ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Ἠλέκτρα (947-991)

ΗΛ. ἄκουε δή νυν ᾗ βεβούλευμαι τελεῖν.

παρουσίαν μὲν οἶσθα καὶ σύ που φίλων
ὡς οὔτις ἡμῖν ἐστιν, ἀλλ᾽ Ἅιδης λαβὼν
950 ἀπεστέρηκε καὶ μόνα λελείμμεθον.
ἐγὼ δ᾽, ἕως μὲν τὸν κασίγνητον βίῳ
θάλλοντ᾽ ἔτ᾽ εἰσήκουον, εἶχον ἐλπίδας
φόνου ποτ᾽ αὐτὸν πράκτορ᾽ ἵξεσθαι πατρός·
νῦν δ᾽ ἡνίκ᾽ οὐκέτ᾽ ἔστιν, ἐς σὲ δὴ βλέπω,
955 ὅπως τὸν αὐτόχειρα πατρῴου φόνου
ξὺν τῇδ᾽ ἀδελφῇ μὴ κατοκνήσεις κτανεῖν
Αἴγισθον· οὐδὲν γάρ σε δεῖ κρύπτειν μ᾽ ἔτι.
ποῖ γὰρ μενεῖς ῥᾴθυμος, ἐς τίν᾽ ἐλπίδων
βλέψασ᾽ ἔτ᾽ ὀρθήν; ᾗ πάρεστι μὲν στένειν
960 πλούτου πατρῴου κτῆσιν ἐστερημένῃ,;
πάρεστι δ᾽ ἀλγεῖν ἐς τοσόνδε τοῦ χρόνου
ἄλεκτρα γηράσκουσαν ἀνυμέναιά τε.
καὶ τῶνδε μέντοι μηκέτ᾽ ἐλπίσῃς ὅπως
τεύξῃ ποτ᾽· οὐ γὰρ ὧδ᾽ ἄβουλός ἐστ᾽ ἀνὴρ
965 Αἴγισθος ὥστε σόν ποτ᾽ ἢ κἀμὸν γένος
βλαστεῖν ἐᾶσαι, πημονὴν αὑτῷ σαφῆ.
ἀλλ᾽ ἢν ἐπίσπῃ τοῖς ἐμοῖς βουλεύμασιν,
πρῶτον μὲν εὐσέβειαν ἐκ πατρὸς κάτω
θανόντος οἴσῃ τοῦ κασιγνήτου θ᾽ ἅμα·
970 ἔπειτα δ᾽, ὥσπερ ἐξέφυς, ἐλευθέρα
καλῇ τὸ λοιπὸν καὶ γάμων ἐπαξίων
τεύξῃ· φιλεῖ γὰρ πρὸς τὰ χρηστὰ πᾶς ὁρᾶν.
λόγῳ γε μὴν εὔκλειαν οὐχ ὁρᾷς ὅσην
σαυτῇ τε κἀμοὶ προσβαλεῖς πεισθεῖσ᾽ ἐμοί;
975 τίς γάρ ποτ᾽ ἀστῶν ἢ ξένων ἡμᾶς ἰδὼν
τοιοῖσδ᾽ ἐπαίνοις οὐχὶ δεξιώσεται,
ἴδεσθε τώδε τὼ κασιγνήτω, φίλοι,
ὣ τὸν πατρῷον οἶκον ἐξεσωσάτην,
ὣ τοῖσιν ἐχθροῖς εὖ βεβηκόσιν ποτὲ
980 ψυχῆς ἀφειδήσαντε προυστήτην φόνου.
τούτω φιλεῖν χρή, τώδε χρὴ πάντας σέβειν·
τώδ᾽ ἔν θ᾽ ἑορταῖς ἔν τε πανδήμῳ πόλει
τιμᾶν ἅπαντας οὕνεκ᾽ ἀνδρείας χρεών.
τοιαῦτά τοι νὼ πᾶς τις ἐξερεῖ βροτῶν,
985 ζώσαιν θανούσαιν θ᾽ ὥστε μὴ ᾽κλιπεῖν κλέος.
ἀλλ᾽, ὦ φίλη, πείσθητι, συμπόνει πατρί,
σύγκαμν᾽ ἀδελφῷ, παῦσον ἐκ κακῶν ἐμέ,
παῦσον δὲ σαυτήν, τοῦτο γιγνώσκουσ᾽, ὅτι
ζῆν αἰσχρὸν αἰσχρῶς τοῖς καλῶς πεφυκόσιν.
990 ΧΟ. ἐν τοῖς τοιούτοις ἐστὶν ἡ προμηθία
καὶ τῷ λέγοντι καὶ κλύοντι σύμμαχος.

***

ΗΛΕ. Άκου λοιπόν ποιά απόφαση έχω πάρει:
Κανείς απ᾽ τους δικούς μας —το γνωρίζεις
καλά και συ— δεν έχει πια μάς μείνει,
μα ο Άδης μάς τους άρπαξε, και μόνες
950 οι δυο μας απομείναμε στον κόσμο.
Εγώ όσο ακόμη μάθαινα πως ζούσε
και τράνευε ο αδερφός μας, είχα ελπίδες
να ᾽ρθει μια μέρα και να πάρει πίσω
του πατέρα μας το αίμα· μα αφού τώρα
πια δεν υπάρχει, στρέφομαι σε σένα:
τον κακούργο τον Αίγιστο, που το αίμα
του πατέρα μας έχυσε, μ᾽ αυτή σου
την αδερφή μαζί, να μη διστάσεις
να τον σκοτώσεις, γιατί πια δεν πρέπει
τίποτα να σου κρύβω· ως πότε ακόμη
θα κάθεσαι με χέρια σταυρωμένα;
ποιά ελπίδα μας ορθή βλέπεις ακόμη;
εσύ, που τίποτ᾽ άλλο δε σου μένει
960 παρά να κλαις τα πατρικά σου πλούτη
που τα ᾽χασες, παρά, χρόνο με χρόνο,
να γερνάς μες στα βάσανα και δίχως
του γάμου τις χαρές να δοκιμάσεις·
και μην ποτέ σου ελπίσεις τέτοιο πράμα,
γιατί δεν είναι τόσο ανόητος
άνθρωπος ο Αίγιστος, που να επιτρέψει
ποτέ γενιά από σένα να βλαστήσει
κι από μένα, βέβαιος όλεθρός του.
Αλλ᾽ αν τις συμβουλές μου ακολουθήσεις,
πρώτα για την ευσέβειά σου θα ᾽χεις
άξιο το μισθό σου στη γη κάτω
κι απ᾽ τον πατέρα κι απ᾽ τον αδερφό μας,
κι έπειτα ελεύθερη θα γίνεις πάλι
970 καθώς ήσουν κι εκ γενετής, και γάμο
θα κάμεις να σου αξίζει, γιατί πάντα
στην αρετή αγαπούν να στρέφουν όλοι
τα μάτια τους· μα και δε βλέπεις πόση
φήμη και δόξα θ᾽ αποχτήσεις κι η ίδια
κι εγώ μαζί, αν θελήσεις να μ᾽ ακούσεις;
Γιατί ποιός συμπολίτης ή ποιός ξένος
δε θα μας υποδέχεται με τέτοιους
επαίνους σα μας βλέπει; «Δείτε, φίλοι,
τις δυο αδερφές που γλίτωσαν το σπίτι
το πατρικό τους και που τους εχθρούς των,
όσο γερά στα πόδια τους κι αν στέκαν,
980 κατόρθωσαν, τη ζωή των αψηφώντας,
να τους σκοτώσουν· πώς λοιπόν δεν πρέπει
και ν᾽ αγαπούν και να τις σέβονται όλοι
κι όλοι να τις τιμούν στα πανηγύρια
και τις γιορτές για την παλληκαριά των;»
Τέτοια θα λέει για μας όλος ο κόσμος
κι η δόξα μας ποτέ κι όσο που ζούμε
κι αφού πεθάνομε δε θα μας λείψει.
Πείσου, αδερφή, κι έλα να βοηθήσεις
τον πατέρα σου κι έλα να συντρέξεις
τον αδερφό σου, σώσε απ᾽ τα δεινά μου
και μένα, σώσε και τον εαυτό σου,
αφού στο νου σου βάλεις τί αίσχος είναι
η αισχρή ζωή σε ανθρώπους της σειράς μας.
990 ΧΟΡ. Στα τέτοια η επιφύλαξη ωφελεί
και κείνον που ομιλεί κι αυτόν που ακούει.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Από την Ιλιάδα στην Οδύσσεια

Πρόλογος

Η Εισαγωγή, με υποχρεωτική συντομία, ορίζει το ευρύτερο πλαίσιο της ομηρικής ποίησης· ανιχνεύει την ταυτότητα του Ομήρου και την υποθετική σχέση των ομηρικών επών με την ιστορία· σχολιάζει το ύφος και τη γλώσσα τους· επιμένει στον τρόπο σύνθεσης, εκφοράς και πρόσληψής τους, για να καταλήξει στις αναλογικές ομοιότητες και διαφορές Ιλιάδας και Οδύσσειας, υποθέτοντας ότι το δεύτερο έπος μαθητεύει, χωρίς όμως και να υποτάσσεται, στο πρώτο.

Το Πρώτο Μέρος αναγνωρίζει τους όρους και προτείνει ορισμούς της ομηρικής αφήγησης. Διακρίνει τον μύθο από την πλοκή των δύο επών και την τεχνική από την τέχνη τους. Παρουσιάζει τους ανώνυμους και επώνυμους αοιδούς της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, που αποτελούν προδρομικά είδωλα των ραψωδών. Συστήνει την παραδοσιακή αοιδή σε σύγκριση και διάκριση προς την εξωτερική αφήγηση του ποιητή και προς τις εσωτερικές διηγήσεις των ηρώων· οι οποίες περισσεύουν στην Οδύσσεια και διαβαθμίζονται από τον Νέστορα στον Μενέλαο, για να κορυφωθούν στον Οδυσσέα, που υποβάλλεται λίγο πολύ ως αφηγηματικός εκπρόσωπος του ποιητή.

Στις εσωτερικές διηγήσεις εξάλλου της Οδύσσειας, μοιρασμένες σε γνήσιες και πλαστές, αναγνωρίζονται οι τρεις βασικοί συντελεστές κάθε αφήγησης: ο χώρος της, ο χρόνος της και το ακροατήριό της. Στο στέμμα των εσωτερικών διηγήσεων του Οδυσσέα εξέχουν, με τον μύθο και την πλοκή τους, οι «Μεγάλοι Απόλογοι», όπου εντοπίζονται και αξιολογούνται: το περιβάλλον τους, το διπλό τους θέμα και η σύνταξή τους. Στο πλαίσιο αυτό η «Νέκυια» αναδεικνύεται κορυφαίο παράδειγμα της οδυσσειακής αφήγησης.

Το Δεύτερο Μέρος αναφέρεται σε κρίσιμο αφηγηματολογικό πρόβλημα, για το οποίο η σχετική βιβλιογραφία παραμένει λειψή. Ζητούμενο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι αν οι ομηρικοί θεοί, εκτός από τον θεολογικό τους ρόλο (που ορίζει την ομηρική θεοδικία και την ομηρική ανθρωποδικία) διεκπεραιώνουν και ποιητική αποστολή· αν δηλαδή καθορίζουν (ή συγκαθορίζουν μαζί με τον ποιητή) την εξέλιξη του μύθου και κυρίως την πλοκή των ομηρικών επών. Προς αυτή την κατεύθυνση εξετάζεται καταρχήν ο ποιητικός ρόλος των Μουσών (προβεβλημένος κυρίως στα προοίμια της Ιλιάδας και της Οδύσσειας) και στη συνέχεια των ολυμπίων θεών, χωριστά στα δύο έπη.

Οι Μούσες προβάλλονται ως γνωστική και μνημονική εγγύηση της επικής αφήγησης. Στην πραγματικότητα όμως ο ίδιος ο ποιητής αναθέτει και εμπιστεύεται στις Μούσες το ποιητικό του πρόγραμμα, εξονομάζοντας τον κεντρικό του ήρωα και προκαταβάλλοντας τον βασικό του μύθο, με την αρχή και το τέλος του. Τούτο σημαίνει ότι Μούσες και επικός ποιητής συνεργάζονται: εκείνες προσφέροντας το μουσικό και μνημονικό τους κύρος, ως θυγατέρες του Δία και της Μνημοσύνης· ο ποιητής συντάσσοντας την αφήγησή του υπό τη σκέπη τους. Πρόκειται για καταγωγικό ζεύγος, που επιβιώνει ως σήμερα, προϋποθέτοντας την έμπνευση ως αρχή της ποιητικής δημιουργίας.

Σαφέστερη φαίνεται η ποιητική εμπλοκή των άλλων ολυμπίων θεών, ειδικότερα του Δία στην Ιλιάδα και της Αθηνάς στην Οδύσσεια. Ως σήμα ποιητικής κατατίθεται στο προοίμιο της Ιλιάδας η έκφραση Διὸς βουλή, προκειμένου να κατοχυρώσει ο ποιητής της με θεολογικό κύρος τον μύθο και την πλοκή του έπους του. Επειδή στη συγκεκριμένη περίπτωση επιλέγει, με αφορμή τον θυμό του Αχιλλέα, τη δραματική ένταξη του ολιγοήμερου ιλιαδικού πολέμου στο πλαίσιο του δεκάχρονου τρωικού πολέμου. Πρόκειται για τολμηρή επιλογή, που ανατρέπει τις χρονογραφικές αρχές της παραδοσιακής επικής ποίησης, όπως πρώτος αναγνώρισε ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του. Αυτό το ανατρεπτικό ποιητικό σχέδιο το εμπιστεύτηκε ο ποιητής της Ιλιάδας στον Δία, αναλαμβάνοντας ο ίδιος τον ρόλο του υποβολέα.

Αν ο Δίας ρυθμίζει, «κατ᾽ ανάθεση» του ποιητή, λίγο πολύ τον μύθο και κυρίως την πλοκή του ιλιαδικού έπους, όπως αποδεικνύεται σε κομβικά σημεία της αφήγησης (λόγου χάριν στην πρόγνωση και στη διεκπεραίωση της «Πατρόκλειας», περισσότερο στα «Έκτορος λύτρα», με τα οποία σφραγίζεται συμφιλιωτικά ο ιλιαδικός πόλεμος), στην Οδύσσεια ομόλογο ρόλο αναλαμβάνει η Αθηνά, σάμπως ο Δίας να παραδίδει τώρα την ποιητική σκυτάλη στην κόρη του.

Πράγματι, για να περάσει η, λίγο μεταγενέστερη, Οδύσσεια από την ακινησία στην κίνηση, από την αδράνεια στη δράση, ο ποιητής αναθέτει ρόλο υποκινητή στην Αθηνά: η «Τηλεμάχεια», που καλύπτει τις τέσσερις πρώτες ραψωδίες του έπους, είναι δική της πρόταση και δικό της έργο· αλλά και η έναρξη της κυρίως Οδύσσειας στην αρχή της πέμπτης ραψωδίας πάλι στη θεά οφείλεται· η Αθηνά εξάλλου καθορίζει και τους όρους της μνηστηροφονίας στο δεύτερο μέρος του έπους· με δική της τέλος επέμβαση αποτρέπεται ο εμφύλιος πόλεμος στο πέρας της εικοστής τέταρτης ραψωδίας. Υποβολέας της θεάς και εδώ ο ποιητής της Οδύσσειας· αποφασιστικός επόπτης ο Δίας.

Το Τρίτο Μέρος αφιερώνεται στην ομηρική αρεταλογία, που δύσκολα προσδιορίζεται και ακόμη δυσκολότερα ερμηνεύεται. Η διπλή αυτή δυσκολία προκύπτει ακριβώς από τις πολλαπλές σημασίες που έχει η λέξη ἀρετή στα ομηρικά έπη. Η ετυμολογική της ρίζα την ανάγει στα επίθετα ἀρείων και ἄριστος, που αποτελούν αντιστοίχως τον συγκριτικό και τον υπερθετικό βαθμό του επιθέτου ἀγαθός, το οποίο σημαίνει καταρχήν «γενναίος». Η ομηρική ωστόσο αρετή δεν περιορίζεται στην καταγωγική αυτή σημασία της· καλύπτει κάθε είδους προτέρημα, που εξασφαλίζει σε πρόσωπα, αλλά και σε πράγματα, συγκριτική υπεροχή.

Γενικότερα η αρετή φαίνεται να αποτελεί το αποφασιστικότερο σήμα για το ήθος των ομηρικών ηρώων, χωρίς τούτο να σημαίνει ότι συστήνει έναν κώδικα συστηματικής ηθικής. Ορίζει ωστόσο τη στάθμη του ομηρικού πολιτισμού σε πολεμικό αλλά και σε μεταπολεμικό περιβάλλον. Η ασφαλέστερη πάντως μέθοδος για να προσδιοριστεί το εύρος και το βάθος της ομηρικής αρετής είναι να αναγνωριστούν με ακρίβεια τόσο τα συστατικά της μερίδια όσο και οι ανακλάσεις της στη συνολική ιδεολογία (ανθρωπολογική και θεολογική) των ομηρικών επών. Αυτό επιχειρείται στο πρώτο κεφάλαιο του Τρίτου Μέρους, όπου συσχετίζονται παραδειγματικά ζεύγη: π.χ. ο οίκος και η πόλις, ο ανταγωνισμός και η φιλότης, η θέμις και η δίκη, οι θεοί και οι θνητοί, η ύβρις και η νέμεσις.

Πυρηνικό όμως στοιχείο της ομηρικής αρετής αναδεικνύεται το κλέος, ως κίνητρο και στόχος της. Το κλέος ωστόσο, ως φήμη και δόξα των επικών προσώπων, μετασχηματίζεται καθώς περνούμε από την πολεμική και δραματική Ιλιάδα στη μεταπολεμική και μεταδραματική Οδύσσεια. Αυτή τη διακριτική εξέλιξη παρακολουθεί και ερμηνεύει το δεύτερο κεφάλαιο του Τρίτου Μέρους με αντιπροσωπευτικά παραδείγματα: τον Αχιλλέα και τον Έκτορα στην Ιλιάδα· τον Οδυσσέα, την Πηνελόπη και τον Τηλέμαχο στην Οδύσσεια. Στο μεταξύ, επισημαίνονται τα συνοδευτικά αλλά και τα παράγωγα στοιχεία του κλέους. Λόγου χάριν: το κῦδος και το εὖχος, το πένθος και ο νόστος, η ταφή και ο τύμβος, ο ανταγωνιστικός θάνατος και η εναγώνια επιβίωση. Ο θάνατος σημαδεύει κυρίως το ιλιαδικό κλέος· η επιβίωση το οδυσσειακό. Με τέτοιον τρόπο μάλιστα, ώστε δημιουργείται η αίσθηση ότι στην πρώτη περίπτωση κυοφορείται η κλασική τραγωδία, ενώ στη δεύτερη προαναγγέλλεται το επεισοδιακό μυθιστόρημα.

Η σύγχρονη κοινωνία έχει ξεχάσει την σημασία της σωματικής επαφής

Πόσο συχνά αγκαλιάζετε τους αγαπημένους σας; Πότε ήταν η τελευταία φορά που αγγίξατε κάποιο οικογενειακό μέλος ή κάποιον κοντινό φίλο σας;

Δυστυχώς, για τους περισσότερους ανθρώπους η απάντηση και στις δύο αυτές ερωτήσεις δείχνει πόσο λίγη σωματική τρυφερότητα δίνουν και παίρνουν. Και αυτό επειδή βρισκόμαστε σε μια κρίση- στην κρίση της επαφής. Η σύγχρονη κοινωνία έχει ξεχάσει την σημασία της σωματικής επαφής, κάτι που είναι σοβαρό πρόβλημα.

Έχουμε αλλάξει τους τρόπους μας.

Ο κόσμος αλλάζει με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Βασικά τα πράγματα αλλάζουν τόσο γρήγορα που πολλοί δυσκολεύονται να συμβαδίσουν. Και έτσι έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο αλληλεπιδρούμε.

Κάποτε ήταν φυσιολογικό να χτυπάς ελαφρά κάποιον στον ώμο ή στην πλάτη, να αγκαλιάζεις την οικογένεια σου και να είσαι κοντά με τους φίλους σου. Κάποτε οι άνθρωποι τα έκαναν όλα αυτά χωρίς να το σκέφτονται. Τώρα ωστόσο έχουμε σταματήσει.

Γίνεται περίεργο το να έχεις κάποια σωματική επαφή με τους γύρω σου. Σίγουρα θα αγκαλιάσεις κάποιον φίλο που έχεις να δεις καιρό αλλά μέχρι εκεί.

Φοβόμαστε.

Πρόσφατα, οι άνθρωποι άρχισαν να θεωρούν την επαφή κάτι αρνητικό. Τη βλέπουμε ως κάτι περίεργο, ασεβές ή και αφύσικο. Ακόμα χειρότερα, ίσως αρχίσουμε και να φοβόμαστε τους ανθρώπους που προσπαθούν να έρθουν κοντά μας.

Ως κοινωνία έχουμε δημιουργήσει ένα αρνητικό κλίμα όσον αφορά την σωματική επαφή.

Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές στα σχολεία δεν θέλουν να έρχονται κοντά με τους μαθητές. Υπάρχουν ακόμα περιπτώσεις που μαθητές φροντίζουν μόνοι τους κάποιο χτύπημα ή κάποια πληγή επειδή οι δάσκαλοι φοβούνται τόσο να τους αγγίξουν.

Ομοίως, γιατροί αρκετές φορές φοβούνται να αγγίξουν τους ασθενείς ώστε να μην δημιουργηθούν παρεξηγήσεις. Ακόμα και οι θετοί γονείς πολλές φορές δεν θέλουν να αγγίξουν τα παιδιά σε περίπτωση νομικών επιβαρύνσεων.

Τόσοι πολλοί τομείς έχουν επηρεαστεί και τόσοι πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από αυτή την κρίση. Υποφέρουν από κάτι που τόσο εύκολα θα μπορούσαμε να αλλάξουμε.

Χρειαζόμαστε την σωματική επαφή

Πολλές μελέτες έχουν δείξει πως η σωματική επαφή είναι βασική για την ευεξία μας. Βελτιώνει την ψυχική μας υγεία, μειώνει το άγχος και μας βοηθά να νιώθουμε ότι μας αγαπούν. Ακόμα κάποιοι ειδικοί πιστεύουν ότι μπορεί να βοηθήσει την σωματική υγεία καθώς μειώνει την πίεση του αίματος.

Επιπλέον, πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό κομμάτι των κοινωνικών μας αλληλεπιδράσεων. Η σωματική επαφή και το άγγιγμα ανάμεσα σε ανθρώπους, ανεξάρτητα από το πόσο μικρό είναι, δημιουργούν ένα δεσμό ανάμεσα τους. Έτσι οι άνθρωποι νιώθουν αποδεκτοί και η μοναξιά καταπραΰνεται.

Δεν είναι περίεργο που έχει ανθίσει ως επάγγελμα το να αγκαλιάζεις ανθρώπους. Πολλοί πληρώνουν επαγγελματίες απλώς για να δεχθούν το άγγιγμα ή την αγκαλιά που έχουν ανάγκη. Πληρώνουν για κάτι που θα έπρεπε να λαμβάνουν δωρεάν από την οικογένεια και τους φίλους.

Αυτή η κατάσταση είναι μια κρίση. Οι άνθρωποι επέλεξαν να πιστεύουν ότι η σωματική επαφή είναι κακή και κάτι που πρέπει να φοβόμαστε και μάλιστα μεταδίδουν αυτή την πεποίθηση στις επόμενες γενιές. Αν δεν κάνουμε γρήγορα κάτι γι αυτό οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να υποφέρουν.

Οι στιγμές είναι ελάχιστες που η καρδιά ξεδιψάει

ΜΕΝΟΝΤΑΣ ΔΟΥΛΟΙ ΣΤΗ ΜΙΖΕΡΙΑ της καθημερινότητας, μένουμε δούλοι στο πρόσκαιρο και εφήμερο και φθαρτό του κόσμου τούτου. Κλείνουμε όλη τη θέα της ζωής στις χωματερές εκτάσεις της ρουτίνας, γίνεται όλη η ζωή ένας παχύς χωματόδρομος που τον περνάμε έρποντας.

ΚΑΘΕ ΞΥΠΝΗΜΑ ΟΜΩΣ ΚΑΠΟΙΑΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΧΑΡΑΣ μέσα μας, κάθε γεύση μεθυστική του ιδιαίτερου και ξεχωριστού που υπάρχει στη ζωή, είναι μια γεύση του απόλυτου και γι’ αυτό μια γεύση αιωνιότητας.

Η ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΖΕΙ ΜΕΣΑ ΜΑΣ στην κάθε μέρα, στην κάθε ώρα, σαν σύγκριση και σαν νοσταλγία. Ο χαμένος παράδεισος ζει μέσα μας στις στιγμές της μεγάλης χαράς, στο πλησίασμα ενός ανθρώπου, μιας αλήθειας, μιας αγάπης, μιας ομορφιάς.

ΕΙΝΑΙ ΣΤΙΓΜΕΣ ΣΤΗ ΖΩΗ, αυτές που κάνουν τη δίψα μας μαρτύριο και που το νιώθουμε καθαρά πως θ’ αρκούσαν, σε μία αέναη παράταση, να μας ξεδιψάσουν για μία αιωνιότητα».

«Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΛΙΓΗ, ΟΧΙ ΧΡΟΝΙΚΑ ΛΙΓΗ, όσο ποιοτικά και ποσοτικά. Είναι τόση μόνο, όσο για να ξυπνάει μέσα μας μια βαθιά, ακόρεστη δίψα. Ό,τι γευόμαστε σε τούτη τη ζωή δεν είναι παρά αρμυρό νερό που μεγαλώνει τη δίψα μας για ένταση και διάρκεια. Μόνο αυτή η λέξη μπορεί να αποδώσει ό,τι ίσαμε τούτη τη στιγμή έχουμε δοκιμάσει στη ζωή: Διψάμε. Ό,τι γευτήκαμε κι ό,τι γευόμαστε είναι λίγο, ασήμαντο, μηδαμινό, μπροστά σ’ αυτό που διψάμε.

ΚΙ Η ΔΙΨΑ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΠΙΟ ΒΑΣΑΝΙΣΤΙΚΗ, το πιο φοβερό μαρτύριο. Οι στιγμές είναι ελάχιστες που η καρδιά ξεδιψάει για ζωή, το νερό κελαρύζει ελάχιστες στιγμές και μετά στερεύει κι η καρδιά μένει εκεί σκυμμένη καρτερώντας, πιο διψασμένη ύστερα απ’ αυτές τις στιγμές, πιο αχόρταστη, με τα χείλη ανοιχτά και ξεραμένα απ’ τη νοσταλγία.

ΤΙ ΔΙΨΑΜΕ; ΔΙΨΑΜΕ ΕΝΤΑΣΗ, ΔΙΑΡΚΕΙΑ, ΠΟΙΚΙΛΙΑ. Διψάμε το αδιάκοπα καινούργιο. Λαχταράμε τον ίλιγγο της πτώσης, της απροσμέτρητης πτώσης, αλλά και το φτερούγισμα της ανόδου. Κάθε τι ακραίο μας ηλεκτρίζει. Η γη είναι στενή, η ζωή φθαρμένη μέσα στα σχήματα. Ασφυκτιούμε μέσα στα δεσμά του τόπου, του χρόνου και των αισθήσεων.

ΜΕΣΑ ΜΑΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΣ ΧΩΡΟΣ ΧΩΡΙΣ ΕΚΤΑΣΗ, η ανάγκη για μια απόλυτη διάρκεια κι η λαχτάρα για μια χωρίς όρια απόλαυση. Τα θέλουμε όλα, κι αυτό είναι το πιο βασανιστικό πάθος μεσ’ στη ζωή.

Στη θορυβώδη σύγχυση της ζωής, διατήρησε την ειρήνη με το πνεύμα σου

Φύλλο πορείας προς την ευτυχία:

 
1. Πορεύσου ήρεμα μέσα στον θόρυβο και τη βιασύνη και θυμήσου ότι μπορείς να βρεις την ειρήνη στη σιωπή.

2. Όσο μπορείς, προσπάθησε να διατηρείς καλές σχέσεις με όλο τον κόσμο.
3. Λέγε την αλήθεια σου ήρεμα και καθαρά και άκου τους άλλους, ακόμα κι αν είναι επιτροχάδην ή πληκτικά· έχουν κι εκείνοι τη δική τους αλήθεια.
4. Απόφευγε τα θορυβώδη και επιθετικά άτομα, γιατί είναι κακά για το πνεύμα.
5. Άμα συγκρίνεις τον εαυτό σου με τους άλλους, θα καταλήξεις ματαιόδοξος ή πικραμένος, γιατί πάντα θα υπάρχουν καλύτεροι ή χειρότεροι από σένα.
6. Απόλαυσε τις επιτυχίες σου… το ίδιο και τα σχέδιά σου.
7. Διατήρησε το ενδιαφέρον σου στη δική σου καριέρα, όσο ταπεινή κι αν είναι, αφού είναι το μόνο αληθινό πράγμα που κατέχεις.
8. Να είσαι επιφυλακτικός στις συμφωνίες, γιατί ο κόσμος είναι γεμάτος εγωισμό.
9. Αλλά να μην επιτρέψεις αυτό να σε τυφλώσει σε σημείο που να μη βλέπεις ότι η αρετή υπάρχει· πολλοί άνθρωποι αγωνίζονται για ευγενή ιδανικά και παντού η ζωή είναι γεμάτη ηρωισμό.
10. Να είσαι ο εαυτός σου και ιδίως να μην υποκρίνεσαι αγάπη· να μην είσαι κυνικός στον έρωτα γατί, παρ’ όλη την ξεραΐλα και την απομάγευση, είναι τόσο αειθαλής όσο και η χλόη.
11. Συγκέντρωνε με ηρεμία τις συμβουλές των χρόνων, απαρνούμενος με χάρη της παρορμήσεις της νεότητας.
12. Τρέφε το πνευματικό σου σθένος για να σε προστατεύει από τις αντιξοότητες. Μην τρομοκρατείσαι με τη φαντασία σου· πολλοί φόβοι γεννιούνται από την κούραση και τη μοναξιά.
13. Πέρα από μια υγιή πειθαρχία, να είσαι ευγενικός με τον εαυτό σου· είσαι ένα πλάσμα του Σύμπαντος, όχι λιγότερο απ’ ό,τι τα δέντρα και τα αστέρια· έχεις δικαίωμα στην ύπαρξη.
14. Είτε σου είναι ξεκάθαρο είτε όχι, μην αμφιβάλλεις ότι το Σύμπαν βαδίζει όπως πρέπει.
15. Γι’ αυτό πρέπει να τελείς εν ειρήνη, δεν έχει σημασία ποια είναι η ιδέα σου και ποιες είναι οι δουλειές σου και οι φιλοδοξίες σου. Στη θορυβώδη σύγχυση της ζωής, διατήρησε την ειρήνη με το πνεύμα σου.
16. Γιατί, παρ’ όλη την υποκρισία, τη σκληρή δουλειά και τα χαμένα όνειρα, ο κόσμος παραμένει ακόμα ένα όμορφο μέρος. Να είσαι χαρούμενος, να προσπαθείς να είσαι ευτυχισμένος.

Άδειασε εντελώς, νιώσε παντελώς γαλήνιος

Αν συνειδητοποιήσουμε ότι ζούμε σε μια πραγματικότητα που αλλάζει, θα μάθουμε να προσαρμοζόμαστε καλύτερα στον καταρράχτη των γεγονότων της ζωής.

Το να είμαστε ευέλικτοι για να προσαρμοζόμαστε στις προκλήσεις είναι ένα από τα πολλά διδάγματα ανατολικής φιλοσοφίας που απαντώνται στον Πλάτωνα.

Το αρχαιότερο κείμενο αυτής της παράδοσης είναι το Ι – Τσινγκ, μια πραγματεία που, χίλια χρόνια πριν από τον Αθηναίο φιλόσοφο, έδινε οδηγίες στον αναγνώστη σε μορφή προσευχής.

Ένα άλλο κείμενο επίσης γεμάτο γνώση είναι το Τάο Τε Τσινγκ του Λάο Τσε, ενός Κινέζου φιλοσόφου που η ζωή του, αν στ’ αλήθεια υπήρξε, περιβλήθηκε με μυστήριο. Στο διάσημο δοκίμιό του, συμβουλεύει, για παράδειγμα:

• Να είστε ταπεινοί για να αναγνωρίζετε το λάθος και να πράττετε κατά συνέπεια.
• Να είστε ευγενικοί για να δημιουργείτε υγιή ένωση με τους άλλους ανθρώπους.
• Να μη φοβάστε το μέλλον.
• Να ενεργείτε με απλότητα χωρίς να αναζητάτε τη φήμη ή τον επιφανειακό έπαινο.
• Να δέχεστε τα πράγματα όπως έρχονται, αντιμετωπίζοντας την απορία με γαλήνη.

Όπως μας συμβουλεύει ο φιλόσοφος αυτός με ποιητικό τρόπο:

• Άδειασε εντελώς, νιώσε παντελώς γαλήνιος.
• Χίλια πράγματα αναδύονται μαζί, στην ανάδυσή τους βρίσκεται η επιστροφή τους.
• Τώρα ανθίζουν, κι ανθίζοντας βυθίζονται ξανά επιστρέφοντας στη ρίζα.
• Η επιστροφή στη ρίζα είναι ειρήνη.
• Ειρήνη: να δέχεσαι ό,τι είναι να έρθει, να ξέρεις τι διαρκεί.
• Σε αυτή τη γνώση βρίσκεται η σοφία, χωρίς αυτήν υπάρχει μόνο αταξία, ερείπια.
• Το να ξέρεις τι διαρκεί σημαίνει να έχεις την καρδιά ανοιχτή, μεγάθυμη, ευγενική, ευλογημένη, ακολουθώντας το Τάο, τον δρόμο που διαρκεί για πάντα.
• Το σώμα φτάνει στο τέλος του μα δε θα υπάρχει τίποτα που να φοβάσαι.

Δεν φτιάχνουμε μια ζωή για τον άλλον, φτιάχνουμε μια ζωή για μας τους ίδιους

Το επιχείρημα είναι πάντοτε: «… Μα αν αγαπάω κάποιον, και τον αγαπάω ολόψυχα, δεν είναι βέβαιο ότι δεν θα μπορώ να ζήσω χωρίς αυτόν;» Και η δική μου απάντηση είναι: «’Όχι, και βέβαια όχι».

Η αλήθεια είναι ότι μπορώ πάντοτε να ζήσω χωρίς τον άλλον· πάντοτε, και είναι δύο αυτοί που πρέπει να το ξέρουν: εγώ και ο άλλος. Μου φαίνεται φοβερό κάποιος να σκέφτεται ότι δεν μπορώ να ζήσω χωρίς αυτόν, ή να νομίζει ότι, αν εκείνος αποφασίσει να φύγει, εγώ θα πεθάνω… Από την άλλη, με τρομάζει η ιδέα να ζω με κάποιον που με θεωρεί απολύτως απαραίτητο στη ζωή του.

Αυτές είναι πάντοτε σκέψεις χειρισμού, που υποδηλώνουν φοβερή απαίτηση. Η αγάπη, αντιθέτως, είναι πάντοτε θετική και υπέροχη· δεν είναι ποτέ αρνητική. Ωστόσο, μπορεί να είναι η δικαιολογία που χρησιμοποιώ για να καταλήξω εξαρτημένος. Γι’ αυτό λέω συχνά ότι ο συνεξαρτημένος δεν αγαπάει. Χρειάζεται, απαιτεί, εξαρτάται, αλλά δεν αγαπάει.

Καλό θα ήταν να ξεπεράσουμε την εξάρτησή μας από συγκεκριμένα πρόσωπα, να εγκαταλείψουμε αυτές τις συμπεριφορές, και να βοηθήσουμε τον άλλον να ξεπεράσει κι αυτός τη δική του εξάρτηση.

Θα μου άρεσε πολύ να μ’ αγαπάνε όσοι αγαπώ. Αν όμως κάποιος δεν μ’ αγαπάει, θα ήθελα να μου το πει και να φύγει (ή να μη μου το πει, αλλά πάλι να φύγει). Γιατί δεν θέλω να είμαι δίπλα σε κάποιον που δεν θέλει να είναι μαζί μου…

Πονάει πολύ. Ωστόσο, αυτό είναι καλύτερο από το να μένεις και να υποκρίνεσαι.

Ο Αντόνιο Πόρτσια λέει στο βιβλίο του Φωνές: «Έπαψαν να σε εξαπατούν, όχι να σ’ αγαπάνε, κι εσύ πονάς σαν να έπαψαν να σ αγαπάνε» .

Μπορεί να μην το καταλαβαίνουμε, όμως η ζωή που φτιάχνουμε καθημερινά είναι το σπίτι μέσα στο οποίο ζούμε. Και το χτίζουμε εμείς οι ίδιοι. Αν δεν θέλουμε, δεν δίνουμε μεγάλη σημασία στις πολυτέλειες, ή αν έχουν ολοκληρωθεί κάποιες λεπτομέρειες, ωστόσο, ας είμαστε προσεκτικοί, στο πώς θα το συναρμολογήσουμε. Πόση ενέργεια, πόσο ενδιαφέρον, πόση προσοχή, πόσες προφυλάξεις πήραμε ως εδώ φτιάχνοντας τη ζωή μας;

Τι καλά θα ήταν αλήθεια, αν αρχίζαμε από δω και πέρα να είμαστε πιο προσεκτικοί με ό,τι φτιάχνουμε.

Φυσικά, υπάρχουν περιοχές όπου καμιά φορά γίνεται σεισμός, γκρεμίζεται ό,τι έχτισες και πρέπει να αρχίσεις πάλι από την αρχή. Αλήθεια είναι.

Υπάρχει ο εξωτερικός παράγοντας; Αναμφίβολα. Ωστόσο, ας μην προσθέσουμε στα ενδεχόμενα αυτά που έρχονται απ’ έξω το ενδεχόμενο να μην έχουμε ασχοληθεί όσο και όπως έπρεπε με την κατασκευή αυτού του σπιτιού.

Γιατί, ακόμη κι αν δεν το αντιλαμβανόμαστε, η ζωή αυτή που δημιουργούμε είναι η ζωή που πρόκειται να ζήσουμε εμείς. Δεν φτιάχνουμε μια ζωή για τον άλλον, φτιάχνουμε μια ζωή για μας τους ίδιους.

Επομένως, αν κάποιος θεωρεί ότι αξίζει, αν αγαπάει τον εαυτό του, γιατί να συμβιβαστεί με οτιδήποτε;

Αν έχεις συναίσθηση ότι σου αξίζει να ζεις καλύτερη ζωή… γιατί να μη φτιάξεις ένα καλύτερο σπίτι;

Είναι προφανές ότι όχι μόνο η ελευθερία υπάρχει, αλλά είναι και αναπόφευκτη.

Και κάτι ακόμη: είμαστε καταδικασμένοι να είμαστε ελεύθεροι, γιατί η ελευθερία δεν είναι κάτι που μπορούμε να αποποιηθούμε.

Μονίμως, κάνουμε άσκηση της ελευθερίας. Ο Οκτάβιο Πας έλεγε: Η ελευθερία δεν είναι πολιτική ιδέα, ούτε φιλοσοφική σκέψη, ούτε κοινωνικό κίνημα. Η ελευθερία είναι η μαγική στιγμή, την ώρα της απόφασης-επιλογής, ανάμεσα σε δύο μονοσύλλαβες λέξεις: ναι και όχι.

Η καθαρή και απλή αλήθεια σπάνια είναι καθαρή και ποτέ δεν είναι απλή

Η αφετηρία των περισσότερων τριβών μεταξύ των ανθρώπινων πλασμάτων είναι ότι πιστεύουμε πως η αλήθεια μας είναι αλάνθαστη και βρίσκεται πάνω από την αλήθεια κάθε άλλου ανθρώπου. Η στάση αυτή μας κάνει να φερόμαστε με ακαμψία και να δείχνουμε ελάχιστη συναισθηματική κατανόηση για τους άλλους.

Το να βαδίζεις στη ζωή με βεβαιότητες είναι ο καλύτερος τρόπος να καταλήξεις θυμωμένος με όλο τον κόσμο.

Για να καταπολεμήσει τον πειρασμό της μονοσήμαντης σκέψης, ο διάσημος ψυχολόγος Έντουαρντ ντε Μπόνο μας προτείνει τα παρακάτω εργαλεία για να αναπτύξουμε την παράπλευρη σκέψη.

• Να αλλάξουμε την ορθολογική ανάλυση με πρόκληση. Αντί να εκτιμούμε πώς είναι τα πράγματα, ας παίξουμε με το πώς θα μπορούσαν να είναι αν…
• Να είμαστε αυθόρμητοι και να «ανοίγουμε τα φράγματα» για να μπαίνουν κάθε είδους ιδέες.
• Να αφήνουμε κατά μέρος τις παλιές εκτιμήσεις ή κρίσεις, δηλαδή: να παράγουμε ιδέες χωρίς προκαταλήψεις.
• Να αποδεχόμαστε όλους τους πιθανούς δρόμους και να αποφεύγουμε τις ετικέτες στην άσκηση της σκέψης.

Μήπως αυτό που νομίζετε ότι αποτελεί την πηγή της ευτυχίας σας είναι η αιτία της δυστυχίας σας;

Όσο περισσότερο εστιάζουμε στον εαυτό μας και στην ασήμαντη ατομική μας ιστορία τόσο πιο χαμένοι αισθανόμαστε.

Φανταστείτε για μια στιγμή μια εναλλακτική άποψη για τον κόσμο. Ίσως για κάποιους θα είναι δύσκολο να την αντιληφθούν. Φανταστείτε πως υψώνετε το βλέμμα από τη λίμνη όπου κοιτάζετε το είδωλό σας, πιστεύοντας ότι είναι πηγή της ευτυχίας και η αλήθεια για τον κόσμο. Καθώς σηκώνετε ψηλά τα μάτια, συνειδητοποιείτε πως δεν είστε μόνοι. Βρίσκεστε εδώ χάρη σε μια μακριά σειρά από DNA που εκτείνεται πολύ πιο πέρα από τη μνήμη ή τη φαντασία. Με αυτή την έννοια, ήσαστε πάντα εδώ, ως μέρος της μεγάλης γενεαλογίας της ζωής. Αρχίζετε να έχετε επίγνωση της αιώνιας και συνδεδεμένης φύσης σας.

Βλέπετε τώρα ότι αυτοί που έχουν πεθάνει ζουν μέσα σας, όπως θα ζείτε κι εσείς σε όλα όσα έρχονται μετά από εσάς. Η ζωή σας έχει ήδη νόημα, επειδή αποτελεί μέρος μιας σπουδαίας ιστορίας, της εμφάνισης της ζωής στο Σύμπαν. Καμιά αποτυχία σας, κανένα επίτευγμα που δεν καταφέρατε να πραγματοποιήσετε, κανένα σφάλμα στην πορεία της ζωής σας αυτή τη στιγμή, τίποτε απ’ όλα αυτά δεν μπορεί να σας διαχωρίσει από τον μεγάλο διάλογο του οποίου αποτελείτε μέρος. Δεν χρειάζεται να κάνετε τίποτα για να κερδίσετε το δικαίωμα να είστε κομμάτι αυτής της μεγαλύτερης ενότητας, εκτός ίσως από το να αντιληφθείτε ότι, όντας κομμάτι της, ένα μαζί της, πρέπει να χρησιμοποιήσετε τη ζωή σας με τέτοιο τρόπο ώστε να συμβάλετε στο γενικότερο καλό. Τότε, όλοι οι φόβοι -ο φόβος του θανάτου, της ασημαντότητας, της αποτυχίας να βρείτε την προσωπική ευτυχία- θα χαθούν μέσα στην ομορφιά του ενός πράγματος που μοιάζει να σας περιβάλλει, αλλά που στην πραγματικότητα αποτελείτε μέρος του.

Μπορεί να σας βοηθήσει να καταλάβετε τι εννοώ μια αντιστοιχία με τον Γαλαξία. Όταν κοιτάζετε το στερέωμα μια σκοτεινή νύχτα, μακριά από τα φώτα της πόλης, θα δείτε ξεκάθαρα μια πυκνή ομάδα από άστρα που μοιάζει με άσπρη κορδέλα ριγμένη στον ουρανό. Ο Γαλαξίας φαίνεται έτσι γιατί τα αστέρια είναι τόσο πολυπληθή, ώστε το φως τους ενώνεται. Υπολογίζεται πως υπάρχουν ίσως 100-400 δισεκατομμύρια αστέρια (ήλιοι) στον γαλαξία μας και ίσως 100 δισεκατομμύρια πλανήτες. Διά γυμνού οφθαλμού, ο Γαλαξίας μοιάζει να είναι «εκεί έξω», ενώ ουσιαστικά το ηλιακό μας σύστημα βρίσκεται ακριβώς στη μέση του. Μολονότι φαίνεται ότι είμαστε απέξω, στην πραγματικότητα βρισκόμαστε μέσα του. Αυτό δεν το βλέπουμε, γιατί μας τυφλώνει η Έπαρση.

Δεν είμαστε χώρια από τους άλλους ανθρώπους, ή την ίδια τη ζωή, αλλά στο κέντρο της. Αυτό που φαίνεται σαν διαχωρισμός είναι, στην ουσία, ψευδαίσθηση. Η κβαντική φυσική υποστηρίζει ότι ακόμη και ο χρόνος μπορεί να είναι ψευδαίσθηση και πως όσα έχουν συμβεί και συμβαίνουν, πιθανώς να πραγματοποιούνται ταυτόχρονα. Όσο εξωφρενικό κι αν ακούγεται, επιβεβαιώνει πώς μπορούμε να εξαπατηθούμε και να πιστέψουμε ότι κάτι είναι εντελώς αληθινό, όπως ο χρόνος ή το Εγώ μας, ακόμη κι αν, πολύ απλά, δεν είναι.

Υπηρεσία – Το αντίπαλο δέος της Έπαρσης

Οι πιο πολλοί απ’ όσους θεωρούνταν ευτυχισμένοι δεν ήταν εγωκεντρικοί άνθρωποι. Μου είπαν ότι η πιο αληθινή πηγή ευτυχίας ήταν μια ζωή υπηρεσίας και ο δρόμος της προσφοράς. Το ίδιο έχουν πει και όλοι οι μεγάλοι δάσκαλοι, μα οι περισσότεροι από εμάς το αγνοούμε, προς ζημία μας. Η Έπαρση θέλει να προσπαθούμε απεγνωσμένα να βρούμε την ευτυχία στο δικό μας μικρό Εγώ και τα επιτεύγματά του, ενώ ξέρουμε ότι η ευτυχία που διαρκεί βρίσκεται μόνο στην προσφορά.

Όπως ακριβώς το αντίπαλο δέος στον έλεγχο είναι η ενδοτικότητα, έτσι και το αντίπαλο δέος στην έπαρση είναι η υπηρεσία. Για άλλη μία φορά, η φύση αποδεικνύεται σπουδαίος δάσκαλος από πολλές απόψεις. Η βιολόγος Τζανίν Μπενιούς, συγγραφέας του βιβλίου Biomimicry (Βιομιμητισμός), λέει πως σκοπός όλης της φύσης είναι να παρατείνει και να βελτιώσει τη ζωή. Η υπόλοιπη φύση μοιάζει να το θυμάται, αλλά οι άνθρωποι το ξεχνούν. Όταν συνεισφέρουμε στο γενικότερο καλό, βρισκόμαστε στη φυσική μας θέση, συνδεδεμένοι με την πραγματική μας φύση. Το μεγαλύτερο μέρος της φύσης δεν χρειάζεται να σκέφτεται αυτόν τον σκοπό, απλώς δρα μ’ έναν τρόπο που διαιωνίζει και παρατείνει τη ζωή.

Το μικρό μας Εγώ θα πεθάνει, όμως αυτό που συνεισφέρουμε στον μεγαλύτερο διάλογο και στην εξέλιξη της ζωής συνεχίζει να ζει. Ωστόσο δεν το κάνουμε μόνο για τις μελλοντικές γενιές. Οι έρευνες έχουν δείξει πως όσοι άνθρωποι κάνουν συστηματικά καλές πράξεις για τους άλλους είναι, στην πραγματικότητα, πολύ πιο ευτυχισμένοι από αυτούς που η ζωή τους επικεντρώνεται στον εαυτό τους. Όταν ξυπνάμε κάθε πρωί, καλά θα κάνουμε να ρωτάμε τι μπορούμε να προσφέρουμε στον κόσμο, παρά να αναρωτιόμαστε τι θα μας προσφέρει ο κόσμος εκείνη τη μέρα.

Λίγοι είναι αυτοί που βλέπουν με τα δικά τους μάτια και αισθάνονται με τη δική τους καρδιά

Το να έχουμε προσωπική άποψη είναι συνώνυμο της αυθεντικότητας, πράγμα που δεν αντιτίθεται στο να μαθαίνουμε από τους άλλους και να ακολουθούμε το παράδειγμα εκείνων που λατρεύουμε. Σημαίνει να ζούμε συνειδητά ό,τι αποφασίζουμε να κάνουμε, όπως επίσης και να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των συνεπειών των πράξεών μας.

Κατά τον ψυχίατρο Ενρίκε Ρόχας, αυθεντικό άτομο είναι εκείνο που έχει μέσα του τη δική του βάση, που αγωνίζεται να είναι συνεπές —σε σκέψη, λόγο και πράξη—, δηλαδή «το αυθεντικό άτομο ζει όπως σκέφτεται: είναι το αντίθετο της διπλής ή ηθικολογικής ζωής. Είναι ευθύτητα το να ζει με υπευθυνότητα, να μπορεί να πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα όταν ο κοινωνικός περίγυρος γίνεται επιτρεπτικός και προβάλλει το “όλα καλά”, το “κάνε αυτό που θέλεις”, ή αυτό που εκφράζεται στη διάλεκτο του δρόμου ως “ζήσε τη στιγμή και μη σκέφτεσαι περισσότερο”».

Ο άνθρωπος που έχει προσωπική άποψη είναι απλός και φυσικός, χωρίς παγίδες ή προσωπεία, αφού εμφανίζεται έτσι όπως είναι. Κι αυτό δεν είναι εύκολο, δεδομένου ότι η απλότητα είναι μια άσκηση ταπεινότητας που απαιτεί κόπο και σταθερότητα.

Κατά τον Ενρίκε Ρόχας, η αυθεντικότητα πάει μαζί με:

• Το να είσαι αληθινός με τον εαυτό σου. «Η συμπεριφορά του είναι σαφής, ολοκάθαρη, κι όταν λέει κάτι, λέει αυτό που νιώθει και το κάνει όντας υπεύθυνος γι’ αυτή την τοποθέτηση».

• Το να προτάσσεις την αλήθεια. «Αυτός που είναι αυθεντικός λέει τα πράγματα με το όνομά τους και είναι ικανός να πάει αντίθετα στο ρεύμα ακόμα κι αν η πλειοψηφία λέει άλλο πράγμα, αποφεύγει το ψέμα και τις πολλαπλές προσωπικότητες, όπως επίσης την αλλαγή γνώμης και την ψυχολογία της κακοπροαίρετης διάθεσης».

• Το να απαλείψεις τις αντιφάσεις. «Δεν υπάρχει αληθινή προσωπική πρόοδος χωρίς αγώνα, χωρίς κόπο για να λειανθεί και να καθαριστεί ό,τι συνιστά εμπόδιο. Ό,τι δεν πάει καλά. Αργεί κανείς να γίνει αυθεντικός, δεν είναι αμαξιτός δρόμος αλλά μονοπάτι γεμάτο αγκάθια, που στο τέρμα του όμως βρίσκεται η χαρά».

• Το να ξέρεις πού πηγαίνεις. «Να έχει έναν γενικό προσανατολισμό σε κάθε περίσταση για να ζει από μόνος του. Εξαρτάται ελάχιστα από το έξω και πολύ από το μέσα, από τα δικά του κριτήρια. Η εξωτερική πίεση τον επηρεάζει ελάχιστα και δε λέει πως είναι αλήθεια κάτι επειδή το λέει η πλειοψηφία ή οι στατιστικές».

• Το να είσαι ακέραιος. «Αποφεύγει το φαίνεσθαι, το να δίνει άλλη εικόνα προς τα έξω και μια διαφορετική προς τα μέσα, ξέρει να υπερασπίζεται σε οποιοδήποτε περιβάλλον τις ιδέες του και τα πιστεύω του, ακόμα κι αν δεν αρέσουν ή δεν είναι της μόδας ή δεν είναι πολιτικά ορθά. Κι αυτό είναι το μεγαλείο του όπως και η απαίτησή του».

Φτάνοντας στη δική μας οπτική γωνία, η αυθεντικότητα, παρά τα όσα μπορεί να σκεφτούν ή να πουν οι άλλοι, είναι ένας δύσκολος και μακρύς δρόμος, που όμως φέρνει πνευματική γαλήνη, αυτονομία και τη χαρά του να είμαστε συνεπείς με τον εαυτό μας, αφοσιωμένοι σε αυτό που μας δίνει πραγματικά νόημα.

Η απαισιοδοξία του Χομπς επαληθεύεται;

Ο Thomas Hobbes (1588-1679) πέρασε μέσα απ’ το καμίνι του εμφύλιου σπαραγμού στην Αγγλία και των θρησκευτικών πολέμων στη Γαλλία. Επιβεβαίωσε από πρώτο χέρι ότι homo homini lupus. Και οι απόψεις του διαπνέονται από βαθιά απαισιοδοξία για την ανθρώπινη φύση, που ωθεί τους ανθρώπους στην αλληλοεξόντωση. Αυτόπτης μάρτυρας μιας από τις πιο ταραχώδεις, και αιματηρές, περιόδους της ευρωπαϊκής ιστορίας, πιστεύει όπως και ο Θουκυδίδης (τον οποίο είχε μεταφράσει) ότι «είναι έτσι φτιαγμένος ο άνθρωπος, που τα ίδια λίγο πολύ θα γίνουν και στο μέλλον». Οι άνθρωποι διαφέρουν μόνο ως προς τα πάθη τους. Αλλά είναι όμοιοι ως προς τα ένστικτά τους: ωφελιμιστές, ευδαιμονιστές, ανταγωνίζονται για να αυτοσυντηρηθούν και να κυριαρχήσουν επί των άλλων. Αν αφήνονταν ανεξέλεγκτοι, θα ήσαν καταδικασμένοι σε αμοιβαίο μακελειό ες αεί. Από φιλοδοξία, από φόβο, από συμφέρον – κατά Θουκυδίδη. Από θέληση κυριαρχίας, αμοιβαία δυσπιστία κι επιδίωξη της δόξας – κατά Χομπς. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: μια ανθρωπότητα πεδίο άλληλοκαταστροφής.

Ο αιώνας των Φώτων έδωσε τις δικές του απαντήσεις για την έξοδο από αυτόν το φαύλο κύκλο – ορθός λόγος, επιστήμη, δημοκρατία σε συσκευασία έθνους. Η κεντρική πρόταση του Χομπς είναι ο Λεβιάθαν, ο «θνητός θεός» -ένα απολυταρχικό Κράτος, με τη μορφή είτε της απόλυτης μοναρχίας είτε της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, που θα έχει το μονοπώλιο της βίας και της εξουσίας, με αντάλλαγμα τη διαφύλαξη του δικαίου και της κοινωνικής ειρήνης. Ναι, ο Χομπς είναι απολυταρχικός. Γιατί δεν πιστεύει ότι ο άνθρωπος είναι φύσει αγαθός. Τουτέστιν:

– Η φυσική ελευθερία ισοδυναμεί με κατάσταση πολέμου.

– Καλό για κάθε άνθρωπο είναι αυτό που του αρέσει, κακό αυτό που τον δυσαρεστεί.

– Αν ο καθένας αφεθεί να ορίζει από μόνος του το δίκιο του, τότε καταργείται το δίκαιο.

– Η ασίγαστη επιθυμία για ισχύ επί των άλλων παύει μόνο με το θάνατο.

Αλλά οι άνθρωποι διακατέχονται και από πάθη που ενώνουν: ο φόβος του θανάτου, η επιθυμία των πραγμάτων που απαιτούνται για μιαν άνετη διαβίωση, η ελπίδα ότι αυτά μπορούν ν’ αποκτηθούν με τη φιλοπονία. Αυτά τα πάθη ωθούν τους ανθρώπους προς την επί γης ειρήνη. Κι εδώ επεμβαίνει η λογική. Η λογική υπαγορεύει την ειρήνη για το καλό του καθενός μας, και για το γενικό καλό. Ο ορθός λόγος δεν επιτρέπει πράξεις που θα είναι καταστροφικές για τη ζωή, και διαμορφώνει τους κατάλληλους όρους ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να συμβιώνουν. Αυτοί οι όροι διαμορφώνουν το κατά Χομπς Φυσικό Δίκαιο. Και η επιστήμη των νόμων της φύσης είναι η μοναδική γνήσια ηθική φιλοσοφία. Το Κράτος είναι λοιπόν έκφραση του ορθού λόγου. Στο πλαίσιο αυτό αναλαμβάνει την προστασία των πολιτών από εξωτερικές και εσωτερικές απειλές. Οφείλει επίσης να τους προστατεύει και από τον ίδιο τον Λεβιάθαν – το Σύνταγμα αποτελεί αυτοπεριορισμό της εξουσίας του. Όταν όμως ο ίδιος ο Λεβιάθαν παύει να πληροί τους όρους του κοινωνικού συμβολαίου που του έχει ανατεθεί, τότε το Κράτος μπορεί να διαλυθεί και οι άνθρωποι ξαναγυρίζουν στη φυσική, αχαλίνωτη κατάστασή τους μέχρι να συνάψουν ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο.

Φυσικός νόμος, εξάλλου, είναι και η ισότητα. Ουδείς ανώτερος εξ αίματος από άλλους. Η φύση έχει κάνει τους ανθρώπους ίσους ως προς τις σωματικές και νοητικές ικανότητες – με την έννοια ότι και ο πιο αδύναμος έχει τη δύναμη να βλάψει τον πιο δυνατό, είτε με δόλο είτε συνασπιζόμενος με άλλους. Αυτή η ισότητα ικανοτήτων ισοδυναμεί με ισότητα ελπίδων, και συνιστά μια δίκοπη αρχή: απ’ τη στιγμή που δύο άνθρωποι επιθυμούν το ίδιο πράγμα και δεν μπορούν να το αποκτήσουν από κοινού, προσπαθούν να καταστρέψουν ή να υποτάξουν ο ένας τον άλλο. Εξ ου και η ανάγκη μιας ύπατης ρυθμιστικής αρχής. Αν η ισότητα είναι νόμος της φύσης, το ποιος είναι καλύτερος άνθρωπος μπορεί να προσδιοριστεί μόνο στο πλαίσιο του θεσμού της διακυβέρνησης και της πολιτικής – του Κράτους. Αντίστοιχα, το τι είναι δίκαιο και τι άδικο οριοθετείται από τις συμβάσεις στις οποίες βασίζεται η κοινωνική συνύπαρξη, και των οποίων την τήρηση μπορεί να εξασφαλίσει μόνο η εξαναγκαστική εξουσία του Λεβιάθαν.

Ο Χομπς αναζητεί μιαν ιδεατή ισορροπία ανάμεσα στον χρησιμοθηρικό εγωισμό των ανθρώπων και το καλώς εννοούμενο ένστικτο αυτοσυντήρησής τους, ανάμεσα στα πάθη και τη λογική, τον ωφελιμισμό και την αμοιβαιότητα, το ένστικτο της αλληλοκαταστροφής και την ανάγκη αλληλεγγύης, το άτομο και το σύνολο. Υπήρξε ο «προνεωτερικός» Θεμελιωτής της πολιτικής φιλοσοφίας στην προσπάθειά του αυτή να τετραγωνίσει τον κύκλο. Τρεισήμισι αιώνες μετά, η απαισιοδοξία του επαληθεύεται στη μετανεωτερική εποχή μας, που είδε τις μεγάλες ιδεολογίες να αυτοδιαψευδονται, την αντιπροσωπευτική δημοκρατία να εκφυλίζεται, την κρουστά του Διαφωτισμού να σπάζει από τους επαναφορτιζόμενους εθνοθρησκευτικούς φανατισμούς – και τους ανθρώπους να εξακολουθούν ν’ ανταγωνίζονται και ν’ αλληλοεξοντώνονται. Υπό αυτό το πρίσμα αξίζει να ξαναδιαβάσει κανείς τον Χομπς, κατά τον ίδιο τρόπο που επανερχόμαστε στον Θουκυδίδη. Και οι δυο προσπαθούν να μας πουν τι είναι ο άνθρωπος, ως μέτρο των πάντων. Και πώς μπορεί να φυλαχτεί από τον ίδιο τον εαυτό του.

Έρχεται η «παγίδα»-οριγκάμι για ιούς

Μέχρι τώρα, έχουμε αναπτύξει αντιβιοτικά κατά των επικίνδυνων βακτηρίων, αλλά λίγα «αντίδοτα» για τη θεραπεία λοιμώξεων από ιούς. Ορισμένες από τις ιογενείς λοιμώξεις μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό, αλλά η ανάπτυξη νέων εμβολίων είναι μακρά και δύσκολη διαδικασία.

Μια διεπιστημονική ερευνητική ομάδα από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου (TUM) το Helmholtz Zentrum του Μονάχου και Πανεπιστήμιο Brandeis των ΗΠΑ το επιχειρεί τώρα να προσεγγίσει το πρόβλημα διαφορετικά: εγκλωβίζουν και εξουδετερώνουν τους ιούς με νανο-κάψουλες ειδικά φτιαγμένες από γενετικό υλικό DNA, με την τεχνική των … οριγκάμι. Η ομάδα έχει αναπτύξει νανοδομές από DNA, που μπορούν να παγιδεύσουν τους ιούς και να τους καταστήσουν αβλαβείς.

Η μέθοδος, δοκιμάστηκε σε κυτταρικές καλλιέργειες στους ιούς της ηπατίτιδας και της οικογένειας των αδενοϊών, δημιουργώντας ελπίδες για την επιτυχία της και στους κοροναϊούς.

Νανοδομές DNA

Πριν εμφανιστούν οι νέες παραλλαγές του κορωνοϊού, ο Hendrik Dietz, καθηγητής Βιομοριακής Νανοτεχνολογίας στο Τμήμα Φυσικής του Πολυτεχνείου του Μονάχου και η ομάδα του, ασχολούνταν με την κατασκευή συναρμολογούμενων αντικειμένων μεγέθους ιών.

Ήδη από το 1962, ο βιολόγος Donald Caspar και ο βιοφυσικός Aaron Klug είχαν ανακαλύψει τις γεωμετρικές αρχές σύμφωνα με τις οποίες κατασκευάζονται οι «πρωτεϊνικοί φάκελοι» (το περίβλημα) των ιών. Με βάση αυτές τις γεωμετρικές προδιαγραφές, η ομάδα του Hendrik Dietz στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου, υποστηριζόμενη από τους Seth Fraden και Michael Hagan από το Πανεπιστήμιο Brandeis στις ΗΠΑ, ανέπτυξε μια ιδέα που επέτρεψε την παραγωγή τεχνητών σωμάτων μεγέθους ιού, κενών στο εσωτερικό τους.

Το καλοκαίρι του 2019, η ομάδα διερωτήθηκε αν τέτοια κενά σώματα θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν ως ένα είδος «παγίδας ιών». Εάν υπήρχε μια εσωτερική επένδυση φτιαγμένη από μόρια που συνδέονται με ιούς, θα μπορούσαν να δεσμεύουν τους ιούς και να τους απομακρύνουν από την κυκλοφορία. Ταυτόχρονα όμως, τα κενά αυτά σώματα, θα έπρεπε επίσης να έχουν αρκετά μεγάλα ανοίγματα, ώστε οι ιοί να μπορούν να μπουν μέσα.

«Κανένα από τα αντικείμενα που είχαμε κατασκευάσει χρησιμοποιώντας τεχνολογία origami DNA εκείνη την εποχή δεν θα μπορούσε να ενσωματώσει ολόκληρο τον ιό – ήταν απλά πολύ μικρά. Η κατασκευή σταθερών κοίλων σωμάτων αυτού του μεγέθους ήταν μια τεράστια πρόκληση», επισημαίνει ο Hendrik Dietz.

Κιτ για «παγίδα» ιών

Ξεκινώντας από το βασικό γεωμετρικό σχήμα του εικοσάεδρου, όπου οι 20 επιφάνειες είναι τριγωνικές, η ομάδα αποφάσισε να κατασκευάσει τα κενά σώματα – «παγίδες» του ιού από τρισδιάστατες, τριγωνικές πλάκες. Για να συνδεθούν οι πλάκες DNA μεταξύ τους, σε μεγαλύτερες γεωμετρικές δομές, οι άκρες πρέπει να είναι ελαφρώς λοξές. Η σωστή επιλογή και τοποθέτηση των σημείων σύνδεσης στα άκρα διασφαλίζει ότι τα πάνελ αυτοσυναρμολογούνται και δημιουργούν τα επιθυμητά αντικείμενα.

«Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε τώρα να προγραμματίσουμε το σχήμα και το μέγεθος των επιθυμητών αντικειμένων χρησιμοποιώντας τις συγκεκριμένες τριγωνικές πλάκες που μπορεί να φτάσουν μέχρι και τις 180, και να πετύχουμε απόδοση ως και 95%. Παρόλα αυτά, η διαδρομή δεν ήταν εύκολη και είχε και πολλές επαναλήψεις», είπε ο Hendrik Dietz.

Οι ιοί «μπλοκάρονται» αξιόπιστα

Με την αλλαγή των σημείων σύνδεσης στις άκρες των τριγώνων, οι επιστήμονες της ομάδας όχι μόνο μπόρεσαν να δημιουργήσουν κλειστές άδειες σφαίρες, αλλά και σφαίρες με ανοίγματα ή μισά κελύφη. Αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παγίδες ιών.

Σε συνεργασία με την ομάδα της καθηγήτριας Ulrike Protzer, επικεφαλής του Ινστιτούτου ιολογίας στο TUM και διευθύντριας του Ινστιτούτου ιολογίας στο Helmholtz Zentrum München, η ομάδα δοκίμασε τις «παγίδες» ιού, σε αδενοϊούς και σε πυρήνες του ιού της ηπατίτιδας Β.

«Ακόμα και ένα απλό μισό κέλυφος του σωστού μεγέθους, δείχνει μια μετρήσιμη μείωση της δραστηριότητας του ιού. Εάν βάλουμε πέντε σημεία σύνδεσης με κατάλληλα αντισώματα, μπορούμε ήδη να αποκλείσουμε τον ιό κατά 80 τοις εκατό, εάν ενσωματώσουμε περισσότερα, επιτυγχάνουμε πλήρη αποκλεισμό» σημείωσε ο Hendrik Dietz.

Για να μην αποδομηθούν αμέσως αυτά τα νανοσωματίδια DNA από τα σωματικά υγρά, η ομάδα ακτινοβόλησε τα τελικά δομικά στοιχεία με υπεριώδη ακτινοβολία και επεξεργάστηκε το εξωτερικό τους περίβλημα με πολυαιθυλενογλυκόλη και ολιγολυσίνη. Τα σωματίδια κρατήθηκαν σταθερά στο πλάσμα ποντικιών για 24 ώρες.

Μια «κατασκευαστική» αρχή

Τώρα το επόμενο βήμα είναι να δοκιμαστούν οι «παγίδες» αυτές σε ζωντανά ποντίκια – πειραματόζωα, αν και ο καθηγητής Ντίετζ εκτιμά ότι το υλικό αυτό, θα είναι ανεκτό και στο ανθρώπινο σώμα. Και επιπλέον μπορούν να κατασκευαστούν με ένα λογικό κόστος.

Η δημιουργία τους ανοίγει νέους δρόμους, αφού εκτός από «παγίδα» ιών, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε νέους ιούς που αναδύονται, μπορεί να αποτελέσει φορέα αντιγόνων για ταυτόχρονους πολλαπλούς εμβολιασμούς ή ως «όχημα» για τη μεταφορά DNA ή RNA για την εφαρμογή γενετικών θεραπειών ή ως «όχημα» για την μεταφορά φαρμάκων.

Ζούσαν πράγματι οι Αρχαίοι περισσότερο από 200 χρόνια;

Δεν είναι μόνο οι μυθολογικές βιβλικές μορφές που έζησαν ζωές 900 ετών ή και περισσότερο. Αρχαία κείμενα από πολλούς πολιτισμούς αναγράφουν διάρκειες ζωής που οι σύγχρονοι άνθρωποι βρίσκουν κυριολεκτικά απίστευτες.

Μερικοί λένε ότι συμβαίνει λόγω παρανοήσεων στη διαδικασία της μετάφρασης ή ότι οι αριθμοί έχουν συμβολική σημασία, αλλά έναντι στις πολλές εξηγήσεις έρχονται επίσης αντεπιχειρήματα που αφήνουν τον ιστορικό να αναρωτιέται εάν η διάρκεια της ανθρώπινης ζωής έχει στην πραγματικότητα μειωθεί τόσο πολύ εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Για παράδειγμα, μία εξήγηση είναι ότι η κατανόηση ενός έτους στην αρχαία Εγγύς Ανατολή θα μπορούσε να είναι διαφορετική από την αντίληψη μας για το χρόνο σήμερα. Ίσως ένα χρόνος σήμαινε μία τροχιά του φεγγαριού (ένας μήνας) αντί μίας τροχιάς του ήλιου (12 μήνες).

Αλλά αν κάνουμε τις ανάλογες αλλαγές, φέρνουμε την ηλικία του βιβλικού Αδάμ κάτω από τα 930 σε ένα πιο λογικό αριθμό 77 ετών κατά το χρόνο του θανάτου του, αυτό σημαίνει επίσης ότι θα ήταν πατέρας του γιου του Ενώχ σε ηλικία 11 ετών και ότι ο Ενώχ θα ήταν μόνο 5 ετών όταν έγινε πατέρας του Μαθουσάλα.

Παρόμοιες αντιφάσεις προκύπτουν και όταν προσαρμόσουμε τα ετήσια στοιχεία σε αντιστοιχία με τις εποχές, αντί της ηλιακής τροχιάς. Παρόμοια προβλήματα έχουν ανακύψει κατά την προσαρμογή των ηλικιών σε αρχαία κείμενα με την παραδοχή ότι οι συγγραφείς χρησιμοποίησαν ένα συγκεκριμένο μοτίβο εκτρέποντας τις πραγματικές ηλικίες (όπως τον πολλαπλασιασμό τους με ένα συγκεκριμένο αριθμό).

Τόσο στη Γένεση όσο και στη λίστα των 4.000 ετών των Σουμερίων βασιλέων, η οποία απαριθμεί την εξουσία των βασιλιάδων στη Σουμερία (αρχαίο νότιο Ιράκ), που εκτείνεται σε 30.000 χρόνια σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αναλυτές έχουν επισημάνει την ευρεία χρήση αριθμών.

Μοιάζει πολύ με τη Βίβλο, ο κατάλογος των βασιλέων παρουσιάζει μια σταθερή μείωση στη διάρκεια ζωής. Ο κατάλογος διακρίνεται μεταξύ των βασιλιάδων προ κατακλυσμού και μετά τον κατακλυσμό. Οι βασιλεύοντες προ του κατακλυσμού έχουν σημαντικά μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από αυτούς μετά τον κατακλυσμό, αν και ακόμα η διάρκεια ζωής μετά τις πλημμύρες φαίνεται να είναι αρκετές εκατοντάδες χρόνια ή και περισσότερα από 1.000 χρόνια.

Στη Βίβλο βλέπουμε μια σταδιακή μείωση κατά τη διάρκεια των γενεών από τα 930 χρόνια ζωής του Αδάμ, το Νώε στα 500 χρόνια, τον Αβραάμ στα 175.

Ο Ντουάιτ Γιανγκ έγραψε για τις διάρκειες ζωής μετά τις πλημμύρες στη λίστα των Σουμερίων βασιλιάδων: «Δεν είναι απλώς και μόνο εξαιτίας του μεγέθους τους ότι μερικοί από αυτούς τους αριθμούς φαίνονται τεχνητοί. Ο Ετένα έζησε για 1.560 χρόνια, για να αναφέρω το μεγαλύτερο, αλλά είναι το άθροισμα των δύο προηγούμενων βασιλέων.

Ορισμένοι αριθμοί φαίνεται απλώς να έχουν προκύψει ως πολλαπλάσια του 60. Άλλοι μεγάλοι αριθμοί μπορούν να αναγνωριστούν ως τετράγωνα: το 900, το τετράγωνο του 30, το 625, το τετράγωνο του 25, το 400, το τετράγωνο του 20…Ακόμα και μεταξύ των μικρότερων αριθμητικών στοιχείων, το τετράγωνο του έξι εμφανίζεται πιο συχνά από ότι θα περίμενε κανείς».

Από την άλλη πλευρά, κοιτάζοντας τα πρότυπα, ο συνιδρυτής της Εκκλησίας του Θεού στο Νότιο Τέξας, Άρθουρ Μέντεζ, πιστεύει ότι ο ρυθμός μείωσης της μακροζωίας από τους χρόνους πριν από τον κατακλυσμό όπως έχει καταγραφεί σε αρχαία κείμενα, σήμερα ταιριάζει με το ρυθμό της αποσύνθεσης που παρατηρείται σε οργανισμούς, όταν αυτοί είναι εκτεθειμένοι σε ακτινοβολία ή τοξίνες.

Στην αρχαία Κίνα, οι υπεραιωνόβιοι ήταν επίσης σύνηθες φαινόμενο, σύμφωνα με πολλά κείμενα. Ο δρ. Γιόζεφ Χου δήλωσε ότι το ανατολικό κλειδί για τη μακροζωία είναι η «θρεπτική ζωή», που περιλαμβάνει όχι μόνο φυσική τροφή, αλλά και την ψυχική και πνευματική τροφή.

Το «Βιβλίο των Βασιλέων» είναι ένα περσικό επικό ποίημα γραμμένο γύρω στα τέλη του 10ου αιώνα μ.Χ. και λέει ότι οι βασιλιάδες βασίλευαν για 1.000 χρόνια, αρκετές εκατοντάδες χρόνια, κάτω από 150 χρόνια και ούτω καθεξής.

Ακόμα και σήμερα, οι άνθρωποι αναφέρουν διάρκειες ζωής περίπου 150 ή περισσότερα χρόνια. Οι αναφορές αυτές συχνά προέρχονται από αγροτικές περιοχές, όμως η τεκμηρίωση είναι ανεπαρκής.

Η τεκμηρίωση ήταν πιθανώς ακόμα μικρότερης αξίας σε αγροτικές κοινότητες πριν από έναν αιώνα, καθιστώντας πιο δύσκολο να αποδειχθούν τέτοιες αξιώσεις. Ένα παράδειγμα είναι αυτού του Μπρι Ναράγιαν Τσουντχάρι στο Νεπάλ. Το 1996 ο Βιγιάι Γιουνγκ Τάπα τον επισκέφθηκε και του είπε ότι ήταν 141 ετών. Εάν αυτός ο ισχυρισμός ήταν αληθινός, σημαίνει πως νικούσε τον κάτοχο του βιβλίου των ρεκόρ Γκίνες για τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής που έχει καταγραφεί ποτέ, σχεδόν με είκοσι χρόνια διαφορά.

Πολλοί άνθρωποι στην περιοχή του Καυκάσου της Ρωσίας ισχυρίζονται ομοίως ηλικίες που φτάνουν ακόμη και πάνω από 170 χρόνια, χωρίς τεκμηρίωση που να υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς τους. «Αυτοί οι εξαιρετικά μακρόβιοι άνθρωποι πάντα ζούσαν ταπεινή ζωή, έκαναν σκληρή σωματική εργασία ή άσκηση, συχνά σε εξωτερικούς χώρους, από νέοι μέχρι και σε μεγάλη ηλικία. Η διατροφή τους είναι απλή, όπως και η κοινωνική τους ζωή περιλαμβάνει οικογένειες», έγραψε σχετικά ο δρ. Γιόζεφ Χου.

Το θέμα της μακροζωίας στην αρχαιότητα έχει από καιρό συνδεθεί με την ταοϊστική πρακτική της εσωτερικής αλχημείας ή την καλλιέργεια του νου και του σώματος, στην Κίνα. Εδώ, η μακροζωία συνδέθηκε με την αρετή. Ομοίως, είναι συνυφασμένη με τις δυτικές πνευματικές πεποιθήσεις ως μέρος της Βίβλου.

«Τώρα, όταν ο Νώε έζησε τριακόσια πενήντα χρόνια μετά τον κατακλυσμό… Αλλά κανείς, κατά τη σύγκριση της ζωής των αρχαίων με τις ζωές μας και με τα λίγα χρόνια που ζούμε τώρα, νομίζω ότι αυτό που μας λένε είναι ψευδές ή να κάνει τη βραχύτητα της ζωής μας προς το παρόν επιχείρημα, ότι ούτε έκαναν κάτι για να επιτύχουν τόσο μεγάλη διάρκεια ζωής, για τους εν λόγω αρχαίους που ήταν οι αγαπημένοι του Θεού, και τελευταία έκανε ο ίδιος ο Θεός, και επειδή το φαγητό τους ήταν τότε κατάλληλο για την παράταση της ζωής, θα μπορούσαν κάλλιστα να ζήσουν ένα τόσο μεγάλο αριθμό ετών: και πέρα από αυτό, ο Θεός τους έδωσε ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της ζωής λόγω της αρετής τους, και την καλή χρήση της ζωής τους», ανέφερε ο Άρθουρ Μέντεζ.

Προς το παρόν, οι σύγχρονοι επιστήμονες είτε αφήνονται να πιστεύουν ότι τα αρχαία αρχεία και η μνήμη του χωριού λένε για τη φαινομενικά απίστευτη διάρκεια ζωής είτε χαρακτηρίζουν τις ιστορικές καταγραφές υπερβολές, συμβολισμούς ή παρεξηγήσεις. Για πολλούς, αυτό είναι απλώς ένα θέμα τυφλής πίστης.

Τύχη και καλή τύχη

Ο άνθρωπος είναι δημιουργός αιτία για ότι συμβαίνει,
ένα αεικίνητο με μια πρωτότυπη κίνηση
Φ. Νίτσε

Στο διεθνές μπεστ - σέλερ τους Καλή τύχη, οι οικονομολόγοι Άλεξ Ροβίρα και Φερνάντο Τρίας ντε Μπες εξηγούν γιατί υπάρχουν άνθρωποι πιο τυχεροί απ’ ότι άλλοι. Το Βιβλίο αυτό το έγραψαν έπειτα από μια μακρά έρευνα μεταξύ ανθρώπων που φαίνονταν εκ των προτέρων ευνοημένοι από την τύχη.

Οι συγγραφείς χρησιμοποιούν έναν μύθο, κατά τον οποίο ο Μέρλιν στέλνει τους ιππότες του σε αναζήτηση του τετράφυλλου τριφυλλιού που χαρίζει απεριόριστη τύχη· κι αυτά εδώ είναι κάποια από τα συμπεράσματα που βγαίνουν από το βιβλίο:

Η τύχη δεν κρατάει για πολύ καιρό, γιατί δεν εξαρτάται από σένα. Αντίθετα, η καλή τύχη κρατάει για πάντα, γιατί τη δημιουργεί ο καθένας μόνος του.

Βασικά συστατικά της καλής τύχης είναι η θέληση και η σταθερότητα με λίγη τόλμη.

Οι θριαμβευτές δεν ανήκουν σε διαφορετική φυλή, αυτό που διαφέρει είναι η διάθεσή τους. Το σημαντικό είναι να αναρωτιέσαι: Τι κάνουν αυτοί που δεν κάνω εγώ;

Η καλή τύχη δεν είναι κάτι το εξωτερικό ή το τυχαίο, αλλά κάτι που μόνο ο ίδιος μπορείς να το υποκινήσεις δημιουργώντας καινούριες συνθήκες.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (3.13.1-3.14.3)

[3.13.1] Ὡς δὲ ὁμοῦ ἤδη τὰ στρατόπεδα ἐγίγνετο, ὤφθη Δαρεῖός τε καὶ οἱ ἀμφ᾽ αὐτόν, οἵ τε μηλοφόροι Πέρσαι καὶ Ἰνδοὶ καὶ Ἀλβανοὶ καὶ Κᾶρες οἱ ἀνάσπαστοι καὶ οἱ Μάρδοι τοξόται, κατ᾽ αὐτὸν Ἀλέξανδρον τεταγμένοι καὶ τὴν ἴλην τὴν βασιλικήν. ἦγε δὲ ὡς ἐπὶ τὸ δεξιὸν τὸ αὑτοῦ Ἀλέξανδρος μᾶλλον, καὶ οἱ Πέρσαι ἀντιπαρῆγον, ὑπερφαλαγγοῦντες πολὺ ἐπὶ τῷ σφῶν εὐωνύμῳ. [3.13.2] ἤδη τε οἱ τῶν Σκυθῶν ἱππεῖς παριππεύοντες ἥπτοντο τῶν προτεταγμένων τῆς Ἀλεξάνδρου τάξεως καὶ Ἀλέξανδρος ἔτι ὅμως ἦγεν ἐπὶ δόρυ, καὶ ἐγγὺς ἦν τοῦ ἐξαλλάσσειν τὸν ὡδοποιημένον πρὸς τῶν Περσῶν χῶρον. ἔνθα δὴ δείσας Δαρεῖος μὴ προχωρησάντων ἐς τὰ οὐχ ὁμαλὰ τῶν Μακεδόνων ἀχρεῖά σφισι γένηται τὰ ἅρματα, κελεύει τοὺς προτεταγμένους τοῦ εὐωνύμου περιϊππεύειν τὸ κέρας τὸ δεξιόν, ᾗ Ἀλέξανδρος ἦγε, τοῦ μηκέτι προσωτέρω αὐτοὺς ἐξάγειν τὸ κέρας. [3.13.3] τούτου δὲ γενομένου Ἀλέξανδρος ἐμβάλλειν κελεύει ἐς αὐτοὺς τοὺς μισθοφόρους ἱππέας, ὧν Μενίδας ἡγεῖτο. ἀντεκδραμόντες δὲ ἐπ᾽ αὐτοὺς οἵ τε Σκύθαι ἱππεῖς καὶ τῶν Βακτρίων οἱ ξυντεταγμένοι τοῖς Σκύθαις τρέπουσιν ὀλίγους ὄντας πολλῷ πλείονες. Ἀλέξανδρος δὲ τοὺς περὶ Ἀρέτην τε, τοὺς Παίονας, καὶ τοὺς ξένους ἐμβαλεῖν τοῖς Σκύθαις ἐκέλευσε· καὶ ἐγκλίνουσιν οἱ βάρβαροι. [3.13.4] Βάκτριοι δὲ οἱ ἄλλοι πελάσαντες τοῖς Παίοσί τε καὶ ξένοις τούς τε σφῶν φεύγοντας ἤδη ἀνέστρεψαν ἐς τὴν μάχην καὶ τὴν ἱππομαχίαν ξυστῆναι ἐποίησαν. καὶ ἔπιπτον μὲν πλείονες τῶν Ἀλεξάνδρου, τῷ τε πλήθει τῶν βαρβάρων βιαζόμενοι καὶ ὅτι αὐτοί τε οἱ Σκύθαι καὶ οἱ ἵπποι αὐτοῖς ἀκριβέστερον εἰς φυλακὴν πεφραγμένοι ἦσαν. ἀλλὰ καὶ ὣς τάς τε προσβολὰς αὐτῶν ἐδέχοντο οἱ Μακεδόνες καὶ βίᾳ κατ᾽ ἴλας προσπίπτοντες ἐξώθουν ἐκ τῆς τάξεως.
[3.13.5] Καὶ ἐν τούτῳ τὰ ἅρματα τὰ δρεπανηφόρα ἐφῆκαν οἱ βάρβαροι κατ᾽ αὐτὸν Ἀλέξανδρον, ὡς ἀναταράξοντες αὐτῷ τὴν φάλαγγα. καὶ ταύτῃ μάλιστα ἐψεύσθησαν· τὰ μὲν γὰρ εὐθὺς ὡς προσεφέρετο κατηκόντισαν οἵ τε Ἀγριᾶνες καὶ οἱ ξὺν Βαλάκρῳ ἀκοντισταὶ οἱ προτεταγμένοι τῆς ἵππου τῶν ἑταίρων· τὰ δὲ τῶν ῥυτήρων ἀντιλαμβανόμενοι τούς τε ἀναβάτας κατέσπων καὶ τοὺς ἵππους περιϊστάμενοι ἔκοπτον. [3.13.6] ἔστι δὲ ἃ καὶ διεξέπεσε διὰ τῶν τάξεων· διέσχον γάρ, ὥσπερ παρήγγελτο αὐτοῖς, ἵνα προσέπιπτε τὰ ἅρματα· καὶ ταύτῃ μάλιστα ξυνέβη αὐτά τε σῶα καὶ οἷς ἐπηλάθη ἀβλαβῶς διελθεῖν· ἀλλὰ καὶ τούτων οἵ τε ἱπποκόμοι τῆς Ἀλεξάνδρου στρατιᾶς καὶ οἱ ὑπασπισταὶ οἱ βασιλικοὶ ἐκράτησαν.
[3.14.1] Ὡς δὲ Δαρεῖος ἐπῆγεν ἤδη τὴν φάλαγγα πᾶσαν, ἐνταῦθα Ἀλέξανδρος Ἀρέτην μὲν κελεύει ἐμβαλεῖν τοῖς περιϊππεύουσι τὸ κέρας σφῶν τὸ δεξιὸν ὡς ἐς κύκλωσιν· [3.14.2] αὐτὸς δὲ τέως μὲν ἐπὶ κέρως τοὺς ἀμφ᾽ αὑτὸν ἦγε, τῶν δὲ ἐκβοηθησάντων ἱππέων τοῖς κυκλουμένοις τὸ κέρας τὸ δεξιὸν παραρρηξάντων τι τῆς πρώτης φάλαγγος τῶν βαρβάρων ἐπιστρέψας κατὰ τὸ διέχον καὶ ὥσπερ ἔμβολον ποιήσας τῆς τε ἵππου τῆς ἑταιρικῆς καὶ τῆς φάλαγγος τῆς ταύτῃ τεταγμένης ἦγε δρόμῳ τε καὶ ἀλαλαγμῷ ὡς ἐπὶ αὐτὸν Δαρεῖον. [3.14.3] καὶ χρόνον μέν τινα ὀλίγον ἐν χερσὶν ἡ μάχη ἐγένετο· ὡς δὲ οἵ τε ἱππεῖς οἱ ἀμφὶ Ἀλέξανδρον καὶ αὐτὸς Ἀλέξανδρος εὐρώστως ἐνέκειντο ὠθισμοῖς τε χρώμενοι καὶ τοῖς ξυστοῖς τὰ πρόσωπα τῶν Περσῶν κόπτοντες, ἥ τε φάλαγξ ἡ Μακεδονικὴ πυκνὴ καὶ ταῖς σαρίσσαις πεφρικυῖα ἐμβεβλήκει ἤδη αὐτοῖς, καὶ πάντα ὁμοῦ τὰ δεινὰ καὶ πάλαι ἤδη φοβερῷ ὄντι Δαρείῳ ἐφαίνετο, πρῶτος αὐτὸς ἐπιστρέψας ἔφευγεν· ἐφοβήθησαν δὲ καὶ οἱ περιϊππεύοντες τῶν Περσῶν τὸ κέρας ἐμβαλόντων ἐς αὐτοὺς εὐρώστως τῶν ἀμφὶ Ἀρέτην.

***

[3.13.1] Καθώς πλησίαζαν οι στρατοί, φάνηκε ο Δαρείος και οι γύρω του, οι μηλοφόροι Πέρσες, οι Ινδοί, οι Αλβανοί, οι «μετοικισμένοι» Κάρες και οι Μάρδοι τοξότες, που είχαν παραταχθεί ακριβώς απέναντι από τον Αλέξανδρο και τη βασιλική ίλη. Ο Αλέξανδρος οδηγούσε μάλλον προς τα δεξιά τον στρατό του, οπότε και οι Πέρσες κινήθηκαν ανάλογα και έτσι το αριστερό τους εκτεινόταν τώρα πολύ πιο πέρα από την παράταξη των Μακεδόνων· [3.13.2] Ήδη οι ιππείς των Σκυθών ιππεύοντας παράλληλα με τους Μακεδόνες είχαν έρθει σε επαφή με τους άνδρες που είχαν τοποθετηθεί μπροστά από το στράτευμα του Αλεξάνδρου· παρ᾽ όλα αυτά ο Αλέξανδρος εξακολουθούσε να προχωρεί προς τα δεξιά, πλησιάζοντας να προσπεράσει τον χώρο που είχαν ισοπεδώσει οι Πέρσες. Ο Δαρείος τότε, επειδή φοβήθηκε μήπως οι Μακεδόνες προχωρήσουν στο ανώμαλο έδαφος, οπότε θα αχρηστεύονταν τα δρεπανηφόρα άρματά του, διέταξε τους ιππείς που είχαν παραταχθεί μπροστά από την αριστερή του πτέρυγα να κυκλώσουν το δεξιό των Μακεδόνων που το οδηγούσε ο Αλέξανδρος, ώστε να μην μπορούν πια οι Μακεδόνες να εκτείνουν παραπέρα την πτέρυγά τους. [3.13.3] Μόλις έγινε αυτό, διέταξε ο Αλέξανδρος να επιτεθούν εναντίον τους οι μισθοφόροι ιππείς, τους οποίους διοικούσε ο Μενίδας. Αμέσως οι Σκύθες ιππείς και οι Βακτριανοί, που είχαν ταχθεί μαζί τους, επιχείρησαν αντεπίθεση εναντίον τους και τους έτρεψαν σε φυγή, επειδή εκείνοι ήταν λίγοι, ενώ αυτοί πολύ πιο πολλοί. Ο Αλέξανδρος όμως διέταξε τους άνδρες του Αρέτη, τους Παίονες, καθώς και τους μισθοφόρους να επιτεθούν στους Σκύθες· τότε οι βάρβαροι υποχώρησαν. [3.13.4] Οι άλλοι όμως Βακτριανοί πλησίασαν τους Παίονες και τους μισθοφόρους και υποχρέωσαν τους δικούς τους, που ήδη υποχωρούσαν, να γυρίσουν πάλι πίσω στη μάχη· έτσι έγιναν αιτία να συναφθεί ιππομαχία. Οι άνδρες του Αλεξάνδρου είχαν τις μεγαλύτερες απώλειες, επειδή και πιέζονταν από το πλήθος των βαρβάρων και οι Σκύθες οι ίδιοι και τα άλογά τους ήταν εφοδιασμένα με ισχυρότερο αμυντικό οπλισμό. Παρ᾽ όλα αυτά οι Μακεδόνες και τις επιθέσεις τους απέκρουαν και εφορμώντας με την μία ίλη τους πίσω από την άλλη τους απωθούσαν έξω από τις γραμμές τους.
[3.13.5] Στο μεταξύ οι βάρβαροι εξαπέλυσαν τα δρεπανηφόρα άρματά τους εναντίον του ίδιου του Αλεξάνδρου, με σκοπό να προκαλέσουν σύγχυση στη φάλαγγά του. Και σε αυτό όμως σημείωσαν μεγάλη αποτυχία· γιατί άλλα από αυτά, την ώρα που εφορμούσαν, τα χτυπούσαν με τα ακόντιά τους οι Αγριάνες και οι ακοντιστές του Βαλάκρου που είχαν παραταχθεί μπροστά από το ιππικό των εταίρων· άλλα πάλι τα άρπαζαν από τα χαλινάρια των αλόγων, τραβούσαν κάτω τους αναβάτες τους και περικυκλώνοντάς τα έσφαζαν τα άλογα. [3.13.6] Μερικά όμως άρματα πέρασαν μέσα από τα μακεδονικά τάγματα, επειδή οι Μακεδόνες, σύμφωνα με τις διαταγές που είχαν πάρει, όπου ενεργούσαν επίθεση τα άρματα, χώριζαν στη μέση· έτσι συνέβη και τα άρματα να περάσουν σώα μέσα από τις μακεδονικές γραμμές και οι Μακεδόνες, εναντίον των οποίων επιχειρούσαν την επέλαση, να μην υποστούν καμιάν απολύτως απώλεια· αργότερα οι ιπποκόμοι του Αλεξάνδρου και οι βασιλικοί υπασπιστές κυρίευσαν και τα άρματα αυτά.
[3.14.1] Και όταν πια ο Δαρείος κίνησε ολόκληρη τη φάλαγγα, διέταξε ο Αλέξανδρος τον Αρέτη να επιτεθεί στο περσικό ιππικό, που επιχειρούσε να κυκλώσει τη δεξιά του πτέρυγα· [3.14.2] ο ίδιος για ένα διάστημα οδηγούσε τους άνδρες του συνταγμένους τον έναν πίσω από τον άλλον· όταν όμως οι Μακεδόνες ιππείς επιτέθηκαν στους Πέρσες, που επιχειρούσαν να κυκλώσουν τη δεξιά τους πτέρυγα και πέτυχαν κάποιο ρήγμα στην πρώτη γραμμή των βαρβάρων, ο Αλέξανδρος στράφηκε προς το μέρος όπου έγινε το ρήγμα και με το ιππικό των εταίρων και τη φάλαγγα, που είχε παραταχθεί εκεί, σχημάτισε σφήνα και εφόρμησε με ταχύτητα και με αλαλαγμούς εναντίον του ίδιου του Δαρείου. [3.14.3] Για μικρό χρονικό διάστημα έγινε μάχη σώμα με σώμα· όταν όμως και οι ιππείς του Αλεξάνδρου και ο ίδιος ο Αλέξανδρος επιχειρούσαν συνεχώς ορμητικές επιθέσεις προσπαθώντας να απωθήσουν τους Πέρσες και με τα δόρατά τους τούς χτυπούσαν τα πρόσωπα, ενώ συγχρόνως είχε επιτεθεί εναντίον τους και η μακεδονική φάλαγγα, συμπαγής και φοβερή με τις σάρισές της, τότε πια ο Δαρείος, επειδή όλα μαζί τα φοβερά πρόβαλαν μπροστά του και ήταν από πολύν καιρό πριν φοβισμένος, έκαμε, αυτός πρώτος, στροφή και τράπηκε σε φυγή· φοβήθηκαν επίσης και οι Πέρσες ιππείς που προσπαθούσαν να κυκλώσουν τη δεξιά πτέρυγα του Αλεξάνδρου, μόλις τους επιτέθηκαν με ορμή οι άνδρες του Αρέτη.