ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Τρῳάδες (98-152)

ΕΚΑΒΗ

ἄνα, δύσδαιμον, πεδόθεν κεφαλήν,
ἐπάειρε δέρην· οὐκέτι Τροία
100 τάδε καὶ βασιλῆς ἐσμεν Τροίας.
μεταβαλλομένου δαίμονος ἀνέχου.
πλεῖ κατὰ πορθμόν, πλεῖ κατὰ δαίμονα,
μηδὲ προσίστω πρῷραν βιότου
πρὸς κῦμα πλέουσα τύχαισιν.
105 αἰαῖ αἰαῖ.
τί γὰρ οὐ πάρα μοι μελέᾳ στενάχειν,
ᾗ πατρὶς ἔρρει καὶ τέκνα καὶ πόσις;
ὦ πολὺς ὄγκος συστελλόμενος
προγόνων, ὡς οὐδὲν ἄρ᾽ ἦσθα.
110 τί με χρὴ σιγᾶν; τί δὲ μὴ σιγᾶν;
τί δὲ θρηνῆσαι;
δύστηνος ἐγὼ τῆς βαρυδαίμονος
ἄρθρων κλίσεως, ὡς διάκειμαι,
νῶτ᾽ ἐν στερροῖς λέκτροισι ταθεῖσ᾽·
115 οἴμοι κεφαλῆς, οἴμοι κροτάφων
πλευρῶν θ᾽, ὥς μοι πόθος εἱλίξαι
καὶ διαδοῦναι νῶτον ἄκανθάν τ᾽
εἰς ἀμφοτέρους τοίχους μελέων,
ἐπὶ τοὺς αἰεὶ δακρύων ἐλέγους.
120 μοῦσα δὲ χαὔτη τοῖς δυστήνοις
ἄτας κελαδεῖν ἀχορεύτους.

πρῷραι ναῶν ὠκεῖαι,
Ἴλιον ἱερὰν αἳ κώπαισιν
δι᾽ ἅλα πορφυροειδέα καὶ
125 λιμένας Ἑλλάδος εὐόρμους
αὐλῶν παιᾶνι στυγνῷ
συρίγγων τ᾽ εὐφθόγγων φωνᾷ
βαίνουσαι πλεκτὰν Αἰγύπτου
παιδείαν ἐξηρτήσασθ᾽,
130 αἰαῖ, Τροίας ἐν κόλποισιν
τὰν Μενελάου μετανισσόμεναι
στυγνὰν ἄλοχον, Κάστορι λώβαν
τῷ τ᾽ Εὐρώτᾳ δυσκλείαν,
ἃ σφάζει μὲν
135 τὸν πεντήκοντ᾽ ἀροτῆρα τέκνων
Πρίαμον, ἐμέ τε ‹τὰν› μελέαν Ἑκάβαν
ἐς τάνδ᾽ ἐξώκειλ᾽ ἄταν.
ὤμοι θάκους οὓς θάσσω
σκηναῖς ἐφέδρους Ἀγαμεμνονίαις.
140 δούλα δ᾽ ἄγομαι
γραῦς ἐξ οἴκων, [κουρᾷ ξυρήκει] πενθήρη
κρᾶτ᾽ ἐκπορθηθεῖσ᾽ οἰκτρῶς.
ἀλλ᾽, ὦ τῶν χαλκεγχέων Τρώων
ἄλοχοι μέλεαι
καὶ κοῦραι δύσνυμφοι,
145 τύφεται Ἴλιον, αἰάζωμεν.
μάτηρ δ᾽ ὡσεὶ πτανοῖς κλαγγὰν
ὄρνισιν ὅπως ἐξάρξω ᾽γὼ
μολπάν, οὐ τὰν αὐτὰν
οἵαν ποτὲ δὴ
150 σκήπτρῳ Πριάμου διερειδομένα
ποδὸς ἀρχεχόρου πληγαῖς Φρυγίαις
εὐκόμποις ἐξῆρχον θεούς.

***

Αφού έφυγε ο Ποσειδώνας, η Εκάβη ανασηκώνεται σιγά σιγά.
ΕΚΑΒΗ
Το κεφάλι από χάμω, βαριόμοιρη, σήκωσε,
το λαιμό σου αναστύλωσε·
Τροία εδώ πια δεν είναι,
100 αχ της Τροίας βασιλιάδες δεν είμαστε πια.
Βάσταξέ το της τύχης το γύρισμα,
με το ρέμα της τύχης αρμένιζε
κι αρμενίζοντας έτσι όπως πάνε τα πράματα
της ζωής σου την πλώρη μη στήνεις ενάντια στο κύμα.
Συφορά!
Πώς η δύστυχη, πώς να μην κλαίω, που μου χάθηκαν
τα παιδιά μου, η πατρίδα μου, ο άντρας μου;
Μεγαλεία των προγόνων πεσμένα· λοιπόν
μια σκιά τίποτ᾽ άλλο δεν ήσαστε.
110 Τί να πω, τί ν᾽ αφήσω
και σαν τί να θρηνήσω;
Πώς οι κλείδωσες, αχ, μου πονούνε της δύστυχης,
ξαπλωμένη όπως είμαι δω χάμω
με την πλάτη σε στρώση σκληρή!
Ωχ οι πόνοι τρυπούν τα πλευρά μου,
τα μελίγγια μου εδώ, το κεφάλι.
Να σαλεύω πώς θέλω
του κορμιού το σκαρί
μια δεξιά, μια απ᾽ την άλλη,
να κρατά το ρυθμό στους αστέρευτους θρήνους μου!
120 Θρήνοι δίχως τραγούδια χορών,
είν᾽ αυτή η μουσική που ταιριάζει στους δύστυχους.

Γοργόπλωρα καράβια εσείς,
που σας περάσαν τα κουπιά απ᾽ το πορφυρό
το πέλαο κι απ᾽ τ᾽ απάνεμα λιμάνια της Ελλάδας,
—αχολογούσαν ρυθμικά παιάνα μισητό οι αυλοί
κι τα σουραύλια με φωνή που εγλυκολάλει—
ήρθατε, αλί,
στην Ίλιο, πόλη μας ιερή,
και παπυρόπλεχτο έργο, τα γερά σκοινιά,
130 δέσατ᾽ εσείς στης Τροίας το περιγιάλι.
Για την π᾽ ανάθεμά τηνε
γυναίκα του Μενέλαου,
για την Ελένη εδώ ᾽ρθατε,
για την Ελένη, ντρόπιασμα
του Ευρώτα και του Κάστορα·
που αυτή τον Πρίαμο, το γονιό
παιδιών πενήντα, σκότωσε
κι έριξε εμέ τη δύστυχη,
την άμοιρην Εκάβη εμέ,
σε τέτοια μαύρη συμφορά.

Πού κάθομαι, αχ, απ᾽ έξω εδώ
απ᾽ τις καλύβες του Αγαμέμνονα! Τη γριά
140 με παίρνουνε, με σέρνουνε σε ξένη χώρα σκλάβα
κι αλάργα από το σπίτι μου, χωρίς μαλλιά στην κεφαλή·
δέστε, για πένθος όλη σύρριζα ερημάχτη.
Θρηνήστε, αλί,
γυναίκες δύστυχες, κι εσείς
κόρες των χαλκοδόρατων Τρωαδιτών,
κακόνυφες, κι η Τροία γίνεται στάχτη.
Τώρα θ᾽ αρχίσω και θα πω
για σας τραγούδι θλιβερό
σαν πουλομάνα που λαλεί
για τα μικρά της τα πουλιά·
δε θα ᾽ναι τούτος μου ο σκοπός
150 όπως εκείνος που έλεγα
πάνω σε φρυγικό ρυθμό
και στα γιορτάσια των θεών
έσερνα πρώτη το χορό
κρατώντας σκήπτρο ρηγικό.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Η αρχιτεκτονική της γλώσσας και η αρχαία Ελληνική γλώσσα

7.11 Επίθετο

Το επίθετο, όπως και το ρήμα, είναι ένα από τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η γλώσσα για να αποδίδει γενικά χαρακτηριστικά στους ειδικούς όρους της, στα ονόματα:

Το παιδί έφυγε.
Το παιδί είναι καλό.
Το καλό παιδί.

Ο όρος είναι αρχαίος και σημαίνει 'αυτό που τοποθετείται πάνω σε κάτι' (ἐπί 'πάνω' + τίθημι 'τοποθετώ'), δηλαδή πάνω στο ουσιαστικό. Τα επίθετα κάνουν πολλές δουλειές, σε αντίθεση με τα ουσιαστικά, που δηλώνουν «πράγματα», τόσο συγκεκριμένα (τραπέζι) όσο και αφηρημένα (ειρήνη). 

Έτσι, αν συγκρίνετε το επίθετο ξύλινος και το επίθετο όμορφος, εύκολα θα καταλάβετε ότι, αν και είναι και τα δύο επίθετα, αναφέρονται σε εντελώς διαφορετικές ιδιότητες. Το πρώτο αναφέρεται σε μια φυσική ιδιότητα. Έτσι, όταν λέμε Το τραπέζι είναι ξύλινο, αναφερόμαστε σε μια φυσική ιδιότητα του τραπεζιού, στο υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένο. Γι' αυτό αντί για Το τραπέζι είναι ξύλινο μπορούμε να πούμε Το τραπέζι είναι από ξύλο. Όταν λέμε όμως Το τραπέζι είναι όμορφο, δεν αναφερόμαστε σε μια φυσική ιδιότητα του τραπεζιού (όπως είναι το υλικό του) αλλά σε μια αξιολόγηση του τραπεζιού, σε κάτι που βλέπουμε εμείς στο τραπέζι. Γι' αυτό δεν μπορούμε να πούμε Το τραπέζι είναι από ομορφιά. 

Γιατί μας χρειάζονται όλα αυτά; Για να καταλάβουμε ότι συχνά στη γλώσσα βρίσκουμε «κάτω από την ίδια στέγη» διαφορετικά πράγματα, διαφορετικές έννοιες. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αρχαίοι διάλεξαν τον όρο επίθετο, που δεν περιγράφει τί σημαίνει αυτό το μέρος του λόγου (ενώ για το ουσιαστικό αυτό ισχύει: ουσιαστικά είναι αυτά που δηλώνουν «ουσίες», δηλαδή οντότητες, «πράγματα»), αλλά περιγράφει κάτι «που μπαίνει πάνω» στο ουσιαστικό (ἐπι-τίθημι).

Για σένα «λάθος άνθρωπος» για το μυαλό σου όμως;

H νευροεπιστήμη και συγκεκριμένα αυτή της αγάπης παίρνει θέση και μας εξηγεί πώς και γιατί η αγάπη έχει να κάνει με το μυαλό. Όσο και αν θέλουμε να πιστεύουμε στο ανεξήγητο και το παραμυθένιο, για άλλη μια φορά η επιστήμη απλώνει τα δίχτυα της και επαληθεύει, αυτό που οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν και πρεσβεύουν, πως όλα έχουν αποδείξεις και εξηγούνται. Πλέον δε θα απορείς γιατί ερωτεύεσαι το λάθος άτομο ή το ακατόρθωτο.

Όπως εξηγούν οι ερευνητές τα τελευταία χρόνια έχουν ενταθεί οι προσπάθειες εξήγησης γύρω από το γιατί και πώς ερωτευόμαστε. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα ρίχνουν την ευθύνη στην ντοπαμίνη που ως νευροδιαβιβαστής ευθύνεται για όλα τα περί αγάπης και επιμονής σε ένα συναίσθημα και κατάσταση. Αυτή θα απελευθερωθεί όταν υπάρχει μια κατάσταση επιβράβευσης την οποία κι επιζητεί. Αχ μωρή ντοπαμίνη. Δεν επιζητεί αυτό που εσύ περιμένεις, αλά αυτό που έρχεται σαν ξαφνική επιβράβευση. Δηλαδή θα είναι μεγαλύτερη η απελευθέρωση της ντοπαμίνης στον οργανισμό εάν πάρεις δώρο ξαφνικά κι όχι αυτό που περίμενες. Επί παραδείγματι, αν περιμένεις ένα βιβλίο μαγειρικής και αντ’ αυτού πάρεις ένα αυτοκίνητο, θα απελευθερωθεί ένα μεγαλύτερο επίπεδο ντοπαμίνης από όταν αν έπαιρνες αυτοκίνητο αφού το περίμενες.

Όσο περιμένεις κάτι, τόσο δε θα εκκρίνεται η ντοπαμίνη. Πώς εφαρμόζεται αυτό στην αγάπη και τον έρωτα; Αν έρθεις σε επαφή με κάποιον που θεωρείς εσύ αδύνατον να έχεις, σου δημιουργούνται αισθήσεις εντυπωσιασμού, έλξης, θαυμασμού. Παράλληλα τότε, η ντοπαμίνη παίρνει θέση κι αυξάνει τα επίπεδά της κάνοντας την αίσθηση του έρωτα εντονότερη, γιατί δεν περίμενες κάτι να συμβεί μεταξύ σας, επομένως όταν συμβαίνει, είναι ένα σοκ αδρεναλίνης για το μυαλό σου.

Αυτό είναι ένα μοτίβο που ακολουθείται κι από αυτούς που σχετίζονται με κάποιον παντρεμένο. Ποτέ δεν περιμένεις τηλέφωνο, ή επίσκεψη γιατί συνήθως έχουν προτεραιότητα τον κυρίως σύντροφο και τα παιδιά, επομένως όταν συμβαίνει χαίρεσαι διπλά και τριπλά. Πάντα, κάθε τηλεφώνημα, θα είναι μια έκπληξη. Κάθε συνάντηση θα φαντάζει φαντασμαγορική αφού δεν ξέρεις αν θα είναι και η τελευταία. Ποτέ δε θα περιμένεις την εξέλιξη αυτής της σχέσης, συνεπώς υπάρχει αυξημένη έκκριση της ντοπαμίνης άρα κι επιμονή κι αφοσίωση συναισθηματική σε αυτό το άτομο που προκαλεί τα παραπάνω. Έτσι παραμένεις ερωτευμένος με ένα άνθρωπο για καιρό χωρίς τα συναισθήματα να υποχωρούν.

Κρούεται όμως παράλληλα κι ένας κώδωνας κινδύνου για τα ζευγάρια που σχετίζεται με τη ρουτίνα. Εκεί που αρχίζει να ρουτινιάζει μια σχέση και να αποκτάς μια συνήθεια μια ασφάλεια παραπάνω. Ξέρεις ποιος είναι ο άλλος κι από την καλή και την ανάποδη. Σπάνιες πλέον και οι ερωτικές εκπλήξεις. Έχουμε, δηλαδή, γραμμένα στα παλιότερα των υποδημάτων μας το στοιχείο του καινούριου αλλά και της έκπληξης. Άρα αυτόματα, υπάρχουν χαμηλά επίπεδα απελευθέρωσης της ντοπαμίνης, χάνοντας έτσι η σχέση την αίγλη και σπουδαιότητά της. Έτσι αυξάνονται οι πιθανότητες ο σύντροφος μας ή και εμείς να ερωτευτούμε κάποιον άλλο που ίσως μπορεί να προσφέρει το στοιχείο αυτό του αιφνιδιασμού.

Εδώ έρχεται και το αιώνιο και πλέον ας ελπίσουμε γνωστό τιπ για τα ζευγάρια. Όταν κάτι θεωρείται δεδομένο, τότε κι ο εγκέφαλος σταματά να του δίνει σημασία. Από αυτόν τον νόμο δε θα μπορούσαν να ξεφύγουν ούτε οι σχέσεις. Εδώ που τα λέμε, η ανασφάλεια και το απρόσμενο είναι εκείνο που μας τραβά στους ανθρώπους. Μπορεί να το ονομάζουμε πάνω στον εγωισμό μας ως τη λάθος επιλογή, όμως βαθιά μέσα μας ξέρουμε ότι ό, τι μας συγκινεί είναι εκείνο που δεν ξέρουμε πού θα μας οδηγήσει κι αφηνόμαστε στο ρυθμό του, σε ένα χορό γεμάτο καινούρια βήματα.

Γονείς και παιδιά αναπτύσσουν ουσιαστικούς δεσμούς όταν διαβάζουν μαζί ένα έντυπο βιβλίο

Τα παιδιά αναπτύσσουν ισχυρότερους δεσμούς με τους γονείς τους όταν αυτοί τους διαβάζουν ιστορίες από βιβλία παρά από ηλεκτρονικά τάμπλετ, σύμφωνα με νέα έρευνα.

Η παρούσα μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «JAMA Pediatrics» έδειξε πως τα τελευταία χρόνια οι γονείς όλο και περισσότερο διαβάζουν στα παιδιά τους από τάμπλετ αντί για βιβλία.

Η δρ Τίφανι Μούζνερ, αναπτυξιακή και συμπεριφορική παιδίατρος του Παιδιατρικού Νοσοκομείου στο Ανν Άρμπορ του Μίσιγκαν και του αντίστοιχου Πανεπιστημίου, επιχείρησε να εξηγήσει τα αποτελέσματα της μελέτης, λέγοντας πως ενδέχεται ο τρόπος με τον οποίο τα τάμπλετ είναι σχεδιασμένα να εξηγεί γιατί η χρήση αυτών στη θέση των βιβλίων πλήττει το δεσμό παιδιού – γονέα.

«Πρόκειται για μια συσκευή που είναι σχεδιασμένη για προσωπική χρήση, οι πιθανότητες ύπαρξης στιγμών σύνδεσης κατά τη χρήση της είναι ιδιαίτερα περιορισμένες», εξηγεί η ίδια.

Για τη διερεύνηση του συγκεκριμένου ζητήματος, οι μελετητές εξέτασαν 37 ζεύγη παιδιών – γονέων. Διεξήχθη ένα πείραμα τα οποίο χωρίστηκε σε τρία μέρη: οι γονείς διάβαζαν στα παιδιά τους μια ιστορία από ένα εξελιγμένο τάμπλετ τελευταίας τεχνολογίας, ένα βασικό μοντέλο τάμπλετ και ένα έντυπο βιβλίο. Όλα τα παιδιά ήταν από 24 έως 36 μηνών και δεν είχαν αναπτυξιακά ή άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας.

Η μελέτη έλαβε χώρα σε ένα εργαστήριο το οποίο είχε προσαρμοστεί κατάλληλα ώστε να μοιάζει με σαλόνι και περιλάμβανε καναπέδες και ένα κουτί με τρία βιβλία (ένα έντυπο και δύο ηλεκτρονικά) τα οποία ήταν εκτός του πεδίου που θα μπορούσε να προσεγγίσει το παιδί. Υπήρχαν μονόδρομοι καθρέφτες και βιντεοκάμερες για τη διευκόλυνση των ερευνητών. Αυτοί οι τελευταίοι έλαβαν επίσης υπόψη τους τις θέσεις που έπαιρναν τα παιδιά κατά το διάβασμα του βιβλίου αλλά και δημογραφικά στοιχεία των γονέων.

Από την ανάλυση του βιντεοσκοπημένου υλικού διαπιστώθηκε ότι όταν οι γονείς διάβαζαν από τάμπλετ, ήταν 3,3 φορές πιθανότερο τα παιδιά να κάθονται με έναν τρόπο σαν να διαβάζουν μόνα τους συγκριτικά με την περίπτωση που οι γονείς τους διάβαζαν από έντυπο βιβλίο. Ήταν επίσης πιο πιθανό τα παιδιά να επιδιώξουν να χρησιμοποιήσουν το τάμπλετ μόνα τους απομακρύνοντας τα χέρια των γονιών τους σε σχέση με τα βιβλία

Παράλληλα, όταν οι γονείς διαβάζουν από τάμπλετ είναι λιγότερο πιθανό να χρωματίζουν τη φωνή τους και να κάνουν την ιστορία να μοιάζει ζωντανή, ερχόμενοι έτσι πιο κοντά με τα παιδιά τους. Αντίθετα, η χρήση των τάμπλετ ενισχύει τις ελεγκτικές συμπεριφορές με τους γονείς να χειρίζονται μόνοι τους τα τάμπλετ σπρώχνοντας τα χέρια των παιδιών μακριά και τα παιδιά να προσπαθούν να τα αρπάξουν.

Ο δρ Μπάρι Σόλομον, καθηγητής παιδιατρικής στη Σχολή Ιατρικής του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς στη Βαλτιμόρη στο Μέριλαντ, τονίζει ότι τα παρόντα ευρήματα είναι συνεπή με τη μέχρι τώρα γνώση μας για τη χρήση των κινητών ηλεκτρονικών μέσων.

Ο ίδιος υποστηρίζει ότι συνήθως τα παιδιά χρησιμοποιούν μόνα τους τις ηλεκτρονικές συσκευές, όπως τα τάμπλετ.

ΩΣΤΟΣΟ, ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΜΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΠΟΥ ΤΗ ΜΟΙΡΑΖΕΣΑΙ.

Τα οπτικοακουστικά μέσα (π.χ. τα κουδουνίσματα κ.ά.) τραβούν την προσοχή των παιδιών και τα αποτρέπουν από την σε βάθος αλληλεπίδραση με τους γονείς τους.

Ο Σόλομον καταλήγει ότι η έρευνα αυτή επιβεβαιώνει αυτό που και ο ίδιος παρατηρεί στην κλινική του πρακτική, δηλαδή ότι όταν δίνεται ένα έντυπο βιβλίο τα πρόσωπα γονέων και παιδιών φωτίζονται και διαβάζουν μαζί με χαρά και με την αίσθηση ενός κοινού στόχου.

Η σπουδαιότητα της ανάληψης προσωπικής ευθύνης

Η ανάληψη προσωπικής ευθύνης είναι μία από τις βασικότερες αρχές αυτο-ανάπτυξης. Τι σημαίνει όμως ανάληψη προσωπικής ευθύνης;

Σημαίνει ότι αναλαμβάνετε την ευθύνη για τον τρόπο που:

-Σκέφτεστε
-Αντιμετωπίζετε και
-Αντιδράτε στα γεγονότα της ζωής σας

Ασφαλώς και δεν φέρετε ευθύνη για όλα τα γεγονότα που σας συμβαίνουν. Δεν φέρετε προσωπική ευθύνη για τις οικονομικές συνέπειες που έφερε η πανδημία στη ζωή σας, ωστόσο μπορείτε να αναλάβετε την προσωπική ευθύνη για το πώς σκέφτεστε, πως αντιμετωπίζετε και τι κάνετε για να φροντίσετε τα οικονομικά σας καθώς και να προστατέψετε την υγεία σας.

Η ανάληψη προσωπικής ευθύνης δεν είναι κάτι στατικό, είναι κάτι για το οποίο εργάζεστε συνεχώς. Αφορά δε, όλες τις πλευρές της ζωής.

Γιατί είναι σημαντική η ανάληψη προσωπικής ευθύνης

Είναι σημαντική διότι σας εξασφαλίζει περισσότερες επιλογές και τον έλεγχο της κατάστασης κυρίως όταν σας συμβεί ένα απροσδόκητο ή αρνητικό συμβάν για το οποίο μπορεί αρχικά να αισθανθείτε ότι χάσατε τον έλεγχο. Ωστόσο, όταν αναλάβετε την προσωπική ευθύνη για αυτό που σας συνέβη, δεν ανακτάται μόνο ο έλεγχος.

Αυξάνεται η αίσθηση της προσωπικής σας δύναμης και η αίσθηση ότι μπορείτε να επηρεάσετε ή να αλλάξετε την κατάσταση. Σας βοηθά επίσης να εστιάσετε σε αυτά που μπορείτε να κάνετε, παρά σε αυτά που δεν μπορείτε. Σας επιτρέπει να μεταβείτε από την κατάσταση του θύματος, σε αυτή του νικητή και να διερευνήσετε την αιτία που δημιούργησε την κατάσταση.

Αντιλαμβάνεστε ότι κάποια πράγματα συμβαίνουν για κάποιο λόγο. Ότι σήμερα, βρίσκεστε εδώ που βρίσκεστε, εξαιτίας των αποφάσεων και των ενεργειών που διαπράξατε στο παρελθόν σας.

Είναι σημαντικό να αναλάβετε την ευθύνη για το πού βρίσκεστε τώρα, ακόμα κι αν δεν είναι εκεί που θα θέλατε να είστε. Η ανάληψη προσωπικής ευθύνης είναι η κατανόηση ότι οι αποφάσεις και ενέργειες που λάβατε σήμερα, μελλοντικά θα σας οδηγήσουν εκεί ακριβώς που θέλετε.

Ακολουθούν ορισμένοι ενδεικτικοί τρόποι ανάληψης της ευθύνης του εαυτού σας.

Καθορίστε στόχους

Ο καθορισμός και η επίτευξη των στόχων σας είναι ένα σημαντικό στοιχείο για την ανάληψη προσωπικής ευθύνης. Εάν δεν ορίσετε εσείς τους στόχους σας ή δεν έχετε κάποιο σχέδιο, είναι εύκολο να σας καταπιούν οι στόχοι ή τα σχέδια των άλλων.

Θέσετε μεγάλους στόχους, εκπληρώστε τους μικρότερους, τους ημερήσιους και στην συνέχεια ασχοληθείτε με τις συνήθειες της καθημερινότητας. Αυτό θα σας βοηθήσει να καθορίσετε εσείς την κατεύθυνση που θέλετε να δώσετε στη ζωή σας.

Τηρείτε τις αποφάσεις σας

Όταν έχετε στόχους σημαίνει ότι εκ των προτέρων έχετε πάρει κάποιες αποφάσεις και ότι τις τηρείτε. Εάν για παράδειγμα θέσατε ως στόχο σας την απώλεια των περιττών κιλών και σας κάλεσαν σε δείπνο, τότε, είτε θα πρέπει να αρνηθείτε ευγενικά την πρόσκληση, είτε να πάτε και να αντισταθείτε στο ξεχείλισμα του πιάτου σας ή το επιδόρπιο.

Όταν δεν βάζετε στόχους στη ζωή σας, τα χρόνια περνούν με μικρές ή καμία αλλαγή και σε βάθος χρόνου, ενδέχεται να μετανοήσετε για πράγματα που κάνατε ή θα έπρεπε να κάνετε όταν ήσασταν νεότεροι. 

Ξεπεράστε τους φόβους σας

Όταν ξεπερνάτε τους φόβους σας, αναλαμβάνετε την ευθύνη του εαυτού σας ευκολότερα. Ο φόβος είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο της αυτο-εξέλιξης. Οδηγεί σε μια ζωή που την καθορίζουν οι συμβιβασμοί και η μετριότητα, παρά σε αυτή που πραγματικά ονειρευτήκατε και που σας αξίζει.

Η υπέρβαση των φόβων είναι η πύλη που όταν την ανοίξετε θα σας οδηγήσει στην αυτο-εκπληρούμενη ζωή. Ποιοι είναι οι φόβοι που σας καθηλώνουν; Ο φόβος της επιτυχίας; Ο φόβος της αποτυχίας; Ο φόβος της απόρριψης; Ειδικά αν νιώθετε τον φόβο της απόρριψης αυτό σημαίνει ότι σας απασχολεί το τι σκέφτονται ή λένε οι άλλοι για εσάς. Σπάνια σας εμποδίζουν άλλοι άνθρωποι. Το μόνο εμπόδιο είστε εσείς.

Εξαιτίας του φόβου, φουσκώνουμε τα πράγματα στο μυαλό μας και τα κάνουμε πολύ μεγαλύτερα από ότι είναι ή πρέπει να είναι στην πραγματικότητα. Πιθανότατα έχετε βιώσει κατά το παρελθόν στιγμές όπου αναλάβατε δράση για να ξεπεράσετε έναν φόβο και στη συνέχεια αναρωτηθήκατε «γιατί μεγαλοποίησα τα πράγματα τόσο πολύ μέσα στο μυαλό μου».

Η ανάληψη δράσης είναι το κλειδί για την υπέρβαση των φόβων και την ανάληψη ευθύνης του εαυτού σας.

Ανταποκριθείτε θετικά στις εκδηλώσεις της ζωής

Είναι ευκολότερη η ανάληψη προσωπικής ευθύνης όταν αντιμετωπίζετε με θετικό πρόσημο τα γεγονότα της ζωής. Δεν μπορείτε πάντα να ελέγξετε ό,τι σας συμβαίνει, ωστόσο, μπορείτε να ελέγξετε την απόκρισή σας σε αυτό που σας συμβαίνει. Οι αποτυχημένοι άνθρωποι κατηγορούν τις καταστάσεις ή τα γεγονότα για απουσία αποτελεσμάτων ή για τα δυσμενή αποτελέσματα που λαμβάνουν. Δεν αντιλαμβάνονται πώς οι ενέργειές τους ή οι αντιδράσεις τους οδήγησαν σε αυτά.

Οι επιτυχημένοι άνθρωποι αλλάζουν τις αντιδράσεις τους και τις ενέργειές τους έως ότου λάβουν τα αποτελέσματα που θέλουν.

Αναρωτηθείτε ποιες από τις αντιδράσεις σας θα μπορούσατε να αλλάξετε; Ποιούς τρόπους για να έχετε καλύτερα αποτελέσματα; Πώς θα μπορούσατε να επηρεάσετε τους άλλους ανθρώπους περισσότερο; Οραματιστείτε τον ιδανικό σας εαυτό σε δράση. Θα σας βοηθήσει να διαφοροποιήσετε τα συναισθήματά σας και θα επηρεάσει προς το καλύτερο τις ενέργειές σας. Μπορείτε να έχετε τον πλήρη έλεγχο του πώς σκέφτεστε και πράττετε όταν οραματίζεστε τα πράγματα και να είστε σίγουροι ότι έτσι θα εκδηλώνονται και στην καθημερινή σας πραγματικότητα.

Μερικές φορές χρειάζεται μια κρίση για να κινητοποιήσει την δημιουργικότητά μας και την εφαρμογή ικανοποιητικών λύσεων. Μια κρίση μας ωθεί να σκεφτόμαστε δημιουργικά και να κάνουμε πράγματα που ποτέ δεν θα πιστεύαμε ότι θα μπορούσαμε να κάνουμε.

Φροντίστε οι αποφάσεις σας να είναι αυθεντικά δικές σας

Αναλαμβάνετε την ευθύνη του εαυτού σας όταν παίρνετε τις δικές σας αποφάσεις για το τι θέλετε, αντί να βασίζετε τις αποφάσεις σας στις αποφάσεις άλλων. Ας υποθέσουμε ότι οι γονείς σας ήθελαν να γίνετε δικηγόρος ή γιατρός και εσείς θέλατε να γίνετε μουσικός ή επιχειρηματίας. Ήταν πολύ εύκολο να κάνετε αυτό που ήθελαν εκείνοι ειδικά όταν αυτές οι αποφάσεις ελήφθησαν στα εφηβικά σας χρόνια. Ωστόσο, ελπίζω τους αντισταθήκατε και αναλάβατε προσωπικά την ευθύνη να ακολουθήσετε την καρδιά και το πάθος σας.

Οι αποφάσεις αφορούν επίσης και τις μικρές αποφάσεις που λαμβάνετε κάθε ημέρα. Αποφάσεις σχετικά με το ποιες τροφές θα φάτε, αν θα ασκηθείτε ή αν θα ασχοληθείτε με την προσωπική σας ανάπτυξη, σωματική ή ψυχική υγεία.

Μην υποτιμάτε τη δύναμη των σωστών για εσάς αποφάσεων όταν τις υπηρετείτε κάθε ημέρα με συνέπεια. Θα προσθέσουν σημαντική αξία στη ζωή σας με την πάροδο του χρόνου.

Μην κατηγορείτε τους άλλους ανθρώπους

Όταν κατηγορείτε την κυβέρνηση, τον σύζυγο, τους γονείς, τους φίλους, το αφεντικό ή οποιονδήποτε άλλο για αυτά που σας συμβαίνουν, δεν αναλαμβάνετε την ευθύνη του εαυτού σας. Αρνείστε τη δυνατότητά σας να αλλάξετε τα πράγματα και παραδίδετε την δύναμή σας σε αυτούς που κατηγορείτε.

Χάνετε σημαντικές ευκαιρίες μάθησης και τι θα μπορούσατε να κάνετε διαφορετικά την επόμενη φορά. Εάν ο εργοδότης σας λέει ή κάνει κάτι που σας κάνει να νιώθετε θυμωμένος, τότε θα μπορούσατε να τον κατηγορήσετε για το θυμό σας ή θα μπορούσατε να εργαστείτε με τον εαυτό σας για να ανακαλύψετε τι προκάλεσε αυτόν τον θυμό. Κάντε ερωτήσεις όπως: Τι ακριβώς είπε ή έκανε ο εργοδότης μου που με έκανε να νιώθω θυμωμένος; Τι έκανα ή δεν έκανα που τον προκάλεσε να ενεργήσει με αυτόν τον τρόπο;

Η ανάληψη ευθύνης μπορεί να οδηγήσει τη σκέψη και τη δράση σας σε θετικότερες εκβάσεις.

Δεν είναι οι άλλοι που σας κάνουν να αισθάνεστε με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Μπορούν να σας πυροδοτήσουν, τα συναισθήματα όμως και οι αντιδράσεις σας προέρχεται από μέσα σας.
Βάλτε τέλος στα παράπονα και τις γκρίνιες

Όταν παραπονιέστε για το οτιδήποτε, σημαίνει πως πιστεύετε ότι μπορείτε να προτείνετε κάτι καλύτερο, διαφορετικά δεν έχετε κάτι για να συγκρίνετε. Το παράπονο αφορά την σύγκριση αυτού που συμβαίνει με αυτό που νομίζετε ότι πρέπει να συμβαίνει. Οι άνθρωποι παραπονιούνται γιατί προσωρινά αισθάνονται καλύτερα.

Μπορεί να είναι και ένας τρόπος απελευθέρωσης του θυμού τους. Συνήθως είναι δικαιολογία για να αποφύγουν την ανάληψη δράσης και της προσωπικής ευθύνης. Το παράπονο είναι μια εναλλακτική λύση για την αντιμετώπιση του φόβου ή την αποφυγή ρίσκου. Αποσπά την προσοχή από τη λήψη μέτρων, δεν επιλύει τίποτα και σας κρατάει καθηλωμένους.

Αναλάβετε τον έλεγχο των σκέψεων και των συναισθημάτων σας

Ένας μέσος άνθρωπος κάνει 60.000 σκέψεις κάθε ημέρα. Μην ταυτίζεστε μαζί τους. Είναι σημαντικό να καταλάβετε ότι δεν είστε οι σκέψεις σας. Είστε ο παρατηρητής τους. Μπορείτε να αποφασίσετε σε ποιες σκέψεις θα αφιερώσετε την προσοχή σας και ποιες από αυτές θα αγνοήσετε ή θα προκαλέσετε.

Ανάληψη προσωπική ευθύνης σημαίνει ότι αναλαμβάνω δράση ανεξάρτητα από το πώς αισθάνομαι εφόσον διερευνήσω την προέλευση των συναισθημάτων μου, ιδιαίτερα των αρνητικών. 

Εγκαταλείψτε τις δικαιολογίες

Οι δικαιολογίες είναι σαν το φταίξιμο. Οι άνθρωποι προβάλουν δικαιολογίες διότι τους δίνουν τη δυνατότητα να παραιτηθούν από τη δύναμη τους, τον έλεγχο – ευθύνη για τη ζωή τους.

Τους κάνουν να νιώθουν προσωρινά καλύτερα. Δεν χρειάζεται να εμπλακούν στα δύσκολα ή τα προκλητικά. Τους παρέχουν την εναλλακτική λύση για την αντιμετώπιση του φόβου τους. Είναι πολύ πιο εύκολο να προβάλετε μια δικαιολογία από το να κοιτάξετε κατάματα τον φόβο σας και να τον αντιμετωπίσετε. Μπορεί να είναι φόβος απόρριψης, αποτυχίας ή ακόμα και επιτυχίας.

Το πρόβλημα με τις δικαιολογίες είναι ότι γνωρίζετε πως δεν σας βοηθούν σε κάτι.

Τουναντίον, όταν συνεχίζετε να τις χρησιμοποιείτε τις αντιμετωπίζετε σαν αληθινές και στη συνέχεια ενεργείτε σαν να είναι η μοναδική αλήθεια σας. Έτσι, η δικαιολογία σας στερεί από την δυνατότητα να αλλάξετε την κατάσταση, να αναλάβετε την ευθύνη του εαυτού σας και φυσικά να δράσετε. 

 
Συνειδητοποιείστε την αξία σας, φροντίστε και τους άλλους

Αναλαμβάνετε την ευθύνη του εαυτού σας ευκολότερα όταν ο εαυτός σας αποτελεί το κύριό σας μέλημα. Ωστόσο, να βοηθάτε και τους άλλους. Κανέναν δεν μπορείτε να βοηθήσετε αποτελεσματικά όταν δεν αισθάνεστε καλά ή όταν δεν διαθέτετε χρόνο για τον εαυτό σας, την προσωπική σας ανάπτυξη, την υγεία και την φυσική σας κατάσταση.

Η αυτο-φροντίδα, σας εξοπλίζει με τη γνώση, τις δεξιότητες, την υγεία, την ενέργεια και τη ζωτικότητα για να βοηθήσετε τους άλλους πιο αποτελεσματικά.

Όταν βοηθάτε άλλους, κάντε το νιώθοντας ευγνωμοσύνη και όχι σαν αγγαρεία. Θα νιώσετε πολύ καλύτερα καθώς και τα άτομα που βοηθάτε.

Όταν αποδεχτούμε την απώλεια, θα είμαστε αρκετά δυνατοί να ξεκινήσουμε ένα νέο ταξίδι

Δεν θα επιστρέψουν. Και το συντομότερο που θα το δεχτούμε, το γρηγορότερο θα μπορέσουμε να συμμαζέψουμε τα κομμάτια της καρδιάς μας και να προχωρήσουμε. Σίγουρα υπάρχει μέσα μας ένα κομμάτι του εαυτού μας που εύχεται να καταλάβουν ότι έχασαν κάτι σπουδαίο ή ότι θα επικοινωνήσουν ξανά μαζί μας για να απολογηθούν επειδή θα κατανοήσουν ότι έπρεπε να μας δείχνουν την εκτίμησή τους όσο βρισκόμασταν στη ζωή τους. Ωστόσο, η συναισθηματική μας ανάρρωση δεν θα έπρεπε να εξαρτάται από αυτό.

Μέχρι να αποδεχτούμε ότι δεν πρόκειται να επιστρέψουν, δεν θα μπορούμε να προχωρήσουμε στη ζωή μας πραγματικά. Ίσως θα έπρεπε κάποιες στιγμές να γίνουμε λίγο σκληροί με τον εαυτό μας επαναλαμβάνοντάς του ότι “δεν θα επιστρέψει”. Αλλά ακόμη και αν αυτό συνέβαινε, δεν θα έπρεπε να είμαστε αυτοί που τους περιμένουν καρτερικά.

Πρέπει να αποδεχτούμε ότι μερικοί άνθρωποι φεύγουν από τη ζωή μας επειδή έτσι έπρεπε να γίνει, ότι κάποιες φορές τα πράγματα δεν πάνε όπως τα είχαμε σχεδιάσει και ότι θα ήταν καλύτερο να μην επιμένουμε να βαδίζουμε σε ένα μονοπάτι το οποίο δεν ήταν για εμάς. Το μονοπάτι που τώρα μπορεί να μας φαίνεται γεμάτο δάκρυα και πόνο, μπορεί να είναι αυτό που θα μας οδηγήσει στην ευτυχία σε λίγο καιρό.

Όσοι άνθρωποι μας πλήγωσαν, μας προσέφεραν κάτι πολύ σπουδαιότερο: ένα μεγάλο μάθημα για τη ζωή μας. Το μάθημα αυτό, μας έδειξε ότι δεν πρέπει να προσκολλάμε την ευτυχία μας σε ένα μόνο άτομο, ειδικά αν είναι κάποιος τον οποίο μόλις γνωρίσαμε. Μας έδειξε επίσης ότι οι άνθρωποι έχουν ατέλειες, κάνουν λάθη και ότι αυτό δεν θα έπρεπε να μας σταματά από τη δική μας προσωπική ευτυχία και το κυνήγι των στόχων μας.

Συνήθως, τα δύσκολα διαπροσωπικά ταξίδια, είναι αυτά που μας γεμίζουν με τη δύναμη και τη δυνατότητα να γίνουμε η καλύτερη πλευρά του εαυτού μας. Είναι ένα μάθημα που μας μαθαίνει σχετικά με την αγάπη, ότι δεν μπορεί να είναι μονομερής για να είμαστε ευτυχισμένοι και πως οτιδήποτε είναι ημίμετρο, θα έπρεπε ίσως να μας ωθήσει να φύγουμε εμείς πρώτοι.

Και ίσως θα έπρεπε αντί να μετράμε όλους τους λόγους για τους οποίους θα έπρεπε να είμαστε ερωτευμένοι, να μετράμε τους λόγους για τους οποίους αξίζουμε εμείς οι ίδιοι να μας ερωτευτούν.

Το παν είναι να ‘σαι μέσα σου ήρεμος

Ανέκαθεν θυμάμαι τον εαυτό μου να προσπαθεί να βρει φως στα σκοτάδια του ή να σωθεί απ’ το δικό του χάος. Μα μέσα στα χρόνια τα πολλά κατάλαβα πως αυτό είναι εντάξει. Το χάος είναι εντάξει. Η ακαταστασία. Η αταξία –πού και πού– είναι εντάξει. Αλήθεια. Το παν σε όλο αυτό το κομφούζιο, όμως, είναι να καταφέρεις να διατηρήσεις έστω μια στοιχειώδη αρμονία ανάμεσα σε ό,τι σκέφτεσαι κι ό,τι κάνεις. Να τα βρεις κάπως με τη σύγχυσή σου. Να μη σε ελέγχει. Να τη φιμώνεις.

Και να ’σαι ειλικρινής με τον εαυτό σου. Αν δεν αισθάνεσαι καλά, φύγε από εκεί που σε πλήγωσαν. Κουνήσου. Δεν είσαι κτίριο. Αν νιώθεις πόνο, κλάψε γι’ αυτά κι αυτούς που έχασες. Το δικαιούσαι. Αν δεν είσαι εντάξει, ρε φίλε, μοιράσου του και πάψε να παίζεις θέατρο επιτέλους. Ακόμα και στα θέατρα υπάρχει διάλειμμα. Το ξέχασες; Να ’σαι ειλικρινής με την αλήθεια σου. Όποια κι αν είναι.

Αν νιώθεις κάτι στην καρδιά σου, μην αφήσεις να το ξέρει μονάχα αυτή. Ακόμα κι αν είναι λάθος. Δεν υπάρχει λάθος. Και τι ορίζεται σαν λάθος τέλος πάντων; Αν νιώθεις κάτι για κάποιον ή μια κατάσταση, βάλε και καμιά φωνή. Ρίξε καμία δήλωση. Άφησε κανένα συναίσθημα να πιάσει τόπο. Μην αφήνεις τη λογική να κάνει πάντα κουμάντο.

Πες ό,τι σκέφτεσαι καμιά φορά. Πράξε όπως ακριβώς νιώθεις. Δεύτερη ζωή δεν έχει. Τι είναι αυτό μαζί σου; Γιατί τόση μυστικοπάθεια κι εσωστρέφεια; Νομίζεις πως παίζεις σε καμιά γενική πρόβα. Φίλε μου, αυτό δεν είναι πρόβα. Αυτό είναι η ζωή σου κι η πλοκή δουλειά στα δικά σου χέρια. Λύσε τα λοιπόν και γράψε το ομορφότερο σενάριο.

Συντόνισε την καρδιά και το μυαλό σου πια. Κάνε αυτό που πάντα θεωρούσες ριψοκίνδυνο. Νίκησε το απωθημένο εκπληρώνοντάς το. Τόλμησε. Καθάρισε το κεφάλι σου απ’ την πολλή βαβούρα. Κάνε εκκαθάριση. Κι ύστερα βάλε εκπτώσεις στους φθηνούς ανθρώπους και τις αρνητικές σκέψεις.

Στάσου μια στιγμούλα και συλλογίσου: Οι πράξεις μου με φέρνουν πιο κοντά σε όλα όσα ονειρεύτηκα; Όλα όσα κάνω καθημερινά, όσα λέω, όσα νιώθω μέσα στις ποικίλες στιγμές μου είναι αυτά που πραγματικά ποθούσα από πιτσιρίκι;

Κάνε τον καθιερωμένο απολογισμό της χρονιάς. Άνοιξε τα αφτιά σου κι άκου το παιδάκι που σε ικετεύει, εκεί, δίπλα στην καρδιά σου. Άνοιξε και τα μάτια σου και μαζί κάθε ορίζοντα. Το ξέρω πως κάθε καινούργια αρχή σαν κι αυτή σε βρίσκει αντιμέτωπο με τον χειρότερο κριτή σου, τον εαυτό σου. Πάρ’ το, όμως, λιγάκι αλλιώς. Δεν είναι όλα εναντίον σου. Στο υπόσχομαι.

Το σώμα σου σε προειδοποιεί να αντιδράσεις όταν κάτι δε βρίσκεται στη θέση του. Προφανώς σου κάνει σήμα. Και προφανώς δεν το λαμβάνεις. Πάρε το χρόνο σου. Θα περιμένω εδώ. Ξέρω πως όλα γύρω σου σού κάνουν νόημα και σε προκαλούν να μεγαλώσεις.

Να κάνεις κτήμα σου το γεγονός που οι στιγμές δεν είναι για να αναλώνονται σε ανούσιες καταστάσεις με ακόμα πιο ανούσιους ανθρώπους, σε συναισθήματα που μας φθείρουν και που μας απομακρύνουν απ’ την αυθεντικότητά μας. Οι στιγμές είναι το πολυτιμότερο δώρο που σου δόθηκε ποτέ. Μην τις σκορπάς. Μην τις υποτιμάς. Και κυρίως μην τις θεωρείς δεδομένες.

Νιώσε τη μαγεία και τον παλμό κάθε στιγμής που θα φέρει ο χρόνος που μόλις μας έκανε ποδαρικό. Αφέσου να σε συνεπάρουν στιγμές που φέρνουν δάκρυα απ’ το ανυπόφορο γέλιο. Τις στιγμές που δύο ματιές διασταυρώνονται και μια χημεία γεννιέται. Τις στιγμές που μπροστά σε ένα τζάκι νιώθεις ευγνώμων για τη ζεστή σοκολάτα και τη χουχουλιάρικη κουβέρτα σου, τόσο που θες να τα αγκαλιάσεις. Εκείνες τις στιγμές που σε βρίσκουν να ξεφαντώνεις και να χορεύεις στους ρυθμούς της αγαπημένης σου μουσικής, έστω κι αν δεν έχεις ιδέα για τα σωστά βήματα. Το κομμάτι σου κάνεις και το ευχαριστιέσαι. Και ποιος τα ξέρει νομίζεις; Ποιος ακολουθεί πάντα τα σωστά βήματα εξάλλου;

Η ζωή μας ολόκληρη συνίσταται από βήματα. Σωστά, λάθος, μπερδεμένα, μεθυσμένα, αν θες. Μήπως δεν πήραμε αποφάσεις στα ξενύχτια μας κι ενώ στραβοπατούσαμε; Βήματα ασταθή, σταθερά, μπροστά, πίσω. Είσαι έτοιμος να κάνεις εκείνο το βήμα;

Το βήμα που θα σου επιτρέπει να ζεις εντονότερα, να νιώθεις πιο βαθιά και να μιλάς γι’ αυτά που σε καίνε με αυθορμητισμό, παρόρμηση και πολλή τρέλα. Γιατί η ζωή η ίδια είναι μια παράνοια, μα δε θα μας τρελάνει. Τολμάς να πιάσεις τη ζωή απ’ τα μαλλιά και να της μιλήσεις με θράσος για όλα όσα της έχεις μαζεμένα; Ρισκάρεις να ξεστομίσεις την αλήθεια σου; Εσύ, ναι, εσύ, τολμάς να κάνεις το βήμα;

Οι κανόνες της πνευματικής ολοκλήρωσης

Ο πρώτος και σπουδαιότερος σκοπός της ύπαρξης του ανθρώπου είναι το να μάθει το νόμο της Φύσης, ώστε να μπορεί να τον υπακούει και να γίνει πλέον ένα με το νόμο και να ζήσει μέσα στην Φύση. Ο άνθρωπος που γνωρίζει τον Νόμο, γνωρίζει τον εαυτό του, και ο άνθρωπος που γνωρίζει τον θεϊκό του Εαυτό γνωρίζει το Παν.

Η μόνη δύναμη που μπορεί ο άνθρωπος να ισχυριστεί σωστά ότι του ανήκει είναι η Αυτογνωσία. Του ανήκει γιατί την έχει ο ίδιος απαιτήσει με τις δυνάμεις που του έχουν δοθεί. Όχι η «γνώση» των ψευδαισθήσεων της ζωής, γιατί μια τέτοια γνώση είναι απατηλή και θα τελειώσει με αυτές τις αυταπάτες. Όχι σκέτη διανοητική μόρφωση γιατί αυτός ο θησαυρός θα εξανεμιστεί με τον καιρό. Αλλά η πνευματική αυτογνωσία της καρδιάς, που σημαίνει η δύναμη του να συλλαμβάνει την αλήθεια που υπάρχει μέσα του.

Ό,τι έχει ειπωθεί για την Θέληση, ισχύει και για την Φαντασία. Αν ο άνθρωπος αφήσει τις ίδιες του τις σκέψεις να ησυχάσουν και ανυψωθεί στη σφαίρα του υπέρτατου ιδανικού, το μυαλό του γίνεται καθρέφτης όπου μέσα του αντανακλώνται οι σκέψεις του Σύμπαντος και όπου μπορεί να δει το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον. Αν όμως αρχίσει να υπολογίζει μέσα στην περιοχή των ψευδαισθήσεων θα δει την αλήθεια μόνο διεστραμμένη και θα διατηρήσει τις δικές του παραισθήσεις.

Η γνώση λοιπόν του Σύμπαντος και η γνώση του ανθρώπου, είναι τελικά ταυτόσημες και αυτός που γνωρίζει τον εαυτό του, γνωρίζει το Παν. Αν καταλάβουμε την φύση των θεϊκών χαρακτηριστικών μέσα μας, θα γνωρίσουμε τον Νόμο. Και τότε πια δε θα είναι δύσκολο να ενώσουμε την Θέλησή μας με την υπέρτατη Θέληση ή σύμπαν. Και δεν θα είμαστε πια υποταγμένοι στις επιρροές του αστρικού πλάνου, αλλά θα γίνουμε κύριοι τους. Και τότε οι Τιτάνες θα κατακτηθούν από τους θεούς. Το ερπετό μέσα μας θα χτυπηθεί κατακέφαλα από την Σοφία. Οι δαίμονες μέσα στις ατομικές, δικές μας κολάσεις θα αιχμαλωτιστούν και αντί να κυβερνιόμαστε από αυταπάτες, θα κυβερνιόμαστε πλέον από την Σοφία.

Συχνά λέγεται, ότι δεν έχει σημασία τί πιστεύει ένας άνθρωπος εφόσον πράττει σωστά. Όμως δεν μπορεί κανείς να πράττει σωστά παρά μόνο όταν γνωρίζει ποιο είναι το σωστό. Η γνώμη των πολλών δεν είναι πάντα η σωστή γνώμη και συχνά η φωνή της λογικής πνίγεται στον βούρκο μιας δεισιδαιμονίας, συχνά βασισμένης πάνω σε κάποιο εσφαλμένο θεολογικό δόγμα. Μια εσφαλμένη ιδέα είναι καταστρεπτική για την πρόοδο, ανάλογα και με το πόσο είναι γενική. Τέτοιες ιδέες βασίζονται μόνο σε αυταπάτες και η γνώση βασίζεται μόνο στην αλήθεια. Ο μεγαλύτερος από όλους τους θρησκευτικούς διδασκάλους, γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο, συνέστησε την Σωστή Γνώμη σαν το πρώτο σκαλοπάτι του Ευγενούς Οκταπλού Δρόμου.

(Τα οκτώ στάδια για τον Ευγενή Οκταπλό Δρόμο προς την αλήθεια, είναι σύμφωνα με τα δοκίμια του Γκοτάμα Βούδα τα εξής: -Σωστή Γνώμη.-Σωστή Σκέψη.-Σωστός Λόγος.-Σωστό Δόγμα.-Σωστά Μέσα προς το Ζειν.-Σωστή Προσπάθεια.-Σωστό Μνημονικό.-Σωστός Στοχασμός. Ο άνθρωπος που έχει διαρκώς στο μυαλό του αυτά τα σκαλοπάτια και τα ακολουθεί, για να απελευθερωθεί από τις λύπες και να μπορέσει να ξεφύγει από μελλοντικές αναγεννήσεις με τις αθλιότητες που φέρνουν.)

Είναι χρήσιμο να έχει κανείς υπόψιν του τους εξής κανόνες:

1 Μην πιστεύεις ότι υπάρχει τίποτε στο Σύμπαν ανώτερο από τον δικό σου θεϊκό εαυτό και γνώριζε ότι είσαι ακριβώς αυτό που ο ίδιος έχεις επιτρέψει στον εαυτό σου να γίνει. Η αληθινή θρησκεία είναι η αναγνώριση της υπέρτατης αλήθειας. Τα είδωλα είναι παιχνίδια για τα παιδιά.

2 Μάθε ότι ο άνθρωπος είναι ουσιαστικά ένα συστατικό ολοκληρωμένο μέρος της συμπαντικής ανθρωπότητας και ότι αυτό που γίνεται από ένα άτομο δρα και αντιδρά πάνω σε όλα

3 Συνειδητοποίησε ότι η φύση του ανθρώπου είναι μια ενσωμάτωση ιδεών και ότι το υλικό του σώμα είναι ένα όργανο που τον βοηθά να έρθει σε επαφή με την υλική ζωή. Επίσης ότι αυτό το όργανο δεν θα 'πρεπε να χρησιμοποιείται για ανάξιους λόγου σκοπούς. Δε θα 'πρεπε ούτε να λατρεύεται ούτε να παραμελείται.

4 Μην αφήνεις τίποτα που επιδρά στο υλικό σου σώμα, την άνεσή του ή τις συνθήκες κάτω από τις οποίες βρίσκεσαι, να ενοχλήσει την ισορροπία του μυαλού σου. Μη διψάς για τίποτα το υλικό, ζήσε στο υλικό πεδίο χωρίς να χάσεις τον έλεγχο πάνω του. Η ύλη σχηματίζει τα σκαλοπάτια που θα ανέβουμε για να φτάσουμε στο βασίλειο του ουρανού.

5 Ποτέ μη περιμένεις τίποτα από κανένα, αλλά να είσαι έτοιμος πάντα να βοηθήσεις τους άλλους όσο σου επιτρέπουν οι ικανότητές σου και σύμφωνα με τις απαιτήσεις της δικαιοσύνης. Μη φοβάσαι τίποτα, παρά μόνο την καταπάτηση του ηθικού νόμου και έτσι δε θα υποφέρεις. Μην ελπίζεις ποτέ για ανταμοιβή και έτσι ποτέ δε θα απογοητευτείς. Μη ζητάς ποτέ αγάπη, συμπάθεια, ευγνωμοσύνη από κανένα, να είσαι όμως πάντα έτοιμος να τα δώσεις εσύ στους άλλους. Τέτοια πράγματα έρχονται μόνο όταν δεν επιδιώκονται.

6 Μάθε να διακρίνεις και να τοποθετείς σωστά το σωστό και το λάθος και να ενεργείς πάντα ακολουθώντας το ανώτατο ιδανικό σου. Μη λυπηθείς αν πέσεις, αλλά σήκω και συνέχισε τον δρόμο σου.

7 Μάθε να εκτιμάς σωστά το κάθε τι (και τον εαυτό σου) και να βρίσκεις την πραγματική του αξία σε όλα τα πλάνα. Κάποιος που προσπαθεί να περιφρονήσει κάποιον ανώτερό του, είναι ένας ηλίθιος και αυτός που υπερτιμά κάποιον κατώτερό του είναι πνευματικά τυφλός. Δεν αρκεί να πιστεύουμε στην αξία ενός πράγματος, αυτή η αξία θα πρέπει να ελευθερωθεί, αλλιώς μοιάζει με θησαυρό κρυμμένο στα υπόγεια ενός φιλάργυρου.

Ο Λούις Κλωντ του Saint Martin, γνωστός σαν «ο άγνωστος φιλόσοφος», λέει:

«Να τι θα 'πρεπε να περνάει από το μυαλό ενός ανθρώπου που ξαναγυρνά στις θεϊκές του αναλογίες με την διαδικασία της αναγεννήσεως:

-Όχι μια οποιαδήποτε επιθυμία παρά μόνο αυτή που συμφωνεί με τον νόμο

-Όχι μια ιδέα που δεν είναι ιερή επικοινωνία με την Φύση

-Όχι έναν λόγο που δεν είναι διάταγμα.

-Όχι μια πράξη που δεν είναι εξέλιξη κα προέκταση του ζωογόνου κανόνα του Λόγου

-Διαφορετικά, οι επιθυμίες μας θα είναι λανθασμένες γιατί θα προέρχονται από τον εαυτό μας

-Οι σκέψεις μας θα είναι αόριστες και διεφθαρμένες γιατί θα αποτελούν παραπτώματα μοιχείας

-Οι λόγοι μας θα είναι άσκοποι γιατί θα τους επιτρέπουμε να φθείρονται καθημερινά από τις ετερογενείς ουσίες που συνεχώς τους διοχετεύουμε

-Οι πράξεις μας θα είναι ασήμαντες και άγονες γιατί δεν θα είναι παρά τα αποτελέσματα των λόγων μας

Οι καλύτερες υποδείξεις για να γίνουμε πνευματικοί και τελικά θεϊκοί, βρίσκονται στο Μπαγκάβαντ Τζίτα. Εκεί διδάσκεται επίσης ότι ο άνθρωπος δεν χρειάζεται να επιστρατεύσει την αυτοθέλησή του για να σώσει τον εαυτό του. Και ο Κρίσνα λέει: «Αφιέρωσε την καρδιά σου σε Μένα, λάτρεψε Εμένα, θυσίασε τον εαυτό σου σε Μένα, προσκύνησε Εμένα και έτσι σίγουρα θα έρθεις κοντά μου». (Μπαγκάβαντ Τζίτα, XVIIL 65).

Αυτές και παρόμοιες άλλες υποδείξεις, δεν είναι κάτι καινούργιο. Έχουν διατυπωθεί με διάφορες μορφές από τους φιλοσόφους όλων των αιώνων, έχουν συγκεντρωθεί σε βιβλία και οι άνθρωποι τις έχουν διαβάσει χωρίς αποτέλεσμα γιατί δεν μπόρεσαν να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη του να τις ακολουθήσουν. Αυτά τα διδάγματα έχουν διδαχτεί από τους αρχαίους, από τον Βούδα, τον Κομφούκιο, τον Ζοροάστρη, τον Πλάτωνα, τον Λούθηρο και τον Σαίξπηρ και από κάθε άλλο αναμορφωτή. Έχουν κηρυχτεί σε λόγους και έχουν γραφτεί σε ποιήματα και πεζούς λόγους, σε έργα φιλοσοφίας, λογοτεχνίας, φαντασίας και τέχνης. Όλοι τα έχουν ακούσει, μερικοί τα έχουν καταλάβει και λίγοι τα έχουν εφαρμόσει. Το να τα μάθει κανείς είναι εύκολο, να τα συνειδητοποιήσει δύσκολο και να τα εφαρμόσει στη ζωή του υπέρτατο. 

Οι ανώτατες πνευματικές αλήθειες δεν είναι δυνατόν να συλληφθούν διανοητικά, οι ικανότητες της λογικής του ημιζωικού ανθρώπου δεν μπορούν να καταλάβουν την σπουδαιότητά τους. 

Ο γήινος άνθρωπος μπορεί μόνο να σηκώσει το βλέμμα του ψηλά προς αυτά τα ιδανικά που βρίσκονται στο πνευματικό του όραμα σε στιγμές ανατάσεως, και μόνο βαθμηδόν μπορεί να εξυψωθεί σε αυτό το πεδίο όπου όντας λιγότερο ζώο και περισσότερο πνευματικός, θα μπορέσει να συνειδητοποιήσει το γεγονός ότι αυτή η ανάπτυξη δεν χρειάζεται να ικανοποιήσει κανένα θεό για να του προσφέρει την εύνοιά του ή για να του προσφέρει μια άνετη ζωώδη ζωή, αλλά ότι αυτός ο ίδιος εξελίσσεται σε θεό και μαθαίνει να χρησιμοποιεί την ίδια του την θεϊκή του ύπαρξη. 

Οι ανώτερες ενέργειες βρίσκονται λανθάνουσες μέσα στις κατώτερες. Είναι τα χαρακτηριστικά της πνευματικής ψυχής, που στην πλειονότητα των ανθρώπων, βρίσκεται ακόμη στο βρεφικό στάδιο, αλλά που στις μέλλουσες γενεές θα είναι περισσότερο ανεπτυγμένη συμπαντικά, τότε που η ανθρωπότητα σαν σύνολο, έχοντας φτάσει υψηλότερα, θα βλέπει τη δική μας εποχή σαν τον αιώνα της άγνοιας και της αθλιότητας, ενώ αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι θα απολαμβάνουν τους καρπούς της ανώτερης εξέλιξης του Ανθρώπου.

Είναι πραγματικά ανησυχητικό και παράλογο πόσο μας χαροποιεί η προσοχή των άλλων και πόσο μας θίγει η αδιαφορία τους

Πώς μας επηρεάζει η έλλειψη αγάπης; Γιατί η ακραία παραμέληση θα μας ωθούσε σε τέτοια «οργή και ανείπωτη απελπισία», ώστε ακόμη και τα βασανιστήρια να τα θεωρούμε ανακούφιση μπροστά της;

Η προσοχή των άλλων έχει πρωταρχική σημασία, μάλλον, επειδή υποφέρουμε εκ γενετής από αβεβαιότητα ως προς την αξία μας· πράγμα που σημαίνει ότι η γνώμη των άλλων για το άτομό μας καταλήγει να επιδρά καθοριστικά στην εικόνα που είμαστε σε θέση να διαμορφώνουμε εμείς για τον εαυτό μας. Η αυτοθεώρησή μας είναι δέσμια της γνώμης εκείνων που μας περιβάλλουν. Αν διασκεδάζουν με τα ανέκδοτά μας, αποκτούμε σιγουριά ως προς την ικανότητά μας να είμαστε διασκεδαστικοί. Αν μας επαινούν, σχηματίζουμε την εντύπωση ότι είμαστε σπουδαίοι. Αν όμως κάποιος αποφύγει τη ματιά μας την ώρα που μπαίνουμε σε κάποιο χώρο ή το βάλει στα πόδια μόλις αναφέρουμε τι δουλειά κάνουμε, είναι πιθανόν να νιώσουμε ανάξιοι και να μας καταλάβει διάθεση αυτοαμφισβήτησης.

Σε έναν ιδεώδη κόσμο δε θα ήμαστε τόσο ευάλωτοι. Θα παραμέναμε ατάραχοι, ασχέτως αν θα μας πρόσεχαν ή θα μας αγνοούσαν, αν θα μας εγκωμίαζαν ή θα μας χλεύαζαν. Δε θα μας ξελόγιαζε όποιος μας απευθύνει μια απατηλή φιλοφρόνηση. Και αφού θα αποτιμούσαμε σωστά τον εαυτό μας για να συμπεράνουμε την αξία μας, δε θα μας πλήγωναν τα υποτιμητικά σχόλια των άλλων. Θα ξέραμε τι αξίζουμε. Εμείς όμως, αντίθετα, φαίνεται ότι διαθέτουμε ολόκληρο φάσμα από αποκλίνουσες απόψεις ως προς το χαρακτήρα μας. Έχουμε ενδείξεις ότι είμαστε έξυπνοι και βλάκες, ευχάριστοι και πληκτικοί, πολύτιμοι και περιττοί. Καθώς όμως οι περιστάσεις είναι τόσο ευμετάβλητες, το ζήτημα της σημαντικότητάς μας επαφίεται κατά κανόνα στη στάση των γύρω μας. Η αδιαφορία των άλλων φέρνει στο προσκήνιο τις αρνητικές πλευρές της αυτοαποτίμησης, ενώ μ’ ένα χαμόγελο η με μια φιλοφρόνηση ευδοκιμούν ακαριαία οι θετικές. Φαίνεται πως το χρωστάμε στη στοργή των άλλων ότι αντέχουμε τον εαυτό μας.

Το «εγώ» μας, λοιπόν, η νοερή εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, μοιάζει μ’ ένα μπαλόνι που από κάπου χάνει, και γι’ αυτό απαιτεί διαρκώς ήλιον –την αγάπη των άλλων- για να κρατηθεί φουσκωμένο, ενώ παραμένει ανά πάσα στιγμή τρωτό ακόμη και στο πιο μικρό αγκαθάκι παραμέλησης. Είναι πραγματικά ανησυχητικό και παράλογο πόσο μας χαροποιεί η προσοχή των άλλων και πόσο μας θίγει η αδιαφορία τους. Μπορεί να μας μαυρίσει η ψυχή επειδή κάποιος στη δουλειά μας χαιρέτησε αφηρημένα ή δεν απάντησε όταν τον ζητήσαμε. Και κατά τον ίδιο τρόπο μπορεί να βρούμε νόημα στη ζωή απλώς και μόνο επειδή θυμήθηκαν τη γιορτή μας και μας έφεραν λουλούδια.

Η έλλειψη μέτρου μάς σαγηνεύει αλλά επίσης μας καταστρέφει

Εδώ και πενήντα χρόνια ζούμε μια παράξενη περιπέτεια των ηθών: μια χειραφέτηση που απελευθερώνει και ταυτοχρόνως καταπιέζει.

Πολλά ταμπού έχουν ξεπεραστεί, καινούργιες επιταγές και απαιτήσεις έχουν συσσωρευτεί. Αυτές χαρακτηρίζονται από το ότι δεν απαγορεύουν κάτι· εκβιάζουν όμως πολλά και δημιουργούν μια συνεχή τάση μεγιστοποίησης. Πρέπει να απολαμβάνουμε περισσότερο, να αγαπάμε περισσότερο, να κερδίζουμε περισσότερο, να καταναλώνουμε περισσότερο, να στοχαζόμαστε περισσότερο, να παίζουμε περισσότερο, να ζούμε περισσότερο χωρίς νεκρούς χρόνους.

Σε όλα αυτά τα πεδία, η υπερβολή οφείλεται σε μια λογική του κέρδους που είναι γνώρισμα του συστήματος της αγοράς.

Παντού οι θεωρητικοί του παροξυσμού μετράνε, θα έλεγε κανείς, με το “παροξυσμόμετρο”.

Παράξενη αυτή η ατυχία για τη γενιά μας, που παρασύρθηκε από το μυθιστορηματικό στοιχείο της ζωής, που αγάπησε τη δικαιοσύνη για να διαπιστώσει – λίγο αργά – ότι οι επαναστατικές λέξεις – ο πυρετός στο αίμα, η ένταση, η έκσταση – έγιναν διαφημιστικά συνθήματα και ότι ο ηδονισμός εξελίχθηκε στο έσχατο στάδιο του καπιταλισμού.

Αυτό που πρέπει να επινοήσουμε σήμερα είναι ένας ηδονισμός μη αγοραίος, που περικλείει την έκπληξη, την ισορροπία, τη σκέψη και το μέτρο και που είναι κατ’ αρχήν μια τέχνη της ζωής ανάμεσα σε άλλες και όχι αυτοσκοπός.

Καλούμαστε λοιπόν διαρκώς να μην είμαστε ικανοποιημένοι από όσα αισθανόμαστε και να πρέπει να προχωρούμε πιο πέρα.

Αυτή η έλλειψη μέτρου μάς σαγηνεύει αλλά επίσης μας καταστρέφει, δηλητηριάζει τις μικρότερες χαρές μας, μας παραδίδει σε μια αχόρταγη αναζήτηση. Η αντίσταση σ’ αυτές τις πλάνες πρέπει να γίνει η φρόνηση του σήμερα.

Μια αχαλίνωτη απελευθέρωση αντιφάσκει εξαρχής και στήνει το σκηνικό της ίδιας της της ήττας: χρειάζονται λοιπόν όρια.

Στις εποχές της λογοκρισίας των ηθών πρέπει να υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα στην επιθυμία, στις εποχές της “επιτρεπτικότητας” πρέπει να υπερασπιζόμαστε την αρχή της ευγένειας και της ευπρέπειας.
Εφόσον η κοινωνία έπαψε να μας περιορίζει αλλά επιμένει να μας χειρίζεται, ο καθένας μας πρέπει να τοποθετήσει τους κανόνες του.

Τα καλύτερα όπλα μας είναι η επιείκεια και η αβρότητα: να συγχωρούμε τις αδυναμίες των άλλων και να μην πληγώνουμε εκείνους που αγαπάμε.

Ας τους αφήσουμε να ζουν τη ζωή τους κι ας μας δέχονται κι εκείνοι όπως είμαστε.

Αυτό σημαίνει γλυκύτητα της ζωής, τέχνη της διαβίωσης.

Όταν η καρδιά κάποιου αρχίζει να γελάει, πολλές άλλες καρδιές επηρεάζονται- μερικές φορές ακόμη και οι μακρινές καρδιές

Αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι γίνουν αντισυμβατικοί ο κόσμος μπορεί να σωθεί. Αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι απομακρυνθούν από το παλιό μυαλό και τους τρόπους του, αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι γίνουν στοργικοί, αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι φιλόδοξοι, αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι άπληστοι, αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται πια για την πολιτική εξουσίας, το κύρος, τον σεβασμό των άλλων…

Μπορούμε να αλλάξουμε όλο τον κόσμο, αλλά όχι με μάχη. Αρκετά! Πρέπει να αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο γιορτάζοντας, χορεύοντας, τραγουδώντας, με μουσική, με διαλογισμό, με αγάπη, όχι με μάχη.

Η παλιά βεβαιότητα πρέπει να σταματήσει για να υπάρξει το καινούργιο, όμως σας παρακαλώ μην με παρερμηνεύσετε.

Σίγουρα το παλιό πρέπει να πάψει- όμως το παλιό βρίσκεται μέσα σας, όχι έξω. Δεν μιλάω για την παλιά δομή της κοινωνίας- μιλάω για την παλιά δομή του μυαλού σας που πρέπει να σταματήσει για να υπάρξει το καινούργιο. Και ένα άτομο που εγκαταλείπει την παλιά δομή του μυαλού δημιουργεί ένα τόσο μεγάλο χώρο για να αλλάξουν πολλοί τις ζωές τους ώστε είναι εκπληκτικό, αφάνταστο, απίστευτο. Ένα και μόνο άτομο που μεταμορφώνει τον εαυτό του γίνεται έναυσμα- μετά πολλοί ακόμη αρχίζουν να αλλάζουν. Η παρουσία του γίνεται ένας καταλυτικός παράγοντας.

Αυτή είναι η εξέγερση που διδάσκω: εγκαταλείπετε την παλιά δομή, εγκαταλείπετε την παλιά απληστία, εγκαταλείπετε τον παλιό ιδεαλισμό. Γίνεστε ένα σιωπηλό, συλλογιστικό, στοργικό άτομο- να χορεύετε περισσότερο, και μετά θα δείτε τί θα γίνει. Κάποιος, αργά ή γρήγορα, θα μπει αναπόφευκτα στον χορό μαζί σας, και μετά όλο και περισσότεροι άνθρωποι. Έτσι συνέβη εδώ.

Ο Λάο Τζου λέει ότι δεν χρειάζεται να βγείτε έξω από το δωμάτιό σας- τα πάντα μπορούν να συμβούν όταν ζείτε απλά και μόνο στο δωμάτιό σας. Όμως ο Λάο Τζου έπρεπε να βγει έξω. Συνήθιζε να καβαλάει τον βούβαλό του, και να μετακινείται από το ένα χωριό στο άλλο. Εγώ ακολούθησα τη συμβουλή του- δεν βγαίνω ποτέ από το δωμάτιό μου. Απλά ζω στο δωμάτιό μου, και έχετε έρθει όλοι από διαφορετικές γωνιές του κόσμου. Είναι ένα θαύμα!

Ναι, το παλιό πρέπει να σταματήσει για να υπάρξει το καινούργιο- αλλά το παλιό πρέπει να σταματήσει μέσα σας, και μετά το καινούργιο θα είναι εκεί. Και όταν το καινούργιο θα είναι μέσα σας, το καινούργιο είναι μολυσμένο, μεταδοτικό- αρχίζει να εξαπλώνεται σε άλλους ανθρώπους.

Η χαρά είναι μεταδοτική! Γελάστε, και θα δείτε και άλλους να αρχίζουν να γελάνε. Το ίδιο συμβαίνει και με τη θλίψη: αν είστε λυπημένος και κάποιος κοιτάξει το θλιμμένο σας πρόσωπο, ξαφνικά θα νιώσει κι εκείνος λυπημένος. Δεν είμαστε διαχωρισμένοι, είμαστε ενωμένοι, έτσι όταν η καρδιά κάποιου αρχίζει να γελάει, πολλές άλλες καρδιές επηρεάζονται- μερικές φορές ακόμη και οι μακρινές καρδιές.

Όσκαρ Ουάιλντ: Τιμωρούμαστε για τις αρνήσεις μας

...ακόμα και ο πιο γενναίος ανάμεσά μας φοβάται τον ίδιο του τον εαυτό.

«Πιστεύω ότι αν ένας άνθρωπος ζούσε τη ζωή του με πληρότητα, αν την εξαντλούσε ως την τελευταία της σταγόνα, αν έδινε ζωή σε κάθε του συναίσθημα κι έκφραση σε κάθε του σκέψη, αν υλοποιούσε κάθε του όνειρο- πιστεύω ότι ο κόσμος θα κέρδιζε μια τόσο καινούρια και ορμητική χαρά, που θα ξεχνούσε όλες τις αρρώστιες του μεσαιωνισμού και θα επιστρέφαμε στο ελληνικό ιδεώδες- ίσως και σε κάτι λεπτότερο, πλουσιότερο κι από το ελληνικό ιδεώδες.

Αλλά ακόμα και ο πιο γενναίος ανάμεσά μας φοβάται τον ίδιο του τον εαυτό. Ο αυτοακρωτηριασμός των αγρίων επιβιώνει τραγικά στην αυταπάρνηση που φθείρει τις ζωές μας.

Τιμωρούμαστε για τις αρνήσεις μας. Κάθε παρόρμηση που πολεμάμε να καταπνίξουμε, μένει κρυμμένη και δουλεύει μέσα στο μυαλό και μας δηλητηριάζει. Το σώμα αμαρτάνει μια φορά και ξεμπερδεύει, γιατί η πράξη είναι ένας τρόπος εξαγνισμού. Δε μένει τιποτ’ άλλο παρά η ανάμνηση μιας απόλαυσης ή η πολυτέλεια της μεταμέλειας.

Ο μόνος τρόπος να ξεφορτωθείς έναν πειρασμό είναι να ενδώσεις σε αυτόν. Αν του αντισταθείς, η ψυχή σου θ’ αρρωστήσει απ΄ τη λαχτάρα για τα πράγματα που η ίδια απαγόρευσε στον εαυτό της, απ’ την επιθυμία για όσα οι τερατώδεις νόμοι της έχουν κηρύξει τερατώδη και παράνομα.

Κάποιος είπε ότι τα πιο σημαντικά γεγονότα του κόσμου συντελούνται μέσα στο μυαλό. Στο μυαλό, λοιπόν, και μόνο σ’ αυτό γίνονται και οι μεγαλύτερες αμαρτίες του κόσμου».

Όσκαρ Ουάιλντ, Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι

Εν βορβόρω βαρβαρικώ

Η ορφική παράδοση είναι διάχυτη μέσα και πίσω από τις γραμμές στα κείμενα του μεγαλύτερου φιλοσόφου που περπάτησε πάνω στη γη… Ο βόρβορος με τον οποίο παρομοιάζει την άγνοια που από αυτήν την ανασύρει η διαλεκτική την ψυχή ανάγεται ακριβώς εκεί, στην πανάρχαια ορφική μυητική και μυστική παράδοση που ο μεγάλος φιλόσοφος κρατούσε σαν δάδα αναμμένη και ζωντανή και παρέδωσε στους αδελφούς και μαθητές του στους αιώνες…

Ας δούμε το απόσπασμα από το 'άγιο πρωτότυπο' που θα έλεγε και ο Λιαντίνης:

«Ουκούν, ήν δ’εγώ, η διαλεκτική μέθοδος μόνη ταύτα πορεύεται, τας υποθέσεις αναιρούσα, επ’αυτήν την αρχήν ίνα βεβαιώσηται, και τώ όντι εν βορβόρω βαρβαρικώ τινι το της ψυχής όμμα κατορωρυγμένον ηρέμα έλκει και ανάγει άνω…» (Πολιτεία, 533 d 1).

«Επομένως, είπα εγώ, μόνο η διαλεκτική μέθοδος πορεύεται –ακυρώνοντας τις υποθέσεις- ίσαμε την ίδια την αφετηριακή αρχή για να κατοχυρώσει τα αποτελέσματά της και το μάτι της ψυχής που πραγματικά ήταν καταχωσμένο σε κάποιο βούρκο βαρβαρότητας το στρέφει η διαλεκτική σιγά σιγά και το οδηγεί προς τα άνω…»

Στον Φαίδωνα διαβάζουμε ότι η μοίρα των αμύητων είναι να βυθίζονται στον βόρβορο, ός αν αμύητος… εις Άδου αφίκηται εν βορβόρω κείσεται… (69c 5-6)

Ποιος είναι ο αμύητος ίσως αναρωτηθεί κάποιος καλόπιστα. Στην ουσία όλοι μας πλέον… και το τραγικό δεν είναι η διακοπή του χρυσού νήματος που μας συνέδεε με τους αδελφούς της Αλύσου μέσα από τη Γνώση και τη Μύηση, είναι ότι κανείς δεν δίνει δεκάρα σε οποιοδήποτε θεσμικό επίπεδο για την προσέγγιση αυτών των και πολλών άλλων που είναι η κληρονομιά μας, που είμαστε εμείς… χωρίς καμιά διάθεση προβολής κάποιας ‘Ελληνικής υπεροχής’ ή οτιδήποτε νοσηρό που ως εξαλλαγή φύεται και ανθίζει μέσα στο πύον άρρωστων μυαλών… εδώ συζητούμε για το αρχαιώνιο φως του υπερτελούς πολιτισμού των Ελλήνων που κατά τον Γκαίτε δεν χρήζει καμιάς διόρθωσης και καμιάς ‘συμπλήρωσης’ ή ‘βελτίωσης’… αλλά σε εποχές που ο βόρβορος είναι παντού ολόγυρα ως και στα σχολεία μας και στις αίθουσες διδασκαλίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, είναι πολυτέλεια και η απλή διερώτηση…

Κι όμως, σε κάθε γενιά υπάρχουν και εκείνοι που θα παραλάβουν τον πυρσό και θα τον πάνε παραπέρα… και αυτό παρηγορεί και ανακουφίζει κάπως…

Προσωπικά και δεν έχω κανένα πρόβλημα να το παραδεχθώ, γι'αυτούς τους ολίγιστους έχω το κουράγιο να γράφω ακόμη... μελετώ και στοχάζομαι κατά μόνας... όμως αναρτώ και δημοσιεύω για τον όποιο καλοπρόθετο αποδέκτη...

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΔΕΙΧΝΕΙ ΟΤΙ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ

Άρθρο του διακεκριμένου Μοριακού Βιολόγου και Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Wake Forest University School of Medicine Δρ Robert Lanza

Μετά τον θάνατο ενός παλιού του φίλου, τα λόγια του Albert Einstein ήταν τα εξής: «Τώρα ο Besso έχει φύγει από αυτόν τον παράξενο κόσμο λίγο πιο πριν από εμένα. Αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Άνθρωποι σαν κι εμάς… γνωρίζουν ότι ο διαχωρισμός ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον είναι μόνο μια πεισματικά επίμονη ψευδαίσθηση».

Καινούρια στοιχεία υποδηλώνουν ότι ο Άλμπερτ Αϊνστάιν είχε δίκιο – ο θάνατος αποτελεί όντως μια ψευδαίσθηση. Ο κλασσικός τρόπος σκέψης βασίζεται στην πεποίθηση ότι αποτελούμε έναν αντικειμενικό παρατηρητή του κόσμου και μια ανεξάρτητη ύπαρξη. Αλλά ένας μεγάλος κατάλογος πειραμάτων έχει δείξει ακριβώς το αντίθετο.

Πιστεύουμε ότι η ζωή είναι απλώς η δραστηριότητα του άνθρακα και μία ανάμιξη των μορίων – ζούμε για λίγο και στη συνέχεια γινόμαστε χώμα. Πιστεύουμε στον θάνατο επειδή έχουμε μάθει ότι θα πεθάνουμε. Και φυσικά, επειδή εμείς οι ίδιοι συνδεόμαστε με το σώμα μας το οποίο γνωρίζουμε ότι είναι θνητό. Κι εδώ τελειώνει η ιστορία.

Αλλά ο Βιοκεντρισμός – μια νέα θεωρία των πάντων – μας λέει ότι ο θάνατος ίσως να μην είναι το τελικό συμβάν όπως νομίζουμε. Περιέργως, αν προσθέσετε τη ζωή και τη συνείδηση στην εξίσωση, θα μπορέσετε να εξηγήσετε μερικούς από τους μεγαλύτερους γρίφους της επιστήμης.

Για παράδειγμα, γίνεται σαφές γιατί ο χώρος και ο χρόνος – ακόμη και οι ιδιότητες της ίδιας της ύλης – εξαρτώνται από τον παρατηρητή. Γίνεται επίσης σαφές γιατί οι νόμοι, οι δυνάμεις και οι σταθερές του Σύμπαντος φαίνεται ότι είναι τελειοποιημένα έτσι ώστε να υποστηρίξουν την ύπαρξη της ζωής. Μέχρι να αναγνωρίσουμε το Σύμπαν μέσα στο μυαλό μας, οι προσπάθειές μας να κατανοήσουμε την πραγματικότητα θα παραμείνουν ένας δρόμος που οδηγεί στο πουθενά.

Σκεφτείτε τον καιρό έξω: βλέπετε τον ουρανό μπλε, αλλά τα κύτταρα του εγκεφάλου σας θα μπορούσαν να τροποποιηθούν ώστε ο ουρανός να φαίνεται πράσινος ή κόκκινος.

Στην πραγματικότητα, με μια μικρή γενετική τροποποίηση θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να κάνουμε οτιδήποτε είναι κόκκινο να δονείται ή να κάνει θόρυβο. Νομίζετε ότι έξω έχει φως, αλλά τα κυκλώματα του εγκεφάλου σας θα μπορούσαν να αλλάξουν έτσι ώστε να σας φαίνεται ότι υπάρχει σκοτάδι. Νομίζετε ότι νιώθετε ζέστη και υγρασία, αλλά ένας τροπικός βάτραχος θα νιώθει κρύο και ξηρασία. Η ίδια λογική ισχύει σχεδόν για τα πάντα.

Σημαντική λεπτομέρεια: αυτά που βλέπετε δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν χωρίς τις αισθήσεις σας. Στην πραγματικότητα, δεν μπορείτε να δείτε τίποτα μέσα από το οστό που περιβάλλει τον εγκέφαλό σας. Τα μάτια σας δεν αποτελούν πύλες προς τον έξω κόσμο. Οτιδήποτε βλέπετε και βιώνετε αυτή τη στιγμή – ακόμα και το σώμα σας – είναι μια δίνη πληροφοριών μέσα στο μυαλό σας.

Σύμφωνα με τον Βιοκεντρισμό, ο χώρος και ο χρόνος δεν είναι τα σκληρά, ψυχρά αντικείμενα που σκεφτόμαστε. Κουνήστε το χέρι σας στο αέρα – αν απομακρύνετε τα πάντα, τι απομένει; Τίποτα απολύτως. Το ίδιο ισχύει και για τον χρόνο. Ο χώρος και ο χρόνος αποτελούν απλώς τα εργαλεία για να συνυπάρχουν τα πάντα.

Σκεφτείτε το περίφημο πείραμα των 2 σχισμών*. Όταν οι επιστήμονες παρακολουθούν το πέρασμα των σωματιδίων μέσα από 2 σχισμές τοποθετημένες παράλληλα, τα σωματίδια συμπεριφέρονται σαν σφαίρες και περνούν μέσα από τη μια ή την άλλη σχισμή. Αν όμως δεν τα παρακολουθούν, δρουν σαν κύμα και μπορούν να περάσουν μέσα από τις 2 σχισμές ταυτόχρονα. Πώς λοιπόν μπορεί ένα σωματίδιο να αλλάξει τη συμπεριφορά του ανάλογα με το αν το παρακολουθούμε ή όχι; Η απάντηση είναι απλή – η πραγματικότητα είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει τη συνείδησή μας.

Σκεφτείτε επίσης την περίφημη αρχή της αβεβαιότητας του Heisenberg. Αν υπάρχει πραγματικά ένας άλλος κόσμος εκεί έξω με τα σωματίδια απλώς να περιφέρονται τριγύρω, τότε θα ήμασταν σε θέση να μετρήσουμε όλες τις ιδιότητές τους. Αυτό όμως δεν γίνεται. Για παράδειγμα, η ακριβής τοποθεσία ενός σωματιδίου και η ταχύτητά του δεν μπορούν να μετρηθούν ταυτόχρονα.

Γιατί λοιπόν επηρεάζει τα σωματίδια αυτό που έχετε αποφασίσει να μετρήσετε;

Και πώς μπορούν ζεύγη πεπλεγμένων σωματιδίων να συνδέονται στιγμιαία στις αντίθετες πλευρές του γαλαξία σαν να μην υπάρχει χώρος και χρόνος; Και πάλι, η απάντηση είναι απλή: επειδή δεν βρίσκονται απλώς «εκεί έξω» – ο χώρος και ο χρόνος είναι εργαλεία που έχει κατασκευάσει το μυαλό μας.

Ο θάνατος δεν υπάρχει σε έναν άχρονο κι άχωρο κόσμο.

Αθανασία δεν σημαίνει αέναη ύπαρξη στον χρόνο, αλλά είναι κάτι που βρίσκεται συνολικά έξω από τον χρόνο. Επίσης, ο γραμμικός τρόπος σκέψης σχετικά με τον χρόνο είναι ασυμβίβαστος και με άλλα πρόσφατα πειράματα.

Το 2002, οι επιστήμονες απέδειξαν ότι τα σωματίδια του φωτός, τα φωτόνια, γνώριζαν εκ των προτέρων πώς θα δρούσαν τα μακρινά δίδυμα φωτόνιά τους στο μέλλον. Εξέτασαν την επικοινωνία ανάμεσα στα ζεύγη φωτονίων αφήνοντας ένα φωτόνιο να ολοκληρώσει το ταξίδι του – έπρεπε να αποφασίσει αν θα είναι κύμα ή σωματίδιο.

Οι ερευνητές αύξησαν την απόσταση που έπρεπε να διανύσει το άλλο φωτόνιο προκειμένου να καταλήξει στον δικό του παρατηρητή.

Ωστόσο, αποφάσισαν να προσθέσουν μια συσκευή κωδικογράφησης οπτικοακουστικών σημάτων για να το εμποδίσουν από το να μετατραπεί σε σωματίδιο.

Κατά κάποιο τρόπο, το πρώτο σωματίδιο γνώριζε τι σκόπευε να κάνει ο παρατηρητής πριν αυτό συμβεί – και μάλιστα ανάμεσα σε αποστάσεις σαν να μην υπήρχε χώρος ή χρόνος στο ενδιάμεσο.

Δηλαδή αποφάσισε να μην γίνει σωματίδιο πριν καν το δίδυμό του σωματίδιο συναντήσει ακόμη την συσκευή. Δεν έχει σημασία ο τρόπος που οργανώθηκε το πείραμα. Ο νους και οι γνώσεις μας είναι το μόνο πράγμα που καθορίζει το πώς συμπεριφέρονται τα σωματίδια. Τα πειράματα επιβεβαιώνουν διαρκώς αποτελέσματα που εξαρτώνται από τον παρατηρητή.

Σας φαίνεται παράξενο; Εξετάστε ένα άλλο πείραμα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο υψηλού κύρους επιστημονικό περιοδικό «Science» (Jacques et al, 315, 966, 2007).

Επιστήμονες στη Γαλλία τοποθέτησαν φωτόνια σε μια συσκευή και απέδειξαν ότι αυτό που έκαναν θα μπορούσε να αλλάξει αναδρομικά κάτι που έχει ήδη συμβεί στο παρελθόν. Καθώς τα φωτόνια περνούσαν ανάμεσα από ένα πιρούνι στη συσκευή, έπρεπε να αποφασίσουν αν θα συμπεριφερθούν ως σωματίδια ή ως κύματα όταν συναντούν έναν διαχωριστή δέσμης.

Αργότερα – δηλαδή αφού τα φωτόνια πέρασαν ανάμεσα από το πιρούνι – ο πειραματιστής είχε τη δυνατότητα να ανοίξει και να κλείσει τυχαία έναν δεύτερο διαχωριστή δέσμης.

Αποδείχτηκε ότι αυτό που αποφάσιζε ο παρατηρητής τη συγκεκριμένη στιγμή προσδιόριζε αυτό που όντως έκανε το σωματίδιο στο παρελθόν. Εκείνη τη στιγμή, ο πειραματιστής επέλεξε το παρελθόν του.

Φυσικά, όλοι ζούμε στον ίδιο κόσμο. Οι επικριτές όμως, υποστηρίζουν ότι αυτή η συμπεριφορά περιορίζεται στον μικρόκοσμο. Ωστόσο, αυτή η άποψη της ύπαρξης «δύο κόσμων» (δηλαδή ενός συνόλου φυσικών νόμων για τα μικροσκοπικά αντικείμενα κι ενός άλλου για το υπόλοιπο Σύμπαν συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων) δεν έχει καμία λογική βάση και τίθεται υπό αμφισβήτηση σε εργαστήρια σε όλο τον κόσμο. Δύο χρόνια πριν, οι ερευνητές δημοσίευσαν ένα έγγραφο στο περιοδικό «Nature» (Jost et al, 459, 683, 2009) το οποίο έδειχνε ότι η κβαντική συμπεριφορά επεκτείνεται και στην καθημερινή σφαίρα.

Οι επιστήμονες ανακάτεψαν ζεύγη δονούμενων ιόντων προκειμένου οι φυσικές τους ιδιότητες να παραμένουν συνδεδεμένες ακόμα κι όταν χωρίζονταν από μεγάλες αποστάσεις («αλλόκοτη δράση από απόσταση», όπως το έθεσε ο Αϊνστάιν).

Άλλα πειράματα με τεράστια μόρια που ονομάζονται φουλερένια (buckyballs) έδειξαν επίσης ότι η κβαντική πραγματικότητα εκτείνεται και πέρα από τον μικρόκοσμο. Το 2005, κρύσταλλοι διττανθρακικού καλίου (KHC03) παρουσίασαν ζώνες εμπλοκής ύψους μισής ίντσας και κβαντική συμπεριφορά σε αντικείμενα ανθρώπινης κλίμακας.

Κι ενώ σε γενικές γραμμές απορρίπτουμε την ύπαρξη πολλαπλών Συμπάντων όπως για παράδειγμα αυτών που προβάλλονται στη σειρά «Star Trek» ως τίποτα άλλο παρά καθαρή μυθοπλασία, αποδεικνύεται ότι εδώ υπάρχει κάτι παραπάνω από ένα μικρό μέρος επιστημονικής αλήθειας.

Μια γνωστή πτυχή της κβαντικής φυσικής είναι ότι οι παρατηρήσεις δεν μπορούν να προβλεφθούν απολύτως. Αντιθέτως, υπάρχει μια σειρά από πιθανές παρατηρήσεις, η καθεμιά με διαφορετική πιθανότητα.

Η επικρατούσα θεωρία, δηλαδή η ερμηνεία ύπαρξης «πολλών κόσμων», αναφέρει ότι κάθε μία από αυτές τις πιθανές παρατηρήσεις αντιστοιχεί σε ένα διαφορετικό Σύμπαν («Πολυσύμπαν»). Υπάρχει ένας άπειρος αριθμός Συμπάντων και κάθε τι που θα μπορούσε ενδεχομένως να συμβεί συμβαίνει σε ορισμένα Σύμπαντα. Ο θάνατος δεν υπάρχει σε καμία λογική σε αυτές τις θεωρίες. Όλα τα πιθανά Σύμπαντα υπάρχουν ταυτόχρονα, ανεξαρτήτως από το τι συμβαίνει σε καθένα από αυτά.

Η ζωή είναι μια περιπέτεια που ξεπερνά τον συνήθη γραμμικό τρόπο σκέψης μας. Όταν πεθαίνουμε, αυτό δεν συμβαίνει τυχαία, αλλά αποτελεί μέρος του αναπόφευκτου σχεδίου της ζωής. Η ζωή διαθέτει μια μη γραμμική διάσταση – είναι σαν ένα αιώνιο λουλούδι που επιστρέφει για να ανθίσει μέσα στο Πολυσύμπαν.

«Οι επιδράσεις των αισθήσεων», λέει ο Ralph Waldo Emerson, «στους περισσότερους ανθρώπους έχουν εξουδετερώσει τη σκέψη σε βαθμό που ο χώρος και ο χρόνος φαίνονται συμπαγείς, πραγματικοί και ανυπέρβλητοι. Έτσι, η ερμηνεία του κόσμου με την ελαφρότητα αυτών των ορίων αποτελεί σημάδι παραφροσύνης».

------------------------------

*Το πείραμα των δύο σχισμών

Αστρονόμοι ανακάλυψαν σπάνιο αστρικό σύστημα με 6 ήλιους και 6 εκλείψεις

Οι αστρονόμοι ανακάλυψαν ένα σπάνιο αστρικό σύστημα, στο οποίο υπάρχουν έξι άστρα που δημιουργούν έξι εκλείψεις μεταξύ τους, όταν παρατηρούνται από το ηλιακό σύστημα μας.

Πρόκειται για το σύστημα TIC 168789840 σε απόσταση περίπου 1.900 ετών φωτός από τη Γη.

Η ανακάλυψη έγινε με το διαστημικό τηλεσκόπιο Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA). Προς το παρόν, δεν έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη εξωπλανητών σε αυτό το ασυνήθιστο σύστημα. Αν υπάρχουν, θα βλέπουν μάλλον δύο ήλιους και παράλληλα τέσσερα πολύ φωτεινά άστρα να «χορεύουν» στον ουρανό τους.

Δεν είναι το πρώτο σύστημα έξι άστρων που ανακαλύπτεται, καθώς έχουν ήδη βρεθεί μερικά ακόμη. Είναι όμως το πρώτο εξαπλό αστρικό σύστημα εξαπλών εκλείψεων, στο οποίο -όπως φαίνεται από τη Γη- κάθε φορά που ένα άστρο περνάει μπροστά από ένα άλλο, δημιουργεί μια έκλειψη ορατή στα τηλεσκόπια. Από κάποια άλλη «εξωγήινη» οπτική γωνία, τα άστρα δεν θα φαίνονταν να μπλοκάρουν το ένα το φως του άλλου.

Το TIC 168789840 αποτελείται από τρία ζεύγη άστρων, δύο εσωτερικά και ένα εξωτερικό. Τα δύο εσωτερικά ζεύγη κινούνται σε κοντινές τροχιές το ένα πέριξ του άλλου και αυτή η τετράδα κινείται γύρω από ένα κοινό κέντρο βαρύτητας. Σε μεγαλύτερη απόσταση, βρίσκεται ένα εξωτερικό ζεύγος άστρων, τα οποία κινούνται το ένα γύρω από το άλλο και ταυτόχρονα και τα δύο μαζί κινούνται γύρω από την εσωτερική τετράδα, διαγράφοντας μια πλήρη περιφορά κάθε 2.000 χρόνια και ολοκληρώνοντας έτσι μια περίπλοκη αστρική «χορογραφία».

Το «τρίο» των αστρικών ζευγών, χάρη στη βαρυτική αλληλεξάρτηση του, κινείται γύρω από το γαλαξιακό κέντρο ως ένα ενιαίο αστρικό σύστημα. Οι αστρονόμοι δεν γνωρίζουν πόσα τέτοια πολύπλοκα αστρικά συστήματα υπάρχουν στο γαλαξία μας και πέρα από αυτόν. Επίσης παραμένει αίνιγμα η προέλευση τέτοιων συστημάτων με τόσα πολλά άστρα.

Έξι μεγάλες απορίες για το διάστημα που παραμένουν αναπάντητες

Ανά καιρούς οι επιστήμονες έχουν απαντήσει σε κάποιες από τις μεγαλύτερες απορίες όλης της ανθρωπότητας. Ωστόσο, θα έχουν… πολύ δουλειά μπροστά τους, όσο θα υπάρχουν ακόμα τεράστια «ερωτηματικά».

Σήμερα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πολύ σημαντικές πληροφορίες για το σύμπαν. Η μελέτη της φύσης και του κόσμου όμως, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Κάθε φορά που απαντάμε σε κάτι, αυτό σαν λερναία Ύδρα γεννάει παραπάνω απορίες. Θα μπορούσε να πει κανείς πως ακόμα δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα!

Αυτά είναι τα έξι μεγαλύτερα ερωτηματικά στην μελέτη του διαστήματος:

1. Γιατί μπορούμε να δούμε μόλις το 5% του σύμπαντος;

Οτιδήποτε μπορεί να αντιληφθεί το μάτι μας, από την οθόνη του υπολογιστή μέχρι και τα χιλιάδες αστέρια του νυχτερινού ουρανού, είναι μόλις το 5% του κόσμου· Το υπόλοιπο 95% «κρύβεται» με τέτοιο τρόπο, ώστε να είμαστε ανίκανοι να το παρατηρήσουμε. Η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια.

Η σκοτεινή ενέργεια, αν και η ύπαρξη της δεν έχει αποδειχτεί, είναι αυτή που εξηγεί επακριβώς το φαινόμενο της επιταχυνόμενης διαστολής του σύμπαντος. Αποτελεί το 68.3% της συνολικής ύλης και ενέργειας, ενώ οι παρατηρήσεις επιβεβαιώνουν συχνότατα την υποθετική της ύπαρξη.

Η σκοτεινή ύλη, από την άλλη, αποτελεί το κύριο «συστατικό» των γαλαξιών. Αν και αόρατη, η ύπαρξη της αποδεικνύεται μέσω των βαρυτικών επιδράσεων πάνω στην ορατή ύλη. Καταλαμβάνει το 26.8%, αφήνοντας στην γνωστή ύλη μόλις το μικρό 4.9%.

2. Τι γίνεται στον πλανήτη Άρη;

Οι ανακαλύψεις της NASA στον κόκκινο πλανήτη, στα τέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου, άναψαν… φωτιές στον κόσμο της αστροφυσικής. Κάποτε, ο γείτονας μας περνούσε πολύ πιο ένδοξες εποχές, με τεράστιους ωκεανούς να δροσίζουν το έδαφος του. Ακόμα και σήμερα όμως, το νερό δεν έχει εξαφανιστεί από πάνω του.

Οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως κάποτε πρέπει να υπήρξε ζωή στον Άρη. Κάποιοι, λίγο πιο φιλόδοξοι, πιστεύουν πως οι κοκκινωπές του εκτάσεις ακόμα δεν έχουν ερημωθεί πλήρως. Υπάρχει ζωή στον Άρη; Λογικά, οι επανδρωμένες αποστολές της επόμενης δεκαετίας θα δώσουν την απάντηση.

3. Από που έρχονται οι κοσμικές ακτίνες;

Συνεχώς «πέφτουν» στην ατμόσφαιρα του πλανήτη μας από το απώτερο διάστημα, αλλά κανείς δεν γνωρίζει από που προέρχονται. Οι κοσμικές ακτίνες είναι ενώ είδος ακτινοβολίας, δημιουργημένο από σωματίδια πολύ υψηλών ενεργειών.

Ο Ήλιος είναι μια πηγή κοσμικής ακτινοβολίας, πολύ χαμηλής ενέργειας. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «ηλιακός άνεμος». Ωστόσο, δεν είναι το ίδιο εύκολο να εντοπίσουμε την πηγή προέλευσης των σωματιδίων υψηλότερης ενέργειας. Η συστροφή τους και η επίδραση των μαγνητικών πεδίων του διαστρικού διαστήματος εξαφανίζει τα ίχνη τους.

4. Γιατί η ύλη είναι περισσότερη από την αντιύλη;

Κατά την διάρκεια του Big Bang, όπως εξηγεί η κοσμολογία, θα έπρεπε να παραχθούν ίσες ποσότητες ύλης και αντιύλης. Αν συνέβαινε αυτό, τότε ο κόσμος μας δεν θα έπρεπε να έχει το παραμικρό ίχνος ύλης. Ούτε ένα μικρό σωματίδιο.

Όταν ένα σωματίδιο και ένα αντισωματίδιο έρχονται σε επαφή καταστρέφονται ολοσχερώς, παράγοντας ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Παρόλες τις προβλέψεις όμως, για κάποιο άγνωστο λόγο η ύλη υπερτέρησε της αντιύλης, δημιουργώντας τον κόσμο. Αυτό αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο ερωτηματικό στην φυσική. Η ύπαρξη μας, πιθανότατα προήλθε από… κάποια άγνωστη ανωμαλία στους νόμους της φύσης.

5. Πώς ξεκίνησε η ζωή στην Γη;

Είναι από τις βασικότερες απορίες όλων των εποχών, όμως ακόμα και σήμερα δεν έχουμε επιστημονική απάντηση. Κάποιοι επιστήμονες στηρίζουν πως η ζωή «μεταφέρθηκε» στη Γη από κομήτες ή αστεροειδείς που προσέκρουσαν στην επιφάνεια της.

Αυτή είναι και η θεωρία που συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες. Ωστόσο, υπάρχουν και αρκετοί που πιστεύουν πως η ζωή «γεννήθηκε» με πιο ομαλό τρόπο. Τα απλά μόρια, μέσω χημικών αντιδράσεων, ξεκίνησαν να συνθέτουν πολυπλοκότερα μόρια, τα οποία με τη σειρά τους συνδυάστηκαν, για να παράξουν τα απαραίτητα συστατικά της ζωής, όπως για παράδειγμα το RNA. Κάπως έτσι άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτοι πολυκύτταροι οργανισμοί. Όπως και να έχει πάντως, η ζωή στον πλανήτη μας είναι προϊόν μιας σειράς από… διαβολικές συμπτώσεις.

6. Πότε θα είναι το τέλος του κόσμου;

Οι αστροφυσικοί υπολογίζουν ότι σε περίπου 6 δισεκατομμύρια χρόνια η Γη θα εξαφανιστεί, αφού ο Ήλιος πρόκειται να σβήσει κάνοντας τον πλανήτη μας «σκόνη». Τι iσχύει όμως για τον υπόλοιπο κόσμο;

Αυτό είναι ένα ερώτημα που μπορεί να ερεθίσει την φαντασία πολλών επιστημόνων. Υπάρχουν κάποιες υποθέσεις γύρω από το τέλος του κόσμου, αλλά σίγουρα δεν υπάρχει σαφής απάντηση. Μια εικασία έρχεται από τον χώρο της θερμοδυναμικής και στηρίζει πως το τέλος θα έρθει όταν όλα στο σύμπαν αποκτήσουν την ίδια θερμοκρασία, κάνοντας κάθε «υλικό» να διασπαστεί.

Μια άλλη υπόθεση, στηρίζει πως θα συμβεί ένα… αντίθετο Big Bang, που ονομάστηκε Big Crunch. Όσο το σύμπαν μεγαλώνει, οι βαρυτικές δυνάμεις πρόκειται να γίνουν πολύ ισχυρές, συρρικνώνοντας τα πάντα. Κάπως έτσι το σύμπαν θα επιστρέψει στο παλιό, πυκνό του παρελθόν.

Hegel: Προϋποθέσεις και ουσία της φιλοσοφίας

Γκέοργκ Χέγκελ: 1770-1831

Φιλοσοφία: Λόγος και σκέψη

§1

Από τους αρχαίους χρόνους μέχρι και σήμερα, η φιλοσοφία δεν μπορεί να ενταχθεί σε κάποιον επιστημονικό κλάδο και να διδαχτεί ως τέτοια. Παράλληλα δεν συνιστά κάποιο είδος σοφίας, που διδάσκεται και καθιστά κάποιους ανθρώπους πιο σοφούς από τους άλλους. Παρομοίως δεν είναι κοσμοθεωρία ή ιδεολογία, που επιχειρεί δογματικά να χρησμοδοτεί. Η φιλοσοφία έχει την απαρχή της σε μια μορφή προ-κατανόησης του εαυτού της: αρχίζει δηλαδή να είναι πράξη του ανθρώπινου λογισμού, όταν εκκινεί ως πράξη/δραστηριότητα γένεσης της ουσίας της. Τούτο, σύμφωνα με τον Χέγκελ, σημαίνει πως η έναρξη της φιλοσοφίας, σε γενικές γραμμές, ερείδεται σε κάποιες προϋποθέσεις, που δεν είναι εξωτερικές προς την ίδια την ουσία της, αλλά ενυπάρχουν με/σε τούτη την ουσία της φιλοσοφίας. Εάν το φιλοσοφείν γενικώς διαμορφώνεται στην πορεία της ιστορίας ανάλογα με την ωρίμαση και τις διαφοροποιήσεις της ανθρώπινης σκέψης, τότε η φιλοσοφία δεν αρχίζει και δεν τελειώνει στις/με τις αποσπασματικές εμπειρίες ή παγιωμένες γνώσεις των επί μέρους παραστάσεων ή αντιλήψεων. Π.χ. η φιλοσοφία δεν ταυτίζεται με την παραστασιακή σκέψη της θρησκείας ή την αντίστοιχη εποπτική/απεικονιστική της τέχνης.

§2

Τέχνη και θρησκεία, μας λέει ο Χέγκελ, αποτελούν προγενέστερες, υποδεέστερες βαθμίδες της φιλοσοφίας, νοούμενης με τη μορφή του απόλυτου πνεύματος (βλ. Χέγκελ: η φιλοσοφία του πνεύματος, Εκδ. Παπαζήση 2015, σσ. 202 κ.εξ.). Ενώ και οι τρεις περιοχές: τέχνη, θρησκεία και φιλοσοφία έχουν το ίδιο περιεχόμενο, π.χ. το Απόλυτο ως το πιο άρτιο, το πιο τέλειο, ως το απελευθερωμένο, δηλαδή απαλλαγμένο, λυμένο [=από-λυτο] από κάθε περατή συνθήκη, οι δυο πρώτες διαβαθμίζονται ως υποδεέστερες μορφές σκέψης, συγκριτικά με τη φιλοσοφία, γιατί παρουσιάζουν το εν λόγω περιεχόμενο με τη μορφή της παράστασης, της εικόνας ή της εποπτείας, ενώ η φιλοσοφία το παρουσιάζει με τη νοητική σκέψη, με την αφαιρετική έννοια. Πρώτα πρώτα λοιπόν προϋπόθεση της φιλοσοφίας ως τέτοιας, αποφαίνεται ο Χέγκελ, είναι «η πίστη στη δύναμη του πνεύματος», που για τον άνθρωπο συνιστά αρχή ζωής, διότι τον καθιστά άξιο για το ανώτερο, για το ελεύθερο, για το απόλυτα αρμονικό. Τούτο, με τη σειρά του, υποδηλώνει ότι η φιλοσοφία πρωτίστως συμπορεύεται με την πνευματική και διανοητική φύση του ανθρώπου. Κατά δεύτερον, έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι στην περιοχή του πνεύματος ενδημεί ο Λόγος ως λέγειν και λογική ικανότητα, κάτι που πραγματεύεται ο μεγάλος διαλεκτικός φιλόσοφος, μεταξύ άλλων, στη Φαινομενολογία του πνεύματος και στη επιστήμη της Λογικής.

§3

Υπ’ αυτή την οπτική, επομένως, ο Λόγος, η γλώσσα δεν είναι όργανο της φιλοσοφίας, αλλά η ίδια η σκέψη της, η στοχαστική της ουσία και για τον άνθρωπο το πιο ισχυρό θεμέλιο της αυταξίωσής του. Μέσα στη γλώσσα, ο άνθρωπος αισθάνεται σαν στο σπίτι του, γιατί αυτή αποτελεί την εστία του, την πλήρωσή του, την αυτοπραγμάτωσή του. Άνθρωποι που κακοποιούν τη γλώσσα, π.χ. επαγγελματίες πολιτικοί, οργανικοί διανοούμενοι της μαζικής κουλτούρας κ.λπ., συνιστούν τα πιο ανοίκεια, πιο καταστροφικά, πιο φαύλα όντα για τον εαυτό τους και για τους άλλους. Ήδη ο Ηράκλειτος είχε διακρίνει τον Λόγο από την εμπειρική γνώση, με σημερινούς όρους από τη μαζική κουλτούρα, και πάνω σ’ αυτόν θεμελίωνε τη στοχαστική πράξη: «η πολυμάθεια δεν διδάσκει τη βαθύτερη κατανόηση των πραγμάτων. Ειδεμή θα είχε διδάξει τον Ησίοδο και τον Πυθαγόρα καθώς και τον Ξενοφάνη και τον Εκαταίο» (απ. 40). Ο Ηράκλειτος εδώ απορρίπτει την εξωτερικά-εμπειρικά συσσωρευμένη γνώση. Ανάγει σε εσωτερικό κριτήριο της ίδιας της στοχαστικής πράξης τον κοινό, δηλαδή καθολικό Λόγο. Βασική, ως εκ τούτου, προϋπόθεση του φιλοσοφείν είναι ότι δεν μπορεί να συνδέεται με χρησιμοθηρικές βλέψεις και ιδιοτελείς σκοπούς. Για να χρησιμοποιήσουμε μια φράση του Χέγκελ, η φιλοσοφία δεν μπορεί να προϋποτίθεται ως μια «φιλοσοφία της κουζίνας»· δηλαδή δεν μπορεί να νοείται ως ανερεύνητη υποταγή σε εύπεπτες ή ξένες ιδέες ή ως απλή ιδεολογική περιχαράκωση που εξυπηρετεί πρόσκαιρες ανάγκες.

§4

Ο φιλοσοφικός Λόγος, ως γλώσσα και σκέψη, διαχωρίζεται ρητά από τη λεκτική πανουργία εκείνων που είναι «το άχθος της γης» (Πλάτωνος Θεαίτητος, 176d) και προϋποθέτει την ελεύθερη συμμετοχή του καθενός σε στοχαστικούς προβληματισμούς και στην κοινή αναζήτηση της αλήθειας. Έτσι η φιλοσοφία δεν περιορίζεται σε μια απλή διαρρύθμιση/διευθέτηση των πραγμάτων της ζωής ούτε η εμπλοκή του ανθρώπου στη φιλοσοφική σκέψη γίνεται μια επιζήμια, για την εξέλιξή του, εξάρτηση από μηχανισμούς και κατασκευασμένες αντιλήψεις. Στον Θεαίτητο Ο Πλάτων κάνει σαφή διάκριση ανάμεσα στην ανιδιοτέλεια, στον ελεύθερα φιλοτεχνημένο λόγο-σκέψη του φιλόσοφου και στην αποχαύνωση, στη δουλικότητα, που επιφυλάσσει στον κοινό άνθρωπο η ρουτίνα και η πολυπραγμοσύνη της καθημερινής φλυαρίας:

«Ο αληθινός φιλόσοφος, από νέος ακόμη, δεν γνωρίζει που είναι ο δρόμος για την αγορά ούτε ξέρει που είναι το δικαστήριο και το βουλευτήριο ή οποιοδήποτε άλλο δημόσιο κατάστημα. Αδιαφορεί για τη συζήτηση και επικύρωση των νόμων και των ψηφισμάτων και απέχει από τις πολιτικές συζητήσεις, τα δείπνα και τις διασκεδάσεις, γιατί δεν ανήκει σε καμιά πολιτική ομάδα απ’ αυτές που ανταγωνίζονται για την εξουσία» (ό.π., 173c8-d5).

Οι αληθινοί φιλόσοφοι, ως προκύπτει, δεν στρεψοδικούν ούτε γίνονται υπηρέτες της ακατάσχετης φλυαρίας των διαφόρων θεσμικών ή μη σωμάτων ή χώρων. Απεναντίας τοποθετούν τη φιλοσοφία υπό την προοπτική του χρόνου και στο κέντρο μιας εξελικτικής πορείας, η οποία εννοεί να υπακούει στην ελεύθερη πτήση των ιδεών ή των εννοιών και δεν υποβιβάζει το φιλόσοφο σε εξάρτημα μονοδιάστατων θρησκευτικών, πολιτικών, κοινωνικών, πολιτιστικών δοξασιών.

Κατά το αυτό πνεύμα, ο Χέγκελ μας προ-ειδοποιεί ήδη από το 1802:

«η φιλοσοφία, σύμφωνα με τη φύση της, είναι κάτι το εσωτερικό, που διεαυτό [=κατά την αυθύπαρκτη ουσία του] δεν προορίζεται για τον όχλο ούτε προσφέρει κάποια προπαρασκευαστική δυνατότητα γι’ αυτόν. Είναι φιλοσοφία μόνο επειδή είναι ευθέως αντί-θετη προς την απλή νόηση [=τη διάνοια σε αντίθεση με το διαλεκτικό Λόγο] και πολύ περισσότερο, ως εκ τούτου, στον υγιή κοινό νου, υπό τον οποίο νοείται ο τοπικός και χρονικός περιορισμός μιας κατηγορίας ανθρώπων. Αναλογικά προς αυτόν τον κοινό νου, ο κόσμος της φιλοσοφίας, καθεαυτόν και διεαυτόν, είναι ένας ανεστραμμένος κόσμος» (Werke 2, σ. 182).

Η πεμπτουσία της εγελιανής ρήσης: ο ανεστραμμένος Λόγος/λογισμός του καθημερινού ανθρώπου/κόσμου, όπως τον έχει περιγράψει πολύ παραστατικά και πιο πάνω ο Πλάτων, θεωρεί τον αληθινό Λόγο της φιλοσοφίας ανεστραμμένο. Το ίδιο δεν ισχύει και στον καθ’ ημάς δημόσιο βίο του σήμερα: το ανεστραμμένο, το σχιζοφρενές πολιτικών, πολιτιστικών, επιστημονικών, εκπαιδευτικών κατευθύνσεων/επιλογών κ.λπ. να προπαγανδίζεται ως το παραδειγματικά ορθολογικό;

ΠΛΑΤΩΝ: Πρωταγόρας (338e-339d)

Δ'. Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΩΔΗΣ ΤΟΥ ΣΙΜΩΝΙΔΗ

Ἤρξατο οὖν ἐρωτᾶν οὑτωσί πως· Ἡγοῦμαι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ἐγὼ ἀνδοὶ παιδείας μέγιστον μέρος εἶναι περὶ ἐπῶν [339a] δεινὸν εἶναι· ἔστιν δὲ τοῦτο τὰ ὑπὸ τῶν ποιητῶν λεγόμενα οἷόν τ᾽ εἶναι συνιέναι ἅ τε ὀρθῶς πεποίηται καὶ ἃ μή, καὶ ἐπίστασθαι διελεῖν τε καὶ ἐρωτώμενον λόγον δοῦναι. καὶ δὴ καὶ νῦν ἔσται τὸ ἐρώτημα περὶ τοῦ αὐτοῦ μὲν περὶ οὗπερ ἐγώ τε καὶ σὺ νῦν διαλεγόμεθα, περὶ ἀρετῆς, μετενηνεγμένον δ᾽ εἰς ποίησιν· τοσοῦτον μόνον διοίσει. λέγει γάρ που Σιμωνίδης πρὸς Σκόπαν τὸν Κρέοντος ὑὸν τοῦ Θετταλοῦ ὅτι—
[339b] ἄνδρ᾽ ἀγαθὸν μὲν ἀλαθέως γενέσθαι χαλεπόν,
χερσίν τε καὶ ποσὶ καὶ νόῳ τετράγωνον, ἄνευ ψόγου
τετυγμένον.
τοῦτο ἐπίστασαι τὸ ᾆσμα, ἢ πᾶν σοι διεξέλθω;
Καὶ ἐγὼ εἶπον ὅτι Οὐδὲν δεῖ· ἐπίσταμαί τε γάρ, καὶ πάνυ μοι τυγχάνει μεμεληκὸς τοῦ ᾄσματος.
Εὖ, ἔφη, λέγεις. πότερον οὖν καλῶς σοι δοκεῖ πεποιῆσθαι καὶ ὀρθῶς, ἢ οὔ; ― Πάνυ, ἔφην ἐγώ, ‹καλῶς› τε καὶ ὀρθῶς. ― Δοκεῖ δέ σοι καλῶς πεποιῆσθαι, εἰ ἐναντία λέγει αὐτὸς αὑτῷ ὁ ποιητής; ― Οὐ καλῶς, ἦν δ᾽ ἐγώ. ― Ὅρα δή, ἔφη, [339c] βέλτιον. ― Ἀλλ᾽, ὠγαθέ, ἔσκεμμαι ἱκανῶς. ― Οἶσθα οὖν, ἔφη, ὅτι προϊόντος τοῦ ᾄσματος λέγει που—
οὐδέ μοι ἐμμελέως τὸ Πιττάκειον νέμεται,
καίτοι σοφοῦ παρὰ φωτὸς εἰρημένον· χαλεπὸν φάτ᾽ ἐσθλὸν
ἔμμεναι.
ἐννοεῖς ὅτι ὁ αὐτὸς οὗτος καὶ τάδε λέγει κἀκεῖνα τὰ ἔμπροσθεν; ― Οἶδα, ἦν δ᾽ ἐγώ. ― Δοκεῖ οὖν σοι, ἔφη, ταῦτα ἐκείνοις ὁμολογεῖσθαι; ― Φαίνεται ἔμοιγε (καὶ ἅμα μέντοι ἐφοβούμην μὴ τὶ λέγοι) ἀτάρ, ἔφην ἐγώ, σοὶ οὐ φαίνεται; ― Πῶς γὰρ ἂν [339d] φαίνοιτο ὁμολογεῖν αὐτὸς ἑαυτῷ ὁ ταῦτα ἀμφότερα λέγων, ὅς γε τὸ μὲν πρῶτον αὐτὸς ὑπέθετο χαλεπὸν εἶναι ἄνδρα ἀγαθὸν γενέσθαι ἀλαθείᾳ, ὀλίγον δὲ τοῦ ποιήματος εἰς τὸ πρόσθεν προελθὼν ἐπελάθετο, καὶ Πιττακὸν τὸν ταὐτὰ λέγοντα ἑαυτῷ, ὅτι «χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι», τοῦτον μέμφεταί τε καὶ οὔ φησιν ἀποδέχεσθαι αὐτοῦ τὰ αὐτὰ ἑαυτῷ λέγοντος; καίτοι ὁπότε τὸν ταὐτὰ λέγοντα αὑτῷ μέμφεται, δῆλον ὅτι καὶ ἑαυτὸν μέμφεται, ὥστε ἤτοι τὸ πρότερον ἢ ὕστερον οὐκ ὀρθῶς λέγει.

***

Ο Πρωταγόρας οδηγεί τον Σωκράτη σε αντίφαση.
Λοιπόν, νά με ποιό τρόπο άρχισε τις ερωτήσεις του: Προσωπικά πιστεύω, είπε, ότι το πιο σπουδαίο στοιχείο της μόρφωσης ενός ανθρώπου είναι η εξοικείωσή του με την ποίηση, Σωκράτη· [339a] θέλω να πω, να μπορεί να καταλαβαίνει ποιοί από τους στίχους των ποιητών είναι επιτυχημένοι και ποιοί όχι και να ξέρει να τους αναλύει και να δικαιολογεί την άποψή του, αν ρωτηθεί. Έτσι λοιπόν και τώρα το ερώτημά μου θα είναι πάνω στο ίδιο θέμα, για το οποίο εδώ και λίγη ώρα συζητούσαμε εμείς οι δυο, δηλαδή την αρετή, μεταφερμένο όμως στην περιοχή της ποίησης· αυτή θα είναι όλη κι όλη η διαφορά. Γιατί, αν θυμάμαι καλά, ο Σιμωνίδης λέει στον Σκόπα, το γιο του Κρέοντα του Θεσσαλού, ότι
[339b] Δύσκολο, ναι, ενάρετος ο άνθρωπος να γίνει
αληθινά· στα χέρια και στα πόδια και στο νου
τετράγωνος· ψεγάδι επάνω του κανένα
Σου είναι γνωστή αυτή η ωδή ή να σου την απαγγείλω ολόκληρη; Κι εγώ του είπα ότι δεν υπάρχει λόγος· γιατί όχι μονάχα μου είναι γνωστή, αλλά έτυχε ν᾽ ασχοληθώ με το πάρα πάνω με την ωδή αυτή.
Τόσο το καλύτερο, είπε. Γιά δες, λοιπόν: κατά τη γνώμη σου ο ποιητής την έγραψε ωραία και ορθά ή όχι;
Εξαιρετικά ωραία και ορθά, του είπα.
Έχεις ωστόσο τη γνώμη ότι είναι ωραία γραμμένη, αν ο ποιητής φάσκει και αντιφάσκει;
Κάθε άλλο, του είπα.
Λοιπόν, πρόσεξέ την καλύτερα, είπε.
[339c] Μα αγαπητέ μου, την έχω μελετήσει, και με το παραπάνω.
Ξέρεις λοιπόν ότι σ᾽ ένα σημείο της ωδής, πάρα κάτω, λέει:
Μπορεί να ήτανε σοφός ο Πιττακός,
όμως τα λόγια του σύμφωνο δε με βρίσκουν:
να ᾽ναι κανείς καλός δύσκολο πράγμα, είπε.
Περνά τάχα απ᾽ το νου σου ότι αυτοί οι στίχοι και οι προηγούμενοι είναι του ίδιου ποιητή;
Ξέρω ότι είναι, είπα.
Λοιπόν, κατά τη γνώμη σου αυτοί οι τελευταίοι συμφωνούν με τους πρώτους;
Αυτή την εντύπωση μου δίνουν, είπα. Την ίδια ώρα όμως φοβόμουν μήπως είχε δίκιο. Λοιπόν, σ᾽ εσένα δε δίνουν την ίδια εντύπωση; είπα.
Μα πώς [339d] να μου δώσει την εντύπωση ότι συμφωνεί με τον εαυτό του εκείνος που λέει και τα δύο αυτά; που ξεκινά με την άποψη πως:
Δύσκολο, ναι, ενάρετος ο άνθρωπος να γίνει
αληθινά
και λίγους στίχους παρακάτω ο ίδιος ξεχάστηκε και αποπαίρνει τον Πιττακό — που λέει τα ίδια μ᾽ αυτόν, πως:
να ᾽ναι κανείς καλός δύσκολο πράγμα —
και αρνιέται να δεχτεί τη γνώμη του, την ώρα που ο άνθρωπος λέει τα ίδια μ᾽ αυτόν! Αλλά, εφόσον αποπαίρνει τον άνθρωπο που λέει ό,τι κι ο ίδιος του, ολοφάνερα αποπαίρνει και τον εαυτό του· συμπέρασμα: είτε την πρώτη είτε τη δεύτερη φορά τα λόγια του δε στέκονται.