ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Ὄρνιθες (1088-1117)

εὔδαιμον φῦλον πτηνῶν [ἀντ.]
οἰωνῶν, οἳ χειμῶνος μὲν
1090 χλαίνας οὐκ ἀμπισχνοῦνται·
οὐδ᾽ αὖ θερμὴ πνίγους ἡμᾶς
ἀκτὶς τηλαυγὴς θάλπει·
ἀλλ᾽ ἀνθηρῶν λειμώνων
φύλλων ‹τ᾽› ἐν κόλποις ναίω,
1095 ἡνίκ᾽ ἂν ὁ θεσπέσιος ὀξὺ μέλος ἀχέτας
θάλπεσι μεσημβρινοῖς ἡλιομανὴς βοᾷ.
χειμάζω δ᾽ ἐν κοίλοις ἄντροις
νύμφαις οὐρείαις ξυμπαίζων·
ἠρινά τε βοσκόμεθα παρθένια
1100 λευκότροφα μύρτα Χαρίτων τε κηπεύματα.

τοῖς κριταῖς εἰπεῖν τι βουλόμεσθα τῆς νίκης πέρι,
ὅσ᾽ ἀγάθ᾽, ἢν κρίνωσιν ἡμᾶς, πᾶσιν αὐτοῖς δώσομεν,
ὥστε κρείττω δῶρα πολλῷ τῶν Ἀλεξάνδρου λαβεῖν.
1105 πρῶτα μὲν γάρ, οὗ μάλιστα πᾶς κριτὴς ἐφίεται,
γλαῦκες ὑμᾶς οὔποτ᾽ ἐπιλείψουσι Λαυρειωτικαί·
ἀλλ᾽ ἐνοικήσουσιν ἔνδον, ἔν τε τοῖς βαλλαντίοις
ἐννεοττεύσουσι κἀκλέψουσι μικρὰ κέρματα.
εἶτα πρὸς τούτοισιν ὥσπερ ἐν ἱεροῖς οἰκήσετε·
1110 τὰς γὰρ ὑμῶν οἰκίας ἐρέψομεν πρὸς αἰετόν·
κἂν λαχόντες ἀρχίδιον εἶθ᾽ ἁρπάσαι βούλησθέ τι,
ὀξὺν ἱερακίσκον εἰς τὰς χεῖρας ὑμῖν δώσομεν.
ἢν δέ που δειπνῆτε, πρηγορεῶνας ὑμῖν πέμψομεν.
ἢν δὲ μὴ κρίνητε, χαλκεύεσθε μηνίσκους φορεῖν
1115 ὥσπερ ἁνδριάντες· ὡς ὑμῶν ὃς ἂν μὴ μῆν᾽ ἔχῃ,
ὅταν ἔχητε χλανίδα λευκήν, τότε μάλισθ᾽ οὕτω δίκην
δώσεθ᾽ ἡμῖν, πᾶσι τοῖς ὄρνισι κατατιλώμενοι.

***
ΧΟΡ. Καλότυχα είναι τα πουλιά
για το χειμώνα έχουν φτερά
1090 και κάπες δεν τους χρειάζονται·
και μες στην κάψα, η φλογερή
αχτίδα η αλαργόφεγγη
δε με ζεσταίνει· κατοικώ
στης φυλλωσιάς την αγκαλιά
και στ᾽ ανθισμένα λιβάδια, ο ηλιόχαρος όταν
τραγουδιστής, το θεσπέσιο τζιτζίκι,
τα μεσημέρια σφυρίζει.
Και το χειμώνα σε βαθιές
μέσα σπηλιές, με των βουνών
παίζοντας νύμφες, τον περνώ·
βόσκω την άνοιξη ασπρόσαρκα μύρτα
1100 παρθενικά, και καρπούς στων Χαρίτων τους κήπους.

ΚΟΡ. Κάτι θέλουμε να πούμε για τη νίκη στους κριτές·
αν μας δώσουν το βραβείο, θα τους δώσουμε αγαθά
που απ᾽ τ᾽ Αλέξαντρου τα δώρα θα ᾽ναι ανώτερα πολύ.
Πρώτα —αυτό που είν᾽ ο μεγάλος πόθος όλων των κριτών—
του Λαυρίου οι... κουκουβάγιες δε θα λείπουνε ποτέ·
μες στα σπίτια τους θα μένουν και θα στήσουν τις φωλιές
στα πουγκιά τους, κι εκεί μέσα κέρματα θα ξεκλωσούν.
Σπίτια θα ᾽χετε, έπειτα, όμοια με ναούς· αετώματα
1110 σαν αϊτού φτερούγες τα όρνια θα σας χτίζουν στις σκεπές·
κι αν σας λάχει μια θεσούλα και ποθήσετε αρπαγή,
μες στα χέρια γερακάκι θα σας βάλουμε γοργό.
Σαν πηγαίνετε σε δείπνο, γούλες θα σας στέλνουμε.
Αν βραβείο μάς αρνηθείτε, βάλτε μισοφέγγαρα
στο κεφάλι, σαν ανδριάντες, χάλκινα· όποιον βλέπουμε
ξέσκεπο κι ασπροντυμένο, θα τον εκδικιόμαστε·
όλα τα πουλιά από πάνω θα του ρίχνουν κουτσουλιές.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΔΕΛΦΙΝΙ, Αρίονα

ΔΕΛΦΙΝΙ, Αρίονα

(δελφίνι)

 

Ο Αρίων, σημαντικός μουσικός που έζησε στο διάστημα μεταξύ 7ου και 6ου αι. π.Χ., είναι μορφή που κινείται ανάμεσα στην ιστορία και τον μύθο.

 

Γεννήθηκε στη Μήθυμνα της Λέσβου αλλά πέρασε αρκετά χρόνια στην αυλή του Περίανδρου, τυράννου της Κορίνθου, όπου δίδαξε και τον κύκλιο χορό. Έλαβε μέρος σε μουσικούς αγώνες στη Σπάρτη και νίκησε και ταξίδεψε στις αποικίες της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας, όπου γνώρισε μεγάλες τιμές και απέκτησε πολλά πλούτη. Κατά την επιστροφή του από την Ιταλία, συνέβη το εξής περιστατικό που ανάγει τον Αρίονα στον χώρο του μύθου.

 

Ναύλωσε πλοίο από τον Τάραντα με κορίνθιους ναύτες, οι οποίοι όμως συνωμότησαν για να τον πετάξουν στη θάλασσα και να του κλέψουν τα χρήματα που είχε κερδίσει. Τότε ο Απόλλωνας, ντυμένος κιθαρωδός, φανερώθηκε σε όνειρο στον Αρίονα και του είπε να φυλαχθεί από τους εχθρούς του και ότι ο ίδιος θα τον βοηθούσε. Όταν οι ναύτες επιτέθηκαν στον Αρίονα, εκείνος τους ζήτησε να παίξει τη λύρα του για μια τελευταία φορά. Στο άκουσμα της μελωδίας μαζεύτηκαν δελφίνια, τα αγαπημένα θαλάσσια πλάσματα του Απόλλωνα. Τότε ο Αρίονας, με πίστη στον θεό που του είχε φανερωθεί, πήδησε στη θάλασσα και ένα δελφίνι τον πήρε στη ράχη του ως το ακρωτήριο Ταίναρο.

 

Εκεί αφιέρωσε ανάθημα στον Απόλλωνα, ύστερα πήγε στην Κόρινθο και διηγήθηκε την περιπέτειά του στον Περίανδρο. Όταν το πλοίο που θα τον έφερνε αγκυροβόλησε στην Κόρινθο και ο τύραννος τους ρώτησε πού ήταν ο Αρίων, εκείνοι του απάντησαν ότι είχε πεθάνει στο ταξίδι. Ο Αρίονας φανερώθηκε τότε μπροστά τους και ο τύραννος διέταξε να σταυρώσουν ή να ανασκολοπίσουν τους δολοφόνους. Σε ανάμνηση του γεγονότος ο Απόλλωνας μεταμόρφωσε σε αστερισμούς τη λύρα του Αρίονα και το δελφίνι που τον έσωσε.

 

Ο αστερισμός του Δελφίνος* θεωρείται από άλλους ότι είναι το δελφίνι που βρήκε την Αμφιτρίτη και την πήγε στον Ποσειδώνα και το οποίο τιμήθηκε με καταστερισμό ή οι πειρατές που θέλησαν να αιχμαλωτίσουν τον Διόνυσο και μεταμορφώθηκαν σε δελφίνια.

------------------------------

*Αστερισμός του Δελφίνος

 

Οὗτος ἐν τοῖς ἄστροις λέγεται τεθῆναι δι' αἰτίαν τοιαύτην. τοῦ Ποσειδῶνος βουλομένου τὴν Ἀμφιτρίτην λαβεῖν [εἰς] γυναῖκα, εὐλαβηθεῖσα ἐκείνη ἔφυγε πρὸς τὸν Ἂτλαντα, διατηρῆσαι τὴν παρθενίαν σπεύδουσα. ὡς δὲ καὶ αἱ πλεῖσται Νηρηίδες ἐκρύπτοντο κεκρυμμένης ἐκείνης, πολλοὺς ὁ Ποσειδῶν ἐξέπεμψε μαστῆρας, ἐν οἷς καὶ τὸν δελφῖνα· πλανώμενος δὲ κατὰ τὰς νήσους τοῦ Ἂτλαντος, περιπεσὼν αὐτῇ προσαγγέλλει καὶ ἄγει πρὸς Ποσειδῶνα· ὁ δὲ γήμας αὐτὴν μεγίστας τιμὰς ἐν τῇ θαλάσσῃ αὐτῷ ὥρισεν, ἱερὸν αὐτὸν ὀνομάσας εἶναι καὶ εἰς τὰ ἄστρα αὐτοῦ σύστημα ἔθηκεν.

ὅσοι δ' ἂν αὐτῷ τῷ Ποσειδῶνι χαρίσασθαι θέλωσιν, ἐν τῇ χειρὶ ποιοῦσιν ἔχοντα τὸν δελφῖνα τῆς εὐεργεσίας μεγίστην δόξαν αὐτῷ ἀπονέμοντες. λέγει δὲ περὶ αὐτοῦ καὶ Ἀρτεμίδωρος ἐν ταῖς ἐλεγείαις ταῖς περὶ Ἒρωτος αὐτῷ πεποιημέναις [βίβλοις].

Ερατοσθένης, Καταστερισμοί, 1,31

Ευτυχισμένοι όσοι αγαπούν κι όσοι μπορούν να ξεπεράσουν την αγάπη

Μακάριοι όσοι ξέρουν πως ο πόνος δεν είναι στεφάνι δόξας.

Ευτυχισμένος όποιος δεν επιμένει πως έχει δίκιο, γιατί κανείς δεν έχει, ή έχουν όλοι.

Ευτυχισμένος όποιος συγχωρεί τους άλλους καθώς κι εκείνος που συγχωρεί τον ίδιο τον εαυτό του.

Κανείς δεν είναι το αλάτι της γης, μα και κανένας δεν υπάρχει που να μην ήταν σε κάποια στιγμή της ζωής του.

Οι ανθρώπινες πράξεις δεν αξίζουν ούτε για την κόλαση ούτε για τους ουρανούς.

Να μην μεγαλοποιείς τη λατρεία της αλήθειας δεν υπάρχει άνθρωπος που μέσα σε μια μονάχα μέρα, να μην είπε ψέματα φορές πολλές, έχοντας κάθε δίκιο.

Εγώ δεν μιλώ για εκδίκηση, ούτε για συγγνώμη η λησμονιά είναι η μόνη εκδίκηση και η μοναδική συγγνώμη.

Μην κρίνεις το δέντρο από τους καρπούς του, ούτε τον άνθρωπο από τα έργα του μπορούσαν να’ ναι καλύτερα ή χειρότερα.

Ευτυχισμένοι οι γενναίοι, αυτοί που δέχονται με τον ίδιο τρόπο τη συμφορά ή τις δάφνες.

Ευτυχισμένοι όσοι αγαπούν κι όσοι μπορούν να ξεπεράσουν την αγάπη.

Ευτυχισμένοι οι ευτυχισμένοι.

Το μεγάλο σχίσμα νευροβιολογίας – ψυχανάλυσης στην ιστορία της Ψυχιατρικής

Ο κεντρικός πυλώνας της Ιατρικής του 21ου αιώνα συνίσταται στην αναζήτηση της παθογένειας κάθε διαταραχής, δηλαδή της βιολογικής αιτίας της. Ενώ στο επίπεδο των καθαρά σωματικών νόσων αυτό επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό (π.χ. AIDS, στομαχικά έλκη κλπ), δεν φαίνεται να συμβαίνει το ίδιο με τις ψυχικές διαταραχές.

Στο νέο σημαντικό βιβλίο με τίτλο «Mind Fixers» («Οι επισκευαστές του Νου») και υπότιτλο «Η προβληματική αναζήτηση της Ψυχιατρικής για τη βιολογία της ψυχικής νόσου» (εκδόσεις W.W. Norton, 2019), η Αν Χάρινγκτον, καθηγήτρια Ιστορίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και κορυφαία ιστορικός της νευροεπιστήμης παγκοσμίως, επισημαίνει ότι παρότι έχουν ξοδευθεί υπέρογκα ποσά για τη διερεύνηση των αιτιών των ψυχικών διαταραχών, η επιστήμη δεν έχει προχωρήσει καθόλου τα τελευταία χρόνια. Ακόμα και στην ψυχοφαρμακολογία οι εξελίξεις δεν είναι τόσο καίριες, ενώ οι προτεινόμενες για τις ψυχικές νόσους θεραπείες διαφέρουν σε αποτελεσματικότητα μεταξύ των ασθενών.

Το βιβλίο κάνει μια ανασκόπηση τής μέχρι τώρα ιστορίας της ψυχιατρικής και εντοπίζει την εξέλιξη των πολυποίκιλων παραδειγμάτων (μοντέλων) που υιοθέτησαν κατά καιρούς οι νευρολόγοι, οι ψυχίατροι, οι ψυχολόγοι, όσοι βιώνουν ψυχικές νόσους και οι υπερασπιστές τους.

Η αφήγηση ξεκινά από το τέλος του 19ου αιώνα, όταν ορισμένοι επιστήμονες, διερευνώντας την ανατομία του εγκεφάλου, επιχείρησαν να προσδιορίσουν την αιτιοπαθογένεια των ψυχικών νόσων. Οι προσπάθειες τους ωστόσο αποδείχτηκαν άκαρπες. Έκτοτε ένα μέρος των ψυχιάτρων, συμπεριλαμβανομένων των ψυχαναλυτών, στράφηκαν σε μη βιολογικές εξηγήσεις. Ένα άλλο τμήμα -με πρωτεργάτη τον Γερμανό ψυχίατρο Έμιλ Κρέπελιν- πρότεινε νέες βιολογικές αιτίες, που ωστόσο φαίνονται πια σε μεγάλο βαθμό μη εμπεριστατωμένες, σύμφωνα με τη συγγραφέα. Το σχίσμα στην Ψυχιατρική είναι εμφανές μέχρι σήμερα.

Ολόκληρος ο 20ος αιώνας χαρακτηριζόταν από μια διαδικασία παραγωγής θεωριών και αντιθεωριών, καθώς και από θεραπείες που κατευθύνονταν από τα οικονομικά συμφέροντα της φαρμακοβιομηχανίας. Η επιρροή των πολιτισμικών και ιστορικών εξελίξεων είναι αξιοσημείωτη για τις θεωρίες της εκάστοτε εποχής, το ζήτημα όμως της παθογένειας των ψυχικών νόσων παραμένει τελικά αναπάντητο ακόμα και σήμερα.

Ορισμένες ανακαλύψεις, όπως τα ευρήματα το 1897 και 1913 που επιβεβαίωναν ότι η σύφιλη προκαλεί ψύχωση με καθυστερημένη έναρξη, ενίσχυσε τις απόψεις ότι η αιτιολογία των ψυχικών διαταραχών εδράζεται στον εγκέφαλο. Έτσι, σταδιακά αναπτύχθηκαν διάφορες απάνθρωπες θεραπείες όπως τα ηλεκτροσόκ στον εγκέφαλο των «ασθενών».

Η κατάσταση έγινε χειρότερη στις δεκαετίες 1920-1930, όταν στις ΗΠΑ 28.000 άνθρωποι που θεωρήθηκαν διανοητικά ανεπαρκείς, στειρώθηκαν. Το ναζιστικό καθεστώς στη Γερμανία βρήκε ‘πάτημα’ για να εφαρμόσει το δικό του πρόγραμμα ευγονικής για τα άτομα που θεωρούνταν «με ειδικές ανάγκες», το οποίο ξεκινούσε με στείρωση και τελείωνε με δολοφονία.

Ο Φρόιντ και οι επικριτές του

Ο φροϊδισμός προέκυψε ως ρητή κριτική στις βιολογικές θεωρίες του νου του 19ου αιώνα, στην ευγονική των αρχών του 20ού αιώνα, στις ηθικά προβληματικές θεραπείες στη νευρολογία και στη βεβαιότητα ότι το κοινωνικό περιβάλλον έχει μεγάλη σημασία για την πυροδότηση της ψυχικής ασθένειας

Ο Ζίγκμουντ Φρόιντ ξεκίνησε με μια διαταραχή που δεν άφηνε κανένα σημάδι στον εγκέφαλο, ωστόσο επηρέαζε το νου και το σώμα: την υστερία. Τα συμπτώματά της περιελάμβαναν έντονες αλλαγές διάθεσης, κατατονία, τρόμο και σπασμούς.

Ο Φρόιντ υποστήριξε πως τραυματικές μνήμες έχουν αποκλειστεί στο ασυνείδητο και μέσω ενός είδους συνέντευξης και της ερμηνείας των ονείρων των ασθενών μπορούσε να τις επαναφέρει στη συνείδηση. Σύμφωνα με τον ίδιον, όλες οι νευρικές διαταραχές ανάγονταν σε καταπιεσμένες σεξουαλικές ενορμήσεις και φαντασιώσεις, που αφορούσαν κατά κύριο λόγο την πρώιμη παιδική ηλικία.

Ο Φρόιντ αναγνώριζε πως η θεώρησή του βασιζόταν στην παρατήρηση περιπτώσεων και δεν είχε επιστημονικό υπόβαθρο, ωστόσο τη στήριξε, καταγγέλλοντας την αναποτελεσματικότητα των μέχρι τότε μεθόδων. Οι περιορισμοί ωστόσο της θεωρίας του δεν άργησαν να κάνουν την εμφάνισή τους. Για παράδειγμα, τα σχετικά με την υστερία συμπτώματα που εμφάνισαν οι στρατιώτες μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν αδύνατο να οφείλονται σε καταπιεσμένες σεξουαλικές επιθυμίες.

Ο Άγγλος γιατρός Τσαρλς Μάγιερς επιχείρησε να δώσει μια εξήγηση στο φαινόμενο αυτό που ονόμασε «σοκ από οβίδες», λέγοντας ότι λόγω των βομβαρδισμών προκαλούνταν βλάβες στο νευρικό σύστημα. Αυτό όμως και πάλι δεν εξηγούσε τις ανάλογες διαταραχές όσων δεν είχαν βρεθεί στα χαρακώματα και δεν είχαν ζήσει βομβιστικές επιθέσεις. Πρόκειται γι’ αυτό που σήμερα ονομάζεται «διαταραχή μετατραυματικού στρες».

Το 1910 ο Ελβετός γιατρός Άντολφ Μέγιερ, πρώτος διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής του αμερικανικού Νοσοκομείου Τζονς Χόπκινς, υποστήριξε μια νέα προσέγγιση που ονόμασε «ψυχοβιολογία», ενώ παράλληλα στην Ευρώπη το 1911 ο Έουγκεν Μπλόϊλερ, στον οποίον αποδίδεται η εφεύρεση του όρου «σχιζοφρένεια», αποχώρησε από τη Διεθνή Ψυχαναλυτική Εταιρεία, καταγγέλλοντας ότι στον ψυχαναλυτικό χώρο υπάρχει μία μοναδική αλήθεια, σαν τη θρησκεία ή την πολιτική ιδεολογία, στην οποία δεν γίνεται να χωρέσουν διαφωνίες.

Σταδιακά το σχίσμα μεταξύ βιολογικής και ψυχαναλυτικής προσέγγισης διευρυνόταν όλο και περισσότερο. Από τη μία πλευρά, προτεινόταν π.χ. ότι μικρόβια σε διάφορες περιοχές του σώματος (στομάχι, στόμα, ιγμόρεια κ.α.) ήταν υπεύθυνα για την εξασθένηση των εγκεφαλικών λειτουργιών και έπρεπε να καταπολεμηθούν. Παράλληλα, ο αργότερα νομπελίστας Έγκας Μονίζ χρησιμοποιούσε την περιβόητη μέθοδο της λοβοτομής, την οποία διέδωσε ευρύτερα ο αμερικανός Ουόλτερ Φρίμαν.

Από την άλλη, μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι νεο-φροϊδικοί διεύρυναν τις διδαχές περί σεξουαλικότητας του Φρόιντ, δίνοντας έμφαση στη στάση της μητέρας κατά την πρώιμη παιδική ηλικία.

Η μητέρα κατηγορήθηκε εκείνη την εποχή για οποιαδήποτε προβληματική συμπεριφορά στην ενήλικη ζωή.

Το φεμινιστικό κίνημα αντιτάχθηκε σε αυτήν τη λογική και άσκησε σφοδρή κριτική στην ψυχιατρική εκείνης της περιόδου. Παράλληλα, από το 1961 εμφανίστηκαν νέες κριτικές που άσκησαν επιρροή. Ο κοινωνιολόγος Έρβιν Γκόφμαν στο βιβλίο του «Άσυλα» παραλλήλισε τα ψυχιατρικά νοσοκομεία με φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ ο Μισέλ Φουκώ, στην ιστορία της ψυχιατρικής με τίτλο «Τρέλα και Πολιτισμός», ανέδειξε τους ψυχικά ασθενείς ως καταπιεσμένη ομάδα και τα ψυχιατρικά ιδρύματα ως τρόπο καταστολής της αντίστασής τους.

Ενώ ο Τόμας Σαζ στο βιβλίο του «Μύθος της ψυχικής νόσου» ισχυρίστηκε ότι οι ψυχιατρικές διαγνώσεις ήταν υπερβολικά ασαφείς για να ανταποκριθούν στα επιστημονικά ιατρικά πρότυπα και ότι ήταν λάθος να χαρακτηρίζουμε τους ανθρώπους ως ψυχικά αρρώστους, όταν επρόκειτο απλώς για ένα διαφορετικό τρόπο διαβίωσης, ένα μέρος της «κανονικής ζωής». Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 οι ιδέες αυτές είχαν πια διαδοθεί ευρύτερα και δημιουργήθηκε ένα κίνημα αποασυλοποίησης και απελευθέρωσης των ψυχικά ασθενών, επικρίνοντας την Ψυχιατρική ότι στερούσε την ελευθερία των ανθρώπων.

Εξάλλου, με αφορμή μια έρευνα του 1962, στην οποία δύο ψυχίατροι έδιναν στο 70% των περιπτώσεων διαφορετική διάγνωση, τέθηκε το ζήτημα τού τι συνιστά και τι όχι ψυχική ασθένεια και οι ψυχίατροι αναγκάστηκαν να πάρουν θέση σε «προκλητικά» ζητήματα, με πιο φλέγον αυτό της ομοφυλοφιλίας. Έως τότε η ομοφυλοφιλία θεωρούνταν ψυχική διαταραχή και περιλαμβανόταν στο Διαγνωστικό Εγχειρίδιο Ψυχιατρικών Διαταραχών (DSM). Τελικά, το 1973 η ομοφυλοφιλία αφαιρέθηκε ως πάθηση από το Εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης.

Η βιολογία αντεπιτίθεται

Σήμερα, μετά την ολική επαναφορά της νευροεπιστήμης και της βιολογικής ψυχιατρικής, μια τάση που ξεκίνησε στη δεκαετία του 1980 με παράλληλη κάμψη της ψυχανάλυσης, ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων παίρνουν ένα ή περισσότερα ψυχοφάρμακα, καθώς οι ψυχικές νόσοι αποδίδονται κυρίως σε χημικές ανισορροπίες ουσιών (νευροδιαβιβαστών) στον εγκέφαλο. Η εποχή του ψυχοφαρμάκου, που διαρκεί περισσότερα από 60 χρόνια, αποτελεί τη σημαντικότερη κληρονομιά της βιολογικής προσέγγισης στην ψυχιατρική.

Το πρώτο φάρμακο για ψυχιατρικές διαταραχές ήταν η αντιψυχωτική χλωροπρομαζίνη, που ενεκρίθη το 1954, ενώ ακολούθησαν τα ηρεμιστικά. Το 1955 εγκρίθηκε η μεπροβαμάτη (meprobamat), που χαιρετίστηκε ως «χάπι ειρήνης» και «ασπιρίνη για το συναίσθημα», και ακολούθησε το «Βάλιουμ» το 1963 (υπήρξε το δημοφιλέστερο ηρεμιστικό έως το 1982).

Ένα από τα πρώτα φάρμακα για την κατάθλιψη ήταν το Elavil, το 1961, ενώ το 1988 εμφανίστηκε το Prozac, ακολουθούμενο σύντομα από άλλους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs).

Όμως, οι κλινικές πολλών ψυχοφαρμάκων έχουν εγείρει πολλές αμφιβολίες και αμφισβητήσεις και αρκετοί γιατροί επισημαίνουν πως δεν έχει αποδειχθεί πειραματικά ότι όντως οι νευροχημικές ανισορροπίες του εγκεφάλου εξηγούν τις περισσότερες ψυχικές διαταραχές. Βέβαια, τα οικονομικά συμφέροντα της φαρμακοβιομηχανίας από την προώθηση αυτών των φαρμάκων ήταν και είναι προφανή.

Η μελέτη της βιολογικής βάσης της παθογένεσης των ψυχικών νόσων συνεχίζεται, με την αναζήτηση πλέον και «ενόχων» γονιδίων, αν και θα περάσουν αρκετά χρόνια έως ότου υπάρξουν γενετικές ψυχοθεραπείες.

Παράλληλα, μελετάται ο ρόλος του μικροβιώματος, του ανοσοποιητικού συστήματος και της χρόνιας φλεγμονής πάνω στην κατάσταση του νου. Από την άλλη, μελέτες με ψευδοφάρμακα (πλασίμπο) έχουν δείξει τη σημαντική επίδραση της αυθυποβολής και της ελπίδα σε αρκετούς (αλλά όχι σε όλους) ψυχικά ασθενείς.

Τελικά, τόσο εκείνοι που ασχολούνται με την εύρεση βιολογικών παραγόντων όσο και αυτοί που εστιάζουν σε περιβαλλοντικές-κοινωνικές παρεμβάσεις οφείλουν να αντιμετωπίσουν με σεβασμό τα όρια της γνώσης στον τομέα της ψυχιατρικής και να συνεργαστούν, συμπληρώνοντας οι μεν τους δε, για να προσφέρουν τη μέγιστη δυνατή βοήθεια σε όσους το έχουν ανάγκη.

Albert Camus: Η ομορφιά δεν κάνει επαναστάσεις αλλά οι επαναστάσεις έχουν ανάγκη απ' αυτή

Η κόλαση έχει ορισμένο χρόνο, η ζωή ξαναρχίζει μια μέρα.

Η ιστορία έχει ίσως ένα τέλος.

Σκοπός μας δεν είναι να την τελειώσουμε αλλά να τη δημιουργήσουμε σύμφωνα με την εικόνα αυτού που ξέρουμε πιά πως είναι αληθινό.

Η τέχνη τουλάχιστο μας διδάσκει πως ο άνθρωπος δεν περιορίζεται μόνο στην ιστορία κι ότι βρίσκει ένα λόγο ύπαρξης και στην τάξη της φύσης.

Ο μεγάλος Παν δεν έχει ακόμα πεθάνει.

Η πιο ενστικτώδης εξέγερση, επιβεβαιώνοντας την αξία, την αξιοπρέπεια που είναι κοινή σε όλους, ζητάει επίμονα να χορτάσει την πείνα της για ενότητα, ένα άθικτο μέρος του πραγματικού που τ' όνομά του είναι ομορφιά.

Μπορούμε να αρνηθούμε όλη την ιστορία και μολοταύτα να συμφωνήσουμε με τον κόσμο των άστρων και της θάλασσας.

Οι επαναστάτες που θέλουν ν' αγνοήσουν τη φύση και την ομορφιά είναι καταδικασμένοι να εξορίσουν από την ιστορία την αξιοπρέπεια της εργασίας και της ύπαρξης που επιδιώκουν να δημιουργήσουν.

Όλοι οι μεγάλοι μεταρρυθμιστές προσπαθούν να χτίσουν στην ιστορία αυτό που ο Σαίξπηρ, ο Θερβάντες, ο Μολιέρος κι ο Τολστόι μπόρεσαν να δημιουργήσουν: έναν κόσμο έτοιμο να χορτάσει για πάντα την πείνα για ελευθερία κι αξιοπρέπεια που βρίσκεται στην καρδιά κάθε ανθρώπου.

Η ομορφιά βέβαια δεν κάνει επαναστάσεις.

Αλλά έρχεται μια μέρα που οι επαναστάσεις έχουν ανάγκη απ' αυτή.

Ο κανόνας της, που αμφισβητεί την πραγματικότητα, ενώ ταυτόχρονα του δίνει την ενότητά του, είναι και ο κανόνας της εξέγερσης.

Μπορούμε αιώνια ν' αρνιόμαστε την αδικία χωρίς να παύουμε να χαιρετάμε τη φύση του ανθρώπου και την ομορφιά του κόσμου;

Η απάντησή μας είναι ναι.

Αυτή η ηθική, ανυπότακτη και πιστή ταυτόχρονα, είναι η μόνη που μπορεί αν χαράξει το δρόμο μιας αληθινά ρεαλιστικής επανάστασης.

Διατηρώντας την ομορφιά, προετοιμάζουμε τη μέρα της αναγέννησης, όπου ο πολιτισμός θα βάλει στο κέντρο της σκέψης του, αντί για τυπικές αρχές και τις ξεπεσμένες αξίες της ιστορίας, αυτή τη ζωντανή αρετή που στηρίζει την κοινή αξιοπρέπεια του κόσμου και του ανθρώπου και που πρέπει τώρα να ορίσουμε απέναντι σε έναν κόσμο που την περιφρονεί.

Albert Camus, Ο Επαναστατημένος Άνθρωπος

Από δική σας δειλία και αμυαλιά σας χτυπούν οι φουρτούνες

Όταν ο Πεισίστρατος πήρε τη δύναμη στα χέρια του, ο Σόλωνας, μη μπορώντας πια να πείσει τον λαό, πήγε και άφησε τα όπλα του μπροστά στο οίκημα του στρατηγού λέγοντας “Πατρίδα μου, σε βοήθησα με λόγια και με έργα” – και αμέσως απέπλευσε για την Αίγυπτο και την Κύπρο, από όπου και επισκέφθηκε τον Κροίσο.

Τότε ήταν που ο Κροίσος τον ρώτησε: “Ποιον θεωρείς ευτυχισμένο;”, και εκείνος του απάντησε: “Τον Τέλλο τον Αθηναίο, τον Κλεόβη και τον Βίτωνα”, και όσα άλλα πασίγνωστα λένε οι παλιές ιστορίες.

Κάποιοι λένε ότι ο Κροίσος κάθισε ολοστόλιστος στον θρόνο του και τον ρώτησε αν είδε ποτέ στη ζωή του ωραιότερο θέαμα, και εκείνος απάντησε: “Ναι, πετεινούς, φασιανούς και παγώνια· γιατί αυτά έχουν όλα τους τα λαμπερά στολίδια από τη φύση, χίλιες φορές πιο όμορφα”.

Φεύγοντας από εκεί πήγε στην Κιλικία, όπου και ίδρυσε μια πόλη που της έδωσε το όνομα Σόλοι – απ’ το δικό του όνομα. Εκεί εγκατέστησε και κάτι λίγους Αθηναίους, που σιγά σιγά, καθώς περνούσε ο καιρός, αλλοιώθηκε η γλώσσα τους – γι’ αυτούς ήταν που πλάστηκε η λέξη σολοικίζω[1].

Οι κάτοικοι αυτής της πόλης λέγονται Σολείς, ενώ οι κάτοικοι των Σόλων της Κύπρου λέγονται Σόλιοι.

Και όταν έμαθε ότι ο Πεισίστρατος ήταν ήδη τύραννος, έγραψε στους Αθηναίους τα εξής:

Από δική σας δειλία και αμυαλιά σας χτυπούν οι φουρτούνες·
όχι μομφές στους θεούς· δεν είναι φταίχτες· εσείς οι ίδιοι αρματώσατε τούτους εδώ και τρανέψατε τόσο· έτσι, απ’ αυτά, στην πικρή πέσατε τώρα σκλαβιά· ίδια αλεπού πονηρά περπατάει ο καθένας σας χώρια, μα όλοι σαν πάτε μαζί, τότε σας πιάνει αμυαλιά· οι γαλιφιές σας πλανεύουν, και δίνετε πίστη στα λόγια, όμως καμιά προσοχή στα έργα δεν δίνετ’ εσείς.

Αυτά έγραψε ο Σόλωνας. Ο Πεισίστρατος, από την άλλη, έστειλε στον Σόλωνα, που βρισκόταν μακριά από την πατρίδα του, την ακόλουθη επιστολή:

Ο Πεισίστρατος στον Σόλωνα

 Δεν είμαι ο μόνος Έλληνας που επιδίωξε την τυραννίδα, αλλά η τυραννίδα δεν είναι κάτι που δεν μου ταιριάζει: είμαι από τη γενιά των Κοδριδών. Στην πραγματικότητα ξαναπήρα τα προνόμια που οι Αθηναίοι είχαν ορκιστεί ότι θα δώσουν στον Κόδρο και στους απογόνους του, και ύστερα τους τα αφαίρεσαν. Κατά τα άλλα δεν κάνω κανένα κακό ούτε στους θεούς ούτε στους ανθρώπους, αλλά αφήνω τους Αθηναίους να ζουν ως πολίτες σύμφωνα με τους νόμους που εσύ θέσπισες γι’ αυτούς. Ζουν μάλιστα καλύτερα παρά αν ζούσαν σε δημοκρατία. Σε κανέναν δεν επιτρέπω να συμπεριφέρεται υβριστικά· και εγώ ο τύραννος δεν διεκδικώ για τον εαυτό μου τιμές και προνόμια περισσότερα από αυτά που είχαν καθοριστεί και για τους παλαιότερους βασιλείς. Ο κάθε Αθηναίος ξεχωρίζει από ό,τι παράγει το ένα δέκατο, όχι για μένα, αλλά για τη δημιουργία ενός αποθέματος, από το οποίο θα είναι δυνατό να αντιμετωπίζονται τα έξοδα για τις δημόσιες θυσίες και για τις άλλες τυχόν κοινές εκδηλώσεις, καθώς και για την περίπτωση που θα βρεθούμε σε πόλεμο.

Εγώ πάντως δεν σε κατηγορώ που αποκάλυψες τα σχέδιά μου, και ο λόγος είναι ότι τις αποκαλύψεις σου τις έκανες πιο πολύ από αγάπη για την πόλη παρά από έχθρα για μένα, και, ακόμη, γιατί αγνοούσες τι είδους διακυβέρνηση επρόκειτο να εγκαθιδρύσω εγώ στην πόλη. Γιατί, αν το ήξερες, θα έδειχνες ίσως ανοχή απέναντί μου καθώς ανελάμβανα την εξουσία, και ούτε θα έφευγες από την πατρίδα.

Γύρισε λοιπόν πίσω στην πατρίδα, δείχνοντάς μου εμπιστοσύνη όταν λέω – ας είναι και δίχως όρκο – ότι ο Σόλωνας δεν πρόκειται να πάθει κανένα κακό από τον Πεισίστρατο. Γιατί – να το ξέρεις – ούτε και κανένας άλλος από τους εχθρούς μου έπαθε οποιοδήποτε κακό. Και αν το βρεις σωστό να είσαι ένας από τους φίλους μου, θα έχεις την πρώτη θέση ανάμεσα στους φίλους μου· γιατί δεν διακρίνω μέσα σου κανένα δόλο και καμιά κακοπιστία· αν, πάλι, θέλεις να ζήσεις αλλιώς στην Αθήνα, θα έχεις την άδειά μου. Μη στερηθείς την πατρίδα σου εξαιτίας μου.

Αυτά έγραψε στο γράμμα του ο Πεισίστρατος.

Ο Σόλωνας στον Πεισίστρατο

 Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι δεν πρόκειται να πάθω κανένα κακό από σένα. Γιατί και πριν γίνεις τύραννος ήμουν φίλος σου, και τώρα δεν είμαι εχθρός σου περισσότερο από οποιονδήποτε Αθηναίο που δεν του αρέσει το τυραννικό πολίτευμα.

Ο καθένας ας αποφασίσει για λογαριασμό του, σύμφωνα με την κρίση του, αν είναι καλύτερο γι’ αυτόν να κυβερνιέται από έναν μόνο άνθρωπο ή να ζει σε τόπο που έχει δημοκρατία.

Εν πάση περιπτώσει παραδέχομαι ότι εσύ είσαι από όλους τους τυράννους ο καλύτερος.

Όσο για την επιστροφή μου στην Αθήνα, δεν βλέπω ότι θα ήταν σωστό για μένα: φοβούμαι μήπως με κατηγορήσει κανείς ότι, ενώ θέσπισα ίσα πολιτικά δικαιώματα για όλους τους Αθηναίους, και ενώ, μπορώντας να ήμουν εγώ τύραννος, δεν το θεώρησα σωστό, τώρα επιστρέφω και επιδοκιμάζω αυτά που κάνεις εσύ.
-------------------------
[1] Μιλώ ή γράφω λανθασμένα

Είμαστε ακόμη παιδιά, αλλά έχουμε χάσει την ελευθερία μας

Ο αληθινός εαυτός σας εξακολουθεί να είναι ένα μικρό παιδί που ποτέ δεν μεγάλωσε. Μερικές φορές το μικρό αυτό παιδί αναδύεται, όταν εσείς διασκεδάζετε ή παίζετε, όταν είστε χαρούμενοι, όταν ζωγραφίζετε ή γράφετε ποιήματα ή παίζετε πιάνο – όταν βρίσκετε κάποιο τρόπο δημιουργικής έκφρασης. Να ποιες είναι οι πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής σας: τότε που βγαίνει στην επιφάνεια ο αληθινός σας εαυτός, τότε που δεν νοιάζεστε για το παρελθόν και δεν ανησυχείτε για το μέλλον. Τότε που νιώθετε σαν μικρό παιδί.

Υπάρχει, όμως, κάτι που διακόπτει αυτή την ευτυχία – το λέμε ευθύνες. Ο Κριτής υπενθυμίζει αυστηρά: «Για μισό λεπτό, είσαι υπεύθυνος άνθρωπος, έχεις καθήκοντα να διεκπεραιώσεις, πρέπει να πας στο σχολείο, πρέπει να πας στη δουλειά». Ξαφνικά, θυμόμαστε τις τόσες ευθύνες μας και το χαμόγελο σβήνει από το πρόσωπό μας. Αν παρακολουθήσετε παιδιά που παριστάνουν τους μεγάλους, βλέπετε τα προσωπάκια τους να σοβαρεύουν. «Εγώ θα κάνω το δικηγόρο», λέει ένας μικρός και η έκφρασή του αμέσως αλλάζει – παίρνει την αγέλαστη έκφραση του ενηλίκου. Πράγματι, αυτή την όψη περιφέρουμε στην καθημερινή μας ζωή. Είμαστε ακόμη παιδιά, αλλά έχουμε χάσει την ελευθερία μας.

Η ελευθερία που αναζητάμε είναι η ελευθερία να είμαστε ο εαυτός μας, να εκφράζουμε αυτά που νιώθουμε. Αν, όμως, ρίξουμε μια ματιά στη ζωή μας, θα διαπιστώσουμε ότι τον περισσότερο καιρό κάνουμε πράγματα για να ικανοποιήσουμε τους άλλους και για να γίνουμε αποδεκτοί από αυτούς, παρά για να ευχαριστήσουμε τον εαυτό μας. Ορίστε τι απέγινε η ελευθερία μας. Αν πάρουμε χίλιους ανθρώπους από οποιαδήποτε κοινότητα του κόσμου, θα ανακαλύψουμε ότι οι εννιακόσιοι ενενήντα εννιά είναι απολύτως εξημερωμένοι.

Δυστυχώς, οι πιο πολλοί από μας αγνοούμε το γεγονός ότι δεν είμαστε ελεύθεροι. Κάτι μέσα μας μας το ψιθυρίζει, αλλά δεν καταλαβαίνουμε από πού προέρχεται αυτή η εσωτερική φωνή και γιατί δεν είμαστε ελεύθεροι.

Το πρόβλημα με τους περισσότερους ανθρώπους είναι ότι ζουν όλη τη ζωή τους χωρίς ποτέ να ανακαλύψουν ότι ο Κριτής και το Θύμα καταδυναστεύουν το νου τους, πνίγοντας την ελευθερία του. Το πρώτο βήμα προς την προσωπική ελευθερία είναι η επίγνωση. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι είμαστε ανελεύθεροι για να γίνουμε ελεύθεροι. Πρέπει να γνωρίζουμε ποιο είναι το πρόβλημα πριν επιχειρήσουμε να το λύσουμε.

Η επίγνωση είναι πάντοτε το πρώτο βήμα, γιατί όταν έχει κανείς άγνοια δεν μπορεί να επιφέρει καμιά αλλαγή στο περιβάλλον του. Αν δεν συνειδητοποιήσετε ότι ο νους σας είναι γεμάτος τραύματα και συναισθηματικό δηλητήριο, δεν μπορείτε να αρχίσετε το καθάρισμα και τη θεραπεία των πληγών και συνεχίζετε να υποφέρετε.

Δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποφέρετε. Με την επίγνωση, μπορείτε να επαναστατήσετε και να πείτε, «Ως εδώ ήταν!». Μπορείτε να αναζητήσετε τρόπους με τους οποίους να βελτιώσετε ή και να μεταμορφώσετε το προσωπικό σας όνειρο. Το όνειρο του πλανήτη είναι απλώς ένα όνειρο – δεν είναι πραγματικότητα. Αν μπείτε μέσα σε αυτό το όνειρο κι αρχίσετε να αμφισβητείτε τα πιστεύω σας, θα ανακαλύψετε ότι τα περισσότερα από τα πιστεύω εκείνα που τραυμάτισαν το νου σας δεν είναι καν αληθινά. Θα διαπιστώσετε ότι όλα αυτά τα χρόνια υποφέρατε τελείως άδικα. Γιατί; Επειδή οι πεποιθήσεις που εμφυτεύτηκαν στο μυαλό σας βασίζονται σε ψέματα.

Φανταστείτε

Φανταστείτε ότι σας έχει δοθεί η άδεια να είστε ευτυχισμένοι και να απολαμβάνετε την κάθε στιγμή. Η ζωή σας δεν επιφυλάσσει πια την παραμικρή σύγκρουση με τον εαυτό σας ή με τους άλλους.

Φανταστείτε ότι ζείτε χωρίς να φοβάστε να εκφράσετε τις επιθυμίες σας. Γνωρίζετε τι δεν θέλετε, γνωρίζετε τι θέλετε και πότε το θέλετε. Είστε ελεύθεροι να αλλάξετε τη ζωή σας και να της δώσετε τη μορφή που πραγματικά επιθυμείτε. Δεν φοβάστε να ζητήσετε αυτό που έχετε ανάγκη, δεν φοβάστε να πείτε ναι ή να πείτε όχι.

Φανταστείτε ότι ζείτε δίχως την αγωνία της κρίσης των άλλων. Δεν προσαρμόζετε πια τη συμπεριφορά σας σύμφωνα με το τι πιθανόν να πιστεύουν οι άλλοι για σας. Δεν αισθάνεστε πια υπεύθυνοι για τις γνώμες των άλλων. Δεν νιώθετε την ανάγκη να ελέγξετε κανέναν, ούτε κανείς ελέγχει εσάς.

Φανταστείτε ότι ζείτε δίχως να κρίνετε τους ανθρώπους γύρω σας. Μπορείτε εύκολα να συγχωρήσετε και να ξεχάσετε τις κρίσεις που κάνατε στο παρελθόν. Δεν αισθάνεστε πια την ανάγκη να έχετε δίκιο, ούτε την ανάγκη να αποδεικνύετε ότι οι άλλοι κάνουν λάθος. Σέβεστε τον εαυτό σας και τους άλλους και, σε αντάλλαγμα, σας σέβονται κι εκείνοι.

Φανταστείτε ότι ζείτε αγαπώντας ακόμα κι όταν δεν σας αγαπούν. Δεν σας τρομάζει πια η απόρριψη και δεν νιώθετε την ανάγκη της αποδοχής. Μπορείτε να πείτε «σ’ αγαπώ» χωρίς ντροπή και χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένος λόγος. Μπορείτε να προχωρήσετε μπροστά με την καρδιά ορθάνοιχτη, δίχως να φοβάστε μήπως πληγωθείτε.

Φανταστείτε ότι ζείτε χωρίς να φοβάστε να διακινδυνεύσετε ή να εξερευνήσετε τη ζωή. Δεν έχετε την αγωνία της απώλειας. Δεν φοβάστε να ζείτε μέσα στον κόσμο και δεν φοβάστε να πεθάνετε.

Φανταστείτε ότι αγαπάτε τον εαυτό σας ακριβώς όπως είναι. Αγαπάτε το σώμα σας ακριβώς όπως είναι και το ίδιο αγαπάτε και τα συναισθήματά σας. Ξέρετε ότι είστε τέλειος/α ακριβώς όπως είστε.

ΗΡΩΔΙΑΝΟΣ: ΠΕΡΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Ο Μάρκος Αυρήλιος μερίμνησε για κάθε είδος αρετής και ήταν εραστής της αρχαίας γραμματείας, με τρόπο που δεν τον ξεπέρασε κανείς, ούτε Ρωμαίος ούτε Έλληνας. Αυτό φαίνεται και από τους λόγους ή τα κείμενά του που έφτασαν ως εμάς.

Ως αυτοκράτορας πολιτεύτηκε προς τους κυβερνώμενους με επιείκεια και μετριοπάθεια· δεχόταν όποιους ήθελαν να του υποβάλουν αιτήματα και δεν επέτρεπε στους σωματοφύλακές του να διώχνουν όποιους τον πλησίαζαν.

Ήταν ο μόνος αυτοκράτορας που επιβεβαίωσε τη φιλοσοφία του όχι με τα λόγια και με τη θεωρητική γνώση αλλά με τον σοβαρό του χαρακτήρα και τη συνετή ζωή του.

Απότοκο της εποχής του ήταν ένας μεγάλος αριθμός σοφών ανδρών- οι υπήκοοι άλλωστε πάντοτε προσαρμόζουν κατά κάποιο τρόπο τη ζωή τους κατά μίμηση της αντίληψης του ηγέτη τους.

ΗΡΩΔΙΑΝΟΣ, Της μετά Μάρκον βασιλείας Ιστορία 1.2.3

Σε τροχιά γύρω από την Σελήνη το ινδικό διαστημικό σκάφος Chandrayaan-2

Το ινδικό διαστημικό σκάφος Chandrayaan-2 κατάφερε  να τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, σχεδόν ένα μήνα μετά την εκτόξευσή του, ανακοίνωσαν αξιωματούχοι. Στόχος αυτής της ινδικής αποστολής, η οποία στοίχισε 145 εκατομμύρια δολάρια, είναι να διερευνήσει την ύπαρξη νερού στον νότιο πόλο της Σελήνης, μια περιοχή ανεξερεύνητη από οποιαδήποτε άλλη χώρα ως σήμερα.

Ο Ινδικός Οργανισμός Διαστήματος πιθανολογεί ότι στο νότιο πόλο της Σελήνης υπάρχει νερό σε μορφή πάγου, όπως και κρατήρες που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν πληροφορίες για το πρώιμο ηλιακό σύστημα. Το διαστημόπλοιο Chandrayaan-2, το οποίο στα σανσκριτικά σημαίνει «όχημα της Σελήνης», απογειώθηκε από διαστημικό σταθμό της νότιας Ινδίας στις 22 Ιουλίου με καθυστέρηση μιας εβδομάδας λόγω τεχνικών δυσκολιών.

Ο μη επανδρωμένος πύραυλος αναμένεται να προσσεληνωθεί στις 6 ή τις 7 Σεπτεμβρίου και θα είναι η πρώτη αποστολή που θα προσεδαφιστεί στον νότιο πόλο της Σελήνης. Αν η αποστολή αυτή στεφθεί με επιτυχία, η Ινδία θα γίνει η τέταρτη χώρα που θα έχει καταφέρει να προσεδαφίσει ένα διαστημικό σκάφος στη Σελήνη μετά τη Σοβιετική Ένωση, τις ΗΠΑ και την Κίνα. Ισραηλινό διαστημόπλοιο που εκτοξεύθηκε τον Απρίλιο αντιμετώπισε πρόβλημα στην εκτόξευσή του και κατέπεσε

Ψυχολογία της Μάζας και Χειραγώγηση της

Ψυχολογία της Μάζας και Χειραγώγηση της από τα ΜΜΕ

 

Ο Αμερικανός γλωσσολόγος Avram Noam Chomsky συνέταξε μία λίστα με τις δέκα πιο σημαντικές στρατηγικές χειραγώγησης του μαζάνθρωπου από τα ΜΜΕ. Άλλωστε δεν αποκαλούνται τυχαία, Μέσα ΜΑΖΙΚΗΣ Ενημέρωσης, απευθύνονται στην μάζα. Πόσο υποτιμητικό είναι να ακούς τον χρυσοπληρωμένο ανεγκέφαλο τηλεπαρουσιαστή, με το άψυχο βλέμμα της τρελής αγελάδας, να λέει «τώρα θα σας πούμε για το σωματίδιο του θεού όσο πιο απλά μπορούμε για να το καταλάβετε»!

 

Ξέρει ό,τι απευθύνεται σε μαζάνθρωπους δηλ. το ίδιο βλάκες με τον εαυτό του. Όσο κατάλαβε ο ίδιος, το σωματίδιο του θεού (τρομάρα του) άλλο τόσο κατάλαβαν και τα ζωντανά που τον παρακολουθούν και πληρώνουν τον μισθό του. Να σημειώσω εδώ, πως ΜΟΝΟ Ο ΜΑΖΑΝΘΡΩΠΟΣ ΧΕΙΡΑΓΩΓΕΙΤΑΙ, είναι αδύνατον να χειραγωγηθεί ο άνθρωπος ΑΤΜΗΝ, ως γνωστόν μόνο το ‘ασήμαντο Λερναιοκέφαλο Εγώ’ είναι προβλέψιμο και άρα χειραγωγήσιμο. Λένε ότι διέψευσε ο Avram Noam Chomsky πως ο ίδιος έγραψε αυτές τις 10 στρατηγικές χειραγώγησης, αλλά είτε τις έγραψε είτε όχι, σημασία έχει ότι είναι σωστές.

 

Ο Ζίγκμουντ Φρόιντ, πατέρας της ψυχολογίας, (ακόμη ψάχνουμε την μαμά της ψυχολογίας, μέχρι να την βρούμε πορευόμαστε με τις ανοησίες του μπαμπά της) στο βιβλίο του η ψυχολογία των μαζών και η ανάλυση του εγώ, αναλύει τα βασικά χαρακτηριστικά της ψυχολογίας των μαζών, αναφέροντας πως οι μάζες διακατέχονται από τα αρχέγονα ένστικτα του ανθρώπου (μαζάνθρωπου) τα οποία ως επί το πλείστον είναι βίαια, επιθετικά και σεξουαλικά.

 

Αυτές οι δυνάμεις μπορεί να οδηγήσουν τις κοινωνίες στο χάος. Ακόμη ισχυριζόταν ότι οι μάζες είναι χειραγωγίσιμες, είναι εύπλαστες κι ότι μπορείς να αγγίξεις τις επιθυμίες και τους φόβους τους και να τους χρησιμοποιήσεις προς όφελός σου. Έπειτα από αυτές τις παρατηρήσεις του Φρόιντ αναπτύχθηκαν πολλές θεωρίες και μέθοδοι για την χειραγώγηση της ψυχολογίας των μαζών και των έλεγχο των μαζανθρώπων.

 

Κύριος εκφραστής των θεωριών αυτών ήταν ο μαθητής και ανιψιός του Φρόιντ, Έντουαρντ Μπερνέζ, ο οποίος θεωρείται και ο πατέρας των «Δημοσίων Σχέσεων» και ο άνθρωπος που έπλασε την κοινωνία της κατανάλωσης (κι άλλος πατέρας, η μητέρα πιθανόν ασχολείται με σημαντικά θέματα και αφήνει τις ανοησίες στον πατέρα). Ο Μπερνέζ, δίδαξε πρώτος πώς «η σύνδεση των προϊόντων μαζικής παραγωγής με ασυνείδητες επιθυμίες, πείθει τον κόσμο να αγοράζει πράγματα που δεν χρειάζεται και να κάνει πράγματα που δεν θέλει».

 

Προέκυψε έτσι μια νέα πολιτική ιδέα για τον έλεγχο της μάζας η οποία υποστήριζε ότι όταν ικανοποιούνται οι ασυνείδητες επιθυμίες του κόσμου, τότε αυτός γίνεται «ευτυχισμένος» και πειθήνιος. Τότε ακριβώς ξεκίνησε η εποχή του καταναλωτισμού η οποία κυριαρχεί έως σήμερα στον δυτικό κυρίως κόσμο, επηρεάζοντας σταθερά τους φόβους και τις επιθυμίες του μαζάνθρωπου.

«Η οργάνωση της δημοκρατίας μας είναι τέτοια, ώστε τα μυαλά των πολιτών να μπαίνουν σε καλούπια»

 

«Η καλή διακυβέρνηση μπορεί να πουληθεί προς μια κοινωνία, ακριβώς όπως και κάθε άλλο αγαθό» -Edward Louis Bernays

 

Ο Avram Noam Chomsky είναι καθηγητής στο Τμήμα Γλωσσολογίας και Φιλοσοφίας του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (MIT). Έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων και άρθρων, ενώ έχει δώσει και εκτενείς διαλέξεις επάνω σε ένα ευρύτατο φάσμα θεμάτων τα οποία περιλαμβάνουν τη γλωσσολογία, τη φιλοσοφία και την ιστορία της διανόησης. Επίσης ο Τσόμσκι έχει πλούσιο ιστορικό πολιτικού ακτιβισμού από τη δεκαετία του ’60 κι έπειτα, με πληθώρα βιβλίων τα οποία επικρίνουν κυρίως την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ενώ με δήλωσή του τοποθέτησε ιδεολογικά τον εαυτό του στον αναρχικό χώρο, αν και κατά καιρούς έχουν σχολιαστεί οι φιλελεύθερες καταβολές της πολιτικής του σκέψης.

 

Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, απ’ όπου αποφοίτησε με πτυχίο φιλοσοφίας το 1949 και με μεταπτυχιακό στη γλωσσολογία το 1951. Η συνεργασία του εκεί με τον διάσημο γλωσσολόγο Zellig Harris έθεσε τις βάσεις για τις μετέπειτα θεωρίες του στη γλωσσολογία και την πολιτική του σκέψη.

 

Ο Τσόμσκι είναι ο εισηγητής της λεγόμενης «γενετικής-μετασχηματιστικής γραμματικής», κυρίως με το ριζοσπαστικό γλωσσολογικό του σύγγραμμα Συντακτικές Δομές του 1957. Η γενετική θεωρία για τη γλώσσα, παρά τις αλλεπάλληλες εξελίξεις και αναθεωρήσεις της, χαρακτηρίζεται από κάποιες σταθερές παραδοχές όπως η ακόλουθη: η ικανότητα του ανθρώπου να παράγει και να κατανοεί ασύλληπτο για τον ανθρώπινο νου αριθμό προτάσεων είναι έμφυτη και μας οδηγεί βάσιμα στην υπόθεση για την ύπαρξη γλωσσικών καθολικών, γενικευμένων δομών και περιορισμών στους οποίους υπακούν όλες οι φυσικές γλώσσες, παρά την παρατηρούμενη τεράστια τυπολογική ποικιλία τους. Η ύπαρξη μιας εγγενούς «Καθολικής Γραμματικής» καθιστά το παιδί ικανό να μαθαίνει τη μητρική του γλώσσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, παρά την αποσπασματικότητα των δεδομένων τα οποία προσλαμβάνει ο άνθρωπος κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του.

 

Ο Τσόμσκι αμφισβήτησε βάσιμα τη συμπεριφοριστική θεωρία για την γλωσσική κατάκτηση και προώθησε ένα τυπικό/φορμαλιστικό πρότυπο περιγραφής και ανάλυσης της γλώσσας, ιδιαίτερα στο επίπεδο της σύνταξης. Ο τρόπος με τον οποίο ο Τσόμσκι απέδωσε φορμαλιστικά την γλωσσική ικανότητα εξηγεί επαρκώς τη λεγόμενη «γλωσσική δημιουργικότητα», κεντρική ιδιότητα των φυσικών γλωσσών: με ένα πεπερασμένο αριθμό κανόνων και ένα ορισμένο σύνολο γλωσσικών μονάδων (φωνολογικών και λεξικών), οι άνθρωποι είναι ικανοί να παραγάγουν και να αντιληφθούν ένα άπειρο πλήθος προτάσεων, συμπεριλαμβανομένων προτάσεων που ποτέ ξανά δεν έχουν παραχθεί. Αυτοί είναι οι δέκα τρόποι ελέγχου του μαζάνθρωπου από τα ΜΜΕ, αλλά επεκτείνονται σε όλους τους τομείς για όποιον κάνει κέφι να ελέγξει κάποιον άλλο, αν είναι τόσο βλάκας και δεν έχει τίποτε σημαντικότερο να ασχοληθεί.

 

1. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ

 

Το θεμελιώδες στοιχείο του κοινωνικού ελέγχου είναι η στρατηγική της απόσπασης της προσοχής που έγκειται στην εκτροπή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά προβλήματα και τις αποφασισμένες από τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ αλλαγές μέσω της τεχνικής του κατακλυσμού συνεχόμενων αντιπερισπασμών και ασήμαντων πληροφοριών. Η στρατηγική της απόσπασης της προσοχής είναι επίσης απαραίτητη για να μην επιτρέψει στο κοινό να ενδιαφερθεί για απαραίτητες γνώσεις στους τομείς της επιστήμης, της οικονομίας, της ψυχολογίας, της νευροβιολογίας και της κυβερνητικής.

 

2. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΛΥΣΕΩΝ

 

Αυτή η μέθοδος καλείται επίσης «πρόβλημα-αντίδραση-λύση». Δημιουργείται ένα πρόβλημα, μια προβλεφθείσα «κατάσταση» για να υπάρξει μια κάποια αντίδραση από τον κόσμο, με σκοπό αυτός ο ίδιος να ορίσει τα μέτρα που η εξουσία θέλει να τον κάνει να δεχτεί. Για παράδειγμα: Αφήνεται να ξεδιπλωθεί και να ενταθεί η αστική βία ή οργανώνονται αιματηρές επιθέσεις που αποσκοπούν στο να απαιτήσει ο κόσμος νόμους ασφαλείας και πολιτικές εις βάρος της ελευθερίας. Ή ακόμα: Δημιουργούν μία οικονομική κρίση ώστε να γίνει αποδεκτή ως αναγκαίο κακό η υποχώρηση των κοινωνικών δικαιωμάτων και η διάλυση των δημόσιων υπηρεσιών.

 

3. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΣΤΑΔΙΑΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

 

Για να γίνουν αποδεκτά τα διάφορα απαράδεκτα μέτρα, αρκεί η σταδιακή εφαρμογή τους, λίγο λίγο, επί συναπτά έτη. Κατά αυτόν τον τρόπο επιβλήθηκαν τις δεκαετίες του ΄80 και ΄90 οι δραστικά νέες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες (νεοφιλελευθερισμός): ανύπαρκτο κράτος, ιδιωτικοποιήσεις, ανασφάλεια, ελαστικότητα, μαζική ανεργία, μισθοί που δεν εξασφαλίζουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα, τόσες αλλαγές που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση αν είχαν εφαρμοστεί μονομιάς.

 

4. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΒΟΛΗΣ

 

Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση είναι να την παρουσιάσουν ως «επώδυνη και αναγκαία» εξασφαλίζοντας τη συγκατάβαση του λαού τη δεδομένη χρονική στιγμή και εφαρμόζοντάς τη στο μέλλον. Είναι πιο εύκολο να γίνει αποδεκτή μια μελλοντική θυσία απ’ ό,τι μία άμεση. Κατά πρώτον επειδή η προσπάθεια δεν καταβάλλεται άμεσα και κατά δεύτερον επειδή το κοινό, η μάζα, πάντα έχει την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «τα πράγματα θα φτιάξουν στο μέλλον» και ότι οι απαιτούμενες θυσίες θα αποφευχθούν. Αυτό δίνει περισσότερο χρόνο στο κοινό να συνηθίσει στην ιδέα των αλλαγών και να τις αποδεχτεί με παραίτηση όταν φτάσει το πλήρωμα του χρόνου.

 

5. ΑΠΕΥΘΥΝΣΗ ΛΟΓΟΥ ΣΤΟ ΚΟΙΝΟ ΣΑΝ ΑΥΤΟ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

 

Η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούν λόγο, επιχειρήματα, προσωπικότητες και τόνο της φωνής, όλα ιδιαίτερα παιδικά, πολλές φορές στα όρια της αδυναμίας, σαν ο θεατής να ήταν μικρό παιδάκι ή διανοητικά υστερημένος.Όσο περισσότερο θέλουν να εξαπατήσουν το θεατή τόσο πιο πολύ υιοθετούν έναν παιδικό τόνο. Γιατί; «Αν κάποιος απευθύνεται σε ένα άτομο σαν αυτό να ήταν 12 χρονών ή και μικρότερο, αυτό λόγω της υποβολής είναι πολύ πιθανό να τείνει σε μια απάντηση ή αντίδραση απογυμνωμένη από κάθε κριτική σκέψη, όπως αυτή ενός μικρού παιδιού» (βλ. Αθόρυβα όπλα για ήρεμους πολέμους).

 

6. ΠΟΛΥ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ

 

Η χρήση του συναισθήματος είναι μια κλασική τεχνική προκειμένου να επιτευχθεί βραχυκύκλωμα στη λογική ανάλυση και στην κριτική σκέψη των ατόμων. Από την άλλη, η χρήση των συναισθημάτων ανοίγει την πόρτα για την πρόσβαση στο ασυνείδητο και την εμφύτευση ιδεών, επιθυμιών, φόβων, καταναγκασμών ή την προτροπή για ορισμένες συμπεριφορές.

 

7. Η ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΜΕΤΡΙΟΤΗΤΑ

 

Κάντε το κοινό να είναι ανήμπορο να κατανοήσει τις μεθόδους και τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο και τη σκλαβιά του… «Η ποιότητα της εκπαίδευσης που δίνεται στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις πρέπει να είναι η φτωχότερη και μετριότερη δυνατή, έτσι ώστε το χάσμα της άγνοιας μεταξύ των κατώτερων και των ανώτερων κοινωνικών τάξεων να είναι και να παραμένει αδύνατον να γεφυρωθεί» (βλ. Αθόρυβα όπλα για ήρεμους πολέμους).

 

8. ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΜΕ ΤΗ ΜΕΤΡΙΟΤΗΤΑ

 

Προωθήστε στο κοινό την ιδέα ότι είναι της μόδας να είσαι ηλίθιος, χυδαίος και αμόρφωτος, ότι είναι κουλ τα ναρκωτικά, τα τατουάζ, η ομοφυλοφιλία, η πορενεία, η διαστροφή κάθε τι παράλογο και αντιεπιβιωτικό …

 

9. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΝΟΧΗΣ

 

Κάντε τα άτομα να πιστέψουν ότι αυτά και μόνον αυτά είναι ένοχα για την κακοτυχία τους, εξαιτίας της ανεπάρκειας της νοημοσύνης τους, των ικανοτήτων ή των προσπαθειών τους.Έτσι, τα άτομα αντί να εξεγείρονται ενάντια στο οικονομικό σύστημα, υποτιμούν τους εαυτούς τους και νιώθουν ενοχές, κάτι που δημιουργεί μια γενικευμένη κατάσταση κατάθλιψης, της οποίας απόρροια είναι η αναστολή της δράσης. Και χωρίς δράση, δεν υπάρχει επανάσταση.

 

10. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΑΠ’ Ο,ΤΙ ΑΥΤΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ

 

Κατά τα τελευταία 50 χρόνια, η ταχεία πρόοδος της επιστήμης έχει δημιουργήσει ένα αυξανόμενο κενό μεταξύ των γνώσεων του κοινού και εκείνων που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι κυρίαρχες ελίτ. Χάρη στη βιολογία, στη νευροβιολογία και στην εφαρμοσμένη ψυχολογία, το σύστημα έχει επιτύχει μια εξελιγμένη κατανόηση των ανθρώπων, τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά. Το σύστημα έχει καταφέρει να γνωρίζει καλύτερα τον «μέσο άνθρωπο» απ’ ό,τι αυτός γνωρίζει τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις το σύστημα ασκεί μεγαλύτερο έλεγχο και μεγάλη εξουσία πάνω στα άτομα, μεγαλύτερη από αυτήν που τα ίδια ασκούν στους εαυτούς τους.

Αν είσαι μαζάνθρωπος …ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ ΣΟΥ!

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1100a-1101a)

[X] Πότερον οὖν οὐδ᾽ ἄλλον οὐδένα ἀνθρώπων εὐδαιμονιστέον ἕως ἂν ζῇ, κατὰ Σόλωνα δὲ χρεὼν τέλος ὁρᾶν; εἰ δὲ δὴ καὶ θετέον οὕτως, ἆρά γε καὶ ἔστιν εὐδαίμων τότε ἐπειδὰν ἀποθάνῃ; ἢ τοῦτό γε παντελῶς ἄτοπον, ἄλλως τε καὶ τοῖς λέγουσιν ἡμῖν ἐνέργειάν τινα τὴν εὐδαιμονίαν; εἰ δὲ μὴ λέγομεν τὸν τεθνεῶτα εὐδαίμονα, μηδὲ Σόλων τοῦτο βούλεται, ἀλλ᾽ ὅτι τηνικαῦτα ἄν τις ἀσφαλῶς μακαρίσειεν ἄνθρωπον ὡς ἐκτὸς ἤδη τῶν κακῶν ὄντα καὶ τῶν δυστυχημάτων, ἔχει μὲν καὶ τοῦτ᾽ ἀμφισβήτησίν τινα· δοκεῖ γὰρ εἶναί τι τῷ τεθνεῶτι καὶ κακὸν καὶ ἀγαθόν, εἴπερ καὶ τῷ ζῶντι μὴ αἰσθανομένῳ δέ, οἷον τιμαὶ καὶ ἀτιμίαι καὶ τέκνων καὶ ὅλως ἀπογόνων εὐπραξίαι τε καὶ δυστυχίαι. ἀπορίαν δὲ καὶ ταῦτα παρέχει· τῷ γὰρ μακαρίως βεβιωκότι μέχρι γήρως καὶ τελευτήσαντι κατὰ λόγον ἐνδέχεται πολλὰς μεταβολὰς συμβαίνειν περὶ τοὺς ἐκγόνους, καὶ τοὺς μὲν αὐτῶν ἀγαθοὺς εἶναι καὶ τυχεῖν βίου τοῦ κατ᾽ ἀξίαν, τοὺς δ᾽ ἐξ ἐναντίας· δῆλον δ᾽ ὅτι καὶ τοῖς ἀποστήμασι πρὸς τοὺς γονεῖς παντοδαπῶς ἔχειν αὐτοὺς ἐνδέχεται. ἄτοπον δὴ γίνοιτ᾽ ἄν, εἰ συμμεταβάλλοι καὶ ὁ τεθνεὼς καὶ γίνοιτο ὁτὲ μὲν εὐδαίμων πάλιν δ᾽ ἄθλιος· ἄτοπον δὲ καὶ τὸ μηδὲν μηδ᾽ ἐπί τινα χρόνον συνικνεῖσθαι τὰ τῶν ἐκγόνων τοῖς γονεῦσιν. ἀλλ᾽ ἐπανιτέον ἐπὶ τὸ πρότερον ἀπορηθέν· τάχα γὰρ ἂν θεωρηθείη καὶ τὸ νῦν ἐπιζητούμενον ἐξ ἐκείνου. εἰ δὴ τὸ τέλος ὁρᾶν δεῖ καὶ τότε μακαρίζειν ἕκαστον οὐχ ὡς ὄντα μακάριον ἀλλ᾽ ὅτι πρότερον ἦν, πῶς οὐκ ἄτοπον, εἰ ὅτ᾽ ἔστιν εὐδαίμων, μὴ ἀληθεύσεται κατ᾽ αὐτοῦ τὸ ὑπάρχον διὰ τὸ μὴ

[1100b] βούλεσθαι τοὺς ζῶντας εὐδαιμονίζειν διὰ τὰς μεταβολάς, καὶ διὰ τὸ μόνιμόν τι τὴν εὐδαιμονίαν ὑπειληφέναι καὶ μηδαμῶς εὐμετάβολον, τὰς δὲ τύχας πολλάκις ἀνακυκλεῖσθαι περὶ τοὺς αὐτούς; δῆλον γὰρ ὡς εἰ συνακολουθοίημεν ταῖς τύχαις, τὸν αὐτὸν εὐδαίμονα καὶ πάλιν ἄθλιον ἐροῦμεν πολλάκις, χαμαιλέοντά τινα τὸν εὐδαίμονα ἀποφαίνοντες καὶ σαθρῶς ἱδρυμένον. ἢ τὸ μὲν ταῖς τύχαις ἐπακολουθεῖν οὐδαμῶς ὀρθόν; οὐ γὰρ ἐν ταύταις τὸ εὖ ἢ κακῶς, ἀλλὰ προσδεῖται τούτων ὁ ἀνθρώπινος βίος, καθάπερ εἴπομεν, κύριαι δ᾽ εἰσὶν αἱ κατ᾽ ἀρετὴν ἐνέργειαι τῆς εὐδαιμονίας, αἱ δ᾽ ἐναντίαι τοῦ ἐναντίου. μαρτυρεῖ δὲ τῷ λόγῳ καὶ τὸ νῦν διαπορηθέν. περὶ οὐδὲν γὰρ οὕτως ὑπάρχει τῶν ἀνθρωπίνων ἔργων βεβαιότης ὡς περὶ τὰς ἐνεργείας τὰς κατ᾽ ἀρετήν· μονιμώτεραι γὰρ καὶ τῶν ἐπιστημῶν αὗται δοκοῦσιν εἶναι· τούτων δ᾽ αὐτῶν αἱ τιμιώταται μονιμώτεραι διὰ τὸ μάλιστα καὶ συνεχέστατα καταζῆν ἐν αὐταῖς τοὺς μακαρίους· τοῦτο γὰρ ἔοικεν αἰτίῳ τοῦ μὴ γίνεσθαι περὶ αὐτὰς λήθην. ὑπάρξει δὴ τὸ ζητούμενον τῷ εὐδαίμονι, καὶ ἔσται διὰ βίου τοιοῦτος· ἀεὶ γὰρ ἢ μάλιστα πάντων πράξει καὶ θεωρήσει τὰ κατ᾽ ἀρετήν, καὶ τὰς τύχας οἴσει κάλλιστα καὶ πάντῃ πάντως ἐμμελῶς ὅ γ᾽ ὡς ἀληθῶς ἀγαθὸς καὶ τετράγωνος ἄνευ ψόγου. πολλῶν δὲ γινομένων κατὰ τύχην καὶ διαφερόντων μεγέθει καὶ μικρότητι, τὰ μὲν μικρὰ τῶν εὐτυχημάτων, ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἀντικειμένων, δῆλον ὡς οὐ ποιεῖ ῥοπὴν τῆς ζωῆς, τὰ δὲ μεγάλα καὶ πολλὰ γινόμενα μὲν εὖ μακαριώτερον τὸν βίον ποιήσει (καὶ γὰρ αὐτὰ συνεπικοσμεῖν πέφυκεν, καὶ ἡ χρῆσις αὐτῶν καλὴ καὶ σπουδαία γίνεται), ἀνάπαλιν δὲ συμβαίνοντα θλίβει καὶ λυμαίνεται τὸ μακάριον· λύπας τε γὰρ ἐπιφέρει καὶ ἐμποδίζει πολλαῖς ἐνεργείαις. ὅμως δὲ καὶ ἐν τούτοις διαλάμπει τὸ καλόν, ἐπειδὰν φέρῃ τις εὐκόλως πολλὰς καὶ μεγάλας ἀτυχίας, μὴ δι᾽ ἀναλγησίαν, ἀλλὰ γεννάδας ὢν καὶ μεγαλόψυχος. εἰ δ᾽ εἰσὶν αἱ ἐνέργειαι κύριαι τῆς ζωῆς, καθάπερ εἴπομεν, οὐδεὶς ἂν γένοιτο τῶν μακαρίων ἄθλιος· οὐδέποτε γὰρ πράξει τὰ μισητὰ καὶ τὰ φαῦλα. τὸν γὰρ ὡς ἀληθῶς

[1101a] ἀγαθὸν καὶ ἔμφρονα πάσας οἰόμεθα τὰς τύχας εὐσχημόνως φέρειν καὶ ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἀεὶ τὰ κάλλιστα πράττειν, καθάπερ καὶ στρατηγὸν ἀγαθὸν τῷ παρόντι στρατοπέδῳ χρῆσθαι πολεμικώτατα καὶ σκυτοτόμον ἐκ τῶν δοθέντων σκυτῶν κάλλιστον ὑπόδημα ποιεῖν· τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ τοὺς ἄλλους τεχνίτας ἅπαντας. εἰ δ᾽ οὕτως, ἄθλιος μὲν οὐδέποτε γένοιτ᾽ ἂν ὁ εὐδαίμων, οὐ μὴν μακάριός γε, ἂν Πριαμικαῖς τύχαις περιπέσῃ. οὐδὲ δὴ ποικίλος γε καὶ εὐμετάβολος· οὔτε γὰρ ἐκ τῆς εὐδαιμονίας κινηθήσεται ῥᾳδίως, οὐδ᾽ ὑπὸ τῶν τυχόντων ἀτυχημάτων ἀλλ᾽ ὑπὸ μεγάλων καὶ πολλῶν, ἔκ τε τῶν τοιούτων οὐκ ἂν γένοιτο πάλιν εὐδαίμων ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ, ἀλλ᾽ εἴπερ, ἐν πολλῷ τινὶ καὶ τελείῳ, μεγάλων καὶ καλῶν ἐν αὐτῷ γενόμενος ἐπήβολος. τί οὖν κωλύει λέγειν εὐδαίμονα τὸν κατ᾽ ἀρετὴν τελείαν ἐνεργοῦντα καὶ τοῖς ἐκτὸς ἀγαθοῖς ἱκανῶς κεχορηγημένον μὴ τὸν τυχόντα χρόνον ἀλλὰ τέλειον βίον; ἢ προσθετέον καὶ βιωσόμενον οὕτω καὶ τελευτήσοντα κατὰ λόγον; ἐπειδὴ τὸ μέλλον ἀφανὲς ἡμῖν ἐστίν, τὴν εὐδαιμονίαν δὲ τέλος καὶ τέλειον τίθεμεν πάντῃ πάντως. εἰ δ᾽ οὕτω, μακαρίους ἐροῦμεν τῶν ζώντων οἷς ὑπάρχει καὶ ὑπάρξει τὰ λεχθέντα, μακαρίους δ᾽ ἀνθρώπους. καὶ περὶ μὲν τούτων ἐπὶ τοσοῦτον διωρίσθω.

***
[10] Μήπως, επομένως, δεν πρέπει να ονομάζουμε κανέναν άνθρωπο ευδαίμονα όσο ζει; Μήπως, μάλλον, πρέπει —ακολουθώντας τη σύσταση του Σόλωνα— να «βλέπουμε» το τέλος; Και αν δεχτούμε τη θέση αυτή, πως έτσι δηλαδή έχει το πράγμα, είναι άραγε ευδαίμων ο άνθρωπος και τότε, όταν πια έχει πεθάνει; Δεν θα ήταν αυτό τελείως παράλογο, ιδίως για μας που λέμε ότι η ευδαιμονία είναι ένα είδος ενέργειας; Αν όμως δεν λέμε ευδαίμονα τον άνθρωπο που έχει πεθάνει, και αν ούτε ο Σόλωνας θέλει να πει αυτό, αλλά ότι τότε μόνο θα μπορούσε κανείς με σιγουριά να ονομάσει ευδαίμονα έναν άνθρωπο, με την ιδέα ότι τώρα πια ο άνθρωπος αυτός βρίσκεται έξω από κάθε κακό και από κάθε συμφορά, αφήνει και αυτό περιθώρια για συζήτηση· γιατί κατά την κοινή αντίληψη το καλό και το κακό υπάρχουν και για τον πεθαμένο άνθρωπο, όπως υπάρχουν και για έναν ζωντανό άνθρωπο που όμως δεν τα αντιλαμβάνεται· π.χ. τιμές και ατιμώσεις, ευτυχίες και δυστυχίες των παιδιών και γενικά των απογόνων. Πρόβλημα μας δημιουργεί και τούτο: ο άνθρωπος που έζησε ευδαίμων ως τα γηρατειά του και πέθανε με ανάλογο τρόπο μπορεί να δοκιμάσει πολλών ειδών μεταβολές ενσχέσει με τους απογόνους του: κάποιοι από αυτούς μπορεί να είναι καλοί και να ζήσουν μια ζωή που τους αξίζει, ενώ άλλοι το αντίθετο· είναι επίσης φανερό ότι με την απόσταση των γενεών μπορεί να υπάρξουν πολλών ειδών μεταβολές ανάμεσα σ᾽ αυτούς και στους προγόνους τους. Θα ήταν λοιπόν πολύ περίεργο, αν συμμετείχε και ο νεκρός σ᾽ αυτές τις μεταβολές, με αποτέλεσμα τη μια φορά να γίνεται ευδαίμων και την άλλη πάλι δυστυχισμένος. Περίεργο θα ήταν επίσης και το να μην έχουν οι τύχες των απογόνων κάποια επίδραση, ή για κάποιο διάστημα, πάνω στην ευτυχία των προγόνων τους.

Καλύτερα όμως να ξαναγυρίσουμε στο πρώτο μας ερώτημα: μπορεί να βοηθήσει στο να αντιμετωπισθεί και το τωρινό μας πρόβλημα. Αν λοιπόν πρέπει να «βλέπουμε» το τέλος και μόνο τότε να ονομάζουμε ευδαίμονα έναν άνθρωπο (όχι με το νόημα ότι είναι ευδαίμων αλλ᾽ ότι υπήρξε ευδαίμων), πώς να μην είναι περίεργο, αν, τότε που είναι κανείς ευδαίμων, δεν μπορούμε να του αποδώσουμε τον χαρακτηρισμό που του ανήκει, μόνο και μόνο γιατί δεν

[1100b] θέλουμε να ονομάσουμε ευδαίμονες τους ζωντανούς ανθρώπους, επειδή ενδέχεται να τους συμβούν διάφορες μεταβολές και επειδή έχουμε θεωρήσει ότι η ευδαιμονία είναι κάτι το διαρκές, κάτι που καθόλου δεν μεταβάλλεται εύκολα, ενώ είναι πολλά του κύκλου τα γυρίσματα στις τύχες των ίδιων ανθρώπων; Γιατί είναι φανερό πως αν θέλουμε να παρακολουθούμε αυτές τις εναλλαγές της τύχης, θα καταντήσουμε να ονομάζουμε πολλές φορές τον ίδιο άνθρωπο ευδαίμονα και ύστερα πάλι δυστυχισμένο, παρουσιάζοντας τελικά τον ευδαίμονα άνθρωπο «σαν ένα είδος χαμαιλέοντα, σαν έναν άνθρωπο που πατάει σε σαθρή βάση». Μήπως καλύτερα θα έπρεπε να δεχτούμε πως δεν είναι με κανέναν τρόπο σωστό να παρακολουθούμε αυτές τις εναλλαγές της τύχης; Οι επιτυχίες ή οι αποτυχίες στη ζωή δεν στηρίζονται σ᾽ αυτές· η ζωή του ανθρώπου τις χρειάζεται, όπως είπαμε, και αυτές, το αποφασιστικό όμως στοιχείο για την ευδαιμονία του ανθρώπου είναι οι σύμφωνες με την αρετή ενέργειες — οι αντίθετες φέρνουν το αντίθετο ακριβώς αποτέλεσμα.

Η απάντηση που μόλις τώρα δώσαμε στο ερώτημα που θέσαμε αποτελεί —και αυτή— μαρτυρία υπέρ της ορθότητας του ορισμού μας. Κανένα, πράγματι, από τα έργα των ανθρώπων δεν παρουσιάζει τέτοια σταθερότητα και μονιμότητα όση οι σύμφωνες με την αρετή ενέργειες. Αυτές θεωρούνται, πράγματι, πιο μόνιμες και από τις επιστήμες. Από τις ενέργειες, πάλι, αυτές οι πολυτιμότερες και οι πιο σημαντικές είναι μονιμότερες, γιατί οι ευδαίμονες περνούν τη ζωή τους ασκώντας τες σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι όλες τις άλλες και με τρόπο πιο συνεχή από ό,τι όλες τις άλλες· αυτό μοιάζει να είναι και η αιτία που δεν υπάρχει στην περίπτωσή τους λήθη. Θα υπάρξει λοιπόν στον ευδαίμονα άνθρωπο η σταθερότητα και η μονιμότητα που λέμε, και θα μείνει σε όλη του τη ζωή έτσι όπως είναι· γιατί θα εκτελεί ή θα θεάται τις πράξεις της αρετής πάντοτε, ή κατά κύριο λόγο αυτές παρά οτιδήποτε άλλο. Όσο για τις εναλλαγές της τύχης, αυτές θα τις αντιμετωπίσει με τον ωραιότερο τρόπο και σίγουρα με απόλυτη ευπρέπεια, αυτός που είναι «από κάθε άποψη καλός, τετράγωνος και δίχως κανένα απολύτως ψεγάδι». Πολλά είναι αυτά που φέρνει η τύχη, διαφορετικά μεταξύ τους ως προς το μέγεθος. Οι μικρές ευτυχίες, το ίδιο και οι μικρές δυστυχίες, είναι φανερό ότι δεν μεταβάλλουν με το βάρος τους το ισοζύγιο της ζωής. Με τις μεγάλες όμως, αν εμφανίζονται και συχνά, το πράγμα έχει έτσι: αν τελικά είναι καλές, δεν μπορεί παρά να κάνουν πιο ευδαίμονα τη ζωή (δεν είναι μόνο ότι από τη φύση τους βοηθούν να γίνει η ζωή πιο όμορφη· επιπλέον μπορεί κανείς να τις χρησιμοποιήσει με όμορφο και ενάρετο τρόπο)· αν όμως συμβεί το αντίθετο, συνθλίβουν και καταστρέφουν την ευδαιμονία, γιατί φέρνουν στενοχώριες και αποτελούν εμπόδιο για πολλές ενέργειες. Και όμως, ακόμη και μέσα σ᾽ αυτές, η όμορφη συμπεριφορά σκορπάει τη λάμψη της, όταν κανείς υπομένει καρτερικά πολλές και μεγάλες δυστυχίες — όχι από αναισθησία, αλλά γιατί είναι ένας άνθρωπος αληθινά άρχοντας και μεγαλόψυχος. Και αν οι ενέργειες είναι, όπως είπαμε, το αποφασιστικό στοιχείο για την ευδαιμονία του ανθρώπου, κανένας ευδαίμων άνθρωπος δεν μπορεί ποτέ να γίνει δυστυχισμένος· γιατί ποτέ δεν θα κάνει πράγματα σιχαμερά και τιποτένια. Γιατί ο αληθινά

[1101a] καλός και μυαλωμένος άνθρωπος ξέρει —όπως δεχόμαστε— να υπομένει με ευπρέπεια όλες τις εναλλαγές της τύχης και να κάνει πάντοτε —μέσα στα εκάστοτε δεδομένα— το καλύτερο, ακριβώς όπως ο καλός στρατηγός ξέρει να κάνει την καλύτερη από πολεμικής απόψεως χρήση του στρατού που έχει στη διάθεση του, και όπως ο παπουτσής ξέρει, από τα δέρματα που του έχουν δοθεί, να κάνει ένα ωραιότατο παπούτσι — με τον ίδιο τρόπο και όλοι οι άλλοι τεχνίτες. Αν έτσι έχει το πράγμα, ο ευδαίμων άνθρωπος δεν θα γίνει ποτέ δυστυχισμένος, σίγουρα όμως δεν θα είναι μακάριος, αν περιπέσει σε συμφορές σαν τις συμφορές του Πρίαμου.

Ούτε, πάλι, ο ευδαίμων είναι ένας άνθρωπος «που παρουσιάζει ποικιλία χρωμάτων» και υπόκειται σε μεταβολές· γιατί ούτε μπορεί εύκολα να μετακινηθεί από την ευδαιμονία του και, πάντως, όχι από συνηθισμένες αναποδιές της τύχης, αλλά από μεγάλες και αλλεπάλληλες δυστυχίες· και αν τον βρουν τέτοιες δυστυχίες, δεν θα γίνει πάλι ευδαίμων μέσα σε λίγο χρόνο, αλλά, και αν ξαναγίνει, αυτό θα συμβεί αφού συμπληρωθεί πολύς χρόνος, όταν στο μεταξύ θα έχει πετύχει μεγάλα και ωραία πράγματα. Τί μας εμποδίζει λοιπόν να λέμε ότι ευδαίμων είναι ο άνθρωπος που ενεργεί σύμφωνα με την τέλεια αρετή, έχοντας στη διάθεσή του σε ικανοποιητικό βαθμό και τα εξωτερικά αγαθά, όχι για ένα κάποιο χρονικό διάστημα, αλλά στη διάρκεια μιας τέλειας ζωής; Ή μήπως πρέπει να προσθέσουμε «και που θα ζήσει με αυτόν τον τρόπο και θα τελειώσει τη ζωή του με ανάλογο τρόπο», γιατί το μέλλον μάς είναι άγνωστο, η ευδαιμονία όμως δεχόμαστε ότι είναι τέλος και κάτι το τέλειο από κάθε άποψη; Αν είναι έτσι, ευδαίμονες θα ονομάσουμε εκείνους τους ζωντανούς ανθρώπους οι οποίοι έχουν, και θα έχουν, όλα αυτά που είπαμε — πάντως, είπαμε: «ανθρώπους».
Ας θεωρηθούν αρκετά όσα είπαμε για τα θέματα αυτά.