Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ, ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ – ΥΜΝΟΙ, ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ - Ὕμνος εἰς Ἄρτεμιν 1-86, 259-268

Ύμνος στην Άρτεμη

Εκτός από τα επιγράμματα, τα μόνα άλλα ποιήματα του Καλλιμάχου που έχουν φτάσει ακέραια σε εμάς είναι οι Ύμνοι.Πρόκειται για συλλογή έξι ύμνων, οι δύο από τους οποίους είναι γραμμένοι σε δωρική διάλεκτο· ο ένας από τους δυο τελευταίους έχει συντεθεί σε ελεγειακό δίστιχο, ενώ το μέτρο των υπολοίπων είναι το καθιερωμένο από τους λεγόμενους Ομηρικούς Ύμνους δακτυλικό εξάμετρο.


Ένας ύμνος έχει λίγο-πολύ σταθερή δομή, εξ ορισμού υψηλό στόχο και ανάλογο περιεχόμενο. Κανονικά περιλαμβάνει την εισαγωγική επίκληση ή μνεία της υμνούμενης θεότητας, αναφορά στο γένος και τη γέννηση, απαρίθμηση ή αναλυτική παρουσίαση των αρετών του θεού ή της θεάς, ενδεχομένως τη διατύπωση κάποιου αιτήματος και την καταληκτήρια διαβεβαίωση του υμνούντος προς τη θεότητα ότι θα την υμνήσει και πάλι.

Ο Καλλίμαχος δεν αναιρεί βέβαια αυτή τη δομή, που έχει παγιωθεί ήδη στους Ομηρικούς Ύμνους, ωστόσο οι ύμνοι του διαποτίζονται σε τέτοιο βαθμό από τις νεοτερικές αντιλήψεις του για την ποίηση, ώστε η σταθερή δομή να λειτουργεί, θα λέγαμε, ως πλαίσιο που αναδεικνύει με μεγαλύτερη ενάργεια τις αποκλίσεις από τα παραδεδομένα. Συχνά ο ποιητής εστιάζει σε επεισόδια του μύθου σχετικώς άγνωστα και ποιητικώς ανεκμετάλλευτα, εισάγει τη σμίκρυνση του υψηλού και προσαρμόζει τους θεούς στο επίπεδο της ανθρώπινης καθημερινότητας.

Από την άποψη αυτή είναι ιδιαίτερα διδακτικός ο Ύμνος στην Άρτεμη,από τον οποίο ανθολογείται το πρώτο μέρος και η κατακλείδα. Ο ύμνος αρχίζει παραδοσιακά με την υποχρεωτική μνεία της θεάς, αλλά ήδη στους πρώτους στίχους παρακολουθούμε μια απαραγνώριστα καλλιμάχεια σκηνή: με το χαρακτηριστικό για την ελληνιστική εποχή ενδιαφέρον για το παιδί, η θεά παρουσιάζεται μικρό παιδί στα γόνατα του πατέρα της να αποκαλεί χαϊδευτικά ἄππα ("μπαμπάκα") τον κραταιό πατέρα ανδρών και θεών, να του ζητάει δώρα -εννοείται αντάξια μιας θεάς-, για να μην την νικά ο αδερφός της ο Φοίβος, να διορθώνει, έπειτα από ωριμότερη σκέψη, το αίτημά της και να προσπαθεί επανειλημμένα να αγγίξει τα γένια του. Σε ανάλογο επίπεδο κινείται και η επίσκεψη στο εργαστήριο των Κυκλώπων, που περιγράφεται στη συνέχεια και παρέχει στον ποιητή την αφορμή να μνημονεύσει το ανάλαφρο επεισόδιο με την "αποψίλωση" του τριχωτού στέρνου του γίγαντα Βρόντη από την τρίχρονη Άρτεμη. Ο Ύμνος στην Άρτεμη είναι χαρακτηριστικός και για έναν άλλο λόγο: για την πυκνότητα των "παραπομπών" και των υπαινικτικών αναφορών σε παλαιότερα κείμενα.

Ὕμνος εἰς Ἄρτεμιν 1-86, 259-268

Ἄρτεμιν (οὐ γὰρ ἐλαφρὸν ἀειδόντεσσι λαθέσθαι)
ὑμνέομεν, τῇ τόξα λαγωβολίαι τε μέλονται
καὶ χορὸς ἀμφιλαφὴς καὶ ἐν οὔρεσιν ἑψιάασθαι,
ἄρχμενοι ὡς ὅτε πατρὸς ἐφεζομένη γονάτεσσι
5 παῖς ἔτι κουρίζουσα τάδε προσέειπε γονῆα·
«δός μοι παρθενίην αἰώνιον, ἄππα, φυλάσσειν,
καὶ πολυωνυμίην, ἵνα μή μοι Φοῖβος ἐρίζῃ,
δὸς δ᾽ ἰοὺς καὶ τόξα — ἔα πάτερ, οὔ σε φαρέτρην
οὐδ᾽ αἰτέω μέγα τόξον· ἐμοὶ Κύκλωπες ὀϊστούς
10 αὐτίκα τεχνήσονται, ἐμοὶ δ᾽ εὐκαμπὲς ἄεμμα·
ἀλλὰ φαεσφορίην τε καὶ ἐς γόνυ μέχρι χιτῶνα
ζώννυσθαι λεγνωτόν, ἵν᾽ ἄγρια θηρία καίνω.
δὸς δέ μοι ἑξήκοντα χορίτιδας Ὠκεανίνας,
πάσας εἰνέτεας, πάσας ἔτι παῖδας ἀμίτρους.
15 δὸς δέ μοι ἀμφιπόλους Ἀμνισίδας εἴκοσι νύμφας,
αἵ τε μοι ἐνδρομίδας τε καὶ ὁππότε μηκέτι λύγκας
μήτ᾽ ἐλάφους βάλλοιμι, θοοὺς κύνας εὖ κομέοιεν.
δὸς δέ μοι οὔρεα πάντα· πόλιν δέ μοι ἥντινα νεῖμον
ἥντινα λῇς· σπαρνὸν γὰρ ὅτ᾽ Ἄρτεμις ἄστυ κάτεισιν·
20 οὔρεσιν οἰκήσω, πόλεσιν δ᾽ ἐπιμείξομαι ἀνδρῶν
μοῦνον ὅτ᾽ ὀξείῃσιν ὑπ᾽ ὠδίνεσσι γυναῖκες
τειρόμεναι καλέωσι βοηθόν, ᾗσί με Μοῖραι
γεινομένην τὸ πρῶτον ἐπεκλήρωσαν ἀρήγειν,
ὅττι με καὶ τίκτουσα καὶ οὐκ ἤλγησε φέρουσα
25 μήτηρ, ἀλλ᾽ ἀμογητὶ φίλων ἀπεθήκατο γυίων».
ὣς ἡ παῖς εἰποῦσα γενειάδος ἤθελε πατρός
ἅψασθαι, πολλὰς δὲ μάτην ἐτανύσσατο χεῖρας
μέχρις ἵνα ψαύσειε. πατὴρ δ᾽ ἐπένευσε γελάσσας,
φῆ δὲ καταρρέζων· «ὅτε μοι τοιαῦτα θέαιναι
30 τίκτοιεν, τυτθόν κεν ἐγὼ ζηλήμονος Ἥρης
χωομένης ἀλέγοιμι. φέρεν, τέκος, ὅσσ᾽ ἐθελημός
αἰτίζεις, καὶ δ᾽ ἄλλα πατὴρ ἔτι μείζονα δώσει.
τρὶς δέκα τοι πτολίεθρα καὶ οὐχ ἕνα πύργον ὀπάσσω,
τρὶς δέκα τοι πτολίεθρα, τὰ μὴ θεὸν ἄλλον ἀέξειν
35 εἴσεται, ἀλλὰ μόνην σὲ καὶ Ἀρτέμιδος καλέεσθαι·
πολλὰς δὲ ξυνῇ πόλιας διαμετρήσασθαι
μεσσόγεως νήσους τε· καὶ ἐν πάσῃσιν ἔσονται
Ἀρτέμιδος βωμοί τε καὶ ἄλσεα. καὶ μὲν ἀγυιαῖς
ἔσσῃ καὶ λιμένεσσιν ἐπίσκοπος». ὣς ὁ μὲν εἰπών
40 μῦθον ἐπεκρήηνε καρήατι. βαῖνε δὲ κούρη
Λευκὸν ἔτι Κρηταῖον ὄρος κεκομημένον ὕλῃ,
ἔνθεν ἐπ᾽ Ὠκεανόν· πολέας δ᾽ ἐπελέξατο νύμφας,
πάσας εἰνέτεας, πάσας ἔτι παῖδας ἀμίτρους·
χαῖρε δὲ Καίρατος ποταμὸς μέγα, χαῖρε δὲ Τηθύς,
45 οὕνεκα θυγατέρας Λητωίδι πέμπον ἀμορβούς.
αὖθι δὲ Κύκλωπας μετεκίαθε· τοὺς μὲν ἔτετμε
νήσῳ ἐνὶ Λιπάρῃ (λιπάρη νέον, ἀλλὰ τότ᾽ ἔσκεν
οὔνομά οἱ Μελιγουνίς) ἐπ᾽ ἄκμοσιν Ἡφαίστοιο
ἑσταότας περὶ μύδρον· ἐπείγετο γὰρ μέγα ἔργον·
50 ἱππείην τετύκοντο Ποσειδάωνι ποτίστρην.
αἱ νύμφαι δ᾽ ἔδδεισαν, ὅπως ἴδον αἰνὰ πέλωρα
πρηόσιν Ὀσσαίοισιν ἐοικότα (πᾶσι δ᾽ ὑπ᾽ ὀφρύν
φάεα μουνόγληνα σάκει ἴσα τετραβοείῳ
δεινὸν ὑπογλαύσσοντα) καὶ ὁππότε δοῦπον ἄκουσαν
55 ἄκμονος ἠχήσαντος ἐπὶ μέγα πουλύ τ᾽ ἄημα
φυσάων αὐτῶν τε βαρὺν στόνον· αὖε γὰρ Αἴτνη,
αὖε δὲ Τρινακρίη Σικανῶν ἕδος, αὖε δὲ γείτων
Ἰταλίη, μεγάλην δὲ βοὴν ἐπὶ Κύρνος ἀΰτει,
εὖθ᾽ οἵγε ῥαιστῆρας ἀειράμενοι ὑπὲρ ὤμων
60 ἢ χαλκὸν ζείοντα καμινόθεν ἠὲ σίδηρον
ἀμβολαδὶς τετύπαντες ἐπὶ μέγα μυχθίσσειαν.
τῷ σφέας οὐκ ἐτάλασσαν ἀκηδέες Ὠκεανῖναι
οὔτ᾽ ἄντην ἰδέειν οὔτε κτύπον οὔασι δέχθαι.
οὐ νέμεσις· κείνους γε καὶ αἱ μάλα μηκέτι τυτθαί
65 οὐδέποτ᾽ ἀφρικτὶ μακάρων ὁρόωσι θύγατρες.
ἀλλ᾽ ὅτε κουράων τις ἀπειθέα μητέρι τεύχοι,
μήτηρ μὲν Κύκλωπας ἑῇ ἐπὶ παιδὶ καλιστρεῖ,
Ἄργην ἢ Στερόπην· ὁ δὲ δώματος ἐκ μυχάτοιο
ἔρχεται Ἑρμείης σποδιῇ κεχριμένος αἰθῇ·
70 αὐτίκα τὴν κούρην μορμύσσεται, ἡ δὲ τεκούσης
δύνει ἔσω κόλπους θεμένη ἐπὶ φάεσι χεῖρας.
κοῦρα, σὺ δὲ προτέρω περ, ἔτι τριέτηρος ἐοῦσα,
εὖτ᾽ ἔμολεν Λητώ σε μετ᾽ ἀγκαλίδεσσι φέρουσα,
Ἡφαίστου καλέοντος ὅπως ὀπτήρια δοίη,
75 Βρόντεώ σε στιβαροῖσιν ἐφεσσαμένου γονάτεσσι,
στήθεος ἐκ μεγάλου λασίης ἐδράξαο χαίτης,
ὤλοψας δὲ βίηφι· τὸ δ᾽ ἄτριχον εἰσέτι καὶ νῦν
μεσσάτιον στέρνοιο μένει μέρος, ὡς ὅτε κόρσῃ
φωτὸς ἐνιδρυθεῖσα κόμην ἐπενείματ᾽ ἀλώπηξ.
80 τῷ μάλα θαρσαλέη σφε τάδε προσελέξαο τῆμος·
«Κύκλωπες, κἠμοί τι Κυδώνιον εἰ δ᾽ ἄγε τόξον
ἠδ᾽ ἰοὺς κοίλην τε κατακληῖδα βελέμνων
τεύξατε· καὶ γὰρ ἐγὼ Λητωιὰς ὥσπερ Ἀπόλλων.
αἰ δέ κ᾽ ἐγὼ τόξοις μονιὸν δάκος ἤ τι πέλωρον
85 θηρίον ἀγρεύσω, τὸ δέ κεν Κύκλωπες ἔδοιεν».
ἔννεπες· οἱ δ᾽ ἐτέλεσσαν· ἄφαρ δ᾽ ὡπλίσσαο, δαῖμον.

…

πότνια Μουνιχίη λιμενοσκόπε, χαῖρε, Φεραίη.
260 μή τις ἀτιμήσῃ τὴν Ἄρτεμιν (οὐδὲ γὰρ Οἰνεῖ
βωμὸν ἀτιμάσσαντι καλοὶ πόλιν ἦλθον ἀγῶνες),
μηδ᾽ ἐλαφηβολίην μηδ᾽ εὐστοχίην ἐριδαίνειν
(οὐδὲ γὰρ Ἀτρεΐδης ὀλίγῳ ἐπὶ κόμπασε μισθῷ),
μηδέ τινα μνᾶσθαι τὴν παρθένον (οὐδὲ γὰρ Ὦτος,
265 οὐδὲ μὲν Ὠαρίων ἀγαθὸν γάμον ἐμνήστευσαν),
μηδὲ χορὸν φεύγειν ἐνιαύσιον (οὐδὲ γὰρ Ἱππώ
ἀκλαυτὶ περὶ βωμὸν ἀπείπατο κυκλώσασθαι)·
χαῖρε μέγα, κρείουσα, καὶ εὐάντησον ἀοιδῇ.

***
Την Άρτεμη -αλίμονο στους αοιδούς που την ξεχνούν-
υμνούμε, που αγαπάει τα τόξα και το κυνήγι του λαγού
και τους απλόχωρους χορούς και τα παιγνίδια στα όρη,
κι αρχίζουμε από τότε, στου πατέρα της που κάθονταν τα γόνατα,
παιδάκι ακόμα κι έτσι στον πατέρα της μιλούσε:5
Αιώνια δώσ᾽ μου παρθενιά και κάμε να με κράζουν
μ᾽ ονόματα πολλά που ο Φοίβος μη μου παραβγαίνει.
Δώσ᾽ μου βέλη και τόξα, κι άσε πατέρα, ούτε φαρέτρα
ούτε μεγάλο τόξο σου γυρεύω. Οι Κύκλωπες και βέλη
θα τεχνουργήσουν γρήγορα για μένα κι εύκαμπτο τόξο.10
Και δάδες δώσ᾽ μου να κρατώ,¹ κι ώς με το γόνατο χιτώνα
να ᾽μαι ζωσμένη πλουμιστό και άγρια θηρία να σκοτώνω.
Δώσ᾽ μου ακόμα ένα χορό μ᾽ εξήντα Ωκεανίδες,²
όλες εννιάχρονες, όλες παιδούλες δίχως τη γυναικεία ζώνη.³
Και δώσ᾽ μου είκοσι νύμφες Αμνισίδες,⁴ να τις έχω βάγιες15
τα πέδιλα να μου κοιτούν και τα γοργά σκυλιά μου,
όταν δεν θα χτυπάω λύγκες μήτε ελάφια.
Κι όλα τα όρη δώσε μου κι από τις πόλεις όποια εσύ θελήσεις,
γιατί στην πόλη η Άρτεμη συχνά δεν κατεβαίνει.
Στα όρη θα κατοικήσω, ενώ στις πόλεις θα ᾽ρχομαι μ᾽ ανθρώπους20
σ᾽ επαφή
μονάχα όταν γυναίκες που κοιλοπονούν βαριά
θα με καλούννα τις βοηθήσω.⁵ Σ᾽ αυτές οι Μοίρες,
όταν γεννιόμουν, με προόρισαν να φέρω τη βοήθεια.
Γιατί κι εμένα η μάνα μου δεν πόνεσε σαν με γεννούσε,
και δίχως κόπο μ᾽ έβγαλε, στα γόνατά της πάνω αφήνοντάς με».25
Αυτά η παιδούλα ως είπε, τη γενειάδα προσπαθούσε του πατέρα της
να αγγίξει, όμως πολλές φορές ανώφελα τα χέρια τάνυσε
μήπως τα ψαύσει. Και ο πατέρας συγκατάνευσε γελώντας,
κι είπε, την κόρη του χαϊδεύοντας: «Τέτοια οι θεές
σαν μου γεννούν παιδιά, οι θυμοί της Ήρας της ζηλιάρας30
ούτε μ᾽ αγγίζουνε· όσα θελήσεις πάρε τέκνο μου
κι άλλα ο πατέρας θα σου δώσει πιο τρανά.
Τριάντα πόλεις κι όχι μία μοναχά θα σου χαρίσω,
τριάντα πόλεις που θεόν άλλο δεν θα τιμήσουν
παρά μονάχα εσένα και θ᾽ αποκαλούνται πόλεις της Αρτέμιδας.35
Κι άλλες πολλές θα ᾽χεις κοινές μ᾽ άλλους θεούς
και στα μεσόγαια και στα νησιά. Και θα υπάρχουν σ᾽ όλες
βωμοί και άλση για την Άρτεμη. Στους δρόμους
και στα λιμάνια εσένα για προστάτισσα θα λογαριάζουνε».⁶
Τούτα σαν είπε,
το λόγο του επικύρωσε κλίνοντας το κεφάλι. Κι έβαινε η κόρη40
στο Λευκόν όρος της Κρήτης το δασόσκεπο,⁷
κι εκείθε στον Ωκεανό. Και νύμφες διάλεξε πολλές,
όλες εννιάχρονες, κι όλες ακόμα κόρες δίχως διάδημα.⁸
Και χαίρονταν πολύ ο ποταμός ο Καίρατος,⁹ χαίρονταν και η Τηθύς,¹⁰
που έπεμπε τις θυγατέρες της βοηθούς στην κόρη της Λητώς.¹¹45

Μετά τους Κύκλωπες πήγε να βρεί. Τους βρήκε
στο νησί της Λιπάρας¹² (Λιπάρα, νέον όνομα· τότε το λέγαν
Μελιγουνίδα). Και στου Ηφαίστου τρόγυρα το αμόνι
στέκονταν καθώς πύρωνε το μέταλλο, καθώς επείγονταν για μέγα έργο.
Ποτίστρα για τους ίππους μαστορεύανε του Ποσειδώνα.50
Οι νύμφες φοβηθήκανε τα τρομερά σαν αντικρίσαν όντα
που ᾽μοιαζαν βράχοι από την Όσσα. Κάτω από το φρύδι
το μοναδικό τους μάτι, όμοιο με ασπίδα από βοδιών τεσσάρων δέρμα,
να κρυφοβλέπουν φοβερά. Κι ακούσανε το χτύπο
από το αμόνι που ήχησε μακριά και το μεγάλο φυσητό του αγέρα55
από το φυσερό, κι από των ίδιων (των Κυκλώπων) τη βαριάν ανάσα.
Γιατί και η Αίτνα βούιζε
καθώς και η Τρινακρία,¹³ όπου κατοικούν οι Σικανοί,¹⁴ και η γειτονική
Ιταλία. Και βοή μεγάλη ακούγονταν από την Κύρνο¹⁵
όταν τις σφύρες σήκωναν επάνω από τους ώμους,
καθώς, μια το ζεματιστό χαλκό που ᾽βγαινε απ᾽ το καμίνι60
και μια το σίδερο χτυπούσαν με μεγάλο μόχθο.
Για τούτο και δεν άντεχαν οι αμέριμνες Ωκεανίδες
ούτε στα μάτια να τους δούνε άφοβα, ούτε το χτύπο να δεχτούν στ᾽
αυτιά τους.
Κι ήτανε τούτο εύλογο, αφού αυτούς ακόμα και οι μεγάλες
οι θυγατέρες των θεών ποτέ δεν τους κοιτάζουν δίχως φρίκη.65
Κι όταν απειθήσει στη μητέρα του κάποιο κοριτσάκι,
τους Κύκλωπες αυτή καλεί να τη συντρέξουν,
τον Άργη ή το Στερόπη.¹⁶ Κι απ᾽ το βάθος του σπιτιού
φτάνει ο Ερμής μουντζουρωμένος μαύρη στάχτη.¹⁷
Στην κόρη τον μπαμπούλα κάνει ευθύς, που τότε στης μητέρας της70
βουτάει την αγκαλιά, τα χέρια βάζοντας μπροστά στα μάτια της.
Μα κόρη εσύ, και πιο παλιά, τρίχρονη όταν ήσουν,
η Λητώ στην αγκαλιά της σε οδήγησε
στον Ήφαιστο, που την προσκάλεσε τα δώρα του καλωσορίσματος
να της προσφέρει,
στα στιβαρά εκάθισες τα γόνατα του Βρόντη75
κι απ᾽ το μεγάλο στήθος του άδραξες τις πυκνές τρίχες
και τις ξερίζωσες με βια. Για τούτο μένει άτριχο και τώρα ακόμα
το μεσιανό μέρος του στέρνου του, καθώς ανθρώπου
κεφάλι που την κόμη του την τρώει η ψώρα.
Και τότε θαρρετά πολύ είπες ετούτα:80
«Κύκλωπες, και για μένα ένα Κυδώνιο τόξο¹⁸
και βέλη και φαρέτρα βαθουλή
να φκιάξετε. Γιατί κι εγώ είμαι τέκνο της Λητώς, καθώς ο Απόλλωνας.
Κι αν με το τόξο ζώο σκοτώσω ξεμοναχιασμένο
ή και θεριόν, θα είναι για το γεύμα των Κυκλώπων».85
Είπες, κι αυτοί στα φτιάξανε και οπλίστηκες θεά αμέσως.

...

Ω σεβαστή, Μουνυχία,¹⁹ λιμενοπροστάτισσα, χαίρε ω Φεραία.²⁰
Μην προσβάλει την Άρτεμη κανένας, γιατί ούτε στου Οινέα την πόλη,260
που το βωμό της πρόσβαλε, ήρθαν καλοί αγώνες,²¹
ούτε στο ελαφοκυνήγι, ούτε στην ευστοχία να φιλονικεί κανείς
μαζί της
-αφού ούτε του Ατρέα ο γιος τον κομπασμό του πλήρωσε φτηνά-.²²
Κι ούτε κανείς σε γάμο να ζητήσει την παρθένα -αφού ούτε
κι ο Ώτος,²³
ούτε ο Ωριων κάμανε καλόν γάμο-,²⁴
μήτε ν᾽ αποφύγει τον ετήσιο χορό - ούτε η Ιππώ²⁵265
έμεινε δίχως κλάματα, όταν αρνήθηκε χορό να σύρει γύρω απ᾽ το βωμό
Χαίρε η παντοδύναμη κι άκου μ᾽ ευμένεια τούτο το τραγούδι.
-------------------

¹ Η Άρτεμις λατρευόταν και ως φωσφόρος. Συνήθως εμφανίζεται να κρατάει μία δάδα, σπανιότερα όμως και δύο.

² Κόρες του Ωκεανού (βλ. σχόλ. 10)

³ Κορίτσια που δεν έχουν φτάσει στην εφηβεία και δεν έχουν φορέσει τη ζώνη που φορούν οι γυναίκες.

⁴ Οι Αμνισίδες νύμφες είναι κόρες του ποταμού της Κρήτης Αμνισσού, που εκβάλλει στη θάλασσα ανατολικά του Ηρακλείου.

⁵ Η Άρτεμις λατρευόταν και ως Ειλείθυια (θεά του τοκετού που πραΰνει τις ωδίνες και επιταχύνει τον τοκετό).

⁶ Στον στ. 259 η θεά ονομάζεται λιμενοσκόπος (εδώ λιμένεσσιν ἐπίσκοπος). Στην Ήλιδα λατρευόταν η Ἄρτεμις ἐπίσκοπος.

⁷ Πιθανώς τα Λευκά όρη.

⁸ Ακριβέστερα: «δίχως ζώνη», βλ. στ. 14 και σχόλ. 3.

⁹ Μικρός ποταμός κοντά στην Κνωσό.

¹⁰ Κόρη του Ουρανού και της Γαίας, αδελφή και γυναίκα του Ωκεανού. Τρεις χιλιάδες ποτάμια και τρεις χιλιάδες Ωκεανίδες είναι τα παιδιά του Ωκεανού και της Τηθύος.

¹¹ Την Άρτεμη.

¹² Μικρό νησί βόρεια της Σικελίας, όπου τοποθετείται από τον Καλλίμαχο το εργαστήριο του Ηφαίστου, στο οποίο δουλεύουν οι Κύκλωπες.

¹³ Η Σικελία.

¹⁴ Παλαιότεροι κάτοικοι της Σικελίας, μετά τους Κύκλωπες και τους Λαιστρυγόνες.

¹⁵ Κύρνος ονομάζεται η Κορσική.

¹⁶ Ο Άργης, ο Στερόπης και ο Βρόντης (στ. 75) είναι Κύκλωπες.

¹⁷ Ο Ερμής, γνωστός από διάφορες ιστορίες ως ο φύλακας μικρών παιδιών κατ᾽ εξοχήν, λειτουργεί -με το μουντζουρωμένο πρόσωπο- και ως φόβητρο για τα μικρά παιδιά.

¹⁸ Κρητικό (από την Κυδωνία). Οι Κρήτες ήσαν φημισμένοι τοξότες και κατασκευαστές τόξων.

¹⁹ Στο πειραϊκό λιμάνι της Μουνυχίας υπήρχε ναός της Άρτεμης. Στον συγκεκριμένο ναό η λατρεία της θεάς είχε πολλά αρχαϊκά στοιχεία.

²⁰ Η Άρτεμις Φεραία (από τις Φερές της Θεσσαλίας) λατρευόταν και στο Άργος, όπου είχε μεταφερθεί το άγαλμά της, καθώς επίσης και στην Αθήνα και τη Σικυώνα.

²¹ Ο βασιλιάς της Αιτωλίας Οινέας, όταν προσέφερε θυσία για τη νέα σοδειά, ξέχασε να θυσιάσει στην Άρτεμη, η οποία, για να τον τιμωρήσει, έστειλε τον Καλυδώνιο κάπρο που κατέστρεφε τα σπαρτά.

²² Ο Αγαμέμνων (ο γιος του Ατρέα) σκότωσε το ιερό ελάφι της Άρτεμης και κόμπασε για την επίδοσή του στο τόξο. Η θεά, οργισμένη, καθήλωσε στην Αυλίδα τον στόλο των Ελλήνων που είχε συγκεντρωθεί εκεί για να βαδίσει εναντίον της Τροίας, και ο αρχηγός της εκστρατείας, ο Αγαμέμνων, για να εξιλεώσει, χρειάστηκε να θυσιάσει την κόρη του.

²³ Ο γίγαντας Ώτος και ο αδερφός του Εφιάλτης, οι γιοι του Αλωέα ή του Ποσειδώνα και της Ευρυάλης, έστησαν ενέδρα στην Άρτεμη στη Νάξο. Η θεά μεταμορφώθηκε σε ελάφι και καθώς τα δύο αδέρφια όρμησαν να το σκοτώσουν, σκότωσαν ο ένας τον άλλο.

²⁴ Ο κυνηγός γίγαντας Ωρίων, ο γιος του Ποσειδώνα και της Ευρυάλης, επιχείρησε, σύμφωνα με μια παράδοση, να βιάσει την Άρτεμη και εκείνη τον σκότωσε στη Χίο.

²⁵ Αμαζόνα, κόρη του Κένταυρου Χείρωνα. Σύμφωνα με μια εκδοχή του μύθου, η Άρτεμις τη μεταμόρφωσε σε φοράδα, επειδή είχε χάσει την παρθενιά της.

Η Αριστοτελική ύλη είναι η ενέργεια της Φυσικής .

Αριστοτελική ύλη

Μια ερμηνεία  της Αριστοτελικής ύλης σε σύγχρονους όρους είναι η έννοια της  ενέργειας της Φυσικής, δηλαδή ο Αριστοτέλης περιέγραψε την ενέργεια με όρους της εποχής του.

Συνδυάζοντας τις αντιλήψεις του Ηράκλειτου (τα πάντα μεταβάλλονται συνεχώς) και του Παρμενίδη (τίποτα απολύτως δεν μεταβάλλεται, τίποτα δεν κινείται), ο Αριστοτέλης δίδαξε ότι η αλήθεια βρισκόταν στον συνδυασμό των δύο μερικών συμπερασμάτων.

Απ’ τη μια μεριά η κίνηση και η μεταβολή, η γένεση και η φθορά (που είναι ιδιαίτερες μεταβολές) συμβαίνουν συνέχεια στο φυσικό κόσμο, και τα πράγματα πράγματι μεταβάλλονται όπως φαίνονται να μεταβάλλονται.

Απ’ την άλλη μεριά όμως δεν αλλάζουν όλα πάντοτε από κάθε άποψη. Σε κάθε μεταβολή πρέπει να υπάρχει κάτι σταθερό,  κάτι που διατηρείται ή παραμένει το ίδιο, ενώ γίνεται διαφορετικό από τη μια άποψη ή την άλλη [1].

Τι είναι αυτό που είναι σταθερό και τι αυτό που μεταβάλλεται; Η ύλη και η μορφή αντίστοιχα που είναι τα συστατικά μέρη των υλικών σωμάτων.

.…Πράγματι χαρακτηρίζω ως ύλη αυτό που στέκεται ως υποκείμενο κάτω από κάθε πράγμα , αποτελώντας την αφετηρία της γένεσής του   και το περιεχόμενό του όχι συμπτωματικά,  δεν υπόκειται σε καθεαυτό

φθορά  αλλά αναγκαστικά είναι άφθαρτη και αγέννητη….σε περίπτωση που είχε γένεση, θα υπήρχε πριν να γίνει….[2]  φυσικά 192α 32

Από την ύλη γεννιούνται όλα, η ίδια είναι αγέννητη. Η ύλη δεν φθείρεται, είναι μέσα σε κάθε πράγμα,  και αυτό που υφίσταται όλες τις μεταβολές. Η ύλη γίνεται ξύλο, κύμα, ηλεκτρόνιο.

Σε αυτή τη διαδοχή μορφών υπάρχει η μεγάλη απορία «δυσκολότατη και αναγκαιότατη». Που τελειώνει αυτή η διαδοχή; Είναι άπειρη; Αν είναι άπειρη, ο Αριστοτέλης ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει επιστήμη. Άρα κάπου θα σταματάει. Γιατί είναι ανάγκη να υπάρχει κάτι που γίνεται, και κάτι από όπου γίνεται, και το πιο τελευταίο από αυτά πρέπει να είναι αγέννητο (αυτή είναι η πρώτη ύλη) , αν βέβαια η ανάδρομη προς τα πίσω σειρά της γένεσης, έχει κάποιο όριο όπου σταματά και εάν η γένεση από το μη ον είναι αδύνατη…Μετά τα φυσικά 999 β 6 [3]

Τελικά

H  (πρώτη) ύλη για τον Αριστοτέλη, που δεν έχει πάρει ακόμα μορφή, είναι ένα μεταφυσικό δεδομένο. Είναι το χωρίς είδος και γνωρίσματα κάτι, που δεν μπορούμε να το γνωρίσουμε μόνο του, κι όπως είναι, κι ούτε έχει καμιά απ’ τις ιδιότητες που αναγνωρίζουμε στο πραγματικό ον,

αειδές και άμορφο, αόριστο, Μεταφυσικά  1037 α 27,

άγνωστος καθ εαυτήν ….. Μεταφυσικά 1036 α 8)

δεν επιτρέπεται να πάρει κανέναν χαρακτηρισμό, και να ειπωθεί πως είναι ένα κάτι, ή ένα ποσό ή τίποτε άλλο  από εκείνα που αποτελούν σταθερούς ορισμούς του όντος….Μεταφυσικά 1029 α 25).

Είναι απερίγραπτη ακαθόριστη, δεν τη βλέπουμε ποτέ ούτε τη ζυγίζουμε δε είναι στα πλαίσια του κόσμου της εμπειρίας των αισθήσεων, κι όμως είναι πραγματική «δυνάμει» και εμφιλοχωρεί σε όλα τα σώματα και τις ουσίες.

 

Η διαφορά με τις ατομικές θεωρίες.

Τα σωματίδια της ύλης γεννιούνται και πεθαίνουν, ή είναι άτμητα και αιώνια;

H επιστημονική  παράδοση  στο πρόβλημα της ύλης έχει δύο στάδια. Το ένα είναι η Κλασσική μηχανική του 19^ου αιώνα και το άλλο η κβαντομηχανική του 20^ου.

Κατά το 19^ο αιώνα η ατομική θεωρία της ύλης φαίνονταν να κέρδιζε τη μάχη. Υπήρχαν λίγα βασικά , ‘στοιχειώδη’ σωματίδια στη φύση, τα δομικά συστατικά της, από τα οποία ήταν κατασκευασμένο ολόκληρο το σύμπαν  Αυτά ήταν αιώνια και αναλλοίωτα  και η συμπεριφορά τους περιγράφονταν πλήρως απ’ την κλασσική μηχανική. Πουθενά δεν υπήρχε συνάφεια της επιστημονικής και της Αριστοτελικής παράδοσης για την ύλη.

Η κατάσταση αλλάζει με τη φυσική των υψηλών ενεργειών. Εκεί προέκυψε ότι η έννοια του ‘στοιχειώδους’ σωματιδίου δεν φαίνεται να λειτουργεί. Τα σωματίδια υφίστανται διαδικασίες ‘γένεσης και φθοράς’ όπως το έθεσε ο Αριστοτέλης. Δεν ήταν αΐδια και άφθαρτα. Συνέχεια εμφανίζονται καινούργια, χωρίς καμιά σχέση που να τα συνδέει και φαίνεται ότι δεν θα τελειώσουν. Το κυνήγι των στοιχειωδών σωματιδίων της ύλης στον τελευταίο κρυψώνα της, στον πυρήνα του ατόμου, φαίνεται να ανέδειξε τις Αριστοτελικές ιδέες για την ύλη-δυνατότητα.

Τα βασικότερα γνωστά σωματίδια που συγκροτούσαν τον πυρήνα ήταν τα πρωτόνια και τα νετρόνια. Τι τα συγκρατούσε όμως δεμένα στον πυρήνα; Για να το μελετήσουν,οι φυσικοί άρχισαν τα  πειράματα διάσπασης των πυρήνων, στα οποία οι πυρήνες βομβαρδίστηκαν με πρωτόνια όλο και μεγαλύτερης ταχύτητας , δηλαδή όλο και υψηλότερης ενέργειας. Αυτό που περιμέναμε απ΄ τη διάσπαση των πυρήνων  ήταν η έξοδος απ’ αυτούς μόνο πρωτονίων και νετρονίων.

Μπορούμε να φανταστούμε τη διαδικασία βομβαρδισμού ως εξής. Έχουμε μια πήλινη στάμνα  (τον πυρήνα) και την αφήνουμε να πέσει στο έδαφος από ένα ύψος.  Όταν η δύναμη με την οποία προσκρούει η  στάμνα στο έδαφος είναι μικρή (χαμηλό ύψος, χαμηλή ταχύτητα)) η στάμνα σπάζει σε δύο κομμάτια, το πρωτόνιο και το νετρόνιο, και έτσι βρίσκουμε –λέμε – τα συστατικά του πυρήνα, τα θεμελιώδη σωμάτια. Όταν όμως αυξήσουμε το ύψος της πτώσης, δηλαδή την ενέργεια τη στιγμή της πρόσκρουσης  η στάμνα είναι φανερό ότι διαλύεται σε περισσότερα κομμάτια, έχουμε λοιπόν άγνωστα σωματίδια που αποτελούν τον πυρήνα, και όσο η ταχύτητα της πτώσης αυξάνει, εύκολα φανταζόμαστε ότι η στάμνα μπορεί να διαλυθεί  σε άγνωστο αριθμό θραυσμάτων, νέων κάθε φορά,  τα κομμάτια της στάμνας μπορούν να γίνουν οσαδήποτε όσο μεγαλώνει η δύναμη πρόσκρουσης. Μπορεί να φανταστεί κανείς το θρυμματισμό της στάμνας σε ακραίες τιμές της ταχύτητας πρόσκρουσης με το έδαφος;

Αυτό ακριβώς συνέβη στη φυσική των υψηλών ενεργειών.

Όταν  οι ενέργειες των πρωτονίων που χρησιμοποιούσαμε για το βομβαρδισμό των πυρήνων (στάμνα) έγιναν αρκετά μεγάλες, ανακαλύψαμε ότι οι διασπάσεις των πυρήνων δημιουργούσαν νέα σωματίδια! Αρχικά ήταν τα πιόνια, κατόπιν ήρθαν τα σωματίδια λάμδα, τα σίγμα, τα ρο και μετά…, λέει ο Feynman, μας τελείωσε το αλφάβητο. Κατάλαβαν οι φυσικοί ότι ο αριθμός των σωματιδίων δεν θα τελείωνε εύκολα και ότι συνδέονταν με την ποσότητα ενέργειας που χρησιμοποιούσαμε για να διασπάσουμε τους πυρήνες. Μέχρι τώρα έχουν βρεθεί περισσότερα από 400 διαφορετικά σωματίδια με αποτέλεσμα τα πράγματα να αρχίσουν να περιπλέκονται. Ενώ από πειράματα με υψηλές ενέργειες προκύπτουν κατά τη διάσπαση των πυρήνων πολλά σωματίδια, σε πειράματα που κάνουμε με χαμηλές ενέργειες-δηλαδή κάτω από περισσότερο «ομαλές» συνθήκες- διαπιστώνουμε ότι οι πυρήνες περιλαμβάνουν μόνο πρωτόνια και νετρόνια! [4]

… Κανένας δεν καταλαβαίνει γιατί υπάρχουν όλα αυτά τα σωματίδια , γιατί έχουν τις χαρακτηριστικές μάζες που παρατηρούνται ή γιατί μερικά απ’ αυτά αλληλεπιδρούν ισχυρά κι άλλα όχι…….    Freeman Dyson

Το κυνήγι όμως της ύλης συνεχίζεται, και είναι απερίγραπτο στα πλαίσια ενός άρθρου.

Το πείραμα  έδειξε ότι τα θραύσματα της στάμνας μπορεί να είναι οποιαδήποτε, η ποικιλία τους είναι ατελείωτη, οι μορφές τους ασύνδετες και σε ακραίες τιμές της ενέργειας της πρόσκρουσης φαίνεται ότι θα τείνουν να απειριστούν. Τα θραύσματα-σωματίδια γεννιούνται και πεθαίνουν σε κάθε πρόσκρουση, δεν είναι αιώνια και αναλλοίωτα. Η εικόνα των σωματιδίων  είναι πιο κοντά στην Αριστοτελική εκδοχή (γένεση και φθορά) παρά σε αυτήν του  Δημόκριτου.

 

Η Ενέργεια στη φυσική  (Αριστοτελική  ύλη)

Η έννοια «ενέργεια» της φυσικής προσεγγίζεται με την έννοια της  ύλης του Αριστοτέλη. Θα γνωρίσουμε την ενέργεια απ’ την ιστορία της φυσικής.

Τι είναι ενέργεια; Στα επιστημονικά λεξικά βρίσκουμε πολλούς ορισμούς :

…Ενέργεια είναι μια θεμελιώδης ποσότητα που έχει κάθε φυσικό σύστημα. Βασικά, αν κάτι αλλάζει, κάποιου είδους ενέργεια έχει συμμετάσχει σ’ αυτή την αλλαγή. Η ενέργεια προκαλεί την αλλαγή.

…..Η έννοια της ενέργειας ερμηνεύει όλες τις αλλαγές, είναι η πραγματική οδηγός δύναμη πίσω από κάθε αλλαγή. (Θυμόμαστε τον Αριστοτελικό ορισμό της ύλης)

….Η ενέργεια είναι η «αξία» των αλλαγών, όπως το χρήμα είναι η αξία των συναλλαγών.

…..Ενέργεια είναι η ικανότητα του συστήματος να προκαλέσει αλλαγή ή να παραγάγει έργο. (ένα σώμα σε ύψος περιέχει δυναμική ενέργεια, αν αφεθεί να πέσει, μπορεί να μετακινήσει κάτι άλλο.)

……Ηλεκτρική ενέργεια είναι η ενέργεια που προκαλείται απ’ τη δύναμη μεταξύ δύο αντικειμένων που έχουν τη φυσική ιδιότητα του ηλεκτρικού φορτίου.

 

…..Ενέργεια είναι μια έννοια μια ποσοτική φυσική ιδιότητα των φυσικών συστημάτων. Δεν είναι αντικείμενο ή ουσία αλλά η ποσοτική της έκφραση μας δίνει ότι δεν μπορεί να δημιουργηθεί ή να καταστραφεί (αïδιος) Οι μονάδες που τη μετρούν είναι ίδιες με τις μονάδες του έργου. Πολλές μορφές ενέργειας ορίζονται στις φυσικές επιστήμες και κάθε μια απ’ αυτές μπορεί να μετασχηματιστεί σε άλλη, συχνά μέσα από μια διαδικασία που εμπλέκει μηχανικό έργο.

…..Ενέργεια είναι η ικανότητα –δυνατότητα, που αναγκάζει την ύλη να κινηθεί ή να μεταβληθεί.

….Ενέργεια είναι μη υλική ιδιότητα, ικανή να προκαλεί αλλαγές στην ύλη.

Ο Αριστοτέλης θα ισχυριζόταν ότι περιγράφουμε την ύλη του. Η ενέργεια είναι δυνατότητα, δηλαδή μια πραγματικότητα ΄δυνάμει’ όπως η πρώτη ύλη του.

…..Ενέργεια είναι η δυνατότητα παραγωγής έργου. (Ο Αριστοτέλης θα έλεγε δυνατότητα μεταβολής).

……Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι στη φυσική σήμερα δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς είναι η ενέργεια..Feynmann,

«άγνωστος καθ’  εαυτήν»,

……Το  έργο είναι ένας τρόπος μεταφοράς ενέργειας από ένα σύστημα στο άλλο

«..Η ενέργεια δεν είναι κάτι πραγματικό, όπως ο βράχος ή η θάλασσα. Είναι κάτι σαν, ένας κατάλογος που δίνει στους επιστήμονες ένα ευρετήριο για να συγκρίνουν διαφορετικά είδη συστημάτων με όρους της ικανότητάς τους να  έχουν κάποιες  φυσικές συμπεριφορές. Ποσοτικοποιείται σε έργια ή Joules. Συστήματα που έχουν τον ίδιο αριθμό Joules, λέγονται όμοια  και μπορούν να μετατραπούν το ένα στο άλλο.»

Ακόμα ισχύει ο περίφημος νόμος της διατηρήσεως της ενέργειας.

…υπάρχει ένα γεγονός, ένας νόμος, που διέπει όλα τα φυσικά φαινόμενα που είναι γνωστά μέχρι σήμερα. Δεν υπάρχει γνωστή εξαίρεση απ’ το νόμο αυτό – είναι ακριβής όσο γνωρίζουμε. Ο νόμος ονομάζεται αρχή διατηρήσεως της ενέργειας. Περιγράφει ότι υπάρχει μια ποσότητα, που την ονομάζουμε ενέργεια η οποία δεν αλλάζει, στις ποικίλες αλλαγές που συμβαίνουν στη φύση. Είναι περισσότερο μια αφηρημένη ιδέα, γιατί είναι μια μαθηματική αρχή. Λέει ότι υπάρχει μια αριθμητική ποσότητα που δεν αλλάζει όταν κάτι συμβαίνει [5]. Δεν είναι η περιγραφή κάποιου μηχανισμού ή κάτι υλικό. Είναι κάτι παράξενο το ότι μπορούμε να υπολογίσουμε έναν αριθμό, και όταν τελειώσουμε την παρατήρηση των φυσικών μεταβολών  και υπολογίσουμε εκ νέου τον αριθμό, είναι ο ίδιος…….R. Feynman

 

Η Αριστοτελική γένεση  στη φυσική.

Οι Einstein  και  Infeld παρήγαγαν την πρώτη φιλοσοφική ερμηνεία της σχέσης E=mc² ….(1) που φαίνεται να παγιώνεται στη συνείδηση των φυσικών, αν και υπάρχουν πολλές παραλλαγές.

Οι δύο φυσικοί στήριξαν στη (1) μια νέα οντολογία: αυτό που υπάρχει στον εξωτερικό κόσμο είναι το πεδίο, (ενέργεια, ο Αριστοτέλης θα έλεγε η πρώτη  ύλη)

Η (1) γι αυτούς, μας δείχνει ότι η διάκριση ανάμεσα στη μάζα και την ενέργεια, που στην προ-σχετικιστική φυσική καθορίζονταν από ποιοτικά κριτήρια, τώρα δεν υφίσταται λόγω της ισοδυναμίας μάζας και ενέργειας. Η διάκριση τώρα ανάμεσα στην ύλη και στην ενέργεια είναι μόνο ποσοτική αφού «ύλη υπάρχει εκεί που η συγκέντρωση της ενέργειας είναι υψηλή, και πεδίο εκεί που η συγκέντρωση της ενέργειας είναι χαμηλή [6].»

Αυτό επιβεβαιώνεται απ’ τη δίδυμο γένεση και απ’ τις κβαντικές θεωρίες των πεδίων.

 

Αλλά τώρα άρχισε μια νέα εποχή.  Για το Russel η ουσία του κόσμου είναι η άϋλη ενέργεια, η Αριστοτελική αυτή πρώτη ύλη.

…«μια μάζα ύλης τείνει όλο και περισσότερο να είναι κάτι σαν ένα ηλεκτρομαγνητικό πεδίο που γεμίζει όλο το χώρο έχοντας όμως την έντασή του εντοπισμένη σε μια μικρή περιοχή του χώρου. Τα άτομα είναι απλώς μικρές περιοχές όπου υπάρχει μια μεγάλη ποσότητα ενέργειας. Οι περιοχές αυτές είναι εκείνες όπου στην προ-σχετικιστική φυσική θα λέγαμε ότι υπήρχε ύλη»

Για το Russel οι θεωρήσεις αυτές αποδεικνύουν ότι η «η μάζα είναι μόνο μια μορφή της ενέργειας. Είναι η ενέργεια και όχι η ύλη που είναι το θεμελιώδες μέγεθος στη φυσική.» Πιστεύει ότι  ο κόσμος συνίσταται μόνο σε ενέργεια. Έτσι γι αυτόν  μάζα και η ύλη είναι περιττά στη σύγχρονη φυσική.

Μετά τα πειράματα της εξαΰλωσης στα 1951, ο Wolfgang Pauli διατύπωσε καθαρά Αριστοτελικές προτάσεις. Η ύλη δεν είναι η ουσία της κλασσικής φυσικής! Η έννοια της ουσίας για την ύλη (για τα αισθητά σώματα) έχει τελειώσει. Η ύλη είναι μια μορφή της ενέργειας.

..λαμβάνοντας υπ’ όψη όλες αυτές τις μετατροπές, τι μένει απ’ τις παλιές ιδέες της ύλης και της ουσίας; Η απάντηση είναι η ενέργεια. Αυτή είναι η αληθινή ουσία η οποία διατηρείται. Μόνο η μορφή με την οποία εμφανίζεται αλλάζει….Pauli»

Όμως η πιο αποφασιστική και ξεκάθαρη διατύπωση στο θέμα αυτό έρχεται απ” το Herman Weyl  στο βιβλίο του ‘Space Time Matter’ όπου δείχνει ακριβώς το σημείο στο οποίο υπάρχει αυτό το άγνωστο υπόστρωμα  του αισθητού κόσμου. Το ηλεκτρόνιο που πριν θεωρούνταν σαν ένα σώμα μιας άγνωστης ουσίας μέσα στο άϋλο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, τώρα αντιμετωπίζεται σαν μια περιοχή όπου οι πεδιακές ποσότητες και οι ηλεκτρικές πυκνότητες έχουν τεράστιες υψηλές τιμές.

….Κρυμμένο πίσω απ’ την ύλη που αποκαλύπτεται  άμεσα ότι υπάρχει απ’ τις αισθήσεις μας, βρίσκεται το πεδίο. Η ανακάλυψη των νόμων του πεδίου και των νόμων με τους οποίους αυτό καθορίζει την ύλη ξεκίνησε με τη θεωρία του Maxwell, και  φαίνεται να έχει πολύ δρόμο. Όμως η ύπαρξη μιας ουσίας, έχει για πάντα εγκαταλειφθεί απ’ τους καθορισμούς μας για την ύλη…Weyl

…..Ότι οι ουσίες  και όσα υπάρχουν  απολύτως προέρχονται από κάποιο υποκείμενο τούτο είναι φανερό εις τον εξετάζοντα. Διότι πάντα υπάρχει κάτι που στέκεται αποκάτω, από το οποίον γίνεται το γινόμενο, όπως τα φυτά και τα ζώα γίνονται απ’ το σπέρμα.  Φυσικά 190 β 1

Η ύλη της φυσικής είναι η δυνατότητα της ενέργειας θα έλεγε ο Αριστοτέλης, κάποια ενεργειακή μορφή.

Από πού λοιπόν πηγάζουν οι υλικές ιδιότητες των αισθητών σωμάτων;

Οι αδρανειακές ιδιότητες της ύλης [7] προκύπτουν από  την ενέργεια που βρίσκεται μέσα στον πυρήνα των στοιχείων. Ποια ενέργεια όμως; Ένα μικρό μόνο μέρος αυτής της ενέργειας οφείλεται  στην εσωτερική ενέργεια των στοιχείων του πυρήνα και σε αυτήν που απελευθερώνεται στις ραδιενεργές διασπάσεις, αυτή την οποία κατορθώσαμε να απελευθερώσουμε και να εντοπίσουμε με την ατομική παραγωγή ενέργειας.

Το υπόλοιπο μεγαλύτερο μέρος της, –αυτό που θα λέγαμε ότι συνιστά την πρώτη ύλη του Αριστοτέλη- που δεν ερμηνεύεται σε όρους κινητικής ή δυναμικής ενέργειας σύνδεσης,

…. αυτό το ανιχνεύουμε μέσω των αδρανειακών αποτελεσμάτων καθώς ακόμα -χάρις σε μια σπλαχνική Πρόνοια- δεν ανακαλύψαμε μεθόδους απελευθέρωσής της…Weyl

----------------

[1] Θα δούμε παρακάτω ότι ο ορισμός αυτός ταιριάζει απόλυτα με το σύγχρονο ορισμό της ενέργειας.

[2] Στη συνέχεια  θα δούμε σε τι αντιστοιχεί η Αριστοτελική ύλη στη σύγχρονη φυσική.

[3] Η γένεση είναι μια ιδιαίτερη μεταβολή, κάτι αρχίζει να υπάρχει, ενώ στην αλλοίωση το σύνολο μένει αλλά αλλάζουν οι ιδιότητές του. (Μετά τα φυσικά)

[4] Feynman ,Leighton, ,Sands The Feynman Lectures on Physics (Addison-Wesley )

[5] αναγκαστικά είναι άφθαρτη και αγέννητη, διατηρείται πάσχουσα συνεχώς, (πρώτη ύλη)

[6] Η φυσική ανακαλύπτει τις ποσοτικές σχέσεις της υλικής αναγκαιότητας θα έλεγε ο Αριστοτέλης , όμως αυτές είναι αναγκαίες για να μετασχηματιστεί η ύλη σε μορφή. Τις υπαγορεύει η  εντελέχεια .

[7] Οι αδρανειακές ιδιότητες είναι  η ρίζα της ύλης της φυσικής, δηλαδή της ουσίας των σωμάτων. Αν θυμηθούμε τους ορισμούς, ύλη είναι αυτό που έχει μάζα.  Και ο Weyl  τις θεωρεί (τις αδρανειακές ιδιότητες) μορφές μιας άγνωστης  ενέργειας, (Rindler) κάνοντας την ενέργεια να εξομοιώνεται με την Αριστοτελική πρώτη ύλη.

Τα μαθηματικά αντικείμενα είναι αφηρημένες αριστοτελικές μορφές

Το περιεχόμενο του άρθρου σχετίζεται με τη φιλοσοφική διαπραγμάτευση  για την ύπαρξητων μαθηματικών αντικειμένων. Ποια είναι η σχέση των μαθηματικών με την πραγματικότητα; Που υπάρχουν τα μαθηματικά αντικείμενα;

 

Στους Έλληνες έχουμε τις δύο αιώνιες αντιπαλότητες: τις Πλατωνικές και τις Αριστοτελικές μορφές.
 

Ο Πλάτωνας υποστήριζε ότι αντικείμενο των μαθηματικών είναι το αιώνιο και αμετάβλητο βασίλειο των ιδεών, άρα δεν ψάχνουμε καμιά σχέση με την πραγματικότητα που γνωρίζουμε. Τα μαθηματικά αντικείμενα , όπως οι αριθμοί και τα γεωμετρικά αντικείμενα, δεν δημιουργούνται, δεν καταστρέφονται  και δεν μπορούν να μεταβληθούν.

 

Πρόκειται για τη γνώση του αιωνίου όντος και όχι αυτού που πότε χάνεται και πότε γεννιέται... (Πολιτεία) αν και μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι ο αιώνιος κόσμος του Πλάτωνα είναι η φαντασία μας, αφού μόνον εκεί δεν κυλάει ο χρόνος και σταματούν οι μεταβολές, πράγμα που τον εξαιρεί από τις φυσικές έννοιες, αφού δεν ορίζεται εκτελεστικά.
 

 Τα μαθηματικά αντικείμενα στον Αριστοτέλη έχουν να κάνουν την έννοια της Αριστοτελικής μορφής, που είναι άλλο πράγμα.

 

Τι είναι η μορφή;

Η μορφή είναι τα πράγματα που γίνονται στην ύλη το τι εστί….Φυσικά 190 α 20

η μορφή και το πρότυπο, δηλαδή ο οριστικός λόγος που λέει  το τι ήν είναι,  και τα ανώτερα γένη στα οποία ο λόγος αυτός μπορεί να αναχθεί π.χ μορφή του διαπασών είναι η σχέση του δύο προς ένα και γενικότερα ο αριθμός.  Φυσικά 194 β …..

Η μορφή είναι το σύνολο κάποιων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του σώματος που το καθορίζουν, και του δίνουν αναγνωρισιμότητα, καθορίζοντας τη λειτουργία του μέσα στον κόσμο.  Είναι κρίσιμο να εννοήσουμε την έννοια της μορφής.

Όταν ένας εξωγήινος παρατηρήσει μια καρέκλα, δεν την κατανοεί πλήρως ποτέ, γιατί θα του διαφεύγει η μορφή, αυτό που δίνει αναγνωρισιμότητα στα πράγματα. Έτσι είμαστε και εμείς μπροστά στα φυσικά δημιουργήματα. Αν δεν συλλάβουμε τη μορφή , δηλαδή τη λειτουργία που δίνει νόημα στον ιδιαίτερο τρόπο συμπεριφοράς μέσα στην ολότητα, δεν κατανοούμε την πραγματικότητα, η γνώση μας είναι ελλιπής. Η γνώση της μορφής είναι το σπουδαιότερο και δυσκολότερο επίτευγμα. Με τη μορφή κατανοούμε τον κόσμο, με την ύλη τον γνωρίζουμε.

Η ύλη είναι το νερό της θάλασσας και η μορφή τα κύματα της θάλασσας.

Η μορφή δεν είναι το σχήμα της καρέκλας, αλλά το νόημα της καρέκλας, αυτό που κάνει όλες τις καρέκλες να είναι το ίδιο πράγμα  (το πρότυπο), κι ας έχουν διαφορετικά σχήματα, κι αυτό το νόημα  έχει σχέση με το  σκοπό που  εξυπηρετείται.^[1] η μορφή συλλαμβάνεται με το νου όχι με τις αισθήσεις. Η καρέκλα αναγνωρίζεται από τη λειτουργία της  στο να καθόμαστε.

 

Η μορφή κουβαλάει όλο το Αριστοτελικό νόημα των σωμάτων.

 

Όμως τα χαρακτηριστικά αυτά της μορφής, όπως το βάρος στην πέτρα ή το μήκος κύματος στο κύμα, έχουν την ύπαρξή τους μέσα στο σώμα και δεν υπάρχουν αυτόνομα και καθ’  εαυτά, όπως υπάρχει η πέτρα ή το νερό. Δεν μπορούμε να πάρουμε το βάρος απ’ την πέτρα αλλά ολόκληρη την πέτρα. O κόσμος δεν είναι η πέτρα, ούτε το βάρος αλλά η πέτρα και το βάρος, ο κόσμος είναι πράγμα και νόημα (δεν εξετάζουμε τώρα το νόημα το οποίο είναι η σκοπιμότητα στη φύση και η ολιστική της θεώρηση, η καρδιά της Αριστοτελικής θεωρίας), γιατί αλλιώς θα ήταν ένα αυθαίρετο  δημιούργημα  του  πνεύματος  μας. Αυτό αποφεύγεται  με τη διπλή έννοια της ύλης και της μορφής, που αποτελούν την ουσία. Προσοχή  Οι μορφές του Αριστοτέλη είναι διαφορετικές απ’ τις Μορφές του Πλάτωνα. Για τον Πλάτωνα η Μορφή είναι πρωταρχική, τα υλικά σώματα είναι δευτερεύοντα, μια «αμυδρή αναπαράσταση» των Μορφών. H ύψιστη πραγματικότητα βρίσκεται σ’ αυτό που σκεφτόμαστε λογικά. Για τον Αριστοτέλη αντίστροφα, είναι αυτό που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις.. Αν δεν υπάρχουν τα στοιχειώδη σωματίδια δεν θα υπήρχε η μορφή που ονομάζεται στοιχειώδες σωματίδιο. Τίποτα δεν υπάρχει μέσα στη συνείδηση αν προηγουμένως δεν έχει περάσει απ’ τις αισθήσεις. Tα πράγματα στον εξωτερικό κόσμο έχουν μορφές αλλά δε υπάρχει ξεχωριστός κόσμος που φιλοξενεί αυτές τις μορφές όπως στο Πλάτωνα, οι μορφές ενυπάρχουν στα μεμονωμένα αντικείμενα και συμβάλουν αποφασιστικά στην κατανόηση του κόσμου.

 

   Μορφές και νους

…η μορφή δεν μπορεί να χωριστεί απ’  τα πράγματα, εκτός με νοητική ενέργεια…Φυσικά  193 β 5,

Η φύση, διδάσκει ο Αριστοτέλης,  είναι συγχρόνως διπρόσωπη και μια φυσική θεωρία πρέπει να μελετάει και τις δύο όψεις της, αυτό είναι το κεντρικό  δόγμα της Αριστοτελικής φυσικής  διδασκαλίας: Η φυσική έρευνα αποσκοπεί να φωτίσει την ουσία αυτού του δυϊσμού.

…Επειδή η φύση παρουσιάζεται με δύο απόψεις και ως μορφή και ως ύλη πρέπει  να την εξετάσουμε σαν να

αναζητούσαμε την ουσία αυτού του δυϊσμού,  αφού  τα όντα δεν υπάρχουν ούτε χωρίς ύλη, ούτε ο υπαρκτός τους τρόπος είναι σαν της ύλης  …Φυσικά 194 α 15

.. Η φύση είναι διττή , ύλη απ’ τη μια πλευρά και μορφή από την άλλη …..φυσικά 199^α 33…εφ’ όσον η φύση είναι διττή , με ποια ασχολείται ο φυσικός; Ή μήπως με το σύνθετο των δύο; Αλλά αν ασχολείται με το σύνθετο, ασχολείται και με την κάθε μία. Ανήκει λοιπόν σε μία και την ίδια επιστήμη να γνωρίσει και τη μία και την άλλη (ύλη και μορφή).   …Φυσικά 194 α 15

 

Πώς όμως συμβαίνει η κατανόηση αυτού του δυισμού, ο οποίος υπάρχει στη φύση; Ποια είναι η ουσία της αναζήτησης;

Συμβαίνει με την εμπλοκή του άϋλου νου στην ερμηνεία του υλικού κόσμου, δια μέσου της μορφής. Η μορφή  είναι  άϋλη, δεν είναι ύλη είναι λειτουργία, έχει για κατοικία της το νου του ανθρώπου, τον άυλο νου, που όντας άυλος εισάγει ένα στοιχείο αϋλότητας στον κόσμο που κατά τα άλλα είναι υλικός.

 

Σε τι ακριβώς αντιστοιχεί η μορφή στη σημερινή θεώρηση;

Η μορφή είναι αυτό που στη φυσική ονομάζουμε έννοια.

Και η προτροπή του Αριστοτέλη για την ουσία του δυισμού στο προηγούμενο απόσπασμα, εκφράζει τη σημασία που έχει για την ερμηνεία της φύσης  η σωστή αντιστοίχηση των εννοιών στα πράγματα, που σήμερα έγινε αντικείμενο έρευνας από κορυφαίους θεωρητικούς φυσικούς.

Έναν τρόπο αντιστοίχησης, τον εκτελεστικό τρόπο ορισμού των εννοιών στη φυσική, εισάγει ο Bridgman 2300 χρόνια αργότερα αναγνωρίζοντας τη σημασία του δυισμού αυτού. Η αποτυχία της κλασσικής φυσικής για το Bridgman προέκυψε από το λανθασμένο τρόπο ορισμού των εννοιών, δηλαδή για τον Αριστοτέλη η λανθασμένη αντιστοίχηση της  ύλης σε μορφή.

 

Το άϋλο του νου και το υλικό του εγκεφάλου είναι η αιτία που συλλαμβάνουμε τη διττή όψη της φύσης. Ο άνθρωπος είναι κατασκευασμένος όπως η φύση, έχει το λογισμικό να κατανοήσει τη διπλή πραγματικότητα. Αν ο νους ήταν υλικός φαίνεται ότι δεν θα χρειαζόμασταν τις μορφές, ούτε τις έννοιες, η νοημοσύνη μας θα ήταν όπως του υπολογιστή, θα γνωρίζαμε αλλά δεν θα κατανοούσαμε. Η υλική εικόνα των αισθήσεων παράγεται απ’ τον εγκέφαλο και η άυλη των μορφών παράγεται από το νου. Η  διπλή αυτή κατασκευή του ανθρώπου βρίσκεται σε αρμονία  με  τη διττή υπόσταση της φύσης.

 

Άλλο νους, άλλο εγκέφαλος λοιπόν για τον Αριστοτέλη. Όπως και άλλο ύλη, άλλο μορφή. Το σημαντικό εδώ είναι ότι η σύγχρονη φυσιολογία φαίνεται να το επιβεβαιώνει.

…«Η άποψη ότι όλα τα νοητικά φαινόμενα μπορούν να αναχθούν σε μια επιχείρηση «αυτόματου τηλεφωνικού κέντρου»μέσα στον εγκέφαλο έχει αντιστραφεί. Οι άνδρες που αφιέρωσαν τη ζωή τους στη φυσιολογία και στη χειρουργική του εγκεφάλου, στρέφονται όλο και πιο πολύ προς την αντίθετη άποψη που θα μπορούσε να συνοψιστεί  ο εγκέφαλος είναι εγκέφαλος, ο νους είναι νους , και δεν ξέρουμε πως γίνεται το δίδυμο».(Α Καίσλερ)

 

Τα μαθηματικά 

Έτσι η επιστήμη τελικά είναι η κατανόηση των εμπειριών. Τι σημαίνει εδώ η λέξη κατανόηση; Σημαίνει τη διαδικασία εκείνη που κάνει  τις εμπειρίες αναγνωρίσιμες και ίσως τελικά προβλέψιμες. Αυτό γίνεται με τα νοητά που συμπληρώνουν τις εμπειρίες, αυτά κατασκευάζονται από το νου και είναι οι «μορφές» των όντων. Όμως τη μορφή συμπληρώνει το πρότυπο, τα ανώτερα γένη….

…η μορφή και το πρότυπο, δηλαδή ο οριστικός λόγος που λέει  το τι ήν είναι,  και τα ανώτερα γένη στα οποία ο λόγος αυτός μπορεί να αναχθεί π.χ μορφή του διαπασών είναι η σχέση του δύο προς ένα και γενικότερα ο αριθμός.  Φυσικά 194 β …..

 

Αυτό το πρότυπο της μορφής είναι τα μαθηματικά. Στα μαθηματικά μεταβαίνουμε με την «έννοια του αφαιρείν». Είναι συχνή η αναφορά που κάνει ο Αριστοτέλης στα μαθηματικά αντικείμενα αντιμετωπίζοντάς τα ως αφαιρέσεις (εξ” αφαιρέσεως, εν αφαιρέσει, δι” αφαιρέσεως) την οποία μέσα στα κείμενά του την εξηγεί πολλαπλώς. Στα «μετά τα Φυσικά Ζ11«  μιλάει για την αφαίρεση του υλικού στοιχείου ενός αντικειμένου στη σκέψη π.χ του χαλκού από τον χάλκινο κύκλο, αλλού μιλάει για την αφαίρεση των κατά συμβεβηκώς ιδιοτήτων. Έτσι νοητικά μπορεί κανείς να διαχωρίσει επιφάνειες , γραμμές και σημεία από τα φυσικά αντικείμενα που τα περιέχουν, και οι φυσικές έννοιες να μετατραπούν σε μαθηματικές έννοιες.

 

...ο μαθηματικός εξετάζει τα αντικείμενα που προέρχονται από αφαίρεση , διότι τα μελετά αφού πρώτα αφαιρέσει κάθε αισθητή ιδιότητα,….και αφήνει μόνο το ποσό και το συνεχές …και τα παθήματα αυτών ενόσω είναι ποσά και συνεχή…..»μετά τα Φυσικά 1061α, 29″

…..Ο Αριστοτέλης έθεσε ως αίτημα κάποια νοητική ικανότητα αφαίρεσης με την οποία τα (μαθηματικά) αντικείμενα δημιουργούνται, ή αλλιώς παράγονται ή συλλαμβάνονται, με τη θεώρηση των φυσικών αντικειμένων. Κατά μία έννοια είναι οι μορφές των φυσικών αντικειμένων…τα μαθηματικά αντικείμενα που παράγονται μέσω αφαίρεσης δεν υπάρχουν πριν από-ή ανεξάρτητα από τα φυσικά αντικείμενα από τα οποία έχουν αφαρεθεί,,..σημειώστε ότι η αριθμητική και η γεωμετρία επαληθεύονται κυριολεκτικά από μια τέτοια ερμηνεία, στην οποία η μόνη εκκρεμότητα είναι μια εξήγηση της αφαίρεσης,….Shapiro

 

Τελικά οι μαθηματικές έννοιες μιλούν για τη μορφή των όντων και οι φυσικές έννοιες για την ύλη τους.

Παράδειγμα .

Ένα ακίνητο σκοινί (θα το θεωρήσουμε ύλη) μπορεί να πάρει τη μορφή του κύματος (μορφή), αν ταλαντώσουμε το ένα άκρο του. Η μορφή   του κύματος αποτυπώνεται  στην  εξίσωση  (ανώτερα γένη) με Τ η τάση του σκοινιού, και ρ=m/L (μάζα ανά μονάδα μήκους)

Η εξίσωση δεν δίνει απλώς το σχήμα του κύματος, αλλά έναν ειδικό τρόπο αλληλεπίδρασης του σκοινιού με το περιβάλλον, σαφώς διαφορετικό απ’ αυτόν που θα είχε το ακίνητο σκοινί, αλλά κι αν κινούνταν με διαφορετικό τρόπο. Η παράμετρος t που υπάρχει σ’ αυτήν εκφράζει το  ‘ενεργεία’.

Εδώ υπάρχει το κύμα (μορφή) που είναι μια ‘διαταραχή που κινείται δια μέσου του ‘μέσου ‘, και το ίδιο το μέσο   (για τη Φυσική είναι η ύλη).Το μέσο μπορεί να είναι το νερό ο αέρας το σκοινί και χαρακτηρίζεται απ’ τις φυσικές του ιδιότητες, πυκνότητα, θερμοκρασία, ελαστικότητα…αυτές οι ιδιότητες δεν χαρακτηρίζουν το κύμα (μορφή). Αυτά (τα κύματα) ξεχωρίζουν  απ’ τις δικές τους ιδιότητες, πλάτος, μήκος κύματος, συχνότητα κλπ. Βλέπουμε ότι τα μαθηματικά του κύματος είναι οι ιδιότητες του κύματος, αφού έχουν αφαιρεθεί όλες οι ιδιότητες του μέσου.

 

...έργο των μαθηματικών είναι να μελετά τα παραπάνω θεωρώντας τα όχι ως ιδιότητες τω φυσικών αντικειμένων…μπορεί ο μαθηματικός να μελετά τις εν λόγω ιδιότητες σε απομόνωση από τη φυσική τους ύπαρξη, γιατί μπορεί η σκέψη να κάνει το διαχωρισμό…συνέπεια αυτού του διαχωρισμού στη σκέψη είναι αυτές οι ιδιότητες να πάψουν να υφίστανται τις αλλαγές που υφίστανται τα φυσικά αντικείμενα..»Φυσικά 193 β33»

 

Ας προεκτείνουμε αυτή την ερμηνεία των Αριστοτελικών μορφών

Τι θα πει μήκος κύματος χωρίς κύμα; Θα πει καθαρή μορφή, δηλαδή μαθηματική περιγραφή,  το ένα άκρο  για τον Αριστοτέλη, το άλλο άκρο είδαμε, η καθαρή ύλη. Δηλαδή τα όρια της κατανόησης του κόσμου είναι ο κόσμος των δυνατοτήτων της καθαρής ύλης και ο κόσμος των μαθηματικών (καθαρή μορφή).

Η φανερή σήμερα τάση των μαθηματικών για γενίκευση που συντελείται με συνεχή αφαίρεση (μια τάση που επιβεβαιώνει σήμερα τις απόψεις του Αριστοτέλη), είναι η τάση να προσεγγίσουμε το όριο της κατανόησής μας. Αντίστοιχα η πορεία της φυσικής με τη μελέτη του «πολύ μικρού», είναι η τάση μας να περιγράψουμε το άλλο όριο, αφού εκεί μας οδηγούν οι έρευνες.

Αν θεωρήσουμε (μέχρι νεωτέρας) τη θεωρία των συνόλων ως μια «θεωρία των πάντων» στα μαθηματικά, και την ενέργεια ως την πρώτη ύλη, τότε αυτά είναι τα όρια της κατανόησης του κόσμου μας σήμερα. Πράγματι η ολιστική θεώρηση της φύσης που παράγουν οι μορφές, φαίνεται στην αποτύπωσή τους στα μαθηματικά: στα μαθηματικά όλα είναι ένα: τα σύνολα.

--------------

[1] αυτή (η μορφή) θα είναι η τελική αιτία…Φυσικά199 α 33

Πώς λειτουργεί ο μεταβολισμός σε κάθε ηλικία;

Κυρίαρχο πρόβλημα των ανθρώπων που προσπαθούν να χάσουν βάρος είναι το πώς θα καταφέρουν να ενεργοποιήσουν τον μεταβολισμό τους. Για να συμβεί, όμως, κάτι τέτοιο θα πρέπει να γνωρίζουμε τον τρόπο λειτουργίας του ανάλογα με την ηλικία στην οποία βρισκόμαστε.

Ο Βασικός Μεταβολισμός αποτελεί τη μεταβολική «σφραγίδα» του κάθε ατόμου, αντανακλά σε μεγάλο βαθμό το επίπεδο κάυσεων και διαφέρει από άτομο σε άτομο, ενώ επηρεάζεται από μια σειρά από παράγοντες όπως:

-Ηλικία

-Φύλο (οι άντρες έχουν υψηλότερο μεταβολισμό από τις γυναίκες).

-Σύσταση σώματος

-Επιφάνεια σώματος

-Ενδοκρινείς  αδένες

-Ειδικές  καταστάσεις π.χ. εγκυμοσύνη

-Φυσική  δραστηριότητα

-Θερμοκρασία περιβάλλοντος

-Διατροφή

Η ηλικία αποτελεί σημαντικό και καθοριστικό παράγοντα που επηεράζει το Βασικό Μεταβολισμό μας και, όπως όλοι γνωρίζουμε, μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας. Έχει βρεθεί ότι ειδικά μετά την ηλικία των 30 ο Βασικός Μεταβολισμός μειώνεται περίπου 2% ανά δεκαετία. Επίσης, η διατροφή επηρεάζει το μεταβολισμό, δεδομένου ότι ο αριθμός των γευμάτων και η κατανομή τους μέσα στην ημέρα, αλλά και η ίδια η θερμογέννεση της τροφής επηρεάζουν τα επίπεδα των καύσεων στο σώμα. Για να δούμε όμως πώς επηρεάζεται ο μεταβολισμός μας με την ηλικία.

Ηλικιακή ομάδα: 20-30 ετών

Στην ηλικακή αυτή ομάδα ο μεταβολισμός είναι ακόμα υψηλός και η συντήρηση ενός σωστού βάρους είναι σχετικά εύκολη υπόθεση. Επίσης, είναι η περίοδος που τόσο οι γυναίκες όσο και οι άντρες προσέχουν το βάρος τους, αλλά και τη διατροφή τους (συχνά πλέον είναι και χορτοφάγοι) και επιλέγουν τρόφιμα που συμβάλλουν σε ένα καλύτερο σωματικό βάρος, ενώ και η άσκηση είναι συνήθως πιο συστηματική. Αρκεί ένας σχετικά εύκολος περιορισμός θερμίδων και τα περιττά κιλά εξαφανίζονται εύκολα. Βέβαια ταυτόχρονα, το «γρήγορο» φαγητό, το πολύ αλκοόλ, το άστατο πλάνο γευμάτων, η προτίμηση στις σχετικά στερητικές δίαιτες αποτελούν αρνητικά στοιχεία, για αυτές τις ηλικίες. Στην περίοδο αυτή πρέπει να διαμορφώσουμε και σωστές συνήθειες που αφορούν το καθημερινό φαγητό αφού μπαίνουμε στον εργασιακό στίβο και πρέπει να μάθουμε να παίρνουμε πρωινό, ενδιάμεσα σνακ και ίσως και φαγητό στη δουλειά και να αποφεύγουμε τα μεγάλα κενά πείνας και το φαγητό από έξω.

Ηλικιακή ομάδα: 30-40 ετών

Σε αυτές τις ηλικίες είναι που αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε πως ο μεταβολισμός μας αρχίζει να αλλάζει και η διατήρηση του βάρους μας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ακόμα και οι άνθρωποι χωρίς πρόβλημα βάρους αρχίζουν να συσσωρεύουν κάποια περιττά κιλά, και μάλιστα κυρίως γύρω από τη γραμμή της μέσης, που κάνει «στομάχι» στους άντρες και κοιλιά στις γυναίκες. Είναι η περίοδος που οι περισσότερες πλεόν γυναίκες έχουν τις εγκυμοσύνες τους με την αυξομείωση βάρους και την επίπτωση στο μεταβολισμό και που οι άντρες, λόγω δουλειάς, εγκαταλείπουν την άσκηση, πίνουν αλκοόλ τα βράδια και τρώνε συχνά έξω. Επίσης, εδώ η δίαιτα για να αποδώσει απαιτεί πλέον την προσθήκη κίνησης και άσκησης, για να αποδώσει. Είναι μάλλον η πιο στρεσογόνος περίοδος της ζωής μας, με πολλές ευθύνες, προσδοκίες και οικογενειακές και επαγγελματικές υποχρεώσεις. Εδώ ίσως έχουμε και την πιο καταλυτική επίδραση του στρες στο μεταβολισμό μας.

Ηλικιακή ομάδα: 40-50 ετών

Οι περισσότεροι νομίζω συνειδητοποιούν πως μετά τα 40, ο μεταβολισμός επιβραδύνεται ακόμα περισσότερο, και είναι η περίοδος που ή πρέπει να αρχίζουμε να «κόβουμε» θερμίδες ή να κάνουμε κάθε ημέρα 30 λεπτά κίνηση-άσκηση. Ειδικά οι γυναίκες διανύουν την δεκαετία όπου η έμμηνος ρύση τις βοηθάει ακόμα, μέσα από τις ορμόνες, ώστε να έχουν σχετικά υψηλές καύσεις. Αλλά σε αυτή την περίοδο το «κλείσιμο» στο σπίτι, λόγω παιδιών, η έλλειψη ελεύθερου χρόνου και δυνατότητας άσκησης και οι κλασσικές έξοδοι για βραδινό φαγητό επιβαρύνουν το σώμα και μειώνουν το μεταβολισμό και τις συνολικές καύσεις.

Ηλικιακή ομάδα: 50-60 ετών

Είναι οι ηλικίες όπου η επιβράδυνση του μεταβολισμού σας συνεχίζεται και το σώμα απαιτεί τουλάχιστον 200 θερμίδες λιγότερες. Στις γυναίκες, η εμμηνόπαυση και η διακοπή της ορμονικής παραγωγής, ρίχνει σε κάποιο ποσοστό το βασικό μεταβολισμό και αρχίζει μια περίοδς, όπου για να διατηρήσουν το βάρος τους, σε φυσιολογικά επίπεδα, πρέπει να στερούνται αρκετά, ενώ και η άσκηση είναι απαραίτητα και για τα οστά και για το μεταβολισμό. Για τους άντρες, ακόμα και σε αυτή την ηλικία το μυϊκό σύστημα διατηρείται σε καλή κατάσταση, μαζί και ο μεταβολιμσός του σώματος, αλλά και σε αυτούς η ανάγκη για άσκηση συστηματικότερα είναι μεγάλη. Υπάρχουν, επίσης, αυξημένες απαιτήσεις του οργανισμού σε ασβέστιο. Ακόμη, λόγω μεταβολικών νοσημάτων (διαβήτης, καρδιαγγειακά) η ύπαρξη άσκησης κρίνεται απαραίτητη και για τη διατήρηση της υγείας. Πρέπει το βραδινό φαγητό να περιορίζεται και να κυριαρχούν σαλάτες με άπαχες πρωτεΐνες.

Ηλικακή ομάδα: 60+ ετών

Μετά την ηλικία των 60, είναι εμφανείς πλέον πολλές βιολογικές αλλαγές του ανθρώπινου οργανισμού. Η μειωμένη μυϊκή μάζα (σαρκοπενία), οι αλλαγές στην νευρολογική και εγκεφαλική λειτουργία, τα προβλήματα με το καρδιαγγειακό σύστημα, η μείωση της νεφρικής λειτουργίας και ο μειωμένος μεταβολισμός επηρεάζουν τον τρόπο λειτουργίας του σώματος. Εδώ, από μόνος ο άνθρωπος μειώνει την πρόσληψης τροφίμων πλούσιων σε θερμίδες, απαιτεί υψηλή πρόσληψη πρωτεϊνών καθημερινά, και χρειάζεται ασβέστιο, βιταμίνη D, σίδηρο και φυλλικό οξύ, καθώς και βιταμίνες β^ και Β12 για το νευρικό σύστημα.Συνοψίζοντας, ο μεταβολισμός των ατόμων αλλάζει, ανάλογα με την ηλικία, και θα πρέπει να προσαρμόζουμε τον τρόπο ζωή και τη διατροφή μας σε αυτές τις διαφοροποιημένες ανάγκες.

Όταν ο καιρός επηρεάζει την ψυχολογία μας

Όλες οι εποχές του χρόνου είναι όμορφες, έτσι δεν είναι; Η καθεμία έχει τη χάρη της κι οι απόψεις για την ποια προτιμά ο καθένας διίστανται. Υπάρχει όμως μια κατηγορία ανθρώπων, που απεχθάνεται το χειμώνα. Όχι επειδή κρυώνει ή δεν πάει πια στην παραλία, αλλά επειδή ο χειμώνας αντιπροσωπεύει μια εποχή βαθιά κατάθλιψης, ματαιότητας, έλλειψης όρεξης για τη ζωή, λήθαργου και απομόνωσης.

Στην Ψυχιατρική αυτή η κατάσταση έχει χαρακτηριστεί από τη δεκαετία του '80, ως εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (Seasonal Affective Disorder -SAD). Η διαταραχή είναι γνωστή από τους αρχαίους χρόνους όταν ο Ιπποκράτης έγραψε στον 5ο αιώνα π.Χ «Αυτού του τύπου οι διαταραχές που εμφανίζονται μόνο το χειμώνα, πρέπει να εξαφανίζονται το καλοκαίρι. Ο γιατρός θα πρέπει να τις θεραπεύει με την πεποίθηση ότι η κάθε μια από αυτές έχει τόση ισχυρή επίδραση στο σώμα σύμφωνα με την εποχή που ο καθένας νιώθει πιο άνετα.»

Σε χώρες όπου οι χειμερινοί μήνες χαρακτηρίζονται από λιγοστές ώρες ηλιακού φωτός, πολλοί άνθρωποι αναπτύσσουν μια βαθιά κατάθλιψη σαν αποτέλεσμα της μειωμένης έντασης του φωτός. Στη Σουηδία, όπου κυριαρχεί ένα εξάμηνο μειωμένου ηλιακού φωτός στις βόρειες περιοχές της χώρας, τα ποσοστά αυτοκτονίας είναι τα υψηλότερα στον κόσμο.

Η εποχιακή συναισθηματική διαταραχή είναι μια μορφή κατάθλιψης η οποία εμφανίζεται το φθινόπωρο και συνεχίζει μέχρι τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο. Την άνοιξη υπάρχει συνήθως μια ήπια κατάσταση ευφορίας. Η διαταραχή εμφανίζεται περισσότερο στις γυναίκες και συνήθως ξεκινάει μεταξύ των ηλικιών 18 και 30. Μερικές έρευνες προτείνουν ότι η εμφάνισή της είναι αρκετά κοινή, με 1 στους 50 ανθρώπους να έχουν διαταραχές στη διάθεσή τους κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών.

Η ένταση της διαταραχής είναι διαφόρων επιπέδων. Σε μια ήπια μορφή, μπορεί να υπάρχει απλώς η διάθεση να πέφτουμε σε «χειμέρια νάρκη», να θέλουμε να μένουμε στο σπίτι και να έχουμε μια έλλειψη επιθυμίας για κοινωνικοποίηση, απομόνωση από φίλους και κοινωνικές εκδηλώσεις και μια έλλειψη ικανοποίησης σε πράγματα που συνήθως μας δίνουν ευχαρίστηση.

Στη βαριά της μορφή, η διαταραχή εκδηλώνεται σαν μια βαθιά κατάθλιψη με όλα τα παρελκόμενα της κλινικής της μορφής. Υπάρχει συχνά μια αίσθηση ληθαργική για την καθημερινότητα και για τη ζωή γενικότερα, κόπωση κι έλλειψη ενθουσιασμού και κινήτρων. Η κάθε δραστηριότητα μοιάζει σαν ένα Γολγοθά και συχνά υπάρχει μια έλλειψη συγκέντρωσης.

Ακολούθως, άγχος και κρίσεις πανικού μπορεί να ακολουθήσουν, ειδικά όταν πρόκειται για διάφορα κοινωνικά γεγονότα όπως είναι γιορτές, πάρτι και γενέθλια. Η υπερφαγία είναι επίσης κάτι που συμβαίνει με προτίμηση σε τροφές που είναι πλούσιες σε υδατάνθρακες. Μπορεί να υπάρξει αύξηση του σωματικού βάρους το οποίο θα χειροτερέψει το άγχος και τον πανικό, την απαισιοδοξία και την αρνητική αυτοεικόνα.

Η σεξουαλική διάθεση επηρεάζεται όπως επίσης και το ανοσοποιητικό μας σύστημα με αποτέλεσμα την ευαισθησία σε ιούς και λοιμώξεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κατάθλιψη μπορεί να είναι τόσο ισχυρή που υπάρχουν και σκέψεις αυτοκτονίας.

Τα αίτια της διαταραχής όλα σχετίζονται με την επίδραση που έχει το φως στον εγκέφαλο: η έλλειψη του ηλιακού φωτός οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα της μελατοτίνης, η οποία επιβραδύνει όλο τον οργανισμό.

Τα ζώα που πέφτουν σε χειμέρια νάρκη, συνήθως εκκρίνουν υψηλά ποσοστά μελατονίνης για να μπορέσουν να κοιμηθούν τους χειμερινούς μήνες. Μια άλλη θεωρία συνδέει τη διαταραχή με διαφοροποιήσεις στα επίπεδα ντοπαμίνης και σεροτονίνης σε ένα συγκεκριμένο σημείο του εγκεφάλου, τον υποθάλαμο που ευθύνεται για τον έλεγχο της διάθεσης και της όρεξης - για ζωή, φαγητό και σεξ.

Άλλοι ερευνητές πιστεύουν ότι η διαταραχή επηρεάζει περισσότερο ανθρώπους που έχουν χαμηλότερη οπτική ευαισθησία. Η ευαισθησία του ματιού στο φως θα επηρεάσει τα επίπεδα των ορμονών, εφόσον το μάτι είναι ένα ιδιαίτερα νευραλγικό σημείο.

Μπορεί κα οι τρεις θεωρίες να ισχύουν. Το θέμα όμως είναι ότι η κατάθλιψη όπως κι η αλήθεια δεν είναι ποτέ κάτι εύκολο κι απλό να εξηγήσει κάποιος. Η κατάθλιψη δεν έρχεται ποτέ μόνη της από το πουθενά. Υπάρχουν πάντα κληρονομικά ή περιβαλλοντολογικά στοιχεία που την εντείνουν και την προδιαθέτουν. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι είναι μια ισόβια ποινή όπου δεν υπάρχει σωτηρία.

Πρέπει να θυμόμαστε ότι είναι σημαντικό να φροντίζουμε την ψυχική μας υγεία με τον ίδιο τρόπο που φροντίζουμε και τη σωματική μας υγεία. Η δημιουργία ενός περιβάλλοντος στο σπίτι μας που θα είναι βοηθητικό όπως το να εκμεταλλευόμαστε τις ώρες της ηλιοφάνειας είναι πολύ σημαντικό στοιχείο.

Η προσοχή στη διατροφή μας, καθώς ξέρουμε ότι η υπερβολική κατανάλωση υδατανθράκων θα επηρεάσει τη διάθεσή μας με ακραία πάνω και κάτω, είναι επίσης ένα σημαντικό προληπτικό κι ανακουφιστικό μέτρο. Η μουσική, το διάβασμα κι η ηρεμία είναι υγιείς τρόποι επίσης αλλά κι η επίσκεψη σε έναν ειδικό όπου θα μας εξηγηθεί με ένα κατανοητό τρόπο το τι συμβαίνει στο σώμα μας κατά τη διάρκεια της διαταραχής.

Χρειάζεται δράση, ενεργοποίηση, φαντασία κι αποφασιστικότητα. Τα οφέλη είναι πολύ περισσότερα από αυτά που νομίζουμε, μια ζωή ελεύθερη και χαρούμενη, μια πραγματική αφύπνιση από τη χειμέρια νάρκη.

Ενάντια στο τέρας της "Μηχανής"

Η "Μηχανή!" Πολυπλόκαμη, μεταλλική και παγωμένη, παρεισφρήσασα σε κάθε σάλεμα της ανθρώπινης υπόστασης, παγώνοντας οποιαδήποτε προοπτική αυτογνωσίας κι αυτο-επίγνωσης. Και αμείλικτη στο τίμημα που καλείσαι να πληρώσεις άπαξ κι εμπλέκεσαι στα γρανάζια-και πώς να μην εμπλακείς από τη στιγμή που γεννιέσαι και σε υποδέχεται μια σειρά από κωδικούς "ενσωμάτωσης" στα τεφτέρια και τις καταχωρήσεις της γήινης λογιστικής ψευδαίσθησης που αποκαλείται ως "θαύμα της ζωής"; Μέσα σε συνθήκες που μόνο θαύμα δεν θυμίζουν, πιότερο ομοιάζουν με κλουβιά ζωολογικού κήπου για δίποδα ζωντανά και ρωμαϊκές αρένες αρρωστημένης διασκέδασης των "πατρίκιων" μέσα σε έναν κόσμο πληβείων και συγχρόνως μονομάχων. Μέσα στην ατέρμονα ενεργοβόρα κίνηση των γραναζιών της-πόσοι δύνανται πραγματικά να της ξεφύγουν και πόση ενέργεια απαιτείται για την καθημερινή αποστασιοποίηση; Γινόμενοι όλοι μας σχεδόν, όσο κι αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε γιατί αυτό δεν βολεύει τα πολυπρόσωπα "εγώ" μας, κομμάτι της ίδιας της Μηχανής...

Της ανθρωποβόρας αυτής κατασκευής, που μεταλάσσεται από αιώνα σε αιώνα, υιοθετώντας νέες μορφές. Αλλά αναλλοίωτης βασικά στην ουσία του πυρήνα της (ποιοι στο διάβολο εμπνεύστηκαν πρωτογενώς την ιδέα και το σχεδιασμό της;)...

Γρανάζια...γρανάζια μέσα σε γρανάζια μέσα σε γρανάζια...

Lifestyle αυστηρώς άνεϋ ζώσας πνοής, σταρ σύστεμ που στερείται πάσας αισθητικής ουσίας, μαθήματα αποβλάκωσης και αυτοτροφοδοτούμενης αυτ-απάτης. Κοινωνική μηχανική, προπαγάνδα, μονόδρομοι, χρηματοπιστωτικοί και πολυεθνικοί εταιρικοί ολετήρες. Θρησκείες μίσους (κι ας επκαλούνται την αγάπη ως άλλοθι) και νοσηρών προκαταλήψεων, αναπόδεικτες θεωρίες ως δόγματα, βλαβερές για τη σωματική και ψυχική υγεία ιδεολογίες, σχεδιασμοί και πολιτικές και κρυφές ή προκλητικά φανερές ατζέντες που στερούν την αυτοτέλεια κι αυτενέργεια κι αυτονομία της ατομικής και συλλογικής ύπαρξης, μέσω "θεόπνευστων" και "φωτισμένων" κατευθυντήριων γραμμών. Αυτών όλων που αποστρέφονται κάθε αυθεντική έννοια, κάθε έμπνευση και ανεξαρτησία ανεμπόδιστης αληθινά έκφρασης, είτε ατομικού είτε αρμονικά συλλογικού πνεύματος.

Και κάθε σοβαρή διαφωνία να δαιμονοποιείται ή να χλευάζεται. Κυνηγητό και καταδίκη μέσω και τηλεδικαστηρίων κάθε ουσιαστικής διαφοροποίησης από τις νόρμες και τις κατεστημένες αισθητικές και δομές, αλλά επίσης κι από "αμφισβητήσεις" των προηγούμενων πασπαλισμένες με γλίτσα "προοδευτισμού" ή δήθεν ελευθεριακού στοχασμού (που βλέπει μόνο τα μισά ή αυτά που η μυωπία της προσκόλλησης σε ιδεοληψίες τού επιτρέπει να δει) και υποτιθέμενης απελευθέρωσης. Αυτής δηλαδή που σπρώχνει πιο βαθιά μέσα στην υποταγή της χειραγώγησης και τους φαύλους κύκλους της σύγχυσης.

Ένα διαχρονικό ανελέητο κυνήγι των "αιώνιων χαρών"-να θυμηθούμε και τον Γουίλλιαμ Μπλέηκ που έλεγε ότι τα παλάτια και οι εκκλησίες είναι παγίδες, δίχτυα και θηλειές γα να πιάνουν τις αιώνιες χαρές! Αυτών δηλαδή που νοηματοδοτούν και αναδεικνύουν τη ζωή σε γιορτή κάθε αέναης μοναδικής στιγμής, μόνο και μόνο επειδή τη ζεις! Μέχρι το μεδούλι αν μπορείς κάθε στιγμής...

Κανόνες και "αναπόφευκτες ρότες" που σκλαβώνουν τη δημιουργική ορμή της ζωής, πρωτόκολλα και παράγραφοι που διαμορφώνουν "ηθικές υποχρεώσεις", συμπεριφορές και πνευματικές και εννοιολογικές χιροσίμες. Αλλοιώσεις, διαστρεβλώσεις, σχολές και συστήματα στο όνομα "αυθεντιών" και "επαναστάσεων" που φυλακίζουν τις ιδέες σε κελιά εχθρικότητας, αδιαλλαξίας και ένοπλης στράτευσης. "Αντι"-στράτευση που συχνά ξεπέφτει σε ίδια κι απαράλλαχτη κατάντια με αυτό στο οποίο αντιτίθεται, εκφράζοντας συνήθως αντι-θέσεις που στερούνται θέσεων, οι οποίες και να αντιμετωπίζουν στοχαστικά και πρακτικά καταστάσεις, ώστε να μη χρειάζεται να "επουλώνονται πληγές" ατελέσφορα ή να ματώνουν ακόμη περισσότερο σ'έναν φαύλο κύκλο μίσους κι αιματοχυσίας...

Χρηματοοικονομικά συστήματα με παρασιτικούς κοινωνικά οργανισμούς και μισάνθρωπους χρηματιστηριακούς ναούς μιας πραγματικά ειδωλολατρικής λατρείας. Ο χρυσός μόσχος δεν έφυγε ποτέ από εδώ και επελαύνει σαρωτικά, με ένα ολόκληρο ιερατείο που μετατρέπει "περιούσιους και παρακατιανούς λαούς" (άλλη μια σύλληψη ως χρήσιμο καύσιμο στο τρομαχτικό μουγκρητό της "μηχανής") σε, δίχως καμιά ουσία πλέον, δεδομένα λογιστικών ατζέντων και ταμειακών μηχανών...

Και στην πάντα σαρκαστική διάθεση της Μηχανής, εις βάρος της ανθρώπινης τροφής της, εντάσσεται και το παιχνίδι με λέξεις κι έννοιες που αδειάζουν από κάθε εννοιολογική τους βαρύτητα και σκόπιμα ευτελίζονται αισχρά. Όπως η "ελευθερία", η" ασφάλεια", με κάθε αστυνομοκρατούμενο μέσο κι ασφυχτικά ολοκληρωτικό έλεγχο των υπηκόων, από τους αιμοσταγείς τρομοκράτες-πιόνια των Μυστικών Υπηρεσιών και η "προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου" την ίδια στιγμή που αυτά κονιορτοποιούνται, διαστρεβλώνονται, παραμορφώνονται, μεταμορφώνονται σε Δούρειο Ίππο της μεταμοντέρνας υλικής και διανοητικής δουλείας και πολιτικής παράκρουσης μιας νέας μορφής ολοκληρωτισμού! Η οποία και χρησιμοποιείται σαν πασπάλισμα για την κάλυψη των αποκρουστικών γεννημάτων της Μηχανής και των αόρατων χειριστών της. Στα μάτια και την απισχνασμένη έως ανύπαρκτη συνείδηση των "αγέλων" που την υπηρετούν και της παραδίδονται οικειοθελώς για "κουρά και σφαγή".

"Ελεύθερη αγορά", που όπως δηλώνει και ο όρος επιζητά την "ελευθερία". Από ποιους όμως; Μήπως από εκείνες τις λειτουργικές παρεμβάσεις και τις ρυθμίσεις που εξασφαλίζουν το κοινό όφελος; Από εκείνα τα κοινωνικά κριτήρια-όρια που θα την καθιστούσαν ένα λειτουργικό εργαλείο υπέρ των ατομικών συμφερόντων που ταυτίζονται έμπρακτα με τα συλλογικά;

"Πολυπολιτισμικοί παράδεισοι", σαν πίνακες που ξεχειλίζουν από εξόφθαλμη κακογουστιά και ανεκδιήγητη ακαλαισθησία και χαρακτηρίζονται ως μοντέρνα τέχνη. Αχταρμάδες κοχλάζοντων κοινωνικών μειγμάτων που οδηγούν σε εκρηκτικά αδιέξοδα κι ακυρώνουν την ανάγκη των έλλογων κι ελεύθερων εσωτερικά ανθρώπων για αυτοδιάθεση και αυτοπροσδιορισμό. Απέναντι σε "κουλτούρες" και τρόπους ζωής άκαμπτους και αντιεπιβιωτικούς. Όπως ήταν (και είναι σε πολλές περιπτώσεις ακόμα) ο χριστιανικός μεσαιωνικός σκοταδισμός, αλλά και το θεοκρατικό αποκρουστικό ισλάμ, με βαθιά σεξιστές και ΜΗ ανεκτικούς οπαδούς-πιστούς, που άπαξ και "ριζώσουν" κάπου απαιτούν την επιβολή και αποδοχή των δικών τους απόψεων περί φιλοσοφίας και βίου.

Όχι! Η ελευθερία δεν έχει καμία απολύτως εγγύτητα με τη "Μηχανή" και τα "μηχανοποιημένα βασίλειά της". Η Μηχανή αυτή είναι η Σκύλα και η Χάρυβδη που παραμονεύει να κονιορτοποιήσει κάθε προσπάθεια διαφυγής από τα παγωμένα πλοκάμια της (η τεχνολογία είναι άλλωστε στην δούλεψή της), είναι το ύπουλο τραγούδι των Σειρήνων, είναι τα Τάρταρα επί γης και "ο τριγμός των οδόντων"...

Και οι κατασκευαστές της είναι οι ύπουλοι, μισάνθρωποι "Θεοί", με άφθονους θεΐσκους και επιστάτες στη δούλεψή τους και στα κατάλληλα (πχ κυβερνητικά-πολιτισμικά- μη κερδοσκοπικά) πόστα και οι οποίοι θεωρούν εαυτούς ανώτερη ράτσα από τις μάζες της "πλέμπας"...

Η κάθε ειλικρινής, γενναία κι ευφυής προσπάθεια απόδρασης απ'αυτήν και πρόκλησης βραχυκυκλώματός της (για αυτούς που γουστάρουν να τα βάλουν μαζί της με τους δικούς τους απρόβλεπτους τρόπους), η ασυμβίβαστη πορεία απέναντι σε κάθε ελεγχόμενη "συλλογική ταυτότητα" και ευκόλως μετρήσιμη κατηγοριοποίηση μέσα στα σκοτεινά πεδία της "Μηχανής", αποτελεί έναν από τους πιο ευγενείς σκοπούς της Ύπαρξης...

Ίσως τον ευγενέστερο και γενναιότερο!

Το άκρον άωτον της ματαιότητας

Τα σπέρματα της αρετής υπάρχουν μέσα μας και, αν τα αφήναμε να βλαστήσουν, η ίδια η φύση θα μας έδειχνε τον δρόμο προς την ευτυχία· όμως εμείς, αμέσως μόλις έρθουμε στον κόσμο και μας αναγνωρίσει ο πατέρας μας, πέφτουμε κατευθείαν στα δίχτυα της κακίας και της διεστραμμένης σκέψης, θαρρείς και ρουφάμε το δηλητήριο της πλάνης μαζί με το γάλα της παραμάνας μας. Κι όταν εκείνη μας παραδώσει στους γονείς μας και στη συνέχεια μας αναλάβουν οι δάσκαλοι, είναι τόσες οι πλάνες που μας μολύνουν, ώστε η αλήθεια δίνει τη θέση της στο ψεύδος, και η σοφία της φύσης υποχωρεί μπροστά στη δύναμη της προκατάληψης.

Ύστερα έρχονται οι ποιητές, οι οποίοι επαγγέλλονται ότι με τη διδασκαλία τους θα μας χαρίσουν ανυπέρβλητη μόρφωση και σοφία. Τους ακούμε λοιπόν, τους διαβάζουμε, τους αποστηθίζουμε, τους επιτρέπουμε να εντυπωθούν βαθιά στη σκέψη μας· αλλά, όταν φτάσει η ώρα για την κοινή γνώμη να παίξει τον ρόλο του μεγάλου δασκάλου και ο όχλος να δώσει το τελειωτικό χτύπημα –ο οποίος, σύσσωμος, ρέπει προς το κακό- τότε είναι ολοφάνερο πως η μόλυνση προχωρεί σε βάθος και οι σφαλερές αντιλήψεις μας αποξενώνουν τόσο πολύ από τη φύση, που φτάνουμε στο σημείο να νομίζουμε πως την τελευταία την καταλαβαίνουν καλύτερα όσοι έχουν πιστέψει ότι δεν υπάρχει υψηλότερη φιλοδοξία για τον άνθρωπο, ούτε ευγενέστερη επιδίωξη, ούτε μεγαλύτερη τιμή, από τα δημόσια αξιώματα, την αρχηγία του στρατού και τη λαϊκή αποδοχή.

Από αυτά γοητεύονται οι πιο αξιόλογοι άνθρωποι και, ενώ αναζητούν την αληθινή δόξα –που αυτή και μόνο ψάχνει με όλες της τις δυνάμεις η φύση μας- ξαφνικά ανακαλύπτουν ότι βρίσκονται αντιμέτωποι με το άκρον άωτον της ματαιότητας, και ότι δεν αγωνίζονται για την υπέροχη εικόνα της αρετής αλλά για ένα χλομό φάντασμα της δόξας. Όμως, η αληθινή δόξα δεν είναι οπτασία αλλά κάτι το απτό, που αφήνει το αποτύπωμά του· είναι η ομόφωνη αποδοχή των ενάρετων ανθρώπων, η αδέκαστη ετυμηγορία εκείνων που μετρούν με δίκαια κριτήρια το ύψος της αρετής, η ηχώ που μας μεταφέρει τη φωνή της αρετής. Αυτή τη δόξα δεν την αρνούνται οι ενάρετοι, διότι τις περισσότερες φορές συνοδεύει τις δίκαιες πράξεις. Ωστόσο, εκείνη η άλλη δόξα, που προσπαθεί να μιμηθεί την αληθινή, είναι προπετής και ασυλλόγιστη, και τις περισσότερες φορές γίνεται σύμβουλος εσφαλμένων επιλογών και κακών πράξεων: αναφέρομαι στη λαϊκή φήμη, η οποία προσπαθεί να παραχαράξει την αληθινή δόξα και να σπιλώσει το κάλλος του προσώπου της με τη δική της ασχήμια. Από αυτή τυφλώνονται οι άνθρωποι, παρά τις όποιες ευγενείς φιλοδοξίες τους, και, επειδή δεν ξέρουν ούτε τι ψάχνουν να βρουν ούτε πού θα το βρουν, άλλοι οδηγούν την πατρίδα τους στο χείλος του γκρεμού κι άλλοι σκάβουν το λάκκο τους με τα ίδια τους τα χέρια.

Το φάρμακο της λύπης ΚΙΚΕΡΩΝ

Η θεραπευτική δύναμη των χρωμάτων

«Τα χρώματα επιδρούν στην ψυχή, αφού μπορούν, όχι μόνο να διεγείρουν τις αισθήσεις , αλλά και να μας ξυπνούν συγκινήσεις και συναισθήματα», υποστήριζε ο Γκαίτε, ενώ ο δρ S.J Quesley είχε πει προφητικά ότι κάποια μέρα η χρήση των χρωμάτων θα αντικαταστήσει εκείνη των φαρμάκων.

Το ουράνιο τόξο συμβολίζει την ευτυχία και είναι ένα καλός οιωνός για όποιον το δει. Αυτό από μόνο του αποδεικνύει τη δύναμη των χρωμάτων

Την επίδραση των χρωμάτων στην ψυχική υγεία, είχαν ωστόσο εντοπίσει πολύ πιο πριν οι Κινέζοι, οι Ινδοί και οι Αιγύπτιοι γι αυτό και προσπαθούσαν να δώσουν περισσότερο χρώμα στην καθημερινότητά τους, με βαφές στις οποίες πρόσθεταν χαρούμενες αποχρώσεις. Οι κινέζοι, σιγά- σιγά, προχώρησαν και πάρα πέρα αξιοποιώντας την ενέργεια των χρωμάτων για την πρόληψη ή και τη θεραπεία κάποιων παθήσεων.

Ποια χρώματα ασκούν τη μεγαλύτερη επίδραση στην ψυχική μας διάθεση; Πως η χρωματοθεραπεία βοηθά να αναπληρώσουμε τις ενεργειακές μας απώλειες και σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς;

Η χρωματοθεραπεία, όπως ονομάστηκε η μέθοδος, σήμερα περιλαμβάνεται στον κλάδο της λεγόμενης «χρωματικής ιατρικής» ως συμπληρωματική θεραπευτική αγωγή, που τόσο προληπτικά, όσο και στην πρακτική εφαρμογή της, βοηθά κάθε άνθρωπο να αναπληρώσει τις ενεργειακές απώλειες που υφίσταται καθημερινά λόγω στρες, κούρασης, εκνευρισμού και άλλων καταστάσεων.

Θεραπευτική ενέργεια
Σύμφωνα με τους ερευνητές της μεθόδου, κάθε αρνητική βιολογική κατάσταση, πριν εκδηλωθεί σαν σωματικό σύμπτωμα, εκδηλώνεται πρώτα στην αύρα του ατόμου. Με την χρωματοθεραπεία λοιπόν (η οποία στην πράξη εφαρμόζεται με την έκθεση του ασθενούς σε δέσμες έγχρωμου φωτός, από ειδικούς προβολείς), η αύρα παίρνει τη δόνηση του χρώματος και μεταφέρει την θεραπευτική της ενέργεια στο σώμα. Έτσι, η κόπωση, το άγχος, η απογοήτευση και άλλες αρνητικές βιολογικές και ψυχοδιανοητικές καταστάσεις εξουδετερώνονται, με αποτέλεσμα, να προλαμβάνονται και οι διάφορες παθήσεις. Ήδη, εδώ και αρκετά χρόνια, η κλασική ιατρική χρησιμοποιεί τη χρωματοθεραπεία, για την αποκατάσταση του νεογνικού ίκτερου. Τα νεογέννητα με ίκτερο τοποθετούνται σε ένα θάλαμο, ο οποίος φωτίζεται από ένα ειδικό μπλε χρώμα και η ανάρρωση τους γίνεται σε πολύ πιο σύντομο διάστημα. Το μπλε χρώμα διώχνει, επίσης, την υπερένταση, τον εκνευρισμό, ενώ επιδρά στο αίμα ρυθμίζοντας την πίεση. Το πράσινο πάλι, είναι το χρώμα που χρησιμοποιεί στην πρακτική εφαρμογή της η χρωματοθεραπεία, για να διώξει τον πονοκέφαλο, τις αϋπνίες, την κούραση και την ευερεθιστικότητα, ενώ το κίτρινο χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις πνευματικής κατάπτωσης.

Οι χρωματικές «προτιμήσεις» ιστών και οργάνων
Όμως και η μέχρι τώρα έρευνα στην ιατρική, έχει δείξει ότι το έγχρωμο φως παρουσιάζει ειδική συγγένεια με τους ιστούς και τα όργανα του ανθρώπου. Θα μπορούσαμε π.χ να πούμε ότι στο συκώτι «ταιριάζει» περισσότερο το πορτοκαλί, στην καρδιά «ταιριάζει» περισσότερο το πράσινο, στα νεφρά το κίτρινο κ.ο.κ. Σε αυτές τις χρωματικές «προτιμήσεις» βασίστηκε ο Δρ.Kaefer και διατύπωσε το 1980 μια μέθοδο χρησιμοποίησης μονοχρωματικού φωτός για τη διάγνωση εκφυλιστικών αλλοιώσεων στα αγγεία του βολβού των ματιών, ύστερα από μελέτες που έκανε στο πανεπιστήμιο της Χαϊδεμβέργης. Πειράματα, επίσης, που έγιναν στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, απέδειξαν ότι μια ομάδα φοιτητών που χρησιμοποιούσε για το διάβασμα λάμπες κίτρινου χρώματος, απέδωσε καλύτερα στη μελέτη και έδειξε μεγαλύτερη αντοχή κατά 37% από την ίδια ομάδα που μελετούσε με τις ίδιες συνθήκες, αλλά χωρίς έγχρωμο φως.
Τα χρώματα του ουράνιου τόξου και οι επιδράσεις τους
Κάθε χρώμα έχει την δική του δόνηση και επηρεάζει όχι μόνο την πνευματική και ψυχική κατάσταση του ανθρώπου αλλά και τη φυσική. Γι’ αυτό σύμφωνα με τους ερευνητές της χρωματοθεραπείας, μεγάλη σημασία έχει το χρωματικό μας περιβάλλον στο σπίτι και την εργασία. Δηλαδή τα χρώματα που έχουν οι τοίχοι μας, τα ρούχα μας, τα σεντόνια μας, οι λάμπες που χρησιμοποιούμε στο διάβασμα, στο εργαστήριο κ.α. Ωστόσο, η πιο σημαντική δόνηση για τον κάθε οργανισμό, είναι η δόνηση του φωτός του ήλιου, που δίνει και τα επτά χρώματα του ουράνιου τόξου (κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, γαλάζιο, μπλε, βιολετί) τα οποία και αντιστοιχούν στα επτά σάκρα του σώματος (7 ενεργειακά κέντρα).

Τα 7 βασικά χρώματα λοιπόν, επιδρούν στην σωματική και ψυχική μας υγεία ως εξής:
• Το κόκκινο: Ενεργοποιεί τις πέντε αισθήσεις, διώχνει τη νωθρότητα, δημιουργεί διάθεση για δράση και επικοινωνία. Αυξάνει την ζωτικότητα, τη σεξουαλική δραστηριότητα στον άντρα, τον καρδιακό ρυθμό, και τονώνει το κυκλοφορικό.
• Το πορτοκαλί: Κινητοποιεί την υπάρχουσα ενέργεια και τον φυσικό δυναμισμό. Καταπολεμά την κόπωση, βελτιώνει την ψυχική διάθεση, ισχυροποιεί τη θέληση και τον αυτοέλεγχο.
• Το κίτρινο: Διεγείρει τη μνήμη και τις νοητικές λειτουργίες, καταπολεμά την μελαγχολία και βοηθά για αυτογνωσία και αυτοκριτική. Οι γιαπωνέζοι το θεωρούν έδρα των συναισθημάτων και το λένε «χαρά» εξ ου και το «χαρακίρι».
• Το πράσινο: Βοηθάει στην εκδήλωση των συναισθημάτων, ενεργοποιεί την ανάπλαση των μυών και των ιστών. Δημιουργεί αρμονία στο σώμα και στο πνεύμα, χαλαρώνει, λειτουργεί καταπραϋντικά.
• Το γαλάζιο: Ηρεμεί, χαλαρώνει το νευρικό σύστημα, μειώνει την αρτηριακή πίεση και διευκολύνει την ικανότητα λήψεων αποφάσεων.
• Το μπλε-λουλακί: Καθαρίζει το νου και την ψυχή, εξουδετερώνει τις αρνητικές σκέψεις, εκμηδενίζει το φόβο, αυξάνει τη διαισθητική ικανότητα.
• Το μοβ: Ενεργοποιεί το νευρικό σύστημα, αυξάνει την ψυχική ωριμότητα και την ικανότητα για διαλογισμό, δημιουργεί τη διάθεση για κοινωνικότητα, αυξάνει τη σεξουαλικότητα της γυναίκας.
• Το ιώδες-μενεξεδί: Βοηθάει την όραση και την ακοή, αυξάνει τη διαισθητική ικανότητα, εξισορροπεί τα ψυχολογικά προβλήματα, προλαβαίνει τις παθήσεις των πνευμόνων.

Οι επιλογές στα χρώματα έχουν… ψυχολογική βάση
Δεν είναι λίγα τα πειράματα που έχουν γίνει -και γίνονται- σχετικά με το τί επιρροή έχουν τα χρώματα στην ανθρώπινη ψυχολογία. Έχει παρατηρηθεί για παράδειγμα, ότι οι άνθρωποι που περιβάλλονται συνέχεια από ζωηρά και φωτεινά χρώματα, χαίρουν καλλίτερης φυσικής κατάστασης και ψυχικής ηρεμίας από εκείνους που περιβάλλονται από σκούρα και μουντά χρώματα. Έχει παρατηρηθεί επίσης ότι :
*Τα εξωστρεφή άτομα προτιμούν τα θερμά χρώματα.
*Τα εσωστρεφή ή εγωκεντρικά άτομα προτιμούν τα ψυχρά χρώματα, επειδή δεν χρειάζονται το εξωτερικό ερέθισμα.
*Το άτομο που είναι συναισθηματικά περιορισμένο, συχνά ταράζεται από το χρώμα (αυτό το χρώμα με τρελαίνει!), επειδή εισβάλλει στην εσωτερική του ζωή, την οποία προσπαθεί να αποκρύψει.
*Το συναισθηματικά αδιάφορο ή φλεγματικό άτομο, είναι συνήθως μια άκαμπτη προσωπικότητα και δεν ανταποκρίνεται ή επηρεάζεται ελάχιστα από τους λεπτούς κραδασμούς του χρώματος.

Με τι χρώματα τα παιδιά «εκφράζουν» τα συναισθήματά τους
Σίγουρα θα έχετε ακούσει για την μέθοδο των παιδοψυχολόγων που δίνουν στα παιδιά να ζωγραφίσουν και στην συνέχεια μελετούν τα χρώματα που έχει επιλέξει το παιδί για να ζωγραφίσει. Το παιδί που σταθερά προτιμά ένα χρώμα και το χρησιμοποιεί συνεχώς στη ζωγραφική του, αποκαλύπτει μέσω αυτού του χρώματος τον συναισθηματικό του κόσμο, λένε οι επιστημονικές μελέτες. Στο βιβλίο τους «Τα παιδικά σχέδια και το κρυφό μήνυμά τους», οι ψυχολόγοι Ντέηβιντ Λιούις και Τζέημς Γκρήν εξηγούν πως το χρώμα για το παιδί δεν είναι μόνο θέμα γούστου, αλλά έχει πολύ βαθύτερη σημασία:
• Το κόκκινο είναι ένδειξη επιθετικότητας και εχθρότητας και χρησιμοποιείται συχνά σε περιόδους συναισθηματικών δυσκολιών.
• Το μπλε δείχνει πως το παιδί αποκτά ωριμότητα, μεγαλύτερη ικανότητα να ελέγχει τα συναισθήματά του και πως απομακρύνεται από την παρορμητική συναισθηματική αντίδραση της νηπιακής ηλικίας. Η έντονη όμως προσήλωση στο χρώμα αυτό εκφράζει συγκρατημένη προσωπικότητα.
• Το κίτρινο εκφράζει ενθουσιασμό, εξωστρέφεια και μεγαλύτερη ευσυγκινησία. Ακόμα, προσπάθεια να τραβήξει το παιδί την προσοχή .
• Το πράσινο είναι το χρώμα του συγκρατημένου παιδιού, που είναι αυτάρκες, και με μεγαλύτερη από το μέσο όρο ηγετική ικανότητα.
• Το παιδί που χρησιμοποιεί μαύρο ή μοβ ως κύριο χρώμα, σε περισσότερα από τα μισά έργα βγάζει μια απελπισμένη κραυγή για βοήθεια, νοιώθει δυστυχισμένο, το πνίγει μια βαθιά κατάθλιψη.
• Σημαντική είναι και η συνήθεια της επικάλυψης με άλλο χρώμα: δηλαδή, αφού το παιδί χρωματίσει με ένα χρώμα, παίρνει κάποιο άλλο και καλύπτει το πρώτο. Αυτό δείχνει πως ό,τι εκφράζει το πρώτο χρώμα, κρύβεται με τα συναισθήματα που αντιπροσωπεύει το δεύτερο.
Οι χρωματικοί συμβολισμοί σε διάφορους τομείς
* Η ιατρική, χρησιμοποιεί στις μπλούζες των γιατρών το άσπρο χρώμα, που συμβολίζει την απόλυτη καθαρότητα, ενώ το πράσινο αντίθετα, είναι το καθιερωμένο χρώμα για τη στολή του χειρουργείου, αφού το χρώμα αυτό έχει σχέση με την αρμονία και την ισορροπία που χρειάζεται ο γιατρός για να χειρουργήσει με ασφάλεια.
* Η ψυxολογία, έχει εντοπίσει μεγαλύτερη εξισορρόπηση και ανανέωση στην ψυχοσύνθεση των ατόμων που ζουν σε καταπράσινα τοπία, από τα άτομα εκείνα που ζουν στην άχρωμη τσιμεντούπολη.
* Η βιολογία έχει, επίσης, ερμηνεύσει μεγάλο μέρος της επίδρασης των χρωμάτων των λουλουδιών στην προσέλκυση των εντόμων για την γονιμοποίηση.
* Η κτηνοτροφία και η βοτανική, είναι δυο ακόμα τομείς, που επωφελούνται από τις ιδιότητες ορισμένων χρωμάτων. (Ο μπλε φωτισμός αυξάνει την ωοτοκία στις κότες και το γάλα στις αγελάδες, ενώ τα φυτά αναπτύσσονται με διαφορετικό ρυθμό κάτω από την επίδραση του έγχρωμου φωτός).

Τα καλά της «πολύχρωμης» διατροφής
Η κινέζικη διαιτητική η οποία χρονολογείται εδώ και 4.000 χρόνια, αλλά και οι σύγχρονοι υποστηρικτές της χρωματοθεραπείας, θεωρούν ιδιαίτερα ευεργετικές για τον ανθρώπινο οργανισμό τις φυτικές τροφές, που αντιστοιχούν σε χρώματα όπως το κόκκινο, το πορτοκαλί, το κίτρινο, το μπλε-μοβ, το άσπρο και το καφέ. Πρόσφατα, μάλιστα από την εργασία του Δρ. Τζέιμς Τζόζεφ από το Αμερικάνικο Πανεπιστήμιο Tufts και άλλων επιστημόνων, προέκυψε ότι η «πολύχρωμη» διατροφή τείνει να γίνει η νέα κυρίαρχη τάση στο χώρο της υγείας. Οι ειδικοί εξηγούν με παραδείγματα την υπέροχη δύναμη των χρωμάτων στις φυτικές τροφές, τονίζοντας: Όσο πιο ζωηρό και έντονο είναι το χρώμα ενός φρούτου ή ενός λαχανικού, τόσο πιο ισχυρή είναι η ικανότητά του να προλαμβάνει ή να καταπολεμά τις ασθένειες (καρκίνο, καρδιοπάθειες, εμφράγματα, υπέρταση, διαβήτη, καταρράκτη, φλεγμονές και πνευμονικά νοσήματα). Ακόμα, λοιπόν, και αν πρόκειται για ένα έξυπνο επιστημονικό κόλπο που θα μας κάνει να βάλουμε στο τραπέζι μας άφθονα φρούτα και λαχανικά, αξίζει τον κόπο να καθιερώσουμε 5- 6 μερίδες φρούτων και λαχανικών (από κάθε χρώμα), στο καθημερινό διαιτολόγιο.

Τι προσφέρουν :
• Η κόκκινη τροφή (ντομάτες, κεράσια, φράουλες, καρπούζι, παντζάρια, κόκκινο λάχανο και πιπεριές): κάνει καλό στο αίμα, στα νεφρά, στο ανοσοποιητικό σύστημα.
• Η πράσινη τροφή (αβοκάντο, ακτινίδια, πιπεριές και όλα τα πράσινα λαχανικά): ενισχύει την άμυνα του οργανισμού στις μολύνσεις, στις δερματοπάθειες στις πεπτικές διαταραχές.
• Η μπλε-μοβ τροφή (σταφύλια, δαμάσκηνα, μελιτζάνες, σύκα) βοηθά στην τόνωση του οργανισμού, στην καλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος, στο πρόβλημα της δυσκοιλιότητας.
• Η πορτοκαλί τροφή (καρότα, πορτοκάλια, βερίκοκα, γλυκοπατάτες, λωτοί, μανταρίνια), διατηρεί υγιές το νευρικό σύστημα, προστατεύει από την υπεριώδη ακτινοβολία, ανοικοδομεί τους ιστούς του δέρματος και τα κύτταρα.
• Η κίτρινη τροφή (λεμόνια, αχλάδια, μπανάνες, ανανάς, γκρέϊπ –φρουτ): καταπολεμά την ατονία και τη νευρικότητα, καθαρίζει το αίμα, βοηθά στη χώνεψη και την καλή λειτουργία εντέρων και στομάχου.
• Η άσπρη τροφή (μήλα, μανιτάρια, πατάτες, κρεμμύδι, σκόρδο): Προστατεύει την καρδιά και συντελεί στην καλή λειτουργία του αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος.
• Η καφέ τροφή (σπόροι, όσπρια, ξηροί καρποί, δημητριακά, ρύζι): Εμποδίζει τη δημιουργία νεοπλασιών του εντέρου, τονώνει το μυϊκό και νευρικό σύστημα.

Η πρακτική εφαρμογή της χρωματοθεραπείας
Η χρωματοθεραπεία σαν θεραπευτική αγωγή, εφαρμόζεται σε κάθε ακάλυπτο μέρος του σώματος του πάσχοντα. Κατά την εφαρμογή συνήθως χρησιμοποιείται ειδικός προβολέας με φίλτρα laser και γεωμετρικά φίλτρα, για να δημιουργείται έτσι η αναγκαία φωτεινή δέσμη. Η μέση εφαρμογή του κάθε χρώματος είναι 7 λεπτά, με ελάχιστο χρόνο τα 3 και μέγιστο τα 10-12 λεπτά. Για κάθε περίπτωση, επιλέγεται το χρώμα ή τα χρώματα που έχουν ενεργειακή σχέση με τον οργανισμό του ατόμου που υποβάλλεται στη χρωματοθεραπεία, τα αποτελέσματα της οποίας χρειάζονται χρόνο για να φανούν, γιατί οι αλλαγές στον οργανισμό γίνονται με φυσιολογικό ρυθμό.

Πού και από ποιούς εφαρμόζεται :
Στην Ελλάδα, τόσο προληπτικά όσο και θεραπευτικά, η χρωματοθεραπεία ασκείται από ειδικευμένους σε εναλλακτικές μεθόδους θεραπευτές μόνο σε ιδιωτικό επίπεδο και συνήθως σε συνδυασμό με άλλες εναλλακτικές θεραπείες (σιάτσου, ρεφλεξολογία βελονισμό). Ως βοηθητική αγωγή σε διάφορες παθήσεις εφαρμόζεται πολύ συχνά και από γιατρούς.