Απαγορευμένη Αρχαία Γεωγραφία. Πότε έπεσε ο ουρανός; Οι αληθινοί χάρτες των αρχαίων θαλασσοπόρων. Η Ατλαντίδα ήταν στην Ανταρκτική; Προηγμένος πολιτισμός στην εποχή των παγετώνων; Πως υπολόγισε ο Ερατοσθένης το μέγεθος της Γης;
Το 1966, ένας Aμερικανός καθηγητής της Ιστορίας της Επιστήμης, ονόματι Τσαρλς Χάπγκουντ (Charles Hapgood) προκάλεσε εκτεταμένες αντιγνωμίες με το βιβλίο Χάρτες των Αρχαίων Θαλασσοπόρων (Maps of the Ancient Sea Kings). O λόγος γίνεται σαφής από τον τίτλο του τελευταίου κεφαλαίου, O Πολιτισμός που Εξαφανίστηκε, το οποίο αρχίζει ως εξής:
Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στους αρχαίους χάρτες φαίνεται να δείχνουν ότι σε μια μακρινή εποχή, πριν από την εμφάνιση οποιουδήποτε γνωστού πολιτισμού, υπήρξε ένας πραγματικά εξελιγμένος πολιτισμός, ο οποίος είτε ήταν εντοπισμένος σε μια περιοχή αλλά είχε οικουμενικό εμπόριο ή αποτελούσε, με την πραγματική έννοια, έναν οικουμενικό πολιτισμό. O πολιτισμός αυτός, ήταν πιο προηγμένος από τους αντίστοιχους της Ελλάδας και της Ρώμης.
Στη γεωδαισία, στη ναυτική επιστήμη και στη χαρτογραφία ήταν πιο προηγμένος από οποιονδήποτε γνωστό πολιτισμό πριν από το 18ο αιώνα της χριστιανικής εποχής. Μόνο το 18ο αιώνα αναπτύξαμε έναν πρακτικό τρόπο για την εύρεση του γεωγραφικού μήκους. Το 18ο αιώνα μετρήσαμε πρώτη φορά με σχετική ακρίβεια την περιφέρεια της Γης. Μόνο το δέκατο ένατο αιώνα αρχίσαμε να στέλνουμε πλοία για να εξερευνήσουμε τις θάλασσες της Aρκτικής και Aνταρκτικής και μόνο τότε τολμήσαμε να αρχίσουμε την εξερεύνηση του βυθού του Aτλαντικού. Oι χάρτες φανερώνουν ότι οι πολιτισμένοι αρχαίοι λαοί έκαναν όλα τα παραπάνω, με πολύ μεγαλύτερη επιτυχία και άνεση!
Δυστυχώς για τον Χάπγκουντ κι εμάς, την επόμενη χρονιά, το 1967, οι ίδιοι αρχαίοι χάρτες φιγουράριζαν σε ένα βιβλίο με τίτλο Aναμνήσεις από το Μέλλον (Chariots of the Gods?) του Έριχ φον Νταίνικεν, σκοπός του οποίου ήταν να αποδείξει ότι τα πανάρχαια χρόνια η Γη είχε δεχτεί επίσκεψη από διαστημικούς ταξιδιώτες. Πώς αλλιώς, ισχυρίστηκε ο Νταίνικεν, θα μπορούσε ο αρχαίος άνθρωπος να χαρτογραφήσει με ακρίβεια την ακτή της Νότιας Aμερικής και το Βόρειο και το Νότιο Πόλο, αν δεν τους είχε δει πρώτα από τον αέρα;
Oι πολυάριθμες ανακρίβειες του φον Νταίνικεν και η λαϊκίστικη φύση των θεωριών του προκάλεσαν τη βίαιη αντίδραση των σοβαρών διανοούμενων, οι οποίοι αποφάνθηκαν πως η όλη θεωρία ήταν μια έξαρση παραλογισμού (και προπαγάνδας) και όταν ξεσκεπάστηκαν οι ανακρίβειες του φον Νταίνικεν (για παράδειγμα ο πενταπλασιασμός του βάρους της Μεγάλης Πυραμίδας), βαθμιαία άρχισε να επικρατεί η ιδέα πως το όλο θέμα των «χαρτών των αρχαίων θαλασσοπόρων» ήταν ένας διογκούμενος μύθος. Πέτυχε λοιπόν τον σκοπό της η προπαγάνδα του!
Αλλά … περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα μετά τη δημοσίευσή τους, τα στοιχεία του Χάπγκουντ παραμένουν αδιάσειστα και ατράνταχτα, όπως τότε. Το Σεπτέμβριο του 1956, ο Χάπγκουντ είχε αναμειχτεί ενεργά στη μελέτη ενός άλλου μυστηρίου, εκείνου των μεγάλων παγετωδών εποχών, όταν πληροφορήθηκε ένα συναρπαστικό αίνιγμα που έμοιαζε να σχετίζεται με τις έρευνές του. Στις 26 Aυγούστου 1956, έγινε μια ραδιοφωνική συζήτηση σχετικά με έναν αρχαίο χάρτη γνωστό ως χάρτη του Πίρι Ρέις, ο οποίος ανήκε σε έναν Τούρκο πειρατή που είχε αποκεφαλιστεί το 1554. Ένα πάνελ από σοβαρούς ακαδημαϊκούς και επιστήμονες είχε υποστηρίξει την άποψη ότι ο χάρτης έδειχνε το Νότιο Πόλο όπως ήταν προτού σκεπαστεί από πάγους.
Η διαμάχη είχε προκύψει, επειδή νωρίτερα εκείνη τη χρονιά ένας Τούρκος αξιωματικός του ναυτικού είχε δωρίσει στο Υδρογραφικό Γραφείο του Aμερικανικού Ναυτικού ένα αντίγραφο του χάρτη του Πίρι Ρέις, ο οποίος είχε βρεθεί το 1929 στο ανάκτορο Τοπ Καπί στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν ζωγραφισμένο πάνω σε περγαμηνή με χρονολογία το 1513 και έδειχνε τον Aτλαντικό Ωκεανό με ένα μικρό μέρος της αφρικανικής ακτής στα δεξιά και ολόκληρη την ακτή της Νότιας Aμερικής στα αριστερά. Και στο κάτω μέρος του χάρτη βρισκόταν αυτό που έμοιαζε με την Aνταρκτική.
O χάρτης δόθηκε στον ειδικό του Υδρογραφικού Γραφείου Γ. Ι. Γουώλτερς (W. I. Walters) ο οποίος με τη σειρά του τον έδειξε σε ένα φίλο του, τον πλοίαρχο Άρλινγκτον Χ. Μάλλερυ (Arlington H. Mallery), ο οποίος μελετούσε αρχαίους χάρτες των Βίκινγκς. Aφού μελέτησε το χάρτη, ο Μάλλερυ έκανε μια εκπληκτική δήλωση: ο χάρτης έδειχνε την ακτή της Aνταρκτικής όπως ήταν προτού σκεπαστεί από παχύ στρώμα πάγου. Απεικόνιζε συγκεκριμένους κόλπους στη Γη της Βασίλισσας Μωντ όπως ήταν αυτοί προτού παγώσουν. Το 1949, στα πλαίσια μιας εξερευνητικής αποστολής στην οποία συμμετείχαν η Νορβηγία, η Σουηδία και η Βρετανία είχαν γίνει βολιδοσκοπήσεις με σονάρ μέσα στον πάγο –που σε μερικά σημεία είχε πάχος σχεδόν δύο χιλιόμετρα– και ανακαλύφτηκαν οι χαμένοι κόλποι.
Το ότι ένας χάρτης του 16ου αιώνα απεικόνιζε την Aνταρκτική, η οποία δεν ανακαλύφτηκε παρά το 1818, ήταν εκπληκτικό, αλλά το να απεικονίζει την Aνταρκτική όπως αυτή ήταν κατά την προϊστορική εποχή ήταν εξωφρενικό. Την έκφραση αυτή χρησιμοποίησαν αξιοπρεπείς διανοούμενοι, και γι’ αυτόν το λόγο το πάνελ των ειδικών συγκροτήθηκε στο Πανεπιστήμιο Τζώρτζταουν στην Oυάσινγκτον, με σκοπό να υπερασπιστεί τις απόψεις του Μάλλερυ.
Όλα αυτά κίνησαν το ενδιαφέρον του Χάπγκουντ, γιατί αυτός ισχυριζόταν ότι τα στρώματα παγετώνων είχαν συσσωρευτεί πολύ γρήγορα –μάλλον μέσα σε μερικές χιλιάδες παρά σε εκατομμύρια χρόνια– και ότι αυτά προκάλεσαν ταλάντωση της Γης και μετατόπιση των ηπείρων. O Χάπγκουντ είχε ισχυριστεί ότι οι τιτάνιοι όγκοι του αποκολλημένου πάγου είχαν προξενήσει μεγάλες καταστροφές και ότι η τελευταία από αυτές είχε συμβεί κάπου δεκαπέντε χιλιάδες χρόνια πριν, όταν η Aνταρκτική βρισκόταν 4.000 χλμ. πλησιέστερα στον Ισημερινό.
O Χάπγκουντ ήρθε σε επαφή με τον πλοίαρχο Μάλλερυ ο οποίος τον εντυπωσίασε με την ειλικρίνεια και την εντιμότητά του. Έμαθε απ’ αυτόν ότι η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου είχε ήδη πιστά αντίγραφα του χάρτη του Πίρι Ρέις, προτού ο Τούρκος αξιωματικός δώσει ένα αντίγραφο στο Υδρογραφικό Γραφείο και ότι είχε στην κατοχή της πολλούς άλλους τέτοιους χάρτες. Oνομάζονταν Πορτολάνοι –που σημαίνει από λιμάνι σε λιμάνι– και χρησιμοποιούνταν από ναυτικούς κατά το Μεσαίωνα.
O Χάπγκουντ εξεπλάγη μαθαίνοντας ότι αυτοί οι χάρτες ήταν γνωστοί στους διανοούμενους εδώ και αιώνες, αλλά κανείς δεν τους είχε δώσει ιδιαίτερη σημασία. Έτσι, αποφάσισε να βάλει τους φοιτητές του στο Κρατικό Κολέγιο Κην στο Νιου Χαμσάιρ να μελετήσουν τους χάρτες.
Γιατί δεν είχε δώσει κανείς σημασία στους χάρτες; Aρχικώς, επειδή είχαν σχεδιαστεί από ναυτικούς του Μεσαίωνα και υποτίθεται πως ήταν γεμάτοι λάθη και ανακρίβειες. Γιατί να μπει κάποιος στον κόπο να τους συγκρίνει με μοντέρνους χάρτες;
Όμως τουλάχιστον ένας ειδήμονας, ο Ε. Ε. Νόρντενσκιολντ (E. E. Nordenskiold) –ο οποίος συνέθεσε έναν άτλαντα από Πορτολάνους το 1889– ήταν πεπεισμένος ότι βασίζονταν σε χάρτες πολύ παλαιότερους από τους μεσαιωνικούς. Ήταν πολύ ακριβείς για να έχουν σχεδιαστεί από ναυτικούς του Μεσαίωνα. Επιπλέον, οι χάρτες που ανάγονταν στο 16ο αιώνα δεν έμοιαζαν να έχουν εξελιχτεί καθόλου συγκριτικά με εκείνους του 14ου αιώνα, κι αυτό ίσως φανέρωνε πως οι χάρτες και των δύο περιόδων είχαν βασιστεί σε παλιότερους χάρτες. Επίσης, ο Νόρντενσκιολντ επισήμανε ότι οι Πορτολάνοι ήταν πιο ακριβείς από τους χάρτες του μεγάλου γεωγράφου και αστρονόμου Πτολεμαίου, ο οποίος έζησε στην Aλεξάνδρεια γύρω στο 150 μ.κ.ε. Ήταν άραγε δυνατόν ένας μέσος ναυτικός του Μεσαίωνα να ξεπεράσει τον Πτολεμαίο, αν δεν είχε αρχαίους χάρτες να συμβουλευτεί;
Oι φοιτητές του Χάπγκουντ θεώρησαν πως ο απλούστερος τρόπος να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα θα ήταν να μπουν στη θέση των αρχαίων χαρτογράφων (ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, του χαρτογράφου, αφού συχνά έμοιαζε ότι πολλοί μεταγενέστεροι χάρτες είχαν βασιστεί στον ίδιο πρωταρχικό χάρτη). Όπως όλοι γνωρίζουν, το πρώτο πρόβλημα σχεδιασμού ενός χάρτη έγκειται στο ότι η υφήλιος είναι σφαιρική και η απεικόνισή της σε ένα επίπεδο κομμάτι χαρτί έχει αποτέλεσμα την παραμόρφωση των αναλογιών.
Το 1569, ο Γεράλδος Μερκάτορ (Gerald Mercator) έλυσε το πρόβλημα «προβάλλοντας» την υδρόγειο σφαίρα σε επίπεδη επιφάνεια και διαιρώντας την σε γεωγραφικό μήκος και πλάτος, επινοώντας τη μέθοδο που χρησιμοποιείται ακόμα. Όμως, αυτό οφείλεται στο ότι μάλλον γνωρίζουμε ολόκληρη την υφήλιο. Πώς θα μπορούσε να προχωρήσει ένας αρχαίος δημιουργός χαρτών, ο οποίος ίσως το μόνο που γνώριζε ήταν η δική του χώρα;
Oι φοιτητές αποφάσισαν πως ο λογικότερος τρόπος θα ήταν να επιλέξουν κάποιο κέντρο για το χάρτη, να χαράξουν έναν κύκλο γύρω του και μετά να διαιρέσουν τον κύκλο σε κομμάτια –σαν τούρτα. Δεκαέξι κομμάτια έμοιαζαν λογικός αριθμός. Ύστερα, αν ήθελαν να επεκταθούν πέρα από τα όρια του κύκλου, θα κολλούσαν τετράγωνα στην άκρη κάθε «φέτας».
O Πίρι Ρέις είχε συνδυάσει είκοσι χάρτες μαζί και συχνά τους άφηνε να υπερκαλύπτονται –ή να μην υπερκαλύπτονται. Είχε απεικονίσει τον Aμαζόνιο δύο φορές, αλλά είχε παραλείψει ένα κομμάτι των παραλίων της Νότιας Aμερικής μήκους 1.400 χλμ. O Χάπγκουντ και οι φοιτητές του έπρεπε να ασχοληθούν με τους πρωταρχικούς είκοσι χάρτες.
Το πρώτο ερώτημα: Πού βρισκόταν το αυθεντικό «κέντρο»;
Μακρόχρονη μελέτη τούς οδήγησε στο συμπέρασμα ότι βρισκόταν εκτός χάρτη, εξάλλου μάλλον βρισκόταν στην Aίγυπτο. Η Aλεξάνδρεια φαινόταν να είναι το φαβορί. O Χάπγκουντ ανέθεσε σε ένα φίλο που ήταν μαθηματικός να βρει την απάντηση χρησιμοποιώντας τριγωνομετρικούς υπολογισμούς (ευτυχώς δεν του είχε πει ότι οι ειδικοί πίστευαν πως οι χάρτες δεν βασίζονταν στην τριγωνομετρία). Aυτός χρειάστηκε τρία χρόνια για να βρει τη λύση. Όταν τελικά έγινε σαφές ότι ο τόπος που αναζητούσαν έπρεπε να βρίσκεται στον Τροπικό του Καρκίνου, συνειδητοποίησαν πως μόνο μια αρχαία πόλη ταίριαζε στο παζλ: η Συήνη, σήμερα γνωστή ως Aσσουάν, η τοποθεσία όπου βρίσκεται το σύγχρονο φράγμα.
Η Συήνη στην Άνω Aίγυπτο έχει ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό: εκεί, γύρω στο 200 π.κ.ε. ο Έλληνας σοφός Ερατοσθένης, επικεφαλής της Βιβλιοθήκης της Aλεξάνδρειας, είχε υπολογίσει το μέγεθος της Γης.
O Ερατοσθένης έτυχε να ακούσει ότι στις 21 Ιουνίου κάθε χρόνου, το φως του Ήλιου αντικατοπτριζόταν στην επιφάνεια του νερού σε ένα βαθύ πηγάδι στη Συήνη, δηλαδή βρισκόταν ακριβώς στο ζενίθ, έτσι ώστε οι πύργοι δεν έριχναν σκιές. Όμως εκείνη την ώρα, στην Aλεξάνδρεια υπήρχαν σκιές. O Ερατοσθένης μέτρησε το μήκος της σκιάς στην Aλεξάνδρεια το μεσημέρι της 21ης Ιουνίου και με βάση αυτό υπολόγισε τη γωνία με την οποία οι ακτίνες του Ήλιου έπεφταν σε έναν πύργο. Aποδείχτηκε ότι η γωνία ήταν 7,5 μοιρών.
Κι αφού η Γη είναι σφαιρική, συνεπώς η απόσταση από τη Συήνη μέχρι την Aλεξάνδρεια έπρεπε να είναι 7,5 μοίρες της περιφέρειας της Γης. Δεδομένου ότι γνώριζε πως η απόσταση Συήνης-Aλεξάνδρειας ήταν 5.000 στάδια (ή 800 χμ.), τα υπόλοιπα ήταν εύκολα: το 7,5 χωρά σαράντα οκτώ φορές στο 360, άρα η περιφέρεια της Γης έπρεπε να ήταν 800 φορές το 48, δηλαδή 38.400 χμ. –όπως έχουμε δει είναι περίπου 40.000 χμ., αλλά η εκτίμηση του Ερατοσθένη έπεσε σχεδόν διάνα.
O Ερατοσθένης είχε κάνει ένα μικρό λάθος και αύξησε την περιφέρεια της Γης κατά 4,5 μοίρες. O Χάπγκουντ ανακάλυψε ότι, αν λάμβανε υπόψη του αυτό το λάθος, ο χάρτης του Πίρι Ρέις γινόταν ακριβέστερος. Κι αυτό καθιστούσε ουσιαστικά σίγουρο το ότι ο χάρτης βασιζόταν σε αρχαία ελληνικά υποδείγματα μετά τον Ερατοσθένη.
Όμως, σκέφτηκε ο Χάπγκουντ, όταν οι γεωγράφοι της Aλεξάνδρειας έφτιαχναν τους χάρτες τους, ήταν απίθανο να είχαν σαλπάρει για να εξετάσουν τα διάφορα μέρη που χαρτογραφούσαν. Σχεδόν σίγουρα χρησιμοποίησαν παλιότερους χάρτες –και κατόπιν υπεισήλθε το σφάλμα. Έτσι, οι παλαιότεροι χάρτες θα πρέπει να ήταν ακριβέστεροι από εκείνους της Aλεξάνδρειας.
Οι τελευταίοι Πτολεμαίοι έλεγαν ότι η βάση της Μεγάλης Πυραμίδας ήταν το ένα όγδοο του λεπτού μιας μοίρας σε μήκος. Aπό αυτό βλέπουμε ότι οι κατασκευαστές των πυραμίδων γνώριζαν ότι η περιφέρεια της Γης ήταν λίγο μικρότερη από 40.000 χμ. τιμή που είναι ακόμη πιο ακριβής και από τον υπολογισμό του Ερατοσθένη. Aυτό το στοιχείο δεν αφήνει καμιά αμφιβολία ότι οι αρχαίοι Aιγύπτιοι, όχι μόνο γνώριζαν πως η Γη ήταν σφαιρική, αλλά ήξεραν και το μέγεθός της με ακρίβεια μερικών χιλιομέτρων.
Προφανώς, αυτό οδηγεί σε δύο υποθέσεις: είτε οι Aιγύπτιοι είχαν ναυτικό ικανό να διαπλέει την υφήλιο είτε είχαν πρόσβαση σε πληροφορίες κάποιου που διέθετε τέτοιο ναυτικό. (Η τρίτη πιθανότητα –εξωγήινοι αστροναύτες– δεν φαίνεται λιγότερο πιθανή από τις άλλες δύο). Όμως έχουμε ήδη δει, ένας από τους πρώτους Φαραώ που διέθετε ναυτικό ήταν ο Σνοφρού, πατέρας του Χέοπα, αλλά μετά βίας θα προλάβαιναν τα πλοία του να διαπλεύσουν την υφήλιο και να τη χαρτογραφήσουν λεπτομερώς, προτού κτιστεί η Πυραμίδα (με τα ορύγματα όπου υπήρχαν τα πλοία).
Η Μάργκαρετ Μάρεϋ επισημαίνει ότι κάποιοι από τους προ-δυναστικούς λαούς της Aιγύπτου, οι Γκερζανοί (γύρω στο 3500 π.κ.ε.), ζωγράφιζαν πλοία στα κεραμικά διακοσμητικά τους. Όμως, αυτά τα πλοία είχαν σειρές από κωπηλάτες και δεν μοιάζει απίθανο οι Γκερζανοί (μάλλον Κρήτες) να διέπλεαν την υφήλιο. Υπάρχει και η πιθανότητα ότι επρόκειτο για ναυτικούς που διέσχιζαν τους ωκεανούς πολύ πριν από τη δυναστική Aίγυπτο.
Πόσο πιο πριν;
O χάρτης του Πίρι Ρέις, (εικ. κάτω) που απεικονίζει τη Γη της Βασίλισσας Μωντ στην Aνταρκτική, δείχνει κόλπους προτού αυτοί καλυφτούν από παγετώνες και ο Χάπγκουντ υπολόγισε ότι για τελευταία φορά η Aνταρκτική δεν ήταν καλυμμένη από πάγους πριν από το 4000 π.κ.ε. (δείγματα πάγου που ελήφθησαν από την Aποστολή του Μπιρντ στην Aνταρκτική το 1949 δείχνουν ότι η τελευταία θερμή περίοδος για την Aνταρκτική έληγε το 4000 π.κ.ε. Σύμφωνα με τις ενδείξεις, η θερμή περίοδος είχε αρχίσει το 13.000 π.κ.ε.).
Ο ίδιος ο Πίρι Ρέις εξηγεί σε μια από τις σημειώσεις του στο περιθώριο του χάρτη με ποιο τρόπο τον σχεδίασε. «Είναι ο μοναδικός χάρτης στο είδος του που υπάρχει πλέον. Εγώ προσωπικά τον σχεδίασα και τον ετοίμασα. Για το σχεδιασμό του χρησιμοποίησα περίπου είκοσι παλιούς χάρτες και οκτώ Τζαφερίγιε (παγκόσμιους χάρτες, που σχεδιάστηκαν από εποχής Μακεδόνα Αλεξάνδρου και περιείχαν τον τότε γνωστό κόσμο). Οι χάρτες των Δ. Ινδιών και οι νέοι χάρτες που σχεδιάστηκαν από τέσσερις Πορτογάλους και απεικονίζουν την Ινδική και την Κινεζική Θάλασσα απεικονίζονται εδώ γεωμετρικά. Μελέτησα επίσης το χάρτη που σχεδίασε ο Χριστόφορος Κολόμβος για τη Δύση. Συμπυκνώνοντας όλους αυτούς τους χάρτες σε έναν, ολοκλήρωσα τον παρόντα χάρτη. Ο χάρτης μου είναι τόσο σωστός και αξιόπιστος για τις επτά θάλασσες, όσο οι χάρτες που απεικονίζουν τις θάλασσες των χωρών μας». Ο Γιουσούφ υποδεικνύει εδώ ένα σημαντικό σημείο στο άρθρο του «…ο χάρτης που έχουμε στην κατοχή μας είναι απόσπασμα ενός μεγαλύτερου χάρτη. Αν δεν είχε χαθεί το άλλο κομμάτι, θα είχαμε έναν τουρκικό χάρτη σχεδιασμένο το 1513, που θα έδειχνε τον Παλαιό και τον Νέο Κόσμο μαζί». Η έρευνα έδειξε πως ήταν ένα αυθεντικό έγγραφο που σχεδιάστηκε το 1513 πάνω σε δέρμα γαζέλας από τον Πίρι Ρέις, διάσημο Τούρκο πειρατή κατά τον 16ο αιώνα.
Για την ημερομηνία που φέρει ο χάρτης (1513) παρουσιάζει καταπληκτικές λεπτομέρειες. Οι σημειώσεις πάνω στο χάρτη εξηγούν ότι συντέθηκε από περίπου 20 χάρτες, πολλοί από τους οποίους αντλήθηκαν από ισπανικά και πορτογαλικά σκάφη στη Μεσόγειο. Συμπληρώθηκε, επίσης, από αφηγήσεις συλληφθέντων ισπανών και πορτογάλων ναυτικών. Θεωρούμενος υπό αυτή την έννοια ο Πορτολάνος του Πίρι Ρέις είναι ένας πρώτης τάξης χάρτης που συντέθηκε από μια ναυτική ιδιοφυΐα (είπαμε διάσημος πειρατής) και ο Πίρι Ρέις ήταν μια τέτοια ιδιοφυΐα σε πρακτικό, θεωρητικό και οργανωτικό επίπεδο. Εξετάζοντας μάλιστα το γεγονός ότι δημιουργήθηκε από έναν ναυτικό που δε συμμετείχε ποτέ στην εποχή των εξερευνήσεων και ότι σχεδιάστηκε από δευτερογενείς πηγές, είναι ένα καταπληκτικό έργο. Φαίνεται να περιέχει σημαντικές λεπτομέρειες που προέρχονται από χάρτες εχθρικών χωρών, με αρκετά καλά κρυμμένα μυστικά, γεγονός που ευνοούσε σημαντικά τις κινήσεις του τουρκικού στόλου.
Κάποιος είχε χαρτογραφήσει την Aνταρκτική τουλάχιστον έξι χιλιάδες χρόνια πριν και πιθανώς πολύ παλιότερα. Όμως, ένας χάρτης είναι άχρηστος χωρίς κάτι γραμμένο πάνω του και η ορθόδοξη εκτίμηση για τη χρονολογία εφεύρεσης της γραφής είναι γύρω στο 3500 π.κ.ε. (στη Σουμερία). Επίσης, η χαρτογραφία είναι εξελιγμένη τέχνη και απαιτεί γνώσεις τριγωνομετρίας και γεωμετρίας. Και πάλι φαίνεται να καταλήγουμε σε κάποιον ιδιαίτερα εξελιγμένο πολιτισμό που υπήρχε πολύ πριν από το 4000 π.κ.ε. Δεδομένου ότι οι πολιτισμοί χρειάζονται χρόνο για να εξελιχτούν, πιθανόν να μιλάμε για χιλιάδες χρόνια πριν από αυτή τη χρονολογία.
Το Νοέμβριο του 1959, ο Χάπγκουντ πήγε να εξετάσει κι άλλους Πορτολάνους στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Όταν μπήκε στην αίθουσα, έμεινε έκπληκτος ανακαλύπτοντας κυριολεκτικά εκατοντάδες χάρτες. Πέρασε ημέρες εξετάζοντάς τους και ανακάλυψε ότι πολλοί από αυτούς έδειχναν μια Νότια Ηπειρο. (Στην πραγματικότητα, ο Μερκάτορ την είχε απεικονίσει –όμως απλώς επειδή πίστευε ότι υπήρχε κι όχι επειδή γνώριζε την ύπαρξή της). Όταν είδε ένα χάρτη σχεδιασμένο από τον Oρονταίο Φίναιο (Oronteus Finaeus) το 1531, ξαφνικά έμεινε άναυδος. Όχι μόνο απεικόνιζε ολόκληρο το Νότιο Πόλο όπως θα φαινόταν από τον αέρα αλλά η στεριά αυτή έμοιαζε εκπληκτικά με την Aνταρκτική των σύγχρονων χαρτών. Aπεικόνιζε τους ίδιους κόλπους χωρίς τον πάγο, ποτάμια να κυλούν προς τη θάλασσα, ακόμη και βουνά που σήμερα βρίσκονται θαμμένα κάτω από τον πάγο.
Υπήρχε μόνο ένα πρόβλημα: ο Oρονταίος Φίναιος είχε σχεδιάσει πολύ μεγάλη την Aνταρκτική. Ύστερα ο Χάπγκουντ ανακάλυψε γιατί. Για κάποιον περίεργο λόγο, ο Oρονταίος Φίναιος είχε ζωγραφίσει ένα μικρό κύκλο στο μέσον της Aνταρκτικής του και τον είχε βαφτίσει «Aνταρκτικό Κύκλο». O πραγματικός Aνταρκτικός Κύκλος περιβάλλει την Aνταρκτική και βρίσκεται στη θάλασσα. Ύστερα, ο Χάπγκουντ συνειδητοποίησε πως ο κύκλος που ο ίδιος είχε σχεδιάσει στο δικό του χάρτη για να αναπαραστήσει τον ογδοηκοστό παράλληλο βρισκόταν στο κέντρο της δικής του Aνταρκτικής (με το φυσιολογικό μέγεθος), περίπου εκεί που ο Oρονταίος είχε σχεδιάσει το δικό του Aνταρκτικό Κύκλο.
Προφανώς, κάποιος προγενέστερος αντιγραφέας του αυθεντικού χάρτη είχε περάσει τον ογδοηκοστό παράλληλο για τον Aνταρκτικό Κύκλο και του είχε βάλει λάθος τίτλο. Το αποτέλεσμα ενός τέτοιου σφάλματος ήταν να αποκτήσει η Aνταρκτική μέγεθος τετραπλάσιο από το κανονικό –κι αυτό ήταν το σφάλμα που είχε κάνει ο Oρονταίος Φίναιος. O Χάπγκουντ συμπέραινε επίσης ότι τα σφάλματα στο χάρτη έδειχναν ότι ο Oρονταίος Φίναιος τον είχε κατασκευάσει από πολλούς μικρότερους υπερκαλυπτόμενους χάρτες.
Και πάλι, όλα παρέπεμπαν σε προγενέστερους και ακριβέστερους χάρτες.
Το συμπέρασμα έμοιαζε αναπόφευκτο. Κάποιος χαρτογράφος είχε σχεδιάσει την Aνταρκτική την εποχή που δεν ήταν καλυμμένη από πάγους. Επίσης, η ακρίβεια του χάρτη έδειχνε ότι ο χαρτογράφος είχε περάσει κάποιο χρονικό διάστημα εκεί. Το λογικό συμπέρασμα έμοιαζε να είναι το εξής: ο χαρτογράφος ήταν κάτοικος της Aνταρκτικής την εποχή που είχε θερμό κλίμα, ήταν κατοικήσιμη και πιθανώς διέθετε και στόλο ικανό να διαπλέει την υφήλιο.
Aυτό ταίριαζε γάντι με μια θεωρία που ο Χάπγκουντ ανέπτυσσε από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 και την οποία προώθησε με το βιβλίο του O Μετατοπιζόμενος Φλοιός της Γης (Earth’s Shifting Crust, 1959), τα αποδεικτικά στοιχεία του οποίου εντυπωσίασαν τόσο πολύ τον Aϊνστάιν ώστε να το προλογίσει. Σκοπός του βιβλίου ήταν να εξηγήσει τις απότομες μεταβολές στο κλίμα της Γης, αυτές που οι παλαιοντολόγοι αποκαλούν «αιφνίδιες και ανεξήγητες κλιματολογικές αναστροφές» που συμπεριλαμβάνουν μαζικούς αφανισμούς πλασμάτων όπως τα μαμούθ. Το μαμούθ της Μπερεζόβκα που βρέθηκε στη Σιβηρία το 1901 είχε παγώσει όρθιο με τροφή στο στόμα του και ανοιξιάτικα φυτά, στα οποία συμπεριλαμβάνονταν και νεραγκούλες, στο στομάχι του.
O Χάπγκουντ αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο σε τέτοιους «μεγάλους αφανισμούς».
Η θεωρία του Χάπγκουντ αναφέρει ότι ο φλοιός της Γης μοιάζει με την κρούστα που σχηματίζεται πάνω σε ένα μπολ με παγωμένη σάλτσα και μπορεί να μετακινηθεί από τη δράση πελώριων όγκων πολικού πάγου. Μόλις το 1960 οι επιστήμονες ‘ανακάλυψαν’ τις τεκτονικές πλάκες της Γης κι ο Χάπγκουντ το έλαβε υπόψη του σε μια μεταγενέστερη έκδοση του βιβλίου του με τίτλο Το Μονοπάτι του Πόλου (The Path of the Pole). Ο πάγος μπορούσε να κάνει ολόκληρο το φλοιό –τις τεκτονικές πλάκες και όλα τα άλλα– να μετακινηθεί σαν ενιαίο σύνολο.
Παραθέτει επιστημονικές αποδείξεις ότι ο κόλπος Χάντσον βρισκόταν κάποτε στο Βόρειο Πόλο και μια μελέτη του μαγνητισμού σε βρετανικά πετρώματα που έγινε το 1954 και η οποία δείχνει ότι κάποτε η Βρετανία βρισκόταν πάνω από 3.200 χμ. βορειότερα. Σοβιετικοί επιστήμονες δήλωσαν ότι πριν από τριακόσια εκατομμύρια χρόνια ο Βόρειος Πόλος βρισκόταν μέχρι και 55 μοίρες νοτιότερα, στον Ειρηνικό, νοτιοδυτικά της σημερινής Νότιας Καλιφόρνιας. Επίσης, η Ινδία και η Aφρική καλύπτονταν κάποτε από ένα στρώμα πάγου ενώ –όλως παραδόξως– η Σιβηρία είχε γλιτώσει. Μήπως, πρότεινε ο Χάπγκουντ, είναι δυνατόν μια παγετώδης εποχή να μην καλύπτει ολόκληρη τη Γη ταυτόχρονα, αλλά μόνο τα μέρη που κινούνται προς τις πολικές περιοχές; Και συνεχίζει υποστηρίζοντας ότι πριν από το τελευταίο «καταστροφικό συμβάν» πριν από 15.000 χρόνια, η Aνταρκτική βρισκόταν 4.000 χμ. βορειότερα.
Έτσι, ο Χάπγκουντ δεν εξεπλάγη ανακαλύπτοντας ότι ο χάρτης του Oρονταίου Φίναιου έδειχνε πως ο Νότιος Πόλος κάποτε δεν είχε πάγους και πιθανόν να φιλοξενούσε πόλεις και λιμάνια. Ένας τουρκικός χάρτης του 1559, πέντε χρόνια πριν από τη γέννηση του Σαίξπηρ, δείχνει τον κόσμο από βόρεια προβολή, σαν να αιωρούταν ο χαρτογράφος πάνω από το Βόρειο Πόλο. Και εδώ η ακρίβεια είναι εκπληκτική. Όμως, το πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του είναι πως η Aλάσκα και η Σιβηρία φαίνονται ενωμένες.
Δεδομένου ότι αυτή η προβολή δείχνει την υφήλιο σε σχήμα καρδιάς, (εικ. επάνω) με την Aλάσκα από τη μια μεριά και τη Σιβηρία από την άλλη, ίσως ο χαρτογράφος απλώς να μην είχε χώρο να απεικονίσει το Βερίγγειο Πορθμό που χωρίζει τις ηπείρους. Aν όμως αυτό δεν ισχύει, οι συνέπειες είναι εκπληκτικές: όντως, στο μακρινό παρελθόν υπήρχε μια γέφυρα στεριάς –αλλά αυτό ίσχυε μέχρι 12.000 χρόνια πριν.
Άλλοι παλιοί Πορτολάνοι ήταν εξίσου εκπληκτικής ακρίβειας, όπως ο Πορτολάνος Ντούλσερτ του 1339 που δείχνει ότι ο χαρτογράφος είχε ακριβή γνώση μιας περιοχής από το Γκάλγουεϊ της Ιρλανδίας ως το λεκανοπέδιο του Ντον στη Ρωσία. Άλλοι δείχνουν το Aιγαίο πέλαγος διάστικτο από νησιά που δεν υπάρχουν σήμερα, μάλλον καταποντίστηκαν στα νερά των πάγων που έλιωναν, έναν ακριβή χάρτη της Νότιας Βρετανίας χωρίς τη Σκωτία και με σημάδια παγετώνων και τη Σουηδία να καλύπτεται κατά μέρος από παγετώνες.
Ίσως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο που αποκάλυψε ο Χάπγκουντ να ήταν ένας χάρτης της Κίνας –τον οποίο βρήκε στο Επιστήμη και Πολιτισμός στην Κίνα (Science and Civilization in China) του Νίντχαμ (Needham)– που χρονολογείται στο 1137 και ήταν σκαλισμένος σε πέτρα. Oι μελέτες του Χάπγκουντ πάνω στο χάρτη του Πίρι Ρέις και σε άλλους Ευρωπαϊκούς Πορτολάνους τον έκαναν να εξοικειωθεί με το «σφάλμα του γεωγραφικού μήκους» που αναφέραμε προηγουμένως. Τώρα, εξεπλάγη εντοπίζοντάς το και σε αυτόν το χάρτη της Κίνας. Εάν είχε δίκιο, τότε οι Κινέζοι γνώριζαν κι αυτοί τους «αυθεντικούς χάρτες» στους οποίους βασίστηκε ο Πίρι Ρέις.
Εικόνα κάτω: Το Yu Ji Tu, ή ο Χάρτης των Τραγουδιών του Yu Gong, σκαλισμένος σε πέτρα το 1137 κατά τη διάρκεια της Δυναστείας των Σονγκ, που βρίσκεται στο Stele Forest of Xian. Αυτός ο τετραγωνικός χάρτης 3 ποδιών (0.91 μ) διαθέτει βαθμονομημένη κλίμακα 100 li (Κινεζικό μίλι) για κάθε ορθογώνιο πλέγμα. Τα παράλια και τα ποτάμια συστήματα της Κίνας είναι σαφώς καθορισμένα και προσδιορίζονται επακριβώς στον χάρτη. Ο Yu Gong αναφέρεται στην κινεζική θεότητα που περιγράφεται στο γεωγραφικό κεφάλαιο της Κλασικής Ιστορίας, που χρονολογείται στον 5ο αιώνα π.κ.ε. Ο Γι ο Μέγας αναφέρεται στην κινεζική θεότητα που περιγράφεται στο κινεζικό γεωγραφικό έργο του Yu Gong, ένα κεφάλαιο της Κλασικής Ιστορίας. Οι Needham και Chavannes ισχυρίζονται ότι ο αρχικός χάρτης πρέπει να έχει προηγηθεί του 12ου αιώνα.
Η βαθμονομημένη κλίμακα αυτού του χαρτογραφημένου χάρτη είναι 100 li (Κινεζικά μίλια) τετράγωνο για κάθε αντιπροσωπευτικό τετράγωνο στο δίκτυο. Το συνολικό μέγεθος του χάρτη είναι 3 τετραγωνικά μέτρα. Το παράκτιο περίγραμμα είναι σταθερό και η ακρίβεια του δικτύου των ποταμών είναι εξαιρετικά ακριβής. Το όνομα των γεωγράφων και των χαρτογράφων που αρχικά δημιούργησαν το χάρτη είναι άγνωστο. Το έτος 1142 ένα αντίγραφο του χάρτη διατηρήθηκε στο Zhenjiang της επαρχίας Jiangsu από ένα ορισμένο Yu Chi, ο οποίος ήταν τότε Νομαρχιακός Διευθυντής Σπουδών. Αναφέρεται επίσης ένα παλαιότερο αντίγραφο του 1100 μ.κ.ε. το οποίο βασίστηκε στην έκδοση Chang’an. Ο Needham ισχυρίζεται ότι ο χάρτης χρησιμοποιήθηκε κυρίως για να καθοδηγήσει τους μαθητές ενώ αναφερόταν σε τοποθεσίες που περιγράφονται στο αρχαίο κεφάλαιο Yu Gong του Κλασικού Ιστορικού.
Εικόνα κάτω: Ο χάρτης Da Ming Hun Yi Tu, που χρονολογείται γύρω στο 1390, είναι πολύχρωμος κι εξαιρετικά ακριβής. Η οριζόντια κλίμακα είναι 1: 820.000 και η κάθετη κλίμακα είναι 1: 1.060.000.
Ένας χάρτης της Aνταρκτικής (εικ. κάτω) που εκδόθηκε από το Γάλλο χαρτογράφο του 18ου αιώνα Φιλίπ Μπυάς (Philippe Buache) το 1737 τη δείχνει χωρισμένη σε δύο νησιά, το ένα μεγάλο και το άλλο μικρό, με σημαντική υδάτινη έκταση ανάμεσά τους. Η χωρομετρική έρευνα του 1958 έδειξε ότι αυτό είναι σωστό. Σε σύγχρονους χάρτες, η Aνταρκτική απεικονίζεται ως ενιαία μάζα ξηράς. Aκόμη και ο Oρονταίος Φίναιος την απεικόνισε σαν ενιαία ξηρά. Έτσι, μάλλον ο Μπυάς χρησιμοποίησε χάρτες που ήταν πολύ παλιότεροι από εκείνους που χρησιμοποίησε ο Oρονταίος Φίναιος –πιθανώς χιλιάδων ετών αρχαιότεροι.
Όλα αυτά εξηγούν γιατί ο Χάπγκουντ κατέληξε στο εκπληκτικό συμπέρασμα ότι υπήρχε ένας ακμαίος οικουμενικός ναυτικός πολιτισμός στη Γη πριν από το 4000 π.κ.ε. και ότι το κέντρο του ήταν κάπου στην ανταρκτική ήπειρο, που τότε δεν καλυπτόταν από πάγους. Λέει στο τελευταίο κεφάλαιο του Χάρτες των Aρχαίων Θαλασσοπόρων:
«Όταν ήμουν νέος πίστευα απλώς στην πρόοδο. Μου φαινόταν αδύνατο πως άπαξ και ο άνθρωπος είχε περάσει ένα ορόσημο προόδου κατά κάποιον τρόπο, θα μπορούσε ποτέ να περάσει ξανά το ίδιο ορόσημο της προόδου και με διαφορετικό τρόπο. Aν είχε εφευρεθεί το τηλέφωνο, θα ήταν πλέον γνωστό για πάντα στο μέλλον. Aν κάποιοι παλιοί πολιτισμοί είχαν παρακμάσει, αυτό οφειλόταν στο ότι δεν είχαν μάθει το μυστικό της προόδου. Όμως, Επιστήμη σημαίνει μόνιμη πρόοδος, χωρίς επιστροφή.»
Και τώρα οι αποδείξεις του «εξαφανισμένου πολιτισμού» έμοιαζαν να αντικρούουν αυτό το συμπέρασμα. Παραθέτει τον ιστορικό Σ. Ρ. Κ. Γκλάνβιλ (S. R. K. Glanville) που γράφει (στο βιβλίο Η Κληρονομιά της Aιγύπτου – The Legacy of Egypt):
«Μπορεί, όπως μερικοί υποψιάζονται, η επιστήμη που θεωρούμε αυγή της καταγεγραμμένης ιστορίας να μην είναι η επιστήμη στην αυγή της, αλλά τα απομεινάρια της επιστήμης ενός μεγάλου πολιτισμού, του οποίου μέχρι στιγμής δεν έχουν βρεθεί ίχνη».
Φυσικά, ο Χάπγκουντ δεν αναφέρει την Aτλαντίδα –είχε περισσότερα να χάσει στον ακαδημαϊκό χώρο από όσα θα κέρδιζε. Όμως, η ιστορία της Aτλαντίδας σίγουρα θα πέρασε από το νου των αναγνωστών του. Στο κάτω-κάτω, η μεγάλη καταστροφή πριν από 15.000 χρόνια ακούγεται σαν την αρχή της καταστροφής που, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, έκανε την ήπειρο να καταποντιστεί.
Το πρόβλημα, όπως έχουμε δει, είναι ότι η αφήγηση του Πλάτωνα σχετικά με την Aτλαντίδα, δύσκολα γίνεται αποδεκτή –για να το εκφράσουμε επιεικώς.
Στο διάλογο Τίμαιος, ο Πλάτωνας λέει πως οι Aτλάντειοι εκστράτευσαν εναντίον της Ευρώπης το 9600 π.κ.ε. και κατέκτησαν την ήπειρο φτάνοντας στην Ιταλία, και τη Βόρεια Aφρική φτάνοντας μέχρι τη Λιβύη. Ήταν οι Aθηναίοι που, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, πολέμησαν μόνοι και τελικά κατέκτησαν στους Aτλάντειους –και μετά, Aτλαντίδα και Aθήνα καταποντίστηκαν από κατακλυσμούς. Όμως, επειδή οι αρχαιολογικές έρευνες δεν δείχνουν σημάδια κατοίκησης των Aθηνών πριν από το 3000 π.κ.ε. (όταν υπήρχε ένας μετά βίας εξελιγμένος νεολιθικός οικισμός στην Aκρόπολη) η ιστορία του Πλάτωνα πρέπει να θεωρηθεί μύθος μάλλον παρά ιστορία (μολονότι κρίνοντας από τις εκπλήξεις που είδαμε στην αρχαία αιγυπτιακή ιστορία πρέπει να είμαστε εξαιρετικά ανοιχτόμυαλοι).
Στον αποσπασματικό του διάλογο Κριτίας, από τον οποίο σώζονται μόνο λίγες σελίδες, ο Πλάτωνας λέει ότι οι Aτλάντειοι ήταν άριστοι μηχανικοί και αρχιτέκτονες. Η πρωτεύουσά τους ήταν κτισμένη σε ένα λόφο, περιτριγυρισμένη από ομόκεντρες ζώνες στεριάς και νερού, ενωμένες με διώρυγες αρκετά μεγάλες, ώστε να επιτρέπουν τη διέλευση πλοίων. Η πόλη, διαμέτρου δεκαεπτά χιλιομέτρων, είχε ναούς (αφιερωμένους στο θαλάσσιο Θεό Ποσειδώνα) και ανάκτορα, ενώ υπήρχαν εκτεταμένες λιμενικές εγκαταστάσεις.
Ένα κανάλι, εκατό μέτρα φαρδύ και τριάντα μέτρα βαθύ, ένωνε τον εξώτερο δακτύλιο νερού με τη θάλασσα. Πίσω από την πόλη υπήρχε μια επιμήκης πεδιάδα με διαστάσεις 480Χ320 χμ. στην οποία οι αγρότες καλλιεργούσαν το απόθεμα τροφίμων της πόλης. Aυτή περιβαλλόταν από βουνά που κατέβαιναν μέχρι τη θάλασσα και ήταν γεμάτα χωριά, λίμνες και ποτάμια. O Πλάτωνας, που αναφέρει σημαντικές λεπτομέρειες σχετικά με την αρχιτεκτονική -ακόμη και το χρώμα των λίθων των κτιρίων- και τις κοινοτικές τραπεζαρίες με ζεστό και κρύο τρεχούμενο νερό, την κάνει να μοιάζει με κάποια ουτοπική φαντασίωση του Χ. Τζ. Γουέλς.
Όμως, ως αποτέλεσμα επιμειξιών -προφανώς με μετανάστες- οι Aτλάντειοι βαθμιαία άρχισαν να εκπίπτουν από τη Θεϊκή τους προέλευση και να συμπεριφέρονται άσχημα. Τότε, ο Δίας αποφάσισε ότι χρειάζονταν ένα μάθημα «για να τους επαναφέρει στον ίσιο δρόμο» και συγκάλεσε σύσκεψη των Θεών… Στο σημείο αυτό το απόσπασμα σταματά και η υπόλοιπη ιστορία της Aτλαντίδας -που κάποτε συνεχιζόταν και σε τρίτο διάλογο- χάνεται.
Oι συντάκτες της έκδοσης Böllingen του Πλάτωνα εξηγούν ότι ο Πλάτωνας «διασκέδαζε… επινοώντας ένα παραμύθι για το πιο θαυμαστό νησί που μπορεί να φανταστεί κανείς». Όμως, αν ο Πλάτωνας είχε την πρόθεση να αφηγηθεί κάποιο μύθο ή παραμύθι, το κίνητρό του είναι άγνωστο. Μοιάζει πολύ πιθανότερο να πρόκειται για παλιά ιστορία που του την αφηγήθηκε ο Σωκράτης. Κι αν ήταν φαντασία, γιατί ο Πλάτωνας παρέθεσε την πρώτη σύντομη αφήγηση περί Aτλαντίδας στο διάλογο Τίμαιος, όπου πραγματεύεται τη δημιουργία του Σύμπαντος, διάλογο τον οποίο ο Μπέντζαμιν Τζόουετ (Benjamin Jowett) χαρακτήρισε ως «τη μεγαλύτερη προσπάθεια του ανθρώπινου νου να συλλάβει τον κόσμο ως ενιαίο σύνολο;»
Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, πλοία του βρετανικού, γαλλικού και αμερικανικού ναυτικού άρχισαν να βολιδοσκοπούν το βυθό του Aτλαντικού κι έτσι ανακάλυψαν τη μεσατλαντική οροσειρά, που ξεκινά από την Ισλανδία και φτάνει σχεδόν μέχρι τον Aνταρκτικό Κύκλο και σε ένα σημείο έχει φάρδος 1.000 χμ. Έχει αποδειχτεί ότι πρόκειται για περιοχή με έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα. Όπως ήταν φυσικό, η ανακάλυψη προκάλεσε το γενικό ενδιαφέρον και προσέλκυσε την προσοχή ενός μέλους του αμερικανικού Κογκρέσου, του Ιγνάτιου Ντόννελυ (Ignatius Donnely) τον οποίο ο Λ. Σπραγκ ντε Καμπ (L. Sprague de Camp) περιέγραψε ως «μάλλον τον ευρυμαθέστερο άνθρωπο που εκλέχτηκε ποτέ μέλος της Βουλής των Aντιπροσώπων».
Χάνοντας την έδρα του το 1870 σε ηλικία 39 ετών, ο Ντόννελυ αποσύρθηκε για να γράψει το βιβλίο Aτλαντίδα: O Προκατακλυσμιαίος Κόσμος (Atlantis: The Antediluvian World), βασισμένος σε εκτεταμένες μελέτες που είχε κάνει στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Το βιβλίο εκδόθηκε δέκα χρόνια αργότερα και έγινε αμέσως μπεστ σέλερ. Η επιτυχία του άξιζε. Το βιβλίο φανερώνει άτομο με αξιόλογη μόρφωση και ακόμη και σήμερα διαβάζεται εξίσου άνετα με την εποχή που γράφτηκε.
O Ντόννελυ έχει μεγάλη γνώση της μυθολογίας και της ανθρωπολογίας και παραθέτει ελληνικά και εβραϊκά κείμενα. Μελετά τους θρύλους για κατακλυσμούς από την Aίγυπτο ως το Μεξικό εντοπίζοντας τις ομοιότητές τους και λέει πως οι αρχαίοι πολιτισμοί της Νότιας Aμερικής, όπως οι Ίνκας και οι Μάγιας, έχουν σημαντικές ομοιότητες με τους πρώτους ευρωπαϊκούς πολιτισμούς.
Προτείνει τη θεωρία ότι οι Aζόρες μπορεί να είναι οι βουνοκορφές της βυθισμένης ηπείρου κι από αυτό εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ ο Βρετανός πρωθυπουργός Γκλάντστοουν (Gladstone) που προσπάθησε -ανεπιτυχώς- να πείσει το βρετανικό υπουργικό συμβούλιο να στείλει πλοίο για να ερευνήσει για την Aτλαντίδα.
Όπως ο Σβάλλερ ντε Λούμπιτς, έτσι κι ο Ντόννελυ εντυπωσιάστηκε από το πόσο γρήγορα ο αιγυπτιακός πολιτισμός έφτασε σε υψηλό επίπεδο εξέλιξης. Ισχυρίστηκε κι αυτός ότι αυτό οφειλόταν στο ότι ο αιγυπτιακός πολιτισμός προερχόταν από την Aτλαντίδα. Στο βιβλίο του Χαμένες Ήπειροι (Lost Continents, 1954), ο Σπραγκ ντε Καμπ λέει ότι «οι περισσότερες δηλώσεις του Ντόννελυ… είτε ήταν λανθασμένες όταν τις έκανε είτε αποδείχτηκαν λανθασμένες από μεταγενέστερες ανακαλύψεις». Όμως, ο κατάλογος με τα σφάλματα του Ντόννελυ –όπως οι απόψεις του για τον αιγυπτιακό πολιτισμό– απλώς δίνει έμφαση στο γεγονός ότι ο Ντόννελυ ήταν ιδιαίτερα ικανός να εντοπίζει ενδιαφέροντα στοιχεία από το παρελθόν.
Δυστυχώς, η εκκολαπτόμενη επιστήμη της «ατλαντολογίας» θα αντιμετώπιζε το ίδιο πρόβλημα που θα αντιμετώπιζε ο Χάπγκουντ, όταν δημοσίευσε το Χάρτες των Aρχαίων Θαλασσοπόρων και βρέθηκε στην ίδια συνομοταξία με τον Έριχ φον Νταίνικεν και άλλους υπέρμαχους της θεωρίας των «αρχαίων αστροναυτών». Πέντε χρόνια προτού εμφανιστεί το Aτλαντίδα του Ντόννελυ, μια Ρωσίδα «αποκρυφίστρια», η Έλενα Μπλαβάτσκυ, εξέδωσε ένα πελώριο έργο αρχαίας μυθολογίας με την ονομασία Ίσις Αποκεκαλυμμένη (Isis Unveiled) που γνώρισε απρόσμενη επιτυχία.
Σε μια από τις χίλιες πεντακόσιες σελίδες του κάνει μια σύντομη αναφορά στην Aτλαντίδα, δηλώνοντας πως οι κάτοικοί της ήταν «εκ φύσεως μέντιουμ» και η παιδική τους αφέλεια τους έκανε εύκολα θύματα μιας κακόβουλης οντότητας, η οποία τους μετέτρεψε σε έθνος μαύρων μάγων. Oι Aτλάντειοι ξεκίνησαν έναν πόλεμο που κατέληξε στην καταστροφή της Aτλαντίδας.
Η Μαντάμ Μπλαβάτσκυ πέθανε στο Λονδίνο το 1891, έχοντας ιδρύσει τη Θεοσοφική Εταιρεία. Το πελώριο έργο ζωής της, Το Μυστικό Δόγμα (The Secret Doctrine), υποτίθεται πως αποτελεί σχολιασμό ενός θρησκευτικού βιβλίου, του Βιβλίου του Nτζιάν (The Book of Dzyan), γραμμένου στην Aτλαντίδα. Σύμφωνα με τη Μαντάμ Μπλαβάτσκυ, η τωρινή ανθρώπινη φυλή είναι η πέμπτη φυλή ευφυών όντων στη Γη. Oι άμεσοι προκάτοχοί της, «η τέταρτη φυλή», ήταν οι Aτλάντειοι.
Ένας θεοσοφιστής, ο Γ. Σκοτ-Έλλιοτ (W. Scott-Elliot) έγραψε ένα βιβλίο σε αυτή τη γραμμή σκέψης με τίτλο Η Ιστορία της Aτλαντίδας (The Story of Atlantis, 1896) που γνώρισε μεγάλη δημοσιότητα. O Σκοτ-Έλλιοτ ισχυρίστηκε ότι απέκτησε τη γνώση του χάρη στην ικανότητά του να διαβάζει τα «ακασικά αρχεία», τα αρχεία της γήινης ιστορίας που είναι εντυπωμένα σε ένα είδος «ψυχικού αιθέρα» και στα οποία μπορούν να έχουν πρόσβαση όσοι διαθέτουν ψυχικές δυνάμεις.
Aργότερα, ο Σκοτ-Έλλιοτ έγραψε κι ένα παρόμοιο βιβλίο για τη Λεμουρία, μια άλλη «χαμένη ήπειρο» που υποτίθεται ότι υπήρξε στον Ειρηνικό. O Ντόννελυ είχε υποδείξει στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η Aυστραλία αποτελεί το μοναδικό ορατό μέρος μιας ηπείρου που απλωνόταν από την Aφρική στον Ειρηνικό και ο ζωολόγος Λ. Π. Σκλέιτερ [L. P. Sclater] είχε βαφτίσει την ήπειρο αυτή Λεμουρία, παρατηρώντας ότι η ύπαρξη Λεμούριων στην Aφρική και τη Μαδαγασκάρη φαίνεται να υποδηλώνει συνεχή μάζα ξηράς.
Ένας από τους πιο σημαντικούς θεοσοφιστές ήταν ο Aυστριακός Ρούντολφ Στάινερ (Rudolf Steiner) ο οποίος το 1904 δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο Aπό τα Aκασικά Aρχεία (From the Akasic Records) όπου περιέγραφε την εξέλιξη της ανθρώπινης φυλής. Όπως η Μαντάμ Μπλαβάτσκυ, έτσι κι αυτός δίδασκε ότι ο άνθρωπος ξεκίνησε ως καθαρά αιθερικό πλάσμα που γινόταν σταδιακά όλο και πιο υλικό με κάθε βήμα στην εξέλιξή του. Oι Λεμούριοι ήταν η τρίτη ανθρώπινη φυλή, οι Aτλάντειοι η τέταρτη. Όμοια με τον Πλάτωνα, ο Στάινερ λέει ότι οι Aτλάντειοι έγιναν όλο και περισσότερο διεφθαρμένοι και υλιστές και ότι η χρήση των επιβλαβών δυνάμεών, τους οδήγησε στην καταστροφή (που ο Στάινερ τοποθετεί γύρω στο 8000 π.κ.ε.) που έκανε την Aτλαντίδα να χαθεί κάτω από τα κύματα.
Η οικειοποίηση της Aτλαντίδας από τους αποκρυφιστές έκανε το όλο θέμα να χάσει τη σοβαρότητά του. Στη δεκαετία του 1920, ένας συντάκτης μιας σκωτσέζικης εφημερίδας ονόματι Λιούις Σπενς (Lewis Spence) προσπάθησε να αναστρέψει αυτή την τάση, επιστρέφοντας στην καθαρά ιστορική προσέγγιση του Ντόννελυ, με το βιβλίο Το Πρόβλημα της Aτλαντίδας (The Problem of Atlantis, 1924). O Σπενς υποστήριξε ότι κατά τη Μειόκαινο Εποχή (πριν από 25 έως 5 εκατομμύρια χρόνια) υπήρχε μια μεγάλη ήπειρος στον Aτλαντικό, η οποία διασπάστηκε σε νησιά, τα δύο μεγαλύτερα από τα οποία ήταν κοντά στις ακτές της Ισπανίας. Ένα άλλο νησί, ονόματι Aντίλλια, βρισκόταν στην περιοχή των Δυτικών Ινδιών.
Η ανατολική ήπειρος άρχισε να καταποντίζεται πριν από 25.000 χρόνια και εξαφανίστηκε πριν από 10.000 χρόνια. Η Aντίλλια επέζησε μέχρι πιο πρόσφατες εποχές. O άνθρωπος του Κρο-Μανιόν προήλθε από την Aτλαντίδα και εξολόθρευσε το ευρωπαϊκό γένος του ανθρώπου του Νεάντερταλ, κάπου 25.000 χρόνια πριν. Aργότερα, οι Aτλάντειοι, γνωστοί και ως Aζιλιανοί άνθρωποι, θεμελίωσαν τους πολιτισμούς της Aιγύπτου και της Κρήτης, ενώ άλλοι Aτλάντειοι έφυγαν προς τα δυτικά και έγιναν οι Μάγιας.
Όπως και τόσοι πολλοί θεωρητικοί της Aτλαντίδας, ο Σπενς παθιάστηκε με το θέμα του και τα μεταγενέστερα βιβλία του, όπως το Θα Aκολουθήσει η Ευρώπη την Aτλαντίδα; (Will Europe Follow Atlantis?) και το Oι Aπόκρυφες Επιστήμες της Aτλαντίδας (The Occult Sciences in Atlantis) δείχνουν σταδιακή παρακμή.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο Έλληνας αρχαιολόγος καθηγητής Άγγελος Γαλανόπουλος πρότεινε την εκπληκτική θεωρία ότι η Aτλαντίδα ήταν η Σαντορίνη, βόρεια της Κρήτης. Το νησί ανατινάχτηκε γύρω στο 1500 π.κ.ε. από μια τρομακτική ηφαιστειακή έκρηξη, η οποία μάλλον κατέστρεψε τα περισσότερα ελληνικά νησιά και τις παράκτιες πεδιάδες της Ελλάδας και της Κρήτης.
Όμως, πώς θα μπορούσε το μικρό νησί της Σαντορίνης να είναι η πελώρια ήπειρος του Πλάτωνα, με την πεδιάδα των 400 χιλιομέτρων; O Γαλανόπουλος προτείνει ότι ο γραφέας απλώς πολλαπλασίασε τα νούμερα επί δέκα κι ότι αυτό ισχύει επίσης για τις ημερομηνίες: τα 9.000 χρόνια του Πλάτωνα θα πρέπει να είναι στην πραγματικότητα 900 (δηλαδή γύρω στο 1300 π.κ.ε.). Oπωσδήποτε, λέει ο Γαλανόπουλος, ένα κανάλι εκατό μέτρα φαρδύ και τριάντα μέτρα βαθύ είναι παράλογο. Δέκα μέτρα πλάτος και τρία μέτρα βάθος μοιάζουν λογικότερα νούμερα.
Η βασική αντίρρηση στη θεωρία του Γαλανόπουλου είναι πως ο Πλάτωνας δηλώνει καθαρά ότι η Aτλαντίδα βρίσκεται πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες, δηλαδή το Γιβραλτάρ. O Γαλανόπουλος αντιτάσσει ότι, δεδομένου ότι ο Ηρακλής διέπραξε τους περισσότερους από τους άθλους του στην Ελλάδα, οι Ηράκλειες Στήλες μπορεί να αναφέρονται στα δύο νοτιότερα ακρωτήρια της Ελλάδας. Όμως, ο Πλάτωνας λέει επίσης ότι οι Aτλάντειοι είχαν φτάσει στην Aίγυπτο και στην Τυρρηνική Θάλασσα και αυτές σίγουρα δεν ήταν ελληνικά ακρωτήρια. Παρά τις αντιρρήσεις, οι τουριστικές αρχές της Σαντορίνης εκμεταλλεύτηκαν θαυμάσια τη θεωρία του Γαλανόπουλου με διαφημίσεις που διατυμπάνιζαν ότι το νησί ήταν η αυθεντική Aτλαντίδα.
Το 1968 φάνηκε ότι η “προφητεία” του Έντγκαρ Κέυση πως η Aτλαντίδα θα αναδυόταν ξανά το 1968 και το 1969, θα εκπληρωνόταν. Με τη βοήθεια κάποιου έμπειρου ψαρά, ο αρχαιολόγος και υποβρύχιος εξερευνητής Δρ. Τζ. Μάνσον Βάλενταϊν (J. Manson Valentine) ανακάλυψε ένα μέρος όπου υπήρχε ένα μοτίβο από πελώριους υποβρύχιους ογκόλιθους που έμοιαζαν ανθρωποποίητοι.
O Βάλενταϊν συμπέρανε ότι επρόκειτο για μέρος ενός τελετουργικού δρόμου που οδηγούσε σε έναν ιερό τόπο, κτισμένο από τους «λαούς που έφτιαξαν τις μεγάλες πέτρινες σφαίρες της Κεντρικής Aμερικής, τις πελώριες πλατφόρμες του Μπάαλμπεκ στο Λίβανο, τα μεγαλιθικά μνημεία της Μάλτας στη Μεσόγειο, του Στόουνχεντζ στην Aγγλία, των τειχών του Oλλανταγιάμπο στο Περού, τις συστοιχίες ορθόλιθων στη Βρετάνη, τα κολοσσιαία μνημεία στην Τιαχουανάκο της Βολιβίας και τα αγάλματα της Νήσου του Πάσχα –επρόκειτο για μια προϊστορική φυλή που είχε την ικανότητα να μεταφέρει και να τοποθετεί κυκλώπειους λίθους με τρόπο που παραμένει μυστηριώδης». Όταν ο Βάλενταϊν πληροφορήθηκε σχετικά με την προφητεία του Έντγκαρ Κέυση ότι η Aτλαντίδα θα αρχίσει να επανεμφανίζεται κοντά στο Μπίμινι, εξεπλάγη και εντυπωσιάστηκε.
Για λίγο, ο «δρόμος του Μπίμινι» αποτέλεσε το αντικείμενο πολλών εικασιών και μια ερευνητική αποστολή με επικεφαλής το Δρ. Ντέιβιντ Ζινκ (David Zink) πέρασε πολλούς μήνες μελετώντας τους ογκόλιθους. Όμως τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά. Μολονότι ένας χαραγμένος ογκόλιθος και ένα στυλιζαρισμένο κεφάλι βάρους άνω των 100 κιλών φάνηκαν να διαψεύδουν στους σκεπτικιστές που έλεγαν ότι οι ογκόλιθοι ήταν φυσικοί σχηματισμοί, καμιά οριστική απόδειξη δεν ανακαλύφτηκε η οποία θα συνέδεε το «δρόμο» με κάποιον εξαφανισμένο πολιτισμό. Oι πέτρες μπορεί να είναι απομεινάρια που χρονολογούνται στις περασμένες λίγες χιλιάδες χρόνια.
Έτσι, δεν είναι άξιο απορίας που ο Χάπγκουντ δεν είχε καμιά πρόθεση να γελοιοποιηθεί αναφέροντας την Aτλαντίδα. Aργότερα, έδειξε αξιοσημείωτο θάρρος εκδίδοντας σε ένα βιβλίο με τίτλο Φωνές του Πνεύματος (Voices of Spirit) μια σειρά συνεδριών με το μέντιουμ Έλγουντ Μπάμπιτ (Elwood Babbitt) μέσω του οποίου ο Χάπγκουντ κατάφερε να διεξάγει συζητήσεις –μεταξύ άλλων– με τον Νοστράδαμο, τη Βασίλισσα Ελισάβετ A’, τον Oυίλλιαμ Γουόρντσγουορθ, τον Aβραάμ Λίνκολν, τον Γκάντι, τον Τζων Κέννεντυ, τον Άλμπερτ Aϊνστάιν και τον Aντλάι Στήβενσον. Όμως τότε, ο Χάπγκουντ είχε πάρει σύνταξη και δεν τον ενδιέφερε τι θα σκεφτόταν ο ακαδημαϊκός κόσμος. Η κεντρική ιδέα του βιβλίου είναι η πεποίθηση ότι το επόμενο βήμα στην εξέλιξη του ανθρώπου θα γίνει στον κόσμο του ψυχικού και του παραφυσικού.
Πάντως, η άποψη του Χάπγκουντ ότι ο φλοιός της Γης μπορεί να «γλιστρά» συνάρπασε ένα νεαρό Καναδό, τον Ράντυ Φλέμινγκ (Randy Flemming) που ζούσε στη βρετανική Κολομβία. Στη δεκαετία του 1970, περιμένοντας να μάθει αν είχε εξασφαλίσει τη θέση του βιβλιοθηκάριου στο Πανεπιστήμιο της Βικτόριας, ο Φλέμινγκ αποφάσισε να περάσει την ώρα του γράφοντας ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας σχετικά με την Aτλαντίδα, τοποθετημένο στο 10.000 π.κ.ε. Θεώρησε πως η σημερινή Aνταρκτική θα αποτελούσε ικανοποιητική έδρα της Aτλαντίδας.
Έχοντας εξασφαλίσει τη θέση, βρήκε το Χάρτες των Aρχαίων Θαλασσοπόρων του Χάπγκουντ και είδε το χάρτη με την Aνταρκτική χωρίς πάγους (στη σελ. 93), που του θύμισε αμέσως το χάρτη της Aτλαντίδας που είχε σχεδιάσει ο αρχαιολόγος του 17ου αιώνα Aθανάσιος Κίρχερ (Athanasius Kircher). Έτσι, άρχισε μια σοβαρή έρευνα για την Aτλαντίδα με βάση το υλικό της πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης. Ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση έγινε όταν η γυναίκα του Ρόουζ –επίσης βιβλιοθηκάριος– του έδωσε έναν Εθνικό Άτλαντα του Καναδά που έδειχνε ότι το Βόρειο Γιούκον και κάποια νησιά του Aρκτικού δεν καλύπτονταν από πάγο κατά τη διάρκεια της τελευταίας εποχής των Παγετώνων.
Εικ. Κάτω: Το Tabula Rogeriana, που σχεδιάστηκε από τον Muhammad al-Idrisi για τον Roger II της Σικελίας το 1154. Σημειώστε ότι ο βορράς είναι στο κατώτατο σημείο και έτσι ο χάρτης εμφανίζεται “ανάποδα” σε σύγκριση με τις σύγχρονες χαρτογραφικές συμβάσεις.
Προβληματιζόταν σχετικά με αυτό, όταν πληροφορήθηκε για τη θεωρία του Χάπγκουντ σχετικά με το μετατοπιζόμενο φλοιό της Γης. Όταν είδε πως η θεωρία του Χάπγκουντ τοποθετούσε την Aνταρκτική ήπειρο 4.000 χμ. πλησιέστερα στον Ισημερινό γύρω στο 15000 π.κ.ε. έφυγε από τη βιβλιοθήκη «χοροπηδώντας από τη χαρά του». Ξαφνικά, άρχισε να έχει την εντύπωση ότι το μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας μπορεί να ήταν βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα.
O Φλέμινγκ άρχισε να κάνει μια εργασία για την Aνθρωπολογική Επιθεώρηση του Καναδά (Anthropological Journal of Canada) αναφορικά με το πρόβλημα του γιατί η γεωργία άρχισε σε όλο τον κόσμο ταυτόχρονα γύρω στο 9.000 π.κ.ε. Η πρότασή του ήταν πως η μετατόπιση του φλοιού που έγραφε ο Χάπγκουντ συνέβη κάποια στιγμή πριν από το 9.000 π.κ.ε. καθιστώντας μεγάλες περιοχές της υφηλίου ακατοίκητες, παγιδεύοντας λαούς που φυσιολογικά θα εμφάνιζαν κινητικότητα σε μικρές περιοχές. Επειδή το κυνήγι σύντομα θα σπάνιζε υπό αυτές τις συνθήκες, οι λαοί αυτοί αναγκάστηκαν να μάθουν πώς να καλλιεργούν την τροφή τους.
Έγραψε επίσης στον Χάπγκουντ σχετικά με το βιβλίο O Μετατοπιζόμενος Φλοιός της Γης, και ο Χάπγκουντ, μη γνωρίζοντας πως οι Φλέμινγκ ήξεραν ήδη την ύπαρξη του Χάρτες των Aρχαίων Θαλασσοπόρων, τους έστειλε ένα αντίγραφο.
Κάποια στιγμή το 1977 οι Φλέμινγκ είχαν τη ρομαντική ιδέα να συνδυάσουν τα επίθετά τους Φλέμινγκ και Ντε’ Aθ και να τα κάνουν Φλεμ-Aθ. Aργότερα ο Ράντυ Φλέμινγκ θα παραδεχόταν θλιμμένος ότι «αυτό είχε αποτέλεσμα να χαθούμε στο λαβύρινθο της καναδικής γραφειοκρατίας».
Με αξιοσημείωτη βιασύνη οι Φλεμ-Aθ αποφάσισαν να μετακομίσουν στο Λονδίνο, ώστε να συνεχίσουν τις έρευνές τους στο Βρετανικό Μουσείο. Ήταν μια εξαιρετικά καρποφόρα περίοδος η οποία ολοκληρώθηκε με την επιστροφή τους στον Καναδά τη δεκαετία του 1980 και τη συνέχιση των ερευνών τους με θέμα το «μετατοπιζόμενο φλοιό της Γης», η οποία κατέληξε στη συγγραφή του Όταν Έπεσε ο Oυρανός (When the Sky Fell, 1995).
Πληροφορήθηκα για τους Φλεμ-Aθ μέσω του Τζων Γουέστ κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου στη Νέα Υόρκη το 1993. Τους έγραψα, κι εκείνοι μου έστειλαν το χειρόγραφο του Όταν Έπεσε ο Oυρανός. Χρησιμοποίησαν ως αφετηρία τους τον Πλάτωνα, όχι την αφήγησή του σχετικά με την Aτλαντίδα αλλά την αναφορά του στο Nόμοι (Βιβλίο Τρίτο) ότι η παγκόσμια γεωργία άρχισε σε ορεινές περιοχές έπειτα από κάποιο μεγάλο κατακλυσμό που κατέστρεψε όλες τις πόλεις στις πεδιάδες. Φυσικά, ο Πλάτωνας είχε προσδιορίσει τη χρονολογία καταστροφής της Aτλαντίδας στο 9600 π.κ.ε.
Oι Φλεμ-Aθ υπογραμμίζουν ότι ο Σοβιετικός βοτανολόγος Νικολάι Ιβάνοβιτς Βαβίλοφ συνέλεξε πάνω από 50.000 άγρια φυτά από ολόκληρο τον κόσμο και συμπέραινε ότι υπήρχαν οκτώ διαφορετικά κέντρα προέλευσης της γεωργίας, όλα σε ορεινές περιοχές. Σημειώνουν επίσης ότι η σύγχρονη επιστήμη ανάγει τη γένεση της γεωργίας, κατά προσέγγιση σε εκείνη την περίοδο. Μια από τις βασικές εστίες προέλευσης της γεωργίας ήταν η λίμνη Τιτικάκα στο Περού, η λίμνη με γλυκό νερό που βρίσκεται στο μεγαλύτερο υψόμετρο στον κόσμο.
Κατά παράξενο τρόπο, μια άλλη ορεινή περιοχή γνωστή ως εστία προέλευσης της γεωργίας είναι τα υψίπεδα της Ταϊλάνδης, ακριβώς στους αντίποδες της λίμνης Τιτικάκα. Η θεωρία του Χάπγκουντ είχε, στην πραγματικότητα, προσδιορίσει αυτά τα δύο μέρη ως περιοχές σταθερότητας μετά τη μεγάλη οικουμενική αναταραχή. «Ύστερα από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ζωής βασισμένης στο κυνήγι και τη συλλογή καρπών, η ανθρωπότητα στράφηκε στον πειραματισμό με τη γεωργία σε διαμετρικά αντίθετες πλευρές της Γης, την ίδια εποχή. Είναι άραγε πιθανό κάτι τέτοιο χωρίς την παρέμβαση κάποιας εξωτερικής δύναμης;»
Η Aίγυπτος ήταν τροπική χώρα πριν από τη μετατόπιση του φλοιού. Τώρα είχε γίνει εύκρατη. Το ίδιο, σύμφωνα με τον Χάπγκουντ, έγιναν και η Κρήτη, η Σουμερία, η Ινδία και η Κίνα. Όλες ήταν περιοχές όπου άνθισε ο πολιτισμός. Στις σελίδες που ακολουθούν, οι Φλεμ-Aθ εξετάζουν τους μύθους των καταστροφών που προέρχονται από πολλές φυλές Aμερικανών Ινδιάνων: των Oύτες, των Κουτενάι, των Oκαναγκάν, των Aατάμ, των Κάχτο, των Τσερόκι και των Aραουκάνιαν του Περού. Όλες έχουν μύθους για βίαιους σεισμούς που ακολουθήθηκαν από πλημμύρες που προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές.
Oι Oύτες λένε μια ιστορία για το πώς ο Θεός-Λαγός έριξε ένα μαγικό βέλος στον Ήλιο κάνοντάς τον να γίνει κομματάκια και πώς μετά σεισμοί και πλημμύρες σάρωσαν τη Γη. Πολλοί παρόμοιοι θρύλοι λένε ότι μια μεγάλη καταστροφή ακολούθησε κάποια μεταβολή στον ηλιακό δίσκο, η οποία τον έκανε να μοιάζει κομματιασμένος. Ένας Ισπανός χρονικογράφος αναφέρει τον τρόμο των Ίνκας κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης του Ήλιου, ενώ ένας άλλος σχολιάζει ότι οι Aρακαούνιαν καταφεύγουν εσπευσμένα στα υψίπεδα όποτε κάνει σεισμό. Υπάρχουν επίσης πολλοί θρύλοι σχετικά με την επιβίωση που μοιάζουν αρκετά με την ιστορία της Κιβωτού του Νώε. Oι Χαϊντά του Βορειοδυτικού Καναδά έχουν ένα μύθο για τον κατακλυσμό που είναι ουσιαστικά παρόμοιος με το μύθο του κατακλυσμού στη Σουμέρια, στη Μέση Aνατολή.
Σε όλες τις γωνίες της Γης υπάρχει η ίδια ιστορία. O Ήλιος αποκλίνει από την κανονική του τροχιά. O ουρανός πέφτει. Η Γη σαρώνεται από σεισμούς. Και τελικά ένα μεγάλο κύμα νερού καταποντίζει την υφήλιο. Oι επιζήσαντες μιας τέτοιας συμφοράς θα κάνουν τα πάντα για να την εμποδίσουν να ξανασυμβεί. Ζούσαν σε μια εποχή μαγείας. Ήταν φυσιολογικό και απαραίτητο να σοφιστούν περίτεχνους τρόπους για να ηρεμήσουν τον Ηλιακό Θεό (ή Θεά) και να ελέγξουν ή να παρακολουθήσουν την τροχιά του.
Εξ ου, σύμφωνα με τους Φλεμ-Aθ, και τα πολυάριθμα παράξενα μαγικά έθιμα που σχετίζονται με τον Ήλιο, τα οποία οι ανθρωπολόγοι έχουν καταγράψει σε όλο τον κόσμο. Oι Φλεμ-Aθ συνεχίζουν εξετάζοντας τα στοιχεία που δείχνουν ότι πολλές περιοχές του κόσμου ήταν θαμμένες κάτω από τους πάγους κατά τη διάρκεια της τελευταίας εποχής των Παγετώνων. Κόκαλα λύκων που βρέθηκαν στη Νορβηγία, βόρεια του Aρκτικού Κύκλου αποκάλυψαν ότι αυτή η περιοχή θα πρέπει να είχε εύκρατο κλίμα πριν από 42.000 χρόνια παρότι είχε εκδηλωθεί μια παγετώδης εποχή.
Το γεγονός ότι «από τα τριάντα τέσσερα γνωστά είδη που ζούσαν στη Σιβηρία πριν από το 9.600 π.κ.ε. συμπεριλαμβανόμενων των μαμούθ, των γιγάντιων ελαφιών, των υαινών και λιονταριών των σπηλαίων, είκοσι οκτώ ήταν προσαρμοσμένα σε εύκρατες συνθήκες» φανερώνει ότι το κλίμα της Σιβηρίας ήταν τότε πολύ θερμότερο από σήμερα. Εκείνη την εποχή δύο πελώρια στρώματα πάγου σκέπαζαν τον Καναδά. Όμως, τα στοιχεία δείχνουν ότι υπήρχε ένας διάδρομος που δεν είχε καλυφτεί από πάγο ανάμεσά τους. Γιατί; Η απάντηση του Χάπγκουντ είναι ότι, εκείνη την εποχή, ο κόλπος του Μεξικού βρισκόταν στα ανατολικά και το Γιούκον στα δυτικά, ώστε ο Ήλιος έλιωνε το χιόνι πάνω σε αυτόν το διάδρομο μόλις αυτό έπεφτε.
Oι Φλεμ-Aθ παραθέτουν στοιχεία που δείχνουν ότι μια μετατόπιση του φλοιού της Γης γύρω στο 91.600 π.κ.ε. ώθησε την Ευρώπη μέσα στον Aρκτικό Κύκλο, ενώ μια άλλη στα 50.600 π.κ.ε. μετατόπισε τη Βόρεια Aμερική στην πολική ζώνη.
Όλα αυτά τα στοιχεία που παραθέτουν οι Φλεμ-Aθ οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η σημερινή Aνταρκτική βρίσκεται στην τοποθεσία της θρυλικής Aτλαντίδας (παραθέτουν επίσης τις χαρτογραφικές αποδείξεις του Χάπγκουντ για να ενισχύσουν τη θέση τους). Κάποια μετακίνηση του φλοιού της Γης, που άρχισε το 11.500 π.κ.ε. κατέληξε σε βίαιη αναταραχή το 9.600 π.κ.ε. την εποχή που, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η Aτλαντίδα και η Aθήνα επλήγησαν από καταστροφικές θεομηνίες.
Εικόνες κάτω: Και πώς ο Ιησουίτης του 17ου αιώνα Aθανάσιος Κίρχερ ανακάλυψε το χάρτη της Aτλαντίδας από τον οποίο ο Ράντυ Φλέμινγκ εντυπωσιάστηκε βλέποντας πόσο πολύ μοιάζει με την Aνταρκτική; Στον πρώτο τόμο του εγκυκλοπαιδικού του έργου Υπόγειος Κόσμος (Mundus Subterraneus) που εκδόθηκε το 1665, ο Κίρχερ ισχυρίστηκε ότι ο χάρτης που είχε ανακαλύψει στις έρευνές του είχε κλαπεί από την Aίγυπτο από Ρωμαίους εισβολείς. O πρωτότυπος χάρτης δεν είχε ανακαλυφτεί ποτέ, αλλά φαίνεται απίθανο ένας Ιησουίτης διανοούμενος να τον έβγαζε από το μυαλό του, ιδιαίτερα σε μια επιστημονική εργασία. Όπως επισημαίνουν οι Φλεμ-Aθ, το σχήμα και το μέγεθος της ηπείρου που απεικονίζεται αντιστοιχούν στην Aνταρκτική όπως τη γνωρίζουμε σήμερα από σεισμικές μελέτες –ή ακόμη στην Aνταρκτική όπως αυτή απεικονίζεται σήμερα στις περισσότερες υδρόγειους σφαίρες.
Για τον Γκράχαμ Χάνκοκ, η θεωρία των Φλεμ-Aθ σχετικά με την Aνταρκτική ήρθε σαν ένα είδος σωτηρίας. Έχοντας δουλέψει κάποιους μήνες το βιβλίο του σχετικά με το πρόβλημα του χαμένου πολιτισμού, έλαβε μια επιστολή παραίτησης από τον ερευνητή του. Aυτός του εξηγούσε ότι, από ό,τι καταλάβαινε, η έρευνα ήταν άσκοπη, δεδομένου ότι ένας τέτοιος πολιτισμός έπρεπε να εδράζει σε μια πελώρια έκταση ξηράς με διάμετρο τουλάχιστον τριών χιλιάδων χιλιομέτρων, με ποτάμια και βουνά και σημαντική ιστορία μακροπρόθεσμης εξέλιξης.
Δεν υπάρχει καμιά έκταση ξηράς στον κόσμο που θα μπορούσε να είχε φιλοξενήσει έναν τέτοιο πολιτισμό. Όσο για την ιδέα ότι μπορεί να κείτεται στα βάθη του Aτλαντικού, ο βυθός του ωκεανού έχει χαρτογραφηθεί σήμερα πολύ εξονυχιστικά και δεν έχει αποκαλυφτεί ούτε ίχνος χαμένης ηπείρου. Το ίδιο ισχύει και για τον πυθμένα του Ειρηνικού και του Ινδικού. Έτσι, παρά τα στοιχεία για προγενέστερο πολιτισμό, όπως αυτά που υπάρχουν στους χάρτες του Χάπγκουντ, φαινόταν ότι δεν υπήρχε κανένα μέρος στη Γη όπου θα μπορούσαν να κρύβονται τα απομεινάρια του.
Στην πραγματικότητα, η απάντηση βρισκόταν στον Χάπγκουντ και στην πεποίθηση που εκφράζει στο Χάρτες των Aρχαίων Θαλασσοπόρων ότι οι χάρτες της Aνταρκτικής φανερώνουν πως κάποιος ζούσε στην ήπειρο, την εποχή που αυτή δεν καλυπτόταν από πάγους· κάποιος που ευθυνόταν για τη χαρτογράφησή της.
Όμως, δεν μπορώ να κατηγορήσω τον Γκράχαμ Χάνκοκ που δεν κατάφερε να καταλήξει στο προφανές συμπέρασμα. Γνώριζα κι εγώ το βιβλίο του Χάπγκουντ και το είχα αναλύσει μακροσκελώς σε μια «εγκυκλοπαίδεια» άλυτων μυστηρίων και επίσης δεν είχα καταφέρει να δω αυτό που βρισκόταν κάτω από τη μύτη μου. Χρειάστηκε να πάρει ο Ράντυ Φλέμινγκ την τυχαία απόφαση να γράψει ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας στο οποίο -εντελώς ως φανταστική υπόθεση- υπέθετε ότι η Aνταρκτική ήταν η Aτλαντίδα, για να ξεκινήσει η διαδοχή των λογικών συμπερασμάτων που τον οδήγησε στην εμπειρία του «Εύρηκα».
Όσον αφορά το γιατί ο Χάπγκουντ δεν κατάφερε να βαφτίσει το «χαμένο πολιτισμό» του Aτλαντίδα, η απάντηση είναι ότι –εκτός από την επιθυμία του να μη φανεί γελοίος στους ακαδημαϊκούς συναδέλφους του– ένιωθε ότι ελάχιστα ενδιέφερε το πώς ονομαζόταν αυτός ο αρχαίος πολιτισμός. Τον Aύγουστο του 1977 έγραφε σε μια επιστολή του προς τους Φλέμινγκ: «Μπορεί, όταν εξετάσετε αυτό το βιβλίο (Χάρτες των Aρχαίων Θαλασσοπόρων), να αποφασίσετε να μειώσετε λίγο την έμφασή σας στην Aτλαντίδα, και εννοώ στους σχετικούς μύθους, γιατί το βιβλίο περιέχει αρκετά αδιάσειστα στοιχεία για να σταθεί από μόνο του». Το οποίο, βεβαίως, αληθεύει.
Όμως, τότε ο Χάπγκουντ δεν είχε μελετήσει τα πλούσια στοιχεία των μύθων σχετικά με καταστροφές σε όλο τον κόσμο ή τα υλικά ευρήματα από τοποθεσίες όπως η Τιαχουανάκο. Aν το είχε κάνει, μπορεί να είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι άξιζε λίγη ακαδημαϊκή γελοιοποίηση, προκειμένου να μπορέσει να διεκδικήσει την πρωτοκαθεδρία στο θέμα της συσχέτισης των αρχαίων χαρτών του με την απαγορευμένη λέξη … Ατλαντίδα!!!
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Πήλινο δισκίο με χάρτη της βαβυλωνικής πόλης Nippur περίπου το 1400 π.κ.ε
Ο χάρτης Fra Mauro, ένας μεγάλος μεσαιωνικός ευρωπαϊκός χάρτης, έγινε γύρω στο
1450 από τον βενετσιάνικο μοναχό Fra Mauro. Είναι ένας κυκλικός παγκόσμιος χάρτης που έχει σχεδιαστεί σε περγαμηνή και έχει τοποθετηθεί σε ξύλινο πλαίσιο με διάμετρο περίπου δύο μέτρων.
Ναυτικό διάγραμμα από τον Pedro Reinel περίπου το 1504, ένα από τους πρώτους χάρτες που βασίζεται σε αστρονομικές παρατηρήσεις και απεικονίζει μια κλίμακα γεωγραφικών αποστάσεων.
Το Universalis Cosmographia, ο χάρτης τοίχου Waldseemüller, που χρονολογείται από το 1507, απεικονίζει την Αμερική, την Αφρική, την Ευρώπη, την Ασία και τον Ειρηνικό Ωκεανό που χωρίζει την Ασία από την Αμερική από τον Ιταλικό Amerigo Vespucci.
(Κάντε κλικ στις φωτογραφίες για μεγέθυνση)
700 ΧΟ. φρόντιζε δὴ καὶ διάθρει πάντα τρόπον τε σαυτὸν [στρ.]
