ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Ὄρνιθες (1565-1602)

ΠΟΣΕΙΔΩΝ

1565 τὸ μὲν πόλισμα τῆς Νεφελοκοκκυγίας
ὁρᾶν τοδὶ πάρεστιν, οἷ πρεσβεύομεν.
οὗτος, τί δρᾷς; ἐπαρίστερ᾽ οὕτως ἀμπέχει;
οὐ μεταβαλεῖς θοἰμάτιον ὧδ᾽ ἐπιδέξια;
τί, ὦ κακόδαιμον; λαισποδίας εἶ τὴν φύσιν;
1570 ὦ δημοκρατία, ποῖ προβιβᾷς ἡμᾶς ποτε,
εἰ τουτονὶ κεχειροτονήκασ᾽ οἱ θεοί;
ἕξεις ἀτρέμας; οἴμωζε· πολὺ γὰρ δή σ᾽ ἐγὼ
ἑόρακα πάντων βαρβαρώτατον θεῶν.
ἄγε δή, τί δρῶμεν, Ἡράκλεις; ΗΡΑΚΛΗΣ. ἀκήκοας
1575 ἐμοῦ γ᾽ ὅτι τὸν ἄνθρωπον ἄγχειν βούλομαι,
ὅστις ποτ᾽ ἔσθ᾽ ὁ τοὺς θεοὺς ἀποτειχίσας.
ΠΟ. ἀλλ᾽, ὦγάθ᾽, ᾑρήμεσθα περὶ διαλλαγῶν πρέσβεις.
ΗΡ. διπλασίως μᾶλλον ἄγχειν μοι δοκεῖ.
ΠΙ. τὴν τυρόκνηστίν τις δότω· φέρε σίλφιον·
1580 τυρὸν φερέτω τις· πυρπόλει τοὺς ἄνθρακας.
ΠΟ. τὸν ἄνδρα χαίρειν οἱ θεοὶ κελεύομεν
τρεῖς ὄντες ἡμεῖς. ΠΙ. ἀλλ᾽ ἐπικνῶ τὸ σίλφιον.
ΗΡ. τὰ δὲ κρέα τοῦ ταῦτ᾽ ἐστίν; ΠΙ. ὄρνιθές τινες
ἐπανιστάμενοι τοῖς δημοτικοῖσιν ὀρνέοις
1585 ἔδοξαν ἀδικεῖν. ΗΡ. εἶτα δῆτα σίλφιον
ἐπικνῇς πρότερον αὐτοῖσιν; ΠΙ. ὦ χαῖρ᾽, Ἡράκλεις.
τί ἐστι; ΠΟ. πρεσβεύοντες ἡμεῖς ἥκομεν
παρὰ τῶν θεῶν περὶ πολέμου καταλλαγῆς.
ΠΙ. ἔλαιον οὐκ ἔνεστιν ἐν τῇ ληκύθῳ.
1590 ΗΡ. καὶ μὴν τά γ᾽ ὀρνίθεια λιπάρ᾽ εἶναι πρέπει.
ΠΟ. ἡμεῖς τε γὰρ πολεμοῦντες οὐ κερδαίνομεν,
ὑμεῖς τ᾽ ἂν ἡμῖν τοῖς θεοῖς ὄντες φίλοι
ὄμβριον ὕδωρ ἂν εἴχετ᾽ ἐν τοῖς τέλμασιν,
ἀλκυονίδας τ᾽ ἂν ἤγεθ᾽ ἡμέρας ἀεί.
1595 τούτων πέρι πάντων αὐτοκράτορες ἥκομεν.
ΠΙ. ἀλλ᾽ οὔτε πρότερον πώποθ᾽ ἡμεῖς ἤρξαμεν
πολέμου πρὸς ὑμᾶς, νῦν τ᾽ ἐθέλομεν, εἰ δοκεῖ,
ἐὰν τὸ δίκαιον ἀλλὰ νῦν ἐθέλητε δρᾶν,
σπονδὰς ποεῖσθαι. τὰ δὲ δίκαι᾽ ἐστὶν ταδί·
1600 τὸ σκῆπτρον ἡμῖν τοῖσιν ὄρνισιν πάλιν
τὸν Δί᾽ ἀποδοῦναι· κἂν διαλλαττώμεθα
ἐπὶ τοῖσδε, τοὺς πρέσβεις ἐπ᾽ ἄριστον καλῶ.

***
Έρχονται ο Ποσειδώνας, ο Ηρακλής και ο Τριβαλλός.ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ
Νεφελοκοκκυγία· Εδώ είν᾽ η πόλη
όπου για επιτροπή μάς έχουν στείλει.
Στον Τριβαλλό.
Τί κάνεις, μωρέ συ; Το ιμάτιο ρίχνεις
αριστερά; Γιά ρίξ᾽ το από την άλλη.
Μήπως είσαι σακάτης, κακομοίρη;
1570 Δημοκρατία, πού καταντάς τον κόσμο,
οι θεοί να εκλέγουν μούτρα σαν και τούτον!
Ο Τριβαλλός θυμώνει και μουρμουρίζει.
Ήσυχα, σκάσε· τέτοιον σαν εσένα
βαρβαρόθεο ποτέ δεν είδα ως τώρα.
Ηρακλή, τί να κάμουμε; ΗΡΑΚΛΗΣ. Σου το ᾽πα.
τον άνθρωπο που απόκλεισε με τείχος
τους θεούς εγώ θα πνίξω. ΠΟΣ. Μα, καλέ μου,
επιτροπή μάς όρισαν για ειρήνη.
ΗΡΑ. Αυτό διπλά στο πνίξιμο με σπρώχνει.
Βγαίνει από το σύδεντρο ο Πισθέταιρος· κάνει πως δεν παρατήρησε τους θεούς και τα πρώτα λόγια τα λέει γυρισμένος προς τα δέντρα· τον ακολουθούν δυο δούλοι, που σηκώνουν ένα τραπέζι· πάνω σ᾽ αυτό είναι διάφορα μαγειρικά σκεύη και πουλιά σφαγμένα, μαδημένα και έτοιμα για μαγείρεμα.
ΠΙΣ. Τον τυροτρίφτη δώστε μου· γιά φέρτε
μπαχαρικά· κι εσύ, τυρί· και φύσα
1580 τα κάρβουνα ν᾽ ανάψουν. ΠΟΣ. Χαιρετούμε
εμείς οι τρεις θεοί τον άντρα εσένα.
ΠΙΣ., σα να μην άκουσε τίποτε.
Μπαχαρικά από πάνω τρίβω. ΗΡΑ. Τί είναι
τα κρέατα τούτα;
ΠΙΣ., χωρίς να γυρίσει να τον δει.
Είναι πουλιών, που τα ᾽χουν
καταδικάσει, γιατί εκάμαν στάση
στα δημοκρατικά πουλιά εναντίον.
ΗΡΑ. Κι από πάνω μπαχάρι πρώτα τρίβεις;
ΠΙΣ., κάνοντας πως μόλις τώρα τον αναγνωρίζει.
Γεια σου, Ηρακλή. Πώς από ᾽δω; ΠΟΣ. Μας στέλνουν
οι θεοί σ᾽ εσάς, επιτροπή για ειρήνη.
ΠΙΣ., σ᾽ έναν από τους δούλους.
Το λαδικό δεν έχει λάδι. ΗΡΑ. Θέλει
1590 μπόλικο ξίγκι του πουλιού το κρέας.
ΠΟΣ. Κέρδος σ᾽ εμάς ο πόλεμος δεν είναι,
αλλά κι εσείς, των θεών αν είστε φίλοι,
βροχής νερό θα βρίσκετε στους λάκκους
και μέρες αλκυονίδες θα περνάτε.
Ήρθαμε πληρεξούσιοι για όλα τούτα.
ΠΙΣ. Πολέμου αρχή δεν κάμαμε ποτέ μας
σ᾽ εσάς ενάντια εμείς, και τώρα ειρήνη
με προθυμία θα κλείσουμε, αν δεχτείτε
να κάμετε το δίκιο. Και είναι δίκιο,
1600 ο Δίας το σκήπτρο στα πουλιά να δώσει
ξανά· αν μ᾽ αυτούς τους όρους φιλιωθούμε,
καλώ σε γεύμα εσάς τους πληρεξούσιους.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΕΡΜΑΦΡΟΔΙΤΟΣ

ΕΡΜΑΦΡΟΔΙΤΟΣ

(διπλή φύση)

 

Ο Ερμαφρόδιτος είναι γιος του Ερμή και της Αφροδίτης, όπως δηλώνεται και με το όνομά του. Ανατράφηκε από τις Ναϊάδες Νύμφες της Ίδης στη Φρυγία. Δεκαπεντάχρονος και πανέμορφος ο Ερμαφρόδιτος άρχισε να ταξιδεύει στη Μ. Ασία. Στην Καρία στάθηκε σε μια λίμνη εξαιρετικής ομορφιάς με νερό διάφανο ως τον πάτο σα γυαλί. Η Νύμφη της λίμνης, η Σαλμακίδα, που μόνη της έγνοια μέσα στην πηγή τα μέλη της να λούζει τα εξαίσια, είδε τον νέο, τον ερωτεύθηκε και του ζήτησε να σχετιστούν. Όταν ο νέος απέκρουσε τις προτάσεις της Νύμφης, εκείνη προσποιήθηκε πως παραιτήθηκε από τους σκοπούς της, όμως παραφύλαξε την ώρα που ο γιος της θεάς της ομορφιάς θα ξεντυνόταν για να πέσει στα νερά της λίμνης της να ξεπλυθεί από τις σκόνες του ταξιδιού.

 

Μέσα στο νερό όμως ο Ερμαφρόδιτος βρέθηκε στην απόλυτη διάθεση της Σαλμακίδας, «Όλα καλά! Δικός μου είναι τώρα!». Η Νύμφη κόλλησε επάνω του σε ένα παθιασμένο αγκάλιασμα -ολόγυρά του χύνεται, σφιχτά, ολούθε κολλημένη στο κορμί του σαν τον κισσό που τον κορμό σκεπάζει- και προσευχήθηκε στους θεούς τα σώματά τους να μην χωριστούν ποτέ. Οι θεοί εκπλήρωσαν την επιθυμία της Σαλμακίδας και τους ένωσαν σε ένα σώμα* νέου με διπλή φύση. Όμως, καθώς αυτό ήταν αντίθετο στις επιθυμίες του Ερμαφρόδιτου, πραγματοποίησαν και τη δική του επιθυμία· όποιος λουζόταν στα νερά της λίμνης να έχανε την ανδρικότητά του. Η αντίληψη αυτή επικρατούσε και στα χρόνια του Στράβωνα, αν και εκείνος είχε διαφορετική άποψη για το θέμα -απέδιδε τη μεταστροφή στην τρυφηλότητα της ζωή και στον πλούτο: καὶ ἡ Σαλμακὶς κρήνη, διαβεβλημένη οὐκ οἶδ᾽ ὁπόθεν ὡς μαλακίζουσα τοὺς πιόντας ἀπ᾽ αὐτῆς. ἔοικε δ᾽ ἡ τρυφὴ τῶν ἀνθρώπων αἰτιᾶσθαι τοὺς ἀέρας ἢ τὰ ὕδατα· τρυφῆς δ᾽ αἴτια οὐ ταῦτα, ἀλλὰ πλοῦτος καὶ ἡ περὶ τὰς διαίτας ἀκολασία (Στρ., Γεωγρ. 14.2).

----------------------------

* καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν

 

Δεχτήκαν την ευχή της οι θεοί: δυο σώματα και γίναν ένα σώμα,

παιδί και νύμφη είχανε κοινά την κεφαλή, την όψη και το στόμα·

κι ήτανε σα να μπόλιαζες κλαρί σε δέντρο που 'ναι κιόλας τρανεμένο,

προκόβει με τα άλλα τα κλαριά κι αντάμα μεγαλώνει χωνεμένο.

Έτσι κι αυτοί με αγκάλιασμα σφιχτό ενώθηκαν και γίναν σάρκα μία,

δεν ήτανε, να πεις, κάτι διπλό, να ξεχωρίσεις μέλη γυναικεία

απ' του αγοριού τα μέλη - αρσενικό και θηλυκό δε χώριζαν στη μείξη,

και νιώθοντας ευθύς πως το νερό που ως άντρας είχε μέσα του βουτήξει

τον έκανε μισό αρσενικό στερώντας την αντρίκεια δύναμή του.

(Οβ., Μετ. 4. 373-381)

Τα ξεκινήματα στη ζωή μας

Λένε κάθε αρχή και δύσκολη, δεν θα διαφωνήσω. Αλλά θα προσθέσω κάθε αρχή και συναρπαστική. Αν το σκεφτούμε, θα συνειδητοποιήσουμε ότι η ζωή μας είναι γεμάτη κύκλους. Συνέχεια κάτι ξεκινάει, κάτι τελειώνει, κάτι αλλάζει, κάτι μεταμορφώνεται. Συνεχώς κάνουμε βήματα μπροστά, ξεφεύγουμε, μερικές φορές κάνουμε άλματα. Προχωράμε μπροστά, ανεβαίνουμε σκαλιά, ανοίγουμε πόρτες. Κάποιες φορές είναι η επιβράβευση κόπων, κάποιες άλλες φορές είναι κάτι αναπάντεχο, κάποιες άλλες είναι η αρχή μετά το τέλος. Όπως και να έχει κάθε αρχή είναι συναρπαστική. Κάνει την καρδιά σου να χτυπάει πιο δυνατά.

Κάθε ξεκίνημα θέλει κότσια. Πρέπει να είσαι έτοιμος να αποδεχτείς το καινούργιο. Να έχεις προετοιμαστεί καταλλήλως, να έχεις ρίξει τα τείχη του εαυτού σου. Να έχεις καταθέσει όπλα και να είσαι έτοιμος. Πρέπει πάνω από όλα, να έχεις μαζέψει μέσα σου κάποιου είδους δύναμη για να τη μετατρέψεις σε ενέργεια και αυτή την ενέργεια σε ό,τι δραστηριότητα θες εσύ. Για να «ξεκινήσεις δυνατά» πρέπει να κρύβεις μέσα σου ένα δυναμισμό. Σε μερικούς ανθρώπους ο δυναμισμός είναι έκδηλος σε κάθε έκφανση της ζωής τους, κάποιοι άλλοι τον κρύβουν βαθιά μέσα τους και τον επιστρατεύουν μόνο όταν χρειάζεται. Όλοι όμως κρύβουν μια δύναμη, χρειάζεται μονάχα ένα κίνητρο για να κάνουν χρήση της. Μια αρχή είναι ένα τέτοιο κίνητρο.

Οποιαδήποτε αρχή, είναι μυστηριώδης. Δεν ξέρεις τι θα επακολουθήσει. Σε κρατάει πάντα σε αγωνία. Έχει και μια δόση φόβου μέσα της. Φοβάσαι, είναι σκοτάδι, δεν ξέρεις τι θα αντικρίσεις, είναι μπροστά σου μια πόρτα κλειστή και εσύ έχεις το κλειδί για να την ανοίξεις. Το τι θα βρεις πίσω της είναι ο άγνωστος x. Θα σου αρέσει, θα το χειρίζεσαι, θα το βολευτείς, θα το αντέξεις; Όπως κάθε τι που κρύβει το μυστήριο μέσα του έτσι και η αρχή είναι γοητευτική. Όταν δεν ξέρεις τι σε περιμένει, βάζεις τη φαντασία σου να δουλέψει και σκέφτεσαι, μαντεύεις, φαντάζεσαι, αναγκαστικά κάνεις εικόνες με το μυαλό σου. Ε δεν υπάρχει μια δόση γοητείας σε αυτή τη διαδικασία;

Αυτό που μου έχει μάθει η ζωή μέχρι τώρα είναι ότι όλες οι αρχές θέλουν μια συγκεκριμένη πνευματική προετοιμασία για να τις «αντέξω». Από την πρώτη μέρα στο δημοτικό μέχρι την πρώτη μέρα στο πανεπιστήμιο (που θα έρθει), πάντα το προηγούμενο βράδυ καρδιά και μυαλό δούλευαν υπερωρίες. Το μυαλό γιατί δεν σταματούσε να σκέφτεται και η καρδιά να χτυπά γρήγορα, για να με βάζει σε εγρήγορση.

Συνήθως κάθε νέα αρχή σημαίνει το τέλος μιας άλλης εποχής. Τέλος στα αρχαία σημαίνει σκοπός, άρα ο τερματισμός μιας νέας εποχής έχει έναν μονάχα σκοπό: να σημάνει την αρχή μιας νέας. Οπότε αντίστοιχα, όταν κάτι τελειώνει δεν πρέπει να αναλωθούμε σε αυτό που τελείωσε, αλλά να επικεντρωθούμε σε αυτό που αρχίζει. Μα για τον λόγο αυτό είναι τόσο γοητευτική κάθε νέα αρχή.

Κάπως έτσι προχωράει η ζωή, κλείνουν κύκλοι, ανοίγουν νέοι. Έχουν ένα κοινό κέντρο όμως, είναι ο ίδιος άνθρωπος, εμείς οι ίδιοι που είμαστε ομόκεντροι με τις πράξεις, τις αρχές και τους τερματισμούς μας, όλες μας τις εποχές, τις παλιές και τις επόμενες. Το μέτρο για όλα αυτά είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. Επομένως εμείς οι ίδιοι οδηγούμε τις αλλαγές στη ζωή μας, εμείς τις αντιμετωπίζουμε, τις κρίνουμε, τις διαχειριζόμαστε. Εμείς τους δίνουμε την πρέπουσα και αρμόζουσα σημασία. Επομένως είναι κάτι για το οποίο έχουμε πλήρη έλεγχο. Και με αυτά τα δεδομένα, πρέπει κάθε νέα ευκαιρία, αρχή, ξεκίνημα να το αντικρίζουμε με αποφασιστικότητα, δυναμισμό και όρεξη. Σηματοδοτεί μια μεγάλη αλλαγή, μια νέα έναρξη, μια αναγέννηση. Μια ευκαιρία να αλλάξουμε μια πτυχή του εαυτού μας.

Όπως λέει και η Nina Simone, "It’s a new dawn, it’s a new day, it’s a new life for me... and I am feeling good".

Εύχομαι λοιπόν καλή αρχή στα παιδιά που θα αρχίσουν το σχολείο, σε όλους εσάς που θα αρχίσετε σε μια νέα δουλειά, σε όλους όσους θα πάνε σε νέο μέρος, σε αυτούς που ξεκινούν μια νέα σχέση, σε όλους αυτούς που αντιμετωπίζουν αλλαγές. Εύχομαι καλή δύναμη, και μη ξεχνάτε, κάθε νέα μέρα είναι μια αλλαγή, κάθε φορά που ανατέλλει ο ήλιος κάτι αλλάζει. Ας ξεκινάμε λοιπόν κάθε μέρα, με δυναμισμό, πυγμή, αποφασιστικότητα και δεν θα έχουμε να φοβηθούμε τίποτα στο μέλλον.

Είμαστε οι άνθρωποι σαν τις όψεις του φεγγαριού

Πότε αθέατοι, πότε ολοφάνεροι. Μισοί κρυμμένοι στην ασφάλεια των τεσσάρων τοίχων του σπιτιού, μισοί μπροστάρηδες στην πίστα της ζωής. Γεμίζουμε από ερεθίσματα που στέλνουν άλλοι δέκτες. Φορτιζόμαστε συναισθηματικά κι έπειτα εκτονωνόμαστε με χίλιους δυο τρόπους, όχι πάντοτε ωφέλιμους για εμάς.

Αδειάζουμε κι εξαφανιζόμαστε για να φανούμε ξανά. Κυκλοθυμικοί φοράμε τις διαθέσεις σαν τα ζιβάγκο, που ζεσταίνουν το κορμί, αλλάζουμε το ύφος και αθετούμε όλες μας τις υποσχέσεις. Είμαστε οι άνθρωποι σαν τις όψεις του φεγγαριού.

Ερχόμαστε και φεύγουμε από τις ζωές των άλλων αφήνοντας ίχνη στην ψυχή που αιμορραγούν κυρίως στις πανσελήνους. Χνάρια που γίνονται θηρία και τρώνε τις σάρκες μας, τα γιατί και τα πώς.

Εκείνες τις βραδιές που το φεγγάρι φωτίζει τα πάντα, προκαλεί το ατομικό μας σκοτάδι να ορμήσει έξω και να δείξει όλα του τα πρόσωπα: μελαγχολία, φόβο, οργή, ανησυχία, κενότητα και τόσα άλλα.

Αγριεύουμε τότε, ξυπνάμε από το λήθαργο της ρουτίνας, επαναστατούμε, θέλουμε επανασύνδεση με τον εσώτερο εαυτό μας, θέλουμε την ένωση με τον άνθρωπό μας. Θέλουμε να δείξουμε τα σπλάχνα μας σε όποιον έχει τη δύναμη να τα κοιτάξει και ν’ ανταποκριθεί.

Θέλουμε κι οι άλλοι να κάνουν το ίδιο, ν’ αποκαλύψουν την αλήθεια τους και ας κόβει σαν το νυστέρι. Ας τρέξει λίγο παραπάνω αίμα, ας βρει διαφυγή, όχι πια εντός μας αλλά στην επαφή με τους άλλους, να κοκκινίσει η επικοινωνία μας, να μαλακώσει τ’ άκαμπτα μέλη μας, να ξεμπλοκάρει τη σιωπή μας.

Είμαστε οι άνθρωποι σαν τις όψεις του φεγγαριού. Πότε λίγοι απέναντι σε όσους μας χρειάστηκαν, αδύναμοι να διαχειριστούμε τον πλούτο της νόησης και της ενσυναίσθησης μας, πότε απόντες λόγω του αυτάρεσκου εγωισμού μας, που μας καταπίνει.

Πότε παρόντες με μισή καρδιά στις κοινωνικές συναναστροφές, λακωνικοί, σφιγμένοι και άτολμοι. Σε αυτές τις φάσεις φοβόμαστε να κατακτήσουμε τον εαυτό μας κυριαρχώντας στα πάθη μας, τρέμουμε να κατακτηθούμε από τους άλλους χάνοντας τον απόλυτο έλεγχο του χρόνου και του εγώ μας.

Είναι κι οι άλλες φάσεις που ολόκληροι λάμποντας αναδυόμαστε από τα βάθη της ύπαρξής μας γυμνοί από προκαταλήψεις και στερεότυπα, έτοιμοι να ενωθούμε με τον συνάνθρωπο υλικά και απόλυτα συνειδητά.

Ξεπροβάλλουμε μέσα από το σκοτάδι που απλώνεται γύρω μας, το σκοτάδι που εμείς προκαλέσαμε να εξωτερικευτεί για να το αντιμετωπίσουμε και να το νικήσουμε. Εκείνες τις στιγμές που αγκαλιάζουμε την πιο βαθιά μας νύχτα, που αιωρούμαστε μεταξύ της γης και του απείρου, εκπέμπουμε το φως της σωτηρίας και της αγάπης.

Εκπέμπουμε το κάλεσμα του φεγγαριού, που χωρίς αναστολές ενώνεται με το σύμπαν, έλκοντας τις ανθρώπινες ψυχές να πάρουν τα μάτια τους από το χώμα που πατούν και να κοιτάξουν ψηλά. Λίγο πιο ψηλά εκεί που συμβαίνουν τα θαύματα.

Γιατί οι σχέσεις είναι πιο δύσκολες για όσους υπεραναλύουν τα πράγματα

Οι σχέσεις είναι δύσκολες για όλους. Προσθέστε το άγχος στην εξίσωση, αλλά και την υπεραναλυτική σκέψη και γίνονται σχεδόν αβάσταχτες ορισμένες φορές. Στιγμές αμφιβολίας και σύγχυσης. Προβλήματα που αναδύονται χωρίς να είναι πραγματικά προβλήματα.

Η υπερανάλυση έχει τη δύναμη να καταστρέψει σχέσεις. Αλλά οι αγχώδεις άνθρωποι δεν έχουν τη δύναμη να αντισταθούν. Απλά εύχονται και ελπίζουν να γνωρίσουν κάποιον που να προσπαθήσει να τους καταλάβει και να μπορούν να δουλέψουν πάνω στην τάση τους για υπερανάλυση και καταστροφολογία.

Η επιλογή συντρόφου έχει μεγάλη σημασία

Οι άνθρωποι που υπεραναλύουν κάθε πλευρά της ζωής τους προσέχουν εξαιρετικά πολύ το καθετί που λένε οι άλλοι. Προσέχουν κάθε βλέμμα, κάθε έκφραση, κάθε χειρονομία. Και εμμένουν στα μικρά εκείνα πράγματα που δεν σημαίνουν τίποτα. Τα αναλύουν και τα σκέφτονται τόσο που δημιουργούν προβλήματα.

Θέτοντάς το απλά, το άγχος είναι απλά μια προειδοποίηση ότι κάτι κακό θα μπορούσε να συμβεί. Αλλά είναι αυτά τα αν και τα ίσως που δυσκολεύουν τα πράγματα• μπορούν να παραλύσουν ένα άτομο.

Είτε έχει συμβεί κάτι, είτε όχι, απλά καθησυχάστε τους ότι όλα είναι καλά. Και ότι ακόμα νοιάζεστε. Ότι είστε ακόμα εκεί γι’ αυτούς. Ακούγεται απλό, αλλά για τους αγχώδεις ανθρώπους είναι πολύτιμο.

Ακόμα και η παράλειψη να απαντήσουμε ή να σκεφτούμε ότι χρειάζεται απάντηση μπορεί να πυροδοτήσει το άγχος. Μπορεί να τους κάνει να σκεφτούν ότι κάτι έκαναν λάθος.

Αναποφαστικότητα: Το μεγάλο ελάττωμά τους

Οι άνθρωποι που έχουν την τάση να υπεραναλύουν τα πάντα είναι πολύ αναποφάσιστοι ακόμα και για τα πιο ασήμαντα πράγματα. Θα ζητήσουν τη γνώμη του συντρόφου τους και την άποψή τους. Δεν είναι ότι δεν ξέρουν πώς να σταθούν στα πόδια τους, αλλά το άγχος τους έχει δημιουργήσει ένα είδος ανασφάλειας.

Η αξία της επικοινωνίας εδώ είναι τεράστια

Ο νους τους θα περιπλανιέται και θα κάνει κάθε δυνατή υπόθεση. Η συζήτηση είναι τόσο σημαντική. Η ανάλυση από κοινού του προβλήματος θα τους βοηθήσει να μη βυθιστούν στα δικά τους καταστροφικά, αρνητικά σενάρια. Ο/Η σύντροφός τους χρειάζεται να καταλάβει ότι κάθε καυγάς θα τους πονά περισσότερο και ακόμα περισσότερο η σιωπή.

Κι αυτό γιατί νοιάζονται. Θέλουν να πουν και να κάνουν ό,τι μπορούν για να ευχαριστήσουν αυτόν που αγαπούν και γι’ αυτό ανησυχούν. Αυτό και μόνο αξίζει κανείς να παλεύει για τους αυτούς του ανθρώπους.

Αγαπήστε τους γι’ αυτό ακριβώς που είναι

Οι άνθρωποι με άγχος και με τάση προς υπερανάλυση βλέπουν τον εαυτό στον καθρέφτη και δεν μπορούν εύκολα να τον αποδεχτούν γι’ αυτό που είναι. Πώς μπορείς να αποδεχτείς κάτι για τον εαυτό σου που φαίνει να προκαλεί μόνο προβλήματα;

Ένας άνθρωπος που τους αγαπά χρειάζεται να μην τους κάνει ποτέ να αμφιβάλλουν. Να μην αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους, για την σχέση και την εμπιστοσύνη τους. Οι άνθρωποι που υπεραναλύουν προτιμούν την πλήρη διαφάνεια και ειλικρίνεια, ακόμα κι αν προκαλεί πόνο. Κάποιος που υπεραναλύει είναι κάποιος που υπεραγαπά.

Το γέλιο φανερώνει ζεστή καρδιά και είναι το κλειδί για την ευτυχία

Οι επιστημονικές έρευνες για το χιούμορ, παρότι μάλλον περιορισμένες, δείχνουν ότι το γέλιο και το χιούμορ έχουν διαδραματίσει εξελικτικό ρόλο στη διαχείριση της ανθρώπινης αγωνίας και του φόβου για το άγνωστο. Τα αστεία, άλλωστε, είναι διασκεδαστικά ακριβώς επειδή δεν επαληθεύουν τα αναμενόμενα και καταφέρνουν να μας βοηθήσουν να αποδεχτούμε το απρόσμενο.

Η παρουσία των άλλων ανθρώπων είναι η μέγιστη πηγή αβεβαιότητας στη ζωή μας και δεν είναι καθόλου περίεργο που επιστρατεύουμε το χιούμορ για να τα φέρουμε βόλτα στις μεγάλες συναντήσεις.

Αυτό εξηγεί γιατί ο χρόνο που περνούν μεταξύ τους είναι τόσο χαρούμενος και γεμάτος. Λόγω αυτής της χαράς, η εμπειρία της συνεργασίας μας στην ήταν αναμφίβολα αβέβαιη και πρωτόγνωρη. Στο παρελθόν, οι δύο άντρες δεν είχαν συναντηθεί πάνω από έξι φορές, κι αυτές στο πλαίσιο κάποιων επίσημων, σύντομων περιστάσεων.

Το πρόγραμμά τους άλλωστε δεν το επιτρέπει, επειδή ο χρόνος τους είναι αυστηρά προγραμματισμένος. Έτσι, η ευκαιρία να βρεθούν και να μοιραστούν όλη αυτή τη χαρά χωρίς προσωπεία είναι εξαιρετικά σπάνια. Τι συμβουλεύετε τους ανθρώπους ου δηλώνουν ότι δεν είναι αστείοι ή ότι δεν έχουν αίσθηση του χιούμορ;

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι πρέπει να δείχνουν σοβαροί, για να προστατέψουν την αξιοπρέπειά τους, και νομίζουν ότι οι άλλοι θα τους σεβαστούν περισσότερο αν διακρίνουν αυτή τη σοβαρότητα. Κι όμως, πιστεύω ολόψυχα ότι αν κανείς θέλει να μπει στην καρδιά των άλλων, θα πρέπει να καταφέρει να τους κάνει να γελάσουν.

Όταν καταφέρει κανείς να γελάσει με τον εαυτό του, τότε οι άλλοι θα καταλάβουν ότι το άτομο αυτό δεν είναι υπεροπτικό. Άλλωστε, δεν πας να βάλει τρικλοποδιά σε κάποιον όταν πέφτει ο ίδιος από μόνος του, ούτε υπάρχει περίπτωση να χτυπήσεις κάποιον όταν τον βλέπει να χτυπιέται μονάχος του.

Δεν ξύπνησα ένα πρωί και διαπίστωσα, ωραία και καλά, πως ήμουν αστείος. Πιστεύω ότι το χιούμορ είναι κάτι που καλλιεργείται. Όπως όλα τα άλλα πράγματα, έτσι κι αυτό, είναι μια δεξιότητα, κάτι το που το μαθαίνεις. Ναι, βοηθά να έχουμε μια κλίση, ιδιαίτερα όταν μπορούμε να γελάμε με τον εαυτό μας. Γι’ αυτό ξεκινήστε από εκεί. Γελάστε με τον εαυτό σας.

Είναι το ευκολότερο μέρος για να ξεκινήσετε. Με ταπεινότητα. Γελάστε με τον εαυτό σας και μην είστε τόσο σοβαροί και αυστηροί. Αν αναζητάτε το χιούμορ στη ζωή, θα το βρείτε. Έτσι θα πάψετε να αναρωτιέστε “γιατί εγώ;”. Και θα αναγνωρίσετε επιτέλους ότι  η ζωή είναι για όλους μας. Το χιούμορ κάνει τα πάντα πιο εύκολα και μας βοηθά να αποδεχόμαστε τους άλλους και όσα φέρνει η ζωή.

Μόνο οι δυνατοί άνθρωποι μπορούν ν’ αγαπούν αληθινά. Και μόνο αυτοί μπορούν να πουν αντίο

Στη ζωή έμαθα ότι υπάρχουν τα μικρά αντίο και το μεγάλο αντίο που δίνει το τέλος. Τα μικρά αντίο είναι αυτά που λες όταν έχεις πληγωθεί αλλά αντέχεις να μείνεις λίγο ακόμη και παρακαλάς ο άλλος να κάνει την υπέρβαση και να σου ζητήσει να μείνεις.

Πολλές φορές τα λες και δεν τα εννοείς. Τα λες εν βρασμώ ψυχής ή με γεμάτο το μυαλό αμφιβολίες. Δεν θες πραγματικά να το πεις όμως στιγμιαία φτάνεις στα όρια σου και το ξεστομίζεις το ρημάδι το “αντίο”.

Εμείς οι γυναίκες είναι αλήθεια λέμε περισσότερες φορές “αντίο” γιατί πληγωνόμαστε πιο εύκολα, γιατί όλα στο μυαλό μας είναι κάποτε μπερδεμένα. Γιατί υπάρχουν οι υποψίες που μας τρώνε το μυαλό όταν ο άλλος δεν είναι ξεκάθαρος απέναντί μας.

Όταν μας πληγώνει ενσυνείδητα ή χωρίς να το θέλει. Κατά βάθος ζητούμε έναν άνθρωπο που να μας διεκδικεί και να μας δίνει τη σημασία και την αγάπη που αξίζουμε.

Είμαστε και μόνες μας δυνατές, όμως αν θες να είσαι δίπλα μας πρέπει να ξέρεις να δίνεις. Να δίνεις χωρίς εγωισμό, να ανέχεσαι τα νάζια και τα παράπονά μας, να μας καλοπιάνεις και να μας δίνεις απλόχερα αγάπη κι ηδονή. Και θα ανταμείβεσαι πάντα. Γιατί οι δυνατοί άνθρωποι δεν έχουν ανάγκη να εκμεταλλευτούν κάποιον για να ταΐσουν τις ανασφάλειές τους. Απλά θέλουν να παίρνουν όσα δίνουν.

Η αγάπη δεν είναι τυφλή όπως η δικαιοσύνη. Επιβιώνει μόνο όταν είναι δίκαιη. Όσο κι αν αυτή η ρεαλιστική διατύπωση δεν ταιριάζει σε κάτι τόσο ρομαντικό όσο η “αγάπη”. Γιατί την αγάπη την κάνουν οι άνθρωποι. Και οι άνθρωποι πνίγονται όταν νιώθουν ότι αδικούνται, κάποτε γίνονται και κακοί.

Κάποια στιγμή, όμως, τα μικρά “αντίο” είναι προμηνύματα ότι κάποια στιγμή θα έρθει το μεγάλο “αντίο”. Προδίδουν κούραση. Προδίδουν ότι κάτι δεν είναι αρκετό, κάτι ενοχλεί, κάτι τελοσπάντων δεν πάει καλά. Προσπαθείς να περάσεις ένα μήνυμα με ένα “αντίο”.

Αλήθεια, όμως, δεν είναι απειλή; Δεν είναι σαν να βάζεις το όπλο στο μέτωπο του άλλου και να του λες, “ή θα κάνεις αυτό που θέλω για να είμαι καλά ή θα φύγω;”. Αν ο άλλος δεν καταλαβαίνει αλλιώς, αν δεν πιάνει το μηνύματα που του στέλνεις τότε ένα ταρακούνημα ίσως και να χρειάζεται.

Μόνο οι δυνατοί άνθρωποι μπορούν ν’ αγαπούν αληθινά. Και μόνο αυτοί μπορούν να πουν αντίο σ’ ένα μεγάλο έρωτα για να μη χάσουν την αξιοπρέπειά τους και κατά συνέπεια τον εαυτό τους. Δεν μπορείς να υποφέρεις για την αγάπη. Δεν μπορείς να γίνεσαι χώμα.

Δεν μπορείς να είσαι μέσα σ’ αυτήν και να μην είσαι ευτυχισμένος. Αυτό δεν είναι αγάπη. Γι’ αυτό όταν μία δυνατή γυναίκα αγαπάει, όσο δύσκολο κι αν είναι, θα πει το μεγάλο “αντίο” και δε θα επιστρέψει ποτέ.

Η ζωή φεύγει γρήγορα. Περνάει από δίπλα μας πολλές φορές και ίσα που την αγγίζουμε. Επειδή είμαστε βυθισμένοι σε μίζερες καταστάσεις. Επειδή είμαστε απασχολημένοι στο να λέμε μικρά “αντίο” αντί ένα τελικό και να προχωρούμε παρακάτω. Ας μη φορτώνουμε τον εαυτό μας με τύψεις και δάκρυα όταν φεύγουμε από κάποια σχέση για κάτι καλύτερο. Γιατί ο πόνος όταν μένουμε σε καταστάσεις που πληγώνουν είναι μεγαλύτερος.

Δυστυχείς είναι όσοι

Ο Αμπντεραμάν ο 3ος, ο σχεδόν παντοδύναμος χαλίφης της Κόρδοβα του 10ου αιώνα έλεγε:
“Κυβερνάω πάνω από πενήντα χρόνια, κι έχω στο ενεργητικό μου νίκες και περιόδους ειρήνης. Οι υπήκοοί μου μ’ αγαπάνε, οι εχθροί μου με φοβούνται και οι σύμμαχοί μου με σέβονται. Με μία μου λέξη, τα πλούτη, οι τιμές, η εξουσία και οι απολαύσεις απλώνονται στα πόδια μου. Δεν υπάρχει κοσμική τελετή που να μου ξέφυγε, ούτε αρρώστια που να άντεξε στη δύναμή μου. Μια τέτοια ζωή που έζησα, κατέγραψα επιμελώς τις μέρες της γνήσιας και ολοκληρωτικής ευτυχίας που απόλαυσα: ανέρχονται σε δεκατέσσερις”.

Η δυστυχία, από τη σκοπιά του ειδικού, είναι πάντα αποτέλεσμα της κάκιστης προσαρμογής του ανθρώπου σε μια πραγματικότητα όπου υποθέτει ότι δεν έχει πιθανότητες ν’ αποκτήσει αυτό που πιστεύει ότι του είναι απαραίτητο.

Δυστυχείς είναι όσοι, αντί ν’ αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα, προσπαθούν να την αποφεύγουν.

Δυστυχείς είναι όσοι, αντί να θέτουν τις προσπάθειες και την ενεργητικότητά τους στην υπηρεσία της επίλυσης ενός προβλήματος, προτιμούν να αρνούνται τόσο την ύπαρξή του όσο και τις περιστάσεις που το δημιούργησαν.

Δυστυχείς είναι όσοι, αντί ν’ αποδεχτούν τον πόνο μιας ματαίωσης ή απώλειας, γεμίζουν τη ζωή τους με υποκατάστατα και περισπασμούς για να μην τον σκέφτονται.

Δυστυχείς είναι όσοι αρνούνται ότι δεν είναι δυνατόν να είναι σε όλους αρεστοί, και γι’ αυτό επινοούν να επιδεικνύουν ένα ευχάριστο προσωπείο στους ανθρώπους που τους περιβάλλουν.

Δυστυχείς είναι όσοι θεωρούν ότι η πραγμάτωσή τους εξαρτάται από το τι κάνουν ή σκέφτονται οι άλλοι.

Δυστυχείς είναι, τέλος, αυτοί που τίποτα δεν τους φαίνεται ποτέ αρκετό.

Δώστε σ’ έναν άνθρωπο όλα όσα επιθυμεί, και την ίδια στιγμή θα σκεφτεί ότι όλα αυτά δεν είναι πια όλα.

BERTRAND RUSSEL: Ο φθόνος είναι μία από τις πιο δυνατές αιτίες δυστυχίας

Ο φθόνος είναι, νομίζω, ένα από τα πιο βαθιά ριζωμένα στον άνθρωπο πάθη. Το βρίσκουμε συχνά στα βρέφη κάτω του ενός έτους, και πρέπει ν’ αντιμετωπίζεται με πολύ λεπτότητα και τρυφερότητα από τους παιδαγωγούς. Η παραμικρή ένδειξη εύνοιας προς ένα παιδί σε βάρος άλλου, παρατηρείται και γεννάει μνησικακίες. Απόλυτη αμεροληψία πρέπει να τηρεί όποιος έχει να κάνει με παιδιά. Το συναίσθημα είναι τόσο πολύ ισχυρό στο παιδί, όσο στους μεγάλους.

Ο φθόνος παίζει σημαντικό ρόλο στις περισσότερες ευυπόληπτες γυναίκες. Αν στον υπόγειο σιδηρόδρομο δείτε να μπαίνει στο βαγόνι σας μια κομψοντυμένη γυναίκα, προσέξτε τα βλέμματα των άλλων γυναικών. Θα δείτε πως όλες τους, εκτός ίσως από κείνες που ’ναι ακόμα πιο κομψοντυμένες, θα την κοιτάξουν με κακία και θα κάμουν το καθετί για να βγάλουν συμπεράσματα ταπεινωτικά για το άτομό της. Η αγάπη του σκανδάλου είναι μια εκδήλωση αυτής της γενικής μοχθηρίας: κάθε ιστορία που θα βγει σε βάρος μιας άλλης γυναίκας θα γίνει αμέσως πιστευτή, όσο λίγες αποδείξεις κι αν υπάρχουν. Μια πολύ αυστηρή ηθική χρησιμοποιείται για τους ίδιους σκοπούς: εκείνοι που είχαν την ευκαιρία να αμαρτήσουν σε βάρος της γεννούν το φθόνο και θεωρείται τίμιο να τους τιμωρήσει κανείς γι’ αυτό τους το αμάρτημα.

Το ίδιο μπορεί να παρατηρηθεί και στους άντρες, αλλά με τη διαφορά πως οι γυναίκες θεωρούν όλες τις άλλες γυναίκες ως ανταγωνίστριες, ενώ, γενικά, οι άνδρες δεν υιοθετούν αυτή τη στάση παρά μονάχα απέναντι σε κείνους που έχουν το ίδιο επάγγελμα. Σου έτυχε ποτέ, αναγνώστη μου, να κάνεις την απρονοησία να εγκωμιάσεις το έργο ενός καλλιτέχνη μπροστά σε άλλον καλλιτέχνη; Είπες ποτέ καλά λόγια για έναν πολιτικό, μπροστά σε άλλον πολιτικό του ίδιου κόμματος; Παινέψατε ποτέ έναν αιγυπτιολόγο μπροστά σε άλλον αιγυπτιολόγο; Αν ναι, τότε στις ενενήντα εννιά περιπτώσεις μέσα στις εκατό θα έχετε προκαλέσει έκρηξη ζήλιας. Στην αλληλογραφία του Λάιμπνιτς με το Χόυγκενς, υπάρχουν γράμματα που θρηνούν για την υποτιθέμενη ψυχοπάθεια του Νεύτωνα: «Δεν είναι θλιβερό, γράφουν, η ασύγκριτη μεγαλοφυΐα του Νεύτωνα να σκοτισθεί από την παραφροσύνη;». Και οι δύο αυτοί μεγάλοι άνθρωποι, μέσα στα πολυάριθμα γράμματά τους χύνουν κροκοδείλια δάκρυα με μιαν ολοφάνερη ευχαρίστηση. Στην πραγματικότητα, το κακό για το οποίο θρηνούν δε συνέβη, αλλά μονάχα οι εκκεντρικότητες του Νεύτωνα δώσανε λαβή σε τέτοιες φήμες.

Από όλα τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης, ο φθόνος είναι το πιο βασανιστικό. Ο φθονερός όχι μόνο θέλει να προκαλέσει τη δυστυχία και το κάνει κάθε φορά που το μπορεί ατιμώρητα, αλλά και ο ίδιος γίνεται δυστυχής με το φθόνο του. Αντί ν’ αντλεί χαρά από κείνο που έχει, αντλεί πόνο από κείνο που έχουν οι άλλοι. Αν μπορεί, στερεί τους άλλους από τα πλεονεκτήματά τους, πράγμα που του είναι τόσο επιθυμητό, όσο το να εξασφαλίσει ο ίδιος αυτά τα πλεονεκτήματα. Αν δώσει ελεύθερη διέξοδο στο πάθος του, γίνεται ολέθριο σε κάθε σοβαρή προσπάθεια και εμποδίζει μια καλή εφαρμογή ενός γερού ταλέντου. Γιατί ο γιατρός να πηγαίνει στους αρρώστους του με αυτοκίνητο και ο εργάτης να πηγαίνει στη δουλειά του με τα πόδια; Γιατί ένας καθηγητής πανεπιστημίου να κάθεται σ’ ένα ζεστό σπίτι, όταν άλλοι άνθρωποι είναι απροστάτευτοι από τις κακοκαιρίες; Γιατί ένας άνθρωπος που κατέχει ένα σπάνιο ταλέντο, μεγάλης αξίας για τον κόσμο, να γλιτώνει από την αγγαρεία της καθημερινής σπιτικής δουλειάς; Στα ερωτήματα αυτά ο φθόνος δε βρίσκει καμιά απάντηση. Το καλό όμως είναι πως μέσα στην ανθρώπινη ψυχή υπάρχει ένα αντίρροπο πάθος: ο θαυμασμός. Εκείνοι που θέλουν ν’ αυξήσουν την ανθρώπινη ευτυχία πρέπει να επιζητούνε την αύξηση του θαυμασμού και την ελάττωση του φθόνου.

Τι φάρμακο υπάρχει για το φθόνο; Ο άγιος θα τον θεράπευε με την απάρνηση του εαυτού του, μολονότι ακόμα και ανάμεσα στους αγίους ο φθόνος για άλλους αγίους δεν είναι διόλου κάτι το αδύνατο. Δεν είμαι απόλυτα βέβαιος πως ο Άγιος Συμεών ο Στυλίτης, θα ένοιωθε μεγάλη χαρά μαθαίνοντας ότι ένας άλλος άγιος έμεινε περισσότερο καιρό επάνω σε πιο στενό στύλο. Αλλά αν αφήσουμε στην μπάντα τους αγίους, το μόνο αποτελεσματικό φάρμακο για τους συνηθισμένους άνδρες και γυναίκες είναι η ευτυχία. Και το κακό είναι ότι ο φθόνος αυτός καθαυτόν είναι ένα τρομερό εμπόδιο στην ευτυχία. Πιστεύω πως ο φθόνος αναπτύσσεται τεράστια από τις ατυχίες της παιδικής ηλικίας. Το παιδί που βλέπει έναν αδελφό του ή αδελφή του να τον προτιμάν απ’ αυτόν, αποκτά τη συνήθεια του φθόνου και όταν μεγαλώσει περιμένει καινούργιες αδικίες, που σαν έλθουν τις οσφραίνεται αμέσως και αν δεν έλθουν τις φαντάζεται. Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι αναπόφευκτα δυστυχής και καταντάει αληθινή πληγή για τους φίλους του, που με όλη την καλή θέληση του κόσμου δεν μπορούν να του βγάλουν από το μυαλό ότι δεν έχουν καμιά προκατάληψη εναντίον του και καμιά διάθεση να τον πληγώσουν.

Έχοντας την έμμονη ιδέα πως κανείς δεν τον αγαπά, καταλήγει να δικαιώσει αυτή του την πεποίθηση με τη διαγωγή του. Ένα άλλο ατύχημα της παιδικής ηλικίας, που οδηγεί στο ίδιο αποτέλεσμα, είναι να έχει κανείς γονείς δίχως ίχνος τρυφερότητας. Ακόμα και δίχως να ’χει έναν αδελφό ή μια αδελφή άδικα ευνοούμενη από τους γονείς του, το παιδί που θα ιδεί πως άλλα παιδάκια αγαπιούνται περισσότερο από τους γονείς τους, θ’ αρχίσει να τα μισεί και αυτά και τους δικούς του γονείς και όταν μεγαλώσει θα νοιώθει σαν τον Ισμαήλ, γιο του Αβραάμ. Ορισμένα είδη ευτυχίας αποτελούν φυσικό δικαίωμα του κάθε ανθρώπου και εκείνος που θα τα στερηθεί δεν μπορεί παρά να γεμίσει από πίκρα και μνησικακία.

Μα ο φθονερός μπορεί ν’ απαντήσει: «Και τι μ’ ωφελεί που μου λέτε πως το φάρμακο του φθόνου είναι η ευτυχία; Εγώ δεν μπορώ να νοιώσω ευτυχία, όσο με τρώει ο φθόνος και σεις μου λέτε πως δε θα μπορέσω να πάψω να ’μαι φθονερός, όσο δε βρίσκω την ευτυχία». Μα η πραγματική ζωή έχει τη δική της λογική. Και μόνο να συνειδητοποιήσεις τις αιτίες του φθόνου, είναι ένα μεγάλο βήμα προς τη θεραπεία. Η συνήθεια να σκέπτεσαι με συγκρίσεις είναι ολέθρια. Κάθε γεγονός ευχάριστο πρέπει να το χαιρόμαστε στο ακέραιο, δίχως να σταματάμε για να σκεφθούμε ότι αυτή η ευχαρίστηση δεν είναι και τόσο μεγάλη, όσο εκείνη που μπορεί να χαίρεται κάποιος άλλος.

Για να βρει το δρόμο που θα τον έβγαζε απ’ αυτόν τον κόσμο της απελπισίας, ο άνθρωπος ο πολιτισμένος οφείλει να πλουτίσει την καρδιά του, όπως πλάτυνε το πνεύμα του. Οφείλει να μάθει να ξεπερνά τον εαυτό του και, κάνοντάς το να κατακτά την ελευθερία του σύμπαντος.

BERTRAND RUSSEL, Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ

«Πράσινες» δολοφονίες

Ενεργοί πολίτες, υπερασπιστές του περιβάλλοντος και των γαιών χαρακτηρίζονται τρομοκράτες, ταραχοποιοί ή εγκληματίες.

 

«Πράσινες» δολοφονίες. Πάνω από 1600 υπερασπιστές της γης, δολοφονήθηκαν το 2018 κι αν αυτές είναι οι επίσημες, σκέψου οι ανεπίσημες.

 

Τουλάχιστον 164 υπερασπιστές του περιβάλλοντος, που αγωνίζονταν εναντίον ορυχείων και μεταλλείων, της άκρατης υλοτομίας ή του αγροτοβιομηχανικού τομέα δολοφονήθηκαν το 2018, καταγράφει η ετήσια έκθεση της ΜΚΟ Global Witness. Στην έκθεση, που δόθηκε στην δημοσιότητα, τονίζεται πως «αναρίθμητοι» άλλοι εξαναγκάστηκαν να σωπάσουν σε όλο τον κόσμο εξαιτίας της βίας, του εκφοβισμού και της χρησιμοποίησης, ή της κατάχρησης, νόμων εναντίον των διαδηλώσεων. Η χώρα που ήταν μακράν της δεύτερης η πιο επικίνδυνη πέρυσι για τους υπερασπιστές της λογικής και τους ηγέτες αυτοχθόνων κοινοτήτων που υπερασπίζονται τα εδάφη τους ήταν οι Φιλιππίνες, με 30 δολοφονίες, αναφέρει η ΜΚΟ. Στην Κολομβία και στην Ινδία καταμετρήθηκαν αντίστοιχα 24 και 23 δολοφονίες το 2018. Ενώ με 16 επιβεβαιωμένους φόνους, η Γουατεμάλα ήταν η χώρα με τους περισσότερους νεκρούς κατ’ αναλογία με το μέγεθος του πληθυσμού της.

 

«Αυτό είναι ένα φαινόμενο που βλέπουμε σε όλο τον κόσμο: οι υπερασπιστές του περιβάλλοντος και των γαιών, μεγάλο μέρος των οποίων εκπροσωπούν αυτόχθονες λαούς, χαρακτηρίζονται τρομοκράτες, ταραχοποιοί ή εγκληματίες, απλούστατα επειδή διεκδικούν τα δικαιώματά τους», τονίζει σε δηλώσεις της που συμπεριλαμβάνονται στην έκθεση η Βίκι Τάουλι-Κόρπους, ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων λαών. «Η βία αυτή γεννά μια κρίση από τη σκοπιά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και μια απειλή για όλους όσοι εξαρτώνται από το σταθερό κλίμα», προσθέτει.

 

Ο αριθμός των νεκρών το 2018 μειώθηκε σε σύγκριση με το 2017, πολύ πιο πολυαίμακτη χρονιά, με 207 θανάτους, ωστόσο η Global Witness υπογραμμίζει πως ενδέχεται να είναι υποτιμημένος, κυρίως επειδή πολλά επεισόδια εκτυλίσσονται σε απομονωμένες ή απομακρυσμένες περιοχές. Το πιο πολύνεκρο τέτοιο επεισόδιο που κατέγραψε η ΜΚΟ το 2018 σημειώθηκε στο ομόσπονδο κρατίδιο Ταμίλ Ναντού, στη νότια Ινδία, όπου 13 άνθρωποι σκοτώθηκαν ενώ διαδήλωναν εναντίον της λειτουργίας μεταλλείου χαλκού.

 

Ενώ τουλάχιστον οκτώ ακτιβιστές που είχαν εμπλακεί σε διένεξη για την γη με αντιπροσώπους μιας βιομηχανίας σόγιας δολοφονήθηκαν το 2018 στη βραζιλιάνικη Πολιτεία Παρά, σημειώνει η Global Witness.

 

Στις Φιλιππίνες, την χώρα που πήρε την θέση της Βραζιλίας στην πρώτη θέση της κατάταξης των κρατών με τους περισσότερους φόνους, εννέα μέλη οικογενειών που καλλιεργούσαν ζαχαροκάλαμο, ανάμεσά τους γυναίκες και παιδιά, δολοφονήθηκαν από ένοπλους στο νησί Νέγρος, τονίζει η ΜΚΟ και προσθέτει πως ο δικηγόρος που είχε αναλάβει την εκπροσώπηση των θυμάτων δολοφονήθηκε μόλις μερικές ημέρες αργότερα.

 

Καθώς η ομάδα των ειδικών του ΟΗΕ για το κλίμα ετοιμάζεται να δημοσιοποιήσει την προσεχή εβδομάδα μια έκθεση για την εκμετάλλευση των γαιών που αναμένεται να υπογραμμίζει πόσο μεγάλο ρόλο διαδραματίζουν οι αυτόχθονες πληθυσμοί στην προστασία της φύσης, η Global Witness καταγγέλλει παράλληλα την «ανησυχητική τάση» του εκφοβισμού και των φυλακίσεων των υπερασπιστών του περιβάλλοντος και της ποινικοποίησης των αγώνων τους.

 

Η έκθεση στηλιτεύει επίσης τον ρόλο επενδυτών, ειδικά αναπτυξιακών τραπεζών, σε εξαιρετικά αμφιλεγόμενα έργα, και κατονομάζει ορισμένες εταιρείες οι οποίες ενέχονται σε ή διευκολύνουν τις παραβιάσεις δικαιωμάτων. «Δεν αρκεί οι πολυεθνικές εταιρείες που συνδέονται με κατασχέσεις γαιών να δηλώνουν άγνοια. Έχουν ευθύνη να εξασφαλίζουν, με προληπτικό τρόπο, ότι οι γαίες από τις οποίες αποκομίζουν κέρδη εκμισθώνονται νόμιμα, με τη συναίνεση κοινοτήτων οι οποίες ζουν σε αυτές για ολόκληρες γενιές».

 

Ο συνδυασμός της μαζικής παρακολούθησης, μαζί με την νέα τεχνολογία, την καταστρατήγηση των νόμων και την καταστολή των ειρηνικών διαδηλώσεων, έχει δημιουργήσει πρωτοφανή επίπεδα κινδύνου για τους «πράσινους» πολίτες. Ανάμεσα στις αναδυόμενες τάσεις είναι και η ανεξέλεγκτη χρήση των νέων τεχνολογιών καθώς και η στοχευμένη παρακολούθηση, συμπεριλαμβανομένης της διαδικτυακής, για να απειλήσουν και να φιμώσουν τους υπερασπιστές της λογικής.

 

Οι εξόριστοι ακτιβιστές από το Μπαχρέιν παρακολουθούνται από την κυβέρνηση η οποία χρησιμοποιεί κατασκοπευτικό λογισμικό, και οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, χωρίς ιδιαίτερη σκέψη σχετικά με τις συνέπειες που ενδεχομένως να προκύψουν, έδωσαν εντολή στις εταιρίες να αποκαλύψουν τα κλειδιά αποκρυπτογράφησης και να αποκωδικοποιήσουν προσωπικές διαδικτυακές επικοινωνίες. Στην Μεγάλη Βρετανία, η αστυνομία έχει θέσει τους δημοσιογράφους υπό παρακολούθηση με στόχο να ταυτοποιήσει τις πηγές τους.

 

Σε χώρες όπως το Μεξικό και η Ρωσία δίκτυα παραπληροφόρησης (fake news, Hoax, troll) ολοένα και περισσότερο τείνουν να δημιουργούν εκστρατείες παραπληροφόρησης με σκοπό να δυσφημίσουν και να στιγματίσουν τους υπερασπιστές των κινημάτων όπως πχ. bloggers, συγγραφείς, δημοσιογράφους.

 

Αυτές οι νέες τάσεις προστίθενται στο ήδη επικίνδυνο οπλοστάσιο εργαλείων καταστολής, συμπεριλαμβανομένων των δολοφονιών και των εξαναγκαστικών εξαφανίσεων, του δραστικού περιορισμού του δικαιώματος σε ειρηνική διαμαρτυρία και της καταστρατήγησης των ποινικών, αστικών και διοικητικών νόμων, με σκοπό την δίωξη των ενεργών διαφωνούντων.
 

Όταν δεν τους απειλούν ή δεν τους παρενοχλούν, κυβερνήσεις όλων των αποχρώσεων προσπαθούν ανοιχτά να καλλιεργήσουν την εχθρότητα απέναντι τους χρησιμοποιώντας την φτηνή και προπαγανδιστική, ρητορική της δαιμονοποίησης, παρουσιάζοντας τους διαμαρτυρόμενους πολίτες ως τρομοκράτες ή ξένους πράκτορες.

Φυλή του Αμαζονίου έσωσε προσωρινά, μισό εκατομμύριο στρέμματα τροπικού δάσους από την κυβέρνηση του Εκουαδόρ.

 

Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου απλώνεται σε 9 χώρες και αποτελεί την μεγαλύτερη σε έκταση δασική περιοχή στον πλανήτη μας. Αυτό το τροπικό δάσος είναι σπίτι για εκατομμύρια διαφορετικά είδη φυτών και ζώων. Είναι επίσης το σπίτι για μια φυλή, του Waorani – μιας αυτόχθονης φυλής του Αμαζονίου που ζει στο τροπικό αυτό δάσος εδώ και αιώνες. Αυτό που κατάφεραν να κάνουν οι Waorani δεν είναι κάτι που βλέπουμε καθημερινά. Κατάφεραν να κερδίσουν μια δικαστική μάχη ενάντια στην κυβέρνηση του Εκουαδόρ και να σώσουν μισό εκατομμύριο στρέμματα δάσους τα οποία θα αποψίλωναν, αφού βασικός σκοπός τους ήταν η εξόρυξη πετρελαίου.

 

Ένα πάνελ τριών δικαστών έβαλε φρένο στα σχέδια της κυβέρνησης και δικαίωσε τους Waorani. Ο Oswando Nenquimo, εκπρόσωπος της φυλής των Waorani, δήλωσε: «Σήμερα προστατεύσαμε το δάσος μας από την εξόρυξη πετρελαίου• προστατεύσαμε τα νερά μας από την μόλυνση, προστατεύσαμε τα παιδιά μας από ασθένειες. Πρόκειται για ένα νομικό προηγούμενο για τα δικαιώματα των ιθαγενών. Ο αγώνας όμως δεν έχει τελειώσει ακόμα. Η κυβέρνηση θα ασκήσει έφεση επειδή θέλουν ακόμα το πετρέλαιο που βρίσκεται κάτω από την γη μας. Τα έθνη των ιθαγενών στον Αμαζόνιο και στον κόσμο πρέπει να ενωθούν για να προστατεύσουν τα σπίτια μας».

 

Αυτό που κατάφερε προσωρινά η αρχέγονη αυτή φυλή δεν έχει όντως προηγούμενο και αποτελεί ένα σημαντικότατο επίτευγμα όχι μόνο για εκείνους, αλλά για όσους θέλουν να παλέψουν για κάτι παρόμοιο σε αυτό τον πλανήτη. Ευτυχώς, πολλοί ακόμα άνθρωποι θα ακολουθήσουν τα δικά τους βήματα και θα θελήσουν να ενωθούν μαζί τους για να σώσουν το μοναδικό αυτό δάσος.

 

Βρετανία: Η αστυνομία «βάφτισε» τους ακτιβιστές του Occupy London… τρομοκράτες
Δημοσίευση 6 Δεκεμβρίου 2011  / Ανανεώθηκε 27 Ιουνίου 2013

 

Την οργή των διαδηλωτών του κινήματος «Καταλάβετε το Λονδίνο» προκάλεσε λίστα της αστυνομίας του Σίτι του Λονδίνου, η οποία εστάλη σε επιχειρήσεις. Σε αυτήν, το κίνημα τοποθετήθηκε μαζί με τρομοκρατικές και εξτρεμιστικές οργανώσεις όπως η Αλ Κάιντα και οι Farc. Το έγγραφο της αστυνομίας του Σίτι είχε τίτλο «Ενημέρωση για τρομοκρατικές/εξτρεμιστικές κινήσεις για την επιχειρηματική κοινότητα της πόλης του Λονδίνου» και εστάλη σε ορισμένες επιχειρήσεις της περιοχής. Σε αυτό αναφέρονταν προηγούμενες κινήσεις των Λονδρέζων Αγανακτισμένων, καθώς και επόμενες κινητοποιήσεις τους.

 

Ιδιοκτήτης επιχείρησης στην πλατεία Φίνσμπερι έδωσε το έγγραφο στα μέλη του κινήματος Occupy που είχαν κατασκηνώσει στην πλατεία. Το έγγραφο ενημερώνει τους επιχειρηματίες για τις κινήσεις οργανώσεων όπως η Αλ Κάιντα, οι Farc στην Κολομβία και για τα αποτελέσματα δίκης στη Λευκορωσία για βομβιστική επίθεση στο Μινσκ. Ακριβώς από κάτω υπάρχει ένα τμήμα με τίτλο «Εσωτερικά», το οποίο είναι αφιερωμένο εξ’ ολοκλήρου στο κίνημα Occupy London. Το κείμενο αναφέρει, ανάμεσα στα άλλα, ότι οι διαδηλωτές αποτελούν «λόγο ανησυχίας».

 

«Καθώς παγκοσμίως το κίνημα Occupy δεν παρουσιάζει κανένα σημάδι ύφεσης, είναι πιθανό ότι οι ακτιβιστές φιλοδοξούν να εντοπίσουν άλλες θέσεις για να καταλάβουν, ειδικά εκείνες που ταυτίζουν με τον καπιταλισμό» αναφέρει το έγγραφο. Σύμφωνα με το έγγραφο, η αστυνομία είχε «λάβει μια σειρά εχθρικών εκθέσεων αναγνώρισης σχετικά με τα άτομα που θα ταίριαζαν στο αντι-καπιταλιστικό προφίλ». Οι Αρχές ζητούν, επίσης, από τις επιχειρήσεις να είναι σε επαγρύπνηση για περαιτέρω ένδειξη της δραστηριότητας κατάληψης. Πηγή από την αστυνομία του Σίτι παραδέχθηκε ότι ο τίτλος του εγγράφου δεν ήταν ο καλύτερος δυνατός, αλλά αρνήθηκε ότι στόχος ήταν να εξισώσει το κίνημα με την Αλ Κάιντα.

 

Η απάντηση του κινήματος: Σύμφωνα με ανακοίνωση ακτιβιστών του κινήματος Occupy London: «Η αναφορά σε «ύποπτους ακτιβιστές» δείχνει μια ανησυχητική απώλεια προοπτικής. Ο ακτιβισμός δεν είναι έγκλημα και η επιθυμία για συμμετοχή στη δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων δεν θα πρέπει να αποτελεί αιτία ανησυχίας για την αστυνομία σε οποιαδήποτε ελεύθερη κοινωνία. Ένα ίδρυμα που συγχέει τους ενεργούς πολίτες με εγκληματίες και εξισώνει την Αλ Κάιντα με τις προσπάθειες να επαναπροσδιοριστεί η πόλη, είναι ένας θεσμός που αντιμετωπίζει σοβαρό κίνδυνο να χάσει το δρόμο του»

 

Η πρώτη εμφάνιση του κινήματος Occupy τον Σεπτέμβριο του 2011 στη σκιά των όσων καταστροφικών ακολούθησαν την πτώση της +Lehman Brothers το φθινόπωρο του 2008 έγινε δεκτή με έκπληξη. Ποιος το φαντάζονταν ότι θα έφτανε η ημέρα που κάποιοι θα διαδήλωναν κατά της οικονομικής ανισότητας και της τυραννίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος στην καρδιά της Νέας Υόρκης;

 

Ο Νόαμ Τσόμσκι, με τις δημόσιες παρεμβάσεις του, ενθάρρυνε την συμμετοχή στους συλλογικούς αγώνες για την ισότητα, την ελευθερία και την δημοκρατία. Υποστήριξε από την πρώτη στιγμή το κίνημα και ένωσε την φωνή του με αυτές που ασκούν κριτική στην κυριαρχία των πολυεθνικών εταιριών και στη διαφθορά που επιφέρει αυτή. Με τον καιρό οι κατασκηνωτές αποχώρησαν από το Πάρκο Ζουκότι, όπως και από το σημείο συγκέντρωσής τους στο Λονδίνο, όμως τα ερωτήματα που έθεσαν παραμένουν: Πώς φτάσαμε ως εδώ; Με ποιον τρόπο οι πλούσιοι, που αποτελούν μόλις το 1% του πληθυσμού του πλανήτη, διαιωνίζουν την ηγεμονία τους πάνω στο υπόλοιπο 99%; Πώς μπορούμε να αποδομήσουμε την τεχνοκρατική αντίληψη της πρωτοκαθεδρίας της οικονομίας έναντι της πολιτικής; Ποια είναι η ποιότητα της σημερινής δημοκρατίας; Πώς μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια της ανάπτυξης προκειμένου να εξασφαλίσουμε την ισότιμη κατανομή του παγκόσμιου πλούτου;

 

[+Δες στο NETFLIX την ταινία The Big Short της σκόπιμης και δόλια υποκινούμενης κατάρευσης της Lehman Brothers. Βασισμένη σε αληθινά γεγονότα, όπως αυτά αποτυπώνονται στο ομώνυμο bestseller του πρώην εργαζόμενου στη Wall Street Μάικλ Λούις, η ταινία του Ανταμ Μακέι με τον τίτλο «The Big Short» («Το μεγάλο σορτάρισμα») αφηγείται πώς στην δεκαετία του 2000 τέσσερα αουτσάιντερ των χρηματοπιστωτικών κύκλων ήταν σε θέση να προβλέψουν την στρεβλότητα της αγοράς ακινήτων, με αποτέλεσμα να ποντάρουν στην πτώση της, την ώρα που όλοι αγόραζαν σαν τρελοί, και τελικά να θησαυρίσουν.

 

«Το σκεπτικό μου ήταν να μπορέσει να καταλάβει ακόμη και η 10χρονη κόρη μου τι ακριβώς συνέβη», λέει χαρακτηριστικά ο Μακέι, ο οποίος μιλά για «τεράστια πείνα των τραπεζών» εν μέσω των εξελίξεων που υπονόμευσαν την προοπτική της οικονομίας. «Κέρδος. Με ποιο κόστος; Πλούτος. Με ποιο κόστος;», διερωτάται, τασσόμενος υπέρ ενός ισχυρού κανονιστικού βραχίονα, ο οποίος θα περιορίζει τους κινδύνους που απορρέουν από αμφιλεγόμενες πρακτικές στον χρηματοπιστωτικό τομέα. «Το πρόβλημα δεν είναι οι τράπεζες. Το πρόβλημα είναι οι τράπεζες που θέτουν τους δικούς τους κανόνες για να κοροϊδέψουν το σύστημα» τονίζει ο σκηνοθέτης.]

 

Τώρα φυσικά απαιτείται Δ Ι Α Κ Ρ Ι Σ Η για το ποιός είναι αληθινός υπερασπιστής κι ενεργός πολίτης και ποιός λειτουργεί πίσω από την μάσκα αυτή εξυπηρετώντας αλλότρια συμφέροντα.

 

Δηλαδή … πιασ’ τ’ αυγό και κούρευτο.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1109b-1110b)

ΒΙΒΛΙΟ Γ': Για την ηθική αρετή

[1109b] [I] Τῆς ἀρετῆς δὴ περὶ πάθη τε καὶ πράξεις οὔσης, καὶ ἐπὶ μὲν τοῖς ἑκουσίοις ἐπαίνων καὶ ψόγων γινομένων, ἐπὶ δὲ τοῖς ἀκουσίοις συγγνώμης, ἐνίοτε δὲ καὶ ἐλέου, τὸ ἑκούσιον καὶ τὸ ἀκούσιον ἀναγκαῖον ἴσως διορίσαι τοῖς περὶ ἀρετῆς ἐπισκοποῦσι, χρήσιμον δὲ καὶ τοῖς νομοθετοῦσι πρός τε τὰς τιμὰς καὶ τὰς κολάσεις. δοκεῖ δὴ ἀκούσια εἶναι τὰ βίᾳ

[1110a] ἢ δι᾽ ἄγνοιαν γινόμενα· βίαιον δὲ οὗ ἡ ἀρχὴ ἔξωθεν, τοιαύτη οὖσα ἐν ᾗ μηδὲν συμβάλλεται ὁ πράττων ἢ ὁ πάσχων, οἷον εἰ πνεῦμα κομίσαι ποι ἢ ἄνθρωποι κύριοι ὄντες. ὅσα δὲ διὰ φόβον μειζόνων κακῶν πράττεται ἢ διὰ καλόν τι, οἷον εἰ τύραννος προστάττοι αἰσχρόν τι πρᾶξαι κύριος ὢν γονέων καὶ τέκνων, καὶ πράξαντος μὲν σῴζοιντο μὴ πράξαντος δ᾽ ἀποθνήσκοιεν, ἀμφισβήτησιν ἔχει πότερον ἀκούσιά ἐστιν ἢ ἑκούσια. τοιοῦτον δέ τι συμβαίνει καὶ περὶ τὰς ἐν τοῖς χειμῶσιν ἐκβολάς· ἁπλῶς μὲν γὰρ οὐδεὶς ἀποβάλλεται ἑκών, ἐπὶ σωτηρίᾳ δ᾽ αὑτοῦ καὶ τῶν λοιπῶν ἅπαντες οἱ νοῦν ἔχοντες. μικταὶ μὲν οὖν εἰσιν αἱ τοιαῦται πράξεις, ἐοίκασι δὲ μᾶλλον ἑκουσίοις· αἱρεταὶ γάρ εἰσι τότε ὅτε πράττονται, τὸ δὲ τέλος τῆς πράξεως κατὰ τὸν καιρόν ἐστιν. καὶ τὸ ἑκούσιον δὴ καὶ τὸ ἀκούσιον, ὅτε πράττει, λεκτέον. πράττει δὲ ἑκών· καὶ γὰρ ἡ ἀρχὴ τοῦ κινεῖν τὰ ὀργανικὰ μέρη ἐν ταῖς τοιαύταις πράξεσιν ἐν αὐτῷ ἐστίν· ὧν δ᾽ ἐν αὐτῷ ἡ ἀρχή, ἐπ᾽ αὐτῷ καὶ τὸ πράττειν καὶ μή. ἑκούσια δὴ τὰ τοιαῦτα, ἁπλῶς δ᾽ ἴσως ἀκούσια· οὐδεὶς γὰρ ἂν ἕλοιτο καθ᾽ αὑτὸ τῶν τοιούτων οὐδέν. ἐπὶ ταῖς πράξεσι δὲ ταῖς τοιαύταις ἐνίοτε καὶ ἐπαινοῦνται, ὅταν αἰσχρόν τι ἢ λυπηρὸν ὑπομένωσιν ἀντὶ μεγάλων καὶ καλῶν· ἂν δ᾽ ἀνάπαλιν, ψέγονται· τὰ γὰρ αἴσχισθ᾽ ὑπομεῖναι ἐπὶ μηδενὶ καλῷ ἢ μετρίῳ φαύλου. ἐπ᾽ ἐνίοις δ᾽ ἔπαινος μὲν οὐ γίνεται, συγγνώμη δ᾽, ὅταν διὰ τοιαῦτα πράξῃ τις ἃ μὴ δεῖ, ἃ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν ὑπερτείνει καὶ μηδεὶς ἂν ὑπομείναι. ἔνια δ᾽ ἴσως οὐκ ἔστιν ἀναγκασθῆναι, ἀλλὰ μᾶλλον ἀποθανετέον παθόντι τὰ δεινότατα· καὶ γὰρ τὸν Εὐριπίδου Ἀλκμαίωνα γελοῖα φαίνεται τὰ ἀναγκάσαντα μητροκτονῆσαι. ἔστι δὲ χαλεπὸν ἐνίοτε διακρῖναι ποῖον ἀντὶ ποίου αἱρετέον καὶ τί ἀντὶ τίνος ὑπομενετέον, ἔτι δὲ χαλεπώτερον ἐμμεῖναι τοῖς γνωσθεῖσιν· ὡς γὰρ ἐπὶ τὸ πολύ ἐστι τὰ μὲν προσδοκώμενα λυπηρά, ἃ δ᾽ ἀναγκάζονται αἰσχρά, ὅθεν ἔπαινοι καὶ ψόγοι γίνονται περὶ τοὺς

[1110b] ἀναγκασθέντας ἢ μή. τὰ δὴ ποῖα φατέον βίαια; ἢ ἁπλῶς μέν, ὁπότ᾽ ἂν ἡ αἰτία ἐν τοῖς ἐκτὸς ᾖ καὶ ὁ πράττων μηδὲν συμβάλληται; ἃ δὲ καθ᾽ αὑτὰ μὲν ἀκούσιά ἐστι, νῦν δὲ καὶ ἀντὶ τῶνδε αἱρετά, καὶ ἡ ἀρχὴ ἐν τῷ πράττοντι, καθ᾽ αὑτὰ μὲν ἀκούσιά ἐστι, νῦν δὲ καὶ ἀντὶ τῶνδε ἑκούσια. μᾶλλον δ᾽ ἔοικεν ἑκουσίοις· αἱ γὰρ πράξεις ἐν τοῖς καθ᾽ ἕκαστα, ταῦτα δ᾽ ἑκούσια. ποῖα δ᾽ ἀντὶ ποίων αἱρετέον, οὐ ῥᾴδιον ἀποδοῦναι· πολλαὶ γὰρ διαφοραί εἰσιν ἐν τοῖς καθ᾽ ἕκαστα.

Εἰ δέ τις τὰ ἡδέα καὶ τὰ καλὰ φαίη βίαια εἶναι (ἀναγκάζειν γὰρ ἔξω ὄντα), πάντα ἂν εἴη αὐτῷ βίαια· τούτων γὰρ χάριν πάντες πάντα πράττουσιν. καὶ οἱ μὲν βίᾳ καὶ ἄκοντες λυπηρῶς, οἱ δὲ διὰ τὸ ἡδὺ καὶ καλὸν μεθ᾽ ἡδονῆς· γελοῖον δὲ τὸ αἰτιᾶσθαι τὰ ἐκτός, ἀλλὰ μὴ αὑτὸν εὐθήρατον ὄντα ὑπὸ τῶν τοιούτων, καὶ τῶν μὲν καλῶν ἑαυτόν, τῶν δ᾽ αἰσχρῶν τὰ ἡδέα. ἔοικε δὴ τὸ βίαιον εἶναι οὗ ἔξωθεν ἡ ἀρχή, μηδὲν συμβαλλομένου τοῦ βιασθέντος.

***
[1109b] [1] Αφού λοιπόν η αρετή σχετίζεται με τα πάθη και τις πράξεις, και αφού ο έπαινος και ο ψόγος προορίζονται μόνο για ό,τι γίνεται με τη θέλησή μας, ενώ για ό,τι γίνεται χωρίς τη θέλησή μας προορίζεται η κατανόηση, καμιά φορά και ο οίκτος, είναι, λέω, απαραίτητο, οι άνθρωποι που μελετούν την αρετή να ορίσουν με σαφήνεια το περιεχόμενο των εννοιών «εκούσιο» και «ακούσιο» — κάτι που είναι, βέβαια, χρήσιμο και για τους νομοθέτες, όταν ορίζουν τις τιμές που πρέπει να απονέμονται ή τις τιμωρίες που πρέπει να επιβάλλονται.

Ακούσια λοιπόν είναι, κατά την κοινή αντίληψη, όλα όσα γίνονται με την επιβολή βίας

[1110a] ή από άγνοια. Για «επιβολή βίας» μιλούμε σε κάθε περίπτωση που η «κίνηση» ξεκινάει από έξω: μια «κίνηση» στην οποία με κανέναν τρόπο δεν συμβάλλει το πρόσωπο που κάνει (στην ουσία: που υφίσταται) την πράξη — αν π.χ. το πρόσωπο παρασέρνεται προς κάπου από τον αέρα ή από ανθρώπους που το εξουσιάζουν. Στις περιπτώσεις, ωστόσο, που μια πράξη γίνεται από φόβο για μεγαλύτερα κακά ή για κάποιον καλό σκοπό (αν π.χ. ένας τύραννος, έχοντας κάτω από την εξουσία του τους γονείς ή τα παιδιά μας μάς διατάξει να κάνουμε κάτι κακό: αν το κάνουμε, θα σωθούν, ενώ αν δεν το κάνουμε, θα πεθάνουν), υπάρχει αμφισβήτηση αν τέτοιου είδους πράξεις είναι ακούσιες ή εκούσιες. Τέτοια είναι και η περίπτωση που σε μια θύελλα πετούμε στη θάλασσα κάποια αγαθά: κανένας δεν πετάει στα καλά καθούμενα στη θάλασσα αγαθά με τη θέλησή του· αν είναι όμως να σωθούν ο ίδιος και οι άλλοι, κάθε φρόνιμος άνθρωπος το κάνει. Αυτού του είδους λοιπόν οι πράξεις είναι μεικτές, μοιάζουν όμως πιο πολύ με τις εκούσιες πράξεις, αφού τη στιγμή που γίνονται είναι αποτέλεσμα επιλογής και προτίμησης, και το τέλος μιας πράξης βρίσκεται σε άμεση σχέση με τις συγκεκριμένες περιστάσεις. Σε σχέση λοιπόν με τη στιγμή που γίνεται η πράξη μπορούμε να μιλούμε και για εκούσια και για ακούσια πράξη. Τη στιγμή εκείνη ο άνθρωπος ενεργεί με τη θέλησή του· γιατί η αρχή που κινεί σ᾽ αυτού του είδους τις πράξεις τα αποφασιστικής σημασίας μέλη του σώματος βρίσκεται μέσα στο άτομο, και όταν η αρχή βρίσκεται μέσα στο άτομο, εξαρτάται επίσης από το ίδιο το άτομο το να κάνει ή να μην κάνει την πράξη. Είναι εκούσιες λοιπόν αυτού του είδους οι πράξεις· αν τις δούμε όμως καθεαυτές, είναι ασφαλώς ακούσιες, δεδομένου ότι κανείς δεν θα επέλεγε μια τέτοια πράξη καθεαυτήν. Για τέτοιου είδους πράξεις οι άνθρωποι επαινούνται κιόλας, όταν δέχονται να κάνουν κάτι άσχημο ή δυσάρεστο, αν είναι με τον τρόπο αυτό να κερδίσουν μεγάλα και ωραία πράγματα· αν, αντίθετα, ενεργήσουν δίχως να συντρέχουν τέτοιοι λόγοι, ψέγονται· δείχνει πράγματι κατώτερης ποιότητας άνθρωπο το να δεχτεί να κάνει τα πιο άσχημα πράγματα δίχως να κερδίσει τίποτε το ωραίο ή για ένα ασήμαντο κέρδος. Υπάρχουν, πάντως, κάποιες περιπτώσεις στις οποίες δεν απονέμεται έπαινος, επιδεικνύεται όμως κάποια κατανόηση: είναι οι περιπτώσεις που κάνει κανείς όσα δεν πρέπει να κάνει, επειδή εξαναγκάζεται από κάποια πράγματα που ξεπερνούν την ανθρώπινη φύση και που κανείς δεν θα μπορούσε να τα αντέξει. Υπάρχουν όμως και κάποιες πράξεις που τίποτε δεν μπορεί να μας αναγκάσει να τις κάνουμε: καλύτερα να πεθάνει κανείς παρά να υποστεί τα έσχατα· έτσι, επιπαραδείγματι, φαίνονται γελοίοι οι λόγοι που «ανάγκασαν» τον Αλκμαίωνα του Ευριπίδη να σκοτώσει τη μητέρα του. Είναι, πάντως, μερικές φορές δύσκολο να αποφασίσουμε αν πρέπει να κάνουμε το τάδε καλό με αντίτιμο το τάδε κακό ή να υπομείνουμε το τάδε κακό για να πετύχουμε το τάδε καλό, και είναι ακόμη πιο δύσκολο να μείνουμε σταθεροί στην απόφαση που πήραμε· γιατί τις περισσότερες φορές τα προσδοκώμενα είναι δυσάρεστα, και αυτά που αναγκαζόμαστε να κάνουμε είναι άσχημα, και έτσι προκύπτουν έπαινοι ή ψόγοι, ανάλογα με το αν υπέκυψε κανείς

[1110b] στον εξαναγκασμό ή όχι.

Για ποιές λοιπόν πράξεις πρέπει να λέμε ότι γίνονται με την επιβολή βίας; Δεν θα ήταν σωστό να λέμε ότι γενικά είναι οι πράξεις που η αιτία τους ξεκινάει από έξω και το πρόσωπο που ενεργεί δεν έχει καμιά απολύτως συμβολή; Οι πράξεις όμως που καθεαυτές είναι ακούσιες, που το άτομο όμως τις επιλέγει μια συγκεκριμένη στιγμή και για κάποιον συγκεκριμένο σκοπό, και που η αρχή τους βρίσκεται στο άτομο που ενεργεί, καθεαυτές είναι βέβαια ακούσιες, στη συγκεκριμένη όμως στιγμή και για την επίτευξη του συγκεκριμένου σκοπού είναι εκούσιες. Φυσικά, μοιάζουν πιο πολύ με τις πράξεις που γίνονται με τη θέληση του ατόμου· γιατί οι πράξεις ανήκουν στην κατηγορία των επιμέρους, και οι επιμέρους πράξεις είναι εδώ εκούσιες. Αν, τώρα, πρέπει να αποφασίσουμε με αντίτιμο τίνος κακού πρέπει να επιλέγουμε κάποιο καλό, δεν είναι κάτι που μπορούμε να το ορίσουμε εύκολα· ο λόγος είναι ότι οι επιμέρους περιπτώσεις παρουσιάζουν μεγάλες μεταξύ τους διαφορές.

Αν, πάντως, υποστήριζε κανείς ότι τα ευχάριστα και τα ωραία πράγματα ανήκουν σ᾽ αυτά που ασκούν βία πάνω στον άνθρωπο (γιατί είναι «δυνάμεις» που βρίσκονται έξω από το άτομο και το υποχρεώνουν να κάνει κάτι), τότε όλες οι πράξεις του ανθρώπου θα ήταν πράξεις που γίνονται με την επιβολή βίας· γιατί ό,τι κάνουν οι άνθρωποι το κάνουν για χάρη των δύο αυτών πραγμάτων. Επίσης, όσοι κάνουν κάτι με την επιβολή βίας και χωρίς τη θέλησή τους, αισθάνονται δυσάρεστα, ενώ όσοι κάνουν κάτι επειδή είναι ευχάριστο ή ωραίο, νιώθουν χαρά. Είναι, άλλωστε, γελοίο να ρίχνουμε όλη την ευθύνη στα έξω πράγματα και όχι στον εαυτό μας (που γίνεται εύκολο θύμα τέτοιας λογής πραγμάτων), και για μεν τις ωραίες πράξεις μας να θεωρούμε αίτιο τον εαυτό μας, για τις άσχημες όμως να ρίχνουμε όλη την ευθύνη στα ευχάριστα πράγματα. Για «επιβολή βίας» λοιπόν μιλούμε όταν η «κίνηση» ξεκινάει από έξω και δεν συμβάλλει καθόλου σ᾽ αυτήν το άτομο που υφίσταται τη βία.