ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἡλέκτρα (1147-1164)

ΧΟ. ἀμοιβαὶ κακῶν· μετάτροποι πνέου- [στρ.]
σιν αὖραι δόμων. τότε μὲν ‹ἐν› λουτροῖς
ἔπεσεν ἐμὸς ἐμὸς ἀρχέτας,
1150 ἰάχησε δὲ στέγα λάινοί
τε θριγκοὶ δόμων, τάδ᾽ ἐνέποντος· Ὦ
σχέτλιε, τί με, γύναι, φονεύσεις φίλαν
πατρίδα δεκέτεσι
σποραῖσιν ἐλθόντ᾽ ἐμάν;
‹ . . . ›
‹ . . . ›

1155 παλίρρους δὲ τάνδ᾽ ὑπάγεται δίκα [ἀντ.]
διαδρόμου λέχους, μέλεον ἃ πόσιν
χρόνιον ἱκόμενον εἰς οἴκους
Κυκλώπειά τ᾽ οὐράνια τείχε᾽ ὀ-
ξυθήκτωι †βέλους ἔκανεν† αὐτόχειρ,
1160 πέλεκυν ἐν χεροῖν λαβοῦσ᾽. ὦ τλάμων
πόσις, ὅτι ποτὲ τὰν
τάλαιναν ἔσχεν κακόν.
ὀρεία τις ὡς λέαιν᾽ ὀργάδων
δρύοχα νεμομένα τάδε κατήνυσεν.

***
ΧΟΡ. Τα δεινά ξεπληρώνονται. Εκδίκησης άνεμοι
φυσούν στα παλάτια. Ο δικός μου
τότε σκοτώθηκε αφέντης μες στο λουτρό.
1150 Αντιβούιξε η στέγη κι οι πέτρινοι
οι θριγκοί του σπιτιού, καθώς έλεγε
τούτα τα λόγια. «Άαχ! δυστυχία·
γυναίκα, γιατί να με σφάξεις, που δέκα φορές
τα χωράφια σπαρθήκαν ωσότου γυρίσω
ξανά στη γλυκιά μου πατρίδα;»
‹ . . . ›
‹ . . . ›

Περνώντας τα χρόνια ξανάφεραν
τιμωρία στη γυναίκα την άνομη,
που σαν έφτασε ο δύστυχος άντρας της ύστερα
από τόσους καιρούς στο παλάτι
και στα Κυκλώπεια τα κάστρα που αγγίζουν
τα ουράνια, μονάχη τον σκότωσε
1160 τροχισμένο τσεκούρι στα χέρια της παίρνοντας.
Άα! το δύσμοιρο ταίρι της, όποια και να ᾽ταν
η μανία που την άθλια φλόγισε τότε. Σαν λιόντισσα
βουνίσια, που ζει σε δρυμούς ολοπράσινους,
τέλειωσε τούτο τον φόνο.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, 1. Η τέχνη στην Ελλάδα κατά τους «Σκοτεινούς Αιώνες» και τη γεωμετρική περίοδο

1.7. Η ανάπτυξη και η εξέλιξη του γεωμετρικού ρυθμού στην κεραμική

1.7.1. Χρονολόγηση και χαρακτηριστικά των γεωμετρικών αγγείων

 

Η τέχνη της εποχής που διαδέχθηκε τη μυκηναϊκή πήρε το όνομά της από τη διακόσμηση των πήλινων αγγείων, καθώς αυτά είναι τα αφθονότερα και τα ευκολότερα αναγνωρίσιμα υλικά της κατάλοιπα. Κύριο χαρακτηριστικό της κεραμικής των χρόνων αυτών είναι ότι η επιφάνεια των αγγείων καλύπτεται από σκουρόχρωμα γραμμικά κοσμήματα διατεταγμένα σε ζώνες, τα περισσότερα από τα οποία έχουν τη μορφή γεωμετρικών σχημάτων. Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις διακρίνουμε ότι τα γραμμικά διακοσμητικά μοτίβα έχουν γίνει με τη βοήθεια γεωμετρικών οργάνων· για παράδειγμα, οι κύκλοι και τα ημικύκλια σχεδιάζονταν με διαβήτη.

 

Το 1870 ο Γερμανός αρχαιολόγος Alexander Conze ονόμασε τη διακόσμηση των αγγείων αυτών γεωμετρική και από τότε ο όρος έχει επικρατήσει ως προσδιορισμός όχι μόνο για τη διακοσμημένη κεραμική, αλλά συνολικά για την τέχνη, και κατ᾽ επέκταση για τη χρονική περίοδο από το τέλος του 11ου ως το τέλος του 8ου αιώνα π.Χ. Την αρχική φάση της γεωμετρικής εποχής (1050-900 π.Χ. περίπου) την ονομάζουμε πρωτογεωμετρική.

 

Η κυρίως γεωμετρική περίοδος διαρκεί από το 900 ως το 700 π.Χ. περίπου και τη χωρίζουμε σε τέσσερις επιμέρους περιόδους ή φάσεις: την πρώιμη (900-850 π.Χ.), τη μέση (850-760 π.Χ.), την ώριμη (760-730 π.Χ.) και την όψιμη (730-700 π.Χ.).

Στην πρώιμη φάση μεγάλο μέρος της επιφάνειας των αγγείων καλύπτεται με μαύρο γάνωμα (βερνίκι που παίρνει το σκούρο χρώμα του με το ψήσιμο) και η γεωμετρική διακόσμηση περιορίζεται σε ζώνες που έχουν το χρώμα του πηλού.

Στη μέση φάση οι σκουρόχρωμες επιφάνειες περιορίζονται αισθητά και εκτός από τα γεωμετρικά κοσμήματα, που μεγαλώνουν και γίνονται πολυπλοκότερα, εμφανίζονται αρκετά συχνά μορφές ζώων και ανθρώπων. Στην ώριμη φάση τα αγγεία γίνονται μεγαλύτερα και μνημειακότερα, ενώ αυξάνει το μέγεθος και η σημασία των ανθρώπινων μορφών.

Στην όψιμη φάση χάνεται η αυστηρή διάταξη των κοσμημάτων και η διακόσμηση της επιφάνειας των αγγείων γίνεται πιο ελεύθερη, ενώ οι ανθρώπινες μορφές που συνθέτουν διάφορες σκηνές από τη ζωή και τις τελετές (επιτάφιους θρήνους, μάχες, κυνήγια, πλοία στη θάλασσα, χορούς) καταλαμβάνουν ολοένα και περισσότερο χώρο και γίνονται πλέον το κυρίαρχο στοιχείο του διακόσμου'

 

ΔΕΣ: Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ

Ανάμεσα σε ηλίθιους. Οι τύποι της ανθρώπινης συμπεριφοράς

Παρατήρησα ότι τα πήγαινα καλύτερα με συγκεκριμένους ανθρώπους και όχι με άλλους. Ήταν εύκολο να μιλήσω με μερικούς από τους φίλους μου. Σε κάθε μας συζήτηση βρίσκαμε πάντα τις σωστές λέξεις και όλα κυλούσαν ομαλά. Δεν υπήρξε ποτέ σύγκρουση και συμπαθούσαμε ο ένας τον άλλο. Με άλλους ανθρώπους, αντίθετα, όλα πήγαιναν στραβά. Ό,τι κι αν έλεγα πήγαινε στον βρόντο και δεν μπορούσα να καταλάβω γιατί.

Γιατί είναι τόσο εύκολο να μιλάς σε κάποιους, ενώ σε κάποιους άλλους όχι;

Καθώς ήμουν νέος, σίγουρα δεν ξαγρυπνούσα σκεπτόμενος αυτό το πράγμα. Ωστόσο, εξακολουθώ να θυμάμαι ότι με προβλημάτιζε το γιατί κάποιες συνομιλίες έρρεαν φυσικά, ενώ άλλες δεν έπαιρναν καν μπρος - όποια κι αν ήταν η δική μου συμπεριφορά. Ήταν απλώς ακατανόητο. Άρχισα να χρησιμοποιώ διαφορετικές μεθόδους για να τεστάρω διάφορους ανθρώπους. Δοκίμασα να πω τα ίδια πράγματα σε παρόμοια πλαίσια μόνο και μόνο για να δω αντιδράσεις. Μερικές φορές το κόλπο έπιανε και προέκυπτε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Σε άλλες περιπτώσεις δεν συνέβαινε απολύτως τίποτα. Ο κόσμος με κοιτούσε σαν να ήμουν από άλλο πλανήτη, και ενίοτε έτσι ένιωθα κι εγώ για τον εαυτό μου.

Η αθωότητα της νιότης

Όταν είμαστε νέοι τείνουμε να σκεφτόμαστε τα πράγματα πολύ απλά. Επειδή μερικοί άνθρωποι στον κύκλο των φίλων μου αντιδρούσαν φυσιολογικά, αυτό σήμαινε βέβαια ότι ήταν αυτομάτως οι καλοί της υπόθεσης. Και έτσι υπέθεσα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με τους ανθρώπους που δεν με καταλάβαιναν. Τι άλλη εξήγηση θα μπορούσε να υπάρχει; Εγώ ήμουν ο ίδιος συνέχεια! Απλώς κάτι δεν πήγαινε καθόλου καλά με κάποιους ανθρώπους. Έτσι, άρχισα να αποφεύγω αυτά τα περίεργα, δύσκολα άτομα επειδή δεν τα καταλάβαινα. Πείτε το «η αθωότητα της νιότης» αν θέλετε, αλλά είχε κάποιες διασκεδαστικές συνέπειες. Τα επόμενα χρόνια, ωστόσο, όλα αυτά άλλαξαν.

Αυτοί που δεν καταλαβαίνουν τίποτα

Η ζωή συνεχίστηκε με την οικογένεια και την καριέρα μου, και εγώ εξακολουθούσα να κατηγοριοποιώ τους ανθρώπους σε δύο ομάδες - από τη μια οι καλοί και λογικοί και από την άλλη όλοι οι υπόλοιποι, εκείνοι που φαίνεται ότι δεν καταλαβαίνουν απολύτως τίποτα.

Όταν ήμουν είκοσι πέντε χρονών γνώρισα έναν άνθρωπο που ήταν αυτοαπασχολούμενος. Ο εξηντάρης πλέον Σ. ίδρυσε δική του επιχείρηση και την ανέπτυσσε επί πολλά χρόνια. Μου ανατέθηκε να του πάρω συνέντευξη λίγο πριν υλοποιηθεί ένα νέο έργο. Αρχίσαμε να μιλάμε για το πώς λειτουργούσαν τα πράγματα στην εταιρεία του.

Ένα από τα πρώτα σχόλια που έκανε ο Σ. ήταν ότι περιστοιχιζόταν από ηλίθιους. Θυμάμαι ότι γέλασα τότε γιατί νόμισα ότι το είπε στ’ αστεία. Όμως, το εννοούσε. Το πρόσωπό του κοκκίνισε καθώς μου εξηγούσε ότι οι άνθρωποι που εργάζονταν στο τμήμα Α ήταν εντελώς ηλίθιοι, ένας προς έναν. Το τμήμα Β είχε μόνο ηλίθιους που δεν καταλάβαιναν τίποτα. Και ακόμη δεν είχε πιάσει στο στόμα του το τμήμα Γ. Αυτοί ήταν οι χειρότεροι απ’ όλους! Ήταν τόσο αλλόκοτοι, που ο Σ. δεν μπορούσε να καταλάβει πώς κατάφερναν να πηγαίνουν στη δουλειά κάθε πρωί.

Όσο περισσότερο τον άκουγα, τόσο συνειδητοποιούσα ότι υπήρχε κάτι πολύ περίεργο σε αυτή την ιστορία. Τον ρώτησα αν πραγματικά πίστευε ότι περιστοιχιζόταν από ηλίθιους. Με κοίταξε και μου εξήγησε ότι ελάχιστοι υπάλληλοί του άξιζαν.

Ποιος είναι τελικά ο ηλίθιος;

Ο Σ. δεν είχε κανένα πρόβλημα να μάθαιναν οι υπάλληλοί του πώς ένιωθε γι’ αυτούς. Δεν δίσταζε διόλου να αποκαλέσει κάποιον ηλίθιο μπροστά σε όλη την εταιρεία. Αυτό σήμαινε ότι οι υπάλληλοί του άρχισαν να τον αποφεύγουν. Κανείς δεν τολμούσε να συναντηθεί κατ’ ιδίαν μαζί του. Ποτέ δεν άκουγε άσχημα νέα γιατί συχνά πυροβολούσε τον αγγελιοφόρο. Μάλιστα, σε ένα από τα γραφεία είχαν τοποθετήσει ένα προειδοποιητικό φως στην είσοδο του κτιρίου. Διακριτικά τοποθετημένο πάνω από το γραφείο υποδοχής, το φως γινόταν κόκκινο όταν ήταν εκείνος εκεί και πράσινο όταν έλειπε.

Όλοι το ήξεραν αυτό. Όχι μόνο το προσωπικό, αλλά ακόμη και οι πελάτες έριχναν αυτόματα μια νευρική ματιά στο φως για να ανακαλύψουν τι τους περίμενε όταν θα περνούσαν το κατώφλι. Αν το φως ήταν κόκκινο, μερικοί έκαναν απλώς μεταβολή, αποφασίζοντας να επιστρέψουν μια πιο κατάλληλη στιγμή.

Όπως όλοι ξέρουμε, όταν είσαι νέος είσαι γεμάτος σπουδαίες ιδέες. Έτσι, του έθεσα τη μόνη ερώτηση που μπόρεσα να σκεφτώ: «Ποιος προσέλαβε όλους αυτούς τους ηλίθιους;». Ήξερα, φυσικά, ότι τους περισσότερους από αυτούς τους είχε προσλάβει ο ίδιος. Το χειρότερο ήταν ότι ο Σ. κατάλαβε ακριβώς τι υπαινισσόμουν. Αυτό που ρωτούσα σιωπηρώς ήταν: Ποιος είναι τελικά ο ηλίθιος; Ο Σ. με πέταξε έξω. Αργότερα μου είπαν ότι αυτό που πραγματικά ήθελε να κάνει ήταν να πάρει μια καραμπίνα και να με πυροβολήσει.

Συγκρίνοντας τους άλλους με τον εαυτό μας

Αυτό το περιστατικό με έβαλε σε σκέψεις. Είχαμε έναν άνθρωπο που σύντομα θα έβγαινε στη σύνταξη. Ήταν προφανώς έμπειρος επιχειρηματίας, πολύ σεβαστός για τις πλούσιες γνώσεις του στον συγκεκριμένο κλάδο. Αλλά δεν τα έβγαζε πέρα με τους ανθρώπους. Δεν καταλάβαινε τον πιο κρίσιμο, περίπλοκο πόρο σε μια εταιρεία: τους υπαλλήλους. Και όποιον αδυνατούσε να καταλάβει τον βάφτιζε απλούστατα ηλίθιο.

Καθώς δεν είχα σχέσεις με την εταιρεία, μπορούσα εύκολα να δω πόσο λάθος ήταν το σκεπτικό του. Ο Σ. δεν αντιλαμβανόταν ότι πάντα συνέκρινε τους άλλους με τον εαυτό του. Ο ορισμός του για την ηλιθιότητα ήταν απλούστατoς: Οποιοσδήποτε δεν σκεφτόταν ή δεν ενεργούσε σαν αυτόν ήταν ηλίθιος. Χρησιμοποιούσε εκφράσεις που χρησιμοποιούσα κι εγώ για συγκεκριμένους τύπους ανθρώπων: «υπεροπτικοί φαφλατάδες», «χαϊβάνια», «αγενείς» και «κουραστικοί». Αν και ποτέ δεν αποκάλεσα άλλο άνθρωπο ηλίθιο, αν μη τι άλλο όχι με σκοπό να το ακούσει, είχα προφανή προβλήματα με ορισμένους τύπους ανθρώπων.

Θέλω να καταλάβω τους άλλους

Ήταν εντελώς φρικτή η σκέψη να είμαι αναγκασμένος να ζω τη ζωή μου θεωρώντας διαρκώς ότι είμαι περιστοιχισμένος από ανθρώπους με τους οποίους είναι αδύνατον να συνεργαστώ. Κάτι τέτοιο θα περιόριζε απίστευτα τις δικές μου δυνατότητες στη ζωή. Προσπάθησα να δω τον εαυτό μου στον καθρέφτη. Η απόφαση ήταν εύκολη. Δεν ήθελα να είμαι σαν τον Σ.. Ύστερα από μια ιδιαίτερα τοξική συνάντηση μαζί του και με μερικούς από τους άτυχους συναδέλφους του κάθισα στο αυτοκίνητο με ένα σφίξιμο στο στομάχι.

Η συνάντηση ήταν σκέτη καταστροφή. Όλοι ήταν εξαγριωμένοι. Αποφάσισα επιτόπου να αποκτήσω τη σημαντικότερη, κατά πάσα πιθανότητα, γνώση απ’ όλες: Το πώς λειτουργούν οι άνθρωποι. Θα συναναστρεφόμουν ανθρώπους μια ζωή, ασχέτως επαγγέλματος, και μου ήταν εύκολο να αντιληφθώ ότι θα ωφελούμουν αν μπορούσα να τους καταλάβω.

Αμέσως άρχισα να μελετώ πώς να κατανοήσω τους ανθρώπους που αρχικά φαίνονταν τόσο δύσκολοι. Γιατί μερικοί σιωπούν, γιατί άλλοι ποτέ δεν σταματούν να μιλούν, γιατί κάποιοι λένε πάντα την αλήθεια, ενώ άλλοι ποτέ; Γιατί κάποιοι από τους συναδέλφους μου έρχονται πάντα στην ώρα τους, ενώ άλλοι σπάνια; Και ακόμη: Γιατί μου αρέσουν μερικοί άνθρωποι περισσότερο από άλλους; Οι ιδέες που απέκτησα ήταν συναρπαστικές, και από τότε που ξεκίνησα αυτό το ταξίδι έγινα άλλος άνθρωπος. Οι γνώσεις που αποκόμισα με άλλαξαν ως άτομο, ως φίλο, ως συνάδελφο, ως γιο, ως σύζυγο και πατέρα των παιδιών μου.

Βασικοί τύποι προσωπικότητας

Αυτό το βιβλίο μιλάει για την πιο διαδεδομένη ίσως μέθοδο στον κόσμο περιγραφής των διαφορών στην ανθρώπινη επικοινωνία. Αυτή η μέθοδος ονομάζεται σύστημα DISA - ακρωνύμιο των λέξεων Dominance, Inducement, Submission και Analytic ability (Κυριαρχία, Προτροπή, Υποταγή και Αναλυτική ικανότητα). Αυτοί οι τέσσερις όροι είναι οι βασικοί τύποι προσωπικότητας, οι οποίοι περιγράφουν πώς βλέπουν οι άνθρωποι τον εαυτό τους σε σχέση με το περιβάλλον τους. Καθένας από αυτούς τους τύπους προσωπικότητας συσχετίζεται με ένα χρώμα - Κόκκινο, Κίτρινο, Πράσινο και Μπλε.

Αυτό το σύστημα είναι κοινώς γνωστό ως σύστημα DISC, όπου το τελικό γράμμα του ακρωνύμιου (compliance) αντιστοιχεί στη συμμόρφωση αντί της αναλυτικής ικανότητας. Χρησιμοποιώ παραλλαγές αυτού του εργαλείου πάνω από είκοσι χρόνια με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Διαφορές στην επικοινωνία

Πώς όμως μπορείτε να γίνετε πραγματικά ικανότατοι στο να τα βγάζετε πέρα με διαφορετικούς τύπους ανθρώπων; Υπάρχουν, φυσικά, διάφορες μέθοδοι. Η πιο συνηθισμένη είναι να ερευνήσετε το θέμα και να μάθετε τα βασικά. Αλλά μαθαίνοντας το θεωρητικό κομμάτι δεν γίνεσαι παγκοσμίου φήμης ειδικός στην επικοινωνία. Μόνο όταν αρχίσετε να χρησιμοποιείτε αυτές τις γνώσεις μπορείτε να αποκτήσετε πραγματική και λειτουργική ευχέρεια στον τομέα. Είναι όπως το να μαθαίνεις ποδήλατο - πρέπει πρώτα να το καβαλήσεις. Μόνο τότε συνειδητοποιείς τι πρέπει να κάνεις.

Υπομονή στην επικοινωνία

Από τότε που άρχισα να μελετώ πώς λειτουργούν οι άνθρωποι και να πασχίζω να κατανοήσω τις διαφορές στον τρόπο που επικοινωνούμε έγινα άλλος άνθρωπος. Δεν είμαι τόσο κατηγορηματικός πια, ούτε κρίνω τους άλλους μόνο και μόνο επειδή δεν είναι σαν εμένα. Εδώ και πολλά χρόνια η υπομονή μου με άτομα που είναι το άκρως αντίθετο από μένα είναι πολύ μεγαλύτερη. Θα ήταν υπερβολή να πω ότι ποτέ δεν εμπλέκομαι σε διαμάχες, ομοίως δεν θα προσπαθούσα να σας πείσω ότι δεν λέω ποτέ ψέματα, αλλά και τα δύο συμβαίνουν πολύ σπάνια πλέον.

Έχω έναν λόγο για να ευχαριστώ τον Σ. - αφύπνισε το ενδιαφέρον μου για το θέμα. Χωρίς εκείνον το βιβλίο «Ανάμεσα σε ηλίθιους» δεν θα είχε γραφτεί ποτέ.

Τι μπορείτε να κάνετε για να εμπλουτίσετε τις γνώσεις σας σχετικά με το πώς σχετίζονται και επικοινωνούν μεταξύ τους οι άνθρωποι; Με λίγη τύχη θα ξεκινήσετε το ίδιο ταξίδι που ξεκίνησα κι εγώ πριν από χρόνια. Και σας υπόσχομαι ότι δεν θα το μετανιώσετε!

Όλη η ζωή είναι επιλογές

Όλη η ζωή είναι επιλογές, μόνο στη μοναχικότητα δεν υπάρχει επιλογή.

Επιλογή, οποιουδήποτε είδους, σημαίνει σύγκρουση. Στην επιλογή υπάρχουν αναπόφευκτα αντιθέσεις.

Αυτές οι αντιθέσεις, εσωτερικές και εξωτερικές, γεννάνε σύγχυση και δυστυχία. Για να ξεφύγει κανείς από αυτή τη δυστυχία, κάνει να μοιάζουν οι θεοί, τα πιστεύω, ο εθνικισμός και η αφοσίωση σε διάφορα μοντέλα δραστηριότητας, σαν πραγματικές ανάγκες.

Ξεφεύγοντας με αυτές τις κάνεις να αποκτήσουν πολύ μεγάλη σημασία, αλλά η φυγή είναι ο δρόμος της ψευδαίσθησης και τότε εμφανίζονται ο φόβος κι η ανησυχία.

Ο δρόμος της επιλογής είναι ο δρόμος της θλίψης όπου ο πόνος δεν έχει τέλος.

Η επιλογή, η εκλογή, θα υπάρχει πάντα όσο υπάρχει εκείνος που επιλέγει -που είναι η συσσωρευμένη μνήμη πόνου και ευχαρίστησης- και κάθε εμπειρία επιλογής, το μόνο που κάνει είναι να δυναμώνει τη μνήμη, που η αντίδρασή της γίνεται σκέψη και συναίσθημα.

Η μνήμη έχει μόνο μερική σημασία, καθώς είναι φτιαγμένη για να αντιδρά μηχανικά κι αυτή η αντίδραση είναι η επιλογή.

Δεν υπάρχει ελευθερία στην επιλογή.

Διαλέγεις σύμφωνα με τον τρόπο που έχεις ανατραφεί, σύμφωνα με την κοινωνική, οικονομική και θρησκευτική διαμόρφωσή σου.

Η επιλογή δυναμώνει, χωρίς εξαίρεση, αυτή τη διαμόρφωση.

Δεν υπάρχει φυγή από αυτή τη διαμόρφωση που μόνο γεννάει όλο και περισσότερα βάσανα.

Η επιλογή γεννάει πάντα δυστυχία.

Παρακολούθησέ την και θα δεις να καραδοκεί, να απαιτεί, να επιμένει, να εκλιπαρεί και πριν το καταλάβεις, θα βρίσκεσαι πιασμένος στο δίχτυ των αναπόφευκτων υποχρεώσεων, ευθυνών και απογνώσεων που φέρνει.

Παρακολούθησέ την και θα έχεις επίγνωση αυτού που πραγματικά συμβαίνει.

Έχε επίγνωση αυτού που συμβαίνει, δε μπορείς να αλλάξεις αυτό που συμβαίνει, μπορείς να το κουκουλώσεις, να το βάλλεις στα πόδια, αλλά δε μπορείς να το αλλάξεις.

Είναι εκεί.

Αν το αφήσεις ήσυχο χωρίς να παρεμβαίνεις με τις απόψεις σου και τις ελπίδες σου, τους φόβους σου και τις απελπισίες σου, με τις υστερόβουλες και πανούργες κρίσεις σου, θα ανθίσει και θα φανερώσει όλη τη δαιδαλώδη μορφή του, όλες τις λεπτές κινήσεις του -και υπάρχουν πολλές- τη φαινομενική σημασία και ηθική του, τα κρυμμένα του κίνητρα και τις κρυμμένες φαντασιώσεις του.

Αν αφήσεις εκείνο που πραγματικά συμβαίνει ήσυχο, θα σου δείξει όλα αυτά και περισσότερα.

Αλλά πρέπει να έχεις μια χωρίς επιλογές επίγνωσή του, περπατώντας ήσυχα.

Τότε θα δεις ότι η επιλογή, έχοντας ανθίσει, πεθαίνει και μένει η ελευθερία, όχι ότι είσαι ελεύθερος, αλλά υπάρχει ελευθερία.

Εσύ είσαι εκείνος που κάνει τις επιλογές, εσύ είσαι εκείνος που σταμάτησε να τις κάνει.

Δεν υπάρχει τίποτα να επιλέξεις.

Μέσα από αυτήν την χωρίς επιλογές κατάσταση ανθίζει η μοναχικότητα.

Ο θάνατος της επιλογής δεν είναι ποτέ το τέλος της.

Πάντοτε ανθίζει και πάντοτε είναι καινούρια.

Το να πεθαίνεις για το γνωστό σημαίνει να είσαι μόνος.

Κάθε επιλογή βρίσκεται στο πεδίο του γνωστού.

Η δράση σε αυτό το πεδίο φέρνει πάντα θλίψη.

Τέλος της θλίψης υπάρχει στη μοναχικότητα.

Προβλέποντας το Μέλλον: Ένα Matrix Ιδεών

Προβλέποντας το Μέλλον: Ένα Matrix Ιδεών.  Φαίνεται πως οι άνθρωποι βιώνουμε στις εμπειρίες του παρόντος τα σημάδια των συναισθηματικών γεγονότων που βρίσκονται χρονικά μπροστά μας: Μπορούμε να εντοπίσουμε (αμυδρά) το μέλλον – το Πραγματικό μέλλον και όχι κάποιο φανταστικό προνοητικό μέλλον – σε κάθε στιγμή, κυρίως πέρα από τα όρια της συνειδητής εγρήγορσής μας.

Και επειδή είναι δύσκολο να το «σκεφτούμε» προτιμούμε να ερμηνεύουμε αυτή την αντανάκλαση του μέλλοντος μέσα από άλλους κλασικούς τρόπους. Έτσι επαναπροσδιορίζουμε τα «προνοητικά» οράματά μας ως συμπτώματα τηλεπάθειας ή διορατικότητας ή ως συμπτώματα περασμένων ζωών. Επαναπροσδιορίζουμε τα προνοητικά ψυχοσωματικά συμπτώματα ως εκδηλώσεις ενός άγνωστου ασυνειδήτου και τα ερμηνεύουμε ως «συγχρονικότητες» που εμφανίζονται μέσα από ένα σημαίνον σύμπαν ή μία ανώτερη Διάνοια.

Πολλοί παραψυχολόγοι επίσης απεχθάνονται την ιδέα της «Πρόβλεψης». Κάτι τέτοιο επιφέρει την αναγνώριση μόνο των προγνωστικών φαινομένων που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από τα κλασσικά κανάλια Ψ που αναφέραμε παραπάνω. Ο Ψυχαναλυτής Jule Eisenbud ανέλυσε πάρα πολλές περιπτώσεις «παραψυχολογικής πρόγνωσης» που εμφανίστηκαν στους ασθενείς του αλλά και στον ίδιο όμως πάντα υπέθετε πως μια τέτοια περίπτωση ήταν ζήτημα διορατικότητας και όχι πρόγνωσης…

Η Ατοπικότητα (Nonlocality) που εισήχθη στην παραψυχολογία το 1980 θα μπορούσε να εξηγήσει το φαινόμενο τέτοιων προβλέψεων όμως δεν το καταφέρνει. Όλα τα πράγματα στον χωροχρόνο ίσως πραγματικά να συνδέονται όμως το γεγονός αυτό δεν εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο τα «Μάτια Ψ» ενός ανθρώπου που βιώνει την εμπειρία μπορούν να ενώσουν όλα τα κομμάτια της πληροφορίας που ενυπάρχει στο Σύμπαν. Και η Κβαντική διεμπλοκή, που είναι η βάση της Ατοπικότητας δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί μία μητέρα για παράδειγμα μπορεί οραματίζεται τον θάνατο του ίδιου της του γιού στο πεδίο μάχης. Τα σωματίδια που ενώνουν τα δύο άτομα θα μπορούσαν, απ’ όσο γνωρίζουμε να έχουν σπάσει τους ιδιαίτερους δεσμούς τους μέσα από την κβαντική ακολασία που ονομάζεται αντι-συνοχή (decoherence).

Αν και αρκετοί Ψυχικοί ερευνητές αντιμετωπίζουν τον Νου ως ένα όργανο με απεριόριστες δυνατότητες, ή ως μία επέκταση ενός ανώτερου (η Βαθύτερου) Συλλογικού Ασυνειδήτου, αυτή η οπτική φαίνεται να αφαιρεί τις δυνάμεις Ψ από την Επιστημονική εξίσωση και δεν ερμηνεύει το φαινόμενο επαρκώς. Αρκετές από τις εμπειρίες επιβεβαιώνουν πως η πρόγνωση αυτή λαμβάνει χώρα σε μία άμεσης σημασίας κλίμακα που επεμβαίνει στο χρονολόγιο του ατόμου, και όχι σε κάτι που βιώνεται ή διαμοιράζεται μέσα στο χώρο και στο σύνολο των ανθρώπων. Η «Αναπάντεχη Γνώση» μπορεί να εμπεριέχει γνώση που το διάμεσο δεν μπορεί να γνωρίζει άμεσα αλλά μπορεί να λάβει σε κάποιο χρονικό σημείο αργότερα, σε επικείμενο χρονικό διάστημα. Άλλα παραψυχολογικά φαινόμενα όπως η σημαίνουσες συμπτώσεις έχουν ένα παρόμοιο προσωπικό και άμεσο χαρακτήρα, κάτι που θα έπρεπε να είναι το απαιτούμενο στοιχείο για να διαπιστώσουμε πως αυτά τα φαινόμενα είναι αμιγώς προνοητικά και ίσως συνδέονται με τις νοητικές διεργασίες μας. Πως Με κάποιο τρόπο το άτομο στέλνει στον εαυτό του πληροφορίες από ένα μελλοντικό σημείο στο οποίο μαθαίνει την σωστή απάντηση…

Έτσι εδώ αναδύεται η ιδέα που υπάρχει στον New Age τρόπο σκέψης, ενός Matrix ιδεών και εννοιών που ενώνει τους ανθρώπους αλλά και τα αντικείμενα, ένας σημειολογικός ωκεανός μέσα στον οποίο κολυμπάμε όλοι, ένα συμπαντικό «πεδίο» συνειδητότητας, τα κύματα του οποίου μεταφέρουν σημαντικές πληροφορίες μέσα στον χωροχρόνο. Η Θεωρία αυτή φαίνεται πως είναι πολύ σημαντική. Αρκετοί Ψυχικοί ερευνητές αποζητούν να πιστέψουν πως συνδεόμαστε με ένα Σύμπαν ιδεών και πως τα μυαλά μας που δημιουργούν ιδέες λαμβάνουν τις πληροφορίες αυτές μέσα από φαινόμενα Συγχρονικότητας (Πέραν των άλλων).

Μέσα σε ένα Matrix Ιδεών

Αυτό το Matrix ιδεών είναι μία έννοια που πηγαίνει πολύ πίσω στον χρόνο, την Ελληνική Φιλοσοφική παράδοση και τον Πλάτωνα που αντιμετώπισε τον φυσικό κόσμο ως τον ατελή αντικατοπτρισμό ενός Τέλειου κόσμου ιδεών. Η βασική ιδέα αντικατοπτρίζεται στην Αστρολογία αλλά και την Ερμητική παράδοση ( Όπως πάνω έτσι και κάτω) και στην μεταγενέστερη μεσαιωνική θεωρία των «ομοιοτήτων» που περιγράφηκε από τον Michel Foucault στην Τάξη των Πραγμάτων – Ένα σύστημα ανταποκρίσεων που χαρτογραφεί σχεδόν πανομοιότυπα τις διαδικασίες που χρησιμοποιούνται από τον νου που ονειρεύεται και δημιουργεί το μνημονικό σύστημα αναζήτησης.

Αυτή η θεωρία ίσως αποδεικνύει πως όταν σκεφτόμαστε λαμβάνουμε τις αποδείξεις ενός σύμπαντος ιδεών που εισέρχονται στις δικές μας νοητικές διεργασίες ατελώς, σε μία σύγχυση του αίτιου και του αιτιατού.

Το Πλατωνικό Matrix Ιδεών έχει διεγείρει την προσοχή ενός μεγάλου αριθμού σύγχρονων θεωρητικών της Συνειδητότητας, των φαινομένων Ψ και άλλων σχετικών ανωμαλιών. Τα ακασικά Πεδία και η θεωρία των Μορφικών Πεδίων οφείλουν πολλά στην (Μετα)Φυσική του Πλάτωνα. Και πολλοί παραψυχολόγοι υιοθετούν την ιδέα ενός Δίκτυου ιδεών υποθέτωντας πως αυτή η θεωρία είναι η μοναδική εξήγηση για τα φαινόμενα Ψ. Για παράδειγμα ο James Carpenter στο EdgeScience αναφέρει πως τα φαινόμενα αυτά καταδεικνύουν ένα Σύμπαν ιδεών που υπάρχει εντός μας αλλά και έξω από εμάς. Όπως είχε πει και ο Πλάτωνας, τα νοήματα και οι ιδέες υπάρχουν πέρα από το άτομο και δεν κατασκευάζονται απλά από το άτομο αυτό ή από μία ομάδα τόμων. Και συνδέουμε με τα φαινόμενα Ψ ιδέες που υπερβαίνουν κάθε φυσική σύνδεση με τον εαυτό. Και όμως συνδεόμαστε με αυτές, επηρεαζόμαστε από αυτές.

Έτσι φαίνεται πως ο άνθρωπος βουτά σε στιγμές τυχαιότητας μέσα σε αυτό το αχανές δίκτυο πληροφοριών, λαμβάνοντας στιγμιαίες εκλάμψεις του ίδιου του μέλλοντός του. Και αδυνατώντας να αναλύσει το φαινόμενο, το ερμηνεύει ως εξωπραγματικό φαινόμενο Ψ. Αυτή η αχανής θάλασσα ιδεών είναι προσβάσιμη στις υπερσυνείδητες στιγμές διαύγειας, και μας αποκαλύπτει το γεγονός πως όλοι συνδεόμαστε μεταξύ μας, μέσα από συμπαντικές ιδέες που υπάρχουν πριν αλλά και μετά από εμάς. Ίσως την επόμενη φορά που θα γίνουμε μάρτυρες ενός φαινομένου συγχρονικότητας να είμαστε σε θέση να λάβουμε το «μήνυμα» αποκρυπτογραφώντας τις διαδρομές που μας αποκαλύπτει ο μελλοντικός εαυτός μας, το μελλοντικό Συλλογικό Ασυνείδητο…

Τα παιδιά είναι ένα δώρο που χρειάζεται να ξετυλίξουμε

Επειδή τα παιδιά σου είναι “δικά σου” από τη γέννησή τους, μπορείς να μπεις σε μεγάλο πειρασμό – ακόμη και να πιστεύεις ότι είναι δικαίωμα και ευθύνη σου – να τα κάνεις να ζήσουν το δικό σου πρόγραμμα. Όμως, αυτές οι μεγάλες ψυχές σε μικρά κορμάκια φτάνουν με ένα πολύ ισχυρό δικό τους πρόγραμμα, και τους προσφέρεις υπηρεσία (και στον εαυτό σου) βοηθώντας τα να έρθουν σε επαφή με το δικό τους σκοπό και να τον ζήσουν. Μερικές φορές, η πρόθεσή τους ταιριάζει με τη δική σου πρόθεση γι’ αυτά, κι άλλες πάλι δεν ταιριάζει.

Αν προσπαθείς συνεχώς να αναγκάσεις τα παιδιά σου να μπουν στο καλούπι που εσύ έχεις φτιάξει γι’ αυτά, η ζωή σου θα έχει τα χάλια της, καθώς και η δική τους. Να θυμάσαι ότι βρίσκονται εδώ για να σε διδάξουν, όσο είσαι κι εσύ εδώ για να τα διδάξεις. Ίσως και περισσότερο. Εσύ θα μάθεις να ελευθερώνεις κι εκείνα θα μάθουν να υποστηρίζουν την αλήθειά τους.
  
Μερικές φορές μπορείς να εκπαιδεύσεις ένα παιδί να είναι αυτό που θέλεις να είναι, αλλά όταν μεγαλώσει, θα χρειαστεί ψυχοθεραπεία και θα πρέπει να έρχεται στα εργαστήριά μου. Δεν θέλω να τα έχω πελάτες αυτά τα παιδιά. Θα προτιμούσα να τα δω να αυτο-πραγματώνονται. Βάλ’ τα σ’ αυτή την πορεία ανταμοίβοντάς τα για το ότι είναι αληθινά παρά βολικά.

Αγάπα τα για να βρουν το πεπρωμένο τους. Κάποια μέρα θα μάθουν πως για να κατακτήσουν τα όνειρά τους είναι αναγκαίο να σεβαστούν τη μοναδικότητά τους. Στήριξέ τα για να πάρουν αυτό το μάθημα, προσφέροντάς τους σαν πρότυπο αυτή τη συμπεριφορά.

Οι γονείς μου με επιβράβευαν όχι όταν έλεγε την αλήθεια μου, αλλά όταν έλεγα εκείνο που ήθελαν ν’ ακούσουν. Μεγάλωσα αρκετά για ν’ ανακαλύψω ότι θα προχωρούσα περισσότερο στη ζωή με το να είμαι ειλικρινής παρά με το να είμαι χαμαιλέοντας.

Η προσαρμοστικότητα είναι σημαντική, αλλά όχι εις βάρος της αυθεντικότητας. Είναι απαραίτητο να μπορεί το παιδί σου να λέει “όχι” όταν χρειάζεται. Αν έχεις τ’ αυτιά σου ανοιχτά στο αληθινό “ναι” του παιδιού σου, τότε θα σεβαστείς το “όχι” του – κι εκείνο το δικό σου. Ο σεβασμός απέναντι στο παιδί σου είναι η πιο ισχυρή σου επένδυση για το σεβασμό του προς εσένα.

Δες το παιδί σου όχι σαν “άγραφη πλάκα” πάνω στην οποία πρέπει να γράψεις, αλλά σαν ένα πακέτο μ’ ένα δώρο, που χρειάζεται να ξετυλίξεις. Σ’ αυτό το μικρό κορμάκι ζει μια ιδιοφυΐα⋅ βοήθησέ το να τη φέρει στην επιφάνεια.

Υπομονή δεν είναι η ικανότητα να περιμένεις, αλλά το να διατηρείς την αξιοπρέπειά σου όσο επιλέγεις να περιμένεις

Υπομονή δεν είναι η ικανότητα να περιμένεις αλλά το να διατηρείς τη πρέπουσα συμπεριφορά όσο περιμένεις. Σχετίζεται με την εναρμόνιση του νου στη ροή του χρόνου προς την εκπλήρωση του στόχου, να εξελίσσεσαι όσο περιμένεις το αποτέλεσμα, αυτό είναι υπομονή. Όχι να κάθεσαι ατενίζοντας τον ορίζοντα προσμένοντας την εμφάνιση των αποτελεσμάτων.

Υπομονή δεν σημαίνει να ζεις τη ζωή παθητικά αλλά να επιλέγεις κάθε φορά τη στάση σου. Προς την εκπλήρωση του ονείρου σου, του πολυπόθητου όπως λες, να υπομένεις αποτελεί επιλογή όχι αδιέξοδο, φρόντισε να είναι μια “ευπρεπής” επιλογή, να μην της λείπει τίποτα. Ακριβώς επειδή το να υπομένεις αποτελεί επιλογή, μη σκοτίζεις τους γύρω σου για τις όποιες δυσκολίες εμφανιστούν, έρχονται για να σε διδάξουν, στη τελική υπό πίεση δημιουργούνται διαμάντια.

Δικαιούσαι να παραπονεθείς αλλά μόνο στο εαυτό σου, μόνο μπροστά στον καθρέπτη και αυτό με φειδώ. Όταν ανοίγει το κουτί της κακομοιριάς δύσκολα κλείνει, βολεύει η θέση του θύματος. Δεν ανέχεσαι, υπομένεις, είναι τεράστια η διαφορά και έγκειται στην επιλογή. Στη πρώτη περίπτωση, αυτή της ανοχής, δεν υπάρχει η επιλογή της διακοπής, να σταματήσεις ότι σε ζορίζει και να χαλαρώσεις, στη δεύτερη όμως υπάρχει επιλογή και αυτή μαρτυρά το βάθος των ριζών της επιθυμίας σου, καταδεικνύει τον χαρακτήρα σου, τις αρετές σου, την αντιληπτική σου ικανότητα και την προσαρμοστικότητά σου. Ο κάθε προορισμός είναι όμορφος και γεμάτος υποσχέσεις αλλά μέχρι αυτόν υπάρχει και η διαδρομή, η οποία είναι άγνωστη και κρύβει εκπλήξεις.

Για την ακρίβεια, υπομονή ίσως σημαίνει τον έλεγχο και επέκταση των ορίων σου, να αφορά στη σμίλευση του ατόμου σου και όχι τόσο στο να περιμένεις, όπως οι περισσότεροι νομίζουν. Βγάζει νόημα, σκέψου το και θα καταλάβεις. Υπό αυτόν τον όρο, φαντάσου πως υπόκεισαι στην διαδικασία σχηματισμού ενός διαμαντιού, αν θες φυσικά να δεις το δικό σου. Να υπομένεις κάθε δοκιμασία, κάθε νέο εμπόδιο και στο τέλος να λάμψεις. Καθ’ όλη τη διαδικασία φρόντισε η συμπεριφορά σου, ο χαρακτήρας σου, να είναι ευπρεπή, ακέραια, διότι αυτό είναι το στοιχείο που ξεχωρίζει την υπομονή από την ανοχή, αυτή σου η ικανότητα.

Συγχωρώντας θεραπεύομαι

Θέλω να σε συγχωρέσω που με πρόδωσες,
που με εγκατέλειψες,
που με κάνεις και νοιώθω μόνη και αβοήθητη
Θέλω να σε συγχωρέσω, μα δεν μπορώ.

Για να γιατρέψουμε το βάθος της πληγής μας χρειάζεται να στραφούμε προς τα μέσα. Η πληγή δεν είναι έξω από μας. Για να γιατρευτώ από τη θλίψη, την απογοήτευση, την αυτολύπη δεν χρειάζεται να συγχωρέσω κάποιον απ’ έξω, πρωταρχικά.

Χρειάζεται πρώτα να συγχωρέσω εμένα. Να μάθω να με αγκαλιάζω θεραπευτικά με κατανόηση. Να αναγνωρίζω τα λάθη μου, όχι για να με κατακρίνω, για να με κατηγορώ, αλλά για να γίνω πιο ώριμος και υπεύθυνος για τον εαυτό μου. Αυτό που έγινε πέρασε, αλλά αν εγώ το «ποτίζω» κάθε μέρα μέσα μου, δεν πρόκειται να περάσει ποτέ. Αν το βλέμμα μου είναι στραμμένο στο παρελθόν καμιά πληγή δεν θα κλείσει, ο πόνος και η θλίψη θα διαιωνίζονται.

Μια στροφή, μια στροφή προς την σωστή κατεύθυνση και μπορώ να με δω με άλλα μάτια. Μπορώ να με κατανοήσω, όχι να με κατακρίνω, αλλά να με μάθω, να σεβαστώ την αδυναμία μου, για να μπορώ να την μετατρέψω σε δύναμη. Αναγνωρίζοντας την αλήθεια μου μπορώ να με θεραπεύσω, να με αγκαλιάσω να με σεβαστώ.

Η συγχώρεση δεν ξεκινάει απ’ έξω, ξεκινάει απ’ την καρδιά και η καρδιά είναι μέσα. Υπομονετική, κατανοητική περιμένει την προσοχή σου, περιμένει να σταματήσεις την φλυαρία του νου, για να την ακούσεις. Την ακούς;

Βάλε την προσοχή σου στην καρδιά σου και άρχισε να σε πλησιάζεις.

Να σε χωράς. Να σε ακούς αθόρυβα.

Για μια στιγμή σώπα και άκου, νιώσε τι είναι αυτό που αληθινά θες, ποιο είναι το αίτημα της καρδιάς σου. Μια στιγμή αλήθειας θα σου δείξει την κατεύθυνση για σένα, τον ουσιαστικό εσένα.

Μια στροφή προς τα σένα, χωρίς ψέματα και δικαιολογίες. Αφέσου να σ’ ακούσεις να σε νοιώσεις να σε στηρίξεις, να σου μιλήσεις απ’ την καρδιά σου, αβίαστα, απαλά, ευγενικά, τρυφερά, θεραπευτικά.

Και αν σε πρόδωσες και αν σε εγκατέλειψες και αν σε απομόνωσες κάνε χώρο για σένα και Συν+Χώρα τον εαυτό σου για να σε συναντήσεις αληθινά, βαθιά και ουσιαστικά. Μπορείς, αν θες μπορείς. Αυτό που είσαι σε περιμένει, θα πας;

Συγχωρώντας θα θεραπεύσεις τις πληγές και μια μέρα θα ελευθερωθείς, θα ζεις στο παρόν, άφοβα και άλυπα!

ΟΙ ΗΘΙΚΕΣ ΑΡΕΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΘΩΜΑ ΤΟΝ ΑΚΙΝΑΤΗ

Οι ηθικές αρετές

Οι αρετές, οι οποίες απορρέουν από τη βούληση – ως διανοητική όρεξη – και εγγυώνται τη σωστή χρήση των πράξεων, είναι οι ηθικές. Θεωρούνται κυρίως και απολύτως αρετές (virtutes simpliciter), εν αντιθέσει προς τις διανοητικές, οι οποίες είναι σχετικές αρετές (virtutes secundum quid), εξαιτίας του ότι απλά και μόνο παρέχουν την ικανότητα της σωστής πράξης.

Oι ηθικές αρετές αναφέρονται σε μια σταθερή και εγκατεστημένη ετοιμότητα, ώστε να μετασχηματίζονται σε λογικές κρίσεις που αφορούν στα συναισθήματα. Από τη στιγμή που το αγαθό αποτελεί το αντικείμενο της διανοητικής όρεξης, δηλαδή της βούλησης, οι αρετές που τελειοποιούν την έλλογη δραστηριότητα του ατόμου είναι τα συναισθήματα που διέπονται από το λόγο, o οποίος αξιολογεί κάθε φορά το ηθικά καλό ή κακό. Οι ηθικές αρετές, ως έξεις, κατέχουν πρωτεύοντα ρόλο, εφόσον συμβάλλουν στη διαμόρφωση της προδιάθεσης του χαρακτήρα του ατόμου. Αποτελούν σταθερές προδιαθέσεις προς το αγαθό και επιπρόσθετα προδιαθέτουν το άτομο για τη σωστή χρήση και των διανοητικών αρετών. Συνεπώς, οι ηθικές αρετές εξασφαλίζουν μια «ορεκτική» διάθεση προς συγκεκριμένους σκοπούς, συστατικούς του τελικού σκοπού.

Υπ’ αυτό το αρετολογικό πρίσμα ο Ακινάτης αποδέχεται την πλατωνική -αριστοτελική θέση για τις τέσσερις ηθικές αρετές, από τις οποίες εξαρτώνται ο ηθικός βίος και οι άλλες αρετές: τη σωφροσύνη, την ανδρεία, τη δικαιοσύνη και τη φρόνηση.

Αναλυτικότερα, η σωφροσύνη παρέχει την ετοιμότητα και τη διάθεση να συγκρατούνται τα πάθη σε τέτοιο σημείο, ώστε να μην αποτρέπεται ο άνθρωπος από τις ορθολογικές επιλογές του. Κείται στο μέσο μεταξύ λαγνείας και ψυχρότητας ή απάθειας. Η ανδρεία ομοίως συγκρατεί και ενισχύει το άτομο στο να ελέγχει τους φόβους και τις αναστολές του, ώστε να μην υποχωρεί σε καταστάσεις κινδύνου ή αντίθεσης στις ηθικές του υποχρεώσεις. Τίθεται μεταξύ απερισκεψίας ή αναίδειας και δειλίας ή ηττοπάθειας. Η δικαιοσύνη ασχολείται με την εθελοντική επιλογή όσον αφορά στις ενέργειες που δείχνουν ότι τα συναισθήματα συναίνεσαν με τη λογική. Οι ηθικές αρετές πρέπει να συνδεθούν με τον ορθό λόγο. Έργο της δικαιοσύνης είναι να «ἀποδίδη ἑκάστω τὸ ὀφειλόμενον». Με άλλα λόγια, το έργο της έγκειται στην αξιολόγηση των ορθών εξωτερικών ενεργειών, αποδίδοντας ό,τι οφείλεται στον καθένα. Λειτουργεί με βάση την αρχή: κάνε στους άλλους ό,τι θα ήθελες να κάνουν και εκείνοι σε σένα. Με δεδομένο ότι το ατομικό καλό δύναται να πραγματωθεί αποκλειστικά και μόνο στο πλαίσιο μιας συλλογικής ευδαιμονίας, η τέλεια κοινότητα (civitas) αποτελεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται το ενδιαφέρον των ατόμων για το ατομικό αλλά και το συλλογικό καλό .

Απαραίτητος όρος, κατά τον Ακινάτη, για την απόκτηση της σωφροσύνης, της δικαιοσύνης και της ανδρείας, θεωρείται η αρετή που καλείται φρόνηση. Οι ηθικές αρετές προϋποθέτουν τη φρόνηση και η φρόνηση τις ηθικές αρετές. Αποκτώνται ταυτόχρονα και αλληλεξαρτώνται. Η φρόνηση οδηγεί στην αναγνώριση των ηθικών κανόνων και των αρχών κάθε αρετής, κατευθύνει τις ηθικές αρχές στην επιλογή των αιτίων και στον καθορισμό των σκοπών τους. Κατά συνέπεια, αυτό που κινεί τη φρόνηση είναι η βαθειά κατανόηση των πρώτων πρακτικών αρχών και των αγαθών που αυτές επιφέρουν και όχι τα πάθη. Η φρόνηση, η οποία κυριαρχεί στον αρετολογικό του κατάλογο, είναι ορθός λόγος για πράγματα που γίνονται όχι γενικά αλλά συγκεκριμένα, μιας και οι πράξεις είναι συγκεκριμένες. Διακρίνονται πολλές φάσεις ή μέρη στη φρόνηση, όπως παρατηρεί ο Ακινάτης. Απέχει όμως πολύ από μια λογική ιδιοτέλεια, γιατί, όντας έμφρων ο άνθρωπος, συνειδητοποιεί ότι η ιδιοτέλεια μπορεί να αποβεί αυτοκαταστροφική, εκτός αν υπερβεί τον εαυτό του με επιθυμίες και πράξεις δικαιοσύνης, φιλίας και αγάπης.

Νέα δεδομένα στις κοσμικές ακτίνες θέτουν σε δοκιμασία τη συμβατική θεωρία για την προέλευση και τη διάδοσή τους

Από τότε που οι αστροναύτες προσάρμοσαν των 7,5 τόνων ανιχνευτή AMS (Alpha Magnetic Spectometer) στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό το Μάιο του 2011, το εγκατεστημένο στο διάστημα μαγνητικό φασματόμετρο, το οποίο συναρμολογήθηκε στο CERN, έχει συλλέξει δεδομένα για πάνω από 150 δισεκατομμύρια κοσμικές ακτίνες – φορτισμένα σωματίδια που ταξιδεύουν στο διάστημα με ενέργειες τρισεκατομμυρίων ηλεκτρονιοβολτ. Είναι ένα εντυπωσιακό ποσό δεδομένων, που παρείχε έναν πλούτο πληροφορίας σχετικά με αυτά τα κοσμικά σωματίδια, αλλά παραδόξως, όπως σημείωσε ο εκπρόσωπος της ομάδας του AMS, Sam Ting, κανένα από τα αποτελέσματα του AMS δεν είχε προβλεφθεί. Σε μελέτη που μόλις δημοσιεύθηκε στο Physical Review Letters, η ομάδα του AMS αναφέρει μετρήσεις μαγνητικής ακαμψίας πρωτογενών κοσμικών ακτίνων που, και πάλι, είναι απρόσμενες.

Πρωτογενείς κοσμικές ακτίνες παράγονται σε υπερκαινοφανείς εκρήξεις στον Γαλαξία μας και πέρα από αυτόν. Οι πιο κοινές είναι πυρήνες υδρογόνου, που είναι, πρωτόνια, αλλά μπορούν επίσης να πάρουν και άλλες μορφές, όπως βαρείς πυρήνες και ηλεκτρόνια ή η αντίστοιχη αντιύλη τους. Ο AMS και άλλα πειράματα έχουν προηγουμένως μετρήσει τον αριθμό, ή ακριβέστερα την αποκαλούμενη ροή, διαφόρων τέτοιων τύπων κοσμικών ακτίνων, αλλά και πώς μεταβάλλεται η ροή με την ενέργεια και την μαγνητική ακαμψία των σωματιδίων – ένα μέτρο της ορμής ενός φορτισμένου σωματιδίου σε μαγνητικό πεδίο. Όμως μέχρι τώρα δεν έχουν υπάρξει μετρήσεις για το πώς οι ροές των βαρέων πυρήνων νέον, μαγνησίου και πυριτίου μεταβάλλονται με τη μαγνητική ακαμψία. Τέτοιες μετρήσεις θα βοηθούσαν να πέσει νέο φως στην ακριβή φύση των πρωτογενών κοσμικών ακτίνων και στο πώς αυτές ταξιδεύουν στο διάστημα.

Στην τελευταία τους μελέτη, η ομάδα του AMS περιγράφει μετρήσεις ροής αυτών των τριών κοσμικών πυρήνων στην περιοχή μαγνητικής ακαμψίας από 2,15 GV μέχρι 3 TV. Οι μετρήσεις αυτές βασίζονται σε 1,8 εκατομμύρια πυρήνων από νέον, 2,2 εκατομμύρια πυρήνων από μαγνήσιο και 1,6 εκατομμυρίων πυρήνων από πυρίτιο, που συλλέχθηκαν από τον AMS κατά τη διάρκεια των πρώτων 7 χρόνων λειτουργίας του (19 Μαΐου 2011 μέχρι 26 Μαΐου 2018). Οι ροές από νέον, μαγνήσιο και πυρίτιο εμφανίζουν απροσδόκητα παρόμοια εξάρτηση μαγνητικής ακαμψίας πάνω από 86,5 GV, συμπεριλαμβανομένης μια επίσης απροσδόκητη απόκλιση πάνω από 200 GV από νόμο εξάρτησης που προβλέπεται από τη συμβατική θεωρία της παραγωγής και διάδοσης των κοσμικών ακτίνων. Επιπλέον, η εξάρτηση της μαγνητικής ακαμψίας που παρατηρήθηκε είναι απροσδόκητα διαφορετική από αυτή των πρωτογενών κοσμικών ακτίνων ηλίου, άνθρακα και οξυγόνου, που είχαν μετρηθεί προηγουμένως από το AMS.

Η πλοκή των κοσμικών ακτίνων συνεχίζει να πυκνώνει. Οι ερευνητές του AMS έχουν δει αποκλίσεις από προηγούμενη συμπεριφορά κοσμικών ακτίνων, συμπεριλαμβανομένης της εξάρτησης μαγνητικής ακαμψίας των πρωτογενών κοσμικών ακτίνων ηλίου, άνθρακα και οξυγόνου που είναι ευκρινώς διαφορετική από αυτές των δευτερογενών κοσμικών ακτίνων λιθίου, βυριλίου και βορίου. Η δευτερογενείς κοσμικές ακτίνες παράγονται από αλληλεπιδράσεις μεταξύ των πρωτογενών κοσμικών ακτίνων και του διαστρικού διάμεσου.

«Ιστορικά, οι κοσμικές ακτίνες ταξινομούνται σε δυο διαφορετικές τάξεις – πρωτογενείς και δευτερογενείς. Τα νέα δεδομένα μας στις σκληρές πρωτογενείς κοσμικές ακτίνες δείχνουν ότι οι πρωτογενείς κοσμικές ακτίνες έχουν τουλάχιστον δυο διακριτές τάξεις», αναφέρει ο Ting. «Αυτό είναι τελείως απροσδόκητο με βάση την προηγούμενη γνώση μας για τις κοσμικές ακτίνες».

Τα νέα και αναπάντεχα δεδομένα είναι πιθανό να απασχολήσουν τους θεωρητικούς για να ξανασκεφτούν και να εργαστούν πάλι πάνω στα τωρινά μοντέλα κοσμικών ακτίνων. «Οι προηγούμενες παρατηρήσεις μας, έχουν ήδη οδηγήσει σε νέες προόδους στα μοντέλα κοσμικών ακτίνων. Οι νέες παρατηρήσεις θα προσφέρουν πρόσθετες προκλήσεις για τα νέα μοντέλα», λέει ο Ting. Και αν τα δεδομένα που έχουν πρόσφατα συλλεχθεί από τον ανιχνευτή και έχουν σταλεί πίσω στο CERN για ανάλυση – μετά από επιτυχημένες σειρές διαστημικών περιπάτων που έχει επεκτείνει το χρόνο ζωής του – δημιουργήσουν περισσότερες εκπλήξεις, οι θεωρητικοί είναι πιθανό να είναι περισσότερο απασχολημένοι.

Αριστοτέλης: πώς να σκεπτόμαστε την ἐντελέχεια;

Αριστοτέλης: 384-322 π.Χ

Τι είναι η ἐντελέχεια;

§1

Προκαταρκτικές παρατηρήσεις

     Ι. Θα μιλήσουμε για την εντελέχεια στον Αριστοτέλη, μια από τις πιο δύσκολες αλλά και ουσιαστικές έννοιες για την κατανόηση της αριστοτελικής φιλοσοφίας. Η εν λόγω έννοια συμπλέκεται πραγματικά με το σύνολο σχεδόν της αριστοτελικής φιλοσοφίας και αποτελεί έναν όρο με πολύτροπες σημάνσεις και υποσημάνσεις. Κάθε επομένως προσέγγισή της απαιτεί από τον έναν ή τον άλλο μελετητή της αριστοτελικής φιλοσοφίας μια ιερή προσήλωση στο γνήσια φιλοσοφικό πνεύμα της και όχι απλώς στον ρόλο της ως τεχνικού όρου· μια τέτοια δηλ. προσήλωση στη βαθύτερη κατανόηση των εσωτερικών της σχέσεων εντός των αριστοτελικών κειμένων, ώστε μια στοιχειωδώς ευπρόσωπη ερμηνεία να μην είναι κάτι σαν επιπόλαια και επιφανειακή γνώμη ή άποψη, άκρως εγκληματική για την ουσία της φιλοσοφίας και κατ’ επέκταση για το νόημα της ζωής· απεναντίας να εισδύει στο λεχθέν, να αναστοχάζεται και να μεταστοχάζεται δημιουργικά επί του ήδη υπαρκτού σκέπτεσθαι, με απώτερο επίτευγμα την ανάδειξη των πιο ευαγγελισμένων πτυχών του ανθρώπινου Dasein, της ανθρώπινης ύπαρξης.
 
   ΙΙ. Στη συνάφεια τούτη δεν υπάρχει χειρότερη ευτέλεια από την ευτέλεια ορισμένων ανθρώπων, κάποιων νεόκοπων διδασκόντων σε διάφορα μορφωτικά ιδρύματα, διορισμένων με τη γνωστή μέθοδο των ημετέρων εκλεκτορικών ψήφων και με την απουσία κάθε επιστημονικά ποιοτικού κριτηρίου. Γιατί ευτέλεια; Επειδή με την ανικανότητά τους και τη συνακόλουθη επιτηδειότητά τους δεν κουράζονται να ασχημονούν επί της αριστοτελικής φιλοσοφίας αλλά και επί άλλων φιλοσοφικών κατευθύνσεων: όταν τους ζητείται π.χ. μια ανάλυση ή τοποθέτηση για το τι είναι εντελέχεια, για το πώς ερμηνεύει τη δημοκρατία ο Αριστοτέλης κ.λπ. νομίζεις ότι ακούς κάποιον νυχτοφύλακα, έναν αφισοκολλητή ή μια καθαρίστρια και παρόμοιους τέτοιους. Συμβαίνει να κατασκευάζονται ειδικά από αλλότριες δυνάμεις για να χειραγωγούν επιστημονικά, φιλοσοφικά ή πνευματικά ανώτερες ποιοτικά συνειδήσεις και έτσι να παράγουν τους σύγχρονους δουλοπάροικους, ήτοι τον μετανεωτερικό τύπο του μαζανθρώπου, πάνω στους οποίους/τον οποίο στηρίζονται τα διάφορα πολιτικά συστήματα. Όσο πιο δουλόφρονες συνειδήσεις, όσο πιο αμόρφωτα όντα πλημμυρίζουν τις κοινωνίες μας, τόσο πιο πολύ στην κορυφή των πολιτικών θεσμών, οργάνων, οργανισμών εγκαθίστανται σμήνη ανίδεων, ανίκανων και διεφθαρμένων ως το κόκκαλο διαχειριστών της εξουσίας. Εάν η κριτική διδασκαλία της επιστημονικής φιλοσοφίας, σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ αλλά και κατά τεκμήριο, απουσιάζει από την τριτοβάθμια εκπαίδευση, όλα τα παραπάνω είναι δυνατά, καθώς ανάμεσα στα άλλα αποδυναμώνονται και οι ολίγοι άριστοι δάσκαλοι της φιλοσοφίας, εκείνοι οι αληθινοί φίλοι της σοφίας που με την αδιαμφισβήτητη ικανότητά τους και το εντελεχείᾳ ήθος του λόγου καλλιεργούν ακούραστα την κριτική σκέψη του Είναι μας και του φιλοσοφείν.  

§2

Προς μια μεθ-οδική προσέγγιση της εντελέχειας

     Ι. Είναι μια φιλοσοφική έννοια, εκ πρώτης όψεως τεχνικός όρος, που χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης για να δηλώσει μια κατάσταση ολοκλήρωσης, τελείωσης: την πλήρη, την τέλεια ανάπτυξη ενός όντος, την ενεργώς πραγματική παρουσία ενός τέλους, μιας απο-τελειωμένης, απο-τετελεσμένης, ολοκληρωμένης μορφής. Κατ’ αυτό το πνεύμα παραπέμπει στην ολοκλήρωση και στην εντελή μορφή της ενεργού πραγματικότητας (Wirklichkeit) ενός όντος, δηλαδή της ἐνέργειας ενός οποιουδήποτε Κάτι· συναφώς στο πλήρες απο-τέλεσμα, που προκύπτει από την ἐνέργεια, ήτοι επενέργεια μιας μορφής, υπό την έννοια του είδους.

     ΙΙ. Ως προς το ζήτημα, ποιος έπλασε αυτό τον όρο, δεν υπάρχει ομοφωνία ανάμεσα στους μελετητές της αριστοτελικής και γενικότερα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Από τη μια πλευρά, η εισαγωγή του όρου στη φιλοσοφία, η εφεύρεσή του αποδίδεται στον Αριστοτέλη. Αυτή η εκτίμηση μοιάζει να επικρατεί. Υπάρχουν ωστόσο και μελετητές που υποστηρίζουν πως ο Αριστοτέλης βρήκε αυτό τον όρο στην Ακαδημία του Πλάτωνος, όπου σπούδαζε. Άρα μια πρώτη συγκρότηση και χρήση αυτού του όρου, με τις ανάλογες και για την πλατωνική σκέψη σημασίες, ανιχνεύεται στις προφορικές συζητήσεις της πλατωνικής Ακαδημίας.

     ΙΙΙ. Σχετικά με την ετυμολογική προέλευση του συγκεκριμένου όρου, η έρευνα τείνει να αποδέχεται ως πιο πιθανή εκδοχή την παραγωγή του από το ἐντελής/ῶς ἔχειν ή από το ἐν-τέλος-ἔχειν, με το νόημα της πραγματοποιημένης παρουσίας ενός τέλους, δηλαδή ενός σκοπού ή κατά λέξη: «έχω ένα τέλος [=σκοπό] σε κάτι παρόν (ἔν τινι)». Σε άλλο σημείο, αποσαφηνίζοντας ούτως ειπείν τούτη την τελευταία φράση: «έχω … παρόν» αναφέρει ο Αριστοτέλης:

«αυτό που έχει γίνει, υπάρχει ήδη μέσα σε κάτι παρόν»[1].

Σε κάθε περίπτωση δίνεται έμφαση στην επιτέλεση της ολοκλήρωσης ή τελείωσης, στην ολοκλήρωση του επιτευχθέντος τέλους [=σκοπού], ενώ σωστά απορρίπτεται κάθε ταύτιση της ἐντελέχειας με τη λέξη ἐνδελέχεια, που σημαίνει: διάρκεια, συνεχής ενέργεια ή επενέργεια. 

§3

Προς την ουσία της εντελέχειας

     Ι. Στα αριστοτελικά κείμενα, η ἐντελέχεια εμφανίζεται γενικώς με δυο σημασίες: α) ως συνώνυμη με την ἐνέργειαν: η ενέργεια π.χ. για την κατασκευή ενός αγάλματος β) ως τελείωση, ολοκλήρωση της ἐνέργειας, άρα ως αποτέλεσμα της διεργασίας ή διαδικασίας που εκφράζει η ενέργεια. Π.χ. το άγαλμα ως συγκεκριμένο καλλιτέχνημα. Γράφει ανάμεσα στα άλλα ο Αριστοτέλης:

«αφού λοιπόν το ον λέγεται όχι μόνο με τη σημασία του τι [= τι εστί] ή του ποιού ή του ποσού, αλλά και με εκείνη της δύναμης και της εντελέχειας και του έργου [=της ενέργειας], ας προσδιορίσουμε τα σχετικά με τη δύναμη και την εντελέχεια»[2].

     ΙΙ. Εδώ, ο Έλληνας φιλόσοφος θεματοποιεί την εντελέχεια ως αντίθετη στη δύναμη και ως ισοδύναμη με την ενέργεια. Στο πλαίσιο της εξεταζόμενης σχέσης ανάμεσα στη δύναμη και την ενέργεια επανέρχεται, στη συνέχεια, και παρουσιάζει την ενέργεια ως λογικά συσχετιζόμενη, δηλαδή σε ενδοσυνάφεια, με την εντελέχεια:

«η ενέργεια, που είναι συνυφασμένη με την εντελέχεια, πήρε το όνομα της από την περιοχή των κινήσεων, στην οποία κυριολεκτικά ανήκει και επεκτάθηκε απ’ αυτή στα άλλα πράγματα· γιατί η ενέργεια, κατά κοινή παραδοχή, είναι κατ’ εξοχήν κίνηση. Γι’ αυτό και στα μη όντα δεν αποδίδουμε κίνηση … Διότι μερικά από τα μη όντα υπάρχουν δυνάμει· δεν υπάρχουν πραγματικά, επειδή δεν υπάρχουν ἐντελεχείᾳ»[3].

     ΙΙΙ. Με βάση την ετυμολογία των δυο εννοιών: ἐντελέχεια και ἐνέργεια, μπορεί κανείς να εντοπίσει τα σημεία στα οποία διαφέρουν: η εντελέχεια σχετίζεται περισσότερο με τον χαρακτήρα του τέλους, δηλ. του σκοπού, και συναφώς χαρακτηρίζει την επιτευχθείσα ενέργεια. Π.χ. όχι το άγαλμα, ως γενικό καλλιτεχνικό επίτευγμα αλλά ως καθορισμένο και επί μέρους εξειδικευμένο, ας πούμε άγαλμα ανθρώπινης μορφής ή ζώου κ.λπ. Η ενέργεια σχετίζεται εν πολλοίς με το έργο, με την εν έργω διαδικασία πραγμάτωσης ή ολοκλήρωσης. Αλλά και τούτη η διάκριση είναι ρευστή και ισχύει πάντα στο πλαίσιο των εκάστοτε συγκεκριμένων διανοημάτων των συμφραζομένων.

     IV. Στα Φυσικά η εντελέχεια νοείται για τον Αριστοτέλη όχι μόνο ως επιτευχθείσα τελείωση, ενέργεια, αλλά κυρίως ως η διαδικασία πραγμάτωσης, ως η ενεργοποίηση δυνατοτήτων, ως ο δρόμος προς ένα σκοπό που δεν έχει επιτευχθεί ακόμη. Εάν σε κάθε γένος του όντος, μας λέει ο Αριστοτέλης[4], συμβαίνει να διαφοροποιείται το εντελεχείᾳ υπάρχον από το δυνάμει, η κίνηση είναι η εντελέχεια του δυνάμει όντως· ή με άλλα λόγια, η εντελέχεια του δυνάμει όντος, όταν τούτο ενεργεί ως κινητό [=ως αντικείμενο κινήσεως] και όχι ως τέτοιο που υπάρχει, ως αυτό τούτο, δηλ. ως υποκείμενο κινήσεως, είναι κίνηση. Π.χ.: ο χαλκός είναι όντως δυνάμει ανδριάντας και ως τέτοιος είναι κίνηση· δεν είναι όμως κίνηση ως χαλκός, δηλαδή η εντελέχεια του χαλκού. Με βάση ένα τέτοιο πνεύμα θα ορίσει στο Περί Ψυχής την ψυχή ως:

«είδος πρώτης εντελέχειας ενός φυσικού σώματος, που διαθέτει δυνάμει ζωή, δηλαδή ενός οργανικού σώματος. Τέτοιου είδους …είναι το σώμα που συμβαίνει να είναι οργανικό… Αν λοιπόν χρειαζόταν να αποδώσουμε κάτι κοινό σε κάθε ψυχή, τότε θα ήταν η πρώτη εντελέχεια»[5].

Με βάση αυτή την έννοια της εντελέχειας προβαίνει στη συνέχεια ο Αριστοτέλης σε μια λελογισμένη διαφοροποίηση διαφόρων βαθμίδων της πραγμάτωσης και των τροπικών βαθμίδων προς μια τέτοια πραγμάτωση εν-ότητας σώματος και ψυχής. Η τελευταία, καθ’ όλη τούτη τη διαδικασία, αποτελεί την αξιωματική αρχή κάθε ενέργειας και ως τέτοια είναι κάτι περισσότερο από μια προκαταρκτική προϋπόθεση για την ως άνω πραγμάτωση. Ταυτόχρονα όμως, αυτή καθεαυτήν, δεν αποτελεί ποτέ την τελική ενέργεια, την ολοκληρωμένη ενεργό πραγματικότητα, καθώς ένα έμβιο ον, ακόμη και στον ύπνο που δεν είναι ενεργοποιημένο, λογίζεται έμψυχο, δεν χάνει την ψυχή του.
----------------------------
[1] Μετά τα Φυσικά Ε, 1027b 7-8.
[2] Μετά τα Φυσικά Θ, 1045b 32-35.
[3] Ό.π., 1047a 30-b2.
[4] Φυσικά ΙΙΙ, 201a 10 κ.εξ.
[5] Περί ψυχής 412a 27 κ.εξ.

ΠΛΑΤΩΝ: Ἀπολογία Σωκράτους (33b-34b)

Ἀλλὰ διὰ τί δή ποτε μετ᾽ ἐμοῦ χαίρουσί τινες πολὺν
[33c] χρόνον διατρίβοντες; ἀκηκόατε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πᾶσαν ὑμῖν τὴν ἀλήθειαν ἐγὼ εἶπον· ὅτι ἀκούοντες χαίρουσιν ἐξεταζομένοις τοῖς οἰομένοις μὲν εἶναι σοφοῖς, οὖσι δ᾽ οὔ. ἔστι γὰρ οὐκ ἀηδές. ἐμοὶ δὲ τοῦτο, ὡς ἐγώ φημι, προστέτακται ὑπὸ τοῦ θεοῦ πράττειν καὶ ἐκ μαντείων καὶ ἐξ ἐνυπνίων καὶ παντὶ τρόπῳ ᾧπέρ τίς ποτε καὶ ἄλλη θεία μοῖρα ἀνθρώπῳ καὶ ὁτιοῦν προσέταξε πράττειν. ταῦτα, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ ἀληθῆ ἐστιν καὶ εὐέλεγκτα. εἰ γὰρ δὴ ἔγωγε τῶν νέων
[33d] τοὺς μὲν διαφθείρω τοὺς δὲ διέφθαρκα, χρῆν δήπου, εἴτε τινὲς αὐτῶν πρεσβύτεροι γενόμενοι ἔγνωσαν ὅτι νέοις οὖσιν αὐτοῖς ἐγὼ κακὸν πώποτέ τι συνεβούλευσα, νυνὶ αὐτοὺς ἀναβαίνοντας ἐμοῦ κατηγορεῖν καὶ τιμωρεῖσθαι· εἰ δὲ μὴ αὐτοὶ ἤθελον, τῶν οἰκείων τινὰς τῶν ἐκείνων, πατέρας καὶ ἀδελφοὺς καὶ ἄλλους τοὺς προσήκοντας, εἴπερ ὑπ᾽ ἐμοῦ τι κακὸν ἐπεπόνθεσαν αὐτῶν οἱ οἰκεῖοι, νῦν μεμνῆσθαι καὶ τιμωρεῖσθαι. πάντως δὲ πάρεισιν αὐτῶν πολλοὶ ἐνταυθοῖ οὓς ἐγὼ ὁρῶ, πρῶτον μὲν Κρίτων οὑτοσί, ἐμὸς ἡλικιώτης
[33e] καὶ δημότης, Κριτοβούλου τοῦδε πατήρ, ἔπειτα Λυσανίας ὁ Σφήττιος, Αἰσχίνου τοῦδε πατήρ, ἔτι δ᾽ Ἀντιφῶν ὁ Κηφισιεὺς οὑτοσί, Ἐπιγένους πατήρ, ἄλλοι τοίνυν οὗτοι ὧν οἱ ἀδελφοὶ ἐν ταύτῃ τῇ διατριβῇ γεγόνασιν, Νικόστρατος Θεοζοτίδου, ἀδελφὸς Θεοδότου —καὶ ὁ μὲν Θεόδοτος τετελεύτηκεν, ὥστε οὐκ ἂν ἐκεῖνός γε αὐτοῦ καταδεηθείη— καὶ Παράλιος ὅδε, ὁ Δημοδόκου, οὗ ἦν Θεάγης ἀδελφός· ὅδε δὲ
[34a] Ἀδείμαντος, ὁ Ἀρίστωνος, οὗ ἀδελφὸς οὑτοσὶ Πλάτων, καὶ Αἰαντόδωρος, οὗ Ἀπολλόδωρος ὅδε ἀδελφός. καὶ ἄλλους πολλοὺς ἐγὼ ἔχω ὑμῖν εἰπεῖν, ὧν τινα ἐχρῆν μάλιστα μὲν ἐν τῷ ἑαυτοῦ λόγῳ παρασχέσθαι Μέλητον μάρτυρα· εἰ δὲ τότε ἐπελάθετο, νῦν παρασχέσθω —ἐγὼ παραχωρῶ— καὶ λεγέτω εἴ τι ἔχει τοιοῦτον. ἀλλὰ τούτου πᾶν τοὐναντίον εὑρήσετε, ὦ ἄνδρες, πάντας ἐμοὶ βοηθεῖν ἑτοίμους τῷ διαφθείροντι, τῷ κακὰ ἐργαζομένῳ τοὺς οἰκείους αὐτῶν, ὥς φασι Μέλητος καὶ
[34b] Ἄνυτος. αὐτοὶ μὲν γὰρ οἱ διεφθαρμένοι τάχ᾽ ἂν λόγον ἔχοιεν βοηθοῦντες· οἱ δὲ ἀδιάφθαρτοι, πρεσβύτεροι ἤδη ἄνδρες, οἱ τούτων προσήκοντες, τίνα ἄλλον ἔχουσι λόγον βοηθοῦντες ἐμοὶ ἀλλ᾽ ἢ τὸν ὀρθόν τε καὶ δίκαιον, ὅτι συνίσασι Μελήτῳ μὲν ψευδομένῳ, ἐμοὶ δὲ ἀληθεύοντι;

***
Αλλά γιατί τάχα λοιπόν μερικοί χαίρονται να συναναστρέφονται πολύν
[33c] καιρό μαζί μου; Το ᾽χετε ακούσει, ω άνδρες Αθηναίοι· εγώ σας είπα όλη την αλήθεια, ότι δηλαδή χαίρουνται ν᾽ ακούνε σαν εξετάζω εκείνους που φαντάζονται πως είναι σοφοί και δεν είναι, γιατί δεν είναι δυσάρεστο πράγμα. Κι εμένα μου το ᾽χει προστάξει ο θεός, όπως είπα, να κάνω έτσι και με μαντείες και μ᾽ ενύπνια και με κάθε τρόπο που το θέλημα του θεού προστάζει τον άνθρωπο να κάνει οτιδήποτε. Αυτά, ω άνδρες Αθηναίοι, και αληθινά είναι και ευκολοαπόδεικτα. Γιατί αν εγώ άλλους από τους νέους
[33d] διαφθείρω τώρα και άλλους έχω διαφθείρει, έπρεπε τωόντι μερικοί απ᾽ αυτούς, τώρα που μεγάλωσαν, αν καταλαβαίνουν ότι εγώ όταν ήσαν νέοι τους συμβούλευσα ποτέ τίποτε κακό, τώρα δα να παρουσιασθούν μπροστά και να μου κάνουν το κατηγορητήριό μου και να ζητήσουν την τιμωρία μου. Και αν δεν ήθελαν οι ίδιοι, έπρεπε μερικοί δικοί των εκεινών, πατέρες και αδελφοί και άλλοι συγγενείς των, αν είχαν πάθει τίποτε κακό οι δικοί των, τώρα να το θυμηθούν. Και χωρίς άλλο απ᾽ αυτούς βρίσκονται πολλοί εδώ, που τους βλέπω τώρα, πρώτα ο Κρίτων αυτός εδώ, συνομήλικος [33e] και συνδημότης μου, πατέρας του Κριτοβούλου αυτού εδώ· έπειτα ο Λυσανίας ο Σφήττιος, πατέρας αυτού εδώ του Αισχίνη· ακόμα και τούτος ο Αντιφών ο Κηφισιεύς, πατέρας του Επιγένη. Και αυτοί ακόμα οι άλλοι, που οι αδελφοί τους είχαν σχέσεις μαζί μου, ο Νικόστρατος, ο γιος του Θεοδοτίδη, αδελφός του Θεοδότου (ο Θεόδοτος είναι πεθαμένος, ώστε βέβαια δεν θα τον παρακαλέσει) και ο Πάραλος αυτός, ο γιος του Δημοδόκη, που είχε αδελφό τον Θεάγη· και αυτός ακόμα
[34a] ο Αδείμαντος, γιος του Αρίστωνος, που έχει αδελφόν αυτόν εδώ, τον Πλάτωνα, και ο Αιαντόδωρος που έχει αδελφόν αυτόν εδώ τον Απολλόδωρο. Και άλλους πολλούς έχω να σας ονομάσω, από τους οποίους κάποιον ο Μέλητος έπρεπε, στην κατηγορία του μάλιστα, να φέρει για μάρτυρα· κι αν ξέχασε να το κάνει τότε, εγώ του δίνω την άδεια και ας πει τώρα αν έχει τίποτε τέτοιο. Θα βρείτε όμως, ως άνδρες Αθηναίοι, ολωσδιόλου το εναντίο, πως όλοι δηλαδή είναι έτοιμοι να υπερασπισθούν εμένα που διάφθειρα και έβλαπτα τους συγγενείς τους, όπως λένε ο Μέλητος και [34b] ο Άνυτος. Και εκείνοι τουλάχιστον που διαφθαρήκανε από μένα θα είχανε κάποιον λόγο να με υπερασπισθούν· οι αδιάφθαρτοι όμως, που είναι τώρα άνδρες ηλικιωμένοι, οι συγγενείς αυτωνών, ποιόν άλλον λόγο έχουν να με υπερασπισθούν, παρά το σωστό και το δίκαιο, ότι δηλαδή ξέρουν καλά πως ο Μέλητος λέει ψέματα κι εγώ λέω την αλήθεια;