ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Τρῳάδες (686-708)

ΕΚ. αὐτὴ μὲν οὔπω ναὸς εἰσέβην σκάφος,
γραφῇ δ᾽ ἰδοῦσα καὶ κλύουσ᾽ ἐπίσταμαι.
ναύταις γὰρ ἢν μὲν μέτριος ᾖ χειμὼν φέρειν,
προθυμίαν ἔχουσι σωθῆναι πόνων,
690 ὃ μὲν παρ᾽ οἴαχ᾽, ὃ δ᾽ ἐπὶ λαίφεσιν βεβώς,
ὃ δ᾽ ἄντλον εἴργων ναός· ἢν δ᾽ ὑπερβάλῃ
πολὺς ταραχθεὶς πόντος, ἐνδόντες τύχῃ
παρεῖσαν αὑτοὺς κυμάτων δραμήμασιν.
οὕτω δὲ κἀγὼ πόλλ᾽ ἔχουσα πήματα
695 ἄφθογγός εἰμι καὶ παρεῖσ᾽ ἐῶ στόμα·
νικᾷ γὰρ οὑκ θεῶν με δύστηνος κλύδων.
ἀλλ᾽, ὦ φίλη παῖ, τὰς μὲν Ἕκτορος τύχας
ἔασον· οὐ μὴ δάκρυά νιν σώσῃ τὰ σά·
τίμα δὲ τὸν παρόντα δεσπότην σέθεν,
700 φίλον διδοῦσα δέλεαρ ἀνδρὶ σῶν τρόπων.
κἂν δρᾷς τάδ᾽, ἐς τὸ κοινὸν εὐφρανεῖς φίλους
καὶ παῖδα τόνδε παιδὸς ἐκθρέψειας ἂν
Τροίᾳ μέγιστον ὠφέλημ᾽, ἵν᾽ εἴ ποτε
ἐξ οὗ γενόμενοι παῖδες Ἴλιον πάλιν
705 κατοικίσειαν, καὶ πόλις γένοιτ᾽ ἔτι.
ἀλλ᾽, ἐκ λόγου γὰρ ἄλλος ἐκβαίνει λόγος,
τίν᾽ αὖ δέδορκα τόνδ᾽ Ἀχαιικὸν λάτριν
στείχοντα καινῶν ἄγγελον βουλευμάτων;

***
ΕΚΑ. Σε πλοίο ποτέ δεν μπήκα, μα, από κείναπου ᾽δα σε ζωγραφιές και μου είπαν, ξέρω.Σα βρει τους ναύτες μέτρια τρικυμία,βάζουν τα δυνατά τους, να γλιτώσουν·690τρέχει άλλος στο τιμόνι, άλλος στα ξάρτια,άλλος βγάζει νερά· μ᾽ αν η φουρτούναμε υπέρμετρη μανία χτυπήσει, αφήνουνστην ορμή των κυμάτων τον εαυτό τους.Έτσι κι εγώ απ᾽ το πλήθος των βασάνωνσωπαίνω απελπισμένη· τ᾽ άγριο κύματης συμφοράς το θεόσταλτο με πνίγει.Μ᾽ άφησε πια τον Έχτορα εκεί που ᾽ναι,κόρη μου, δεν τον σώζεις με τα δάκρυα·τίμα τον τωρινό σου αφέντη· κοίτα700με τον καλό να τον τραβήξεις τρόπο.Έτσι αν φερθείς, χαρά θα δώσεις σε όλουςτους φίλους μας, κι αυτόν, το γιο του γιου μου,για το καλό της Τροίας μας θ᾽ αναθρέψεις·κι οι απόγονοί του κάποτε —ποιός ξέρει;—ίσως μ᾽ αυτό τον τρόπο ξαναχτίσουντην Τροία και ξαναγίνει η πολιτεία.Μα άλλη κουβέντα αυτή μας θ᾽ ακλουθήσει·των Αχαιών έρχεται, βλέπω, ο δούλος·τάχα τί νέες βουλές να φέρνει πάλι;

Έρχεται ο Ταλθύβιος με μερικούς στρατιώτες.

Η Ιδέα της Πολιτικής Ισότητας στον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη

Η Ιδέα της πολιτικής ισότητας μέσα από το πρίσμα του ρελατιβισμού και της σοφιστικής αντίστιξης ανάμεσα στη φύση και το νόμο.

 

Μέσα από τους προβληματισμούς του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και με βάση τις ιστορικές μας γνώσεις μπορούμε να ανασυνθέσουμε και να κατανοήσουμε την έννοια της πόλης, έτσι όπως αναπτύχθηκε κατά την αρχαϊκή εποχή στον ελληνικό χώρο.

 

Η ανάγκη προστασίας από τα άγρια ζώα και το ένστικτο επιβίωσης οδήγησε τους ανθρώπους στους πρώτους κοινωνικούς σχηματισμούς. Τα πρώτα κοινωνικά μορφώματα ήταν οι οικογένειες, οι οποίες συγκροτήθηκαν χάριν της αναπαραγωγής του είδους(1), είχαν διάρκεια λόγω ανατροφής και συντήρησης και ικανοποιούσαν τις καθημερινές ανάγκες του ανθρώπου.

 

Στη συνέχεια, από τη συνένωση πολλών οικογενειών προέκυψε μια πιο σύνθετη μορφή κοινωνικής οργάνωσης, η κώμη(2), η οποία σαν στόχο είχε την ικανοποίηση απαραίτητων για την κοινωνική συνύπαρξη πνευματικών αναγκών , όπως τη λατρεία του θείου και την απονομή δικαιοσύνης στα μέλη της.

 

Τέλος, ακολουθεί η πιο ολοκληρωμένη μορφή κοινωνικών σχηματισμών, η πόλις,  που χαρακτηρίζεται, κατά τον Αριστοτέλη, πολιτική κοινωνία. Ο όρος δηλώνει ξεκάθαρα την ύπαρξη πολιτεύματος(3), όπου σύμφωνα με τις αρχές του διοικούν οι άρχοντες και διοικούνται οι αρχόμενοι αποβλέποντας σε ένα σκοπό.

 

Ο Αριστοτέλης διαχωρίζει τις κοινωνίες σε ατελέστερες και ανώτερες , ανάλογα με το σκοπό που θέτουν. Ανώτερες χαρακτηρίζονται εκείνες που ο σκοπός αφορά στο σύνολο της πόλης «ἅπαντα τὸν βίον» και επιδιώκουν την ευημερία του κοινωνικού συνόλου, το εὖ ζῆν. Ατελέστερες θεωρούνται εκείνες που είναι μόρια ενός όλου, τμήμα μιας πολιτικής κοινωνίας που στοχεύει σε κάτι ειδικό, όπως ανάπτυξη του εμπορίου, της βιοτεχνίας, της ναυτιλίας , της πολιτικής επιρροής ή της οικονομικής ανάπτυξης.

 

Από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα ότι η πόλις προέκυψε από κατώτερες μορφές κοινωνικού σχηματισμού, έλκει την καταγωγή της από τη φύση ικανοποιώντας την έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου για κοινωνική ζωή και επικοινωνία και διακρίνεται σε ατελέστερες και τελειότερες κοινωνίες.

 

Με βάση αυτές τις παρατηρήσεις εύκολα αναγνωρίζουμε ότι η πόλις αποτελεί ένα ζωντανό οργανισμό  που εξελίσσεται και προσαρμόζεται αναλόγως των περιστάσεων, των αναγκών και των σκοπών που χρειάζεται να φέρει σε πέρας.

 

Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης παρουσιάζοντας την κοινωνική διαστρωμάτωση μιας πόλεως κατηγοριοποιούν το ανθρώπινο σύνολο που την συναποτελεί σε τάξεις, ρόλους και αντίστοιχα πολιτικά δικαιώματα. Όλοι μέσω του καταμερισμού της εργασίας επιτελούν ένα συγκεκριμένο έργο, αποβλέποντας στην αυτάρκεια της πόλης, η οποία εξασφαλίζει την ευδαιμονία των πολιτών. Υπάρχουν τρεις τάξεις επιφορτισμένες με συγκεκριμένα καθήκοντα και υποχρεώσεις, ενώ απολαμβάνουν αντίστοιχα της τάξης προνόμια. Κατά τον Πλάτωνα, λοιπόν, τριμερής είναι ο διαχωρισμός της πόλης: δημιουργοί (τεχνίτες, γεωργοί, έμποροι και γενικά χειρώνακτες αποκλεισμένοι από την εξουσία) , φύλακες – επίκουροι με στρατιωτικά και διοικητικά καθήκοντα ταγμένοι στην υπηρεσία του κράτους και φύλακες παντελείς ή φιλόσοφοι βασιλείς που ,μετά την επιτυχή δοκιμασία(4) τους, καταγίνονται με πρακτικές, αλλά κυρίως θεωρητικές ενασχολήσεις. Ζουν μακάρια και γαλήνια περιστοιχιζόμενοι από πνευματικά αγαθά και, μετά το θάνατό τους, εντάσσονται στο πάνθεον των ηρώων. Η Πολιτεία αυτή διέπεται από σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη και δικαιοσύνη ,την οποία διασφαλίζει η αρμονία, αφού ο καθένας επιτελεί το δικό του έργο – για το οποίο είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος από τη φύση(5) – , χωρίς να παρακωλύει το έργο των άλλων πολιτών.

 

Αυτή, βέβαια, είναι η ιδεατή και η ιδεώδης θεωρητική κατασκευή μιας πόλης, η οποία απέχει από την απτή πραγματικότητα.

 

Στο εσωτερικό μιας πόλεως διακρίνουμε την ελίτ του πνεύματος, η οποία δεν επιδιώκει τη συναίνεση της πλειοψηφίας των πολιτών ,ούτε επιθυμεί να πείσει ή να μυήσει μέλη- οπαδούς της δικής της θεωρητικής προσέγγισης και φιλοσοφικής στάσης. Πολύ περισσότερο απέχει συνειδητά από τα πολιτικά δρώμενα και περιφρονεί τους πολλούς.

 

Κάποιοι άλλοι αντλώντας δύναμη από την ευγενή καταγωγή και τους δεσμούς αίματος, τον πλούτο(6) ή την ηλικία (μορφή γερουσίας) διεκδικούν πολιτικά προνόμια και αποκλειστική πρόσβαση στην εξουσία. Η άμυνα και η ανάγκη προστασίας της πόλης, εξάλλου, απαιτούσε την ιδιωτική ευθύνη και τα υπέρογκα ποσά για τον ατομικό εξοπλισμό και την εκγύμναση των ιππέων. Έτσι, τα πολιτικά δικαιώματα παρέχονται σαν ανταπόδοση της πόλης για τις υπηρεσίες των πολιτών, που απλόχερα της προσφέρουν. Το κριτήριο του πλούτου, όμως, δε σημαίνει σταθερή και αΐδια πρόσβαση στην εξουσία, αφού η οικονομική κατάσταση των πολιτών είναι ευμετάβλητη.

 

Γενικότερα η ιδέα της ολιγαρχίας , της συμμετοχής «ολίγων» πολιτών στην εξουσία, ποικίλλει από κοινωνία σε κοινωνία, από εποχή σε εποχή με μόνο σταθερό κριτήριο την αντίθεσή της προς την αριθμητική δημοκρατία, της ποιότητας των ευγενών έναντι της ποσότητας του πλήθους.

 

Από την άλλη, η κατά ποσόν δημοκρατία - δημοκρατία κατ΄ επίφασιν, οχλοκρατία κατά τον Αριστοτέλη, ανάπηρο πολίτευμα κατά τον Πλάτωνα – εξασφαλίζει την ισότητα των πολιτών, όμως, εξοβελίζει την ιδέα και την αξία της αξιοκρατίας.

 

Αντίθετα, η κατά το ποιόν δημοκρατία αποδίδει στον καθένα «τα ίσα» επιφέροντας την πολυπόθητη ισορροπία με προεξάρχουσα την πόλη, η οποία ελέγχει ακριβοδίκαια τον προσωπικό λογαριασμό κάθε πολίτη ξεχωριστά, αφού, ανάλογη με τις υπηρεσίες που προσφέρει στην πόλη, είναι και η ανταμοιβή του.

 

Ενώ η ισότητα κατά το ποσόν είναι άδικη και αναποτελεσματική, η αξιολόγηση των πολιτών ανάλογα με τις ικανότητες, τις κλίσεις και τα προσόντα συντελεί στην εύρυθμη λειτουργία της πόλης, αρχή, βέβαια,  που ασπάζεται η αριστοκρατία. Αναζητώντας τη χρυσή τομή και λαμβάνοντας υπ’ όψιν τη σχετικότητα των πολιτικών πραγμάτων, θα μπορούσαμε να αποκλείσουμε τη μεγάλη μερίδα των πολιτών ως ακατάλληλη και άπειρη για την εξουσία, επιλέγοντας, όμως, ένα ικανοποιητικό και κατάλληλο αριθμό πολιτών, ένα numerus clausus.(7)

 

Εξάλλου, το πολιτικό δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι» δεν παραχωρείται σε όλους ανεξαιρέτως(8)  τουλάχιστον όσον αφορά στην αρχαία κοινωνία.

 

Πάντως, δύσκολα θα καταλήγαμε σε μια μορφή γνήσιου και ανόθευτου πολιτεύματος, αφού το τελευταίο αποτελεί συνάρτηση πολλών παραγόντων και απότοκος ποικίλων συνθηκών. Τα περισσότερα πολιτειακά συστήματα εξωθούνται σε συμβιβασμούς, αναθεωρήσεις και υπαναχωρήσεις ,ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, όπου έχουμε ανάμειξη στοιχείων που προσιδιάζουν σε διαφορετικά πολιτειακά συστήματα διακυβέρνησης. Το ιδανικό θα ήταν η υιοθέτηση μόνο των θετικών στοιχείων και η αποφυγή όλων των αρνητικών για την πόλη και τους θεσμούς, κάτι τέτοιο, βέβαια, δεν επαληθεύεται ιστορικά.

 

Μοναδική περίπτωση άρτιου πολιτεύματος η αθηναϊκή δημοκρατία του χρυσού αιώνα του Περικλή, έτσι όπως παρουσιάζεται στον «Επιτάφιο» του Θουκυδίδη(9) με βασικά χαρακτηριστικά την ισονομία,την ισηγορία, την αξιοκρατία και την αρχή της πλειοψηφίας. Πρόκειται, όμως, για μια εξιδανικευμένη μορφή πολιτεύματος που δικαιολογείται, αφού ολόκληρο το έργο αποτελεί εγκώμιο της αθηναϊκής δημοκρατίας του 5ου π.Χ. αιώνα που αποσκοπεί στην ανύψωση του ηθικού των Αθηναίων πολιτών κατά την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου.

 

Αλλά και για τη συμπεριφορά του πολίτη διαφορετικές είναι οι εκτιμήσεις.

 

Ο πολίτης πρέπει να υπακούει τυφλά στους νόμους και τις κείμενες διατάξεις, κερδίζοντας το χαρακτηρισμό του νομοταγούς πολίτη ή να τολμήσει να αμφισβητήσει νόμους και αξίες που δεν έχουν πλέον κανένα αντίκρισμα στην πόλη και στους πολίτες; Μήπως μέσα από την αντίδραση και την άρνηση τήρησης της «ομολογίας» δεν προκύπτει η εξέλιξη, η αλλαγή και η πρόοδος;

 

Η απάντηση είναι σχετική με την κοινωνία, την εποχή, την ισχύ των αξιών τόσο για την πόλη όσο και για την ατομική υπόληψη των πολιτών.

 

Στον Κρίτωνα εξάλλου, του Πλάτωνα βλέπουμε την προσπάθεια της πόλης να εξουδετερώσει οποιαδήποτε ανατρεπτική δύναμη με τη αντιμετώπιση της διάστασης πολιτών και πόλης.

 

Η ιδεώδης πολιτεία του Πλάτωνα με τη δικαιοσύνη και την αρμονία, την απόδοση στους πολίτες συγκεκριμένων ρόλων και την υποχρέωση των πεφωτισμένων να βοηθήσουν τους απαίδευτους να δουν το φως της αλήθειας και της γνώσης, αποτέλεσε διαχρονικό πρότυπο και μεγάλο ζητούμενο της πολιτικής σκέψης σε ολόκληρο τον κόσμο.

 

Η πόλη είναι ένα σύνολο από μόρια, που το καθένα από αυτά μόνο του δεν έχει καμιά αξία και υπόσταση, όλα μαζί, όμως, αποτελούν ένα αδιάσπαστο σύνολο οργανικά δεμένο που επιτελεί ξεχωριστούς ρόλους και καθήκοντα. Και όλα μαζί τέλεια συνταιριασμένα απογειώνουν το σύνολο και οδηγούν την πόλη και τους πολίτες στη απόλυτη ευδαιμονία, την πληρότητα και την πρόοδο.

 

Παρά τις πρωτοποριακές για την εποχή αντιλήψεις του Αντιφώντα και του σοφιστή Ιππία για ισότητα όλων των ανθρώπων, όχι μόνο στον καθορισμένο χώρο  μιας πόλης , αλλά και μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της ανθρωπότητας,  η πολιτική ισότητα εξακολουθεί και σήμερα να παραβιάζεται. Αν και οι καταγγελίες του Αντιφώντα για φύσει ισότητα των ανθρώπων ηχούν ακόμη από τα βάθη του χρόνου, κάποιοι άλλοι με βάση το νόμο υποστηρίζουν ανισότητες, κοινωνικές διαφοροποιήσεις, πολιτιστικές και ιδεολογικές προκαταλήψεις. Τέτοιου είδους αντιλήψεις αποτελούν τροχοπέδη στην εξέλιξη του κόσμου ,πληγή στο σώμα μιας κοινωνίας και εμπόδιο στην κατάκτηση της εσωτερικής πληρότητας και της ψυχικής ισορροπίας κάθε  ανθρώπινης ύπαρξης.

 

Το σίγουρο είναι ότι η φύση διδάσκει,  αλλά και ο νόμος περιφρουρεί τα ανθρώπινα δικαιώματα, προφυλάσσει από αυθαιρεσίες, τιμωρεί τους παραβάτες, σωφρονίζει και παραδειγματίζει και οριοθετεί τις κινήσεις των πολιτών, έτσι ώστε να αποσοβείται ο κίνδυνος της «ύβρεως». Με τα διδάγματα της φύσης και τις υποδείξεις του νόμου οι πολίτες μπορούν να ορθοποδήσουν,  να αντιμετωπίσουν κάθε δυσκολία και να κατακτήσουν την πρόοδο και την ευημερία! 

---------------------------
1 «Θῆλυ καί ἂρρεν τῆς γεννήσεως ἕνεκα» , «ἡ μέν οὖν εἰς πᾶσαν ἡμέραν συνεστηκυῖα κοινωνία κατά φύσιν οἶκός ἐστιν» Πολιτικά 1252b13-14
2 «ἡ δέ ἐκ πλειόνων οἰκιῶν κοινωνία πρώτη χρήσεως ἕνεκεν  μή ἐφημέρου κώμη» Πολιτικά1252b    15-16
3 «ἡ δέ πόλις ἐστί κοινωνία τίς, ἔστι δέ κοινωνία πολιτῶν πολιτείας» Πολιτικά 1276b 1-3
4 Η αγωγή των φυλάκων περιλαμβάνει την ισόρροπη ανάπτυξη σώματος και πνεύματος ,την επαφή με τις μαθηματικές επιστήμες και τη σπουδή της διαλεκτικής (φιλοσοφία), η οποία επιτρέπει τη θέαση του Αγαθού.
5 Εἰς ὁ αὐτοῦ ἡ φύσις ἐπιτηδειοτάτη πεφυκυῖα εἴη(433a)
6 Ο πλούτος εγγυάται υλική ευμάρεια ,ανώτερο μορφωτικό επίπεδο- μόνο οι πλούσιοι άντεχαν το κόστος της ιδιωτικής παιδείας – ανεξαρτησία και άφθονο ελεύθερο χρόνο για την πλήρη και αποκλειστική ενασχόληση με τα κοινά.
7. Claudo,-si, sum, ere = κλείω ,περικλείω , περιλαμβάνω
8.  Αποκλείονται γυναίκες ,παιδιά , δούλοι ,μέτοικοι- περιορισμένα πολιτικά δικαιώματα- υπερήλικες, άτιμοι κ.α.
9.  Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος Κεφ.37, Β ΄ Βιβλίο των Ιστοριών του Θουκυδίδη.

Ο Ξενοφώντας, ο λόγος του Κριτία και τα ξεκαθαρίσματα των δικτατόρων

Όσο πιο απροκάλυπτη γινόταν η εγκληματική δράση του καθεστώτος, τόσο περισσότερο βάθαινε το χάσμα με το Θηραμένη. Η οριστική ρήξη ήταν αναπόφευκτη: «… οι Τριάντα έκριναν ότι ο Θηραμένης αποτελούσε εμπόδιο για τις αυθαιρεσίες τους κι αποφάσισαν να τον εξοντώσουν». (2,3,23).

 

Η εκτέλεση του Θηραμένη κρινόταν πλέον επιβεβλημένη όχι μόνο για να αποφευχθεί ο κίνδυνος των ταραχών, που θα μπορούσε να προκαλέσει η ρητορική του, αλλά και για να περάσει το μήνυμα της μηδενικής ανοχής απέναντι σε οποιαδήποτε υπονομευτική συμπεριφορά: «Άρχισαν λοιπόν να τον συκοφαντούν ο καθένας ξεχωριστά στους βουλευτές, λέγοντας σ’ έναν έναν ιδιαιτέρως ότι ο Θηραμένης ήταν επικίνδυνος για το καθεστώς». (2,3,23). Κι αμέσως πέρασαν στην πράξη: «Ύστερα κάλεσαν σε συνεδρίαση τη Βουλή, ειδοποιώντας κάμποσους νεαρούς – όσους θεωρούσαν πιο μαχητικούς – να βρίσκονται εκεί με μαχαίρια κάτω από τη μασχάλη». (2,3,23).

 

Αφού τοποθετήθηκαν οι μαχαιροβγάλτες, όλα ήταν έτοιμα για να ξεκινήσει η «συνεδρίαση» της Βουλής. Παρακολουθούμε τον απόλυτο ευτελισμό των θεσμών, που καθιστά τη διαστρέβλωση πολιτική πρακτική. Η στημένη Βουλή παρουσιάζεται ως χώρος ανταλλαγής ιδεών (και λήψης αποφάσεων), οι εγκάθετοι ως πολίτες που ενδιαφέρονται (και συνήθως αγανακτούν), οι βουλευτές του καθεστώτος ως πρόσωπα που διαχειρίζονται το δημόσιο συμφέρον και η εξόντωση των προσωπικών εχθρών ως δικαιοσύνη.

 

Ο Κριτίας ανεβαίνει στο βήμα: «Όποιος από σας, βουλευτές, βρίσκει ότι γίνονται περισσότερες εκτελέσεις απ’ όσες θα ‘πρεπε, ας το καταλάβει ότι αυτά συμβαίνουν παντού, όπου γίνεται αλλαγή πολιτεύματος». (2,3,24).

 

Το ζήτημα τίθεται ευθέως από την αρχή· την ευθύνη των εκτελέσεων δεν την έχει το καθεστώς, αλλά η πολιτική πραγματικότητα που το εξαναγκάζει να τις χρησιμοποιεί. Υπό αυτούς τους όρους, όποιος αντιτίθεται σ’ αυτές τις μεθοδεύσεις, αντιτίθεται στο καθεστώς, που χωρίς αυτές δεν μπορεί να υπάρξει.

 

Ο Κριτίας, είτε εν αγνοία του είτε από καθαρό κυνισμό, είπε την πιο ξεκάθαρη αλήθεια. Η δικτατορία που δεν εγκληματεί δεν είναι δικτατορία. Η άποψη που θέλει να είναι κάποιος υπέρ της δικτατορίας, αλλά κατά των εγκλημάτων στερείται νοήματος. Και συνεχίζει: «Έπειτα είναι μοιραίο να βρίσκονται εδώ πάρα πολλοί αντίπαλοι της ολιγαρχικής μεταπολίτευσης – κι επειδή η πόλη μας είναι η πιο πολυάνθρωπη της Ελλάδας, αλλά κι επειδή ο λαός είχε συνηθίσει πάρα πολύν καιρό στην ελευθερία». (2,3,24).

 

Τα πράγματα είναι απλά. Ο πόλη είναι πολυάνθρωπη, η πλειοψηφία δε συμφωνεί με την «ολιγαρχική μεταπολίτευση», κατά συνέπεια ο φόβος και η τρομοκρατία είναι οι μοναδικές διέξοδοι για το πολίτευμα. Όσο περισσότεροι είναι οι αντιφρονούντες, τόσο θα αυξάνονται και τα μέτρα καταστολής. Ο Κριτίας δε φαίνεται να ενδιαφέρεται για την αποδοχή που μπορεί να έχει από τον κόσμο κι αυτή είναι η διαφορά του με το Θηραμένη. Πιστεύει ότι με τις εκτελέσεις και τη βοήθεια της Σπάρτης θα επιβληθεί οριστικά.

 

Ο Θηραμένης, σαφώς πιο διορατικός, αντιλαμβάνεται ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Η ξένη βοήθεια θα αναλάβει τη στήριξη του καθεστώτος μέχρις ενός σημείου. Αν ο λαός εξεγερθεί και το πράγμα γίνει ανεξέλεγκτο, δεν είναι σίγουρο ότι θα επωμιστεί τη φθορά των διαρκών συγκρούσεων. Πρέπει να έχει πολύ δυνατά συμφέροντα για να το κάνει. Αλλά, ακόμη και να επέμβει για την προστασία του καθεστώτος, θα είναι σαφώς δυσαρεστημένη από έναν δικτάτορα που φέρνει συνέχεια μπελάδες, γεγονός που θα επισπεύσει την αντικατάστασή του.

 

Σε τελική ανάλυση, αυτή είναι η βασική ευθύνη των δικτατόρων· να μη φτάσει η κατάσταση σ’ αυτό το σημείο. Και δε θα φτάσει, αν ο δικτάτορας ξέρει τα όρια που πρέπει να κινηθεί. Ο Κριτίας υπερεκτιμώντας τη σπαρτιατική συνεισφορά νιώθει ανίκητος. Γι’ αυτό και δεν έχει άλλη οπτική απ’ την αλαζονεία.

 

Το βέβαιο είναι ότι ο λαός δεν έχει κανένα λόγο να υποκύψει σ’ ένα παράνομο κι ανεπιθύμητο πολίτευμα, αν δεν είναι εξαναγκασμένος. Γι’ αυτό και δεν μπορεί να υπάρξει δικτατορία χωρίς βοήθεια από ξένο δάκτυλο. Ο Κριτίας το λέει ξεκάθαρα: «Εμείς όμως ξέρουμε πόσο αφόρητο είναι το δημοκρατικό πολίτευμα γι’ ανθρώπους σαν κι εμάς και σαν εσάς· ξέρουμε ακόμη ότι ο λαός ποτέ δε θα γίνει φίλος των Λακεδαιμονίων που μας έσωσαν, ενώ οι εκλεκτοί θα τους είναι πάντα πιστοί: να γιατί, με τη σύμφωνη γνώμη των Λακεδαιμονίων, οργανώνουμε τούτο το πολίτευμα». (2,3,25).

 

Οι δικτατορίες, πριν απ’ όλα, υπηρετούν ξένα συμφέροντα. Γι’ αυτό και οι δικτάτορες, τις περισσότερες φορές, αποδεικνύονται αναλώσιμοι. Γιατί με το πέρας των συμφερόντων δεν έχουν καμιά χρησιμότητα. Ο Κριτίας φαίνεται να τα αγνοεί όλα αυτά. Ο Θηραμένης από την άλλη, δείχνει να τα γνωρίζει. Γι’ αυτό και επιλέγει το διπλό παιχνίδι: θέλει να τα έχει καλά και με το λαό και με τον ξένο δάκτυλο που επιβάλλεται. Και στην αρχή τα πήγαινε περίφημα.

 

Από την πλευρά του, ο Κριτίας, αφού ξεκαθάρισε το αναπόφευκτο των εκτελέσεων – προς διευκρίνιση της «ολιγαρχικής μεταρρύθμισης» που εκπροσωπούσε –, δεν είχε παρά να περάσει στο κυρίως θέμα: «Τώρα, λοιπόν, διαπιστώνουμε ότι τούτος δω ο Θηραμένης κάνει ό,τι είναι δυνατό για να καταστρέψει κι εσάς κι εμάς. Σκεφτείτε, και θα πεισθείτε: κανέναν δε θα βρείτε που να επικρίνει την τωρινή κατάσταση περισσότερο από τούτον δω το Θηραμένη, ούτε που ν’ αντιδρά πιο πολύ κάθε φορά που θέλουμε ν’ απαλλαγούμε από έναν δημαγωγό». (2,3,27).

 

Κι όχι μόνο αυτό: «Ενώ ο ίδιος πρωτοστάτησε στη συνεννόηση και στη φιλία με τους Λακεδαιμονίους, αλλά και στην κατάλυση της δημοκρατίας – αυτός ήταν που περισσότερο σας παρακινούσε να τιμωρήσετε τους πρώτους που σας έφεραν να δικάσετε –, τώρα πια που κι εσείς κι εμείς εκτεθήκαμε σαν εχθροί της δημοκρατίας, τώρα έπαψε να εγκρίνει την πολιτική μας, θέλοντας να κατοχυρώσει ξανά την προσωπική του ασφάλεια κι αφήνοντας εμάς να πληρώσουμε για ό,τι έχουμε κάνει!». (2,3,28).

 

Ο Κριτίας δεν αρκείται να καταδείξει ότι ο Θηραμένης έχει περάσει στο στρατόπεδο των αντιπάλων. Ούτε να επισημαίνει απλώς το επικίνδυνο της συμπεριφοράς του. Αυτά κρίνονται δεδομένα απ’ την αρχή. Το ζήτημα είναι να τον αμαυρώσει προσωπικά, ως ανάξιο άνθρωπο, ως εκ φύσεως αφερέγγυο τυχοδιώκτη, που άλλα λέει τη μια μέρα κι άλλα την άλλη. Με δυο λόγια, αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να πείσει ότι εδώ δε γίνεται λόγος για κάποιον που «αντιδρά κάθε φορά που θέλουμε ν’ απαλλαγούμε από ένα δημαγωγό», αλλά έναν ακόμη δημαγωγό που πρέπει να εξοντωθεί άμεσα.

 

Το κακό είναι ότι αναφέρεται στο βασικότερο συνεργάτη του, στο θεμελιωτή, θα λέγαμε τον πρωτομάστορα της «μεταρρύθμισης». Υπάρχει κίνδυνος να θεωρηθεί αφερέγγυος κι ο ίδιος. Δεν είναι σώφρον να συνεργάζεται κανείς με τέτοιους δημαγωγούς. Γι’ αυτό τονίζει τις αρχικές του ενέργειες, τις συνεννοήσεις και την παράδοση της πόλης στους Σπαρτιάτες, την πρότερη εμμονή του για εκτελέσεις και τις ενέργειες που έκανε για να εγκαθιδρύσει την ολιγαρχία. Πώς θα μπορούσε ο Κριτίας να υποπτευτεί μια τέτοια προσωπικότητα; Δεν είναι η αδυναμία του Κριτία να κρίνει σωστά τους ανθρώπους, αλλά το μέγεθος της προδοσίας που οδήγησε σ’ αυτή την κατάσταση. Ο Θηραμένης είναι ένας αρρωστημένα διπρόσωπος συμφεροντολόγος, απολύτως επικίνδυνος, που δεν μπορεί να έχει άλλη κατάληξη από την εκτέλεση: «… είναι από τη φύση του προδότης…». (2,3,30).

 

Και βέβαια, το ακροατήριο οφείλει να πάρει το μέρος του Κριτία, αφού η προδοσία το αφορά άμεσα. Η χρήση του πρώτου και του δεύτερου προσώπου «τώρα που εσείς κι εμείς εκτεθήκαμε…» δείχνει ακριβώς την ταύτιση των συμφερόντων. Δεν κινδυνεύει μόνο ο Κριτίας, κινδυνεύουν όλοι και γι’ αυτό πρέπει να πάρουν τις πρέπουσες αποφάσεις.

 

Εξάλλου, ο προδότης είναι πιο μισητός απ’ τον εχθρό: «Κι όσο πιο δύσκολο είναι να φυλαχτεί κανείς από την κρυφή επιβουλή παρά από τη φανερή, τόσο φοβερότερη είναι η προδοσία από τον ανοιχτό πόλεμο· είναι και πιο μισητή, αφού οι άνθρωποι και συνθήκες κάνουν με τους εχθρούς τους και ξανά τους εμπιστεύονται, ενώ όταν ανακαλύψουν κάποιον να προδίδει, κανένας δεν κάνει ποτέ πια συμφωνία μαζί του, ούτε του ‘χει κατόπιν εμπιστοσύνη». (2,3,29). Είναι φανερό ότι δεν μπορεί να υπάρξει καμία εμπιστοσύνη από δω και μπρος στο Θηραμένη.

 

Κι επειδή πρέπει να εξαλειφθεί και η ελάχιστη αμφιβολία σχετικά με τον εκ φύσεως προδοτικό χαρακτήρα του Θηραμένη, ο Κριτίας δε διστάζει να αναφερθεί στο παρελθόν: «Μ’ όλο που από την αρχή τον τίμησε η δημοκρατική παράταξη εξαιτίας του πατέρα του, του Άγνωνος, αυτός υποστήριξε μ’ ενθουσιασμό την ανατροπή της δημοκρατίας από τους Τετρακοσίους» (πρόκειται για το πραξικόπημα του 411 π. Χ.) «και στάθηκε ένα από τα σημαντικότερα στελέχη τους. Μόλις όμως κατάλαβε ότι οργανωνόταν κάποια κίνηση κατά της ολιγαρχίας, πάλι πρώτος βρέθηκε επικεφαλής των δημοκρατικών εναντίον της. Να γιατί, καθώς ξέρετε, του ‘χουν βγάλει το παρατσούκλι “κόθορνος” – γιατί κι ο κόθορνος μοιάζει να ταιριάζει και στα δυο πόδια, ενώ βγαίνει λειψός και στα δύο…». (2,3,30). (Ο Ρόδης Ρούφος σε υποσημείωση διευκρινίζει: «Ο κόθορνος ήταν είδος μπότας με χοντρή σόλα, που φορούσαν οι καβαλάρηδες, οι κυνηγοί και οι ηθοποιοί τραγωδίας»).

 

Και δε θα σταματήσει εδώ, αλλά θα βγάλει όλα τα άπλυτα στη φόρα υπενθυμίζοντας τη στάση του και στην περιβόητη δίκη των στρατηγών, που εκτελέστηκαν άδικα επειδή δήθεν εγκατέλειψαν τους ναυαγούς, πράξη για την οποία την ευθύνη είχε αποκλειστικά ο Θηραμένης. Ο Κριτίας χάνει κυριολεκτικά κάθε έλεγχο.

 

Η αναφορά στο παρελθόν τον διασύρει προσωπικά, αφού του επιρρίπτει ευθύνες για την επιλογή των συνεργατών του – ευθύνες, που, αρχικά τουλάχιστον, προσπάθησε να αποφύγει. Ουσιαστικά υπονομεύει το ίδιο το καθεστώς, καθώς καταδεικνύει την ποιότητα των πρωτεργατών του μέσα από την πολιτική τους σταδιοδρομία. Δηλαδή η «μεταρρύθμιση» είναι το προϊόν σεσημασμένων προδοτών, που λειτουργούν ως «κόθορνοι» για περισσότερο από δεκαετία; Αυτά θα έπρεπε να είναι λόγια αντιπάλων. Κι ο ίδιος πώς συνεργάστηκε μ’ έναν «κόθορνο»; Μήπως τελικά είναι κόθορνος και ο ίδιος, αφού όποτε τον βολεύει ένας «κόθορνος» συνεργάζεται μαζί του, κι όποτε όχι τον εξοντώνει;

 

Ο λόγος του Κριτία δεν έχει πλέον ούτε συνοχή ούτε ροή ούτε τη στοιχειώδη οργάνωση. Μιλάει σαν να μην έχει επίγνωση του ποιος είναι και σε ποιους απευθύνεται. Ο εκπρόσωπος του πολιτεύματος που ξεπέρασε κάθε όριο σε εκτελέσεις – μόλις πριν υπερασπίστηκε την αναγκαιότητά τους – και που κατηγορεί έναν πρώην συνεργάτη, επειδή δε συνεχίζει να τις συνυπογράφει, του προσάπτει επιπλέον ότι προκάλεσε πολλές εκτελέσεις. Σαν να επρόκειτο για φιλειρηνιστή ή για υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: «εσύ όμως,» (απευθύνεται εδώ στο Θηραμένη ευθέως) «που τόσο εύκολα αλλάζεις παράταξη, είσαι συνυπεύθυνος για πάρα πολλούς φόνους – φόνους ολιγαρχικών από το λαό, αλλά και δημοκρατικών από την αριστοκρατική τάξη». (2,3,32).

 

Το ότι ο Θηραμένης με τη στάση του έφερε την ευθύνη πολλών θανάτων είναι αλήθεια, αλλά αυτό είναι το τελευταίο που θα μπορούσε να επικαλεστεί ένας Κριτίας τη στιγμή που τον δικάζει γιατί θέλει ακόμη περισσότερους. Εδώ δε μιλάμε για έλλειψη επιχειρηματολογίας. Εδώ μιλάμε για σύγχυση ρόλων.

 

Η επισήμανση «προκαλούν, βέβαια, σκοτωμούς όλες οι πολιτειακές μεταβολές», που έκανε αμέσως πριν, είναι το επιστέγασμα της απόλυτης ασυναρτησίας, αφού οι πολιτειακές μεταβολές προκαλούν σκοτωμούς κι αυτό γίνεται από ανάγκη, αλλά ο Θηραμένης είναι κακός που τους προκαλεί και πρέπει να καταδικαστεί επειδή αρνείται να κάνει κι άλλους.

 

Όσο για την αναφορά που κάνει στο πρότυπο πολιτικό σύστημα των Σπαρτιατών, αγγίζει τα όρια του παραληρήματος: «είναι γνωστό ότι το πολίτευμα των Λακεδαιμονίων θεωρείται το τελειότερο απ’ όλα· αν λοιπόν ένας από τους εφόρους εκεί, αντί να συμμορφώνεται με τις απόψεις της πλειοψηφίας, δοκίμαζε να επικρίνει την κυβέρνηση και να εναντιώνεται στις πράξεις της, δε νομίζετε ότι και στα μάτια των ίδιων των εφόρων, αλλά κι ολόκληρης της πόλης, θ’ άξιζε την αυστηρότερη δυνατή τιμωρία;» (2,3,34).

 

Επικαλείται το πολίτευμα των Λακεδαιμονίων, και μάλιστα το ονομάζει «το τελειότερο απ’ όλα», χωρίς να εξηγήσει τι σχέση μπορεί να έχει με το καθεστώς που ο ίδιος πρεσβεύει. Σαν να υπάρχει σύγκριση ανάμεσα στους εφόρους και στον τυραννικό συρφετό που δολοφονεί για να αρπάξει τις περιουσίες των άλλων ή σαν να είχαν οι Σπαρτιάτες τις εκτελέσεις στην ημερήσια διάταξη.

 

Από ένα σημείο και μετά δεν έχει νόημα να διερευνά κανείς την επιχειρηματολογία ενός τέτοιου λόγου. Εξάλλου, έχει ελάχιστη σημασία. Ο Κριτίας δε χρειάζεται να πείσει – αν και θα το ήθελε. Οι μαχαιροβγάλτες θα δώσουν την τελική λύση. Επί της ουσίας παρακολουθούμε ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών από  ανθρώπους του υποκόσμου που παριστάνουν τους πολιτικούς. Οι όροι δε θα μπορούσαν να είναι διαφορετικοί…

 

Ξενοφώντος: «Ελληνικά»

Ευαισθησία: Ευλογία ή μήπως κατάρα;

Όσοι φέρουν τη στάμπα του «ευαίσθητου», είναι απ’ τους πιο πληγωμένους του κόσμου ετούτου που πληρώνουν πολύ ακριβά το τίμημα.

Είναι αυτοί, που πνίγονται στη θάλασσα των συναισθημάτων τους, αλλά αμετανόητοι βουτούν όλο και πιο βαθιά της!

Είναι αυτοί οι χαρισματικοί και ξεχωριστοί άνθρωποι που νοιάζονται να δουν πέρα κι απ’ όσα λες, εισχωρούν πολύ βαθύτερα, και μπορούν και ξεχωρίζουν όλες τις αποχρώσεις του κάθε συναισθήματος που βιώνεις.

Ξέρουν να διαβάζουν στα μάτια σου κι όσα ΔΕ λες, και μ’ ένα βλέμμα τους σκανάρουν τα εσώψυχά σου διεισδύοντας στα άδυτα της ψυχής σου.

Η ψυχή τους είναι φτιαγμένη από σπάνια κι εύθραστα υλικά, και χωρίς ενδοιασμό θα σ’ ανοίξουν την αγκαλιά τους να αγκυροβολήσεις μέσα της, σαν σε απάνεμο λιμάνι στην τρικυμία.

Είναι αυτοί που θα τρέξουν πρώτοι, αν “πέσεις” και θα σε τραβήξουν δυνατά ώσπου να σηκωθείς!
Ακόμη κι αν χρειαστεί να κυλιστούν μαζί σου στα πατώματα, θα το κάνουν και δε θα σε εγκαταλείψουν ποτέ στη μοίρα σου.

Είναι αυτοί που δε θα κουραστούν να βάζουν «πλάτη», για να υπερπηδήσεις εμπόδια και προβλήματα, ώσπου να σε δουν να χαμογελάς ξανά.

Αυτοί που θα σου σταθούν σε κάθε δύσκολη στιγμή σου, γιατί γι’ αυτούς είναι η μόνη επιλογή αυτό το ενδεχόμενο.

Είναι αυτοί που δε θα σου γυρίσουν ποτέ την πλάτη, αλλά θα συμπάσχουν μαζί σου, θα βυθίζονται στην θλίψη σου, θα συμμερίζονται την απογοήτευσή σου, θα θυμώνουν με όσα σε πληγώνουν!

Είναι οι άνθρωποι που «θ’ υιοθετήσουν» τα βάσανά σου, και θα ηρεμήσουν μόνο όταν θα νιώσουν ότι τα ξεπέρασες κι είσαι καλά!

Έχουν τον τρόπο να σμιλέψουν τον πόνο σου μ’ ένα χάδι και ν’ απαλύνουν τη καρδιά σου με τη συνεχή και ουσιαστική παρουσία τους.

Μένουν δίπλα σου και πονούν και χαίρονται μαζί σου Αληθινά!

Οι άνθρωποι αυτοί, είναι πραγματικοί θησαυροί να τους έχεις κοντά σου.
Ξέρουν πολύ καλά από πόνο και ξενιτεύουν τη ψυχή τους κάθε που πονάς, να σου βρουν απάγκιο.

Έχουν πολλές πληγές και βαθειές ρωγμές από φιλίες κι έρωτες που επένδυσαν την ευαίσθητη ψυχή τους και πληρώθηκαν με προδοσία!

Κάθε πληγή τους, κάνει πολύ καιρό να κλείσει, και τα δάκρυά τους μοιάζουν κρυσταλλωμένοι σταλαγμίτες που κοσμούν τον εσωτερικό τους κόσμο κι οι «μύτες» τους δεν αμβλύνονται ποτέ.

Είναι οι άνθρωποι αυτοί, που η ύφανση της ψυχής τους είναι απ’ το πιο ακριβό μετάξι, και τα μάτια τους ντυμένα με καθαρούς ουρανούς.

Φορούν τη ψυχή τους στο πρόσωπο και ορμούν στον πόλεμο της ζωής με αυτοθυσία χωρίς καμιά ασπίδα προστασίας!

Δίνουν ολότελα τη ψυχή τους σε όσους αγαπούν, ακόμη κι αν ξέρουν ότι μπορεί να την πάρουν πίσω σε χιλιάδες κομμάτια…

Είναι οι άνθρωποι αυτοί, που όχι μόνο, θα δακρύσουν στη θέα κάθε δυστυχισμένου πλάσματος αλλά είναι πρόθυμοι να στρώσουν τη ψυχή τους χαλί για ν’ ανακουφίσουν τον κάθε άστεγο και το κάθε ανυπεράσπιστο αδέσποτο ζώο.

Είναι οι όμορφοι αυτοί άνθρωποι που μοιάζουν με κιθάρες μετέωρες στο σύμπαν, κι αν καταφέρεις κι αγγίξεις τις χορδές τους θα ντύσουν τις στιγμές σου με πανέμορφες μελωδίες που θα θυμάσαι πάντοτε, γλυκά!

Είναι αυτοί οι ευαίσθητοι κι ωραίοι άνθρωποι, που επιμένουν να εγκλωβίζονται στις φυλακές του συναισθηματικού τους κόσμου, και καρτερικά εκτίουν την ποινή που τους απονέμεται μετά από κάθε στραπάτσο.

Οι ίδιοι, -συχνά- νιώθουν καταραμένοι, μα στο βάθος τους ξέρουν πως είναι ευλογία να έχεις ευαίσθητη ψυχή!

Είναι αδύνατον ν’ αλλάξουν!
Η ευαισθησία είναι ένα χάρισμα γραμμένο στο κάθε κύτταρο της υπάρξής τους και «προίκα» τους για μια ζωή!

Τους ευαίσθητους ανθρώπους της ζωής σας, φυλάξτε τους σαν κόρη οφθαλμού, γιατί είναι πραγματικά «δώρο ανεκτίμητο».

Λέξεις με μεταβλητά νοήματα

Χρησιμοποιούμε λέξεις, χωρίς να σκεφτόμαστε συνειδητά το νόημά τους.
"Κάνε όνειρα..."
"Ακολούθησε τα όνειρά σου..."
Και βάζουμε στόχους, εξακολουθούμε να βάζουμε στόχους. Αγνοώντας το σκοπό μας.

Ποιος μπορεί να είναι ο "σκοπός"; Τα πιο αληθινά, σημαντικά θέματα, δεν μπορούν να εξηγηθούν...ακόμα. Να περιγραφούν. Δεν υπάρχουν οι συνηθισμένες "λίστες βημάτων" που μπορείς να ακολουθήσεις για να πετύχεις αυτό που νομίζεις πως καταλαβαίνεις.

"Γίνε αυτό που έχεις έρθει για να είσαι". Γνωστές λέξεις, άγνωστη ερμηνεία. Και η προσπάθεια ελέγχου της ζωής συνεχίζεται. Όπως και η προσπάθεια εμβολής των δικών σου αντίθετων θεωριών που ουσιαστικά διατηρούν τον ίδιο έλεγχο, την ίδια παγίδευση.

"Αφέσου στη ροή της ζωής". Απάθεια, θυματοποίηση. Μια ψεύτικη, επιφανειακή ηρεμία, με κύριο χαρακτηριστικό τον υποβόσκουν φόβο, που δεν μεταμορφώθηκε, αλλά κρύφτηκε.  

 

Άσε τις προκηρύξεις, τις δηλώσεις, τις θεωρίες και τις ανακοινώσεις. Όλα αυτά διατηρούν το φαίνεσθαι, που η αλήθεια του το ξεσκεπάζει. 

 

Είσαι αυτό που λες;

Είσαι αυτό που πράττεις;

Εξαρτάται ποιος/τι βλέπει. Εξαρτάται ποιος/τι κρίνει. Τι θέλει, τι έχει ορίσει η Βούληση...

 

Σε έμαθαν να φοβάσαι το μυαλό σου. Να διατηρείς τον πόλεμο προσπαθώντας να σωπάσεις τις εσωτερικές φωνές, να διώξεις τις αυτόματες εικόνες/σενάρια σου. Ο έλεγχος παντού. Νομίζεις πως δεν φαίνεται.

 

Ποιος είναι ο σκοπός σου πέρα και έξω από όνειρα; Τι ρόλο παίζουν οι στόχοι, η ζωή και το αναπάντεχο, η λεπτομέρεια που προσπερνάς; Πώς βρισκόμαστε ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ στο κάθε παρόν/πρόκληση της ζωής μας; Αυτό το "παρόν" που έχει αποκοπεί από κάθε αληθινή έννοια του, δημιουργώντας ακόμα περισσότερα απομονωμένα κομματάκια... Μπορούν οι απαντήσεις να είναι ξεκάθαρες; Πώς; Πότε;

 

Ο χρόνος κυλάει παιχνιδιάρικα, αλλάζοντας, ανάλογα με τη δική μας βούληση. Λέξεις γνωστές. Πραγματικότητες βιωματικά άγνωστες. Γιατί δεν μπορείς να το εξηγήσεις, να το περιγράψεις εκ των προτέρων. Μόνο το βίωμα θα σού φανερώσει τις κατάλληλες λέξεις, την κατάλληλη περιγραφή. Και αυτό, μόνο για αυτούς που συμμερίζονται το βίωμα, που κατανοούν εξ' ίσου εμπειρικά.

 

Ο γραμμικός, σκεπτόμενος νους τοποθετεί εκ των υστέρων. Είναι αδύνατον να γνωρίζει, να ελέγξει, να ξέρει εκ των προτέρων. Η τραγικότητα έγκειται στο ότι πιστεύουμε πως είναι το μόνο επίπεδο νου που διαθέτουμε. Και έτσι περπατάμε μισοί, τυφλοί και αποκομμένοι. Μόνοι και έρημοι... παρ' όλη την προσπάθεια να αποδείξουμε το αντίθετο, με τις άπειρες κοινωνικές συμβάσεις μας.
 

Όσο κι αν διαλογίζεσαι, προσπαθείς να σκέφτεσαι θετικά, παραμένεις αισιόδοξος ή ελπίζοντας σε ένα "καλύτερο αύριο", έρχονται στιγμές που ο φόβος, ο θυμός, η ματαιότητα κατακλύζουν το Είναι σου. Η πίκρα σκεπάζει τον ψυχισμό σου, η αδυναμία κυριεύει την κρίση σου. Είναι φανερό. Όσες προσπάθειες κι αν κάνεις (έμαθες να κάνεις) για να το κρύψεις.

 

Πώς βρίσκεις τον σκοπό σου; Πού ψάχνεις για να ανακαλύψεις αυτό που δεν φαίνεται στις προκαθορισμένες έννοιες σου, που έχει διαμορφωθεί στον προγραμματισμένο ψυχισμό σου; Ποια διαδικασία ακολουθείς για να απελευθερώσεις τον Εαυτό σου, όταν όλα τα συστήματα ανήκουν στο ίδιο πολύπλοκο και εξειδικευμένο σύστημα  παγίδευσής σου;

 

Κι έτσι, ακολουθείς τους κυματισμούς που άλλοτε σε πνίγουν, άλλοτε σε ανεβάζουν για να απολαύσεις τη θέα, πάντα προσωρινά! Αλλά πάντα έρμαιο, αδύναμη, ασήμαντη, μικρή σταγόνα, που αφήνεται στη ροή που νομίζεις πως συμβαίνει ανεξάρτητα από εσένα. Και μη μου πεις πως "είσαι ο ωκεανός"...όλες οι απαντήσεις σου έχουν ήδη προβλεφθεί.

 

Όνειρα μέσα σε όνειρα, μέσα σε όνειρα... λέξεις γνωστές, όμως εξίσου άγνωστες στο βάθος και στην έκτασή τους....

 

Για να μπορείς να δεις πραγματικά οτιδήποτε, πρέπει πρώτα να αφαιρέσεις όλες τις κατηγορίες, να απαλλαγείς από όλα τα συμπτώματα ενοχής, να λυτρώσεις τη ματιά σου από οποιαδήποτε στέρεη πραγματικότητα που θέλεις και επιμένεις να υπάρχει, για να συγκρίνεσαι. 

 

Γιατί πρέπει πρώτα να μάθεις να βλέπεις μέσα στις αντιθέσεις. Να μάθεις να αποκρυπτογραφείς όλα όσα είναι φανερά, κι άρα καλά κρυμμένα. 

 

Πρέπει να έχεις αναπτύξει το θάρρος να κοιτάς καθαρά, σκανάροντας τα επίπεδα της φαινομενικής πραγματικότητας που πάντα βρίσκονται ακριβώς μπροστά σου. 

 

Πρέπει να έχεις το κουράγιο να βγαίνεις από τις δομές σου, τις στέρεες θεωρίες/πραγματικότητες σου, να παραμένεις αγνός, αθώος και άδειος, σε ένα περιβάλλον που θέλει να σε κατασπαράξει, να σε διασύρει, να σε εξαφανίσει.

 

Η μάχη είναι συνεχόμενη και είναι δική σου. Μόνο δική σου....

Διογένης και Ηρακλής

Στο φόντο ένας άντρας καθιστός κι άλλος όρθιος δίπλα με το χέρι ακουμπισμένο στα μαλλιά του πρώτου, ποζάρουν για φωτογραφία (φάτσα), αλλάζουν δυο τρεις φορές πόζα. (Αχιλλεύς και Πάτροκλος) Πιό μπρός μια παρέα παράξενων πεθαμένων, με τατουάζ, δερμάτινα και αλυσίδες, φάτσες επικίνδυνε. Ανάμεσά τους ένας σωματώδης που χασμουριέται μέχρι αποπληξίας, ο Ηρακλής ( λίγο χαζούλης) ενώ πλησιάζει ο Διογένης.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Βρέ βρέ , ποιός είναι τούτος, ο Ηρακλής; Δε γίνεται νά ‘ναι άλλος, μα τον Ηρακλή! Τόξο, ρόπαλο, λιονταροπροβειά, μπόϊ, τέλειος Ηρακλής. Μα είναι δυνατόν; που πάμε; Ο γυιός του Δία πεθαμένος; Για πες μου βρέ παλλικαρά, είσαι αποθαμένος ή όχι; Γιατί εγώ πάνω στη γη σ είχα για θεό και σου ’κανα και θυσίες.

ΗΡΑΚΛΗΣ
Πολύ καλά έκανες. Γιατί αν θες να ξέρεις ο πραγματικός Ηρακλής είναι στον ουρανό,με τους θεούς. Κι έχει και την Ήβη γκόμενα, το πιο καλό μωρό. Απλά εγώ είμαι το είδωλό του.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Ομοίωμα είσαι του θεού δικέ μου; Καλά και πως γίνεται κανείς να ‘ναι μισός θεός και μισός πεθαμένος;

ΗΡΑΚΛΗΣ
Απλούστατο, δεν πέθανε εκείνος αλλά εγώ η εικόνα του.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Κατάαααλαβα. Σε παραδώσανε αντ αυτού στον Άδη κι είσαι νεκρός για λογαριασμό του.

ΗΡΑΚΛΗΣ
Κάπως έτσι.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Μα κι ο Αιακός ο ανοιχτομάτης στη ρεσεψιόν, δεν σε κατάλαβε; Έτσι σε πέρασε χωρίς διατυπώσεις, πλαστό Ηρακλή;

ΗΡΑΚΛΗΣ
Μα είμαι φτυστός ο Ηρακλής....

ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Καλά λες, ίδιος κι απαράλλαχτος. Κοίτα μόνο μην έγινε το αντίθετο, κι είσαι κακομοίρη μου εσύ ο πραγματικός Ηρακλής και το είδωλό σου στους ουρανούς να πηδάει την Ήβη.

ΗΡΑΚΛΗΣ
Κι εσύ είσαι σαχλός και πολυλογάς . Κι έτσι και δεν κόψεις το πνεύμα θα σου δείξω γω να καταλάβεις ποιανού θεού είδωλο είμαι...

ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Ναί βλέπω το ματσούκι τό ‘χεις γυμνό και πρόχειρο. Όμως τι να φοβηθώ; Μην ξαναπεθάνω; Μόνο ένα πες μου να καταλάβω. Σαν εζούσε ο Ηρακλής, εσύ ήσουνα και. τότε ομοίωμά του, κολλημένο πάνω του; Η μήπως ήσασταν τότε ένας και ζωντανός και σαν πεθάνατε χωριστήκατε στα δυο, κι ο ένας πέταξε στους θεούς και συ το είδωλο, κατέβηκες στον Άδη;

ΗΡΑΚΛΗΣ
Εγώ φταίω που απαντάω σε τέτοιο σαχλαμάρα σαν και του λόγου σου. Ακου λοιπόν να τελειώνουμε. Όσο μέρος του Ηρακλή ήταν του Αμφιτρύωνα, του επίσημου δηλαδή πατέρα, πέθανε, κι αυτό είμαι, η αφεντιά μου. Όσο πάλι μέρος ήταν του Δία, βρίσκεται στον ουρανό με τους θεούς. Καπίς; (ή καταλαβαρδούνξ;)

ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Τώωωρα μπήκα. Φαίνεται δυό Ηρακλήδες θα γέννησε η Αλκμήνη, έναν του Αμφιτρύωνα και τον άλλο του Δία. Καλά και δεν το ξέρατε πως είστε δίδυμοι, από την ίδια μάνα;

ΗΡΑΚΛΗΣ
Αντε ρε μάπα, κι οι δυο ένα είμαστε δεν καταλαβαίνεις;

ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Ε, δεν κολλάει αυτό ρε φίλε, να με συγχωρείς. Πώς δυό Ηρακλήδες κάνουν έναν; Εκτός αν είσαστε σαν Κένταυρος να πούμε, κολλημένοι άνθρωπος και θεός μαζί.

ΗΡΑΚΛΗΣ
Καλά εσύ ΔΕΝ ξέρεις πως όλοι είναι σύνθετοι, σώμα και ψυχή; Τι εμποδίζει πες μου την ψυχή να ‘ναι στον ουρανό, αφού κατεβαίνει από το Δία, και γω το σώμα το θνητό με τους πεθαμένους.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Αν είσουνα σώμα κυρ Αμφιτρυωνιάδη μου.. Έλα όμως που είσαι είδωλο ασώματο, οπτασία. Έτσι φτάνουμε να ‘χουμε τρισυπόστατο Ηρακλή.

ΗΡΑΚΛΗΣ
Τι τρισυπόστατο;

ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Ε, βέβαια. Έναν στον ουρανό, δεύτερος εσύ το ομοίωμα μετά μάς, και τρίτο το σώμα πού ‘γινε σκόνη. Ψάξε τώρα τον πατέρα!

ΗΡΑΚΛΗΣ
Βρε άει χάσου παρλαπίπα, θρασύτατε. Και ποιός είσαι του λόγου σου να σ ‘έχουμε υπ όψιν?

Λουκιανού, Νεκρικοί διάλογοι
-------------
Ο πολυταξιδεμένος Λουκιανός (2ος μχ αιών) που καταγόταν από τη Συρία, έγραφε στα ελληνικά κι έγινε ο καλλίτερος τεχνίτης του αττικού λόγου του καιρού του. Αγάπησε ιδιαίτερα την Αθήνα όπου έζησε πολλά χρόνια και έγραψε στα 170 μ.χ. τους τριάντα τρείς « Νεκρικούς Διαλόγους» που διακωμωδούν τη μυθολογία και τα ήθη. Παρουσιάζει τους πεθαμένους να συζητούν στον κάτω κόσμο για τα επίγεια αγαθά, τα κουσούρια, τα παθήματα και τους πόθους ζωντανών και πεθαμένων, κοντολογίς για την ματαιότητα και συχνά τη γελοιότητα της συμπεριφοράς και της φύσης θεών και ανθρώπων. Είναι ένας συγγραφέας ευφυής κι εικονοκλάστης που περιγράφει μιαν εποχή που σε πολλά μοιάζει με τη δική μας: Νέα Τάξη πραγμάτων και παγκοσμιοποίηση, ανέμελη παρακμή, απληστία και υποκρισία, κατάλυση των παραδοσιακών αρχών και πολιτισμών.

Το εντυπωσιακό φαινόμενo "Glory"

Η σκιώδης φιγούρα με τα φωτοστέφανα χρωμάτων που διακρίνονται στη φωτογραφία από το Κάστρο της Λουλούδας στη Σάμο είναι το αποτέλεσμα δύο διαφορετικών φαινομένων.

Το πιο εντυπωσιακό από τα δύο φαινόμενα είναι το λεγόμενο "Glory" που έχει την μορφή φωτοστέφανων που φέρουν τα χρώματα της ίριδας. Όπως και το ουράνιο τόξο, έτσι και το Glory εμφανίζεται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση από τον ήλιο (για την ακρίβεια το κέντρο των "κύκλων ή τόξων" φωτός που σχηματίζονται και στα δύο φαινόμενα, είναι πάντα το αντιδιαμετρικό σημείο του ήλιου ως προς τον παρατηρητή). 

Βασική διαφορά των δύο φαινομένων είναι η γωνία στην οποία αυτά δημιουργούνται, με το κλασσικό ουράνιο τόξο να εμφανίζεται σε μεγάλη γωνία ~40 μοίρες, ενώ το Glory περιορίζεται στις 5 μοίρες περίπου. Σημαντική διαφορά επίσης είναι το Glory σχηματίζεται λόγω των νεφοσταγονιδίων που αποτελούν την ομίχλη, ενώ τα χρώματα του γνωστού μας ουράνιου τόξου προέρχονται από την αλληλεπίδραση του ηλιακού φωτός με τις σταγόνες της βροχής. 

Η ονομασία Glory ή στα ελληνικά "Δόξα" προέρχεται πιθανόν από την αίσθηση μεγαλείου που δημιουργεί στον παρατηρητή η παρουσία φωτοστέφανων γύρω από την σκιά του και με κέντρο το κεφάλι του, ενώ υπάρχουν εικασίες ότι και τα φωτοστέφανα των ''αγίων'' της Εκκλησίας έχουν την προέλευσή του σε αυτό το φαινόμενο.

Το δεύτερο φαινόμενο που λαμβάνει χώρα είναι η ίδια η σκιώδης φιγούρα και ονομάζεται "Brocken Spectre" ή στα ελληνικά "το Φάντασμα ή Φάσμα του Μπρόκεν".

Η ονομασία του προέρχεται από την κορυφή Brocken της Γερμανίας με τον μύθο να αναφέρει ότι ένας αναρριχητής τρόμαξε τόσο πολύ βλέποντας την ανθρώπινη μορφή με το φωτοστέφανο (Glory) στην ομίχλη, που έπεσε στον γκρεμό και σκοτώθηκε. Στην ουσία τρόμαξε από την ίδια του την σκιά, μιας και το "Brocken Spectre" είναι το αποτέλεσμα της σκιάς του ίδιου του παρατηρητή πάνω στην ομίχλη. Λόγω της σχετικής διαφάνειας της ομίχλης, η συγκριση της σκιάς με τα φυσικά αντικείμενα που φαίνονται μέσα από αυτήν, όπως πχ τα υποκείμενα δέντρα, δημιουργεί την ψευδαίσθηση ενός τρομαχτικού μεγέθους, κάτι που ενισχύεται ακόμα περισσότερο λόγω προοπτικής.

Ψυχολογικές εξηγήσεις του ρατσισμού

Αν και συχνά ακούμε για τις βαθύτερες δομικές και πολιτισμικές δυνάμεις που συνεισφέρουν στο ρατσισμό, φαίνεται ότι σπανιότερα ακούμε για τα ψυχολογικά κίνητρα και τις διαδικασίες που εμπλέκονται. Με άλλα λόγια, τι σημαίνει από ψυχολογικής άποψης για ένα άτομο το να είναι ρατσιστής; Παραθέτω μια λίστα από ψυχολογικά κίνητρα που φαίνεται να συνεισφέρουν στο ρατσισμό:

1. αυτοεκτίμηση: πολλές δημοσιευμένες έρευνες έχουν καταδείξει ότι οι άνθρωποι μερικές φορές χρησιμοποιούν προκαταλήψεις και διακρίσεις στη συμπεριφορά τους, για να τονώσουν την αυτοεκτίμησή τους. Όταν απειλείται η αυτοεκτίμηση των ανθρώπων, για κάποιους ανθρώπους η συμπεριφορά όπως είναι ο ρατσισμός φαίνεται να αναπληρώνει τη χαμένη αυτοεκτίμηση. Σίγουρα δεν πρόκειται για έναν κοινωνικά παραγωγικό τρόπο να ανακτήσει κάποιος την αυτοαξία του, αλλά φαίνεται ότι μερικοί τον χρησιμοποιούν.

2. θετική διάκριση: οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα. Μας αρέσει να συμμετέχουμε σε ομάδες και, καθώς προτιμούμε να βλέπουμε τον εαυτό μας θετικά (αυτοεκτίμηση), μας αρέσει να έχουμε την αντίληψη ότι οι ομάδες στις οποίες ανήκουμε είναι σημαντικές (θετική διάκριση). Το πρόβλημα έιναι ότι ένας τρόπος να το πετύχει κανείς αυτό είναι να υποβιβάζει τα μέλη άλλων ομάδων. Έτσι, αν κάποιος είναι διαφορετικός με κάποιον τρόπο, οι άνθρωποι συχνά έχουν αρνητικές στάσεις για αυτό το άτομο, γιατί ανήκουν σε μια διαφορετική ομάδα. Η κλασσική και η σύγχρονη έρευνα της κοινωνικής ψυχολογίας υποστηρίζει την ιδέα αυτή, καθώς οι άνθρωποι έχουν την τάση να ανταποκρίνονται πιο θετικά σε άλλους, αν μοιράζονται μια κοινή ομαδική ταυτότητα. Αυτή μπορεί να είναι θρησκευτική, πολιτική, κοινωνική, ακόμα και φυλετική. Καθώς η Αμερική εμφανίζει ολοένα και μεγαλύτερη ποικιλία και οι στάσεις μας στον προσδιορισμό των ομάδων συμπεριλαμβάνουν περισσότερους ανθρώπους, αυτό ελπίζω ότι θα αλλάξει. Ωστόσο, τουλάχιστον για μερικά άτομα, φαίνετια ότι η φυλή εξακολουθεί να είναι μια σημαντική διάκριση της ομάδας και αυτή η διάκριση προάγει αρνητικές στάσεις απέναντι σε ανθρώπους που ανήκουν σε άλλες φυλές.

3. Βεβαιότητα και δομή: πολλοί άνθρωποι χρειάζονται να έχουν μια πολύ ξεκάθαρη και μη αμφισβητίσιμη αντίληψη του κόσμου. Για αυτούς τους ανθρώπους η έννοια του κόσμου που μεταβάλλεται προκαλεί μεγάλο άγχος. Η αλλαγή μπορεί να αφορά πράγματα όπως είναι οι εκλογές του πρώτου αφροαμερικανού προέδρου, οι αυξανόμενοι αριθμοί σε μειονοτικούς πληθυσμούς, μεγαλύτερη ποικιλία διαφορετικότητας στο χώρο εργασίας κτλ. Σίγουρα υπάρχουν αρκετά ερευνητικά δεδομένα σήμερα που δείχνουν ότι οι άνθρωποι που έχουν ισχυρό αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν προσωπική ανάγκη για δομή (το να θέλουμε να δούμε τον κόσμο ως ξεκάθαρο, βέβαιο και αμετάβλητο) συχνά σκέφτονται με τρόπο στερεοτυπικό και σε καταστάσεις που τους κάνουν να νιώθουν απειλούμενοιανταποκρίνονται ρατσιστικά. Οι διακρίσεις για αυτούς τους ανθρώπους είναι ένα μέσο αναπλήρωσης της πολύ άτεγκτης πεποίθησης για τον κόσμο. Οι άνθρωποι που δεν έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη για δομή είναι πιο ανοιχτοί στην αλλαγή και δεν τους ενοχλεί τόσο η αβεβαιότητα και είναι λιγότερο πιθανό να σκέφτονται ρατσιστικά.

4. Επιβίωση: Πολλοί έχουν υποστηρίξει ότι η διάκριση και ο ρατσισμός συγκεκριμένα μπορεί να προέρχονται από κίνητρα που στοχεύουν στην επιβίωση. Οι άνθρωποι εξελίχθηκαν ως ένα είδος που ευημερεί όταν βρίσκεται σε ομάδες, και οι ομάδες συχνά ανταγωνίζονται για το ποια θα πρωτοεκμεταλλευτεί τα αγαθά της γης. Και δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε στους προγονούς μας, για να δούμε πώς λειτουργεί κάτι τέτοιο. Ακόμα και σήμερα, έθνη και υποομάδες συγκρούονται για να έχουν πρόσβαση σε συγκεκριμένα αγαθά (νερό, πετρέλαιο, γη, λιμάνια κτλ.). Η κλασσική έρευνα στην κοινωνική ψυχολογία μας δείχνει ότι είναι πολύ εύκολο να στρέψουμε τις ομάδες τη μία ενάντια στην άλλη, αν τις βάλουμε να ανταγωνιστούν για ένα δυσεύρετο αγαθό. Θυμάστε την εκπομπήSurvivor; Έτσι, μια αιτία του ρατσισμού μπορεί να είναι μια εγγενής τάση προς τη διομαδική σύγκρουση, στο όνομα της απόκτησης αγαθών. Φυσικά αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό και δύσκολο να εφαρμοστεί στον σύγχρονο κόσμο όπου υπάρχει τόση διασύνδεση και κινητικότητα. Ωστόσο, όταν εξελίχθηκαν οι άνθρωποι, ο κόσμος μας ήταν πολύ διαφορετικός. Οι εγκέφαλοί μας εξελίχθηκαν για εκείνον τον κόσμο, όχι για τον σύγχρονο κόσμο στον οποίο ζούμε σήμερα. Επομένως, πρέπει να προσπαθήσουμε να έχουμε πεποιθήσεις που να απορρίπτουν μια ενδεχομένως φυσική μας τάση να μην εμπιστευόμαστε ή να έχουμε αρνητική στάση απέναντι στους διαφορετικούς από εμάς ανθρώπους.Έχουμε προοδεύσει πολύ, αλλά έχουμε ακόμα μπροστά μας πολλύ δρόμο για να εξελιχθούν τα κίνητρα επιβίωσής μας σύμφωνα με τα νέα δεδομένα της ζωής.

5. Κυριαρχία: Οι ειδικοί της εξελιχτικής ψυχολογίας επίσης έχουν ισχυριστεί ότι ο ρατσισμός μπορεί να προέρχεται από κίνητρα για κυριαρχία. Υποστηρίζουν ότι οι άνθρωποι, όπως πολλά άλλα θηλαστικά, είναι ιεραρχικά ζώα. Για να αποκτήσεις μια ιεραρχία, πρέπει να υπάρχουν διαφορές στο κύρος ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο ρατσισμός βοηθά στη συντήρηση των διαφορών κύρους, γιατί καταπιέζει τις μειονότητες. Η έρευνα που υποστηρίζει αυτό το συμπέρασμα έχει βρει ότι οι άνθρωποι που έχουν υψηλότερες τάσεις για επικράτηση-κυριαρχία τείνουν να βρίσκονται σε επαγγέλματα που προωθούν ιεραρχίες ή σε θέσεις εξουσίας. Αυτά τα άτομα επίσης έχουν περισσότερες τάσεις να κάνουν διακρίσεις στη συμπεριφορά τους απέναντι στα μέλη μειονοτικών ομάδων. Αυτό ίσως είναι το σημείο στο οποίο είναι ιδιαίτερα κρίσιμος ο ρόλος της κοινωνικής πολιτικής και των νόμων. Αν κάποιοι άνθρωποι έχουν το κίνητρο να καταπιέζουν ορισμένες ομάδες, πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση στις προσπάθειές μας να προωθούμε την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Συμπερασματικά, υπάρχουν αρκετά ψυχολογικά κίνητρα τα οποία συντηρούν το ρατσισμό. Αυτά τα κίνητρα αναμφισβήτητα συνεισφέρουν στις ευρύτερες κοινωνικές και θεσμικές δυνάμεις που συντηρούν τον ρατσισμό. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε αυτά τα κίνητρα, γιατί η γνώση δίνει δύναμη. Το να γνωρίσουμε τις ψυχολογικές δυνάμεις που προάγουν το ρατσισμό και άλλες μορφές προκατάληψης θα μας βοηθήσει να τον καταπολεμήσουμε και να βρούμε πιο κοινωνικά θετικούς τρόπους να ικανοποιούμε τις βασικές μας ανάγκες και να προοδεύουμε ως είδος. Σε έναν κόσμο που θα επιδείξει ολοένα και μεγαλύτερη ποικιλία και που διαθέτει έναν αυξανόμενο αριθμό πυρηνικών, βιολογικών και χημικών όπλων και που αντιμετωπίζει περιβαλλοντικούς κινδύνους που απειλούν όλους τους ανθρώπους, δε θα μας σώσουν οι συγκρούσεις αλλά η ικανότητά μας για συνεργασία.

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ TOURS (ΠΟΥΑΤΙΕ) 732 μ.Χ.

Η Μάχη της Tours (732 μ.Χ) 

Το Πουατιέ 

Το Πουατιέ (Γαλλικά: Poitiers) είναι πόλη στη δυτική κεντρική Γαλλία, την οποία διασχίζει ο ποταμός Κλεν (Clain). Αποτελεί την πρωτεύουσα του νομού Βιέν (Vienne) και της περιφέρειας Πουατού - Σαράντ (Poitou-Charentes). Η πόλη έχει πληθυσμό περίπου 89.200 κατοίκων και μαζί με τους γειτονικούς δήμους, ο πληθυσμός της αστικής περιοχής του Πουατιέ ξεπερνά τους 125.000 κατοίκους. Το Πουατιέ είναι γνωστό για τις Μεσαιωνικές εκκλησίες του και κυρίως για την ιστορική και πολύ σημαντική μάχη του Πουατιέ του 732 μ.Χ. καθώς και για το τεχνολογικό πάρκο ψυχαγωγίας Futuroscope, που βρίσκεται 7 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης...

Ιστορία της Πόλης

Η πόλη του Πουατιέ είναι γνωστή από τρεις μεγάλες μάχες:

• Τη μάχη του Πουατιέ το 507 μ.Χ. μεταξύ του βασιλιά Χλωδοβίκου και του Αλάριχου Β΄, βασιλιά των Βησιγότθων, βόρεια του Πουατιέ.
• Τη μάχη του Πουατιέ το 732 μ.Χ. όταν οι Γάλλοι, με επικεφαλής τον Κάρολο Μαρτέλο, ανέκοψαν την προέλαση των Αράβων.
• Τη μάχη του Πουατιέ το 1356, όταν οι Αγγλικές δυνάμεις νίκησαν τον Γαλλικό στρατό.

Αρχαιότητα

Η πόλη υπήρχε ήδη πριν τον ερχομό του Ιουλίου Καίσαρα, καθώς στην περιοχή υπήρχαν φυλές Πίκτων. Τον 2ο αιώνα μ.Χ. το Πουατιέ ήταν πρωτεύουσα της επαρχίας της Ακουιτανίας.

Μεσαίωνας

Στη Μεσαιωνική εποχή, το Πουατιέ αποκτάει το μεγαλύτερο μέρος των αμυντικών του κατασκευών και της γεωγραφικής του τοποθέτησης, μακριά από το κέντρο εξουσίας των Φράγκων, ενώ είναι επίσης πρωτεύουσα του Πουατού.

Τον 12ο αιώνα, η Ελεονώρα της Ακουιτανίας έχτισε ένα νέο τείχος 6 χιλιομέτρων, που περικλείει όλη την πόλη, ενώ χτίστηκε και το πρώτο κωδωνοστάσιο στην Ευρώπη. Έκανε επίσης εργασίες στο Παλάτι των Δουκών και κατασκεύασε νέα αγορά.

Τον 14ο αιώνα, η πόλη περνάει στα χέρια του δούκα του Berry, ο οποίος εξωραΐζει το Μεσαιωνικό Παλάτι των Δουκών. Στις πιο σκοτεινές ώρες του Εκατονταετούς Πολέμου, η πόλη υποδέχθηκε το Βασιλικό κοινοβούλιο το 1418. Στο Πουατιέ επίσης διεξήχθη κι η προανάκριση της Ζαν ντ' Αρκ το 1429. Το 1432, ο βασιλιάς Κάρολος Ζ΄ ιδρύει το Πανεπιστήμιο του Πουατιέ.

20ός αιώνας

Η πόλη του Πουατιέ υπέστη μεγάλες καταστροφές από βομβαρδισμούς κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ιδιαίτερα στην περιοχή γύρω από τον σιδηροδρομικό σταθμό.

Η πόλη είναι επίσης γενέτειρα του Γάλλου φιλόσοφου Μισέλ Φουκώ.

Η Διάσωση της Ευρώπης από το Ισλάμ  

Η μάχη του Πουατιέ (732 μ.Χ) ή μάχη της Τουρ (όπως είναι επίσης γνωστή) ήταν μια μάχη μεταξύ των ενωμένων δυνάμεων των Φράγκων και των Βουργουνδών υπό την ηγεσία του Κάρολου Μαρτέλου (Charles Martel) εναντίον του Σαρακηνού Ισλαμικού στρατού (Άραβες – Βέρβεροι – Μουσουλμάνοι Γαλάτες – Γότθοι) με αρχηγό τον Εμίρη Αμπντούλ Ραχμάν (Emir Abdul Rahman Al Ghafiqi Abd al Rahman) που ήδη είχαν προωθηθεί και καταλάβει την Ισπανία. Οι Φράγκοι νίκησαν τους Σαρακηνούς και ο Abdul Rahman σκοτώθηκε.

Η μάχη διεξήχθη μεταξύ των πόλεων Τουρ και Πουατιέ και αποτελεί ορόσημο για την Ευρωπαϊκή Μεσαιωνική ιστορία, καθώς αυτή έκρινε την αποσόβηση του κινδύνου από την Αραβική εξάπλωση στην Δυτική Ευρώπη. Ο Κάρολος, νικώντας κατά κράτος την Αραβικό στρατό και διακόπτοντας την Αραβική προέλαση στην καρδιά του δυτικού Ευρωπαϊκού Μεσαιωνικού χώρου, εδραίωσε την ισχύ του και αποκλήθηκε Μαρτέλος, δηλ. Σφυροκόπος, από το ανελέητο σφυροκόπημα των αντιπάλων του.

Η συγκεκριμένη μάχη θεωρείται μεγίστης στρατηγικής σημασίας, διότι σταμάτησε την προέλαση των Ισλαμιστών από την Ιβηρική χερσόνησο προς το βορρά συμβάλλοντας να διατηρηθεί ο Χριστιανισμός ως κύρια θρησκεία στην Ευρώπη σε μία χρονική περίοδο όπου το Ισλάμ «λεηλατούσε» τα εναπομείναντα εδάφη της πάλαι ποτέ κραταιάς Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Αντίπαλοι

Οι εκτιμήσεις για τον στρατό των Φράγκων, ο οποίος υπερασπιζόταν την Γαλατία κυμαίνονται μεταξύ 15.000 και 75.000 και οι απώλειες κατά τον άγιο Denis ανέρχονται περίπου σε 1.500.

Ο στρατός των Φράγκων περιλάμβανε και τμήματα Αλαμαννών και διοικούνταν από τον Κάρολο -που αργότερα ονομάστηκε Μαρτέλος- τον γιο του Πεπίνου του οίκου του Ερστάλ: αυτός είχε τιμηθεί με το αξίωμα του «Μαγιορδόμου του ανακτόρου» του Βασιλιά των Φράγκων με καταγωγή από τον Μεροβαίο (Μεροβίγγειοι), αλλά δεν ασχολούνταν πλέον με τις υποθέσεις του κράτους, τις οποίες είχε αφήσει τελείως στα χέρια των «Μαγίστρων του ανακτόρου». Επομένως, ο Κάρολος ήταν ο ουσιαστικός κάτοχος της Φραγκικής εξουσίας. 

Το Φραγκικό στράτευμα συγκροτούσαν κυρίως πεζοί στρατιώτες που πολεμούσαν παραταγμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίζουν συμπαγές σιδηρούν τείχος διάστικτο με αιχμές: ήταν μια τακτικά η οποία θύμιζε εκείνη που εφαρμόστηκε στον αρχαίο κόσμο και τελειοποίησαν οι Ρωμαίοι.

Οι Μουσουλμανικές δυνάμεις εκυμαίνοντο μεταξύ 60.000 και 400.000 κυρίως ιππείς (πιθανότατα πλησίον στις 60.000). Εκτός από τις εκτιμήσεις ο συγκεκριμένος στρατός είναι δύσκολο να υπολογισθεί διότι συχνά διεσπάτο σε τμήματα για εκτέλεση λεηλασιών και επιδρομών στα εδάφη των Φράγκων. Ωστόσο στην μάχη της Tours ήταν παρών στο σύνολό του, διότι έξι ημέρες πριν τη μάχη ο Abd er Rahman ανεκάλεσε όλα τα τμήματα που είχαν μεταβεί για λεηλασίες προκειμένου ο στρατός να παραταχθεί σε πλήρη ισχύ.

Πριν τη Μάχη

Οι Μουσουλμάνοι στη βόρεια Ισπανία είχαν διαβεί εύκολα την Σεπτιμανία και είχαν δημιουργήσει μία πρωτεύουσα στην Narbonne που ονομαζόταν Arbuna, δίνοντας μεγάλα προνόμια στους κατοίκους, με αποτέλεσμα να επικρατήσουν γρήγορα και να απειλήσουν τα εδάφη των Φράγκων. Ο Δούκας της Ακουιτανίας Odo (γνωστός και ως Eudes ο Μέγας) είχε πετύχει μια σημαντική νίκη επί των Αράβων το 721 μ.Χ. στη μάχη της Τουλούζης, αλλά οι αραβικές επιδρομές συνεχίστηκαν, με αποτέλεσμα το 725 μ.Χ. να φθάσουν στην πόλη Οτέν στη Βουργουνδία. 

Απειλούμενος τόσο από τους Άραβες νότια, όσο και από τους Φράγκους βόρεια, το 730 μ.Χ. ο Eudes συμμάχησε με τον Uthman ibn Naissa, που απεκαλείτο «Munuza» από τους Φράγκους. Για να σφραγίσει τη συμμαχία ο Uthman παντρεύτηκε την Lampade η οποία ήταν κόρη του Eudes και έτσι οι Αραβικές επιδρομές σταμάτησαν.

Ωστόσο το επόμενο έτος, ο Uthman επαναστάτησε εναντίον του κυβερνήτη της al-Andalus, Abd er Rahman. Ο Abd er Rahman γρήγορα συνέτριψε την εξέγερση και κατόπιν έστρεψε την προσοχή του εναντίον του Eudes συμμάχου του προδότη. Σύμφωνα με Αραβικά στοιχεία «ο στρατός πέρασε από όλα τα μέρη σαν καταιγίδα». Ο Eudes συγκέντρωσε τον στρατό του στο Μπορντό, αλλά νικήθηκε και το Μπορντό λεηλατήθηκε. Η σφαγή των Χριστιανών στον ποταμό Garonne ήταν τρομακτική.

Ο Isidorus Pacensis στο έργο του «Χρονικό» σχολίασε ότι «μόνο ο Θεός γνωρίζει τον αριθμό των σκοτωμένων». Οι Μουσουλμάνοι ιππείς στη συνέχεια κατέστρεψαν εντελώς το τμήμα της Γαλατίας και οι δικές τους πηγές λένε ότι «η πίστη πέρασε μέσα από τα βουνά, πέρασε βουνά και πεδιάδες και συνέτριψε τους εχθρούς» μέχρι του σημείου που όταν ο Eudes έφθασε στην περιοχή και όταν αντίκρισε το θέαμα τράπηκε σε φυγή. Τότε ο Eudes έκανε έκκληση στους Φράγκους για βοήθεια, την οποία ο Κάρολος Μαρτέλος συμφώνησε να παρέχει υπό τον όρο ο Eudes να υπαχθεί στην δικαιοδοσία των Φράγκων.

 

Το 732 μ.Χ. η Αραβική εμπροσθοφυλακή προχωρούσε βόρεια του ποταμού Λίγηρα έχοντας απομακρυνθεί από την κυρίως δύναμη. Ουσιαστικά έχοντας συντρίψει εύκολα κάθε αντίσταση σε αυτό το τμήμα της Γαλατίας, είχαν διασπαστεί σε πολλά τμήματα τα οποία είχαν επιδοθεί σε επιδρομές και λεηλασίες, ενώ το κύριο σώμα προχωρούσε πιο αργά.

Η εξήγηση στο ερώτημα «γιατί ο Eudes ηττήθηκε τόσο εύκολα στο Μπορντό ενώ είχε νικήσει 11 χρόνια νωρίτερα στη μάχη της Τουλούζης» είναι απλή. Στην Τουλούζη ο Eudes πραγματοποίησε μια αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον ενός απροετοίμαστου στρατού και επιπλέον το σύνολο των αμυντικών έργων του εχθρού ήταν ανεπτυγμένο προς το εσωτερικό ενώ ο Eudes επιτέθηκε από το εξωτερικό. To Αραβικό ιππικό δεν είχε την δυνατότητα να κινητοποιηθεί και να τον αντιμετωπίσει σε ανοιχτή μάχη.

Στο Μπορντό το Αραβικό ιππικό κινητοποιήθηκε με αποτέλεσμα την απόλυτη καταστροφή του στρατού του Eudes και αντίστοιχα ελάχιστες απώλειες για τους Μουσουλμάνους. Οι δυνάμεις του Eudes, όπως και άλλα Ευρωπαϊκά στρατεύματα εκείνης της εποχής, δεν είχαν αναβολείς και ως εκ τούτου δεν είχαν θωρακισμένο ιππικό. Σχεδόν το σύνολο των στρατευμάτων τους ήταν πεζικό. Το Μουσουλμανικό βαρύ ιππικό διέσπασε το Χριστιανικό πεζικό στην πρώτη επίθεση και στη συνέχεια τους κατέσφαξαν. Κατόπιν οι εισβολείς προχώρησαν προκειμένου να καταστρέψουν την νότια Γαλατία στην προσπάθειά τους για πλήρη επικράτηση.

Ένα από τα έφιππα τμήματα των Μουσουλμάνων προχώρησε στην Tours με πιθανό κίνητρο, σύμφωνα με τον Fredegar, τα πλούτη της Μονής του Αγίου Μαρτίνου της Τουρς, την διασημότερη Μονή στη Δυτική Ευρώπη εκείνη την εποχή. Μόλις το πληροφορήθηκε ο κυβερνήτης της Αυστρασίας Κάρολος Μαρτέλος συγκέντρωσε το στρατό του (κατ’ εκτίμηση 15-75.000) και βάδισε νότια αποφεύγοντας τους παλαιούς Ρωμαϊκούς δρόμους ελπίζοντας να αιφνιδιάσει τους Μουσουλμάνους.

Τοποθεσία

Παρά την μεγάλη σημασία της μάχης, η ακριβής τοποθεσία παραμένει άγνωστη. Οι περισσότεροι ιστορικοί εκτιμούν ότι οι δύο στρατοί συγκρούσθηκαν στη συμβολή των ποταμών Clain και Vienne μεταξύ Τουρς και Πουατιέ.
 

 

Η Μάχη

Ο Κάρολος επέλεξε να ξεκινήσει τη μάχη με σχηματισμό αμυντικής φάλαγγας και σύμφωνα με Αραβικές πηγές παρατάχθηκε σε ένα μεγάλο άπλωμα. Βεβαίως, λαμβάνοντας υπόψη τη διαφορά μεταξύ των στρατών, ότι ο στρατός των Φράγκων ο οποίος ήταν ως επί το πλείστον πεζικό και μάλιστα χωρίς πανοπλία, αντιμετώπισε το βαρύ Αραβικό ιππικό αντιλαμβανόμαστε ότι ο Μαρτέλος πραγματοποίησε μια εξαιρετική αμυντική μάχη. Στον τόπο και χρόνο της επιλογής του, αντιμετώπισε έναν κατά πολύ ανώτερο αντίπαλο και νίκησε.

Για έξι ημέρες, οι δύο στρατοί παρακολουθούσαν ο ένας τον άλλον με μικρές αψιμαχίες. Οι Μουσουλμάνοι περίμεναν την άφιξη των τμημάτων λεηλασίας προκειμένου να έχουν πλήρη δύναμή, αλλά παρόλα αυτά παρέμεναν ανήσυχοι. Ουδείς ικανός στρατηγός όπως ο Abd er Rahman, επιτρέπει στον αντίπαλο του να επιλέξει τον τόπο και χρόνο της σύγκρουσης….και ο Μαρτέλος είχε καταφέρει και τα δύο. 

Ο Edward Sheperd Creasy (Άγγλος ιστορικός 1812 – 1878 ) στο έργο του “Δεκαπέντε καθοριστικές μάχες” ισχυρίζεται (και μάλλον έχει δίκιο) ότι η καλύτερη στρατηγική επιλογή των Μουσουλμάνων, ήταν να αποφύγουν την μάχη, να αναχωρήσουν με τα λάφυρα, οχυρώνοντας τις κατακτημένες πόλεις στην νότια Γαλατία και να επέστρεφαν όταν θα ήσαν έτοιμοι να δώσουν την μάχη εκμεταλλευόμενοι το τεράστιο πλεονέκτημα του «θωρακισμένου ιππικού τους» – καθότι το ιππικό των Φράγκων δεν χρησιμοποιούσε αναβολείς με αποτέλεσμα να είναι αναποτελεσματικό.

Ο Μαρτέλος έκανε το παν προκειμένου να προκαλέσει τον Rahman σε μάχη. Όμως ουδείς από τους δύο έκανε την πρώτη κίνηση. Εν τω μεταξύ οι Φράγκοι ήσαν καλά ντυμένοι για το κρύο και είχαν το εδαφικό πλεονέκτημα.

Οι Άραβες δεν ήταν τόσο καλά προετοιμασμένοι για το έντονο κρύο και δεν ήθελαν να επιτεθούν εναντίον του αριθμητικά υπέρτερου Φραγκικού στρατού. Ουσιαστικά οι Άραβες ήθελαν οι Φράγκοι να βγουν σε ανοιχτό χώρο, ενώ οι Φράγκοι που ήσαν παρατεταγμένοι σε κλειστό αμυντικό σχηματισμό, ήθελαν να δώσουν την μάχη στους λόφους, μέσα στα δένδρα (ακυρώνοντας ταυτόχρονα τα πλεονεκτήματα του ιππικού των Μουσουλμάνων). 

Έγινε ένα παιχνίδι αναμονής, το οποίο τελικά κέρδισε ο Μαρτέλος. Η μάχη ξεκίνησε την έβδομη ημέρα, καθώς ο Abd er Rahman δεν ήθελε να αναβάλει επ’ αόριστον την σύγκρουση, στηριζόμενος στην τακτική υπεροχή του ιππικού του. Όμως αυτή τη φορά η πίστη που είχαν οι Μουσουλμάνοι στο ιππικό τους δεν επαληθεύτηκε.

Σε μια από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου το Μεσαιωνικό πεζικό απέκρουσε επιθέσεις ιππικού, οι Φράγκοι στρατιώτες πειθαρχημένα άντεξαν σε όλες τις επιθέσεις. Αυτό περιγράφεται γλαφυρά σε αραβικό ιστορικό βιβλίο: «και στο σοκ της μάχης οι άνδρες του Βορρά φαίνονταν σαν μια θάλασσα που δεν μπορούσε να μετακινηθεί. Στεκόντουσαν σταθερά ο ένας δίπλα στον άλλον σχηματίζοντας ένα προπύργιο από πάγο……..και με μεγάλα χτυπήματα οδηγούσαν τα ξίφη τους στο στήθος του εχθρού».

Σύμφωνα με Μουσουλμανικές πηγές, κατά την διάρκεια της μάχης Φράγκοι ανιχνευτές άρχισαν να λεηλατούν το στρατόπεδο και τις αποθήκες εφοδίων του εχθρού με αποτέλεσμα ένα μεγάλο τμήμα του Μουσουλμανικού στρατού να αποσπασθεί προκειμένου να επιστρέψει στο στρατόπεδο για να διασώσει τα εφόδια. Έτσι ενώ προσπαθούσε να αποκαταστήσει την τάξη στους άνδρες του, οι οποίοι είχαν καταφέρει να διασπάσουν την άμυνα των Φράγκων, ο Abd er Rahman σκοτώθηκε.

Σύμφωνα με Φράγκικες πηγές, η μάχη διήρκεσε μία ημέρα. Ιστορικοί υποστηρίζουν ότι…όταν ακούσθηκε η φήμη ότι το ιππικό των Φράγκων απειλούσε με τα λάφυρα που είχαν πάρει από τους Μουσουλμάνους στο Μπορντό (το σχέδιο του Καρόλου να στείλει ανιχνευτές για να προκαλέσουν χάος στο Μουσουλμανικό στρατόπεδο και να απελευθερώσουν όσους περισσότερους σκλάβους μπορούσαν πέτυχε στο ακέραιο) το μεγαλύτερο τμήμα του Μουσουλμανικού ιππικού επέστρεψε στο στρατόπεδο, με αποτέλεσμα αυτό στους υπόλοιπους να φανεί ως υποχώρηση.

Οι πεζοί Φράγκοι δεν μπορούσαν να επιτεθούν σε ένα στράτευμα με ιππικό χωρίς να διαταράξουν τις αμυντικές γραμμές τους, ενώ από την άλλη οι Μουσουλμάνοι ιππείς δυσκολεύονταν να πλήξουν τις συμπαγείς φάλαγγες των Φράγκων. Τελικά ήταν οι άτακτες ομάδες των Βερβέρων που επιτέθηκαν. Όλη την ημέρα οι Φράγκοι αντιστέκονταν αποφασιστικά στις σφοδρές διαδοχικές επιθέσεις του ιππικού. 

Κάποια στιγμή, προς το τέλος της ημέρας, διαδόθηκε στις Αραβικές γραμμές η είδηση ότι κάποιοι Φράγκοι είχαν υπερφαλαγγίσει τις θέσεις τους και είχαν εισχωρήσει στο Μουσουλμανικό στρατόπεδο όπου βρίσκονταν τα λάφυρα του πολέμου. Ένας αριθμός Μουσουλμάνων ιππέων θέλησε να επιστρέψει στους καταυλισμούς. 

Ο Αμπντούλ ελ-Ραχμάν διέκρινε τον κίνδυνο και όρμησε στην πρώτη γραμμή για να παρακινήσει τους μαχητές του να προβούν σε έναν εξαιρετικά ριψοκίνδυνο ελιγμό. Κάποια στιγμή, όμως, βρέθηκε κυκλωμένος από τους πολεμιστές του εχθρού και έπεσε χτυπημένος από τα δόρατά τους. Οι Φράγκοι δεν συνειδητοποίησαν ποιον είχαν σκοτώσει.

Τη νύχτα οι εχθροί χωρίστηκαν και ο καθένας αποσύρθηκε στον καταυλισμό του. Ο θάνατος του εμίρη δημιούργησε σοβαρότατο πρόβλημα στους Μουσουλμάνους. Το στράτευμά τους δεν ήταν τακτικό όπως τα σύγχρονα ή όπως τα Ρωμαϊκά, στα οποία ο θάνατος ενός στρατηγού σημαίνει άμεσο διορισμό ενός άλλου. Επρόκειτο για ατάκτους τους οποίους ένωνε το προσωπικό κύρος του εμίρη, που κατάφερε να επιβάλει την πειθαρχία, όχι χωρίς δυσκολίες ωστόσο. 

Ο θάνατος του αρχηγού έθεσε σε κίνδυνο την πειθαρχία, και άρα την ίδια την τύχη του στρατεύματος. Ήταν μάλλον φυσιολογικό υπ’ αυτές τις συνθήκες, εκείνο τον καιρό, που όταν πέθαινε ο αρχηγός ολόκληρο το στράτευμα υποχωρούσε. Έτσι οι Μουσουλμάνοι, πήραν την απόφαση να υποχωρήσουν. Τη νύχτα, σιωπηλά, χωρίς να τους αντιληφθεί ο εχθρός, εγκατέλειψαν τις σκηνές και οπισθοχώρησαν με ό,τι μπόρεσαν να μεταφέρουν μαζί τους. 

Την αυγή, με το πρώτο φως της ημέρας, οι Φράγκοι παρατάχθηκαν ξανά σε θέση μάχης, βέβαιοι ότι θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν και πάλι τις τρομερές επιθέσεις του εχθρικού ιππικού. Μέσα, όμως, στο λιγοστό φως του πρωινού δεν έβλεπαν τους εχθρούς, ο καταυλισμός μπροστά τους φαινόταν άδειος. Όταν οι Μουσουλμάνοι δεν επανήλθαν στη μάχη, οι Φράγκοι φοβήθηκαν για ενέδρα και μόνο μετά από αναγνώριση ανακάλυψαν ότι είχαν υποχωρήσει κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Τελικά μη γνωρίζοντας για τον θάνατο του Εμίρη και τα γεγονότα της νύχτας, σκέφτηκαν ότι επρόκειτο για παγίδα και για αυτό έστειλαν ανιχνευτές, που ανέφεραν ότι πράγματι οι καταυλισμοί ήταν άδειοι. Έψαξαν παντού, ανάμεσα στα δάση και τις κοιλάδες όπου θα μπορούσαν να κρύβονται οι επικίνδυνοι ιππείς, αλλά τίποτα, δεν ήταν πουθενά. Οι Φράγκοι δεν μπόρεσαν να καταδιώξουν τους εχθρούς, που ήταν πιο γρήγοροι πάνω στα άλογά τους, εξάλλου, δεν υπήρχε η ανάγκη, καθώς ο κίνδυνος είχε αποσοβηθεί. 

Τα Αποτελέσματα της Μάχης

Γενικά θεωρείται ότι η μάχη του Πουατιέ συγκαταλέγεται σ’ εκείνες τις μικρές μάχες της ιστορίας από τις οποίες εξαρτήθηκε η μοίρα του κόσμου. Πράγματι, αν οι Μουσουλμάνοι είχαν εξαπλωθεί στο φραγκικό βασίλειο θα είχαν φτάσει στην Ιταλία και τη Ρώμη, έδρα του Ποντίφικα, θα είχαν μπορέσει να προσηλυτίσουν στο Ισλάμ όλη τη βαρβαρική Ευρώπη και να κυριεύσουν τη Χριστιανοσύνη και επομένως η ιστορία του κόσμου θα ήταν διαφορετική. 

Κάποιοι ιστορικοί όμως θεωρούν ότι οι Μουσουλμάνοι ήταν απλώς λαφυραγωγοί που δεν είχαν ούτε τα μέσα ούτε τη θέληση να εισβάλουν όντως στη Χριστιανική Ευρώπη. Μάλιστα, αποσύρθηκαν στην πρώτη δυσκολία και δεν επανέλαβαν την απόπειρα αργότερα. Από την άλλη πλευρά, θα ήταν ανυπέρβλητη η αντίσταση των ευρωπαϊκών πληθυσμών, που ήταν ακόμη βάρβαροι αλλά γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο πολεμοχαρείς και ισχυροί. 

Ο Αραβικός στρατός υποχώρησε νότια από τα Πυρηναία. Ο Κάρολος σε αυτή τη μάχη κέρδισε το παρατσούκλι Μαρτέλος (Marteau) το οποίο σημαίνει σφυρί και στα επόμενα έτη συνέχισε να απωθεί τους μουσουλμάνους από τη Γαλλία. Μετά τον θάνατο του Eudes ο οποίος είχε αναγκαστεί να αναγνωρίσει, την κυριαρχία του Καρόλου το 719 μ.Χ. ο γιος του θέλησε ανεξαρτησία. 

Αν και ο Κάρολος ήθελε να υπαγάγει απευθείας το δουκάτο στον εαυτό του εντούτοις ζήτησε προηγουμένως την έγκριση των Ακουιτανών. Όμως οι ευγενείς πρότειναν τον Hunold γιο του Όντο, τον οποίο τελικά ο Κάρολος απεδέχθη. Όταν όμως οι Άραβες εισέβαλαν στην Προβηγκία το επόμενο έτος ο Hunold, δεν είχε άλλη επιλογή και ανεγνώρισε τον Κάρολο ως άρχοντα του δουκάτου.

Το 736 μ.Χ. ο Χαλιφάτο άρχισε μια ακόμη μαζική εισβολή αυτή τη φορά από τη θάλασσα. Η ναυτική Αραβική εισβολή η οποία είχε επικεφαλής τον γιο του Abdul Rahman αποβιβάσθηκε στην Narbonne και κατέλαβε την Arl. O Κάρολος, παραμέρισε την διαφωνία με τον Hunold και κατέβηκε στην Provennal προπύργιο των Μουσουλμάνων. 

Το 736 μ.Χ. επανέκτησε τις Montfrin – Avignon – Arles και Aix-en-Provence με τη βοήθεια του Λιουτπράνδου Βασιλιά των Λομβαρδών. Αυτός διέσπασε μια Μουσουλμανική δύναμη στον ποταμό Berre, και προετοιμάσθηκε να αντιμετωπίσει την κύρια δύναμη εισβολής τους στο Narbonne όπου χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά, βαρύ ιππικό συντονισμό με το πεζικό. Αν και συνέτριψε τον υπεράριθμο Μουσουλμανικό στρατό, απέτυχε να καταλάβει την πόλη. Η επαρχία όμως, είχε πλέον απαλλαγεί από τους ξένους κατακτητές.

Αξιοσημείωτες σε αυτές τις εκστρατείες του Καρόλου ήταν η καθιέρωση για πρώτη φορά, βαρέος ιππικού με αναβολείς. Η ικανότητά του να συντονίζει πεζικό και ιππικό, ήταν απαράμιλλη δίδοντάς του την δυνατότητα να αντιμετωπίζει υπέρτερους αριθμητικά εισβολείς και να τους νικά. Μερικοί ιστορικοί πιστεύουν ότι ιδιαίτερα η νίκη στην Narbonne ήταν το ίδιο σημαντική για τη Χριστιανική Ευρώπη όπως η μάχη της Tours. 

Ο Κάρολος αποτελούσε για την εποχή του μια σπάνια περίπτωση ηγέτη, λαμπρός στρατηγός ο οποίος ήταν ικανός να προσαρμόζει τα τακτικά σχέδια μάχης ανάλογα με τον αντίπαλο και να καταφέρνει να νικά σχεδόν πάντα ανώτερους (αριθμητικά και στρατιωτικά) αντιπάλους όπως στο Berre και Narbonne.

Οι προαναφερόμενες νικηφόρες εκστρατείες και αυτές που ακολούθησαν το 736 μ.Χ. έβαλαν τέλος στις Μουσουλμανικές βάσεις στη Γαλατία και σταμάτησαν κάθε άμεση δυνατότητα επέκτασης της ισλαμικής επιρροής στην Ευρώπη. Ο Gibbons και ιστορικοί της γενιάς του, καθώς και η πλειοψηφία σύγχρονων ειδικών συμφωνούν ότι οι εν λόγω εκστρατείες ήταν αναμφισβήτητα καθοριστικής σημασίας στην παγκόσμια ιστορία. 

Παρά τις νίκες, οι Άραβες διατήρησαν τον έλεγχο της Narbonne και Septimania για άλλα 27 χρόνια αλλά δεν μπόρεσαν να επεκταθούν περαιτέρω. Οι συνθήκες που είχαν επιτευχθεί νωρίτερα με τον τοπικό πληθυσμό να παραμένει ενωμένος, ακόμη και όταν το 734 μ.Χ. ο κυβερνήτης της Narbonne, Yusuf ibn Abd al-Rahman al-Fihri, σύνηψε συμφωνίες με πολλές πόλεις για κοινή άμυνα ενάντια στον Κάρολο, ο οποίος συστηματικά «γονάτιζε» τον Μουσουλμανοκρατούμενο νότο καθώς επέκτεινε τον τομέα επιρροής. 

Πίστευε δικαίως, ότι είναι ζωτικής σημασίας η επέκταση προς νότο προκειμένου να κρατήσει τους Μουσουλμάνους στην Ιβηρική και να μην τους επιτρέψει εγκατάσταση στην Γαλατία.

Αν και κέρδισε τη μάχη της Narbonne, ο Κάρολος απέτυχε να κατακτήσει την πόλη το 737 μ.Χ. μετά από πολιορκία, διότι την υπερασπίστηκαν από κοινού Άραβες και Χριστιανοί Βησιγότθοι. Έτσι έμεινε η ικανοποίηση στο γιο του, Πιπίνο (Pippin) να αναγκάσει την πόλη σε παράδοση το 759 μ.Χ. να απωθήσει τους Άραβες πίσω στην Ιβηρική και να επαναφέρει την Narbonne στην Φραγκική επικράτεια. Ο εγγονός του, Καρλομάγνος, έγινε ο πρώτος Χριστιανός αυτοκράτορας της Ευρώπης μετά την πτώση της Δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. 

Στα ανατολικά της χερσονήσου ιδρύθηκαν τα Ισπανικά Σύνορα (Marca Hispanica) κατά μήκος των Πυρηναίων μέρος οποίων είναι σήμερα η Καταλονία και ανεκτήθη η Girona το 785 μ.Χ. και η Βαρκελώνη το 801 μ.Χ. δημιουργώντας μια ζώνη ασφαλείας ενάντια στο Ισλάμ.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι θα είχε επακολουθήσει αν οι Μουσουλμάνοι είχαν νικήσει στο Πουατιέ: ίσως να είχαν και πάλι αποχωρήσει αφού προέβαιναν σε μερικές ακόμη λεηλασίες, ίσως η μάχη να μην άλλαζε ολότελα τη μοίρα του κόσμου. Ίσως, πάλι, ενθαρρυμένα από την πρώτη επιτυχία, άλλα κύματα Μουσουλμάνων να συνέρρεαν στην Ευρώπη και να την προσηλύτιζαν στο Ισλάμ.

Η Ιστορική Σημασία της Μάχης

Στη Δυτική Ιστορία

Σύγχρονοι Εκκλησιαστικοί ιστορικοί όπως ο Άγιος Βέδας (St. Bede, Βενεδικτίνος μοναχός και διάσημος εκκλησιαστικός – ιστορικός συγγραφέας) και ο Θεοφάνης ο Ομολογητής (επιφανής μοναχός ιστορικός υπέρμαχος της εικονολατρίας) κατέγραψαν προσεκτικά τη μάχη και τις συνέπειές της. Αργότερα μελετητές, όπως ο Edward Gibbon, υποστηρίζουν ότι αν είχε σκοτωθεί ο Κάρολος, οι Μαυριτανοί θα κατακτούσαν εύκολα μια διαιρεμένη Ευρώπη. 

Ο Gibbon έγραψε ότι «μια νικηφόρα πορεία μεγαλύτερη από χίλια μίλια χαράχθηκε από το βράχο του Γιβραλτάρ μέχρι τις όχθες του Λίγηρα, η οποία αν δεν υπήρχε θα έφερνε τους Σαρακηνούς στα όρια της Πολωνίας και τα όρη της Σκωτίας και ο Αραβικός στόλος θα μπορούσε να πλεύσει ανεμπόδιστος στον Τάμεση. Ίσως η ερμηνεία του Κορανίου πλέον θα πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία της Οξφόρδης και τους άμβωνες ώστε να αποδείξει στους ανθρώπους την αλήθεια για την ιερότητα και την αποκάλυψη του Μωάμεθ». 

Οι Ισλαμικές επιδρομές απετέλεσαν έναν τεράστιο κίνδυνο κατά την χρονική περίοδο από το 721 μ.Χ. στην Τουλούζη μέχρι το 737 μ.Χ. στην ήττα στο Narbonne. Το ενοποιημένη Χαλιφάτο κατέρρευσε σε εμφύλιο πόλεμο το 750 μ.Χ. στη μάχη της Zab που κυριολεκτικά αφάνισε την δυναστεία Umayyad εκτός από τους πρίγκιπες που διέφυγαν στην Αφρική και κατόπιν στην Ιβηρία όπου ίδρυσαν το Εμιράτο Ομεγιαδών (Umayyad) σε αντιστοιχία με το χαλιφάτο των Αβασιδών (Abbasid) στη Βαγδάτη.

Αμφότεροι αρχαίοι και σύγχρονοι ιστορικοί συμφωνούν ότι ο Κάρολος Μαρτέλος υπήρξε ο «πατέρας» του δυτικού βαρέος ιππικού και κυριολεκτικά έκλεψε την «τεχνολογία» από τον αντίπαλό του! Δεν είχε κανέναν ενδοιασμό να χρησιμοποιήσει εναντίον των εχθρών του τα δικά τους μέσα και τακτικές προκειμένου να υπηρετήσει – υπερασπισθεί την πίστη του και τα πάτρια εδάφη. 

Η διορατικότητά του να χτυπά πρώτος «πριν φθάσει ο εχθρός στην πόρτα του» θυμίζει μία διάσημη δήλωση του Ουίνστον Τσώρτσιλ, ότι «είναι καλύτερα να πολεμάς τους γείτονες στην αυλή τους, παρά να υπερασπίζεσαι την πόρτα σου» Σε διάστημα μόλις πέντε ετών από την μάχη της Τουρ μέχρι την μάχη της Narbonne, δημιούργησε το βαρύ ιππικό και το χρησιμοποίησε σε συνδυασμό με το πεζικό επιτυγχάνοντας εκπληκτικά αποτελέσματα.

Στη σύγχρονη εποχή, ο John Julius Norwich (Άγγλος ιστορικός) αναφέρει ότι η ήττα των Μουσουλμάνων από τους Φράγκους στην μάχη της Τουρς κυριολεκτικά διατήρησε τον Χριστιανισμό στην Ευρώπη. Μια πιο ρεαλιστική άποψη διατυπώνεται από τον Antonio Santosuosso, (ομότιμος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο στον Καναδά) ο οποίος θεωρείται ειδικός ιστορικός της εποχής. Η δημοσίευση έγινε το 2004 και έχει μια αρκετά ενδιαφέρουσα άποψη σχετικά με τον Κάρολο Μαρτέλο, την μάχη της Τουρς καθώς και τις επακόλουθες εκστρατείες ενάντια στο διάδοχο του Rahman το 736-737 μ.Χ.

Ο Santosuosso κάνει μια συγκλονιστική διαπίστωση, ότι αυτές οι ήττες των εισβολέων Μουσουλμάνων ήταν το ίδιο σημαντικές όσο και η μάχη της Τουρς ως προς την άμυνα του του δυτικού Χριστιανισμού και τη διατήρηση των Χριστιανικών μοναστηρίων και κέντρων μάθησης, τα οποία οδήγησαν τελικά την Ευρώπη στο φως. 

Κάνει επίσης μια διαπίστωση ότι ενώ η μάχη της Tours είχε αναμφισβήτητα διαχρονικά ιστορική σημασία, οι μετέπειτα μάχες ήταν εξίσου σημαντικές. Οι δύο δυνάμεις εισβολής που ηττήθηκαν σε αυτές τις εκστρατείες είχαν έρθει για να δημιουργήσουν μόνιμους θύλακες επέκτασης και δεν μπορεί να υπάρξει καμία αμφιβολία ότι αυτές οι τρεις ήττες διέσπασαν την Ευρωπαϊκή επέκταση του Ισλάμ, ενώ το Χαλιφάτο παρέμενε ενωμένο.

Οι περισσότεροι σύγχρονοι ιστορικοί όπως οι Norwich και Santosuosso υποστηρίζουν γενικά την σημασία της Tours ως μακρο ιστορικού γεγονότος το οποίο ευνοεί τον δυτικό πολιτισμό και τον Χριστιανισμό. Στρατιωτικοί συγγραφείς όπως ο Robert W. Martin, αναφέρουν ότι η μάχη της Tours υπήρξε μια κρίσιμη καμπή υπέρ του δυτικού πολιτισμού και Χριστιανισμού, ώστε οι μετενέργειές της παραμένουν αισθητές μέχρι σήμερα.

Στην Αραβική Ιστορία

Οι σύγχρονοι Άραβες ιστορικοί και χρονογράφοι ενδιαφέρονται περισσότερο για τη δεύτερη πολιορκία των Ομαγιαδών στην Κωνσταντινούπολη το 718 μ.Χ. η οποία κατέληξε σε καταστροφική ήττα. Μετά την πρώτη αραβική πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως (674-678 μ.Χ.) η οποία έληξε με πλήρη αποτυχία, το Χαλιφάτο των Ομαγιαδών επεχείρησε μια δεύτερη επίθεση στην πόλη. 

Ένας ισχυρός στρατός 80.000 Αράβων με επικεφαλής τον Maslama, αδελφό του χαλίφη Ομάρ ΙΙ, διέσχισε τον Βόσπορο από την Ανατολία για να πολιορκήσει την Κωνσταντινούπολη από την ξηρά, ενώ ένα τεράστιος στόλος με πολεμικές γαλέρες, υπολογίζεται μεταξύ 1.800 και 2.000, έπλευσε στη θάλασσα του Μαρμαρά στο νότο της πόλης.

Ευτυχώς για τους Βυζαντινούς, η μεγάλη αλυσίδα κράτησε το στόλο μακριά από την είσοδο στον εσωτερικό λιμένα και οι Αραβικές γαλέρες δεν ήταν σε θέση να πλεύσουν μέχρι το Βόσπορο, καθώς ήταν υπό συνεχή επίθεση και παρενόχληση από τον Ελληνικό στόλο, ο οποίος χρησιμοποιούσε «υγρό πυρ» (ο Βυζαντινός στόλος ήταν λιγότερος από το ένα τρίτο του Αραβικού, αλλά το υγρό πυρ γρήγορα εξίσωσε τους αριθμούς). 

Ο αυτοκράτορας Λέων Γ’ εκμεταλλεύθηκε τα φημισμένα τείχη της Κωνσταντινουπόλεως προς όφελός του απωθώντας τον αραβικό στρατό (πρέπει να σημειωθεί ότι Βουλγαρικές στρατιωτικές δυνάμεις είχαν έλθει προς ενίσχυση των Βυζαντινών και παρενοχλούσαν συνεχώς το Μουσουλμανικό στρατό διακόπτοντας τον ανεφοδιασμό, με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος του να λιμοκτονεί και τελικά να εγκαταλειφθεί η πολιορκία). 

Ορισμένοι Μουσουλμάνοι ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι εάν ο Χαλίφης είχε ανακαλέσει τον στρατό από την Ευρώπη για να βοηθήσει στην πολιορκία, η πόλη θα είχε καταληφθεί από την ξηρά, παρά την ύπαρξη των τειχών. Κάποιοι σύγχρονοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι εάν οι Άραβες ήθελαν πραγματικά να κατακτήσουν την Ευρώπη θα μπορούσαν εύκολα να το πράξουν. 

Ουσιαστικά αυτοί οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι Άραβες δεν ενδιαφέρονταν αρκετά να εξαπολύσουν μια σημαντική εισβολή στην Βόρεια Ευρώπη, επειδή εκείνη την εποχή θεωρείτο κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά υποβαθμισμένη περιοχή με ελάχιστο ενδιαφέρον για τους «υποψήφιους» εισβολείς. Ορισμένοι δυτικοί μελετητές όπως ο Bernard Lewis, συμφωνούν με αυτήν την άποψη, αν και αποτελούν μειοψηφία.

Αυτό αμφισβητείται από Αραβικές πηγές της περιόδου 722 μ.Χ. – 850 μ.Χ. που αναφέρουν ότι οι Φράγκοι συνέβαλαν στην διάσωση της Ευρώπης περισσότερο απ’ ότι οι Βυζαντινοί (τα Αραβικά χρονικά συντάχθηκαν και μεταφράσθηκαν στα Ισπανικά από τον Josi Antonio Conde, στο έργο του «Historia de la Dominacion de los Αrabes en Espana» που δημοσιεύθηκε στη Μαδρίτη το 1820 και ασχολείται ειδικά με αυτήν την περίοδο). Περαιτέρω, αυτό αμφισβητείται από τα αρχεία των Ισλαμικών επιδρομών στην Ινδία και άλλες μη – Μουσουλμανικές χώρες.

Λαμβάνοντας υπόψη το μεγάλο πλούτο σε Χριστιανικά κειμήλια, όπως αυτά στο Tours, η Ισλαμική επέκταση στην εν λόγω περιοχή ήταν πιθανό να ήταν επιτυχής, αν δεν είχε αποκρουσθεί το 732 μ.Χ. 736, και 737 μ.Χ. από τον Κάρολο Μαρτέλο και είχαν εκλείψει οι εσωτερικές διαμάχες στον Ισλαμικό κόσμο οι οποίες εμπόδιζαν τις προσπάθειες. Ατράνταχτη απόδειξη για τη σημασία αυτής της μάχης αποτελεί η Ισλαμική επέκταση σε όλες τις άλλες περιοχές – εκτός της Ευρώπης και του Βυζαντίου – όπου το Χαλιφάτο κατέλαβε όλα τα εδάφη της παλαιάς Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της Περσικής. 

Επιπλέον υπάρχει το γεγονός όπου τέσσερις εμίρηδες του al-Andalus, επί 25 έτη υλοποιούσαν ένα Fatwa (διάταγμα) του Χαλίφη συγκεντρώνοντας δυνάμεις από όλες τις επαρχίες της Αφρικής, της Συρίας, ακόμη και του Τουρκμενιστάν και δημιουργώντας τέσσερα τεράστια στρατεύματα εισβολής, καλά εξοπλισμένα, με αποστολή την εισβολή μέσω των Πυρηναίων στην Ευρώπη. 

Ωστόσο οι προσπάθειες δεν συνεχίσθηκαν καθότι οι συγκρούσεις μεταξύ του Εμιράτου των Ομαγιαδών στην Ιβηρική και του χαλιφάτου των Αββασιδών στη Βαγδάτη εμπόδισε μια ενιαία επίθεση στην Ευρώπη.

Η σημασία που δίνουν οι Αραβικές πηγές στον θάνατο του Abdul Rahman, την ήττα στη Γαλατία και την καταστροφή των Μουσουλμανικών βάσεων στην σημερινή Γαλλία, ενισχύουν την βεβαιότητα ότι αυτή η μάχη έχει μοναδική ιστορική σημασία στην προσπάθεια της Ευρώπης να σταματήσει την επέκταση των Αράβων προς τα δυτικά. Αραβικές πηγές καθιστούν σαφές ότι η ήττα και ο θάνατος του Abdul Rahman θεωρείται ως μια καταστροφή μεγάλων διαστάσεων.

Σύγχρονη Ανάλυση

Αν ο Κάρολος Μαρτέλος είχε ηττηθεί οι μακροπρόθεσμες συνέπειες για τον Ευρωπαϊκό Χριστιανισμό μπορεί να ήσαν καταστροφικές. Η νίκη του στην Tours και στις ακόλουθες εκστρατείες, κυριολεκτικά έσωσε την Ευρώπη και τον Χριστιανισμό, καθότι καμία άλλη δύναμη δεν ήταν ικανή να αποτρέψει την κατάκτηση της Ιταλίας από τους Μουσουλμάνους και το τέλος της Καθολικής Εκκλησίας. 

Επιπλέον, η ενσωμάτωση του αναβολέα στο ιππικό της Φραγκικού στρατού δημιούργησε τους σιδηρόφρακτους ιππότες που θα αποτελούσαν την ραχοκοκαλιά των δυτικών στρατευμάτων για τους επόμενους πέντε αιώνες. Αλλά αν ο Κάρολος είχε αποτύχει, δεν θα υπήρχε Καρλομάγνος, ούτε Αγίας Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ούτε παπικό κράτος. Η πλειονότητα των ιστορικών υποστηρίζει ότι όλα αυτά τα γεγονότα συνέβησαν επειδή ο Μαρτέλος ήταν σε θέση να αποκρούσει την επέκταση του Ισλάμ στην Ευρώπη.
 

Ο γιος του Πίπινος (Pipin) επανέκτησε την Narbonne και ο εγγονός του Καρλομάγνος ίδρυσε την “Marca Hispanica” (ουδέτερη ζώνη μεταξύ του χαλιφάτου Umayyad και του Φραγκικού Βασιλείου) στα Πυρηναία, στο μέρος που είναι σήμερα η Καταλονία, ανακαταλαμβάνοντας την Girona το 785 μ.Χ. και την Βαρκελώνη το 801 μ.Χ. 

Αυτό απετέλεσε μια μόνιμη ζώνη ασφαλείας κατά του Ισλάμ, με Φραγκικά οχυρά στην Iberia, η οποία βοήθησε το 722 μ.Χ. τον βασιλιά της Αστούριας Pelayo (718-737 μ.Χ.) στον αγώνα εναντίον των Μαυριτανών στα βουνά της Covadonga κατά την Reconquista (χρονική περίοδος του Μεσαίωνα που αναφέρεται στις προσπάθειες των Χριστιανών να κατακτήσουν την Ιβηρική Χερσόνησο από τους Μουσουλμάνους) προκειμένου να εκδιωχθούν όλοι οι Μουσουλμάνοι από την Ιβηρική.

Έκτοτε ουδεμία Μουσουλμανική απόπειρα εισβολής έγινε κατά της Ευρώπης και θα μεσολαβούσαν 700 χρόνια προτού καταφέρουν οι Οθωμανοί να εισβάλουν στην Ευρώπη μέσω των Βαλκανίων.

Οι Άραβες σταματούν στο Πουατιέ

Ελάχιστοι σήμερα θα γνώριζαν τον Αβδελραχμάν, αν δεν είχε αφήσει την τελευταία του πνοή στον κάμπο του Πουατιέ, στις 17 Οκτωβρίου του 732 μ.Χ. Κι ίσως, ακόμα πιο λίγοι θα είχαν ακούσει για τον Κάρολο Μαρτέλλο, αν δεν ήταν αυτός που νίκησε και σκότωσε τον Αβδελραχμάν. Τη σημαδιακή ημέρα, η αραβική εξάπλωση στην Ευρώπη αναχαιτίστηκε οριστικά στη Νότια Γαλλία. Κι έγινε η αφορμή να προσφερθεί στο πιάτο ένα βασίλειο και να προκύψει μια αυτοκρατορία.

Κατά τις γραφές, ένα από τα τρία πρέπει να συνέβη:

Ή ο Αδάμ και η Εύα, όταν εκδιώχτηκαν από τον παράδεισο, κατέφυγαν στη Χετζάζη (το προς την Ερυθρά θάλασσα κομμάτι της σημερινής Σαουδικής Αραβίας), οπότε οι Άραβες είναι κατευθείαν απόγονοί τους.

• Ή είναι απόγονοι του Ισμαήλ, γιου του Αβραάμ και της υπηρέτριάς του Αγάρ (εξού και Ισμαηλίτες ή Αγαρινοί).
• Ή κατάγονται από τον Καχτάν, εγγονό του Σιμ που ήταν ο πρωτότοκος γιος του Νώε.

Όλα αυτά προέκυψαν βέβαια, αφότου οι Άραβες ασπάστηκαν τον Ιουδαϊσμό. Νωρίτερα, πίστευαν στις Θεϊκές ιδιότητες που αναγνώριζαν σε κάποιες πέτρες στην αρχή και στ’ αστέρια αργότερα. Γνωρίζουμε πως ήρθαν σε επαφή με τους κατοίκους της Ελλάδας τουλάχιστο από τη 2η χιλιετία π.Χ. Όταν ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε, οι Άραβες δέχτηκαν την επίδρασή του. Νομάδες, κτηνοτρόφοι και διαιρεμένοι σε αλληλοσπαραζόμενες φυλές, έμειναν ελεύθεροι ως τον ΣΤ’ μ.Χ. αιώνα, οπότε υποτάχτηκαν στους Πέρσες. Όχι για πολύ.

Στη Μέκκα, το 569 μ.Χ. ή 571 μ.Χ. γεννήθηκε ο Μωάμεθ. Μεγαλώνοντας, έκανε εμπόριο με καραβάνια. Γύρω στα 600 μ.Χ. είναι που ανέλαβε τη διαχείριση των υποθέσεων μιας πλούσιας χήρας, την οποία στη συνέχεια παντρεύτηκε. Κατά την παράδοση, ήταν σαράντα χρόνων όταν δέχτηκε την επίσκεψη του Αγγέλου Γαβριήλ, από τον οποίο έμαθε, ποια ακριβώς ήταν η αποστολή του πάνω στη γη. Δούλεψε μέσα του τη νέα θρησκεία για καμιά δεκαριά χρόνια. Έπειτα, άρχισε να τη διαδίδει.

«Λα-ιλα ιλ-αλλάχ, Μουχάμετουν ρεσούλ ουλλάχ»: Ένας είναι ο θεός και μοναδικός προφήτης του ο Μωάμεθ.

Η ψυχή είναι αθάνατη. Ανάλογα με τις πράξεις του, καθένας περιμένει τη μετά τον θάνατο ανταμοιβή ή τιμωρία. Ο άνθρωπος έρχεται στη ζωή με το κισμέτ, το πεπρωμένο του, που έχει προδιαγραφεί. Ολόκληρη η Μωαμεθανική διδασκαλία περιέχεται στο Κοράνι, το ιερό βιβλίο του Ισλαμισμού.

Το κισμέτ είναι καθοριστικό στοιχείο στη Μωαμεθανική θρησκεία. Κυρίως, απαλλάσσει τον πολεμιστή από τον φόβο: Πιστεύει ότι δεν πρόκειται να πεθάνει, αν δεν του είναι γραφτό, ενώ, αν είναι γραφτό του, θα πεθάνει είτε πολεμήσει είτε όχι.

Οι πρώτοι που ασπάστηκαν τη νέα θρησκεία ήταν τα μέλη της οικογένειάς του. Ακολούθησαν οι γνωστοί και φίλοι, η διδασκαλία βρήκε απήχηση σε μεγάλα πλήθη, έγινε απειλή για τους κρατούντες. Ο Μωάμεθ βρέθηκε μπροστά σε θανάσιμο κίνδυνο. Στις 16 Ιουλίου του 622 μ.Χ. αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Μέκκα και να καταφύγει στη Μεδίνα. Η φυγή ονομάστηκε Εγίρα. Και η 16 Ιουλίου του 622 μ.Χ. αποτέλεσε την αρχή της Μωαμεθανικής χρονολόγησης. Έτσι, το Χριστιανικό 2009 αντιστοιχεί στο Μωαμεθανικό 1387.

Στη Μεδίνα, οι οπαδοί του πολλαπλασιάστηκαν. Σχημάτισαν στρατό αξιόμαχο. Ο Μωάμεθ κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Μέκκας. Στα 623 μ.Χ. νίκησε τον στρατό της, έπιασε πολλούς αιχμαλώτους και τους ελευθέρωσε εισπράττοντας πλούσια λύτρα. Συνέχισε τους πολέμους και, το 630 μ.Χ. μπήκε στη Μέκκα και την ανακήρυξε ιερή πόλη. Ολόκληρη η Αραβική χερσόνησος τον αναγνώρισε κυρίαρχο και προφήτη. Ανακήρυξε διάδοχο τον πεθερό του Αμπού Μπεκρ και πέθανε, το 632 μ.Χ. Ο Αμπού Μπεκρ έζησε άλλα δυο χρόνια και πρόλαβε να περισυλλέξει όλα όσα είπε ο Μωάμεθ, σχηματίζοντας το κοράνι.

Ο Ιμπν αλ Χατάμπ Ομάρ (592 - 644 μ.Χ.) ήταν στην αρχή ένας από τους πιο φανατικούς αντιπάλους του Μωάμεθ. Κατέληξε να γίνει από τους πιο αφοσιωμένους οπαδούς του. Το 634 μ.Χ. διαδέχτηκε τον Αμπού Μπεκρ ως χαλίφης των Αράβων. Όταν πέθανε μετά από δέκα χρόνια, είχε κατακτήσει τη Συρία, την Περσία, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο και την περιοχή του σημερινού Ιράκ. Είναι αυτός, που καθιέρωσε την Εγίρα ως αρχή της χρονολόγησης των Μωαμεθανών.

Οι διάδοχοι του Ομάρ αποδείχτηκαν αντάξιοί του: Ανατολικά, έφτασαν ως τον Ινδό ποταμό. Δυτικά, κυριάρχησαν σ’ ολόκληρη τη Βόρεια Αφρική. Συγκρούστηκαν με τη Βυζαντινή αυτοκρατορία, νίκησαν το 634 μ.Χ. στη Δαμασκό και το 638 μ.Χ. στην Αντιόχεια αλλά ο χαλίφης (717 - 720 μ.Χ.) Ιμπν Αμπντούλ Αζίζ Ομάρ νικήθηκε από τον Λέοντα τον Ίσαυρο το 718 μ.Χ. μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης, ενώ μεγάλο μέρος του από 760 πλοία στόλου του καταστράφηκε.

Όταν πραγματοποιήθηκε η Αραβική διείσδυση στην Ευρώπη, μέσω της Ισπανίας, η απέραντη κτήση των Αράβων χωρίστηκε σε τρία τεράστια κράτη: Της Βαγδάτης, της Αιγύπτου και της Κόρντοβα. Άρχιζε η μακριά περίοδος του αραβικού πολιτισμού. Που ξεκίνησε με νέες κατακτήσεις.

Κυρίαρχοι της Βόρειας Αφρικής, οι Άραβες πάτησαν πόδι στην Ευρώπη το 711μ.Χ. Ήταν ο διοικητής της Βορειοδυτικής Αφρικής, Μουσά Ιμπν Νοσαΐρ, που επέτρεψε σ’ έναν υποτελή του Βερβερίνο να μπει στην Ισπανία με 7.000 άνδρες. Ο Βερβερίνος πέρασε τις Ηράκλειες στήλες, όπως ονομάζονταν ως τότε, και τις έδωσε το όνομά του: Ντζέμπελ αλ Ταρίκ Γιβραλτάρ. Και Γιβραλτάρ λέμε από τότε τα στενά.

Ο Ταρίκ λεηλάτησε την Ισπανία και σκόρπισε τον στρατό του Βασιλιά των εκεί Βησιγότθων Ροδέριχου. Ο Μουσά, μ’ άλλους 10.000 άνδρες, ακολούθησε τον Ταρίκ και μέσα σε δυο χρόνια κυρίευσε την Ισπανία, εκτός από μερικές περιοχές στα βορειοδυτικά της. Έπειτα, πέρασε τα Πυρηναία κι άρχισε να κυριεύει τις πόλεις των Φράγκων, τη μια μετά την άλλη. Ως τα 725 μ.Χ. οι Άραβες είχαν πάρει και την Τουλούζη, ενώ το 732 μ.Χ. κυνήγησαν τον Φράγκο δούκα της Ακουιτανίας ως το Μπορντό. Ένας τοπικός Φράγκος ηγεμόνας, ο Κάρολος Μαρτέλλος (689 - 741 μ.Χ.) έσπευσε να τον βοηθήσει, ενώ οι Άραβες πολιορκούσαν την Τουρ.

Για αιώνες, οι κάτοικοι των περιοχών που σήμερα απαρτίζουν τη Γαλλία, ζούσαν διαιρεμένοι σε αλληλοϋποβλεπόμενες ομάδες. Παλιά, οι Γαλάτες που γι’ αυτό κατακτήθηκαν σχετικά εύκολα από τους Ρωμαίους του Ιουλίου Καίσαρα. Αργότερα, οι Φράγκοι. Κάποια στιγμή, η Μεροβίγγεια δυναστεία κατάφερε να ενώσει όλες τις περιοχές κάτω από το σκήπτρο της αλλά, στα 732 μ.Χ. η εποχή εκείνη αποτελούσε ήδη μακρινό παρελθόν. Οι τοπικοί ηγέτες είχαν καταφέρει να μεταβιβάζουν στους απογόνους τους τις περιοχές που έλεγχαν. Γι’ αυτό κι αποτελούσαν εύκολη λεία στη συγκροτημένη Αραβική δύναμη που προέλαυνε.

Οι Φράγκοι του Καρόλου Μαρτέλλου συναντήθηκαν με τους Άραβες του κυβερνήτη της Ισπανίας Αβδελραχμάν, στις 17 Οκτωβρίου του 732 μ.Χ. στο αρχαίο Πικτάβιον, έδρα των Πικτώνων Γαλατών και παλιό θρησκευτικό κέντρο της Γαλατίας: Το κατοπινό Πουατιέ. Στη μάχη, που ακολούθησε, οι Άραβες νικήθηκαν κι ο Αβδελραχμάν σκοτώθηκε. Ήταν η πρώτη και η καθοριστική ήττα των Αράβων στην Ευρώπη. Ως το 738 μ.Χ. οι Φράγκοι είχαν απαλλαγεί από τους Άραβες, που περιορίστηκαν στην Ισπανία.

Όταν ο Κάρολος Μαρτέλλος πέθανε, οι Φράγκοι εξουσιάζανε ολόκληρη τη Γαλατία και αρκετά μέρη ανατολικά της σημερινής Γαλλίας. Ο Πεπίνος ο Βραχύς (715 - 768 μ.Χ.), γιος και διάδοχος του Μαρτέλλου, αναγνωρίστηκε Βασιλιάς των Φράγκων. Κι εγγονός του Μαρτέλλου και γιος του Πεπίνου, ήταν ο Κάρολος Α’ ο Μέγας ή Καρλομάγνος που ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας της Δύσης. Και οι διάδοχοί του οργάνωσαν το κράτος της Γαλλίας.
 

Τους κατοπινούς αιώνες, οι Άραβες καλλιέργησαν τον δικό τους υψηλό πολιτισμό στην επιστήμη και στην τέχνη. Κι ενώ η Χριστιανοσύνη βυθιζόταν στο σκοτάδι και στον πιο βαθύ Μεσαίωνα, οι Άραβες ανακάλυπταν την αρχαία Ελληνική σκέψη και προχωρούσαν σε σημαντικές επιστημονικές ανακαλύψεις, προωθούσαν την αρχιτεκτονική τους και στόλιζαν τους χώρους τους με τα αραβουργήματα που ακόμα καταπλήσσουν. Η Ισπανία είναι γεμάτη από τα μνημεία τους. Οι Άραβες έμειναν εκεί ως τα τέλη του ΙΕ΄ αιώνα, οπότε έχασαν και το τελευταίο τους Ευρωπαϊκό έρεισμα.