθουσιασμός», και το να είσαι ενθουσιώδης ή ενθουσιασμένος σημαίνει να έχεις την θεία ουσία εντός σου, σημαίνει «γεμάτος από Θεό μέσα σου, στις ουσίες σου…» Τι είναι αυτό που σε κάνει ενθουσιώδη; Νιώσε το. Ακολούθησε το. Αυτή είναι πάντα η συμβουλή μου προς τους νέους ανθρώπους. Τι σε ενθουσιάζει αληθινά; Εμπιστέψου το, ακολούθησέ το.

Ακολούθα την έκστασή σου! Follow your Bliss!

H έκσταση αυτή, αυτός ο ενθουσιασμός, (Αιτία) είναι το μήνυμα του Θεού μέσα σου. Εκεί βρίσκεται η ζωή σου. Αυτό είναι στ’ αλήθεια η ζωή που σου δόθηκε. Ανακάλυψέ την, κάνε την στόχο σου, δική σου πορεία και στόχο, ακολούθησε την, εξερεύνησε το Μυστήριο. Ο αληθινός εαυτός σου, ο Θεός, (το Είναι, το Πυρ, ο Νους) σε περιμένει στην άλλη άκρη…

Νίτσε: Η θεωρία του σκοπού της ζωής

«Η ευτυχία μου: Από τότε που κουράστηκα να γυρεύω, έμαθα να βρίσκω. Από τότε που κάποιος άνεμος μου εναντιώθηκε, ταξιδεύω με όλους τους ανέμους». ~Φρίντριχ Νίτσε

Πάντα βρίσκω όλους τους ανθρώπους, όπως κι αν τους κοιτάζω, με καλοσύνη ή κακία, να φροντίζουν για ένα πράγμα: Πως να εξυπηρετήσουν τη συντήρηση του είδους. Και φροντίζουν γι’ αυτό, όχι από αγάπη για το είδος, αλλά γιατί δεν υπάρχει μέσα τους τίποτα παλιότερο, δυνατότερο, ανέλεκτο και πιο ακατανόητο από αυτό το ένστικτο, γιατί είναι αλήθεια πως το ένστικτο αυτό, είναι στην κυριολεξία η ουσία του είδους μας, η ουσία του κοπαδιού μας.

Παρ’ όλο που τα καταφέρνουμε αρκετά γρήγορα μπορώ να πω, με τη συνηθισμένη φυσικά μυωπία μας, να ξεχωρίζουμε από απόσταση πέντε βημάτων τους ομοίους μας, σε χρήσιμους και σε άχρηστους, σε καλούς και σε κακούς ανθρώπους, ωστόσο αν καθίσουμε και τα βάλουμε κάτω και κάνουμε έναν απολογισμό και σκεφτούμε το γενικό σύνολο αυτού του ξεχωρίσματος, καταλήγουμε σε μια φοβερή δυσπιστία. Δεν μας ικανοποιεί το ξεχώρισμα, δεν είμαστε σίγουροι και στο τέλος τα παρατάμε. Στο κάτω κάτω της γραφής, ίσως ο πιο άχρηστος, ο πιο βλαβερός άνθρωπος να είναι ο πιο χρήσιμος για τη συντήρηση του είδους. Γιατί ο άνθρωπος αυτός -ο βλαβερός- συντηρεί στον εαυτό του ή στους άλλους ανθρώπους, διάφορα ένστικτα που χωρίς αυτά η ανθρωπότητα θα είχε εδώ και πολύ καιρό αποχαυνωθεί και διαφθαρεί…

Ευγένεια και χυδαιότητα

Οι χυδαίοι άνθρωποι βλέπουν τα ευγενικά και γενναιόφρονα αισθήματα σαν κάτι να τους λείπει, να τους λείπει η ορθότητα, άρα -να τους λείπει-, η αληθοφάνεια. Όταν μιλούν γι’ αυτό, κλείνουν πονηρά το μάτι, σαν να λένε: «Κάποιο συμφέρον υπάρχει κρυμμένο πίσω απ’ αυτό· δεν μπορεί να δει κανείς τι υπάρχει μέσα σε όλα τα πράγματα», και υποψιάζονται πως το ευγενικό πλάσμα γυρεύει να κερδίσει κάτι μ’ έναν ελιγμό. Όταν όμως πεισθούν, με αναμφισβήτητο τρόπο, πως ο άνθρωπος αυτός δεν έχει καμιά εγωιστική πρόθεση, και πως περιφρονεί το μικρό κέρδος, τότε βλέπουν τον άνθρωπο αυτόν σαν έναν τρελό· του δείχνουν περιφρόνηση όταν τον βλέπουν να χαίρεται και γελούν με τη λάμψη των ματιών του. Και αναρωτιούνται: «Πώς μπορεί να είναι χαρούμενος όταν πάθει κάποια ζημιά; Πώς μπορεί να ζητά να ζημιώσει; Σίγουρα, το πάθος της ευγένειας θα είναι μπερδεμένο με κάποια αρρώστια του λογικού!».

Τέτοιες ερωτήσεις κάνουν μέσα τους, έτσι σκέπτονται, όπως σκέπτεται κάποιος εμπρός στη χαρά που αισθάνεται ένας τρελός για την έμμονη ιδέα του.

Μια χυδαία φύση αναγνωρίζεται εύκολα αν προσέξει κανείς δυο βασικά πράγματα. Πρώτον -μια χυδαία φύση- δεν λησμονά ποτέ ποιο είναι το συμφέρον της· δεύτερον, η μανία αυτή του σκοπού του κέρδους, είναι σ’ αυτή πιο ισχυρή, παρά το βίαιο ένστικτο. Μέλημά της και αξιοπρέπειά της είναι το να μην παρασύρεται από την άλογη παρόρμηση σε άκαιρες πράξεις. Η ανώτερη φύση είναι πιο παράλογη και αυτό γιατί ο ευγενής, ο γενναιόφρων άνθρωπος υπακούει στα ένστικτά του· στις πιο καλές στιγμές του, σταματάει το μυαλό του. Ένα αρσενικό ζώο που προστατεύει τα μικρά του βάζοντας σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή, ή που ακολουθεί το θηλυκό στον θάνατο, την εποχή του οργασμού, δεν λογαριάζει ούτε τον κίνδυνο, ούτε καν αυτόν τον ίδιο τον θάνατο, κι αυτό γιατί ακόμα κι η λογική του σταματά, η ευχαρίστηση που του προσφέρουν τα μικρά του ή το θηλυκό του και ο φόβος μην τύχει και τα αποχωρισθεί, το κυριεύουν ολοκληρωτικά, γίνεται πιο ζώο από ότι συνήθως είναι, όπως ακριβώς συμβαίνει στον ευγενικό, στον γενναιόφρονα άνθρωπο. Μέσα του, ο ευγενικός άνθρωπος έχει ένα συγκεκριμένο αριθμό αισθημάτων, είτε έλξεις είτε απωθήσεις είναι αυτές, που μιλάνε με τόση δύναμη, που μπροστά τους η διάνοια δεν μπορεί να κάνει τίποτ’ άλλο παρά να σωπάσει ή και να παραδοθεί και να γίνει υπηρέτης τους. Η καρδιά αλλάζει θέση, ανεβαίνει στον εγκέφαλο και τότε μιλάμε για «πάθος». Βέβαια, συμβαίνει πολλές φορές να δημιουργείται ένα αντίστροφο φαινόμενο, μια αναστροφή του πάθους κατά κάποιον τρόπο, όπως π.χ. στον Φοντενέλ, που κάποιος του έλεγε μια φορά τοποθετώντας του το χέρι στην καρδιά: «Αυτό που υπάρχει εκεί μέσα, φίλτατέ μου, είναι και αυτό εγκέφαλος».

Στο ευγενικό ον, εκείνο που περιφρονεί ο όχλος, είναι ο παραλογισμός του πάθους του, η η λανθασμένη λογική του, και προπαντός όταν αυτό το πάθος αφορά αντικείμενα που η αξία τους του είναι παντελώς χιμαιρική ή αυθαίρετη, θυμώνει πολύ με όποιον υποκύπτει στο πάθος του στομαχιού του, αλλά καταλαβαίνει την έλξη αυτής της τυραννίας· εκείνο που δεν μπορεί να καταλάβει είναι, π.χ., το πως μπορεί κάποιος να παίζει την υγεία του και την ευτυχία του από πάθος για τη γνώση. Το γούστο των ανωτέρων φύσεων στρέφεται σε πράγματα εξαιρετικά, σε πράγμα που αφήνουν αδιάφορους τους πιο πολλούς από τους άλλους ανθρώπους και που δεν φαίνονται καθόλου γοητευτικά. Η ανώτερη φύση μετρά τις αξίες σε προσωπική κλίμακα. Γενικά όμως, δεν πιστεύει πως αυτή η κλίμακα προσιδιάζει ιδιαίτερα στην καλαισθητική της ιδιοσυγκρασία. Συμβαίνει το αντίθετο μάλιστα· εκτιμά τις προσωπικές αξίες και μη, και πέφτει έτσι στην ακατανοησία και στο απραγματοποιήσιμο. Μια ανώτερη φύση είναι πολύ σπάνιο να διατηρήσει αρκετή λογική ώστε να θεωρεί και να μεταχειρίζεται τον μέτριο άνθρωπο σαν τέτοιο· γενικά πιστεύει μυστικά πως το πάθος της είναι σαν το πάθος όλου του κόσμου και η πίστη αυτή αποτελεί τη φλόγα της και την ευφράδειά της.

Αν οι εξαιρετικοί άνθρωποι δεν νιώθουν τον εαυτόν τους, πώς θα μπορέσουν να καταλάβουν τον όχλο και να αναμετρήσουν δίκαια τον κανόνα;

Μιλάνε λοιπόν και αυτοί για τρέλα, για έλλειψη πνεύματος, ωφελιμιστικού φυσικά, και για τον «χιμαιρισμό» της ανθρωπότητας, και παραξενεύονται για το τρένο της ζωής αυτού του ανόητου κόσμου που δεν επιθυμεί να αναγνωρίσει το «μόνο αναγκαίο του πράγμα». Αυτή είναι η αδικία των ευγενικών φύσεων, η αιώνια αδικία.

Η χαμένη αξιοπρέπεια

Σήμερα ο στοχασμός έχει χάσει όλη του την εξωτερική αξιοπρέπεια. Έχουν ρεζιλέψει το τελετουργικό και την επίσημη στάση εκείνου που στοχάζεται· δεν μπορούμε πλέον να ανεχθούμε έναν σοφό της παλιάς σχολής. Σήμερα σκεφτόμαστε αρκετά γρήγορα, στην πορεία, την ώρα που περπατάμε, μέσα σε κάθε λογής υποθέσεις, ακόμα και όταν σκεφτόμαστε τα σοβαρότερα πράγματα. Δεν έχουμε ανάγκη από πολλή προετοιμασία, ούτε και από πολλή σιωπή. Όλα πραγματοποιούνται σαν να είχαμε στο κεφάλι μας μια μηχανή που να γυρίζει ασταμάτητα και που συνεχίζει να δουλεύει, ακόμα και στις ασχημότερες συνθήκες. Παλαιότερα, όταν κάποιος προσπαθούσε να σκέφτεται -και ήταν αυτό κάτι το πολύ σπάνιο- το καταλάβαινες αμέσως. Έβλεπες πως προσπαθούσε, ήθελε να γίνει πιο σοφός και προετοιμαζόταν για μια ιδέα. Σταματούσε στη μέση του δρόμου, έπαιρνε ένα σοβαρό ύφος, σαν να προσευχόταν, έμενε ασάλευτος για ολόκληρες ώρες, στο ένα του πόδι ή και στα δυο, σαν να «του έρχονταν η ιδέα». Ε, τότε το πράγμα «άξιζε τον κόπο αυτόν».

Ό,τι ονομάζουμε «αγάπη»

Αγάπη και φιληδονία! Αλήθεια, πόσο διαφορετικά ακούγονται στις καρδιές μας οι δυο αυτές λέξεις. Κι όμως, θα μπορούσαν να εκφράζουν και οι δυο αυτές λέξεις το ίδιο ένστικτο, βαφτισμένο δυο φορές. Η πρώτη εγκωμιαστικά, απ’ την άποψη των ανικανοποίητων και των ακόρεστων που βρίσκουν «καλό» το ένστικτο αυτό· τη δεύτερη με τη χυδαία έννοια, από την άποψη εκείνων που γνωρίζουν καλά πλέον, που έχουν ένα ένστικτο κατοχής κατασιγασμένο κάπως, και που τώρα φοβούνται για τα «αγαθά» τους.

Η «αγάπη για τον συνάνθρωπό» μας δεν είναι τάχα επιτακτική ανάγκη για μια καινούρια ιδιοκτησία; Και αλήθεια, το ίδιο μήπως δεν συμβαίνει και με την αγάπη μας για τη γνώση, για την αλήθεια; Και γενικότερα για κάθε επιθυμία καινούριου; Κουραζόμαστε με το παλιό, για ό,τι γνωρίζουμε καλά και σίγουρα, έχουμε ανάγκη να τεντώσουμε τα χέρια μας ακόμα πιο μακριά. Και το πιο όμορφο τοπίο, όταν το ζήσουμε, όταν το έχουμε μπροστά στα μάτια μας για τρεις ολόκληρους μήνες, μας κουράζει· δεν είμαστε βέβαιοι για την αγάπη μας γι’ αυτό. Κάποια άλλη μακρινή όχθη, μας τραβάει περισσότερο.

Γενικότερα, μια κατοχή μειώνεται με τη χρήση.

Η ευχαρίστηση που αισθανόμαστε για τον εαυτόν μας προσπαθεί να διατηρηθεί με το να μεταμορφώνει πάντοτε κάποιο καινούριο πράγμα μέσα μας· κι αυτό ακριβώς ονομάζεται «κατοχή». Όταν κουραζόμαστε από ένα απόκτημα, κουραζόμαστε με τον ίδιο μας τον εαυτό. (Μπορούμε και να υποφέρουμε απ’ το παραπανίσιο· επίσης, και η ανάγκη του να πετάμε, να προσφέρουμε, μπορεί και αυτή να πάρει το κολακευτικό όνομα «αγάπη»). Όταν βλέπουμε κάποιον να υποφέρει, με μεγάλη προθυμία αρπάζουμε την ευκαιρία που μας προσφέρεται. Αυτό κάνει ο φιλεύσπλαχνος, ο συμπονετικός άνθρωπος· και αυτός, ονομάζει «αγάπη» την επιθυμία ενός νέου αποκτήματος που έχει ξυπνήσει μέσα στη ζωή του και την χαίρεται, όπως χαίρεται κανείς την πρόσκληση μιας καινούριας κατάστασης. Αλλά εκείνο που παρουσιάζεται σαν επιθυμία απόκτησης είναι η φυλετική αγάπη. Αυτός που αγαπά θέλει να γνωρίζει αποκλειστικά το πρόσωπο που επιθυμεί, θέλει να εξουσιάζει απόλυτα, τόσο την ψυχή του, όσο και το σώμα του, θέλει να αγαπιέται μονάχα αυτός, να κυριαρχεί και να βασιλεύει μέσα στην άλλη ψυχή, σαν το υψηλότερο και πιο επιθυμητό αγαθό.

Αν καθίσουμε και σκεφτούμε προσεκτικά όλα τα παραπάνω, θα δούμε πως αυτό, ούτε λίγο ούτε πολύ, δεν φανερώνει τίποτ’ άλλο παρά απ’ το να αποκλείουμε ολόκληρο τον κόσμο απ’ την απόλαυση ενός αγαθού και μιας πολυτιμότατης ευτυχίας, αν σκεφτούμε πως αυτός που αγαπά προσπαθεί να κάνει φτωχούς και να στερήσει όλους τους άλλους αντιπάλους, και να γίνει ο δράκουλας του θησαυρού του σαν τον πιο αδιάκριτο «κατακτητή» και τον πιο εγωιστή εκμεταλλευτή· αν, τέλος, υποθέσουμε πως ολόκληρος ο υπόλοιπος κόσμος του είναι τελείως αδιάφορος, χωρίς χρώματα και χωρίς καμιά άξια, και πως είναι έτοιμος να κάνει κάθε θυσία, να διαταράξει κάθε καθιερωμένη τάξη, να βγάλει στο περιθώριο κάθε ενδιαφέρον, θα μείνουμε κατάπληκτοι!… Ναι! Θα μείνουμε κατάπληκτοι και Θα αναρωτηθούμε: Πως αυτή η άγρια φιληδονία, αυτή η παράφρονη αδικία της σεξουαλικής αγάπης, υμνήθηκε και θεοποιήθηκε τόσο πολύ σε όλες τις εποχές της ιστορίας, και ακόμα, πως έβγαλαν από την αγάπη αυτή την ιδέα της αγάπης σαν αντίθετο του εγωισμού, ενώ ίσως αντιπροσωπεύει την πιο αυθόρμητη έκφρασή του.

Η συνήθεια, σ’ αυτή την περίπτωση, θα δημιουργήθηκε από αυτούς που δεν είχαν τίποτα και που επιθυμούσαν να αποκτήσουν κάτι. Είναι σίγουρο πως πάντα θα υπήρχαν και οι παραπανήσιοι. Όσοι άνθρωποι είχαν την τύχη να γνωρίσουν πολλά, να κορεστούν δηλαδή, πετούσαν κάπου κάπου τη λέξη «μανιασμένος δαίμονας», όπως ο αρχαίος Σοφοκλής, ο πιο αξιαγάπητος στους Αθηναίους. Αλλά ο Έρωτας πάντα κοροϊδεύει κάτι τέτοιους βλάσφημους· είναι οι μεγαλύτεροι ευνοούμενοί του.

Βέβαια, υπάρχει εδώ κι εκεί πάνω σ’ ολόκληρη τη γη κι ένα είδος επέκτασης του έρωτα, όπου η φιλήδονη επιθυμία που αισθάνονται δυο άνθρωποι ο ένας για τον άλλον, παραχωρεί τη θέση της σε μια καινούρια επιθυμία, σ’ έναν καινούριο πόθο, σε μια ύψιστη, κοινή επιθυμία, την επιθυμία ενός ιδανικού που να τους υπερβάλλει και τους δυο τους. Αλλά ποιός γνωρίζει αυτή την αγάπη; Ποιός άνθρωπος την έζησε;

Το όνομά της, το αληθινό της όνομα, είναι ΦΙΛΙΑ.

Η αξιοπρέπεια της τρέλας

Αρκετές χιλιάδες χρόνια, ακόμα στον δρόμο του περασμένου αιώνα, και τότε, σε κάθε πράξη που θα κάνει ο άνθρωπος, θα φαίνεται η πιο υψηλή σοφία· αλλά γι’ αυτό κιόλας, θα έχει χάσει και όλη της την αξία. Τότε θα είναι βέβαια ανάγκη να είναι κάποιος σοφός, αλλά θα είναι τόσο συνηθισμένο πράγμα, που κάθε άτομο με κάπως υψηλότερο γούστο θα θεωρεί χυδαιότητα την ανάγκη αυτή. Όπως μια τυραννία της επιστήμης και της αλήθειας θα μπορούσε να ανεβάσει την αξία του ψεύδους, έτσι ακριβώς και μια τυραννία της σοφίας θα είχε την δύναμη να κάνει να φυτρώσει ένα καινούριο είδος ψυχικής ευγένειας. Και τότε, το να είσαι ευγενής, θα ήταν να έχεις μέσα στο κεφάλι σου πολλές τρέλες.

Για τους καθηγητές της ανιδιοτέλειας

Αποκαλούμε καλές τις αρετές κάποιου ανθρώπου, όχι για τα αποτελέσματα που μπορούν να έχουν γι’ αυτόν, αλλά για τα αποτελέσματα που μπορούν να έχουν για τον πολύ κόσμο και την κοινωνία. Ποτέ δεν υπήρξε κανείς πολύ «ανιδιοτελής» στον έπαινο της αρετής, και ποτέ δεν ήταν πολύ «αλτρουιστής»! Διαφορετικά, θα είχαμε παρατηρήσει πως οι αρετές (όπως η ευλάβεια, η υπακοή, η δικαιοσύνη, η επιμέλεια, η αγνότητα) είναι γενικά επιζήμιες για όποιον τις κατέχει, γιατί είναι ένστικτα που κυριαρχούν μέσα του πάρα πολύ βίαια, πάρα πολύ άπληστα και δεν θέλουν με κανέναν τρόπο να αντισταθμιστούν λογικά από τ’ άλλα.

Όταν μέσα μας έχουμε μια αρετή, μια αληθινή αρετή, μια ακέραια αρετή (και όχι καμιά μικρή τάση να την αποκτήσουμε), είμαστε θύματα αυτής της αρετής! Και γι’ αυτό ακριβώς την επαινεί ο γείτονας! Εγκωμιάζουν τον ζηλωτή άνθρωπο, παρ’ όλο που ο ζήλος του τού καταστρέφει την δράση του, παρ’ όλο που καταστρέφει σιγά σιγά τον αυθορμητισμό και τη δροσιά του πνεύματός του. Εγκωμιάζουν, επαινούν και λυπούνται τον νέο που κυριολεκτικά «σκοτώθηκε στη δουλειά», γιατί σκέφτονται: «Το να χάσει το κοινωνικό σύνολο την πιο καλή μονάδα, είναι μικρή θυσία! Είναι πολύ δυσάρεστο που είναι απαραίτητη αυτή η θυσία! Αλλά θα ήταν περισσότερο δυσάρεστο αν σκεφτόταν διαφορετικά το άτομο, αν φρόντιζε πιο πολύ να συντηρηθεί και να αναπτυχθεί, πάρα να δουλεύει στην υπηρεσία όλων!».

Με άλλα λόγια, δεν λυπούνται τον νέο αυτό για τον εαυτό του, αλλά γιατί με τον θάνατό του η κοινωνία έχασε ένα υποταγμένο όργανο, που δεν φροντίζει για τον εαυτό του, με λίγα λόγια, όπως λένε, η κοινωνία έχασε «έναν καλό άνθρωπο», Ίσως ακόμα ν’ αναρωτιούνται μήπως δεν θα ήταν προτιμότερο, για το καλό της κοινωνίας, να δούλευε αυτό το παιδί με περισσότερη σύνεση και να ζούσε περισσότερο καιρό. Και συμφωνούν μάλιστα ως προς το κέρδος που θα υπήρχε αν έκανε αυτό, αλλά κρίνουν πως είναι κατώτερο απ’ το άλλο, για το γεγονός πως έγινε θυσία και πως η γνώμη του κοινωνικού κτήνους, του όντος που είναι ανάγκη να θυσιαστεί, αποκαλύφθηκε, γι’ άλλη μια φορά ολοφάνερα, πως ήταν υψηλότερο και πιο νόμιμο κέρδος.

Όταν επαινούμε την αρετή, επαινούμε κάτι το επιζήμιο για την ιδιωτική ζωή, εξυμνούμε τις τάσεις που στερούν τον άνθρωπο απ’ την πιο ευγενική αγάπη για τον ίδιο του τον εαυτό, για την υψηλότερη αυτοπροστασία του.

Είναι γεγονός πως για να διαπαιδαγωγήσουν, για να χαράξουν ενάρετες συνήθειες, βγάζουν απ’ την αρετή μια ολάκερη σειρά από αποτελέσματα που την κάνουν έτσι δίδυμη αδερφή του ιδιαίτερου συμφέροντος… Και, πραγματικά, υπάρχει αυτή η συγγένεια.

Αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Παρασταίνουν τον τυφλό ζήλο, την μανιώδη επιμέλεια, που είναι η τυπική αρετή του οργάνου, σαν τον δρόμο του πλούτου και των τιμών, σαν το αποτελεσματικότερο δηλητήριο για την ανία και τα πάθη… Αλλά αποσιωπούν τον ανώτερο κίνδυνό του.

Γενικά, η διαπαιδαγώγηση ενεργεί με τον εξής τρόπο: Προσπαθεί να προσδιορίσει στο άτομο, με δόλωμα πάρα πολλά πλεονεκτήματα. Με τον τρόπο λοιπόν αυτό, να σκέφτεται και να ενεργεί, θα του γίνει ο τρόπος αυτός, κάποτε συνήθεια, ένστικτο, πάθος· θα κυριαρχήσει σ’ όλο του το είναι, ενάντια στα υπέρτατα συμφέροντά του, αλλά «προς το συμφέρον όλων».

Είναι αλήθεια, πως πολλές φορές, άπειρες μπορώ να πω, παρατήρησα πως αυτό το ριζικό φάρμακο για το πάθος και για την ανία, εξασθενίζει τις αισθήσεις και κάνει το πνεύμα να αντιστέκεται σε κάθε καινούριο πράγμα.

Η δική μας εποχή, η πιο εργατική εποχή, δεν ξέρει τι να κάνει τον μόχθο της και τα χρήματά της, εκτός αν είναι να κάνει περισσότερα τα χρήματα και λιγότερο μόχθο. Γιατί χρειάζεται πολύ περισσότερο πνεύμα για να ξοδεύεις παρά για ν’ αποκτάς! «Ας τα χαρούν τα εγγόνια μας».

Όταν η αγωγή πετυχαίνει, τότε κάθε ατομική αρετή γίνεται δημόσια μονάδα και ιδιωτική ζημιά -ως προς τον υπέρτατο σκοπό της. Δεν καταλήγει σε τίποτε άλλο παρά σε μια φθορά του πνεύματος και των αισθήσεων, αν όχι και σε μια πρόωρη παρακμή. Από την άποψη αυτή εξετάστε, μια μια, όλες τις αρετές ενός υπάκουου ανθρώπου, αγνού, ευλαβικού και δίκαιου.

Οι έπαινοι που λέγονται για τον αλτρουιστή, για τον ενάρετο άνθρωπο, για τον άνθρωπο εκείνον που παραμελεί τον εαυτό του -δηλαδή για εκείνον που δεν αφιερώνει όλη τη δύναμη, ψυχική και σωματική, στο να αναπτυχθεί, να προοδέψει, να μεγαλώσει τη δύναμή του, αλλά που ζει ταπεινά, χωρίς να νοιάζεται για τον ίδιο του τον εαυτό-, αυτοί οι άνθρωποι σίγουρα δεν ξεκινούν από πνεύμα ανιδιοτέλειας!

Ο «πλησίον» επαινεί την ανιδιοτέλεια γιατί ΚΕΡΔΙΖΕΙ απ’ αυτή. Αν αυτός ο «πλησίον» σκεφτόταν με τον ίδιο «ανιδιοτελή» τρόπο, δεν θα ήθελε την θυσία αυτή της δύναμης, αυτή τη ζημιά που ΕΠΩΦΕΛΕΙΤΑΙ απ’ αυτή. Θα εναντιώνονταν στη γέννηση των κλίσεών του! Και κυρίως θα εκδήλωνε τη δική του ανιδιοτέλεια υποστηρίζοντας πως δεν είναι καλή.

Αυτό φανερώνει η βασική αντίφαση της ηθικής αυτής που τόσο πολύ προβάλλουν στην εποχή μας. Τα ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ βρίσκονται σε ΑΝΤΙΦΑΣΗ με την ΑΡΧΗ ΤΗΣ. Το επιχείρημα που προσπαθεί να χρησιμοποιήσει για να αποδείξει πως είναι νόμιμη, το αποκρούει το κριτήριό της, για το καλό. Για να μη σκοντάφτει στην ίδια της την ηθική θά ‘πρεπε, η αρχή του «πρέπει να απαρνηθείς και να θυσιάσεις τον εαυτό σου», να οριζόταν μόνο από ένα ον που θα απαρνιόταν, εφαρμόζοντάς την, τα προσωπικά του πλεονεκτήματα και που ίσως θα προξενούσε την ίδια του την πτώση με τη θυσία που θα απαιτούσε από τ’ άτομα· αλλά μόλις ο πλησίον ή η κοινωνία σας συστήνουν τον αλτρουισμό εξ αιτίας της χρησιμότητάς του, εκείνοι εφαρμόζουν ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή: «Πρέπει να επιδιώκεις το προσωπικό σου συμφέρον, ακόμα και σε βάρος όλων των άλλων», κι έτσι διακηρύσσουν με μιας και το τι «ΠΡΕΠΕΙ» και το τι «δεν πρέπει».

Η κωμωδία των επιφανών ανδρών

Οι επιφανείς άνδρες που χρειάζονται τη διασημότητά τους -και αυτό γίνεται σε όλους τους πολιτικούς- δεν διαλέγουν πια ποτέ ανυστερόβουλα τους συνεργάτες τους και τους φίλους τους. Από τον έναν φίλο ζητούν λίγη από την λάμψη του, και από την αντανάκλαση της αρετής του. Από τον άλλον, γυρεύουν τον φόβο που μπορούν να προξενήσουν μερικές ανησυχαστικές ιδιότητές του, που τις γνωρίζουν πολλοί άνθρωποι. Από κάποιον άλλο, οι επιφανείς, οι διάσημοι αυτοί άνδρες, προσπαθούν να κλέψουν τη ραθυμία του, γιατί τους είναι χρήσιμη για τους σκοπούς που έχουν, να θεωρηθούν για λίγο καιρό απρόσεκτοι και ράθυμοι. Ναι! Μην σας φαίνεται παράξενο. Με τον τρόπο αυτό (της ραθυμίας), κρύβουν το γεγονός ότι βρίσκονται σε επιφυλακή. Άλλοτε πάλι, χρειάζονται πλησίον τους τον ιδιότροπο, τον ερευνητή, τον σχολαστικό, σαν να είναι το ΕΓΩ ΤΟΥΣ της στιγμής. Μπορεί όμως και να μην τους χρειαστούν την επομένη στιγμή. Έτσι τα περίχωρα τους και οι προσόψεις τους φθίνουν συνεχώς, ενώ όλα φαίνονται σαν να θέλουν να στριμωχτούν σ’ αυτό το προάστιο και να του δώσουν «χαρακτήρα». Σ’ αυτό, ομοιάζουν με τις μεγάλες πόλεις.

Η φήμη τους μεταμορφώνεται συνεχώς, όπως και ο χαρακτήρας τους, γιατί τα ασταθή μέσα τους αποκτούν την αλλαγή αυτή και σπρώχνουν στο πρώτο επίπεδο, για να φαίνεται καλά, πότε τη μια και πότε την άλλη από τις πραγματικές ή επίπλαστες ιδιότητές τους. Όπως λέγαμε, λοιπόν, οι φίλοι τους και οι συνεργάτες τους, αποτελούν ένα μέρος απ’ τις θεατρικές αυτές ιδιότητες.

Ενώ, αντίθετα, πρέπει, αυτό που θέλουν, να μένει ακόμα πιο σταθερό… Ένας λαμπρός χαλκός… Κι αυτό, πολλές φορές, απαιτεί τις σκηνοθεσίες του και την κωμωδία του.

Μαθητές που δυσαρεστούν τον δάσκαλό τους

Ένας φιλόσοφος κάποτε, φώναξε πολύ θυμωμένος: «Τί να κάνω αυτούς τους δυο νέους; Είναι μαθητές μου που έρχονται σε μένα μια τελείως ακατάλληλη ώρα. Ο ένας απ’ αυτούς δεν ξέρει να πει ποτέ του “ΟΧΙ” και ο άλλος δίνει απαντήσεις διά της “μεσαίας οδού”. Κι αν πάρουμε σαν γεγονός, πως και οι δυο τους θα κατανοούσαν τη θεωρία μας, ο πρώτος θα υποφέρει πάρα πολύ, γιατί ο τρόπος της σκέψης μου απαιτεί πολεμικό σθένος, τη θέληση τού να πράττεις το κακό, την ευχαρίστηση να προβάλλεις αντιρρήσεις και σκληρό πετσί.

Για όλα αυτά, ο πρώτος αυτός μαθητής θα υπέκυπτε γεμάτος πληγές κι εσωτερικούς τραυματισμούς.

Ο δεύτερος μαθητής, μπροστά σ’ όλα αυτά, θα κατάφερνε να κάνει κάθε πράγμα που θα υπεράσπιζε μια μέτρια μικρή υπόθεση. Θα μου τα έκανε όλα μέτρια… Μα την αλήθεια! Τέτοιον μαθητή εύχομαι να έχει ο εχθρός μου!».

Η εργασία και η ανία

Σήμερα, με το να ζητάμε μια εργασία με σκοπό να κερδίσουμε χρήματα, είναι μια κοινή φροντίδα για όλους τους ανθρώπους που ζουν σε μια πολιτισμένη χώρα. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους η εργασία είναι ένα μέσο, κι έχει σταματήσει πια να είναι αυτοσκοπός, γι’ αυτό και δεν είναι πολύ δύσκολοι στο θέμα εκλογής της εργασίας τους, φτάνει αυτή να τους εξασφαλίζει ικανοποιητικά κέρδη.

Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που προτιμούν να πεθάνουν παρά να εργαστούν χωρίς χαρά. Άνθρωποι δύσκολοι, που δεν αρκούνται στα λίγα και που τα πολλά κέρδη δεν τους ικανοποιούν, όσο δεν θεωρούν την ίδια εργασία σαν το ανώτερο κέρδος. Ένα μέρος της σπάνιας αυτής κατηγορίας είναι οι διάφοροι καλλιτέχνες και στοχαστές. Αλλά τέτοιοι είναι κι εκείνοι οι αργόσχολοι που περνούν τη ζωή τους κυνηγώντας ή κάνοντας ταξίδια και που ασχολούνται με τον έρωτα ή με άλλες περιπέτειες. Όλοι τους ψάχνουν την εργασία και τον κόπο, αλλά μονάχα μέχρι το σημείο εκείνο που η εργασία και ο κόπος μπορούν να συνδέονται με την ηδονή, και, αν είναι ανάγκη, ας είναι και η σκληρότερη εργασία και ο χειρότερος κόπος. Όταν όμως βγουν από εκεί, τότε εκδηλώνουν αποφασιστική τεμπελιά, έστω κι αν η τεμπελιά αυτή τους οδηγεί στην καταστροφή, την ατίμωση, κι ακόμα έστω κι αν κινδυνεύουν να αρρωστήσουν ή και να πεθάνουν. Οι άνθρωποι αυτοί δεν φοβούνται τόσο την ανία, όσο φοβούνται την άχαρη εργασία. Και μάλιστα, πρέπει να νοιώθουν μεγάλη πλήξη για να πετύχει η δουλειά τους.

Ενώ, για τον στοχαστή και το εφευρετικό πνεύμα, πλήξη είναι εκείνη η «επίπεδη ηρεμία» της ψυχής, εκείνη η «επίπεδη ηρεμία» που αισθανόμαστε πριν από κάθε ευχάριστο ταξίδι και που πρέπει να ανεχθεί αυτή την ηρεμία, ο άνθρωπος, και να περιμένει τα αποτελέσματά της μέσα του. Εδώ είναι το δύσκολο. Αυτό ακριβώς δεν είναι σε θέση να πετύχουν οι λιγότερο υψηλές ανθρώπινες φύσεις!

Είναι χυδαίο να απομακρύνεις με κάθε τρόπο και θυσία την πλήξη, όπως είναι το ίδιο να εργάζεσαι χωρίς ευχαρίστηση.

Αυτό είναι ίσως εκείνο που κάνει τον Ευρωπαίο να ξεχωρίζει από έναν Ασιάτη. Ο Ασιάτης μπορεί να χαρεί μεγαλύτερη και βαθύτερη ανάπαυση. Ακόμα και τα ναρκωτικά που παίρνει απαιτούν μεγάλη υπομονή και επενεργούν στον οργανισμό του αργά αργά, εκ διαμέτρου δηλαδή αντίθετα απ’ ότι επενεργεί το ευρωπαϊκό δηλητήριο. Είναι γνωστό σε όλους μας πως το αλκοόλ επενεργεί γρήγορα, απαίσια και αιφνίδια.

Τι φανερώνουν οι νόμοι

Κάνουμε μεγάλο σφάλμα, όταν θεωρούμε τον ποινικό κώδικα ενός λαού σαν έκφραση του χαρακτήρα του. Οι νόμοι δεν φανερώνουν τι είναι ένας λαός, αλλά τι του φαίνεται περίεργο, παράξενο, υπερφυσικό, ασυνήθιστο. Ο νόμος αφορά τις εξαιρέσεις της ηθικότητας των ηθών, ενώ οι σκληρότερες ποινές πλήττουν ό,τι είναι σύμφωνο με τα ήθη του γειτονικού λαού. Έτσι, ο λαός των Ιοχαμπί θεωρεί δυο θανάσιμα αμαρτήματα: Πρώτον, να πιστεύουν άλλον θεό εκτός από τον θεό των Ιοαχαμπί και δεύτερον, να καπνίζουν (το κάπνισμα το λένε «αισχρό τρόπο του να πίνεις»). Κάποτε ένας Άγγλος που έμεινε έκπληκτος όταν άκουσε τα θανάσιμα αυτά αμαρτήματα των Ιοαχαμπί ρώτησε: «Και τι ιδέα έχουν, λοιπόν, οι Ιοαχαμπί για τη μοιχεία και τον φόνο;». Κι ένας γέροντας αρχηγός του απάντησε: «Μα την πίστη μου ο θεός είναι μεγαλόψυχος και ευσπλαχνικός».

Κι αν ρίξουμε μια ματιά στους αρχαίους ρωμαϊκούς νόμους θα δούμε πως ήταν για μια γυναίκα αμαρτία θανάσιμη, πρώτον η μοιχεία και δεύτερον…αν έπινε κρασί. Ο Κάτων πίστευε πως η συνήθεια του να φιλιούνται μεταξύ τους οι συγγενείς, είχε σαν απώτερο σκοπό τον έλεγχο της γυναίκας. Να διαπιστώνουν δηλαδή, αν η γυναίκα έπινε κρασί. Και είναι γεγονός πως είχαν τιμωρήσει με θάνατο, γυναίκες που τις είχαν πιάσει να πίνουν κρασί. Δεν το έκαναν αυτό οι Ρωμαίοι γιατί οι γυναίκες κάτω από την επήρεια του κρασιού, τους έλεγαν «όχι» και τους αντιστέκονταν στον έρωτα. Οι Ρωμαίοι πάνω απ’ όλα φοβόντουσαν εκείνη την οργιασμένη και διονυσιακή πνοή που περνούσε καμιά φορά πάνω από τις μεσημβρινές αυτές γυναίκες, τότε που το κρασί ήταν ακόμα κάτι το καινούριο και πρωτότυπο στην Ευρώπη. Θεωρούσαν το κρασί σαν ένα τερατώδη εξωτισμό που θα μπορούσε ίσως να υποσκάψει τα θεμέλια του ρωμαϊκού αισθήματος. Το να μεθά μια γυναίκα ήταν προδοσία για τη Ρώμη, γιατί έβαζε το βαρβαρικό αίμα μέσα στις φλέβες της Ρώμης.

Στην τιμή της φιλίας

Είναι σ’ όλους μας γνωστό, πως οι αρχαίοι θεωρούσαν τη φιλία σαν το πιο ευγενές συναίσθημα, και μάλιστα έφταναν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να εκτιμούν περισσότερο τη φιλία από την τόσο επαινετή υπερηφάνεια των σοφών κείνων ανδρών που περιόριζαν στο ελάχιστο τις ανάγκες τους και την έκαναν μοναδικό αντίπαλο και νικητή αυτής της υπερηφάνειας.

θα γνωρίζετε ασφαλώς την όμορφη ιστορία ενός Μακεδόνα πρίγκηπα. Ο πρίγκηπας αυτός, αφού έδωσε ένα νόμισμα σ’ έναν Αθηναίο φιλόσοφο που το είχε κάνει δουλειά του να περιφρονεί τον κόσμο, τον είδε να του επιστρέφει το νόμισμα. Και αμέσως είπε ο πρίγκηπας: «Μα τι λοιπόν, δεν έχει φίλο;», Και εννοούσε με αυτό πως εκτιμούσε την υπερηφάνεια αυτή του σοφού Αθηναίου, του ανεξάρτητου αυτού ατόμου, αλλά πως θα εκτιμούσε πολύ περισσότερο την ανθρωπιά του αν μέσα στα βάθη της ψυχής του η φιλία ήταν πιο δυνατή από την υπερηφάνεια. Ο φιλόσοφος είχε ξεπέσει στα ιμάτια του Μακεδόνα πρίγκηπα με το να δείξει πως αγνοούσε ένα απ’ τα δυο ευγενικότερα συναισθήματα του κόσμου, και βεβαίως το πιο ευγενικό απ’ όλα αυτά.

Η σκληρότητα ενός αγίου

Κάποτε ένας άνθρωπος βρέθηκε σε μια δύσκολη θέση και δεν ήξερε τι να κάνει. Είχε, συγκεκριμένα, αποκτήσει ένα μισοσακάτικο παιδί. Πήγε, λοιπόν, κρατώντας το νεογέννητο μωρό στην αγκαλιά του, σ’ έναν άγιο και τον ρώτησε: «Τι να κάνω το παιδί αυτό, άγιέ μου; Είναι ταλαίπωρο και κακώς διαπλασμένο από τη φύση και δεν έχει ζωή, ούτε όση του χρειάζεται για να πεθάνει».

Και σαν αποτελείωσε τον λόγο του, ακούστηκε μια φοβερή φωνή… Ήταν η φωνή του αγίου: «Σκότωσέ το και βάσταξέ το σφιχτά στην αγκαλιά σου τρία ολόκληρα ημερόνυχτα για να το θυμάσαι πάντα… Έτσι, δεν θα ξαναγεννήσεις παιδί σαν δεν του έχει έρθει η ώρα του».

Ακούγοντας τη «συμβουλή» αυτή του αγίου, ο άνθρωπος έφυγε γεμάτος απόγνωση. Πολύς κόσμος σαν άκουσε τον άγιο να συμβουλεύει ένα τόσο σκληρό πράγμα, τον κατηγόρησε. Και ο άγιος τους απάντησε: «Μα δεν είναι άσπλαχνο να το αφήσουν να ζήσει;».

Ενάντια στις τύψεις

Ο στοχαστής βλέπει τις πράξεις του σαν έρευνες και ζητήματα που πρόκειται να του δώσουν λύσεις στο ένα ή στο άλλο ζήτημα. Η επιτυχία και η αποτυχία για τον στοχαστή είναι, πρώτ’ απ’ όλα, απαντήσεις. Αλλά, το να οργίζεται για μια του αποτυχία, ή ακόμα χειρότερα, το να αισθάνεται τύψεις γι’ αυτήν, αυτά τα αφήνει για εκείνους που ενεργούν, επειδή τους το διέταξαν και που θα τους δείρει αν δεν μείνει ευχαριστημένος ο δάσκαλος από το αποτέλεσμα.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΙ

ΘΟΥΚ 8.86.1–8.86.9

Ο Αλκιβιάδης αποτρέπει εμφύλια ρήξη

Ο αρχηγός του εκστρατευτικού σώματος των Αθηναίων στη Σάμο, ο Θρασύβουλος, πρότεινε επανειλημμένα και –τελικά– πέτυχε την ανάκληση του Αλκιβιάδη (σχετικά με τη δράση του στην Ιωνία βλ. ΘΟΥΚ 8.47.1–8.59.1), ο οποίος μάλιστα εξελέγη στρατηγός. Έτσι, όταν θα γίνουν δεκτοί στη Σάμο οι απεσταλμένοι των Τετρακοσίων, ο τελευταίος θα είναι παρών.

[8.86.1] Καὶ οἱ ἐκ τῆς Δήλου ἀπὸ τῶν τετρακοσίων [πρεσβευταί],
οὓς τότε ἔπεμψαν παραμυθησομένους καὶ ἀναδιδάξοντας
τοὺς ἐν τῇ Σάμῳ, ἀφικνοῦνται παρόντος τοῦ Ἀλκιβιάδου,
καὶ ἐκκλησίας γενομένης λέγειν ἐπεχείρουν. [8.86.2] οἱ δὲ στρα-
τιῶται τὸ μὲν πρῶτον οὐκ ἤθελον ἀκούειν, ἀλλ’ ἀποκτείνειν
ἐβόων τοὺς τὸν δῆμον καταλύοντας, ἔπειτα μέντοι μόλις
ἡσυχάσαντες ἤκουσαν. [8.86.3] οἱ δ’ ἀπήγγελλον ὡς οὔτε ἐπὶ
διαφθορᾷ τῆς πόλεως ἡ μετάστασις γίγνοιτο, ἀλλ’ ἐπὶ
σωτηρίᾳ, οὔθ’ ἵνα τοῖς πολεμίοις παραδοθῇ (ἐξεῖναι γάρ,
ὅτε ἐσέβαλον ἤδη σφῶν ἀρχόντων, τοῦτο ποιῆσαι), τῶν τε
πεντακισχιλίων ὅτι πάντες ἐν τῷ μέρει μεθέξουσιν, οἵ τε
οἰκεῖοι αὐτῶν οὔθ’ ὑβρίζονται, ὥσπερ Χαιρέας διαβάλλων
ἀπήγγειλεν, οὔτε κακὸν ἔχουσιν οὐδέν, ἀλλ’ ἐπὶ τοῖς σφετέ-
ροις αὐτῶν ἕκαστοι κατὰ χώραν μένουσιν. [8.86.4] ἄλλα τε πολλὰ
εἰπόντων οὐδὲν μᾶλλον ἐσήκουον, ἀλλ’ ἐχαλέπαινον καὶ
γνώμας ἄλλοι ἄλλας ἔλεγον, μάλιστα δὲ ἐπὶ τὸν Πειραιᾶ
πλεῖν. καὶ δοκεῖ Ἀλκιβιάδης πρῶτον τότε καὶ οὐδενὸς
ἔλασσον τὴν πόλιν ὠφελῆσαι· ὡρμημένων γὰρ τῶν ἐν
Σάμῳ Ἀθηναίων πλεῖν ἐπὶ σφᾶς αὐτούς, ἐν ᾧ σαφέστατα
Ἰωνίαν καὶ Ἑλλήσποντον εὐθὺς εἶχον οἱ πολέμιοι, κωλυ-
τὴς γενέσθαι. [8.86.5] καὶ ἐν τῷ τότε ἄλλος μὲν οὐδ’ ἂν εἷς
ἱκανὸς ἐγένετο κατασχεῖν τὸν ὄχλον, ἐκεῖνος δὲ τοῦ τ’
ἐπίπλου ἔπαυσε καὶ τοὺς ἰδίᾳ τοῖς πρέσβεσιν ὀργιζομένους
λοιδορῶν ἀπέτρεπεν. [8.86.6] αὐτὸς δὲ ἀποκρινάμενος αὐτοῖς ἀπέ-
πεμπεν, ὅτι τοὺς μὲν πεντακισχιλίους οὐ κωλύοι ἄρχειν,
τοὺς μέντοι τετρακοσίους ἀπαλλάσσειν ἐκέλευεν αὐτοὺς
καὶ καθιστάναι τὴν βουλὴν ὥσπερ καὶ πρότερον, τοὺς πεντα-
κοσίους· εἰ δὲ ἐς εὐτέλειάν τι ξυντέτμηται ὥστε τοὺς
στρατευομένους μᾶλλον ἔχειν τροφήν, πάνυ ἐπαινεῖν. [8.86.7] καὶ
τἆλλα ἐκέλευεν ἀντέχειν καὶ μηδὲν ἐνδιδόναι τοῖς πολεμίοις·
πρὸς μὲν γὰρ σφᾶς αὐτοὺς σῳζομένης τῆς πόλεως πολλὴν
ἐλπίδα εἶναι καὶ ξυμβῆναι, εἰ δὲ ἅπαξ τὸ ἕτερον σφαλή-
σεται, ἢ τὸ ἐν Σάμῳ ἢ ἐκεῖνοι, οὐδ’ ὅτῳ διαλλαγήσεταί τις
ἔτι ἔσεσθαι.

[8.86.8] Παρῆσαν δὲ καὶ Ἀργείων πρέσβεις, ἐπαγγελλόμενοι τῷ
ἐν τῇ Σάμῳ τῶν Ἀθηναίων δήμῳ ὥστε βοηθεῖν· ὁ δὲ
Ἀλκιβιάδης ἐπαινέσας αὐτοὺς καὶ εἰπὼν ὅταν τις καλῇ
παρεῖναι οὕτως ἀπέπεμπεν. [8.86.9] ἀφίκοντο δὲ οἱ Ἀργεῖοι μετὰ
τῶν Παράλων, οἳ τότε ἐτάχθησαν ἐν τῇ στρατιώτιδι νηὶ
ὑπὸ τῶν τετρακοσίων περιπλεῖν Εὔβοιαν, καὶ ἄγοντες Ἀθη-
ναίων ἐς Λακεδαίμονα ἀπὸ τῶν τετρακοσίων [πεμπτοὺς]
πρέσβεις, Λαισποδίαν καὶ Ἀριστοφῶντα καὶ Μελησίαν, [οἳ]
ἐπειδὴ ἐγένοντο πλέοντες κατ’ Ἄργος, τοὺς μὲν πρέσβεις
ξυλλαβόντες τοῖς Ἀργείοις παρέδοσαν ὡς τῶν οὐχ ἥκιστα
καταλυσάντων τὸν δῆμον ὄντας, αὐτοὶ δὲ οὐκέτι ἐς τὰς
Ἀθήνας ἀφίκοντο, ἀλλ’ ἄγοντες ἐκ τοῦ Ἄργους ἐς τὴν
Σάμον τοὺς πρέσβεις ἀφικνοῦνται ᾗπερ εἶχον τριήρει.

***
[8.86.1] Τότε φτάνουν από τη Δήλο οι αποσταλμένοι των τετρακοσίων, που τους είχε στείλει, όπως είπαμε για να καθησυχάσουν τους στρατιώτες στη Σάμο και να τους εκθέσουν την κατάσταση αλλιώς απ' ό,τι την πίστευαν· στη Σάμο βρισκόταν τότε κι ο Αλκιβιάδης. Κι όταν έγινε σύναξη του στρατού, δοκίμασαν αυτοί να μιλήσουν· [8.86.2] οι στρατιώτες όμως στην αρχή ούτε να τους ακούσουν ήθελαν, αλλά φώναζαν «σκοτώστε τους, που κατάστρεψαν τη δημοκρατία». Ύστερα όμως, αφού με τα πολλά ησύχασαν, τους άκουσαν ν' αναπτύσσουν [8.86.3] πως η καθεστωτική αλλαγή δεν είχε γίνει για να καταστραφεί η πολιτεία, αλλά για να σωθεί, κι ούτε για να παραδοθεί στους εχτρούς, (γιατί θα τους ήταν εύκολο να το είχαν κάνει τότε που επιτέθηκαν οι Λακεδαιμόνιοι κ' είχαν αυτοί την εξουσία· και πως όλοι οι πέντε χιλιάδες πολίτες θα 'παιρναν μέρος στη διοίκηση των κοινών, ο καθένας με τη σειρά τους και πως οι συγγενείς τους ούτε προσβολές παθαίνουν, όπως διαδίδει συκοφαντικά ο Χαιρέας, ούτε είχαν πάθει κανένα άλλο κακό, αλλά μένουν όλοι στα σπίτια τους και χαίρονται τ' αγαθά τους σε απόλυτη ισοπολιτεία. [8.86.4] Και μ' όλο που είπαν κι άλλα τέτοια πολλά, δε μεταπείστηκαν οι στρατιώτες, αλλά δυσανασχετούσαν· κι ο καθένας πρότεινε κάτι διαφορετικό, περισσότεροι όμως φώναζαν ν' αρμενίσουν κατά τον Πειραιά. Και φαίνεται πως στην περίσταση τούτη, για πρώτη φορά και περισσότερο από κάθε άλλον, ωφέλησε ο Αλκιβιάδης την πολιτεία· γιατί ενώ οι Αθηναίοι στη Σάμο είχαν τη σταθερή απόφαση να πάνε ενάντια στην ίδια τους την πολιτεία, οπότε ήταν φως φανερό πως θα κυρίευαν οι εχτροί αμέσως ολόκληρη την Ιωνία και τον Ελλήσποντο, αυτός κατόρθωσε να τους εμποδίσει. [8.86.5] Όπως ήταν τότε τα πράματα, κανείς άλλος απολύτως δε θα είχε μπορέσει να συγκρατήσει τον πολύ λαό, αυτός μόλον τούτο τους έκανε να ματαιώσουν την επιθετική τους εκστρατεία στην Αθήνα, και μ' επιτιμητικά λόγια σταμάτησε την οργή τους προς τους πρέσβεις σαν άτομα. [8.86.6] Αντίθετα, αποκρίθηκε στους πρέσβεις ο ίδιος και τους έστειλε πίσω λέγοντας πως δεν είχε αντίρρηση να κρατούν την εξουσία οι πέντε χιλιάδες, αλλά έστελνε στους Αθηναίους τη συμβουλή να πάψουν αμέσως τους τετρακόσιους και ν' αποκαταστήσουν τη Βουλή όπως ήταν προτήτερα, δηλαδή τους πεντακόσιους· κι αν είχε γίνει κάποια απόπειρα για οικονομία, έτσι ώστε να μπορούν να στέλνουν στους στρατιώτες το μισθό τους, αυτό το επιδοκίμαζε. [8.86.7] Κι ως για όλα τ' άλλα, τους ορμήνεψε να κρατήσουνε γερά και να μην υποχωρήσουν καθόλου στους εχτρούς· γιατί μπορούσαν να ελπίζουν πως αν σταθεί η πολιτεία, θα ήταν δυνατό να συμβιβαστούνε μεταξύ τους οι αντίθετες μερίδες, αν όμως καταστραφεί το ένα από τα δυο κύρια συστατικά της πολιτείας, είτε δηλαδή το στρατόπεδο στη Σάμο, είτε η Αθήνα, δε θα υπάρχει πια κανένας για να συμφιλιωθούνε μαζί του.

[8.86.8] Ήρθαν στη Σάμο και πρέσβεις από το Άργος, που έταζαν πως θα βοηθήσουν το δημοκρατικό λαό των Αθηναίων, που ήτανε στη Σάμο. Ο Αλκιβιάδης όμως, αφού παίνεσε την καλή τους προαίρεση, τους έστειλε κι αυτούς πίσω, λέγοντάς τους να ξανάρθουν όταν στείλουν να τους φωνάξουν. [8.86.9] Οι Αργείοι είχανε φτάσει μαζί με το πλήρωμα της Παράλου, που είχαν, όπως είπαμε μεταφερθεί από τους τετρακόσιους σε μεταγωγικό πλοίο με την προσταγή ν' αρμενίσουνε για την Εύβοια και να παραλάβουν και να μεταφέρουν στη Λακεδαίμονα τους τρεις πρέσβεις μέλη των τετρακοσίων που ήταν εκεί, το Λαισποδία, τον Αρισταφώντα και το Μελησία· αυτοί όμως, όταν έφτασαν ταξιδεύοντας κοντά στο Άργος, έβαλαν τους πρέσβεις στα σίδερα και τους παρέδωσαν στους Αργείους, γιατί νόμιζαν πως ήταν από τους πρωτεργάτες της ανατροπής της δημοκρατίας· αυτοί οι ίδιοι όμως δεν ξαναγύρισαν στην Αθήνα, αλλά με το καράβι τους έφτασαν στη Σάμο, φέρνοντας τους πρέσβεις από το Άργος.