ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (21.342-21.399)

Ὣς ἔφαθ᾽, Ἥφαιστος δὲ τιτύσκετο θεσπιδαὲς πῦρ.

πρῶτα μὲν ἐν πεδίῳ πῦρ δαίετο, καῖε δὲ νεκροὺς
πολλούς, οἵ ῥα κατ᾽ αὐτὸν ἅλις ἔσαν, οὓς κτάν᾽ Ἀχιλλεύς·
345πᾶν δ᾽ ἐξηράνθη πεδίον, σχέτο δ᾽ ἀγλαὸν ὕδωρ.
ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ὀπωρινὸς Βορέης νεοαρδέ᾽ ἀλωὴν
αἶψ᾽ ἀγξηράνῃ· χαίρει δέ μιν ὅς τις ἐθείρῃ·
ὣς ἐξηράνθη πεδίον πᾶν, κὰδ δ᾽ ἄρα νεκροὺς
κῆεν· ὁ δ᾽ ἐς ποταμὸν τρέψε φλόγα παμφανόωσαν.
350 καίοντο πτελέαι τε καὶ ἰτέαι ἠδὲ μυρῖκαι,
καίετο δὲ λωτός τε ἰδὲ θρύον ἠδὲ κύπειρον,
τὰ περὶ καλὰ ῥέεθρα ἅλις ποταμοῖο πεφύκει·
τείροντ᾽ ἐγχέλυές τε καὶ ἰχθύες οἳ κατὰ δίνας,
οἳ κατὰ καλὰ ῥέεθρα κυβίστων ἔνθα καὶ ἔνθα
355 πνοιῇ τειρόμενοι πολυμήτιος Ἡφαίστοιο.
καίετο δ᾽ ἲς ποταμοῖο ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·
«Ἥφαιστ᾽, οὔ τις σοί γε θεῶν δύνατ᾽ ἀντιφερίζειν,
οὐδ᾽ ἂν ἐγὼ σοί γ᾽ ὧδε πυρὶ φλεγέθοντι μαχοίμην.
λῆγ᾽ ἔριδος, Τρῶας δὲ καὶ αὐτίκα δῖος Ἀχιλλεὺς
360 ἄστεος ἐξελάσειε· τί μοι ἔριδος καὶ ἀρωγῆς;»
Φῆ πυρὶ καιόμενος, ἀνὰ δ᾽ ἔφλυε καλὰ ῥέεθρα.
ὡς δὲ λέβης ζεῖ ἔνδον ἐπειγόμενος πυρὶ πολλῷ,
κνίσην μελδόμενος ἁπαλοτρεφέος σιάλοιο,
πάντοθεν ἀμβολάδην, ὑπὸ δὲ ξύλα κάγκανα κεῖται,
365 ὣς τοῦ καλὰ ῥέεθρα πυρὶ φλέγετο, ζέε δ᾽ ὕδωρ·
οὐδ᾽ ἔθελε προρέειν, ἀλλ᾽ ἴσχετο· τεῖρε δ᾽ ἀϋτμὴ
Ἡφαίστοιο βίηφι πολύφρονος. αὐτὰρ ὅ γ᾽ Ἥρην
πολλὰ λισσόμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Ἥρη, τίπτε σὸς υἱὸς ἐμὸν ῥόον ἔχραε κήδειν
370 ἐξ ἄλλων; οὐ μέν τοι ἐγὼ τόσον αἴτιός εἰμι,
ὅσσον οἱ ἄλλοι πάντες, ὅσοι Τρώεσσιν ἀρωγοί.
ἀλλ᾽ ἤτοι μὲν ἐγὼν ἀποπαύσομαι, εἰ σὺ κελεύεις,
παυέσθω δὲ καὶ οὗτος· ἐγὼ δ᾽ ἐπὶ καὶ τόδ᾽ ὀμοῦμαι,
μή ποτ᾽ ἐπὶ Τρώεσσιν ἀλεξήσειν κακὸν ἦμαρ,
375 μηδ᾽ ὁπότ᾽ ἂν Τροίη μαλερῷ πυρὶ πᾶσα δάηται
καιομένη, καίωσι δ᾽ ἀρήϊοι υἷες Ἀχαιῶν.»
Αὐτὰρ ἐπεὶ τό γ᾽ ἄκουσε θεὰ λευκώλενος Ἥρη,
αὐτίκ᾽ ἄρ᾽ Ἥφαιστον προσεφώνεεν, ὃν φίλον υἱόν·
«Ἥφαιστε, σχέο, τέκνον ἀγακλεές· οὐ γὰρ ἔοικεν
380 ἀθάνατον θεὸν ὧδε βροτῶν ἕνεκα στυφελίζειν.»
Ὣς ἔφαθ᾽, Ἥφαιστος δὲ κατέσβεσε θεσπιδαὲς πῦρ,
ἄψορρον δ᾽ ἄρα κῦμα κατέσσυτο καλὰ ῥέεθρα.
Αὐτὰρ ἐπεὶ Ξάνθοιο δάμη μένος, οἱ μὲν ἔπειτα
παυσάσθην· Ἥρη γὰρ ἐρύκακε χωομένη περ·
385 ἐν δ᾽ ἄλλοισι θεοῖσιν ἔρις πέσε βεβριθυῖα
ἀργαλέη, δίχα δέ σφιν ἐνὶ φρεσὶ θυμὸς ἄητο·
σὺν δ᾽ ἔπεσον μεγάλῳ πατάγῳ, βράχε δ᾽ εὐρεῖα χθών,
ἀμφὶ δὲ σάλπιγξεν μέγας οὐρανός. ἄϊε δὲ Ζεὺς
ἥμενος Οὐλύμπῳ· ἐγέλασσε δέ οἱ φίλον ἦτορ
390 γηθοσύνῃ, ὅθ᾽ ὁρᾶτο θεοὺς ἔριδι ξυνιόντας.
ἔνθ᾽ οἵ γ᾽ οὐκέτι δηρὸν ἀφέστασαν· ἦρχε γὰρ Ἄρης
ῥινοτόρος, καὶ πρῶτος Ἀθηναίῃ ἐπόρουσε
χάλκεον ἔγχος ἔχων, καὶ ὀνείδειον φάτο μῦθον·
«τίπτ᾽ αὖτ᾽, ὦ κυνάμυια, θεοὺς ἔριδι ξυνελαύνεις
395 θάρσος ἄητον ἔχουσα, μέγας δέ σε θυμὸς ἀνῆκεν;
ἦ οὐ μέμνῃ ὅτε Τυδεΐδην Διομήδε᾽ ἀνῆκας
οὐτάμεναι, αὐτὴ δὲ πανόψιον ἔγχος ἑλοῦσα
ἰθὺς ἐμεῦ ὦσας, διὰ δὲ χρόα καλὸν ἔδαψας;
τῶ σ᾽ αὖ νῦν ὀΐω ἀποτεισέμεν ὅσσα ἔοργας.»

***

Είπε και πυρ θεόφλογον ο Ήφαιστος ανάβει
στο σιάδι πρώτα κι έκαιε τα λείψανα που επλέαν
πολλά, που μες στον ποταμόν εσώριασε ο Πηλείδης.
345Και όλο το σιάδι εξέρανε κι εστάθηκε η πλημμύρα.
Και όπως στεγνώνει μονομιάς νεοποτισμένον κήπον
Βορέας φθινοπωρινός, χαρά του γεωργού του
όμοια το σιάδι εστέγνωσε και οι νεκροί καήκαν,
κι έστρεψε αυτός στον ποταμόν την φλόγα την μεγάλην·
350και οι φτελιάδες καίονταν, οι ιτιές και τα μυρίκια,
εκαίονταν η κύπερη, το βούρλο, το τριφύλλι,
που στου ωραίου ποταμού τες άκρες εβλαστούσαν·
και μες στα βάθη επάθαιναν κι εδώ κι εκεί σκιρτούσαν
χέλια και ψάρι᾽ απ᾽ την πνοήν του πολυβούλου Ηφαίστου·
355και η δύναμις του ποταμού καιόνταν, ώσπου εκείνος
φώναξε κι είπεν: «Ήφαιστε, κανείς θεός σε σένα
δεν δύναται να μετρηθεί· κι εγώ στην φλογερήν σου
φωτιά δεν αντιστέκομαι· και παύσ᾽ εδώ την μάχην,
και ας διώξει ευθύς ο Αχιλλεύς τους Τρώας απ᾽ την πόλιν.
360Τι θέλω εγώ να πολεμώ και υπέρμαχος να γίνω;»
Είπε και ωστόσο εκόχλαζαν τα όμορφα νερά του.
Και όπως στην φλόγα π᾽ άναψαν ξύλα πολλά φρυμένα
βράζει λεβέτι λιώνοντας τρυφερού χοίρου πάχος
και όλο κοχλάζει μέσα του από την φλόγα, ομοίως
365ανάβραζαν καιόμενα τα όμορφά του ρείθρα
και να κυλά δεν ήθελεν· έστεκε αυτού σβημένος
από την άχνα την καυτή του πολυβούλου Ηφαίστου
όσο που αυτός ολόθερμα της Ήρας εδεήθη:
«Ήρα, γιατί το τέκνο σου να πέσει ν᾽ αφανίσει
370ξεχωριστά το ρεύμα μου· και τόσο εγώ δεν πταίω
όσον οι άλλοι αθάνατοι που βοηθούν τους Τρώας.
Θα παύσω εγώ τον πόλεμον, αν τούτο εσύ προστάζεις,
και ας παύσει τούτος εν ταυτώ· και όρκον εγώ θα ομόσω,
τους Τρώας απ᾽ τον όλεθρον ποτέ να μη φυλάξω,
375μήδ᾽ όταν σύρριζα καεί και στάκτη γίν᾽ η Τροία
καμένη από των Αχαιών τα χέρια τ᾽ ανδρειωμένα».
Άμα η θεά τον άκουσεν, η Ήρα η λευκοχέρα,
εφώναξε τον Ήφαιστον, τον ποθητόν υιόν της:
«Ήφαιστε, στάσου, δοξαστό παιδί μου, και δεν πρέπει
380θεός τόσο να κρούεται γι᾽ αγάπη των ανθρώπων».
Τότε τες φλόγες έσβησεν ο Ήφαιστος και οπίσω
στον ποταμόν εκύλησαν τα πρόσχαρα νερά του.
Και άμα εδαμάσθ᾽ η δύναμις του Ξάνθου, εκείνοι επαύσαν
καθώς η Ήρα ηθέλησεν, αν κι ήταν χολωμένη·
385τότ᾽ έχθρα έπεσε βαριά στους άλλους αθανάτους
κακή και μέσα έπνεε διχόγνωμα η ψυχή τους.
Και ως έπεσαν να συγκρουσθούν, βρόντησε η γη και γύρω
σάλπισε ο μέγας ουρανός, τους άκουεν ο Δίας
καθήμενος στον Όλυμπον κι εγέλασε κι εχάρη
390να βλέπει κάτω που οι θεοί με πείσμα επολεμούσαν·
και ώραν πολλήν δεν έμειναν μακράν· και αρχήν ο Άρης
ο ασπιδοσπάστης έκαμε και με βαρύ κοντάρι
εχύθηκε στην Αθηνά, ονείδισέ την κι είπε:
«Σκυλόμυγα, τι στους θεούς ν᾽ ανάψεις μάχην πάλιν
395σ᾽ έφερε η αδιάντροπη και ακράτητη ψυχή σου;
Ή δεν θυμάσαι πόβαλες επάνω τον Τυδείδην
να με λαβώσει κι έπιασες σ᾽ όλους εμπρός την λόγχην;
Κι ίσια σ᾽ εμέ την άμπωσες και το λαμπρό μου σώμα
εχάραξες· και όσά ᾽καμες θα μου πλερώσεις τώρα».

Ίσως και να γεννιόμαστε βίαιοι

Μάλλον ξεκινά στο πρώτο «άνοιξε το στόμα σου αναθεματισμένο!» και στο πιρούνι που πιέζει τα σφιχτά κλεισμένα χείλη σου τόσο πολύ που στη θέα και μόνο νιώθεις τρόμο. Μήνες μετράς κι ήδη το εμπεδώνεις: Αν δεν κάνεις αυτό που σου ζητούν με κάποιο τρόπο θα πονέσεις. Προφανώς πριν, οι περισσότεροι, έχουν δοκιμάσει κι άλλες μεθόδους. Σου ‘χουν κάνει γελάκια, σου ‘χουν κάνει αεροπλανάκια, έχουν προσπαθήσει να σου πλασάρουν αγκινάρες για τηγανιτές πατάτες. Κάποτε όμως κι η ευρηματικότητα στερεύει. Και τότε ξεκινά η βία.

Γρήγορα συνειδητοποιείς ότι η βία είναι απανταχού παρούσα. Δεν έχεις ιδέα όμως περί τίνος πρόκειται, δεν την αναγνωρίζεις, δεν την ονοματίζεις, δεν έχεις τρόπο να τής αντισταθείς. Κι όχι μόνο επειδή είσαι νήπιο, συχνότατα πεθαίνεις υπερήλικας σ’ ένα κρεβάτι περιτριγυρισμένος από παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα και παραμένεις αναλφάβητος στον εντοπισμό της. Ή τόσο εξοικειωμένος μαζί της ώστε η αναγνώρισή της θα σήμαινε σύνθλιψη. Κι η σύνθλιψη καμιά φορά πονά περισσότερο απ’ τη βία.

Ας ξεκινήσουμε με τα ελαφρυντικά, που ναι μεν δεν αποτελούν δικαιολογίες, εξηγούν όμως τα καθέκαστα: Πριν γίνεις θύτης έχεις υπάρξει θύμα. Και σε αρκετές περιπτώσεις όταν γίνεσαι θύτης εξακολουθείς να αισθάνεσαι θύμα. Ίσως εδώ το “αρκετές” να ‘ναι λάθος. Ίσως θα ‘πρεπε να γράψω «στις περισσότερες». Οι καιροί όμως είναι άγριοι κι οφείλουμε να ‘μαστε προσεκτικοί, όχι στο τι γράφουμε, μα στο τι σκεφτόμαστε. Και για τους άλλους και πιο πολύ για εμάς.

Το θύμα μεγαλώνοντας βράζει από θυμό, από πόνο, από αίσθημα αδικίας. Το αντίδοτο σε όλα αυτά πιθανότατα θα ‘ταν η γνώση, η επιείκεια, η προσφορά, η συγχώρεση, η γενναιοδωρία κι η απόσταση απ’ την πηγή του πόνου. Ιδεαλιστικές σαχλαμάρες στ’ αυτιά των περισσοτέρων από εμάς, που το μόνο που δείχνει να μπορεί να μας ανακουφίσει είναι η ανακύκλωση. Η εκδίκηση βαφτίζεται δικαιοσύνη κι όχι απλώς στα λόγια. Ο σημερινός θύτης, χθεσινό ή και σημερινό θύμα, όντως λογίζει τις πράξεις του ως απόλυτα φυσικές, ως έναν τρόπο να επέλθει η ισορροπία στο σύμπαν (του).

Φέρεις το δράμα σου. Φέρω το δικό μου. Φέρει το δικό του. Ερχόμαστε κοντά, συνδιαλεγόμαστε, σχετιζόμαστε, αγαπιόμαστε ή κι όχι – και σ’ όλες αυτές τις διαδρομές κουβαλά ο καθένας τις αποσκευές του. Η συνειδητοποίηση του προσωπικού μας βάρους και πώς αυτό επηρεάζει εαυτό και τριγύρω είναι μεν ένα διόλου ευκαταφρόνητο πρώτο βήμα – τις περισσότερες φορές όμως αυτή η συνειδητοποίηση έχει διάρκεια αστραπής. Μοιάζουμε να ‘μαστε διαρκώς εγκλωβισμένοι στα ίδια αδιέξοδα «Αναγνωρίζω το δράμα μου, θέλω να το υπερβώ, στ’ αλήθεια λαχταρώ να ελευθερωθώ, μα δεν έχω ιδέα πώς να το κάνω. Κι όταν τελικά βρω μια ιδέα ή έναν τρόπο ή μια πρόταση που θ’ ακουστεί και θα φανεί έξυπνη ή προνομιακή, φαντάζει ακατόρθωτη. Το δράμα μου είναι πιο βαρύ από μένα. Το δράμα μου είναι πιο δυνατό από μένα.»

Στο δράμα κουρνιάζει απαλά σαν σεντονάκι που θα σκεπαστείς κάποιο Ιούλιο, μια γλυκιά συμπάθεια. Αποχωρίζοντας το δράμα, αναγκαστικά θα πούμε «γεια σου» και στη συμπάθεια. Για τη συμπάθεια μένουμε στο δράμα. Είναι αυτή η απόλαυση της θέσης του αδικημένου. Είναι η πιο προσιτή αφορμή για να αφεθείς σ’ έναν λυγμό. Σαν τον ηθοποιό που όταν θέλει να ‘ναι πειστικός στο κλάμα του επάνω στη σκηνή θα ανατρέξει νοητά σ’ όσα κάποτε τον πόνεσαν ή τον πονούν ακόμη. Όσες παρηγοριές κι αν λάβεις από κάποιον άλλον, όσες ανακουφιστικές μεγαλοστομίες, η παρηγοριά που πάντα θα λαχταράμε πιο πολύ είναι εκείνη που μόνοι μας προσφέρουμε.

Παντζούρια κλειστά. Ημίφως. Τοπική ώρα άγνωστη, σήμερα ζεις το δράμα σου και δεν έχει καμία σημασία ότι ο κόσμος έξω εξακολουθεί και κινείται, και ζει, και δημιουργεί παρά το δράμα σου. Ίσως κάπου και να σ’ εκνευρίζει πώς μπορεί ο κόσμος ακόμη να κινείται. Οι διαρκώς χαρωποί, οι αισιόδοξοι, οι έστω κατ’ επίφαση ευτυχείς, θα φαντάζουν πάντοτε αφελείς κι αιθεροβάμονες στα μάτια του κάθε παραδομένου στο δράμα του – αυτή η υποτίμηση είναι ο μόνος τρόπος να διαχειριστεί την ανέμελη κίνηση του πλανήτη που καθόλου δεν ενδιαφέρεται και δεν επηρεάζεται απ’ τα δικές μας μελαγχολίες.

Με θυμάμαι τα χρόνια της απόλυτης καθήλωσης στην αεροφοβία μου, που όποτε τύγχανε ο διπλανός μου στο αεροσκάφος να κοιμάται, να φαντασιώνομαι ότι του χώνω αντικείμενα σε μύτη κι αυτιά για να τον ενοχλήσω. Πώς μπορείς άνθρωπέ μου κι είσαι ξέγνοιαστος όταν εγώ σε κάθε τράνταγμα χάνω δέκα χρόνια απ’ τη ζωή μου; Δε σου επιτρέπεται. Δε στο επιτρέπω. Ξύπνα να συμπάσχεις. Ξύπνα να κάνω το δράμα μου δικό σου.

Βία. Δε μας αρέσει η ηχώ της λέξης. Είναι απ’ αυτές τις λέξεις που αν τύχει να πέσουν στο τραπέζι αυτόματα θα ανασκουμπωθούμε. Το σώμα το ίδιο αμύνεται, οι ώμοι γέρνουν μπροστά, προφυλακτικά, σαν μια απόπειρα αυτοαγκαλιάς.

Λέμε, χωρίς να το λέμε, «δε με αφορά το θέμα άλλαξε συζήτηση». Βία, νεκροταφείο, καρκίνος, αγχόνη, «Μακριά από εμάς τέτοιες λέξεις, κουβέντες, συνειρμοί». Αλουμινόχαρτο, τύλιξε τη βία μέσα, βάλ’ την στην κατάψυξη, ξέχασε την ύπαρξή της, για πάντα.

Θύμα: Η προαναφερόμενη συμπάθεια
Θύτης: Η αποστροφή
Θύμα και θύτης ταυτοχρόνως: Το τυπικό σενάριο
Θύμα και θύτης απέναντι: Μια σκυταλοδρομία

Ας γίνω λίγο αντιπαθής: Στις περισσότερες περιπτώσεις βουβής κακοποίησης στις ερωτικές σχέσεις οι ρόλοι θύτη/θύματος είτε εναλλάσσονται ανά περιόδους, είτε δρουν ταυτόχρονα και στους δύο. Κι εδώ υπονοείται μια σιωπηρή συμφωνία: «Σου επιτρέπω να με κακοποιείς, για να μπορώ να σε κακοποιώ». Το κατά πόσο αυτή η συμφωνία αναγνωρίζεται σε συνειδητό επίπεδο, είναι μια άλλη κουβέντα, μεγάλη πολύ, που καλύτερα ν’ αφήσουμε για τώρα. Οι μηχανισμοί όμως κάνουν όλη τη σκατοδουλειά ερήμην μας ή όχι και τόσο, με σκοπό να μη μας αφήσουν ν’ αποχωριστούμε μια άλλη νοσταλγία: Εκείνη της μαμάς. Του μπαμπά. Της παιδικής μας κούνιας. Στον ίδιο αέναο κύκλο ήταν μπλεγμένοι κι αυτοί.

Ο Φρόιντ το 1929 εκδίδει το «Ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας» και ταράζει συθέμελα τους καθωσπρέπει και θρησκευτικούς κύκλους της Βιέννης, κι όχι μόνο. Έντονα επηρεασμένος απ’ τις φρικαλεότητες του Α Παγκοσμίου πολέμου, προσπαθεί να βρει απαντήσεις στα «πώς» και τα «γιατί» της ανθρώπινης υπόστασης που δείχνει να ελκύεται τόσο απ’ τη βία. Βασική θέση του Φρόιντ είναι πως η πρόκληση πόνου (ή και αφανισμού) στον άλλον αποτελεί καθολικό ανθρώπινο ένστικτο αυτοπροστασίας και πως το άτομο νιώθει αβάσταχτη δυσφορία στο πλαίσιο των κοινωνικών συμβάσεων που του υπαγορεύουν να φέρεται πολιτισμένα. Κάπως έτσι εξηγεί και τις νευρώσεις…

Στην πρώτη ανάγνωση του βιβλίου αυτόματα ο νους πήγε σε μια άλλη ατάκα που μας έλεγαν στη δημοσιογραφία «Πάντα θα πουλάει ο τίτλος και το πρωτοσέλιδο που θα περιλαμβάνει αίμα, ψέμα και σπέρμα.» Και λίγο έπειτα θυμήθηκα τον κύριο Νίκο που ‘χε έρθει με απόσπαση για μια τριετία κάπου γύρω στο 1993, στη Ρόδο, και μου ‘τυχε να πέσω στα μαγικά διδακτικά του χέρια. Αυτός ο σπουδαίος δάσκαλος είχε τη γενναιότητα να σταθεί μπροστά σε παιδιά 7 κι 8 χρονών και με αφορμή έναν καταστροφικό σεισμό που είχε γίνει τότε να μας ρωτήσει «Γιατί πιστεύετε παιδιά ότι οι γονείς σας απολαμβάνουν να βλέπουν όλη μέρα στην τηλεόραση τα ερείπια;» Ασύλληπτα μεγάλη ερώτηση για τον τότε μικρό μου νου. Και παραμένει.

Αν λοιπόν υποθέσουμε πως όλοι αυτοί οι «δάσκαλοι» είχαν δίκιο – κι αν τολμήσουμε να πούμε ότι ίσως και να γεννιόμαστε βίαιοι τότε προς τι το διαρκές σοκ; Γιατί πέφτουμε απ’ τα σύννεφα; Γιατί η γειτονιά δε βρίσκει ποτέ κάτι κακό να πει για το θύτη του διπλανού διαμερίσματος;

Παρά τις παροτρύνσεις για να κλειδώνουμε καλά τις εξώπορτες και να προσέχουμε πού περπατάμε το βράδυ, οι στατιστικές κι η άχαρη πραγματικότητα λένε ότι είναι μακράν πιθανότερο να λάβουμε και να ασκήσουμε βία μέσα στο προστατευμένο περιβάλλον του «σπιτιού» μας, παρά οπουδήποτε αλλού. Εξού κι η γειτονιά πάντα θα εκπλήσσεται…

Πριν τη βία έχει προηγηθεί ένας ερεθισμός, στον οισοφάγο, στο στομάχι ή στον κρόταφο. Κι αυτό τον ερεθισμό μπορεί να μας τον προκαλέσει μόνο κάποιος ή κάτι που έχει για εμάς αξία. Ξεσπάμε χολή, απωθημένα κι εχθρότητα στους πιο οικείους όχι μόνο γιατί είναι οι πιο άμεσα προσβάσιμοι αλλά και γιατί θεωρούμε ότι φέρουν την υποχρέωση να μας απαλλάξουν απ’ τα πρωταρχικά μας δράματα. Αναπόφευκτα τη μυθοποίηση ακολουθεί η αποκαθήλωση. Δεν έχουμε τη διαύγεια να αποδεχτούμε ότι ουδείς φέρει το καθήκον της προσωπικής μας ευτυχίας. Ή καμιά φορά δεν έχουμε και τη διάθεση, σύζευξη τεμπελιάς κι εγωισμού. Καταστροφικό το μίγμα.

Και τότε είναι που ξεκινά η σκυταλοδρομία.

Οι περισσότερες μορφές βίας για τις οποίες συζητάμε αυτές τις μέρες στο pillowfights είναι τόσο τυπικές ώστε έχουν γίνει δεύτερη φύση μας. Για χάρη τους έχουν γραφτεί τραγούδια, συνθήματα, κάποιοι τολμούν να τις αποκαλούν ακόμα και ταπεραμέντο ή τεχνικές σαγήνης. Δεκαετίες ολόκληρες βουτηγμένες στην παθογένεια ώστε πλέον είμαστε παντελώς ανίκανοι να τη διακρίνουμε. Σε μια πρώτη ανάγνωση. Γιατί σε μια δεύτερη πιθανότατα και να μη μας συμφέρει να τη διακρίνουμε και γι’ αυτό να κάνουμε τα στραβά μάτια.

Το κουκούλωμα πάει κι έρχεται. Οι εραστές δε γνωρίζονται ουσιαστικά για να μην παραδώσουν τον υποτιθέμενο έλεγχο. Οι γονείς δεν τολμούν να μετανιώσουν για ν’ αποφύγουν την κατάρρευση και την αλλαγή. Τα «παιδιά» δεν ξεχνούν για να ‘χουν δικαιολογία να εξακολουθούν να παραμένουν παιδιά. Όλοι μαζί καλεσμένοι στο γάμο του Καραγκιόζη επιδίδονται στο αγαπημένο τους σπορ: Ποιος θα κρύψει καλύτερα το δράμα του. Ποιος είναι ο ισχυρότερος. Ποιος θα πάρει τώρα τη σκυτάλη – κι είναι και τούτο το οξύμωρο, να θέλουν όλοι καταβάθος να ‘ναι οι θύτες, ενώ θα δείχνουν θύματα.

Δεν τρέφω προσδοκίες ότι θα πάψουμε να γινόμαστε πού και πού βίαιοι. Όπου κοιτάξει το μάτι βία βλέπει. Στην τιβί, στα κορναρίσματα, ενίοτε και στο κρεβάτι που κοιμάσαι. Μεγαλώσαμε όμως πια και δεν μπορώ να προσποιούμαι ότι δε βλέπω το ζευγαράκι που χαϊδεύεται πίσω απ’ την κουρτίνα. Και κάπως κάπου το ξέρω και φροντίζω να μου το θυμίζω, ότι η βία δε θα φύγει όσο παραμένει στο σαλόνι το δράμα. Αν όμως χάσουμε το δράμα, θα πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους για να ‘χουμε τη συμπάθεια. Και για λόγο ηθελημένα αδιευκρίνιστο, υποψιάζομαι ότι αυτό είναι που μας φοβίζει περισσότερο.

Γιατί αποζητώ την προσοχή των άλλων; Η μανία της αποδοχής

Καμιά συμπεριφορά δεν είναι αυτή που φαίνεται. Βλέπουμε με τα μάτια μας ανθρώπους που διψούν να κλέβουν τις εντυπώσεις, που δείχνουν προκλητικοί, χειριστικοί, που δραματοποιούν σαν θεατρίνοι τις καταστάσεις, και άλλους που κολακεύουν συνεχώς το Εγώ τους. Ποια είναι όμως η άλλη όψη του νομίσματος; Πώς μοιάζει ο πραγματικός εσωτερικός εαυτός τους;

Η συναισθηματική νοημοσύνη της κοινωνίας απέναντι στο τραύμα

Η αλήθεια είναι ότι ζούμε σε μια κοινωνία, που κανείς δεν μας έχει εκπαιδεύσει να αναγνωρίζουμε αλλά και να θεραπεύουμε τα τραύματά μας, είτε είναι μικρά είτε μεγάλα. Ακόμη, δεν είμαστε εκπαιδευμένοι να προσεγγίζουμε και να αντιμετωπίζουμε με ευαισθησία τα τραύματα των άλλων.

Μπορεί να έχουμε άγνοια, έλλειψη ενοχής και ενσυναίσθησης στους συνανθρώπους που εκφράζουν μια ευαλωτότητα, νιώθουμε αμήχανοι όταν κάποιος σκέφτεται και συμπεριφέρεται δυσλειτουργικά, και ως εκ τούτου γινόμαστε παθητικοί θεατές, δειλιάζουμε να εκφράσουμε την άποψή μας, εθελοτυφλούμε, ή από την άλλη κατηγορούμε, ασκούμε κριτική χαρακτηρίζοντας κάποιους με ταμπέλες.

Η εδραιωμένη αδιαφορία για την επαναδιευθέτηση τόσο των προσωπικών τραυμάτων μας, όσο και των άλλων, όχι απλώς διαιωνίζει τις συνέπειες των προβλημάτων μας αλλά μας κακοποιεί περισσότερο.

Όλα αυτά είναι δείγματα της συναισθηματικής νοημοσύνης μιας κοινωνίας, και αν είμαστε βουτηγμένοι στα δικά μας εσωτερικά κενά τότε αδυνατούμε να αντιληφθούμε τα διαφορετικά κενά που αντιμετωπίζουν και οι άλλοι.

Η πηγή του προβλήματος

Γιατί, λοιπόν, κάποιος αποζητά συνεχώς την προσοχή των άλλων; Τι μέσα χρησιμοποιεί για να το πετύχει; Τι θέλει να κερδίσει;

Μιλάει ένας ιδιόρρυθμος χαρακτήρας; Μια διαταραγμένη προσωπικότητα; Είναι οι φόβοι και οι ριζωμένες ανασφάλειες που θέλουν να ακουστούν;

Ότι και αν ισχύει για έναν άνθρωπο, το κυνήγι της προσοχής και αποδοχής δείχνει μια συγκεχυμένη πεποίθηση του ‘τι πραγματικά χρειάζομαι από το τι θέλω’. Κάθε φορά που το άτομο νιώθει να χρειάζεται την προσοχή και τελικά την παίρνει, η συμπεριφορά του ενισχύεται, νιώθει την ανταπόδοση και θέλει και άλλο. Θέλει και άλλο γιατί ο τρόπος που το κάνει βρίσκει ανταπόκριση, νιώθει άξιος, και όλη αυτή η αίσθηση εξαπλώνεται σε άλλους ανθρώπους, σε άλλους τομείς, όπως κάνει ο εθισμός.

Η δόση για έναν εθισμένο είναι το κέρδος της προσοχής για έναν τραυματισμένο ψυχικά άνθρωπο, λαμβάνει ενέργεια, ψυχική ανάταση, ενθουσιασμό, παρόλο που ο εθισμένος βιώνει έπειτα την ενοχή, ενώ στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι απαραίτητο.

Η Συναισθηματική στέρηση

Το πρότυπο της στέρησης που εδραιώθηκε στο νου μας από τα παιδικά βιώματά μας, από την ποιότητα σχέσεων με τους γονείς, είναι πολύ ισχυρό, γεννώντας περιοριστικές και δυσλειτουργικές πεποιθήσεις, οι οποίες εκφράζονται σήμερα ως:

• Η ανάγκη μου δεν θα εκπληρωθεί, αφού κανείς δεν νοιάζεται πραγματικά για μένα,
• Είναι ανώφελο να ζητάς από τους άλλους,
• Χρειάζομαι έναν σύντροφο για να νιώσω ευτυχισμένη,
• Αν ήμουν πιο γοητευτικός δεν θα με χώριζαν οι κοπέλες μου,
• Δεν ξέρω αν με δέχονται οι παρέες μου για αυτό που είμαι.

Όλοι ψάχνουν κάτι, όλοι χρειάζονται κάτι για να είναι ‘κάποιοι’. Και ποιοι θέλουν να είναι; Σίγουρα όχι το φοβισμένο και αγχωμένο παιδί που παραμελούσε η μητέρα, σίγουρα όχι το παιδί που βίωνε την απουσία αγάπης και υποστήριξης επειδή οι γονείς δούλευαν συνέχεια και δεν είχαν χρόνο για εκείνο, σίγουρα όχι το παιδί που ζούσε με το φόβο μην απορριφθεί από την αυστηρή μητέρα που το ήθελε ικανό και άριστο σε όλα, και σαφώς όχι το παιδί που οι γονείς του πήραν διαζύγιο ή το κακοποιούσαν συναισθηματικά, σωματικά ή λεκτικά.

Το πρότυπο του αρχικού πόνου που μας ακολουθεί

Ως ενήλικες αναβιώνουμε ένα πρότυπο «αρχικού πόνου», προβαίνοντας σε ένα υπερξόδεμα προσπάθειας να το εξολοθρεύσουμε.

Αν ένα παιδί δεχόταν άσχημα σχόλια και κριτική για τα κιλά του, βιώνοντας την απόρριψη, προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή και αρχίζει και ντύνεται προκλητικά, ή κάνει στυλιστικές επιλογές για να ξεχωρίζει.

Ένα παιδί που βίωνε την έλλειψη προσοχής από γονείς ή φίλους, μπορεί να ψάχνει το υποκατάστατο στα social media, θέλοντας οι άλλοι να μάθουν που πηγαίνει με αλλεπάλληλα check-in, αυξάνοντας τα likes, γιατί όσα like κερδίζει τόσο δυνατός και αποδεκτός νιώθει.

Οι online haters, που μέσα από την ασφάλεια της ανωνυμίας τους ξεσπούν το θυμό τους, την προδοσία ή επικριτικότητα των γονιών, με σχόλια και ενέργειες που αποδυναμώνουν την ευτυχία ή την επιτυχία των άλλων, για να πάρουν αξία και προσοχή.

Ένα παιδί που μεγάλωσε στην αγωνία μη το εγκαταλείψει η μαμά του, μη το μαλώσει, γίνεται ένας χειριστικός ενήλικας, επιθετικός, που μέσα από την τοξικότητα που διασπείρει στους άλλους, (συναισθηματικοί εκβιασμοί, υποτίμηση, εγωισμός) ανεβάζει τον εαυτό του για να έχει τους άλλους από κάτω του, παίρνοντας την αξία που χρειάζεται.

Το αίτημα για προσοχή στα ψυχολογικά προβλήματα

«Φοβάμαι, πονάω, χρειάζομαι βοήθεια αλλά δεν ξέρω πώς να τη ζητήσω με κατανοητό και κοινωνικά αποδεκτό τρόπο».

Αυτός είναι ο υπαρξιακός προβληματισμός που κρύβεται συχνά πίσω από τις ψυχικές διαταραχές. Το αίτημα για προσοχή, για τρυφερότητα, για αποδοχή, για λίγη αγάπη χωρίς προϋποθέσεις, είναι αυτό που υποβόσκει, αυτό που οδηγεί έναν άνθρωπο να συμπεριφέρεται με ανάρμοστο τρόπο, με αυτοκαταστροφικότητα, με τοξικότητα.

Κάθε φορά με την συμπεριφορά τους υπενθυμίζουν τόσο στον εαυτό τους όσο και στους άλλους που θέλουν να τους δουν ότι κάτι χρειάζονται και δεν το έχουν.

Βλέπουμε έναν εθισμένο με τη σύριγγα, έτοιμος να χαθεί στη γαλήνη της ηρωίνης, εκείνη που μοιάζει με την αναντικατάστατη σωματική και ψυχική ικανοποίηση της μητρικής αγκαλιάς, της μητρικής μυρωδιάς.

Βλέπουμε έναν αλκοολικό με άδειο το μπουκάλι να έχει καταπιεί όλον το καταπιεσμένο θυμό του. Ακούμε στις ειδήσεις, κάθε τόσο και λιγάκι, οργισμένους νέους να σπάνε βιτρίνες, να κάνουν φασαρίες στους δρόμους, να προκαλούν ζημιές στις περιουσίες των άλλων, εκτονώνοντας μια βαθύτερη απόγνωση σε ψυχικά αδιέξοδα.

Οι έφηβοι και οι νέοι που αυτό-τραυματίζονται απομονωμένοι στο δωμάτιό τους, χαράζουν πάνω τους το ‘προσέξτε με, πονάω’, παίρνοντας μια πρόσκαιρη ανακούφιση μέσα από έναν τρόπο να νιώσουν ζωντανοί, ‘πονάω, άρα υπάρχω’.

Στις διαταραχές προσωπικότητας το αίτημα για την προσοχή των άλλων βροντοφωνάζει με διαφορετικούς τρόπους, όπως στην μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας, όπου οι κυκλοθυμίες είναι πολύ έντονες, και όταν φοβούνται ότι οι άλλοι τους εγκαταλείψουν γίνονται χειριστικοί ακόμη και με επικίνδυνα μέσα. Όπως και στην ιστριονική διαταραχή, το αίτημα μέσα από τη σαγήνη, την υπερβολική εγγύτητα που αναπτύσσουν με τους άλλους και την τάση να δραματοποιούν τις καταστάσεις, είναι μορφές χειριστικότητας για να βρίσκονται στο κέντρο της προσοχής.

Άλλες ψυχικές δυσλειτουργίες που κρύβουν το αίτημα της προσοχής, μπορεί να είναι ένας αγχώδης - τελειομανής τύπος που επιδεικνύει συνεχώς τα επιτεύγματά του και το κοινωνικό status, απορρίπτοντας από μέσα του την εσωτερική φωνή του «είσαι άχρηστος, πως θα τα καταφέρεις, δεν το κάνεις καλά, δες τι έκανε ο αδερφός σου εσύ γιατί δεν μπορείς;».

Η αυτοθυσιαζόμενη μητέρα, που υπερβαίνει τις δυνάμεις της να εξυπηρετεί τις ανάγκες των παιδιών της, ώστε να παίρνει αξία, να βρίσκεται στο επίκεντρο, να νιώθει ότι οι άλλοι της χρωστάνε, να γεμίζει την μοναξιά της, να εξουδετερώσει τον φόβο μην την εγκαταλείψουν και τα παιδιά της.

Με όλους αυτούς τους δυσλειτουργικούς τρόπους, ο καθένας δηλώνει το προσωπικό του τραύμα, την πληγωμένη αυτοεκτίμηση, την ματαίωση που έχει νιώσει και δεν μπορεί να εμπιστευτεί τον εαυτό του και τους γύρω του. Ανασταλτικές πεποιθήσεις που μας αφαιρούν μακροπρόθεσμα τη δύναμη και την αντιληπτική ικανότητα του να σκεφτόμαστε και να συμπεριφερόμαστε με τον τρόπο που μας αξίζει.

Αν δεν έχουμε πάρει την ικανοποίηση και την προσοχή από τους γονείς ως παιδιά, θα ψάχνουμε να την βρούμε με άλλους τρόπους να τη κερδίσουμε. Γιατί από την αποδοχή και τη αγάπη της μητέρας πλάθουμε την ταυτότητά μας, τα όρια μας, την αυτοεκτίμηση, το εάν αξίζουμε να μας αγαπάνε και αν είμαστε επιθυμητοί.

Το μυαλό μας από εχθρός μπορεί να γίνει φύλακας άγγελος, εάν εμείς οι ίδιοι συνειδητοποιήσουμε με τι μέσα αποζητούμε την προσοχή από τους άλλους, εάν μας νοιάζει υπερβολικά η γνώμη και η εικόνα των άλλων για εμάς, εάν αποκτούμε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, εάν οι εμπειρίες του παρελθόντος μας καταδιώκουν και δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από το θυμό, την απογοήτευση και την χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Διότι, δεν μας περιορίζουν οι άλλοι, ούτε οι καταστάσεις. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα μας περιορίζουν να ζήσουμε ελεύθεροι από τους φόβους. Η δυστυχία είναι πολλές φορές δικιά μας επιλογή.

Εξάρτηση από την αγάπη: Το αίτημα προσοχής στις σχέσεις

Η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος που αγαπώ είναι πιθανόν να με εγκαταλείψει, εμφυτεύθηκε από πολύ νωρίς, που όντας παιδί είχε έναν γονιό απόμακρο, αδιάφορο, που δεν κάλυπτε υπεύθυνα και με συνέπεια τις ανάγκες του, που δεν παρείχε επαρκή φροντίδα και συναισθηματική προστασία, ή που από τη μια «έπνιγε με αγάπη» το παιδί και την άλλη το παραμελούσε ή το απειλούσε επειδή μπορεί να ήταν αντιδραστικό ή απείθαρχο.

Ένα πρότυπο γονιού που είναι αυτοαπασχολούμενος με τα προσωπικά του προβλήματα και δεν δείχνει σταθερότητα στην εκδήλωση αγάπης και προσοχής προς το παιδί του, γεννά τις πρώιμες αμφιβολίες.

Αυτές οι εμπειρίες έχουν εγκατασταθεί στο μυαλό, έχουν σχηματισθεί οι πρώτες πεποιθήσεις του παιδιού για τον εαυτό του, «δεν αξίζω την αγάπη, φοβάμαι ότι θα απορριφθώ», οι οποίες με το πέρας του χρόνου γενικεύονται, «ο γονιός μου ήταν έτσι, άρα όλοι είναι έτσι», «αν ο πατέρας μου ήταν απών, φοβάμαι ότι και ο άνδρας μου θα φύγει».

Η μηχανική αντίδραση κάποιου, λοιπόν, να προσκολληθεί σε ένα σημαντικό άτομο εξηγείται μέσα από τον φόβο μην τον εγκαταλείψει, θεωρώντας τον απαραίτητο για την ζωή του. Έτσι, η εξαρτημένη αγάπη μας λέει «χρειάζομαι τον άλλον, για να νιώσω καλά, για να είμαι χαρούμενος, ολοκληρωμένος».

Οι φόβοι πίσω από την εξάρτηση

Η αναζήτηση της προσοχής γίνεται αυτοσκοπός για το ευάλωτο άτομο, προσπαθώντας να διαβεβαιώνει συνεχώς ότι η σχέση είναι μόνιμη, ότι ο/η σύντροφος είναι αποκλειστικά δικός του, ότι τον αγαπάει και δεν θα τον αφήσει ποτέ.

Ιστορίες που περιέχουν σκηνές ζηλοτυπίας, διαρκή έλεγχο για το που πάει ο σύντροφος, τι κάνει, με ποιους συναναστρέφεται, γιατί βγαίνει μόνος, η γκρίνια και τα παράλογα παράπονα, και όχι σπάνια η υστερία είναι συνηθισμένα διέξοδα προκειμένου να εισακουστούν τα αιτήματα. Αιτήματα όπως, «φοβάμαι να είμαι μόνος, και κάνω τα πάντα για να σε έχω δίπλα μου».

Σε πιο ακραίες καταστάσεις, το άτομο αποζητά την προσοχή μέσω απειλών, όπως «θα κάνω κακό στον εαυτό μου», «θα σε συκοφαντήσω στους φίλους σου», μπορεί να λέει ψέματα που θα κινητοποιήσουν το σύντροφο να έρθει πιο κοντά του όπως «είμαι άρρωστος, δεν νιώθω καλά», «είχα ένα σοβαρό ατύχημα», ή ακόμη μια ψεύτικη εγκυμοσύνη ή απώλεια, και μπορεί ακόμη να φτάσει και στο σημείο να αυτό-τραυματίζεται.

Επίσης, ένας σύντροφος μπορεί να γίνει κουραστικός όταν μιλάει συνεχώς για τα προβλήματά του, δημιουργώντας ένα αίσθημα αυτολύπησης, γιατί αποζητά υποσυνείδητα την φροντίδα των άλλων.

Κατά έναν λοιπόν, ειρωνικό τρόπο, οι άνδρες ή γυναίκες που κυνηγούν τους συντρόφους τους, καταλήγουν μόνοι και τελικά ο χειρότερος φόβος τους γίνεται πραγματικότητα.

Γιατί το φοβισμένο άτομο υλοποιεί την αυτοεκπληρούμενη προφητεία του και ενισχύει τη ρίζα της αρχικής αντίληψης που έχει σχηματισθεί στο μυαλό «οι άνθρωποι με εγκαταλείπουν».

«Θα ήθελα έναν άνδρα ή μια γυναίκα, αλλά δεν τον/την χρειάζομαι οπωσδήποτε για να μπορέσω να ζήσω. Έχω κάνει σημαντικά πράγματα και μόνος μου, χωρίς βοήθεια. Έχω και άλλους ανθρώπους στη ζωή μου, δεν είμαι εντελώς μόνος. Επιθυμώ πράγματα και σχέσεις, αλλά δεν μπορούν να γίνουν τόσο σημαντικά ώστε η ζωή να χάσει το νόημά της εάν δεν τα αποκτήσω.»

Αυτή είναι μία αντιπρόταση απέναντι στις διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις και τις αρνητικές σκέψεις που διακατέχει ένας εξαρτημένος σύντροφος.

Από το επίκεντρο της προσοχής… στο βάθος

Αναμφίβολα, λίγο ή πολύ, συνειδητά ή όχι, προσπαθούμε και εμείς οι ίδιοι να περιποιηθούμε τον εαυτό μας, να τον φροντίσουμε, να τον γλυκάνουμε, λόγω συναισθηματικών στερήσεων, μέσα από διάφορα υποκατάστατα όπως, η υπερκατανάλωση λιχουδιών, οι σπάταλες αγορές, το φαγητό. Κάτι μας λείπει, μπορεί να είναι κάτι αθώο, αλλά κάτι χρειαζόμαστε για να αισθανθούμε πλήρεις.

Είτε στρεφόμαστε προς τον εαυτό μας με καταστροφικές συμπεριφορές, είτε φοράμε ασυνείδητα ένα προσωπείο για να ρίξουμε τα βλέμματα των άλλων πάνω μας, οι ανασφάλειες και οι αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό μας πνίγουν. Οι σχέσεις μας, οι συμπεριφορές μας καθρεφτίζουν έναν φαύλο κύκλο που αρχίζει από τον φόβο απόρριψης, εγκατάλειψης, αναξιότητας και καταλήγει στην επιβεβαίωση αυτών. ΄

Άνθρωποι εμπιστεύονται τις σκέψεις τους, αυτά που νομίζουν ότι αξίζουν, προδιαγράφουν το μέλλον τους, κινούνται στο όλα ή τίποτα, ανέχονται μια τοξική κατάσταση ενώ δεν βγάζει πουθενά, γιατί το μεγάλωμά τους, τους τα έχει διδάξει. Μαθαίνουμε από αυτά που ζούμε και υποφέρουμε πολλές φορές.

Όμως, μπορούμε να ξεμάθουμε αυτά που ζούμε, να θεραπευτούμε από τα τραύματά μας, να απεγκλωβιστούμε από τις ανασφάλειες που πλάθουν την πραγματικότητά μας, και να κοιτάξουμε στο βάθος τι μας κάνει να χρειαζόμαστε κάποιον ή να δεσμευόμαστε σε καταστάσεις για να νιώθουμε άξιοι προσοχής.

Το κάθε πρόβλημα κρύβει και το κλειδί της λύσης. Το κλειδί για τον καθένα έχει ένα μοναδικό σχήμα επίγνωσης και συνειδητότητας. Και η επίγνωση είναι αυτή που λυτρώνει.

Κανένα αρνητικό μυαλό δεν θα σου προσφέρει ποτέ μια θετική ζωή

Η κοινωνία μας απαρτίζεται από διάφορων ειδών ανθρώπους… Διαφορετικές προσωπικότητες οι οποίες μεγάλωσαν με διαφορετικές αξίες, περπάτησαν σε διαφορετικά μονοπάτια, αντιλαμβάνονται διαφορετικά καταστάσεις και τις χειρίζονται με γνώμονα την δική τους λογική. Δεν μπορούμε να κρίνουμε τον κάθε άνθρωπο για το πώς συμπεριφέρεται. Διότι το περιβάλλον στο οποίο ο κάθε ένας από εμάς έχει μεγαλώσει μας έχει διδάξει τι είναι σωστό και τι είναι λάθος. Από εκεί και πέρα, έχοντας ως εφόδιο τις αξίες που διδαχτήκαμε, βαδίζουμε στο δύσκολο μονοπάτι που λέγεται ζωή.

Συνήθως έλκουμε άτομα στην ζωή μας ανάλογα με το τι εκπέμπουμε. Βέβαια η τελική επιλογή είναι καθαρά δική μας. Ποια άτομα θα βαδίζουν μαζί μας, εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς. Δεν αρκεί όμως μόνο να επιλέξουμε τους ανθρώπους που ταιριάζουν στην ιδιοσυγκρασία μας αλλά με την συμπεριφορά μας να προσπαθήσουμε να τα κρατήσουμε κοντά μας παντοτινά. Για να γίνει το ταξίδι μας πιο διασκεδαστικό, η επιλογή των ανθρώπων που σκέφτονται αισιόδοξα είναι η καταλληλότερη. Κανένα αρνητικό μυαλό δεν θα σου προσφέρει ποτέ μια θετική ζωή. Είτε πρόκειται για τον σύντροφό σου, είτε για φίλο σου, είτε για συνεργάτη σου…

Το θετικό άτομο θα σε βοηθήσει να δεις την πλευρά της ζωής από μια διαφορετική οπτική γωνία… Θα διαπιστώσεις όταν συναναστραφείς μαζί του πως η ζωή δεν είναι μόνο γκρίζα ή μαύρη αλλά εναλλάσσεται ανάλογα με τον τρόπο τον οποίο σκεφτόμαστε. Θα σε παρακινήσει να κυνηγήσεις το όνειρό σου… Θα σε επιπλήξει για ένα λάθος σου αλλά με έναν τρόπο που θα ωθήσει να γίνεις καλύτερος άνθρωπος… Θα σε διδάξει το ατόπημά σου να αποτελέσει αφετηρία μιας νέα αρχής ,απαλλαγμένης από επαναλαμβανόμενα λάθη. Θα είναι δίπλα σου να σε ακούει, να σε συμβουλεύει , να σου χαμογελά… Με αυτό το αισιόδοξο λαμπερό, καλοσυνάτο χαμόγελο συνώνυμο της ελπίδας πως ο κόσμος μας μπορεί να γίνει καλύτερος…

Γιατί μπορεί να γίνει… Αρκεί να ακολουθήσουμε το δικό του παράδειγμα και να κρατήσουμε μια στάση ζωής πιο φωτεινή, πιο λαμπερή, πιο αισιόδοξη.

Ξεπέρασε την τάση σου να ζεις με ευκολία

H αίσθηση που έχουμε περί ατυχίας είναι περιορισμένη. Μας λείπουν και κάποιες ακόμα και είναι συνήθως αυτές που προηγούνται μίας μεγαλύτερης!

Η ουσιαστική ατυχία είναι, να ζεις με ευκολία, να σκέφτεσαι με ευκολία, να επιλέγεις με ευκολία ενώ υπάρχεις σε μία δύσκολη πραγματικότητα! Άραγε ζεις;

Είναι σαν να επιλέγεις να περπατάς μόνο σε ασφαλτοστρωμένους δρόμους. Όμως εκεί έχουν φτάσει ήδη άλλοι και δεν υπάρχει τίποτα καινούργιο να ανακαλύψεις. Όλα είναι γνώριμα και σύντομα θα γίνουν βαρετά.

Λόγος αυτής της επιλογής τις περισσότερες φορές είναι η πεποίθηση ότι όταν ζεις προφυλαγμένος είσαι και ασφαλής ,όταν δεν παίρνεις μία νέα θέση στα πράγματα δεν κινδυνεύεις να κατηγορηθείς ή να κριθείς. Άλλες φορές έχει να κάνει με την αντίληψη ότι αξίζεις κάτι παραπάνω ,άρα τα πράγματα οφείλουν να έρθουν σε εσένα αντί να πας εσύ σε αυτά!

Όποιος και να είναι ο δικός σου προσωπικός λόγος ,το αποτέλεσμα παραμένει παθητικό και όπως κάθε τι που δεν κινείται , αρχίζει να εκπέμπει προς τα έξω κρυφή επιθετικότητα! Με πίεση προς τους άλλους να δράσουν για σένα , να σκεφτούν για σένα ,να θυσιαστούν για σένα… όμως έως πότε;

H ατυχία έγκειται στον αφελή τρόπο σκέψης, ότι μία τέτοια συμπεριφορά μπορεί να συντηρηθεί για πάντα, γιατί όπως κάθε άκαμπτη κατάσταση, θα αλλάξει έπειτα από μία ή περισσότερες μετασχηματιστικές εμπειρίες.

Θα το αγνοήσεις;

Στην προσπάθεια τους οι άνθρωποι να αντιμετωπίσουν την δυσκολία να αποφασίζουν, γίνονται υπερβολικά ψυχροί και σκληροί. Το ενδιαφέρον που δείχνουν προς τα έξω είναι υποκριτικό. Βαθιά μέσα τους γνωρίζουν ότι ενδιαφέρονται μάλλον για τον εαυτό τους.

Στην πραγματικότητα αυτό που επιθυμούν ,είναι να αποφύγουν την εσωτερική τους μελαγχολία αλλά πολλές φορές πηγαίνουν στο άλλο άκρο και γίνονται επιπόλαιοι και επιφανειακοί. Στην ουσία ξέρουν ότι η καλοπέραση δεν τους δίνει γερά θεμέλια.

Αν πραγματικά θέλετε να φροντίσετε για την ασφάλεια σας ,τότε πρέπει να ανακαλύψετε το πραγματικό νόημα των πραγμάτων. Η ευτυχία βρίσκεται στο βάθος ,εκεί που η ελπίδα έχει στέρεα βάση! Η αληθινή επιτυχία είναι η ανακάλυψη του αληθινού νοήματος της ζωής και όχι οι υλικές απολαύσεις.

Για να αντιμετωπίσετε την εσωτερική σας ατολμία ,κάντε πράγματα που απαιτούν δυναμική δραστηριότητα. Αυτό που χρειάζεστε είναι ,την χρυσή τομή μεταξύ καλοπέρασης και αξιοπρέπειας!

• Αξιοποιήστε αποδοτικά όλο τον δυναμισμό σας.
• Απολαμβάνετε με μέτρο.
• Φανερώστε τα καταπιεσμένα σας συναισθήματα, μπορούν να σας οδηγήσουν σε νέους χρήσιμους δρόμους.
• Αποφύγετε υπεροπτικές και ματαιόδοξες συνήθειες.
• Φανείτε αποφασιστικοί απέναντι στα εμπόδια, όχι απαθείς!
• Μάθετε να μην επιλέγετε πάντα την ευκολία ,αλλά την ουσία.
• Αποκτήστε μία φιλοσοφική ματιά για τα πράγματα.
• Δώστε γενναιόδωρα τη συμπάθεια και την κατανόηση σας στους φίλους σας.
• Φροντίστε να διατηρείτε πάντα τον αυτοσεβασμό σας.

Η ζωή σου ζητάει να την ζήσεις θετικά… Όχι εξιδανικευμένα!

Μη δανείζεσαι ποτέ ξένα φτερά για να πετάξεις

Μη δανείζεσαι ποτέ ξένα φτερά για να πετάξεις. Χρησιμοποίησε τα δικά σου και άνοιξέ τα στον δικό σου ουρανό.

Μην περιμένεις να πάρεις ώθηση από άλλους. Να στηρίζεσαι στη δική σου θέληση. Και ποτέ μην αναμένεις να πάρεις δύναμη από κανένα. Να ανακαλύπτεις πάντα τα δικά σου όρια αντοχής.

Μόνο εσύ μπορείς να εκτοξεύσεις την ύπαρξή σου στο απόγειο της ζωής σου. Γιατί κανείς δε θα σου προσθέσει ποτέ αξιοπρέπεια και δε θα σου αφαιρέσει από την προσωπικότητά σου. Καμία ανθρώπινη φιγούρα δε θα σου αποδώσει ποτέ αξίες και ηθική αν δεν έχεις. Γιατί αυτά είναι αυτούσια και δεν επιδέχονται καμία επέμβαση. Καμία παρουσία στη ζωή σου δε θα σου προσδώσει τον σεβασμό που αξίζεις.

Αυτόν τον κερδίζεις με την συμπεριφορά και τη στάση σου.
Με την ευγένεια και τη σεμνότητά σου.
Με το ήθος που προβάλλεις αποχωρώντας αξιοπρεπώς από τις ανθρώπινες σχέσεις σου.
Με την άρνησή σου να υποβιβάζεις το επίπεδό σου σε μικρότητες και μικροψυχίες.

Με την περηφάνια με την οποία κρύβεις τους μεγαλύτερούς σου πόνους πίσω από το πιο λαμπερό σου χαμόγελο.
Τη διακριτικότητα που σκεπάζει τις βαθύτερες πληγές σου κάτω από το πιο χαρούμενο βλέμμα σου.
Την αισιοδοξία και τη θετικότητά σου.
Τον τρόπο που δε σε αντιπροσωπεύει η μιζέρια και η γκρίνια.
Που δε σε εκφράζει η απάθεια και η παθητικότητα.

Αν δεν πάρεις φόρα από τα έγκατα της ψυχής σου, δε θα φτάσεις ποτέ στο ουράνιο τόξο της.
Γι’ αυτό να μη στηρίζεσαι σε αλλότριες βοήθειες.
Μην υπολογίζεις και μην περιμένεις από άλλους να σου δώσουν αξία και τίτλους. Αυτούς μόνο εσύ μπορείς να τους αποδώσεις στον εαυτό σου με όλα όσα σε χαρακτηρίζουν. Με τη συμπεριφορά και τον τρόπο τον οποίο αντιμετωπίζεις τους γύρω σου. Με την ικανότητά σου να ξεχωρίζεις τις ιδιαιτερότητες των ανθρώπων. Την ιδιότητά σου να τους συμπεριφέρεσαι ανάλογα.

Γι’ αυτό μην κρύβεις τα φτερά σου και μην πετάς σε άγνωστους και μακρινούς αιθέρες. Μην αφήνεις κανένα να σκιάζει την προσωπικότητά σου και μη γίνεσαι υποχείριο κανενός.
Πάψε να ζεις τις ζωές άλλων και στόχευσε στη δική σου.
Ανάμεσα στους καιροσκόπους και την αυτοεκτίμησή σου, να επιλέγεις την απουσία τους.
Aνάμεσα στις λυκοφιλίες και τη μοναξιά σου να διαλέγεις πάντα το δεύτερο.
Να μην ξεπουλάς ποτέ την ακεραιότητά σου. Και να είσαι περήφανος για την επιλογή της μοναξιάς σου.

Να φροντίζεις να απαγκιστρώνεσαι από ποταπούς ανθρώπους και ψυχοφθόρες καταστάσεις. Να προτιμάς την απομόνωση από τις εφήμερες και πρόσκαιρες απολαύσεις. Μη δέχεσαι εκπτώσεις στην ιδιοσυγκρασία σου. Και μην ανέχεσαι μειώσεις από κανέναν στην αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθησή σου.

Γιατί κανείς δε θα σου προσδώσει τιμές και αξιώματα ούτε μπορεί να σου παρέχει ασφάλεια αν δεν τα παρέχεις εσύ στον εαυτό σου. Κανένας δε θα σε ανεβάσει στο βάθρο της ζωής σου. Εκεί μόνο εσύ μπορείς να τοποθετήσεις τον εαυτό σου. Και να μην επιτρέψεις ποτέ και σε κανένα να σε εκθρονίσει από αυτό.

Γι’ αυτό να μη δανείζεσαι ποτέ ξένα φτερά για να πετάξεις. Με τα δικά σου αν πετάς ψηλότερα θα φτάσεις.

Η αγάπη είναι ευγένεια της ψυχής και δεν την έχουν όλοι

Στα μάτια του ανθρώπου καθρεφτίζεται η ψυχή του…
είναι η ψυχή που μου λέει να σε ακολουθήσω…
στην εύθραυστη μελαγχολία που κρύβει το βλέμμα σου …
στο άγριο πέλαγος των χειλιών σου…
στο αύριο που δεν έχει έρθει ακόμη…
στο δρόμο σου που περνάει απ' την καρδιά μου…

Η αγάπη και η φιλία είναι η δίδυμη ψυχή του ανθρωπισμού.

Ακτινοβολεί ασταμάτητα φως στην ομίχλη και το σκοτάδι της τόσο απάνθρωπης, άφιλης και εγωιστικής εποχής μας. Σήμερα οι άνθρωποι διακατέχονται από αμφιθυμικά συναισθήματα. Κλεισμένοι ερμητικά στον ιδιωτικό τους χώρο δεν θέλουν να έχουν επαφές με κανέναν. Ενδόμυχα όμως εύχονται να εισβάλει κάποιος και να σπάσει το κλουβί της μοναξιάς τους με ένα χαμόγελο.

Μαθαίνουμε από μικρά παιδιά να συλλαβίζουμε πρώτα το εγώ και το όχι. Μεγαλώνοντας ίσως ποτέ να μην μάθουμε να λέμε το εσύ και το ναι στην αγάπη. Μένοντας έτσι στην ουσία δέσμιοι του εαυτού μας. Βασιλιάδες σε ένα Βασίλειο μοναχικό.

Αμέτοχοι να κοινωνήσουμε το μυστήριο της αγάπης και να γίνουμε υπήκοοι στην χώρα της ανθρωπιάς.

Τόσοι αιώνες πέρασαν ώστε η κραυγή του ανθρώπου να γίνει ομιλία, και για τους περισσότερους δεν φτάνει μια ολόκληρη ζωή η ομιλία να γίνει συνομιλία.

Γινόμαστε συνεχώς απόμακροι και αποξενωμένοι απ' την ζωή από τους άλλους από την ίδια την αγάπη και στην ουσία αδυνατούμε να δούμε ότι με αυτό τον τρόπο αποξενωνόμαστε από τον ίδιο μας τον εαυτό απ’ την ίδια μας την φύση. Γινόμαστε όντα αφύσικα.

Όσο ποιο μεγάλη είναι η προσκόλληση στο εγώ μας τόσο πιο πολύ χάνουμε τον εαυτό μας.

Τα κλειδιά της ειρήνης τα ψάχνουν παντού οι άνθρωποι και δεν βλέπουν πως τα 'χει η αγάπη περασμένα στην ζώνη της.

Η αγάπη είναι ένας ψυχικός δεσμός συμπάθειας στοργής και αφοσίωσης με ανιδιοτελή χαρακτήρα.

Μπορεί να διατηρηθεί χωρίς αμοιβαιότητα και να αγκαλιάζει τους πάντες. Κι αυτό γιατί η αγάπη είναι ένα υπαρξιακό γεγονός, ένα βαθύ συναίσθημα με απέραντη δύναμη και τρυφερότητα. Αποτέλεσμα αυτού συναισθήματος είναι να αναβλύζει από την ψυχή του ανθρώπου ένα αίσθημα ευφορίας και ασφάλειας, αλλά και να κομίζει ένα νόημα στην ζωή του ανθρώπου.

Η αγάπη αρχίζει με μια καλημέρα ,με μια χειραψία, με ένα ζεστό βλέμμα, με ένα χαμόγελο με μια γλυκιά κουβέντα στο ξεκίνημα της κάθε μας ημέρας, δημιουργώντας με τις εκρήξεις της σύμπαντα αγάπης και ανθρωπιάς που κάνουν τον βίο του ανθρώπου βιωτό.

Στην αγάπη όποιος αγαπάει αληθινά και σωστά ψυχολογεί και σέβεται τον άλλο και ακόμα πιο πολύ τον βοηθάει να εξελιχτεί σύμφωνα με την δική του φύση.

Το άνθος της αγάπης πολλές φορές οι άνθρωποι το μετατρέπουν σε σαρκοβόρο άνθος που εγκλωβίζουν τον πλησίον, τον αγαπημένο και τον απομυζούν. Ιδιωτικοποιούνται την ψυχή του στο όνομα της αγάπης.

Κανείς δεν έχει αυτό το δικαίωμα. Αυτοί που ξέρουν να αγαπούν αληθινά , δεν θέλουν να εξουσιάζουν, αλλά μελετούν και ψυχολογούν με προσοχή τον άλλο περικλείοντας τον με το ενδιαφέρον τους, ώστε να τον βοηθήσουν αν χρειαστεί και πάντα με στοργή και τρυφερότητα.

Γιατί η αγάπη είναι Ευγένεια Ψυχής. Η αγάπη είναι μια σύμμειξη με τον άλλο όπου ο καθένας διατηρεί ακέραιη και ανόθευτη την ατομικότητα του. Μια αγάπη που το άτομο δεν βλέπει το αγαπημένο πρόσωπο σαν προέκταση του εαυτού του. Παρόλο που είσαι το μισό κομμάτι μιας σχέσης πρέπει να παραμένεις ολόκληρος σαν άτομο, πέρα από την σχέση.

Εμφύσημα πνοής , που αντί να εξαντλεί, να ενδυναμώνει το ενιαίο του αισθήματος της αγάπης μας, να το τονώνει και να το αναπαράγει, να το εξελίσσει και να εξελίσσει και εμάς μαζί . Η αγάπη να μην στέκεται εμπόδιο, απομονώνοντας μας από τον κόσμο.

Γιατί αυτή η ανεδαφική φυγή από τους ανθρώπους όταν διαιωνίζεται και γίνεται τρόπος ζωής, ακόμη και όταν ξεκινάει ως αγάπη, δεν έχει μέλλον. Η αγάπη είναι μια φωτιά που τροφοδοτείται, όχι μόνον από τον άλλο, αλλά και από τους άλλους.

Η τέχνη της αγάπης είναι πίσω από την κουρτίνα της ζωής.

Αυτή που αδυνατούν να επιλέξουν οι άνθρωποι. Αυτή που είναι εμπρός στα μάτια τους και πεισματικά την αγνοούν. εμπρός τους είναι και αυτοί ψάχνουν. Το πιό εύκολο και απλό το κάνουν να φαντάζει δύσκολο και ανυπέρβλητο, αδύνατο. Κάνουν την αγάπη ανύπαρκτη στην ζωή τους.

Γίνονται ανέραστοι και ανίκανοι ευνουχίζοντας την ίδια τους την ύπαρξη. Στερούν από τον εαυτό τους την ευτυχία. Ψάχνουν παντού εκτός από εκεί που πρέπει..

Μα είναι τόσο απλό. Μην χάνεστε μέσα σε λόγια και σκέψεις, σε πολύπαθες αναζητήσεις, μάταια δεν θα το βρείτε. Ο δρόμος που οδηγεί σε αυτό είναι ένας. Αυτός που φέρνει την ζωή, και ο τρόπος για να το βρεις είναι πάλι ένας και μοναδικός.

Θέλεις να στον πω; Σιώπα και άκου την ζωή, άκου τον χτύπο που ηχεί ρυθμικά. Άκου.

Άκουσες; πίσω από αυτή την κουρτίνα κρύβονται όλα τα φανερά μυστικά. Είναι τόσο απλό και όμορφο .
Ο χτύπος της καρδιάς σου είναι. Μάθε να τον ακούς, ζήσε την μελωδία χόρεψε στον ρυθμό του. Ζήσε σου λέει. Αλλά δεν έχει λόγια να στο πει . Πρέπει να μάθεις να μιλάς την γλώσσα του.

Ανθρωπιά λέγεται. Και την μιλούν οι άνθρωποι .
Αυτοί που έμαθαν απ’ την ζωή να την ακούν.

Φαντάζεσαι ν’ αγαπήσεις κάποιον που θα φοβάται μη σε χάσει;

Δεν είναι παραμυθένιες οι αγάπες ούτε χρειάζεται να είναι. Έχουν τα ζόρια τους, έχουν το δράμα τους, έχουν τις αγωνίες τους. Και δεν είναι παραμυθένιες για ακόμα έναν απλούστερο λόγο· αφορούν πάντα δύο ξεχωριστές, αληθινές και κατ’ επέκταση ατελείς προσωπικότητες οι οποίες παλεύουν να βρουν μια κοινή συνισταμένη μέσα απ’ τα εκατοντάδες ψεγάδια τους, επειδή απλά γουστάρονται σε τόσο σπαρακτικό βαθμό που αποφάσισαν να συμβαδίσουν, η γη να γυρίσει ανάποδα.

Φαντάσου λοιπόν πως έρχεται στη ζωή σου ένας τέτοιος άνθρωπος· ένας άνθρωπος που θα κάνει πέρα τις αμφιβολίες σου, που θα τσαλακώσει τον κυνισμό σου, που θα σου δείξει τι πάει να πει ένταση, που θα σε κοιτάζει λες και δεν υπάρχει άλλος κανείς στον χώρο. Πες λοιπόν πως το ίδιο παθαίνεις κι εσύ μαζί του· μην ξεφυσάς με αγανάκτηση και μη μου λες εμένα «ναι, καλά», συμβαίνει, σπάνια μεν, αλλά συμβαίνει. Φαντάσου λοιπόν να ερωτευτείς έναν τέτοιον άνθρωπο.

Έναν άνθρωπο που για χάρη του η μισή σου ψυχή θα καίγεται απ’ την ένταση κι η άλλη μισή θα γαληνεύει απλά και μόνο στο άκουσμα της φωνής του. Κάποιον που θα κάνει την καθημερινότητά σου καλύτερη από αυτά που έβλεπες στις ταινίες, που θα σε κάνει να λουστείς όσα κορόιδευες, που θα σε κακομαθαίνει· όχι απαραίτητα με δώρα, ούτε με μεγάλες χειρονομίες, μα με φιλιά-έκπληξη στη μέση του δρόμου, με αγκαλιές τόσο σφιχτές που πονάνε, με μεταμεσονύχτιες βόλτες με το αυτοκίνητο κι άκυρα μηνύματα στη διάρκεια της μέρας.

Σκέψου οι φράσεις «Έφαγες;», «Ήθελα να είσαι το πρώτο άτομο που θα το πω», «Το κανόνισα εγώ, μην ανησυχείς» και «Ποιος σε πείραξε να τον διαλύσω;» να είναι σε σχεδόν ημερήσια διάταξη. Να μαλώνετε, να βρίζεστε, να ορκίζεστε πως θα σκοτώσετε ο ένας τον άλλον κι όταν περνάει λίγο η ώρα, ο θυμός σας να φεύγει όσο γρήγορα ήρθε. Να μη φοβάται να παραδεχτεί πως του λείπεις, πως χωρίς εσένα η ζωή του είναι κάπως ηλίθια, έναν άνθρωπο που δε θα φοβόταν να χάσει τα πάντα χίλιες φορές αρκεί να έχει εσένα.

Φαντάσου να βρεις έναν άνθρωπο που δε θα θεωρεί πως αγαπάς πολύ, πως νοιάζεσαι πολύ, πως τον χρειάζεσαι πολύ, που δε θα σου επιβάλει να νιώθεις με μέτρο καθώς οι ώμοι του θα είναι αρκετά δυνατοί για να σηκώνουν αυτό το «πολύ» σου. Να είσαι με έναν άνθρωπο με χίλιες αδυναμίες που θα θέλει να στέκεται δυνατός μπροστά σου απλά και μόνο για να μη φοβάσαι εσύ, επειδή θα θέλει να τον λογίζεις για ήρωα κι ας ξέρει πως για σένα λίγη σημασία έχει αν είναι ή δεν είναι στην τελική.

Κάποιον που όταν παρεκτρέπεσαι θα σου λέει να σκάσεις και θα σε φιλάει τόσο που δε θα μπορείς να πάρεις ανάσα, που θα μυρίζει τα ρούχα σου όταν του λείπεις, που θα σε θέλει (σχεδόν) το ίδιο τις ημέρες που δεν έχεις πλάκα, που έχεις δουλέψει δεκάωρο, κάποιον που θα είσαι η προτεραιότητά του σε έναν κόσμο γεμάτο υποχρεώσεις. Φαντάσου να αγαπήσεις έναν άνθρωπο που θα βγαίνει με τις παρέες του, θα περνάει καλά, θα περνάς κι εσύ καλά μακριά του, αλλά η βραδιά και για τους δύο σας θα κλείνει σωστά μόνο όταν σας βρίσκει στο ίδιο κρεβάτι, να μυρίζετε καπνίλα, ποτό κι ο ένας το άρωμα του άλλου αγκαλιασμένοι.

Σκέψου λίγο να έχεις στη ζωή σου κάποιον που θα σε διεκδικεί, που θα σε ζηλεύει, που θα σε κάνει να νιώθεις ασφάλεια μα θα σου τσιτώνει ταυτόχρονα τα νεύρα, που θα γουστάρει να σε γουστάρουν, αλλά θα υπογραμμίζει διακριτικά την παρουσία του επειδή ο κόσμος θα πρέπει να ξέρει πως είσαι η αποπνικτικά ολόδική του ευτυχία. Κάποιον που δε θα σου θυμώνει όταν είσαι λίγο παραπάνω ο εαυτός σου απ’ όσο αρμόζει στην περίσταση, μα θα κάνει ένα βήμα πίσω και θα χαμογελάει καμαρώνοντας για τη γοητευτική παράνοια που του κλήρωσε η ζωή να ερωτευτεί.

Δεν είναι επιστημονική φαντασία η ευτυχία κι όπως είδες κανένας δε μίλησε για μαγικά χαλιά κι αψεγάδιαστα εγώ, παρά μόνο για χρόνο, αφοσίωση κι επαφή. Εσύ μην πέσεις στην παγίδα που έχει στήσει στους απανταχού ρομαντικούς ο κυνισμός του κόσμου και να θυμάσαι πως οι άνθρωποι που λένε πως το «μαζί» είναι ουτοπία είναι οι ίδιοι, μίζεροι άνθρωποι που χαίρονται με ξένες δυστυχίες επειδή νιώθουν να αντισταθμίζουν τη δική τους κενή ψυχή. Εσύ μη γίνεις σαν αυτούς για να περνιέσαι για φυσιολογικός. Δεν είναι κακό να ονειρεύεσαι, κακό είναι να συμβιβάζεσαι με κάτι λιγότερο από αυτό που πιστεύεις πως αξίζεις επειδή φοβάσαι να κυνηγήσεις όσα προστάζει η ψυχή σου.

Εσύ να πιστεύεις λοιπόν· να πιστεύεις πως δεν είναι πολυτέλεια οι αγκαλιές που σε κάνουν να χάνεσαι, πως δεν είναι ηλίθιο να θεωρείς πως όλα τα καλά του κόσμου δεν πιάνουν μία μπροστά στην πληρότητα που μπορεί να σου χαρίσει ένας άνθρωπος με το θεωρητικό του τίποτα και μη νιώσεις στιγμή πως δεν έχεις δικαίωμα να απαιτείς να φέρεις την πραγματικότητα στα μέτρα σου επειδή κάποιοι άλλοι έραψαν τις ψυχές τους στα δικά της. Επειδή αυτός ο άνθρωπος είναι κάπου εκεί έξω, κι ίσως πιστεύει το ίδιο με σένα· πως είναι τρελός που νομίζει πως θα γνωρίσει έναν άνθρωπο που θα φοβάται μη τον χάσει, έναν άνθρωπο όπως εσύ.

Κανείς μπορεί να παρατηρήσει τον εαυτό του μόνο μέσα στις σχέσεις

Γιατί δεν αλλάζουμε; Ίσως ν’ αλλάζουμε λιγάκι, εδώ κι εκεί, κομμάτι κομμάτι, γιατί όμως δεν αλλάζουμε ριζικά όλο τον τρόπο συμπεριφοράς μας, τον τρόπο ζωής μας, την καθημερινή μας φύση; Τεχνολογικά, ο κόσμος γύρω μας προχωράει μ’ εκπληκτική ταχύτητα, ενώ εσωτερικά παραμένουμε λίγο πολύ ίδιοι όπως είμαστε για αιώνες κι αιώνες. Έτσι όπως είμαστε πιασμένοι σ’ αυτή την παγίδα -και είναι μια φοβερή παγίδα- αναρωτιέται κανείς γιατί δεν τη σπάζουμε, γιατί παραμένουμε νωθροί κι ανόητοι, άδειοι, στενόμυαλοι, επιπόλαιοι και λίγο-πολύ βλάκες. Μήπως επειδή δεν ξέρουμε τον εαυτό μας; Αφήνοντας καταμέρος τις ιδέες των διάφορων ειδικών, με τις ιδιαίτερες απόψεις και τα δόγματά τους, βλέπουμε ότι ποτέ δεν έχουμε ερευνήσει πραγματικά τον εαυτό μας, ποτέ δεν εμβαθύναμε στον εαυτό μας για ν’ ανακαλύψουμε τι είμαστε πραγματικά. Αυτός είναι ο λόγος που δεν αλλάζουμε; ‘Η μήπως φταίει τ’ ότι δεν έχουμε την αναγκαία ενέργεια; ‘Η επειδή βαριόμαστε -όχι μόνο τον εαυτό μας αλλά και τον κόσμο, έναν κόσμο που έχει πολύ λίγα να προσφέρει εκτός από αυτοκίνητα, μεγαλύτερα δωμάτια μπάνιο κι όλα τ’ άλλα; Βαριόμαστε λοιπόν εξωτερικά και πιθανότατα βαριόμαστε και τους εαυτούς μας, γιατί είμαστε πιασμένοι σ’ αυτή την παγίδα και δεν ξέρουμε πώς να βγούμε απ’ αυτήν. Φαίνεται επίσης ότι είμαστε φοβερά τεμπέληδες. Ένας λόγος παραπάνω που, γνωρίζοντας τον εαυτό μας, δεν πρόκειται ν’ αποκτήσουμε τελικά κανένα κέρδος, καμιά ανταμοιβή, και οι πιο πολλοί από μας είμαστε διαμορφωμένοι με το κίνητρο του κέρδους.

Αυτοί λοιπόν μπορεί να είναι μερικοί από τους λόγους που δεν αλλάζουμε. Γνωρίζουμε ποια είναι η παγίδα, γνωρίζουμε τι είναι η ζωή κι όμως, εξακολουθούμε να σερνόμαστε μονότονα ναι κουρασμένα μέχρι να πεθάνουμε. Αυτή φαίνεται να ‘ναι η μοίρα μας. Κι όμως, είναι άραγε τόσο δύσκολο να ερευνήσουμε πολύ βαθιά τους εαυτούς μας και να μεταμορφωθούμε; Αναρωτιέμαι αν έχει ποτέ κανείς κοιτάξει τον εαυτό του, αν τον έχει ποτέ γνωρίσει. Από τούς αρχαίους χρόνους το λένε και το ξαναλένε: «Γνώθι σαυτόν». Το έθεσαν ως αξίωμα, οι αρχαίοι Έλληνες και το ίδιο επιχειρούν να πουν και οι σύγχρονοι φιλόσοφοι, αν και κάπως πιο μπερδεμένα εξαιτίας της ειδικής ορολογίας τους και των θεωριών τους.

Μπορεί κανείς να γνωρίσει τον εαυτό του, όχι μόνο στο συνειδητό επίπεδο, αλλά και στα βαθύτερα, κρυφά επίπεδα του νου; Χωρίς να γνωρίζει κανείς τον εαυτό τον σίγουρα, δεν έχει βάσεις για μια πραγματική, σοβαρή δράση, δεν έχει τα θεμέλια για να χτίσει γερά. Αν δεν γνωρίζεις τον εαυτό σου, ζεις μια επιπόλαιη ζωή. Μπορεί να είσαι πολύ έξυπνος, μπορεί να γνωρίζεις όλα τα βιβλία του κόσμου και να μπορείς να παραθέτεις αποσπάσματα, αλλά αν δεν γνωρίζεις τον εαυτό σου πώς είναι δυνατό να πας πέρα από το επιφανειακό; Είναι δυνατό να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του με τέτοια πληρότητα ώστε αυτή ακριβώς η παρατήρησή του σαν σύνολο, να είναι απελευθέρωση απ’ αυτόν;

Μπορούμε να ερευνήσουμε τον εαυτό μας χωρίς κανένα φόβο ή προκατάληψη, χωρίς καμιά φόρμουλα ή συμπέρασμα, ώστε να βρούμε τι είμαστε; Αυτή η έρευνα απαιτεί ελευθερία. Δεν είναι δυνατό να ερευνήσεις τον εαυτό σου ή το σύμπαν που είμαστε μέρος του, αν δεν υπάρχει ελευθερία -ελευθερία από υποθέσεις, θεωρίες και συμπεράσματα, ελευθερία από τεχνάσματα. Επιπλέον, για να ερευνήσεις χρειάζεσαι έναν κοφτερό νου, ένα νου που να ‘ναι ευαίσθητος. Αλλά ο νους δεν μπορεί να είναι ευαίσθητος, αν υπάρχει οποιαδήποτε μορφή πονηριάς, που του στερεί την ικανότητα να ερευνήσει όλη τη δομή του εαυτού του. Ας προχωρήσουμε λοιπόν σ’ αυτό το ζήτημα μαζί, όχι μόνο μέσα από λεκτική επικοινωνία αλλά και μη λεκτικά, πράγμα που είναι πιο συναρπαστικό και που απαιτεί πολύ περισσότερη ενέργεια προσοχής. ‘Όταν είσαι ελεύθερος να ερευνήσεις, έχεις την ενέργεια. Δεν έχει κανείς την ενέργεια, το κίνητρο, την απαραίτητη ένταση, όταν έχει κιόλας καταλήξει σ’ ένα συμπέρασμα, σε μια φόρμουλα. Λοιπόν, μπορούμε προς το παρόν να παραμερίσουμε όλες τις φόρμουλες που έχουμε, τα συμπεράσματά μας και τις προκαταλήψεις σχετικά με τον εαυτό μας -τι είμαστε, τι θα ‘πρεπε να είμαστε, τι δεν θα ‘πρεπε να είμαστε, κ.ο.κ.- να παραμερίσουμε όλα αυτά και να παρατηρήσουμε πραγματικά;

Κανείς μπορεί να παρατηρήσει τον εαυτό του μόνο μέσα στις σχέσεις. Δεν έχουμε άλλο μέσο παρατήρησης του εαυτού μας, γιατί (εκτός από εκείνους που είναι ολότελα νευρωτικοί) δεν είμαστε απομονωμένα ανθρώπινα όντα -αντίθετα, σχετιζόμαστε με όλα όσα μας αφορούν. Και από τις σχέσεις, μέσα από την παρατήρηση των αντιδράσεών του, των σκέψεων και των κινήτρων του, μπορεί κανείς να παρατηρήσει χωρίς λόγια αυτό που είναι.

Έχουμε όμως ένα πραγματικό πρόβλημα: πως να παρατηρούμε -όχι σαν ένας εξωτερικός παρατηρητής που έχει κιόλας καταλήξει σε ορισμένα συμπεράσματα σχετικά με τον εαυτό του, αλλά πώς να παρατηρούμε απλά. Να έχουμε επίγνωση χωρίς εκλογή, χωρίς κατευθυντήρια γραμμή, χωρίς ν’ αποφασίζουμε τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουμε: απλώς να παρατηρούμε αυτό που συμβαίνει πραγματικά. Για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να υπάρχει ελευθερία από κάθε μορφή συμπεράσματος και δέσμευσης. Για να παρατηρήσουμε λοιπόν χωρίς λόγια, για να παρατηρήσουμε χωρίς το εμπόδιο ενός εξωτερικού παρατηρητή που κοιτάζει προς τα μέσα, πρέπει να υπάρχει ελευθερία από κάθε φόβο κι από κάθε αίσθηση σωφρονισμού.

Όταν έχει κανείς παραμερίσει το συμπέρασμα, τη φόρμουλα, το φόβο και κάθε επιθυμία να είναι άλλος απ’ αυτό που είναι, τότε τι υπάρχει; Αυτό που είμαστε είναι μια σειρά από συμπεράσματα. Αυτό που είμαστε στην πραγματικότητα είναι μια σειρά εμπειριών που βασίζονται στην ευχαρίστηση και τον πόνο, στις μνήμες, στο παρελθόν. Είμαστε το παρελθόν. Δεν υπάρχει τίποτα το καινούργιο σε μας. ‘Όταν λοιπόν παρατηρεί κανείς τον εαυτό του ελεύθερα -και για να είναι ελεύθερος πρέπει να παραμερίσει όλα αυτά τα πράγματα- τι είναι πραγματικά; Αναρωτιέμαι αν έχετε ποτέ κάνει αυτή την ερώτηση στον εαυτό σας… Ποια είναι η σχέση μας μ’ όλη αυτή την ιστορία που λέγεται ζωή; Και τι είναι η ζωή έτσι όπως είναι; Φυσικά, μπορεί κανείς να δει στοιχειωδώς τι είναι στην πραγματικότητα: μια ατέλειωτη πάλη, ένα πεδίο μάχης που τ’ ονομάζουμε ζωή, μια σύγκρουση -όχι μόνο με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας- πόνος, παροδικές στιγμές μεγάλης χαράς, φόβος, απελπισία και μια σειρά απογοητεύσεων· αντιφάσεις μέσα μας, τόσο στο συνειδητό όσο και στα βαθύτερα στρώματα· μια κατάσταση όπου δεν υπάρχουν σχέσεις· μεγάλη θλίψη -που γενικά είναι αυτολύπηση- μοναξιά και πλήξη. Αυτή είναι η ζωή μας όπως είναι πραγματικά. Πηγαίνετε στο γραφείο σαράντα ολόκληρα χρόνια… ξέρετε, κι είστε τόσο περήφανος για όλα αυτά, επιθετικός, ανταγωνιστικός, βάρβαρος. Αυτή είναι η ζωή μας κι αυτό ονομάζουμε ζωή. Και δεν ξέρουμε πώς να τ’ αλλάξουμε.

Βλέποντας λοιπόν όλα αυτά, βλέποντας πόσο παράλογα είναι, γιατί δεν αλλάζουμε; Αναρωτιέμαι αν κανείς το βλέπει αυτό πραγματικά, αν βλέπει τη ζωή μας όπως είναι πραγματικά ή αν τη βλέπει λεκτικά και μόνο -κι εδώ πρέπει ν’ αντιληφθούμε ότι η περιγραφή, η εξήγηση δεν είναι ποτέ αυτά που περιγράφεται ή εξηγείται. Γνωρίζοντάς τα όλ’ αυτά, βλέποντας αυτή την τεράστια σύγχυση, αθλιότητα, αυτό το βάσανο, γιατί το αποδεχόμαστε, γιατί δεν το ξεφορτωνόμαστε; Μήπως ψάχνουμε να μας βοηθήσει κάποιος άλλος; Υπήρξαν δάσκαλοι, γκουρού, σωτήρες -ω! αναρίθμητοι- αλλά εξακολουθούμε να βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο. Έτσι χάνει κανείς ή έχασε την πίστη του γι’ αυτούς. Κι ελπίζω να την έχετε χάσει. Αυτό δε σημαίνει πως γίνεται κανείς κυνικός, πικρόχολος και σκληρός. Σημαίνει ότι βλέπει το πραγματικό γεγονός, πως εσωτερικά κανείς δεν μπορεί να μας βοηθήσει. Αναγνωρίζοντας όλα αυτά, την πραγματικότητα της ζωής όπως τη ζούμε καθημερινά, το μαρτύριο και τη βασανιστική αθλιότητα της, γιατί δεν αφοσιώνεται κανείς ολοκληρωτικά στην κατανόηση και το ξεπέρασμά της; Σε τι χρησιμεύει η παιδεία αν δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό; Τι κι αν γίνετε διδάκτορες Φιλοσοφίας ή ό,τι άλλο, αν όλα αυτά δεν αλλάξουν θεμελιακά;

Πρέπει τώρα να ρωτήσουμε ποια είναι η φύση της ενέργειας που χρειάζεται για να βγούμε απ’ αυτή την παγίδα, απ’ αυτόν το φαύλο κύκλο στον οποίο έχουμε πιαστεί. Τι παρέχει την αναγκαία ώθηση; Προφανώς δεν μπορεί να είναι λεκτική ούτε να πηγάζει από τους ισχυρισμούς ή τα συμπεράσματα κάποιου άλλου. Η φύση αυτής της ενέργειας είναι ελευθερία, η απαίτηση να είναι κανείς ελεύθερος. Λέγοντας ελευθερία δεν εννοούμε το να κάνετε ό,τι σας αρέσει, ελευθεριότητα, εξέγερση, απείθαρχη δραστηριότητα, κ.λ.π. Η ελευθερία δεν είναι έλλειψη πειθαρχίας: αντίθετα η ελευθερία απαιτεί μεγάλη πειθαρχία. Παρακαλώ σημειώστε εδώ ότι ενώ για τον περισσότερο κόσμο η λέξη «πειθαρχία» είναι μια άσχημη λέξη, στην πραγματικότητα σημαίνει «μάθηση». Αυτή είναι η ετυμολογική σημασία της λέξης: μάθηση, όχι συμμόρφωση, όχι μίμηση αλλά μάθηση, όχι υπακοή αλλά ανακάλυψη. Η ίδια η μάθηση ή η ανακάλυψη φέρνει τη δική της πειθαρχία. Συνεπώς η πειθαρχία, που είναι μάθηση, είναι μια σταθερή κίνηση και όχι συμμόρφωση σε κάποιο υπόδειγμα. Όταν κανείς το καταλάβει αυτό -όχι λεκτικά αλλά πραγματικά, όταν δείτε την αλήθεια του, όταν τη νιώσετε ως το μεδούλι σας- τότε θα έχετε την ενέργεια για να ξεπεράσετε αυτή τη διαμόρφωση του φόβου, αυτό το άγχος, αυτές τις οδυνηρές λύπες.

Υπάρχει και κάτι άλλο που πρέπει να γνωρίζεις αλλά δεν σου είπε ποτέ κανένας

Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο που πρέπει να γνωρίζεις πέρα από το γεγονός ότι η ευτυχία είναι καθημερινή.

Το δεύτερο πιο σημαντικό που πρέπει να γνωρίζεις είναι ότι:

ΜΕΣΑ ΣΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΔΥΟ

Αν νομίζεις πως είσαι ένας μόνο άνθρωπος, κάνεις μεγάλο λάθος.

Είστε ο έσω και ο έξω – δύο.

Δε μιλώ για διπολικότητα, εννοώ ότι μοιράζεσαι το σώμα σου με μιαν άλλη ενέργεια.

Κι αυτό συμβαίνει επειδή εντός σου υπάρχει ο άλλος, μέσα στον οργανισμό σου κατοικεί το άλλο σου εγώ.

Όμως δε μιλώ για δύο πρόσωπα ή για δύο προσωπικότητες.

Μιλώ για δύο ψυχές, για δύο τρόπους να αισθάνεσαι, να επιθυμείς, να αγωνίζεσαι και να αγαπάς.

Αυτός ο έσω δεν παύει να είναι το παιδί μέσα σου. Κάποια πλευρά του δε μεγάλωσε ποτέ και, άμα δε συζητάς καθημερινά με τον άλλο που κατοικεί μέσα σου, θα συνοφρυώνεσαι στον δρόμο.

Θα έχεις πάντα κακή διάθεση.

Πρέπει να επικοινωνείς με τον έσω σου. Κι όταν το κάνεις, κάν’ το

ΜΕΓΑΛΟΦΩΝΑ!

Κι ακριβώς τότε όλα γίνονται καλύτερα.

Σου δίνω τον λόγο μου ότι όλα αλλάζουν, γιατί και ο έσω σου έχει:

1. ΦΟΒΟΥΣ
2. ΑΜΦΙΒΟΛΙΕΣ
3. ΕΠΙΘΥΜΙΕΣ
4. ΣΥΜΠΛΕΓMATA
5. ΟΝΕΙΡΑ

Και ο έξω μπορεί να σε ηρεμήσει. Αν έχει και ο έξω αμφιβολίες και φόβους, ο έσω θα μπορέσει επίσης να σε βοηθήσει.

Από παιδιά μάς απαγορεύουν να μιλάμε μόνοι μας, ωστόσο… τι άλλο είναι οι φανταστικοί φίλοι αν όχι

Ο ΕΣΩ ΦΙΛΟΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕΣΑ ΜΑΣ;

Μια πλευρά του εσωτερικού αυτού παιδιού δε μεγαλώνει, κατοικεί μέσα σου για πάντα και πρέπει να έχει φωνή και ψήφο στη ζωή σου και στον κόσμο σου.

Το ότι είστε δύο σημαίνει ότι δε νιώθεις ποτέ πια μόνος, ότι έχεις πάντα συντροφιά.

Αυτή είναι η βάση για να είσαι ευτυχισμένος κάθε μέρα.

Γι’ αυτό, κάθε μέρα όταν ξυπνάς, να μη λες:

ΖΩ

αλλά

ZOYME

Και για τι πράγματα μιλάς με τον άλλο;

Για όλα.

Για όλα όσα σε απασχολούν.

Για όλα όσα δεν καταλαβαίνεις.

Για όλα όσα σε φοβίζουν.

ΓΙΑ ΟΛΑ!!!

Στο σημείο αυτό θα έχεις αρχίσει να αντιλαμβάνεσαι ότι ο κόσμος είναι εξαρχής κακοσχεδιασμένος, από τους ανθρώπους

Αυτά τα πράγματα δε σου τα έμαθε κανένας.

Τι συμβαίνει; Γιατί κανείς δε μιλά γι’ αυτά;

Απλώς γιατί εκείνοι που σχεδίασαν τους κανόνες του κόσμου είναι

ΑΝΤΙΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΨΕΥΤΕΣ

ΤΙΠΟΤΑ ΑΠ΄ ΟΣΑ ΝΟΜΙΖΕΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΟΥ ΤΑ ΕΜΑΘΑΝ ΩΣ ΤΕΤΟΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ.

Γι’ αυτό πρέπει να φτιάξεις τον δικό σου κόσμο.

Ο κόσμος γεννιέται σε πρώτη φάση από σένα και τον εαυτό σου. Με τις δύο αυτές φωνές πρέπει να φτιάξεις τα «φτάνει πια» αυτού του κόσμου.

Ιδού τα «φτάνει πια» που έφτιαξα μαζί με τον εαυτό μου…

Φτάνει πια να λες δικαιολογίες.

Φτάνει πια να βασανίζεσαι με το τι σκέφτονται οι άλλοι.

Φτάνει πια να φέρεσαι στους άλλους διαφορετικά· κανένας δεν είν’ ανώτερος από κανέναν.

Φτάνει πια να παίζεις με κανόνες που δεν έφτιαξες και δεν καταλαβαίνεις.

Φτάνει πια το τρέξιμο, η βιασύνη· το παρόν είναι εκεί όπου βρίσκεσαι αυτήν ακριβώς τη στιγμή.

Φτάνει πια η φιλοδοξία να είσαι ο καλύτερος.

Φτάνει πια η τυραννία των αδύναμων.

Φτάνει, φτάνει, φτάνει!

Σταμάτης Κριμιζής: Μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ αν είμαστε μόνοι στο σύμπαν

Ο κορυφαίος αστροφυσικός Σταμάτης Κριμιζής, κατά τη διάρκεια συνέντευξής του, μίλησε για τα πρώτα ανθρώπινα πληρώματα στον Άρη, τις πιθανές αναπάντεχες ανακαλύψεις του τηλεσκοπίου «James Webb», τη ΝΑSA και την Ελλάδα.

Ο Σταμάτης Κριμιζής αποκαλύπτει γιατί αρνήθηκε να αναλάβει τη διοίκηση της NASA όταν του έγινε πρόταση επί προεδρίας του Μπιλ Κλίντον και εκτιμά ότι μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ αν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν. Χαρακτηρίζει δε όνειρο θερινή νυκτός το ενδεχόμενο εποικισμού του Άρη.

Σε απόσταση περίπου 22,5 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον πλανήτη Γη, τα διαστημικά σκάφη «Voyager 1» και «Voyager 2» της NASA συνεχίζουν το μακρύ ταξίδι εξερεύνησης του Γαλαξία, που ξεκίνησαν πριν από δεκάδες χρόνια, με ταχύτητα 62.000 χιλιομέτρων την ώρα.

Στον κάποτε «ομφαλό της Γης» πάλι, στους ηλιόλουστους Δελφούς, ο κορυφαίος Έλληνας αστροφυσικός Σταμάτης Κριμιζής, μέλος της ομάδας που έφτιαξε τα όργανα για τα δύο σκάφη, μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για το δέος που αισθάνεται, κάθε φορά που κοιτάζει τον έναστρο ουρανό.

«Δέος, διότι καταλαβαίνω πόσο ελάχιστη είναι η γνώση μου, παρά τα τόσα χρόνια εξερεύνησης», λέει χαρακτηριστικά ο Χιώτης στην καταγωγή επιστήμονας, που μέσα από τα έργα της διανοίας του έχει «αγγίξει» πλανήτες, δορυφόρους, αστεροειδείς και μακρινές «γωνίες» του Διαστήματος: τη Σελήνη, τον Άρη, την Αφροδίτη, τον Δία, τον Κρόνο, τον Ουρανό, τον Ποσειδώνα και τον Ερμή, τον Πλούτωνα, τη Ζώνη Κάιπερ, τον αστεροειδή Έρωτα και πλέον την ίδια τη στενή «γειτονιά» του Ήλιου.

Στη συζήτηση με το ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο κύριος ερευνητής της NASA Σταμάτης Κριμιζής, επίτιμος διευθυντής του Τµήµατος Διαστηµικής στο Εργαστήριο Εφαρµοσµένης Φυσικής του Πανεπιστηµίου Johns Hopkins, εκτιμά ότι ο εποικισμός του Άρη είναι όνειρο θερινής νυκτός.

Ωστόσο, μια αρχική εξερεύνηση του «κόκκινου πλανήτη» από διαστημόπλοια με ανθρώπινα πληρώματα πιθανότατα θα συμβεί πριν από το τέλος της δεκαετίας του 2030. Επισημαίνει ότι το επόμενο μεγάλο άλμα της ανθρωπότητας στην εξερεύνηση του Διαστήματος θα γίνει με το τηλεσκόπιο «James Webb», που ουδείς γνωρίζει ακόμα τι θα αποκαλύψει, αλλά «το μόνο βέβαιο είναι πως θα πρόκειται για αναπάντεχα φαινόμενα, που θα αναγκάσουν τους επιστήμονες να “ξύνουν το κεφάλι τους”».

Προσθέτει ότι, σε μια εποχή που ο ιδιωτικός τομέας αποκτά πρόσβαση στο Διάστημα, η «ρυμούλκηση» προς τη Γη ενός αστεροειδούς με μεγάλη ποσότητα εκμεταλλεύσιμων ορυκτών είναι ένα εγχείρημα που δεν θα αργήσει πολύ, ενώ μοιράζεται τον φόβο του ότι «ποτέ δεν θα μάθουμε την απάντηση στο ερώτημα αν είμαστε ο μοναδικός τεχνολογικά προηγμένος πολιτισμός στο Σύμπαν που μπορούμε να παρατηρήσουμε».

Εξηγεί γιατί απέρριψε την πρόταση που του έγινε επί Προεδρίας Κλίντον, να αναλάβει τη διοίκηση της NASA. Ο λόγος; Να παραμείνει αφοσιωμένος στην έρευνα και τη χαρά της εξερεύνησης του Διαστήματος:

«Ισχύει ότι μου προτάθηκε, αλλά δεν μπορώ να το αποδείξω γραπτώς. Σε τέτοιες περιπτώσεις γίνονται προφορικές βολιδοσκοπήσεις για το αν κάποιος θα δεχθεί -και αυτό έγινε επί Προεδρίας Κλίντον. Δεν δέχθηκα γιατί προτιμούσα την επιστημονική έρευνα από την ολική απασχόληση με τη διοίκηση.

Πώς να συγκρίνω το κυνήγι για την έξοδο από το Ηλιακό σύστημα με τα δύο Voyager με καταθέσεις σε επιτροπές της Βουλής και της Γερουσίας για τον προϋπολογισμό της NASA, τον αριθμό του προσωπικού, τις κτηριακές ανάγκες των ερευνητικών Κέντρων στις διάφορες πολιτείες, κλπ; Ήμουν βέβαιος ότι άλλοι θα ήταν πολύ καταλληλότεροι από εμένα σ’ αυτά τα θέματα» λέει χαρακτηριστικά.

Ο Σταμάτης Κριμιζής, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών κι ομιλητής πρόσφατα στο 7ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, μιλάει ακόμα στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ-ΜΠΕ) για την κομψότητα, την οικονομία και τη δομή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, το τεχνικό μεγαλείο της Ακρόπολης των Αθηνών, τις αγωνίες των επιστημόνων που συμμετέχουν σε πανάκριβες διαστημικές αποστολές, αλλά και για τον κομβικό ρόλο, που διαδραμάτισε στη ζωή του η συμβουλή που του έδωσε στα νεανικά του χρόνια ο κορυφαίος φυσικός Τζέιμς Βαν Άλεν: «Πρέπει να δώσεις στον εαυτό σου την ευκαιρία να σταθεί τυχερός».

Ποιο είναι το επόμενο μεγάλο άλμα στην εξερεύνηση του Διαστήματος και τι δεν μας έχει εξομολογηθεί ακόμα το Big Bang;

«Όταν μιλάμε για εξερεύνηση του Διαστήματος συνήθως εννοούμε επιτόπου επισκέψεις με διαστημόπλοια. Είμαστε όμως περιορισμένοι στο ηλιακό μας σύστημα, διότι έξω από αυτό οι αποστάσεις είναι τεράστιες- από δεκάδες μέχρι και δισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Και εδώ στο ηλιακό σύστημα το επόμενο μεγάλο βήμα είναι ο εποικισμός της Σελήνης και οι επισκέψεις στον Άρη με ανθρώπινα πληρώματα.

Το “Big Bang” είναι άλλη ιστορία. Δεν μπορούμε να ταξιδέψουμε με σκάφη, όπως έκαναν ο Κολόμβος και οι θαλασσοπόροι στην εξερεύνηση της Γης. Απλώς χρησιμοποιούμε εξειδικευμένα τηλεσκόπια, για να δούμε τι έγινε πριν εκατομμύρια και δισεκατομμύρια χρόνια, όταν η ακτινοβολία που εκπέμπουν τα διάφορα σώματα στο μακρινό σύμπαν, ταξιδεύοντας με την ταχύτητα του φωτός, φτάνει τελικά στη Γη.

Το μεγάλο άλμα θα γίνει από το τηλεσκόπιο “James Webb” που εκτοξεύθηκε εφέτος, αλλά κανείς δεν γνωρίζει ακόμη τι θα αποκαλύψει. Το μόνο βέβαιο είναι ότι θα είναι αναπάντεχα φαινόμενα και θα αναγκάσουν τους επιστήμονες να “ξύνουν το κεφάλι τους” για άλλη μια φορά» απαντά.

Προσθέτει ότι η πρόσβαση στο Διάστημα από τον ιδιωτικό τομέα (π.χ, τη SpaceX του Ίλον Μασκ) είναι μια νέα εξέλιξη, αλλά δεν είναι εξερεύνηση.

«Μπορούμε να την ονομάσουμε εμπορική εκμετάλλευση μιας νέας περιοχής, την οποία γνωρίζουμε ήδη αρκετά καλά ένεκα της εξερεύνησης από κρατικές διαστημικές υπηρεσίες. Προς το παρόν βλέπουμε την αρχή του διαστημικού τουρισμού, αλλά υποθέτω ότι το “ρυμούλκισμα” κάποιου αστεροειδούς με μεγάλη ποσότητα εκμεταλλεύσιμων ορυκτών προς τη Γη είναι ένα εγχείρημα που δεν θα αργήσει πολύ» υπογραμμίζει.

Σε μια εποχή που ιδιωτικές εταιρείες πλησιάζουν αρκετά στο να αποκτήσουν την τεχνολογία για να δραστηριοποιηθούν σε άλλα ουράνια σώματα με πρώτο προορισμό τη Σελήνη, ποιον ρόλο παίζει η προστασία των άλλων πλανητών από τις γήινες κυβερνήσεις και τι θα συμβεί αν οι ιδιώτες ξεπεράσουν τα κράτη στην κατάκτηση του Διαστήματος; Ποια είναι η ευθύνη των κυβερνήσεων σε αυτό το πιθανό εξωγήινο «Ελντοράντο»;

«Είναι μια πολύ καλή ερώτηση. Πιστεύω ότι οι κυβερνήσεις θα ιδρύσουν ειδικές υπηρεσίες για τον έλεγχο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ακόμη και για άλλους πλανήτες. Υπάρχει ήδη διεθνής συνθήκη του OHE, που απαγορεύει τη μόλυνση της επιφάνειας δορυφόρων των πλανητών.

Το 2017 η αποστολή “Cassini-Huygens “που εξερεύνησε τον Κρόνο για 13 χρόνια, καταστράφηκε εσκεμμένα, διότι υπήρχε η πιθανότητα να συγκρουσθεί με ένα από τα φεγγάρια του Κρόνου και να μολύνει την επιφάνειά του με ραδιενεργό Πλουτώνιο. Δεν νομίζω λοιπόν ότι θα έχουμε ένα εξωγήινο “Ελντοράντο”, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον» εκτιμά.

Ανθρώπινα πληρώματα στον «Κόκκινο Πλανήτη» πριν το τέλος της δεκαετίας του 2030

«Πιστεύω ότι ο εποικισμός του Άρη είναι όνειρο θερινής νυκτός. Είναι σχετικά εύκολο να γίνει μια αρχική εξερεύνηση του Άρη από διαστημόπλοια με ανθρώπινα πληρώματα -θα συμβεί πριν το τέλος της δεκαετίας το 2030.

Ο εποικισμός όμως προϋποθέτει τη δημιουργία υποδομών παρόμοιων με αυτές της Γης, δηλαδή καλλιέργειες για τρόφιμα, έργα για εξόρυξη και χρήση νερού, και κατασκευές για επιβίωση σε ένα ιδιαίτερα σκληρό περιβάλλον.

Η ατμόσφαιρα στον Άρη είναι μόλις 0,6% αυτής της Γης και συνίσταται από διοξείδιο του άνθρακα, όχι οξυγόνο. Η οικοδόμηση πρέπει να γίνει σε βάθος τουλάχιστον ενός μέτρου για προστασία από την κοσμική ακτινοβολία και αυτήν από ηλιακές εκρήξεις, που μπορεί να προκαλέσουν όχι μόνο σωματικές βλάβες, αλλά και θάνατο σε άτομα που κυκλοφορούν απροστάτευτα στην επιφάνεια.

Η έλλειψη μαγνητικού πεδίου και ατμόσφαιρας, που μας προστατεύουν στη Γη, έχουν κατακλυσμικές συνέπειες για τον εποικισμό του Άρη» παρατηρεί ο διάσημος αστροφυσικός.

Θα μπορούσε κάποτε η ανθρωπότητα να ζει σε “σφαίρες Ντάισον” (σ.σ. υποθετικές μεγακατασκευές που περικλείουν έναν αστέρα και συσσωρεύουν την ακτινοβολούμενη ενέργεια);

«Οι “σφαίρες Ντάισον” ανήκουν στην επιστημονική φαντασία και θα παραμείνουν εκεί. Παρεμπιπτόντως, υπηρετήσαμε μαζί με τον Ντάισον στην Επιτροπή Διαστήματος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ επί τριετία και γίναμε πολύ καλοί φίλοι» λέει.

Μια διαστημική αποστολή πολλών εκατομμυρίων ευρώ μπορεί να ναυαγήσει ακόμα και από αστοχία ενός μικρού εξαρτήματος, κόστους λίγων δολαρίων. Πόση αγωνία βιώνουν αλήθεια οι επιστήμονες που προετοιμάζουν μια διαστημική αποστολή;

«Το σύνθημα στο πρόγραμμα Apollo της NASA ήταν “in God we trust-the rest of you bring data” (“στον Θεό έχουμε εμπιστοσύνη, οι υπόλοιποι φέρτε δεδομένα”). “Φέρετε τα δεδομένα” που αποδεικνύουν ότι το οποιοδήποτε σύστημα λειτουργεί σωστά. Ο μόνος τρόπος για να βεβαιωθούμε ότι το σύστημα λειτουργεί βάσει προδιαγραφών είναι να δοκιμασθεί.

Επανειλημμένα και υπό όλες τις συνθήκες που θα λειτουργήσει στο Διάστημα. Βασικά οι έλεγχοι είναι πολλαπλοί. Πρώτα στο επίπεδο υποσυστήματος και μετά όταν το διαστημόπλοιο συναρμολογηθεί, δοκιμάζεται ως σύνολο, όχι μόνο στην ατμοσφαιρική πίεση, αλλά στο κενό και σε θερμοκρασίες από -40 μέχρι και +50 βαθμούς Κελσίου. Επιπλέον, πρέπει να επιβιώσει των κραδασμών της εκτόξευσης, σε δυνάμεις που συχνά είναι και 20 φορές ισχυρότερες της βαρύτητας. Η πρακτική δηλαδή είναι “τεστ, τεστ και κατόπιν ξανά τεστ”» λέει.

Τελικά, είμαστε μόνοι; Ποια είναι η άποψη του Σταμάτη Κριμιζή για το αν η ανθρωπότητα έχει …παρέα στο Σύμπαν;

«Δεν ασχολούμαι προσωπικά με το θέμα, αλλά φοβάμαι ότι ποτέ δεν θα μάθουμε την απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα. Οι αποστάσεις είναι τεράστιες, οι πιθανοί πολιτισμοί μάλλον δεν είναι διαχρονικοί, και η παρουσία μας στη Γη είναι σχετικά πρόσφατη, με δυνατότητα επικοινωνίας μόνο τα τελευταία περίπου 100 χρόνια- ενώ ο πλανήτης μας υπάρχει για 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι» απαντά ο κ. Κριμιζής και προσθέτει ότι «εάν κάποτε αποδειχθεί ότι υπάρχει βιολογική δραστηριότητα πέραν της Γης, ειδικά ότι δεν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν, αυτό θα είναι ένα συνταρακτικό γεγονός για την ανθρωπότητα και τον πολιτισμό μας».

Ο κορυφαίος Έλληνας αστροφυσικός δεν έχει προφανώς πατήσει στον Άρη, αλλά οχήματα και όργανα που σχεδίασε, συσκευές που έχει αγγίξει, έχουν βρεθεί σε πολλούς πλανήτες. Ποιο είναι το συναίσθημα όταν το έργο σου ταξιδεύει τόσο μακριά στο Σύμπαν;

«Μετά την πρώτη, δεύτερη ή τρίτη αποστολή, αρχίζει να γίνεται μια κανονικότητα, ειδικά όταν είναι κάποιος νέος. Άρχισα να φτιάχνω όργανα ως μεταπτυχιακός φοιτητής με τον Βαν Αλεν και μέσα σε πέντε χρόνια είχα “αγγίξει”, όπως το θέσατε, τον Άρη, το φεγγάρι (δύο φορές), την Αφροδίτη, και βέβαια την τροχιά περί τη Γη (τρεις φορές). Μετά, στο Johns Hopkins, φτιάξαμε τα όργανα για τα “Voyagers 1 & 2”, για Δία, Κρόνο, Ουρανό, και Ποσειδώνα, και βέβαια άλλες τρεις αποστολές γύρω από τη Γη.

Κατόπιν το “Messenger” στον Ερμή, και τέλος το “New Horizons” στον Πλούτωνα και τη ζώνη Kuiper. Επί πλέον το “NEAR” στον αστεροειδή “Έρως”, όπου και το προσεδαφίσαμε το 2001. Το τελευταίο είναι το “Parker Solar Probe”, όπου “αγγίξαμε” ήδη τον Ήλιο.

Αλλά να μην ξεχάσω ότι τώρα τα δύο “Voyagers” βρίσκονται στον Γαλαξία σε απόσταση περίπου 22,5 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη, μετά από 44 χρόνια ταξίδι, με ταχύτητα 62.000 χιλιομέτρων την ώρα. Πώς να αισθάνομαι μετά από όλα αυτά τα ταξίδια; Έχουμε δημιουργήσει ιστορία- ιδιαίτερα το να είναι κάποιος μέλος της πρώτης αποστολής της ανθρωπότητας πέρα από το Ηλιακό σύστημα» εξομολογείται.

«Δώσε στον εαυτό σου την ευκαιρία να σταθεί τυχερός»

Ο Σταμάτης Κριμιζής γνώρισε τον Τζέιμς Βαν Άλεν, κατασκευαστή του πρώτου αμερικανικού δορυφόρου και «νονό» των ζωνών ακτινοβολίας που περιβάλλουν τη Γη (Ζώνες Βαν Αλεν), όταν ο ίδιος ήταν 21 ετών. Και μια συμβουλή του Αμερικανού φυσικού -«Πρέπει να δώσεις στον εαυτό σου την ευκαιρία να σταθείς τυχερός»- έπαιξε, όπως εξομολογείται, κομβικό ρόλο στη ζωή του:

«Όταν κάποιος/α είναι προετοιμασμένος/η, είναι σε θέση να αναγνωρίσει την ευκαιρία όταν παρουσιαστεί. Και η προετοιμασία είναι συνυφασμένη με την γνώση και τη σκληρή δουλειά. Οι απροετοίμαστοι δεν ξέρουν καν πώς να αναγνωρίσουν την ευκαιρία, κι έτσι θεωρούν πως είναι “άτυχοι” -όμως στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι» λέει.

Στο ερώτημα τι σημαίνει η Ελλάδα για εκείνον και ποια είναι η αγαπημένη του εικόνα από τη χώρα, απαντά:

«Είχα την εξαίρετη τύχη να διδαχθώ την αρχαία ελληνική γλώσσα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και με εντυπωσίασε αφάνταστα η κομψότητα, η οικονομία, και η δομή της. Είναι εκπληκτικό ότι αυτή η γλώσσα είναι ακόμα ζωντανή, τουλάχιστον 4.000 χρόνια τώρα.

Όσο για την αγαπημένη μου εικόνα, βλέπω την Ακρόπολη και προσπαθώ να συλλάβω το μεγαλείο της έμπνευσης και σκέψης, τον βαθμό της οργάνωσης αυτών των ανθρώπων, που υλοποίησαν ένα τέτοιο έργο πριν 2.500 χιλιάδες χρόνια. Φοβερά δυσκολότερο από τη σύλληψη και την κατασκευή των Voyagers!» λέει και προσθέτει πως το όραμά του είναι σήμερα «να εξελιχθεί η Ελλάδα σε μια προοδευτική, ανθρωπιστική, και τεχνολογικά προηγμένη χώρα, με εξαίρετο εκπαιδευτικό σύστημα, και αρχές την αριστεία, αξιοκρατία, αξιολόγηση και το ήθος. Να εξελιχθούμε σε μια κοινωνία της γνώσης με σύνθημα το “αιέν αριστεύειν”. Τότε πιθανόν να αποδειχθούμε και άξιοι των προγόνων μας».

Κβαντική Τηλεμεταφορά

Κβαντική Τηλεμεταφορά: Στέφθηκε Με Επιτυχία Το Πρώτο Πείραμα!

Αμερικανοί επιστήμονες πέτυχαν να κάνουν τηλεμεταφορά πληροφοριών ανάμεσα σε δύο άτομα που απείχαν ένα μέτρο μεταξύ τους. Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα στην παγκόσμια αναζήτηση πρακτικών μεθόδων για την κβαντική επεξεργασία των πληροφοριών, η οποία, μεταξύ άλλων, αναμένεται ότι θα οδηγήσει σε μια νέα πολύ ταχύτερη γενιά «κβαντικών υπολογιστών», αλλά και σε ένα τύπο «κβαντικού ιντερνέτ».

Η τηλεμεταφορά στον κβαντικό κόσμο είναι ένα από τα πιο μυστηριώδη φυσικά φαινόμενα: κβαντικές πληροφορίες, όπως η περιστροφή ενός σωματιδίου ή η πόλωση ενός ηλεκτρονίου, μεταφέρονται από το ένα μέρος στο άλλο χωρίς να ταξιδεύουν μέσω κάποιου φυσικού μέσου. Μέχρι τώρα τηλεμεταφορά, από τους επιστήμονες, είχε επιτευχθεί μεταξύ φωτονίων σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, μεταξύ φωτονίου και ομάδας ατόμων, καθώς και μεταξύ μεμονωμένων γειτονικών ατόμων, αλλά μόνο με την μεσολάβηση της δράσης ενός τρίτου ατόμου. Κανείς όμως από όλους αυτούς τους τρόπους δεν θεωρείται ότι παρέχει ένα εφικτό μέσο για την αποθήκευση και διαχείριση μεγάλου όγκου κβαντικών πληροφοριών σε μεγάλες αποστάσεις.

Τώρα, μια επιστημονική ομάδα των Πανεπιστημίων Μέριλαντ και Μίσιγκαν, υπό τον Κρίστοφερ Μονρόε, πέτυχε να τηλεμεταφέρει μια κβαντική κατάσταση (πληροφορία) άμεσα – χωρίς μεσολάβηση- από το ένα άτομο στο άλλο σε απόσταση ενός μέτρου. Αυτή η ικανότητα είναι αναγκαία αν πρόκειται να υπάρξουν κβαντικά υπολογιστικά συστήματα. Η σχετική εργασία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Science». Προς το παρόν, σύμφωνα με τους ερευνητές, η πληροφορία που φθάνει στο άλλο άτομο, έχει απόλυτη ακρίβεια στο 90% των περιπτώσεων τηλεμεταφοράς, ποσοστό που μπορεί να αυξηθεί μελλοντικά.

Η τηλεμεταφορά επιτυγχάνεται χάρη σε ένα αξιοσημείωτο κβαντικό φαινόμενο, την λεγόμενη «εμπλοκή», που συμβαίνει μόνο σε ατομικό και υποατομικό επίπεδο. Από τη στιγμή που δύο αντικείμενα τεθούν σε κατάσταση κβαντικής εμπλοκής, οι ιδιότητές τους συμπλέκονται αξεδιάλυτα. Η μέτρηση οποιουδήποτε από τα δύο αντικείμενα αυτόματα καθορίζει τα χαρακτηριστικά και του άλλου, ανεξάρτητα από το πόσο μακριά βρίσκονται. Έτσι, ουσιαστικά η πληροφορία που ενσωματώνεται στην κατάσταση του ενός «τηλεμεταφέρεται» και στο άλλο αστραπιαία.

Οι επιστήμονες, όπως δήλωσε ο Μονρόε, θεωρούν ότι τα φωτόνια είναι ιδανικά για την ταχεία μεταφορά πληροφοριών σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, ενώ τα άτομα είναι ιδανικά για την αξιοποίησή τους σε κβαντικές μνήμες μεγάλης χρονικής διάρκειας. Η νέα τεχνική της αμερικανικής ομάδας συνδυάζει τις δύο μεθόδους, χρησιμοποιώντας τόσο φωτόνια όσο και άτομα, κάτι που προσδοκάται ότι θα αποτελέσει την βάση για ένα νέο τύπο «κβαντικού Ίντερνετ»

Richard Dawkins: Ποιες είναι οι στρατηγικές της “οικογενειακής ευδαιμονίας”;

Υπάρχει τίποτε που μπορεί να κάνει το θηλυκό για να μειώσει εξαρχής το βαθμό εκμετάλλευσής του από το σύντροφό του;

Στα χέρια της κρατά ένα δυνατό χαρτί.

Μπορεί να αρνηθεί να ζευγαρώσει. Εμπορευματικά, βρίσκεται σε συζήτηση. Κι αυτό γιατί έχει το προσόν να διαθέτει ένα μεγάλο θρεπτικό αυγό. Το αρσενικό που ζευγαρώνει με επιτυχία, κερδίζει ένα πολύτιμο απόθεμα τροφής για το παιδί του. Το θηλυκό έχει τη δυνατότητα να παζαρέψει σκληρά πριν ενδώσει. Όμως, από τη στιγμή που ζευγάρωσε έπαιξε το χαρτί της – το αυγό της παραδόθηκε στο αρσενικό. Βέβαια, είναι εύκολο να μιλάμε για σκληρά παζάρια, ξέρουμε όμως πολύ καλά ότι στην πραγματικότητα δεν γίνονται. Υπάρχει κανένας ρεαλιστικός τρόπος, στον οποίο θα οδηγούσε η φυσική επιλογή, ισοδύναμος με σκληρό παζάρεμα; Θα εξετάσω δύο βασικές δυνατότητες, τη στρατηγική της «οικογενειακής ευδαιμονίας» και τη στρατηγική του «μοναδικού, δυνατού άνδρα».

Η απλούστερη παραλλαγή της στρατηγικής της οικογενειακής ευδαιμονίας είναι η εξής: το θηλυκό επιθεωρεί τα αρσενικά και προσπαθεί να διακρίνει πάνω τους σημάδια πιστότητας και νοικοκυροσύνης. Στον πληθυσμό των αρσενικών η προδιάθεση να είναι πιστοί σύζυγοι εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους. Αν τα θηλυκά μπορούσαν να διακρίνουν από πριν τέτοιες ιδιότητες, θα ωφελούνταν διαλέγοντας τα αρσενικά που τις διαθέτουν. 'Ενας τρόπος για να τις αποκαλύψει το θηλυκό είναι να μην ενδώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, να είναι σεμνή. Ένα αρσενικό που δεν έχει την υπομονή να περιμένει ως τη στιγμή που το θηλυκό θα συγκατατεθεί τελικά να ζευγαρώσει, είναι απίθανο να γίνει πιστός σύζυγος. Το θηλυκό, επιμένοντας σε μακριά περίοδο μνηστείας, απομακρύνει περιστασιακούς μνηστήρες και τελικά ζευγαρώνει μόνο με το αρσενικό που απέδειξε την πιστότητα με την καρτερικότητά του. Η σεμνότητα των θηλυκών είναι πολύ διαδεδομένη στα ζώα, γι’ αυτό και υπάρχουν παρατεταμένες ερωτοτροπίες ή μνηστείες μεγάλης διάρκειας. Όπως είδαμε, η παρατεταμένη μνηστεία μπορεί επίσης να ωφελήσει ένα αρσενικό όταν υπάρχει κίνδυνος να εξαπατηθεί αναλαμβάνοντας τη φροντίδα του παιδιού ενός άλλου.

Οι κανόνες του «φλερτ» συχνά περιλαμβάνουν σημαντική επένδυση από το αρσενικό πριν από την ερωτική πράξη. Για παράδειγμα, το θηλυκό αρνείται να ζευγαρώσει αν το αρσενικό δεν της χτίσει φωλιά ή αν δεν την τρέφει για αρκετό χρονικό διάστημα. Αυτό φυσικά, από τη σκοπιά του θηλυκού, είναι πολύ καλό, υποδεικνύει όμως και μιαν άλλη δυνατή μορφή της στρατηγικής της «οικογενειακής ευδαιμονίας». Μήπως θα μπορούσαν τα θηλυκά να εξαναγκάσουν τα αρσενικά να επενδύσουν στα παιδιά τους πριν από το ζευγάρωμα τόσο μεγάλους πόρους ώστε να μην τα συμφέρει πλέον να φύγουν μετά τη συνεύρεση ; Η ιδέα είναι ελκυστική. Ένα αρσενικό που περιμένει για πολύ κάποιο σεμνό θηλυκό ώσπου να ζευγαρώσει μαζί του, υποβάλλεται σε δαπάνες : παραιτείται από κάθε ευκαιρία να ζευγαρώσει με άλλα θηλυκά και ξοδεύει πολύ χρόνο και ενέργεια στο φλερτάρισμα. Όταν τελικά του επιτραπεί να ζευγαρώσει με το συγκεκριμένο θηλυκό, αναπόφευκτα θα της είναι πιστά αφοσιωμένος. Ο πειρασμός να την εγκαταλείψει θα είναι μικρός αν ξέρει ότι κάθε θηλυκό που θα πλησίαζε στο μέλλον θα τον καθυστερούσε το ίδιο ώσπου να συνάψει σχέση μαζί της.

Εδώ, όπως έδειξα σε μια μελέτη μου, ο Trivers κάνει ένα λάθος. Νόμισε ότι η προκαταβολική επένδυση αυτή καθ’ εαυτήν συνεπάγεται και μελλοντικές επενδύσεις. Ο επιχειρηματίας ουδέποτε λέει «έχω επενδύσει ήδη τόσα πολλά, λόγου χάρη στο αεροπλάνο Κονκόρντ, ώστε τώρα δεν μπορώ να ξεφύγω». Αντίθετα, πάντα αναρωτιέται αν το μελλοντικό συμφέρον του είναι να περιορίσει τις ζημιές του και να εγκαταλείψει τώρα το πρόγραμμα, έστω κι αν έχει ήδη επενδύσει πολλά σ’ αυτό. Παρομοίως, δεν ωφελεί ένα θηλυκό να εξαναγκάσει κάποιο αρσενικό να επενδύσει πολλά σ’ αυτήν, με την ελπίδα ότι αυτό και μόνο θα το αποτρέψει να την εγκαταλείψει αργότερα. Αυτή η παραλλαγή της στρατηγικής της οικογενειακής ευδαιμονίας εξαρτάται από μία επιπλέον κρίσιμη παραδοχή : ότι δηλαδή το ίδιο παιχνίδι θα το παίζει η πλειονότητα των θηλυκών. Αν όμως στον πληθυσμό υπάρχον «εύκολα» θηλυκά, έτοιμα να καλοδεχτούν τα αρσενικά που εγκατέλειψαν τις συζύγους τους, τότε ένα αρσενικό θα το συνέφερε να εγκαταλείψει τη σύζυγό του, ανεξάρτητα από τα ποσά που έχει επενδύσει στα παιδιά της ως εκείνη τη στιγμή. Επομένως, πολλά εξαρτώνται από τη συμπεριφορά της πλειονότητας των θηλυκών.

Αν ήταν δυνατό να σκεπτόμαστε με βάση τη «συνομωσία» των θηλυκών δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Δεν είναι όμως δυνατό γιατί η συνωμοσία των θηλυκών δεν μπορεί να εξελιχθεί όπως η συνωμοσία των περιστεριών που εξετάσαμε στο πέμπτο κεφάλαιο. Αντίθετα, πρέπει να αναζητήσουμε εξελικτικά σταθερές στρατηγικές. Γι’ αυτό το σκοπό θα χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο που εφάρμοσε ο Maynard Smith στη μελέτη της επιθετικότητας.

Η εφαρμογή αυτής τη μεθόδου στα φύλα θα είναι κάπως περιπλοκότερη απ’ ότι στα γεράκια και τα περιστέρια, γιατί θα έχουμε δύο στρατηγικές των θηλυκών και δύο των αρσενικών. Όπως στην ανάλυση του Maynard Smith, η λέξη «στρατηγική» σημαίνει τυφλό, μη συνειδητό πρόγραμμα συμπεριφοράς. Οι δύο στρατηγικές των θηλυκών θα ονομαστούν σεμνή και εύκολη, και οι δύο στρατηγικές των αρσενικών πιστή και επιπόλαιη.

Οι κανόνες των τεσσάρων τύπων συμπεριφοράς είναι οι εξής:

Τα σεμνά θηλυκά δεν ζευγαρώνουν με ένα αρσενικό παρά μόνο ύστερα από μακριά και δαπανηρή περίοδο ερωτοτροπιών μερικών εβδομάδων.

Τα εύκολα θηλυκά ζευγαρώνουν αμέσως με οποιονδήποτε. Τα πιστά αρσενικά είναι προετοιμασμένα να συνεχίζουν τις ερωτοτροπίες για αρκετό χρόνο, και ύστερα από το ζευγάρωμα μένουν κοντά στο θηλυκό βοηθώντας να μεγαλώσει το παιδί.

Τα επιπόλαια αρσενικά χάνουν γρήγορα την υπομονή τους αν το θηλυκό δεν ενδώσει αμέσως, φεύγουν και ψάχνουν για άλλο θηλυκό.

Αλλά και μετά το ζευγάρωμα δεν μένουν, δεν ενεργούν σαν καλοί πατέρες, και τελικά φεύγουν αναζητώντας νέα θηλυκά.

Όπως και στην περίπτωση των γερακιών και των περιστεριών αυτές οι στρατηγικές δεν είναι οι μόνες, διαφωτίζουν όμως το όλο θέμα.

Όπως και ο Maynard Smith θα χρησιμοποιήσουμε μερικές αυθαίρετες υποθετικές τιμές για τις διάφορες δαπάνες και κέρδη. Αν θέλαμε να γενικεύσουμε θα χρησιμοποιούσαμε αλγεβρικά σύμβολα, οι αριθμοί όμως κατανοούνται ευκολότερα. Ας υποθέσουμε ότι το γενετικό κέρδος κάθε γονιού από το μεγάλωμα ενός παιδιού είναι +15 μονάδες. Η δαπάνη για το μεγάλωμα ενός παιδιού, για τη συνολική τροφή του, το χρόνο που ξοδεύεται για τη φροντίδα του και για όλους τους κινδύνους που αναλαμβάνονται για λογαριασμό του, είναι –20 μονάδες. Το κόστος θεωρείται αρνητικό επειδή «καταβάλλεται» από τους γονείς. Επίσης αρνητικό είναι το κόστος για την απώλεια χρόνου σε παρατεταμένη ερωτοτροπία. Έστω ότι αυτό το κόστος είναι –3 μονάδες. Ας υποθέσουμε ότι σ’ έναν πληθυσμό όλα τα θηλυκά είναι σεμνά και όλα τα αρσενικά πιστά. Πρόκειται για μια ιδανική μονογαμική κοινωνία. Σε κάθε ζευγάρι, το μέσο κέρδος είναι το ίδιο για το αρσενικό και το θηλυκό. Για κάθε παιδί που μεγάλωσαν παίρνουν +15 μονάδες, ενώ μοιράζονται εξίσου το κόστος (-20), οπότε το μέσο κόστος του καθενός είναι –10 μονάδες. Και οι δύο χρεώνονται με –3 βαθμούς για απώλεια χρόνου εξαιτίας της παρατεταμένης ερωτοτροπίας. Συνεπώς, το μέσο κέρδος του καθενός είναι: +15 –10 –3 = 2.

Ας υποθέσουμε τώρα ότι στον πληθυσμό εισχωρεί ένα και μόνο εύκολο θηλυκό. Δεν χρεώνεται για καθυστερήσεις επειδή δεν χάνει χρόνο σε παρατεταμένα «φλερτ». Επειδή όλα τα αρσενικά του πληθυσμού είναι πιστά, μπορεί να υπολογίζει ότι με όποιο κι αν ζευγαρώσει, θα βρει έναν καλό πατέρα για το παιδί της. Η μέση τιμή κέρδους για κάθε παιδί της θα είναι: +15 –10 = 5,υπερβαίνει δηλαδή κατά 3 μονάδες αυτό των ανταγωνιστικών σεμνών θηλυκών. Συνεπώς τα γονίδια για «εύκολα θηλυκά» θ’ αρχίσουν να εξαπλώνονται. Μόλις η επιτυχία των εύκολων θηλυκών γίνει τόσο μεγάλη ώστε να κυριαρχήσουν στον πληθυσμό, τα πράγματα θ’ αρχίσουν να αλλάζουν και στο στρατόπεδο των αρσενικών. Ως τώρα, τα πιστά αρσενικά αποτελούσαν μονοπώλιο. Αν όμως εμφανιστεί στον πληθυσμό ένα επιπόλαιο αρσενικό, θ’ αρχίσει να τα περνά καλύτερα από τα ανταγωνιστικά πιστά αρσενικά. Σ’ έναν πληθυσμό όπου όλα τα θηλυκά είναι εύκολα, τα κέρδη για τον επιπόλαιο είναι πραγματικά πλούσια. Αν μεγαλώσει ένα παιδί παίρνει +15 βαθμούς χωρίς να υποβληθεί σε καμία από τις δύο δαπάνες. Το γεγονός ότι δεν πληρώνει τίποτε, σημαίνει ότι είναι ελεύθερος να ζευγαρώσει και με άλλα θηλυκά. Καθεμιά απ’ αυτές τις δυστυχείς συζύγους παλεύει μόνη της να μεγαλώσει το παιδί της, χρεώνεται με – 20 βαθμούς αλλά δεν χρεώνεται για απώλεια χρόνου σε ερωτοτροπίες. Η καθαρή ζημιά για ένα εύκολο θηλυκό όταν συναντηθεί μ’ ένα επιπόλαιο αρσενικό είναι: +15 –20= – 5, και το κέρδος για το επιπόλαιο αρσενικό είναι + 15. Σ’ έναν πληθυσμό όπου όλα τα θηλυκά είναι εύκολα, τα γονίδια «για επιπόλαιους» θα εξαπλωθούν σαν πυρκαγιά.

Αν οι επιπόλαιοι αυξηθούν τόσο πολύ ώστε να αποτελέσουν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού,τα εύκολα θηλυκά θα βρεθούν σε φοβερά δύσκολη θέση. Κάθε σεμνό θηλυκό θα αποκτήσει ένα ισχυρό πλεονέκτημα. Κατά τη συνάντηση ενός σεμνού θηλυκού με ένα επιπόλαιο αρσενικό δεν γίνεται τίποτε. Εκείνη επιμένει σε παρατεταμένο φλερτ, εκείνος αρνείται και φεύγει αναζητώντας άλλο θηλυκό. Κανένας δεν χάνει χρόνο, αλλά και δεν κερδίζει τίποτε γιατί δεν γεννιέται κανένα παιδί. Έτσι, σ’ έναν πληθυσμό αποτελούμενο αποκλειστικά από επιπόλαιους, τα σεμνά θηλυκά έχουν μηδέν βαθμούς. Το μηδέν μπορεί να φαίνεται λίγο, είναι όμως καλύτερο από το – 5 που είναι η μέση τιμή της ζημιάς ενός εύκολου θηλυκού. Ένα εύκολο θηλυκό που θα την εγκατέλειπε ένας επιπόλαιος σύζυγος, ακόμη κι αν αποφάσιζε να παρατήσει το μικρό της, θα είχε πληρώσει το σημαντικό κόστος του αυγού της. Συνεπώς, τα γονίδια για τη σεμνότητα θα εξαπλώνονταν και πάλι στον πληθυσμό.

Ο υποθετικός μας κύκλος συμπληρώνεται όταν τα σεμνά θηλυκά αυξηθούν τόσο πολύ ώστε να κυριαρχήσουν στον πληθυσμό. Τα επιπόλαια αρσενικά που περνούσαν τόσο όμορφα με τα εύκολα θηλυκά, αρχίζουν τώρα να αισθάνονται άσχημα. Τα θηλυκά, το ένα μετά το άλλο, επιμένουν στο παρατεταμένο και επίμονο φλερτ. Οι επιπόλαιοι τρέχουν από θηλυκό σε θηλυκό και επαναλαμβάνεται η ίδια ιστορία. Όταν όλα τα θηλυκά είναι σεμνά η τελική βαθμολογία για τους επιπόλαιους είναι μηδέν. Αν τώρα εμφανιστεί ένα και μόνο πιστό αρσενικό, θα είναι πολύ εύκολο να ζευγαρώσει με κάποιο σεμνό θηλυκό. Θα πάρει +2 βαθμούς, δηλαδή θα βρεθεί σε καλύτερη θέση από τους επιπόλαιους. Έτσι τα «πιστά» γονίδια θ’ αρχίσουν να αυξάνονται και ο κύκλος θα συμπληρωθεί.

Richard Dawkins, Το εγωιστικό γονίδιο

Η «ΑΠΟΞΗΡΑΝΘΕΙΣΑ ΣΥΚΗ»

Πάμε λοιπόν στην «απορία» η οποία αναφέρεται στην ιστορία της «αποξηρανθείσης συκής», επειδή δεν είχε σύκα:

 «Και τη επαύριον εξελθόντων αυτών από Βηθανίας επείνασε΄ και ιδών συκήν έχουσαν φύλλα, ήλθεν ει άρα τι ευρήσει εν αυτή΄ και ελθών επ’ αυτήν ουδέν εύρεν ει μη φύλλα΄ ου γαρ ην καιρός σύκων. και αποκριθείς είπεν αυτή΄ μηκέτι εκ σου εις τον αιώνα μηδείς καρπόν φάγοι΄ και ήκουον οι μαθηταί αυτού… και ότε οψέ εγένετο, εξεπορεύετο έξω της πόλεως, Και παραπορευόμενοι πρωί είδον την συκήν εξηραμμένην εκ ριζών. και αναμνησθείς ο Πέτρος λέγει αυτώ΄ ραββί, ίδε η συκή εν κατηράσω εξήρανται. και αποκριθείς ο Ιησούς λέγει αυτοίς΄ έχετε πίστιν Θεού. αμήν γαρ λέγω υμίν ότι ός αν είπη τω όρει τούτω, άρθητι και βλήθητι εις την θάλασσαν, και μη διακριθή εν τη καρδία αυτού, αλλά πιστεύσει ότι ά λέγει γίνεται, έσται αυτώ ό εάν είπη». Κατά Μάρκον, Κεφ. ΙΑ , Στίχοι 12-14 και 19-23.

Το ίδιο επεισόδιο αναφέρεται και στο Κατά Ματθαίον, Κεφ. ΚΑ, Στίχοι 17- 22, ως ακολούθως:

«και καταλιπών αυτούς εξήλθεν έξω της πόλεως εις Βηθανίαν και ηυλίσθη εκεί. Πρωϊας δε επανάγων εις την πόλιν επείνασε΄ και ιδών συκήν μίαν επί της οδού ήλθεν επ’ αυτήν, και ουδέν εύρεν εν αυτή ει μη φύλλα μόνον, και λέγει αυτή΄ μηκέτι εκ σού καρπός γένηται εις τον αιώνα, και εξηράνθη παραχρήμα η συκή. και ιδόντες οι μαθηταί εθαύμασαν λέγοντες, πως παραχρήμα εξηράνθη η συκή; αποκριθείς δε ο Ιησούς είπεν αυτοίς΄ αμήν λέγω υμίν, εάν έχητε πίστιν και μη διακριθήτε, ου μόνον το της συκής ποιήσετε, αλλά κάν τω όρει τούτω είπητε, άρθητι και βλήθητι εις την θάλασσαν, γενήσεται΄ και πάντα όσα εάν αιτήσητε εν τη προσευχή πιστεύοντες, λήψεσθε.».

Έτσι για να ευθυμήσουμε λίγο, βλέπουμε τους «πάνσοφους αλιείς» κατ’ αρχήν να διαφωνούν μεταξύ τους. Ο ένας λέει ότι ο Ιησούς επείνασεν «εξελθόντων αυτών από Βηθανίας» βγαίνοντας από την Βηθανία ενώ ο άλλος λέει επείνασεν το πρωί «επανάγων εις την πόλιν», δηλαδή μπαίνοντας στην πόλη της Βηθανίας. Ο ένας λέει ότι η συκή εξηράνθη «παραχρήμα», ο άλλος λέει ότι την είδαν ξεραμένη την άλλη μέρα το πρωί. Μπορεί κανείς να φανταστεί τι θα έγραφαν αν δεν είχαν δεχθεί και την «επιφοίτηση» του Αγίου Πνεύματος;

Και οι δύο συμφωνούν ότι η συκή είχε μόνο φύλλα. Ο Μάρκος, ενώ θα μπορούσε να το παραλείψει, χωρίς να του ζητήσει κανείς το λόγο, διευκρινίζει αφελέστατα, ότι «ου γάρ ην καιρός σύκων». Δηλαδή η συκιά δεν είχε σύκα είτε γιατί ήταν πολύ νωρίς (Μάρτιος-Απρίλιος) είτε πολύ αργά (Σεπτέμβρης – Οκτώβρης). Σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσαμε να ξέρουμε αν η συκιά ήταν στείρα ή όχι, όπως φαντάστηκε ο Τρεμπέλας. Αλλά ακόμη και οι αυτοφυείς αγριοσυκιές κάνουν σύκα, μπορεί λίγα, μπορεί κατώτερης ποιότητας, αλλά κάνουν σύκα. Άρα μπορούμε να συμπεράνουμε ασφαλώς ότι το «ου γάρ ην καιρός σύκων» είναι ακριβές.

Αλλά και αν ακόμη ήταν «καιρός σύκων», αποκλείεται να πήγαν κάποιοι νωρίτερα και να τα είχαν μαζέψει; Ήταν σοβαρός λόγος αυτός για τον Ιησού Χριστό, τον Θεάνθρωπο, τον Θεό της Αγάπης, να καταραστεί ένα αθώο δέντρο; Και εν πάση περιπτώσει όταν πεινάει κάποιος, θα έτρωγε ποτέ σύκα για να χορτάσει και μάλιστα πρωϊνιάτικα; Θα τον έπιανε τέτοιο κόψιμο που δεν θα προλάβαινε ούτε να σκεφτεί ούτε ν’ ανάψει το φως, όπως λέει και το σχετικό ανέκδοτο. Και στο κάτω – κάτω της γραφής το, έστω και χωρίς σύκα, αθώο δεντράκι δεν θα ήταν χρήσιμο για τη σκιά του μέσα στην καρακαντήλα της ερήμου για τον κάθε κουρασμένο και καταϊδρωμένο οδοιπόρο; Πως θα μπορούσε ένας θεός μιας πολυθρύλητης «αγάπης», μιας αγάπης που έγινε το σήμα κατατεθέν της θρησκείας του, να δικαιολογηθεί, καταρώμενος ένα αθώο δέντρο; Δεν περίσσευε και γι’ αυτό λίγη «αγάπη»;

Παρ’ όλα αυτά, και οι δύο ευαγγελιστές ενώ θα μπορούσαν να υποβαθμίσουν το γεγονός, αν διέθεταν ελάχιστη εξυπνάδα (που να τη βρούν;), εκθέτουν ακόμη περισσότερο τον ραβίνο - δάσκαλο τους και δικό μας Ιησού Χριστό. Τον βάζουν να διδάσκει τη δύναμη της πίστης. Τι τραγική ειρωνεία! Ενώ από τη μια λέει ότι όποιος έχει πίστη μπορεί να πει στο όρος «σήκω και πέσε στη θάλασσα» και κείνο να πέσει, από την άλλη ο καλός μας ο Χριστούλης, ο Υιός του Θεού, ο δάσκαλος της Πίστης, δεν έχει πίστην ούτε ως «κόκκον σινάπεως» για να πει στην καημένη τη συκιά: «Γέμισε με ώριμα και γλυκά σύκα για να φάω και εγώ για να χορτάσω αλλά και όποιος περάσει από δω και κάτσει στη σκιά σου», παρά μόνο την καταριέται να ξεραθεί. Μπορεί άραγε να μου λύσει κανείς αυτήν την απορία;

Μάταια προσπαθεί να δικαιολογηθεί ο Π.Ν. Τρεμπέλας λέγοντας ότι η συκιά «δεν είχε ούτε άγουρα σύκα», υπονοώντας ότι την καταράστηκε ο Χριστός γιατί ήταν στείρα, πράγμα το οποίο δεν αναφέρουν τα ευαγγέλια, αλλά ήταν αποτέλεσμα της «πλούσιας» φαντασίας του, η οποία κάλπαζε ακάθεκτη. Γι' αυτό και τα εύσημα από τα Πατριαρχεία. Δεν είναι μικρό πράγμα να φαντάζεσαι δύο χιλιάδες χρόνια μετά, τι νόμιζαν οι μαθηταί του Χριστού. Νόμισαν!!! Οι μαθηταί ότι είχε πεινάσει ο Χριστός ενώ εκείνος ήθελε να τους δώσει μάθημα ποια θα είναι η τύχη κάθε άκαρπου πνευματικά ανθρώπου. Έλεος πια, λυπηθείτε μας!!!

Γιατί ο Λουκάς δεν βάζει το Χριστό να τους πει κατ’ ευθείαν, και χωρίς περιστροφές, μια και η Ελληνική γλώσσα , όπως είπαμε στην αρχή, είναι σαφέστατη, τι ήθελε να τους διδάξει, παρά ταλαιπωρεί 18 αιώνες μετά κάποιον «ερμηνευτή» του, εκθέτοντάς τον ανεπανόρθωτα;

Τελικά ο Τρεμπέλας μου φαίνεται ότι ξαναγράφει τα ευαγγέλια από την αρχή κατά το δοκούν.

Ποιοι να είναι άραγε κατά τον Τρεμπέλα «πνευματικοί» άνθρωποι»; Οι αδαείς, οι ηλίθιοι και οι αφελείς που τον άκουγαν και τον διαβάζουν, θαυμάζοντας την πομπώδη αλλά ακαταλαβίστικη λογοκοπία του;

Θα μπορούσε άραγε ο Τρεμπέλας ή κάποιος σαν εκείνον να μας υποδείξει για παράδειγμα έναν τύπο «άκαρπου πνευματικά» ανθρώπου; Τι να ήταν κατά τον Τρεμπέλα οι «πτωχοί τω πνεύματι» που μακάριζε ο Χριστός στην επί του Όρους ομιλία του; Ας αποφασίσει τέλος πάντων κάποιος ποιοι είναι οι πνευματικοί και ποιοί οι «άκαρποι» πνευματικά άνθρωποι, για να «μορφωθούμε» λιγάκι και μείς οι υπόλοιποι αδαείς.

Και αν τέλος πάντων υπάρχουν και κάποιοι μη πνευματικοί άνθρωποι, με τη όποια σημασία του όρου, γιατί θα πρέπει να έχουν την τύχη της «ξηρανθείσης συκής»; Αποκλείεται δηλαδή να είναι άτομα παραγωγικά και χρήσιμα στην κοινωνία, έστω και με τη «σκιά» τους; Με ποια δικαιολογία, κατά τον Τρεμπέλα, τους καταριέται ο Χριστός να «ξεραθούν» και ο ίδιος ο Τρεμπέλας τους αρνείται μια θέση κάτω από τον Ήλιο, όπως δικαιούνται όλα τα ζωντανά που ζουν επάνω σ’ αυτόν τον έρμο πλανήτη;

ΔΕΣ: Η καταραμένη συκιά και η εκδίκησή της