Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι

4.4. Τὰ πάντα ῥεῖ;

Το νόημα του κόσμου είναι η διαρκής κίνηση ή η απόλυτη ακινησία; Η αλήθεια είναι ότι τα θεωρητικά διλήμματα ασκούσαν πάντοτε ακατανίκητη έλξη στους φιλοσόφους. Ο Ηράκλειτος και ο Παρμενίδης συνυπήρξαν χρονικά. Από όσο γνωρίζουμε δεν ήρθαν ποτέ σε επαφή μεταξύ τους ούτε ενεπλάκησαν σε κάποιο διάλογο ή πολεμική. Οι μεταγενέστεροι ωστόσο προτίμησαν να τους δουν ως συνειδητούς αντιπάλους. Αν υπήρξε κάτι κοινό στις αναζητήσεις τους, αυτό παραμερίστηκε, και έμεινε η θεμελιώδης αντίθεση: προέχει η κίνηση στον κόσμο ή η ακινησία; Θα πρέπει κανείς να ακολουθήσει τον Ηράκλειτο και να αποδεχθεί τη συνεχή μεταλλαγή των φαινομένων; Ή θα πρέπει μαζί με τον Παρμενίδη να αναζητήσει εκείνη την πλευρά της πραγματικότητας που παραμένει αμετάβλητη;

Για τον Παρμενίδη δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τάχθηκε υπέρ της ακινησίας των πραγμάτων, αφού προέβη στην προκλητική δήλωση ότι αυτό που υπάρχει, δηλαδή «το ον», «είναι αγέννητο και άφθαρτο, όλο και μοναδικό, ακλόνητο και πλήρες». Σχετικά με τον Ηράκλειτο όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.

Δεν γνωρίζουμε αν ο Ηράκλειτος χρησιμοποίησε ποτέ την πασίγνωστη έκφραση τὰ πάντα ῥεῖ. Την πληροφορία αυτή μας την δίνει ο Πλάτων: «Λέει κάπου ο Ηράκλειτος ότι πάντα χωρεῖ καὶ οὐδὲν μένει, και παρομοιάζοντας τα υπάρχοντα πράγματα με τη ροή ενός ποταμού λέει ότι δεν μπορείς να μπεις στο ίδιο ποτάμι δυο φορές» (Κρατύλος 402a). Για τον Πλάτωνα πρέπει ωστόσο να πούμε ότι δεν είχε και σε μεγάλη εκτίμηση τον Ηράκλειτο. Τον αντιμετώπιζε ως τον φιλόσοφο της διαρκούς ροής και γι᾽ αυτό ακριβώς του καταλόγιζε φιλοσοφική αφέλεια. Ο Πλάτων, από την πλευρά του, δεν είχε άδικο. Αν η φιλοσοφία του Ηράκλειτου περιοριζόταν στην πιστοποίηση της διαρκούς μεταβολής των φαινομένων, τότε θα ήταν όντως αφελής, αφού θα υποστήριζε το αυτονόητο. Θα ήταν μάλιστα και οπισθοδρομική, αφού η φιλοσοφία είχε ξεκινήσει 100 χρόνια νωρίτερα με την προσπάθεια να βρεθεί κάτι σταθερό πίσω από τη φυσική μεταβολή. Είναι λοιπόν μάλλον απίθανο η μεγάλη φήμη του Ηράκλειτου να στηρίζεται σε αυτονόητες και αφελείς διαπιστώσεις.

Καταρχήν ο Ηράκλειτος δεν ανήκει στους φυσιοκράτες φιλοσόφους. Η προσέγγισή του προϋποθέτει την προηγούμενη ιωνική παράδοση, έχει όμως και κάτι το εντελώς καινοτομικό. Πολλά αποσπάσματά του αναλύουν πλευρές της φυσικής πραγματικότητας, το ενδιαφέρον του όμως δεν είναι επικεντρωμένο στην περιγραφή της φύσης αλλά στο νόημά της. Εκείνο που κυρίως τον απασχολεί είναι η ανθρώπινη οπτική: πώς ο άνθρωπος κατανοεί την πραγματικότητα που τον περιβάλλει, πώς κατανοεί τη θέση του μέσα στον κόσμο, πώς κατανοεί τον ίδιο του τον εαυτό.

Η φύση, σε πρώτη προσέγγιση, εμφανίζεται ως πεδίο μάχης. Τα πάντα μεταβάλλονται συνεχώς και οι μορφές των πραγμάτων εναλλάσσονται. Η φωτιά, ο πόλεμος και η έρις είναι οι προσφιλείς ηρακλείτειες έννοιες που εκφράζουν την κοσμική αστάθεια και μεταλλαγή.

Αυτό τον κόσμο, που είναι ένας στην ολότητά του, δεν τον έπλασε κανένας θεός ή άνθρωπος· υπήρχε πάντοτε, υπάρχει και θα υπάρχει: μια αιώνια ζωντανή φωτιά που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο.
Ηράκλειτος, απόσπ. 30

Ο πόλεμος είναι πατέρας των πάντων και βασιλιάς των πάντων· άλλους τους έκανε θεούς και άλλους ανθρώπους, άλλους δούλους και άλλους ελεύθερους.
Ηράκλειτος, απόσπ. 53

Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο πόλεμος είναι κοινός, και η δικαιοσύνη είναι έρις· και ότι όλα τα πράγματα γίνονται με έριδα και αναγκαιότητα.
Ηράκλειτος, απόσπ. 80

Η εικόνα όμως της αστάθειας υπονομεύεται αμέσως. Το φυσικό σύμπαν ονομάζεται «κόσμος» - λέξη που προέρχεται από το ρήμα κοσμῶ και σηματοδοτεί την τάξη. Ο κόσμος ταυτίζεται με τη φωτιά, γιατί η φωτιά είναι ακριβώς το πιο ευμετάβλητο φυσικό στοιχείο. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι ο Ηράκλειτος επιλέγει τη φωτιά, όπως ο Θαλής επέλεξε το νερό και ο Αναξιμένης τον αέρα. Τότε όμως η φωτιά θα ήταν το πρωταρχικό κοσμογονικό στοιχείο από το οποίο θα είχε δημιουργηθεί ο κόσμος, πράγμα που δεν ισχύει. Ο κόσμος του Ηράκλειτου υπήρχε πάντοτε, είναι αγέννητος και άφθαρτος - μια ιδέα που εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ελληνική σκέψη. Η φωτιά επομένως δεν είναι το συστατικό του κόσμου, αλλά το νόημά του. Μέσα από την εικόνα της φωτιάς, όπως και από τις ανθρωποκεντρικές μεταφορές του πολέμου και της έριδας, φαίνεται η αντιθετική δομή της πραγματικότητας. Οι αντιθέσεις χαρακτηρίζουν τον κόσμο, δεν αναιρούν όμως την ενότητά του: η κοσμική φωτιά «ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο», η διαμάχη συμβαδίζει με την αναγκαιότητα.

Για να αντιληφθεί κάποιος την αληθινή δομή της πραγματικότητας θα πρέπει πρώτα να απαλλαγεί από τις προκαταλήψεις και τις βεβαιότητές του. Ο φιλόσοφος θα τον βοηθήσει κλονίζοντάς τον, οδηγώντας τον σε μια κατάσταση αβεβαιότητας και απορίας. Ο Ηράκλειτος επιδίδεται σε μια συστηματική απόρριψη των απλοϊκών αντιλήψεων. Όπου οι άνθρωποι βλέπουν αντίθεση, υπάρχει ενότητα. Όπου ενότητα, υπάρχει αντίθεση. Όπου τομή, συνέχεια. Όπου βλέπουν το καλό, υπάρχει σχετικότητα. Ο Ηράκλειτος μεταφέρει σκηνές από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Τις φωτίζει όμως με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκαλυφθεί και μια δεύτερη, αναπάντεχη πλευρά τους. Το θαλασσινό νερό είναι σωτήριο για τα ψάρια και ολέθριο για τον άνθρωπο που θα το πιει. Οι γάιδαροι προτιμούν τα σκουπίδια από το χρυσάφι. Οι γιατροί μάς ωφελούν προκαλώντας μας πόνο. Η αρχή και το τέλος σε έναν κύκλο ταυτίζονται, όπως και ο κατήφορος με τον ανήφορο. Η χόρταση προϋποθέτει την πείνα, η ανάπαυση την κούραση, η υγεία την αρρώστια, η μέρα τη νύχτα, ο πόλεμος την ειρήνη (απόσπ. 61, 13, 58, 103, 60, 111, 67).

Το λάθος των ανθρώπων είναι ότι έχουν την τάση να ερμηνεύουν μονοσήμαντα τις καταστάσεις. Πάντα όμως υπάρχει και μια δεύτερη δυνατή ερμηνεία. Επομένως, η πραγματική σοφία συνίσταται στην υπέρβαση των πλασματικών διλημμάτων και στη σύλληψη της ενότητας των αντιθέτων. Το καθετί είναι το ίδιο και το αντίθετο ταυτόχρονα, είναι πολλά και είναι ένα.

Από τα πάντα προέρχεται το ένα, και από το ένα τα πάντα.
Ηράκλειτος, απόσπ. 10

Ένα είναι το σοφό: να γνωρίζεις τη σκέψη που τα κυβερνά όλα μέσα από όλα.
Ηράκλειτος, απόσπ. 41

Αφού ακούσετε όχι εμένα αλλά τον Λόγο είναι σοφό να ομολογήσετε ότι τα πάντα είναι ένα.
Ηράκλειτος, απόσπ. 50

Ο φιλόσοφος είναι γνώστης και φορέας της αλήθειας. Η αλήθεια αποκαλύπτεται στους ανθρώπους μέσα από τον λόγο (τα λεγόμενα) του φιλοσόφου, δεν εξαντλείται όμως σε αυτόν. Ο φιλόσοφος κρίνει πλευρές της πραγματικότητας, και, όπως η Πυθία, δίνει σημάδια της αλήθειας. Οι άνθρωποι σπανίως τον ακούν και, όταν ακόμη τον ακούσουν, αδυνατούν να κατανοήσουν τη σημασία των λεγομένων του. Συνεχίζουν να μένουν εγκλωβισμένοι στον προσωπικό τους μικρόκοσμο, και δεν αντιλαμβάνονται ότι υπάρχει κάτι κοινό και αληθινό, που τους ξεπερνά: «Πρέπει να ακολουθούμε το κοινό· ενώ όμως ο Λόγος είναι κοινός, οι πολλοί ζουν σαν να είχαν ο καθένας τη δική του αντίληψη» (απόσπ. 2).

Η λέξη «λόγος» πρέπει καταρχάς να σήμαινε τη λεκτική εκφορά, τα λόγια. Ο Ηράκλειτος είναι ο πρώτος που εντάσσει τον Λόγο στη γλώσσα της φιλοσοφίας, δίνοντάς του μάλιστα κεντρική σημασία. Ο τρόπος που χρησιμοποιεί τη λέξη δείχνει ότι θέλει να της προσδώσει μια νέα έννοια, προφυλάσσοντας τους αναγνώστες του από παρανοήσεις: μην ακούτε εμένα αλλά τον Λόγο· ο Λόγος αυτός δεν είναι δικός μου ούτε δικός σας, είναι κοινός. Ο Λόγος λοιπόν είναι κάτι που υπάρχει αντικειμενικά, βρίσκεται πίσω από την επιφάνεια των πραγμάτων, στην ίδια τη δομή του Κόσμου. Δίνει το μέτρο, τη διάταξη και την αρμονία των πραγμάτων. Ο κόσμος του Ηράκλειτου, παρά την επιφανειακή του αστάθεια, διέπεται από ενότητα, από κρυφή αρμονία, από Λόγο. Μπορεί κανείς να αντιληφθεί την επιλογή του Ηράκλειτου, αν σκεφτεί ότι λίγο αργότερα η πολυσήμαντη λέξη «λόγος» στα συμφραζόμενα της φιλοσοφίας σηματοδοτεί άλλοτε την αναλογία και το μέτρο, άλλοτε τον συλλογισμό και άλλοτε την ορθή σκέψη.

Δημάρατε τι λες;! Χίλιοι άνθρωποι να πολεμήσουν έναν τόσο στρατό;!

Κι αφού ο Ξέρξης επιθεώρησε και τον στόλο και βγήκε στην ξηρά, προσκάλεσε τον Λακεδαιμόνιο Δημάρατο, το γιο του Αρίστωνα, ο οποίος τον ακολουθούσε στην εκστρατεία του εναντίον της Ελλάδας.

 
Αφού τον κάλεσε τον ρώτησε: - Δημάρατε, θέλω να σε ρωτήσω τώρα κάποιο πράγμα· είσαι Έλληνας, και όπως άκουσα από σένα και από τους άλλους Έλληνες με τους οποίους μίλησα, είσαι από πόλη [Σπάρτη] όχι μικρή ούτε αδύναμη. Τώρα λοιπόν πες μου αν οι Έλληνες θα τολμήσουν να σηκώσουν το χέρι τους εναντίον μου· διότι, όπως βέβαια εγώ νομίζω, όλοι οι Έλληνες και όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι όσοι κατοικούν προς τα δυτικά κι αν ενωθούν, δεν είναι ικανοί να μου αντισταθούν, διότι δεν είναι σύμφωνοι μεταξύ τους. Θέλω όμως ν' ακούσω κι από σένα τί νομίζεις γι' αυτούς.

 
Αυτά ο Ξέρξης ρωτούσε, κι ο Δημάρατος απαντώντας του είπε:

- Βασιλιά, τί προτιμάς; να σου πω την αλήθεια ή αυτό που θα σ' αρέσει; Εκείνος τον διέταξε να πει την αλήθεια, λέγοντας ότι δεν θα τον αγαπούσε γι' αυτό λιγότερο από ότι πριν.

Αφού τ' άκουσε αυτά ο Δημάρατος, είπε:

- Βασιλιά, αφού λοιπόν με διατάζεις να σου πω όλη την αλήθεια, ώστε να μην πιαστώ ύστερα από σένα ψεύτης, μάθε ότι η φτώχια είναι πάντοτε η πιστή φίλη των Ελλήνων, και σ' αυτήν προστίθεται η αρετή που αποκτιέται με την φρόνηση και τους σταθερούς νόμους. Χρησιμοποιώντας αυτήν την αρετή η Ελλάδα, υπερασπίζεται κατά της φτώχιας και της τυραννίας. Κι επαινώ βέβαια όλους τους Έλληνας που κατοικούν γύρω από τους Δωρικούς τόπους, ο σκοπός μου όμως είναι να μη σου μιλήσω για όλους αλλά μόνο για τους Σπαρτιάτες. Πρώτα πρώτα, αυτοί δεν πρόκειται να δεχθούν τους λόγους σου που είναι η υποδούλωση της Ελλάδας. Έπειτα, θα βγουν εναντίον σου σε μάχη, ακόμα κι αν όλοι άλλοι οι Έλληνες έρθουν με το μέρος σου. Όσο για τον αριθμό τους, μη ρωτάς πόσοι μπορούν να τα κάνουν αυτά, γιατί και χίλιοι αν κάνουν εκστρατεία, θα σε πολεμήσουν· και λιγότεροι ακόμα ή και περισσότεροι.

Ακούγοντας αυτά ο Ξέρξης γέλασε και είπε:

-Δημάρατε, τι λες;! Χίλιοι άνθρωποι να πολεμήσουν έναν τόσο στρατό;! Έλα, πες μου· εσύ λες ότι υπήρξες βασιλιάς αυτών των ανθρώπων· δέχεσαι λοιπόν τώρα αμέσως να πολεμήσεις με... δέκα;! Γιατί αν οι πολίτες σας είναι τέτοιοι όπως τους περιγράφεις, εσύ ο βασιλιάς τους θα πρέπει να αντιτάσσεται κατά διπλάσιου αριθμού αντιπάλων, σύμφωνα με τους νόμους σας· ώστε, αν καθένας απ' αυτούς είναι άξιος να πολεμήσει με δέκα από τους δικούς μου στρατιώτες, κρίνω ότι εσύ πρέπει να είσαι άξιος να πολεμήσεις με είκοσι, και τότε μπορεί και να είναι ορθά τα λόγια σου. Αλλ' αν είστε όλοι του ίδιου αναστήματος όπως εσύ και οι άλλοι Έλληνες με τους οποίους μίλησα, τότε καυχιέσαι. Πρόσεξε λοιπόν μήπως όσα λες είναι κομπορρημοσύνη. Ας εξετάστουμε το πιο πιθανό· χίλιοι ή και δέκα χιλιάδες ή και πενήντα χιλιάδες, όλοι ελεύθεροι και ίσοι, που δεν υποτάσσονται σε ένα μόνον αρχηγό, πώς είναι δυνατόν να αντισταθούν σε τόσο πολύ στρατό; Θα είμαστε τουλάχιστον χίλιοι προς έναν, εάν εκείνοι αντιτάξουν πέντε χιλιάδες. Επιπλέον, οι δικοί μας στρατιώτες, σύμφωνα με τους δικούς μας νόμους, κατά τους ημετέρους νόμους, καθώς διοικούνται από έναν μόνο, θα αποδεικνύονταν, από φόβο, γενναιότεροι από όσο είναι το φυσικό τους· μαστιγώνοντάς τους, θα μπορούσαν να ορμήσουν και κατά περισσότερων.

Οι δικοί σας όμως, .ελεύθεροι, δεν είναι δυνατόν να πράξουν τίποτ' απ' όλ' αυτά. Νομίζω λοιπόν ότι και ισάριθμοι αν ήσαν οι Έλληνες, δύσκολα θα μπορούσαν να πολεμήσουν με τους Πέρσες μόνο. Αυτό που λες, βρίσκεται σε μας, όχι μεταξύ του πλήθους, αλλά μεταξύ των λογάδων ανδρών· διότι έχω γύρω μου φύλακες Πέρσες που δεν θα δίσταζαν να πολεμήσουν ταυτόχρονα με τρεις Έλληνες συγχρόνως. Επειδή όμως δεν τους δοκίμασες, λες πολλές φλυαρίες.

Σ' αυτά ο Δημάρατος είπε:

- Βασιλιά, απ' την αρχή ήξερα ότι η αλήθεια δεν θα σου ήταν αρεστή, επειδή όμως μ' ανάγκασες πω λόγια πέρα για πέρα αληθινά, σου είπα αυτά που ταιριάζουν στους Σπαρτιάτες. Μολονότι το πόσο τους αγαπώ το ξέρεις πολύ καλά, διότι αυτοί αφού μου αφαίρεσαν την τιμή και τα πατρικά μου δικαιώματα με κατέστησαν φυγά και δίχως πόλη, ο πατέρας σου με δέχθηκε και μού 'δωσε κατοικία και πλούτη. Και δεν είναι πρέπον ο φρόνιμος άνθρωπος να ξεχνά εκείνους που του έδειξαν εύνοια αλλά να τους αγαπά μ' ευγνωμοσύνη. Δεν καυχιέμαι ότι μπορώ να πολεμήσω με δέκα ανθρώπους ούτε με δύο, κι εκούσια δεν θά 'θελα να πολεμήσω ούτε μ' έναν. Αν όμως ήταν ανάγκη ή αν επρόκειτο να κερδίσω κάποιο μεγάλο βραβείο, ευχαρίστως θα αγωνιζόμουν με έναν από αυτούς τους άντρες που λες ότι είναι άξιοι όσο τρεις Έλληνες. Οι Λακεδαιμόνιοι πολεμώντας ένας προς έναν, δεν είναι κατώτεροι κανενός· πολεμώντας όμως πολλοί μαζί, είναι οι πιο ανδρείοι από όλους τους ανθρώπους, καθότι όσο ελεύθεροι κι αν είναι, δεν έχουν απεριόριστη ελευθερία, αλλά υπακούουν σε ένανμόνο ηγέτη, τον νόμο, που τον φοβούνται πολύ περισσότερο από όσοι οι δικοί σου φοβούνται εσένα. Εκτελούν ό,τι εκείνος τους προστάζει και τους προστάζει πάντα το ίδιο, και δεν τους συγχωρεί αν εγκαταλείψουν τη μάχη, όσο μεγάλο κι αν είναι το πλήθος των αντιπάλων, αλλά μένοντας στη θέση τους, ή θα νικήσουν ή θα πεθάνουν. Αν λέγοντάς σου αυτά σου φαίνομαι φλύαρος, από δω και στο εξής θα σιωπώ· τώρα όμως μίλησα επειδή μ' ανάγκασες. Σου εύχομαι, βασιλιά, να γίνουν τα πράγματα όπως τα επιθυμείς.

Και δεν έγιναν.

Λητώ/Ληθώ: Το μυθολογικό σκότος της Ψυχής.

Το σκότος μυθολογική προέλευση έχει την μητέρα των Διδύμων. Την Λητώ. Λητώ είναι η Λήθη, η οποία καλύπτεται από το απόλυτο σκότος. Δια την Ελληνική Ψυχήν η απουσία σκέψεων, είναι το σκότος και η ακινησία του Νού. Είναι η παντελής έλλειψη μνήμης οργανωμένων συλλογισμών των έσω διαστάσεων.

Άνευ των εσωτερικών αποριών, ο θνητός ήτο και παραμένει ακινητοποιημένος. Τιμωρία της ψυχής είναι η ακινησία, διότι, ως είπεν ο Πλάτων εις τον διάλογον Φαίδρος, "ψυχή πάσα αυτοκίνητος." Καθηλομένη η ψυχή εντός του σώματος, του οποίου το βάρος και την πυκνότητα αισθάνεται, δυσανασχετεί και αδημονεί.

Η παραμονή της εις το διττόν εσωτερικόν σκότος είναι η πρώτη διαπίστωσις της παντελούς ελλείψεως αυτογνωσίας της. Εσωτερικόν σκότος σημαίνει η άγνοια του εαυτού, εις αντίθεσις του γνώθι σαυτόν, το οποίο σημαίνει εσωτερικό φως.

 
Σκότος, ημίφως, φως είναι οι τρεις στάσεις/σταθμοί οι οποίοι αντιστοιχούν εις το:

Σκότος/Λητώ, ημίφως/Άρτεμις, φως/Απόλλων.

Την Μνήμη, την οποίαν χρησιμοποιεί ο άνθρωπος εις την καθημερινόν του βίον, ουδεμίαν σχέσιν έχει μετά της εννοίας της Λητούς/Λήθης, Μητρός των Διδύμων του Φωτός. Ο Σωκράτης λέει ότι η Λητώ ή Ληθώ, σημαίνει το "λείον του ήθους". Η ερμηνεία της Λητούς, υπό του Σωκράτους, υποδεικνύει ότι είναι αναγκαία η καλοπροαίρετος φύση και διάθεση του όντος, το οποίο διακρίνεται εις την ομαλότητα και την γλυκήτητα του χαρακτήρος.

Η ψυχή, ομοία με την Λητώ, εκ του σκότους, το οποίο μόλις με αγαλλίαση εσυνειδητοποίησε, καθίσταται ικανή να συλλάβει κάτι νέο δια αυτήν. Εκ της συνειδητής αναγνωρίσεως του σκότους/λήθης/ Λητούς, η ψυχή συναντάται δια πρώτη φορά μετά της νοήσεως του κεραυνίου Διός/νου, αιτίαν της αστραπής.

Η συνάντησις των είναι μοιραία και οδηγεί εις γάμον. Ο γάμος, εκρηκτικός, οδηγεί εις την σύλληψη εκ του χάους τέκνων.

Μετά την αναγνώριση της αγνοίας της, η Λητώ/ληθώ καθίσταται ικανή να γεννήσει την Άρτεμιν, δηλαδή να αρχίσει να ενθυμείται.

"Λήθη έναντι μνήμης επαναφέρει την μάθησιν η οποία είναι μνήμη," είπεν ο Σωκράτης.

Εις το νοητόν πεδίον τα τέκνα/ιδέες είναι συνήθως δίδυμα.

Με τον γάμον, αι προκύψασαι αντιθέσεις αγνοίας/γνώσεως, γενούν το ημίφως/ Άρτεμιν.

Αμέσως μετά την γέννησίν της, η Άρτεμις Ειλειθυία θα βοηθήσει την μητέρα της Λητώ/λήθη/σκότος να γεννήσει τον Απόλλωνα/φως εις την νήσο Δήλον.

Γοργώ η σύζυγος του Λεωνίδα

Η Γοργώ γεννήθηκε περίπου το 510 π.χ. ήταν θρυλική βασίλισσα της Σπάρτης, κόρη του βασιλιά Κλεομένη Α' και σύζυγος του Λεωνίδα των Θερμοπυλών. Από μικρή ηλικία παρακολουθούσε τα δημόσια θέματα και είναι μια σπάνια περίπτωση Ελληνίδας που εμφανίζεται να διαδραματίζει κάποιο ρόλο στην ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας...

Ένα από τα πιο παράξενα γνωρίσματα της Γοργούς ήταν το όνομά της. Το όνομα αυτό παραπέμπει στο θαλάσσιο τέρας της ελληνικής μυθολογίας, την Μέδουσα, και ήταν αρκετά τρομακτικό και παράξενο αφού σήμαινε άγρια ματιά.

Η Γοργώ, είχε γεννηθεί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κλεομένη Α' και αποτελούσε τη μοναδική απόγονο και κληρονόμο του. Ήταν δηλαδή πατρούχος, όπως αποκαλούσαν οι Σπαρτιάτες την μοναδική κληρονόμο της πατρικής εξουσίας, αφού στη Σπάρτη και οι κόρες θεωρούνταν νόμιμοι κληρονόμοι. Έτσι η Γοργώ κληρονόμησε μια πολύ σημαντική περιουσία από τον πατέρα της.

Το 500 π.χ., όταν η Γοργώ ήταν περίπου 9 ετών, ο πατέρας της επέστρεψε στο σπίτι συνοδευόμενος από έναν ξένο, τον Αρισταγόρα από την Μίλητο. Ο Αρισταγόρας είχε πάει στην Σπάρτη για να προσπαθήσει να πείσει τον Κλεομένη να υποστηρίξει την σχεδιαζόμενη επανάσταση των ιωνικών και των άλλων ελληνικών πόλεων τις Μικράς Ασίας εναντίον του Μεγάλου Βασιλιά της Περσίας, Δαρείου Α'. Ο Κλεομένης όμως αρνήθηκε την πρότασή του, επειδή δεν ήθελε να στείλει τον σπαρτιάτικο στρατό στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας μακριά από τα πάτρια εδάφη, λέγοντας στον Αρισταγόρα να εγκαταλείψει την Σπάρτη πριν από τη δύση του ήλιου.

Ο Μιλήσιος όμως γνωρίζοντας προφανώς την φήμη που υπήρχε ότι οι Σπαρτιάτες είναι επιρρεπείς στην δωροδοκία, πρόσφερε στον βασιλιά δέκα τάλαντα και για να τον πείσει ανέβασε την προσφορά στα πενήντα.

Τότε παρενέβη η μικρή Γοργώ λέγοντας: "Πατέρα, καλύτερα να φύγεις, γιατί ο ξένος θα σε διαφθείρει".

Το περιστατικό αυτό το οποίο περιγράφει ο Ηρόδοτος, δείχνει ότι η Γοργώ ήταν, παρά το νεαρό της ηλικίας της, μια συνετή δύναμη πίσω από τον θρόνο, ενώ η λέξη ξένος απεικονίζει ένα από τα χαρακτηριστικά των Σπαρτιατών που ήταν η ξενοφοβία.

Δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά από το παραπάνω περιστατικό, όταν ο Κλεομένης είχε πια πεθάνει, η Γοργώ εμφανίζεται να παρεμβαίνει για δεύτερη φορά και με πολύ πιο καθοριστικό τρόπο στην ιστορία της Σπάρτης και της Ελλάδας. Η Γοργώ είχε παντρευτεί τον ετεροθαλή αδελφό και διάδοχο του πατέρα της Λεωνίδα και είχε γιο τον Πλείσταρχο, μελλοντικό βασιλιά.

Τότε ένας αγγελιοφόρος έφτασε στην Σπάρτη μεταφέροντας δύο φαινομενικά άγραφες ξύλινες πινακίδες που ήταν καλυμμένες με κερί και δίπλωναν η μία πάνω στην άλλη. Κανείς από όσους τις είδαν δεν μπόρεσε να μαντέψει το μήνυμα που έκρυβαν οι πινακίδες εκτός από την Γοργώ, η οποία είπε ότι αν έξυναν το κερί, θα έβρισκαν ένα μήνυμα γραμμένο πάνω στο ξύλο. Πράγματι η Γοργώ είχε δίκιο και το μήνυμα των πινακίδων ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αφού το είχε στείλει ο εξόριστος πρώην βασιλιάς Δημάρατος, για να προειδοποιήσει τους Σπαρτιάτες για την απόφαση του Ξέρξη να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας.

Το γεγονός αυτό δείχνει ότι η Γοργώ ήταν μια ευφυής και οξυδερκής προσωπικότητα, που είχε την δυνατότητα να παρεμβαίνει στον δημόσιο βίο κάτι που σε άλλες ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας ήταν αποκλειστικό προνόμιο των ανδρών.

Ο Πλούταρχος, στο έργο του "Λακαινών Αποφθέγματα", αποδίδει στη Γοργώ κάποια αποφθέγματα που αποκαλύπτουν τη δυναμική προσωπικότητά της. Ένα από αυτά αναφέρεται στο υποτιθέμενο πρόβλημα αλκοολισμού που είχε ο πατέρας της, τον οποίο η Γοργώ προειδοποιεί ότι "όσο περισσότερο κρασί πίνουν οι άνθρωποι, τόσο περισσότερο άσωτοι και εξαχρειωμένοι γίνονται."

Ένα άλλο, αφορά στην περίπτωση όπου όταν ένας ξένος της πρόσφερε μια στολή με πολλά στολίδια, εκείνη των απώθησε και του είπε:"Φύγε από δω! Δεν είσαι άξιος να κάνεις ούτε ό,τι κάνουν οι γυναίκες"'.

Αυτό υπαινίσσεται την περιφρόνηση των Σπαρτιατών για τις τέχνες καθώς και την άποψή τους ότι οι άνδρες που φορούν πολυτελή ενδύματα είναι θηλυπρεπείς.Τέλος, όταν κάποια γυναίκα της Αττικής την ρώτησε:

 
"Γιατί μόνο εσείς, οι Λάκαινες, έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες;" η Γοργώ απάντησε: "Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άντρες".

Το απόφθεγμα αυτό είναι ακόμα πιο αποκαλυπτικό, αφού καταδεικνύει ότι στην Αρχαία Ελλάδα, οι γυναίκες θεωρούνταν εκ φύσεως κατώτερες από τους άντρες άρα και υποταγμένες τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο βίο, σε αντίθεση με την Σπάρτη όπου όπως αναφέρει και ο Αριστοτέλης στα "Πολιτικά", οι άντρες της είναι: "γυναικοκρατούμενοι".

Στην συγκεκριμένη φράση της η Γοργώ δεν φαίνεται να το αρνείται αυτό, ενώ δείχνει τον σημαντικό ρόλο που έπαιζαν οι Σπαρτιάτισσες ως μητέρες και ως σύζυγοι, μειώνοντας ταυτόχρονα το ρόλο των Αθηναίων και άλλων Ελληνίδων γυναικών ως τροφούς αλλά και των γιων τους, που η ίδια δείχνει να μην τους θεωρεί άνδρες.

Ο Λεωνίδας, ετεροθαλής αδελφός του Κλεομένη και θείος της Γοργούς, την παντρεύτηκε περίπου το 490 π.Χ., μάλλον λίγο μετά το θάνατο το πατέρα της και όταν εκείνη είχε φτάσει σε ηλικία γάμου, που για τις γυναίκες της Σπάρτης ήταν στο τέλος της εφηβείας. Οι λόγοι που ο Λεωνίδας ήθελε να την παντρευτεί ήταν μάλλον κυνικοί αφού η Γοργώ είχε κληρονομήσει ολόκληρη την περιουσία του Κλεομένη, ενώ ο ίδιος ο Λεωνίδας, ως ο μεγαλύτερος εν ζωή ετεροθαλής αδελφός του, ήταν ο διάδοχός του στο θρόνο των Αγιαδών.

Οι γάμοι ανάμεσα σε στενούς συγγενείς εξ αίματος και ιδιαίτερα ανάμεσα σε θείους και ανιψιές ήταν σύνηθες φαινόμενο σε πολλές ελληνικές πόλεις, την εποχή εκείνη, για να παραμείνει η περιουσία στον αντρικό κλάδο του γενεαλογικού δέντρου της οικογένειας.

Δεν είναι γνωστό πώς αισθανόταν η ίδια η Γοργώ πάντως, αφού ο πατέρας της ρίχτηκε στη φυλακή από τους Εφόρους και τους ετεροθαλείς αδελφούς του, άρα και από το θείο και σύζυγό της. Ο πατέρας της είχε βρεθεί μάλιστα νεκρός στη φυλακή λίγες ημέρες μετά τη φυλάκισή του και η επίσημη εκδοχή ήταν ότι "μέσα στην τρέλα του είχε αυτοκτονήσει" αλλά δεν έχει καταγραφεί ποια ήταν η άποψη της κόρης του επ´ αυτού.

Στη Γοργώ αποδίδεται η γνωστή φράση "Ή ταν ή επί τας" (Γύρνα πίσω με την ασπίδα σου, ζωντανός και νικητής φέροντας την ασπίδα σου η γύρνα νεκρός να σε κουβαλούν πάνω στην ασπίδα οι νικηφόροι συμπολεμιστές σου) στον Λεωνίδα, πριν εκείνος φύγει για τη μάχη των Θερμοπυλών, τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο το εθνικό χρέος τους άνδρα της και δείχνοντας το θάρρος με το οποίο αντιμετώπιζαν οι αρχαίες Ελληνίδες, ως σύζυγοι ή ως μητέρες, την προοπτική να χάσουν τους άνδρες συγγενείς τους για χάρη της πατρίδας.

Επίσης η Γοργώ θεωρώντας αναπόφευκτο τον θάνατο του Λεωνίδα στη μάχη, τον ρώτησε τι έπρεπε να κάνει στη συνέχεια και εκείνος της απάντησε: "Να παντρευτείς έναν καλό άνδρα και να γεννήσεις καλά παιδιά".

Διαλύοντας το Εγώ μέσα στο Πραγματικό: Το Μυστικό Ταξίδι πέρα από τον Εαυτό

Στο αχανές υφαντό της ανθρώπινης πνευματικής αναζήτησης, υπάρχει ένα παράδοξο στην καρδιά της μυστικιστικής εμπειρίας—όχι η κάθοδος του θείου για να μας συναντήσει εκεί που βρισκόμαστε, αλλά η δική μας άνοδος, η απελευθέρωσή μας από τη φυλακή της περιορισμένης αντίληψης, ώστε να συγχωνευτούμε με αυτό που υπήρχε ανέκαθεν. Αυτή η διάλυση μέσα στο Πραγματικό αποτελεί τον πυρήνα των μυστικιστικών παραδόσεων σε όλους τους πολιτισμούς και τις εποχές, μια αλήθεια τόσο αρχαία όσο και αιώνια νέα.

Η Ψευδαίσθηση του Διαχωρισμού

Ξεκινάμε μέσα από τον κατακερματισμό. Ο νους, αυτό το αξιοθαύμαστο εργαλείο επιβίωσης και κατηγοριοποίησης, δημιουργεί όρια εκεί που δεν υπάρχουν πραγματικά. Το "εγώ" και το "όχι-εγώ" γίνονται ο θεμελιώδης διαχωρισμός μέσα από τον οποίο βιώνουμε την πραγματικότητα. Αυτή η αρχική διάσπαση γεννά όλους τους επακόλουθους δυϊσμούς—το ιερό και το βέβηλο, το πνεύμα και την ύλη, τον εαυτό και τον άλλο.

Ωστόσο, οι μύστες ανά τους αιώνες διέκριναν πέρα από αυτό το πέπλο του διαχωρισμού, αναγνωρίζοντάς το ως τη θεμελιώδη ψευδαίσθηση. Ο Σούφι ποιητής Ρουμί έγραψε: "Έψαξα τον Θεό και βρήκα μόνο τον εαυτό μου. Έψαξα τον εαυτό μου και βρήκα μόνο τον Θεό." Αυτό αποκαλύπτει τη διάλυση του τεχνητού ορίου μεταξύ αναζητητή και αναζητούμενου. Ο Ταοϊστής σοφός Τσουάνγκ Τσου αναρωτήθηκε αν ήταν άνθρωπος που ονειρευόταν πως ήταν πεταλούδα ή πεταλούδα που ονειρευόταν πως ήταν άνθρωπος, αναδεικνύοντας τη ρευστή φύση της ταυτότητας.

Η Φύση του Πραγματικού

Τι είναι αυτό το "Πραγματικό" μέσα στο οποίο διαλύεται ο μύστης; Είναι απρόσιτο στη νόηση, καθώς οι ίδιες οι έννοιες αναδύονται μέσα από αυτό. Οι λέξεις αποτυγχάνουν να το περιγράψουν, κι όμως, παραδόξως, πρέπει να τις χρησιμοποιήσουμε για να το υποδείξουμε. Κάποιες παραδόσεις μιλούν για την καθαρή συνείδηση, άλλες για την πρωταρχική κενότητα (śūnyatā), άλλες για τη θεϊκή αγάπη ή τη Θεότητα πέρα από κάθε ιδιότητα.

Το Πραγματικό δεν είναι μακρινό ούτε διαχωρισμένο από τη συνηθισμένη εμπειρία, αλλά αποτελεί την ουσία και τη βάση της. Όπως διακηρύσσουν οι Ουπανισάδες, "Tat tvam asi", δηλαδή "Εσύ είσαι Αυτό." Ή, όπως το εκφράζει η Ζεν παράδοση, "Η μορφή είναι κενότητα και η κενότητα είναι μορφή." Το Πραγματικό δεν βρίσκεται αλλού, αλλά εδώ, όχι αργότερα, αλλά τώρα, όχι ως κάτι άλλο, αλλά ως ο ίδιος ο Εαυτός—ή, πιο σωστά, ως εκείνο που προηγείται και υπερβαίνει όλες τις διακρίσεις.

Το Μονοπάτι της Διάλυσης

Πώς διαλύεται κανείς μέσα σε αυτήν την Πραγματικότητα; Όχι μέσω της συσσώρευσης πνευματικής γνώσης ή επιτευγμάτων, αλλά μέσω μιας προοδευτικής αποδέσμευσης. Το μυστικιστικό μονοπάτι περιλαμβάνει την συστηματική αποδόμηση της ταύτισης με τους περιορισμένους ορισμούς του εαυτού.

Πρώτα έρχεται η αναγνώριση της συνθήκης μας—του πώς οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι αντιλήψεις μας έχουν διαμορφωθεί από τη βιολογία, τον πολιτισμό, τη γλώσσα και την προσωπική ιστορία. Μαθαίνουμε να παρατηρούμε τις δραστηριότητες του νου χωρίς να ταυτιζόμαστε πλήρως με αυτές. Αυτό δημιουργεί έναν κρίσιμο χώρο ανάμεσα στην επίγνωση και το περιεχόμενό της.

Έπειτα, αναδύεται μια βαθιά αμφισβήτηση των παραδοχών μας σχετικά με την πραγματικότητα και την ταυτότητα. Το έδαφος της βεβαιότητας υποχωρεί—άλλοτε σταδιακά, άλλοτε δραματικά. Ο μεσαιωνικός Χριστιανός μυστικιστής Μάιστερ Έκχαρτ μίλησε για μια "διάρρηξη" προς το "τίποτα", όπου Θεός και ψυχή καθίστανται αδιαχώριστοι. Η Ζεν παράδοση αποκαλεί αυτό "τον μεγάλο θάνατο" που προηγείται της αληθινής αφύπνισης.

Καθώς η διάλυση βαθαίνει, τα όρια μεταξύ υποκειμένου και αντικειμένου, παρατηρητή και παρατηρούμενου, αρχίζουν να θολώνουν. Μπορεί να προκύψουν εμπειρίες ενότητας ή μη-δυαδικότητας—στιγμές όπου η σταγόνα φαίνεται να συγχωνεύεται με τον ωκεανό. Κι όμως, ακόμη και αυτές οι εμπειρίες έρχονται και φεύγουν. Ο μύστης μαθαίνει να μην προσκολλάται ούτε στις υπερβατικές καταστάσεις.

Η τελική διάλυση περιλαμβάνει την εγκατάλειψη όλων των σημείων αναφοράς, όλων των πνευματικών ιδανικών, ακόμη και της ίδιας της αναζήτησης. Δεν επιδιώκει πλέον τη φώτιση ή την ένωση με τον Θεό, αλλά αναγνωρίζει ότι ακόμη και αυτές οι έννοιες είναι διανοητικές κατασκευές. Όπως δίδαξε ο Ζεν δάσκαλος Χουάνγκ-Πο τον 9ο αιώνα: "Δεν υπάρχει τίποτα να επιτευχθεί. Ακόμη και η μη-επίτευξη δεν είναι κάτι που μπορεί να επιτευχθεί."

Πέρα από τον Ανθρώπινο Περιορισμό

Το μυστικιστικό ταξίδι δεν έχει να κάνει με τη φυγή από την ανθρώπινη φύση, αλλά με την ανακάλυψη του τι πραγματικά είναι ο άνθρωπος πέρα από τους αυτοεπιβαλλόμενους περιορισμούς του. Όταν μιλάμε για "την απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά του," δεν αναφερόμαστε στην απόκτηση υπερφυσικών δυνάμεων ή σε μια ασώματη ύπαρξη, αλλά στη διάλυση των ψευδαισθήσεων που περιορίζουν την επίγνωσή μας.

Οι περιορισμοί που διαλύονται περιλαμβάνουν:

Την πεποίθηση της απόλυτης διαχωριστικότητας από τους άλλους και τον κόσμο,

Την ταύτιση με έναν σταθερό, αμετάβλητο εαυτό,

Την προσκόλληση σε συγκεκριμένες καταστάσεις, εμπειρίες ή διορατικότητες,

Τη διάκριση μεταξύ ιερού και καθημερινού,

Τα νοητικά σχήματα που διαιρούν την πραγματικότητα σε κατηγορίες,

Την αντίληψη ότι ο χρόνος είναι γραμμικός και ο χώρος ουσιαστικός.

Καθώς αυτοί οι περιορισμοί καταρρέουν, δεν εμφανίζεται μια υπεράνθρωπη κατάσταση, αλλά η φυσική μας κατάσταση—αυτό που η Ζεν παράδοση αποκαλεί "ο συνηθισμένος νους" και ο Σουφισμός "ο σταθμός του μη-σταθμού." Παραδόξως, η πλήρης διάλυση αποκαλύπτει την απόλυτη παρουσία.

Η Ζωντανή Πραγματικότητα της Διάλυσης

Αυτή η διάλυση δεν αποτελεί απλώς φιλοσοφική εικασία αλλά βιωμένη εμπειρία. Όσοι έχουν διαβεί αυτό το μονοπάτι αναφέρουν κοινά στοιχεία, παρά τις διαφορετικές πολιτιστικές και θρησκευτικές τους καταβολές:

Μια βαθιά αίσθηση επιστροφής στο διαρκώς παρόν,

Την αναγνώριση ότι ο διαχωρισμός ήταν ψευδαίσθηση,

Μια συντριπτική αίσθηση του ιερού μέσα στην καθημερινή πραγματικότητα,

Την κατάρρευση του χρόνου σε ένα αιώνιο τώρα,

Την αυθόρμητη συμπόνια που αναδύεται από την αναγνώριση της μη-διαχωριστικότητας,

Μια ελαφρότητα της ύπαρξης και απελευθέρωση από τον υπαρξιακό φόβο,

Την εκτίμηση του παράδοξου ως φύση της αλήθειας.

Η μυστικίστρια του 20ού αιώνα, Σιμόν Βέιλ, το εξέφρασε εύγλωττα όταν έγραψε:

"Η ψυχή γνωρίζει με βεβαιότητα μόνο ότι πεινά. Το σημαντικό είναι ότι εκδηλώνει την πείνα της με το κλάμα. Ένα παιδί δεν σταματά να κλαίει αν του προτείνουμε ότι ίσως δεν υπάρχει ψωμί. Συνεχίζει να κλαίει το ίδιο."

Η μυστική πείνα συνεχίζεται μέχρι να ικανοποιηθεί, όχι από εξηγήσεις ή πεποιθήσεις, αλλά από την άμεση εμπειρία του Πραγματικού.

Ούτε Κάθοδος, Ούτε Άνοδος

Η δήλωση ότι «Ποτέ δεν είναι ο Θεός που κατεβαίνει στον άνθρωπο, όσο άγιος κι αν είναι» αμφισβητεί το ιεραρχικό μοντέλο της πνευματικής εμπειρίας που βρίσκεται σε πολλές θρησκευτικές παραδόσεις. Σε αυτήν την παραδοσιακή οπτική, η θεία χάρη κατέρχεται από ψηλά προς τον άξιο αναζητητή. Ωστόσο, η μυστικιστική διορατικότητα προτείνει κάτι πιο ριζοσπαστικό—ότι η ίδια η διάκριση μεταξύ «πάνω» και «κάτω» είναι μέρος της ψευδαίσθησης.

Το θείο δεν βρίσκεται αλλού, απαιτώντας κάθοδο, ούτε ο άνθρωπος είναι χωριστός, απαιτώντας άνοδο. Αντίθετα, αυτό που αποκαλούμε «Θεός» και αυτό που αποκαλούμε «άνθρωπος» είναι συμβατικές ονομασίες για όψεις μιας ενιαίας πραγματικότητας. Η παράδοση της Αντβάιτα Βεντάντα στην ινδουιστική φιλοσοφία εκφράζει αυτή τη μη-δυαδικότητα με τον πιο άμεσο τρόπο, αλλά παρόμοιες αντιλήψεις εμφανίζονται σε όλα τα μυστικιστικά ρεύματα.

Όταν ο Ίμπν Αραμπί μιλά για την ενότητα της ύπαρξης (wahdat al-wujud), όταν ο Μάιστερ Έκαρτ περιγράφει τη γέννηση του Θεού μέσα στην ψυχή, όταν τα βουδιστικά κείμενα αναφέρονται στη Φύση του Βούδα (tathāgatagarbha), όλα δείχνουν προς αυτή τη θεμελιώδη μη-διαχωριστικότητα, που μόνο από τη δική μας περιορισμένη οπτική φαίνεται ως διαχωρισμός.

Το Παράδοξο του Μονοπατιού

Ένα τελικό παράδοξο παραμένει: Αν ήδη είμαστε αυτό που αναζητούμε, αν ο διαχωρισμός είναι ψευδαίσθηση, γιατί υπάρχει ανάγκη για πνευματική άσκηση ή μυστικιστικές πειθαρχίες; Γιατί δεν αναγνωρίζουν όλοι αυθόρμητα την αληθινή τους φύση;

Η απάντηση βρίσκεται στην επιμονή του εγωικού προγραμματισμού και στη βαθιά ριζωμένη συνήθεια της ταύτισης με το ξεχωριστό εγώ. Ο νους, που πέρασε μια ολόκληρη ζωή ενισχύοντας την ψευδαίσθηση του διαχωρισμού, απαιτεί μια διαδικασία απομάθησης, μια αποδόμηση αυτών των συνηθειών. Οι πρακτικές του διαλογισμού, του στοχασμού, της εσωτερικής αναζήτησης, της αφοσίωσης και της ηθικής καλλιέργειας δεν δημιουργούν μια νέα κατάσταση, αλλά αποκαλύπτουν αυτό που ήταν ανέκαθεν παρόν.

Όπως λέει ένα ζεν ρητό: «Πριν τη φώτιση, κόβε ξύλα, κουβάλα νερό. Μετά τη φώτιση, κόβε ξύλα, κουβάλα νερό.» Οι δραστηριότητες παραμένουν ίδιες, αλλά αυτός που τις εκτελεί έχει διαλυθεί στο Πραγματικό.

Συμπέρασμα: Η Αιώνια Πρόσκληση

Η πρόσκληση να διαλυθούμε μέσα στο Πραγματικό είναι πάντοτε παρούσα. Ψιθυρίζει σε στιγμές βαθιάς ομορφιάς, στα κενά μεταξύ των σκέψεων, στη σιωπηλή εμβάθυνση του διαλογισμού, απέναντι στη θνητότητα, σε πράξεις ανιδιοτελούς αγάπης. Δεν επιβάλλεται από έξω, αλλά αναδύεται από μέσα ως η φυσική κίνηση της συνείδησης που αναγνωρίζει τον εαυτό της.

Αυτή η διάλυση δεν είναι διαφυγή από τη ζωή αλλά μια είσοδος σε μια ζωή πιο άφθονη. Δεν είναι η εξαφάνιση του ανθρώπου, αλλά η εκπλήρωσή του. Δεν είναι άνοδος σε κάποιον άλλο κόσμο, αλλά η άμεση αντίληψη αυτού του κόσμου στην αληθινή του φύση.

Όπως αποδίδεται στον Ιησού στο Ευαγγέλιο του Θωμά:

"Η Βασιλεία του Θεού είναι απλωμένη πάνω στη γη, αλλά οι άνθρωποι δεν τη βλέπουν."

Το να διαλυθεί κανείς μέσα στο Πραγματικό είναι απλώς το άνοιγμα των ματιών που ήταν σφιχτά κλειστά, η αφύπνιση από το όνειρο του διαχωρισμού στη χωρίς όρια απεραντοσύνη αυτού που είναι.

Και μέσα σε αυτή τη διάλυση, παραδόξως, βρισκόμαστε πιο πλήρως παρόντες, πιο αυθεντικά ανθρώπινοι, πιο βαθιά συνδεδεμένοι με την ύπαρξη από ό,τι θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε μέσα από τα στενά όρια της εγωικής ταυτότητας. Ανακαλύπτουμε πως πάντοτε ήμασταν στο σπίτι μας, πάντοτε ήμασταν ολόκληροι, πάντοτε ήμασταν αυτό που αναζητούσαμε.

Η Οδός προς τη Θεία Ανάληψη: Πέρα από τους Περιορισμούς

Στην αχανή έκταση της συνείδησης, όπου ο χρόνος παύει να είναι γραμμικός και ο χώρος χάνει τα καθορισμένα του όρια, υπάρχει μια βαθιά αλήθεια που αντηχεί μέσα από τους ψιθύρους των μυστικιστών ανά τους αιώνες: η δυνατότητα της θείας ανάληψης κατοικεί μέσα σε κάθε ψυχή.

Η Ψευδαίσθηση του Διαχωρισμού

Ο αντιληπτός διαχωρισμός μας από το θείο είναι ίσως η πιο επίμονη ψευδαίσθηση της ανθρώπινης ύπαρξης. Πορευόμαστε μέσα στη ζωή κλεισμένοι σε σάρκα και οστά, πιστεύοντας πως είμαστε απομονωμένες οντότητες, ξεχωριστές από το σύμπαν που μας γέννησε. Αυτή η αντίληψη του διαχωρισμού—αυτό το πέπλο—είναι ταυτόχρονα η πρόκληση και η πύλη.

Οι μυστικιστές κάθε παράδοσης έχουν ανακαλύψει, μέσα από άμεση εμπειρία, ότι αυτός ο διαχωρισμός είναι απατηλός. Ο Σούφι ποιητής Ρουμί έγραψε: «Δεν είσαι μια σταγόνα στον ωκεανό. Είσαι ολόκληρος ο ωκεανός σε μια σταγόνα». Ο Ινδουιστικός Βενταντισμός μιλά για το «Tat Tvam Asi»—«Εσύ Είσαι Αυτό»—αποκαλύπτοντας την απόλυτη ταυτότητα μεταξύ του εαυτού και της απόλυτης πραγματικότητας. Οι Χριστιανοί μυστικιστές περιγράφουν την ένωση με τον Θεό, ενώ οι Ζεν πρακτικοί μιλούν για το σατόρι, τη φευγαλέα αναλαμπή που αποκαλύπτει τη φύση του Βούδα.

Πέρα από τα Συστήματα και τις Δομές

Το μονοπάτι προς την επίγνωση δεν απαιτεί περίπλοκα συστήματα, ιεραρχικές δομές ή προκαθορισμένες μεθόδους. Ενώ οι παραδόσεις και οι διδασκαλίες μπορεί να λειτουργούν ως πινακίδες, τελικά δείχνουν προς κάτι που δεν μπορεί να περιοριστεί σε λέξεις ή έννοιες. Το δάχτυλο που δείχνει το φεγγάρι δεν είναι το ίδιο το φεγγάρι.

Η αληθινή αφύπνιση υπερβαίνει τη διάνοια και τις κατασκευές της. Δεν προέρχεται από τη συσσώρευση γνώσης, αλλά από την άμεση συνειδητοποίηση—μια γνώση πέρα από τη γνώση. Αυτό το παράδοξο δεν μπορεί να λυθεί μέσω της σκέψης και μόνο· πρέπει να βιωθεί.

Το Εμπόδιο του Εγώ

Τι λοιπόν μας εμποδίζει από αυτή την επίγνωση; Τίποτα άλλο εκτός από τον εαυτό μας—τις προσκολλήσεις μας, τις ταυτίσεις μας, την αντίστασή μας σε ό,τι είναι. Το εγώ, αυτή η συλλογή αναμνήσεων και επιθυμιών που αποκαλούμε «εγώ», υπερασπίζεται με σφοδρότητα την κυριαρχία του. Προσκολλάται στον διαχωρισμό, γιατί μέσα στην ενότητα πρέπει να παραδώσει τον φανταστικό του έλεγχο.

Ωστόσο, αυτή η παράδοση δεν είναι απώλεια, αλλά αναγνώριση αυτού που ανέκαθεν ήταν αληθινό. Όπως διδάσκει ο Βουδισμός, δεν είναι ότι κερδίζουμε τη φώτιση· απλώς αφαιρούμε τα πέπλα που την έχουν κρύψει από την επίγνωσή μας.

Η Αβίαστη Προσπάθεια

Εδώ βρίσκεται ένα όμορφο παράδοξο: το ταξίδι απαιτεί τόσο βαθιά πρόθεση όσο και πλήρη παράδοση. Υπάρχει μια «αβίαστη προσπάθεια» σε αυτό—μια προθυμία να εγκαταλείψουμε την επιδίωξη, ενώ διατηρούμε ακλόνητη πρόθεση.

Το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι συχνά η πεποίθησή μας ότι η θεία συνειδητοποίηση απαιτεί ηρωική προσπάθεια ή εξαιρετική αξία. Ωστόσο, το θείο δεν απαιτεί την πάλη μας—απλώς περιμένει την αναγνώρισή μας. Όπως ο ήλιος πίσω από τα σύννεφα, λάμπει αδιάκοπα, απαιτώντας μόνο να διαλυθούν τα σύννεφα των παρερμηνειών μας.

Η Ουσιαστική Επιθυμία

Αυτό που παραμένει αναγκαίο είναι η αυθεντική επιθυμία για ελευθερία—όχι ως μια διανοητική έννοια, αλλά ως η βαθύτερη λαχτάρα της καρδιάς. Αυτή η επιθυμία πρέπει να υπερβεί τις επιφανειακές μας ανάγκες για άνεση, ασφάλεια ή πνευματική επίτευξη ως ακόμη ένα απόκτημα.

Όταν αυτή η επιθυμία γίνεται καταναλωτική, όταν καίει μακριά όλες τις άλλες ανησυχίες, ο αναζητητής ανακαλύπτει ότι η ίδια η ένταση της αναζήτησής του είναι το θείο που αναζητά τον εαυτό του μέσω της ανθρώπινης μορφής. Ο αναζητητής και το αναζητούμενο αποκαλύπτονται ως μια ενιαία κίνηση, μια πραγματικότητα που εξερευνά τον εαυτό της μέσα από το θαύμα της συνείδησης.

Η Πάντα Παρούσα Πραγματικότητα

Το θείο δεν είναι μακρινό, απαιτώντας κοπιαστικά ταξίδια για να το φτάσουμε. Είναι το θεμέλιο της ύπαρξης—η ίδια η επίγνωση μέσα από την οποία διαβάζονται αυτές οι λέξεις, η συνείδηση που παρακολουθεί κάθε αναπνοή, κάθε καρδιακό παλμό. Είναι πιο κοντά από τις ίδιες μας τις σκέψεις, πιο οικείο από τα πιο προσωπικά μας συναισθήματα.

Σε στιγμές βαθιάς ησυχίας, όταν η φλυαρία του νου καταλαγιάζει, μπορούμε να διακρίνουμε αυτήν την υποκείμενη πραγματικότητα—όχι ως αντικείμενο αντίληψης, αλλά ως την ίδια την αντίληψη. Αυτές οι αναλαμπές αποκαλύπτουν ότι αυτό που αναζητούμε δεν υπήρξε ποτέ απόν, αλλά μόνο παραβλεπόταν μέσα στην εμμονή μας με τα αντικείμενα της επίγνωσης αντί της επίγνωσης αυτής καθεαυτής.

Πέρα από τον Χρόνο και τη Διαδικασία

Η θεία συνειδητοποίηση υπερβαίνει τη γραμμική αντίληψη του χρόνου και της διαδικασίας. Δεν είναι ότι γινόμαστε κάτι που δεν είμαστε· αντιθέτως, αναγνωρίζουμε αυτό που ανέκαθεν ήμασταν. Το ταξίδι φαίνεται ως διαδικασία μόνο από την οπτική της ξεχωριστής ατομικότητας.

Από την απόλυτη σκοπιά, δεν υπάρχει ταξίδι, δεν υπάρχει επίτευγμα, δεν υπάρχει αναζητητής. Υπάρχει μόνο το άπειρο που εκφράζεται μέσα από πεπερασμένες μορφές, το απεριόριστο που παίζει με τα όρια, το αιώνιο που χορεύει μέσα στον χρόνο.

Η Οικουμενική Πρόσκληση

Αυτή η δυνατότητα—αυτό το εκ γενετής δικαίωμα—δεν προορίζεται για ειδικά όντα ή εξαιρετικά άτομα. Είναι η οικουμενική πρόσκληση που απευθύνεται σε κάθε συνείδηση, ανεξάρτητα από το υπόβαθρο, την εκπαίδευση ή τις συνθήκες. Το θείο δεν κάνει διακρίσεις ούτε κρατάει τον εαυτό του μακριά· είναι οι δικές μας περιοριστικές πεποιθήσεις που δημιουργούν την ψευδαίσθηση της απόστασης.

Όταν επιθυμούμε πραγματικά την ελευθερία—όχι ως ιδέα, αλλά ως το καταναλωτικό πάθος της ύπαρξής μας—ανακαλύπτουμε πως η ελευθερία ήταν πάντα η ίδια η φύση αυτού που είμαστε. Οι αλυσίδες που φαινόταν να μας δεσμεύουν ήταν σφυρηλατημένες από σκέψη και διατηρημένες από τη συνήθεια, αλλά δεν είχαν καμία ουσία πέρα από την πίστη μας σε αυτές.

Μέσα σε αυτή την αναγνώριση, το ξεχωριστό εγώ δεν διαλύεται μέσω της καταστροφής, αλλά μέσω της επέκτασης—όπως ένα κύμα που συνειδητοποιεί πως είναι ο ωκεανός, όπως μια ακτίνα φωτός που αναγνωρίζει τον ήλιο ως πηγή της. Αυτό που μένει δεν είναι η απουσία, αλλά η πληρότητα· όχι η απώλεια, αλλά η ολοκλήρωση.

Η πρόσκληση παραμένει αιώνια: Ο καθένας μπορεί να είναι ελεύθερος, ο καθένας μπορεί να ανέλθει στο άπειρο θείο—όχι με το να γίνει κάτι που δεν είναι, αλλά με το να αναγνωρίσει αυτό που πάντα ήταν.

Ο Ωκεανός: Εκεί Όπου οι Σταγόνες Βρίσκουν την Αιωνιότητα

Στην εκτενή συμφωνία της ύπαρξης, μια μεμονωμένη σταγόνα νερού μπορεί να φαίνεται ασήμαντη—μια στιγμιαία στιγμή υγρασίας, που προορίζεται να εξατμιστεί ή να απορροφηθεί, ξεχασμένη μέσα στη μεγάλη αφήγηση του χρόνου. Όμως όταν αυτή η σταγόνα ενώνεται με τον ωκεανό, γίνεται μέρος κάτι αιώνιου, αμέτρητου και βαθύ. Αυτή η μεταμόρφωση από το επιφανειακό στο άπειρο αντικατοπτρίζει το πνευματικό μας ταξίδι και τις μυστηριώδεις συνδέσεις που ενώνουν όλη τη ζωή.

Η Παράδοξη Σταγόνα

Σκεφτείτε την ταπεινή σταγόνα νερού. Στην απομόνωσή της, τρέμει με ευαλωτότητα, υπόκειται στις ιδιοτροπίες της βαρύτητας και της εξάτμισης. Η ύπαρξή της μετριέται σε στιγμές, η επιρροή της σχεδόν αόρατη. Αλλά μέσα σε αυτήν την φαινομενική ασήμαντοτητά κρύβεται μια αξιοσημείωτη δυνατότητα—η ικανότητα να ενωθεί με κάτι μεγαλύτερο, να παραδώσει τα ατομικά της όρια και να γίνει μέρος μιας απέραντης, αρχαίας δύναμης.

Αυτό το παράδοξο διδάσκει ότι η μικρότητα δεν ισοδυναμεί με την ασημαντότητα. Κάθε σταγόνα περιέχει μέσα της τα ίδια θεμελιώδη χαρακτηριστικά με τον ωκεανό —τα ίδια υδρογόνα και οξυγόνα άτομα, τον ίδιο μοριακό χορό, την ίδια θεμελιώδη φύση. Η διαφορά δεν βρίσκεται στη σύνθεση αλλά στη σύνδεση.

Η Μνήμη του Ωκεανού

Οι ωκεανοί του κόσμου μας είναι ζωντανές βιβλιοθήκες του χρόνου. Το νερό που ρέει σήμερα στις βαθιές περιοχές του Ειρηνικού μπορεί να έχει κάποτε χτυπήσει τις ακτές της Παγγαίας, να έχει ποτίσει τη δίψα των δεινοσαύρων, να έχει πέσει ως βροχή πάνω σε αρχαίους πολιτισμούς που τώρα χάθηκαν στην ιστορία. Όταν μια σταγόνα ενώνεται με τον ωκεανό, εισέρχεται σε αυτόν τον ατέρμονο κύκλο, γίνεται μέρος αυτού που οι Σούφι αποκαλούν το "αιώνιο τώρα"—μια κατάσταση πέρα από τη γραμμική χρονικότητα, όπου παρελθόν, παρόν και μέλλον συνυπάρχουν σε ρευστή αρμονία.

Ο Ωκεανός κρατά μνήμες που προϋπάρχουν της ανθρώπινης συνείδησης. Τα ύδατά του έχουν παρακολουθήσει τη γέννηση ηπείρων, την άνοδο και πτώση ειδών, τον αργό χορό των τεκτονικών πλακών που ανασχηματίζουν τον κόσμο μας. Το να ενώνεσαι με τον ωκεανό σημαίνει να γίνεσαι μέρος αυτής της συλλογικής μνήμης, να γίνεσαι μέρος της μεγαλύτερης ιστορίας της Γης.

Η Μυστηριακή Παράδοση

Οι μυστικοί σε όλες τις παραδόσεις μιλούν για ένα παρόμοιο ταξίδι για την ανθρώπινη ψυχή—την παράδοση του ατομικού εγώ για να ενωθεί με το θείο. Ο ποιητής Σούφι Ρουμί έγραψε για αυτήν τη πνευματική διάλυση: "Δεν είσαι μια σταγόνα στον ωκεανό. Είσαι ολόκληρος ο ωκεανός σε μια σταγόνα." Αυτή η όμορφη αντιστροφή μας θυμίζει ότι ο διαχωρισμός είναι τελικά μια αυταπάτη, ότι τα όρια που αντιλαμβανόμαστε μεταξύ εαυτού μας και του σύμπαντος είναι κατασκευές περιορισμένης αντίληψης.

Η σταγόνα παραδίδεται στη ωκεανό χωρίς αντίσταση. Δεν κλείνεται στη "σταγονίδιότητά" της, δεν φοβάται την απώλεια της προσωρινής της μορφής. Αντίθετα, αγκαλιάζει την μεταμόρφωση, επιτρέπει στον εαυτό της να παρασυρθεί από τα ρεύματα που είναι πολύ μεγαλύτερα από αυτήν, σε βάθη που ποτέ δεν θα μπορούσε να φτάσει μόνη της. Αυτή η εθελοντική παράδοση είναι αυτό που οι μυστικοί αποκαλούν "φανά" στους Σούφι ή "μοκσά" στην Ινδουιστική παράδοση—η διάλυση του ξεχωριστού εαυτού μέσα στην απόλυτη πραγματικότητα.

Το Διασυνδεδεμένο Δίκτυο

Η σύγχρονη επιστήμη αντηχεί την αρχαία σοφία αποκαλύπτοντας την βαθιά διασύνδεση όλων των πραγμάτων. Ο κύκλος του νερού μας δείχνει πώς οι σταγόνες κινούνται από τον ωκεανό στον ουρανό, πίσω στη βροχή, στον ποταμό και ξανά στον ωκεανό—ποτέ πραγματικά ξεχωριστές, απλώς αλλάζοντας μορφή και τοποθεσία σε έναν αιώνιο χορό. Παρομοίως, τα άτομα που συνθέτουν τα σώματά μας κάποτε υπήρξαν σε αστέρια, σε χώμα, σε αμέτρητα άλλα ζωντανά όντα πριν προσωρινά συγκεντρωθούν ως "εμείς."

Οι ιθαγενείς σοφές παραδόσεις διδάσκουν για πολύ καιρό ότι ο διαχωρισμός είναι μια αυταπάτη, ότι υπάρχουμε μέσα σε ένα τεράστιο δίκτυο σχέσεων που εκτείνεται πέρα από την ανθρωπότητα, περιλαμβάνοντας όλα τα ζωντανά όντα, τα στοιχεία και το σύμπαν από μόνο του. Να αναγνωρίσουμε αυτήν την αλήθεια είναι να κατανοήσουμε ότι είμαστε ήδη μέρος του ωκεανού, ήδη συμμετέχοντας στην αιωνιότητα, ακόμα κι όταν βιώνουμε τον εαυτό μας ως διακριτές οντότητες.

Πέρα από τον Φόβο και την Ταυτότητα

Η σταγόνα που φοβάται να χάσει τον εαυτό της δεν θα γνωρίσει ποτέ τη μεγαλοπρέπεια του ωκεανού. Έτσι και η ανθρώπινη συνείδηση—εκείνοι που κρατούν σφιχτά τις αυστηρές ταυτότητές τους και φοβούνται τη μεταμόρφωση συχνά χάνουν τις απεριόριστες δυνατότητες που έρχονται με την αναγνώριση των βαθύτερων συνδέσεών μας.

Ο ωκεανός μας διδάσκει ότι η ταυτότητα δεν χρειάζεται να είναι σταθερή ή περιορισμένη. Το νερό είναι ταυτόχρονα κύμα και σωματίδιο, στερεό και υγρό και αέριο, ατομικό και συλλογικό. Προσαρμόζεται, ρέει, μεταμορφώνεται, χωρίς ποτέ να χάσει την ουσιαστική του φύση. Αυτή η ρευστότητα προσφέρει ένα πρότυπο για τη συνείδηση που υπερβαίνει τα όρια της παραδοσιακής ταυτότητας χωρίς να θυσιάζει την αυθεντικότητα.

Η Φωνή του Βάθους

Αυτοί που έχουν περάσει χρόνο κοντά στον ωκεανό συχνά μιλούν για τη φωνή του—τον ρυθμικό κρότο των κυμάτων που σπάνε στην ακτή, τα ψιθυριστά μυστικά των παλιρροιών, τις βροντερές δηλώσεις των καταιγίδων. Αυτή η φωνή μιλά μια γλώσσα αρχαιότερη από τα λόγια, αντηχώντας με κάτι πρωτόγονο μέσα μας.

Ορισμένοι μυστικιστές πιστεύουν ότι αυτή η αναγνώριση προέρχεται από τις δικές μας ωκεάνιες καταβολές—όχι απλώς από την εξελικτική βιολογία που λέει πως η ζωή αναδύθηκε από τους πρωτόγονους ωκεανούς, αλλά από μια βαθύτερη μνήμη της σύνδεσής μας με τη τεράστια συνείδηση που διαπερνά την ύπαρξη. Ακούμε τον ωκεανό και κάτι μέσα μας θυμάται: κι εμείς είμαστε όντα του νερού, προσωρινά κρατημένα σε ανθρώπινη μορφή.

Ο Αιώνιος Χορός

Η σχέση μεταξύ της σταγόνας και του ωκεανού δεν είναι απλώς απορρόφηση ή εξάλειψη. Είναι ένας χορός μεταμόρφωσης, όπου η ατομική έκφραση συνεχίζεται μέσα στην συλλογική ύπαρξη. Τα κύματα ανεβαίνουν και κατεβαίνουν, τα ρεύματα στρίβουν και αναδεύονται, κάθε κίνηση μοναδική αλλά αχώριστη από το σύνολο.

Αυτός ο χορός μας θυμίζει ότι το να ενωνόμαστε με κάτι μεγαλύτερο δεν σημαίνει να χάσουμε αυτό που μας κάνει μοναδικούς. Αντίθετα, παρέχει το πλαίσιο μέσα στο οποίο η μοναδικότητά μας μπορεί να βρει την βαθύτερη έκφραση και τον σκοπό της. Η σταγόνα δεν παύει να υπάρχει στον ωκεανό—εκεί βρίσκει την αληθινή της ύπαρξη, ελεύθερη από τους περιορισμούς της απομόνωσης.

Το Ταξίδι της Επιστροφής

Ίσως γι’ αυτό οι άνθρωποι έλκονται από την άκρη του ωκεανού—κάτι μέσα μας τον αναγνωρίζει ως τόσο προέλευση όσο και πεπρωμένο. Στέκοντας μπροστά στην απεραντοσύνη του, αισθανόμαστε ταυτόχρονα ταπεινωμένοι και επεκτεινόμενοι. Τα προβλήματά μας—τόσο καταναλωτικά στην καθημερινή ζωή—βρίσκουν προοπτική μπροστά από αυτή την αρχαία, υπομονετική παρουσία.

Ο Ωκεανός μας θυμίζει ότι προερχόμαστε από κάτι μεγαλύτερο από εμάς και θα επιστρέψουμε σε αυτό. Όπως η σταγόνα, το ταξίδι μας είναι κυκλικό—όχι μια γραμμική πορεία από τη γέννηση μέχρι το θάνατο, αλλά ένας κύκλος ανάδυσης και επιστροφής. Ό,τι αντιλαμβανόμαστε ως τέλος μπορεί να είναι αρχή· ό,τι βιώνουμε ως απώλεια μπορεί να είναι μεταμόρφωση.

Η Πρόσκληση

Ο Ωκεανός εκτείνει μια αιώνια πρόσκληση—να παραδοθούμε στη συνένωση, να ενταχθούμε στον χορό της αλληλοσύνδεσης, να ανακαλύψουμε ότι χάνοντας τον εαυτό μας, βρίσκουμε τη θέση μας στο αιώνιο. Αυτή δεν είναι μια πρόσκληση για αφανισμό αλλά για επέκταση, όχι για ασημαντότητα αλλά για βαθιά σημασία μέσα σε μια μεγαλύτερη ιστορία.

Όπως η σταγόνα, δεν χρειάζεται να φοβόμαστε αυτή την παραίτηση. Διότι εντασσόμενοι στον ωκεανό, δεν πεθαίνουμε—ζούμε για πάντα, η ουσία μας συνεχίζεται στη διαρκή ροή, η σύντομη ατομική μας έκφραση γίνεται μέρος της μεγάλης, συνεχιζόμενης συμφωνίας της ύπαρξης.

Σε αυτή την κατανόηση βρίσκεται η μυστική αλήθεια: η αιωνιότητα δεν βρίσκεται στην αμετάβλητη αθανασία, αλλά στο να γίνεις μέρος αυτού που συνεχίζεται πέρα από εμάς. Η σταγόνα βρίσκει την αθανασία όχι μένοντας σταγόνα για πάντα, αλλά αγκαλιάζοντας τη ωκεάνια φύση της. Και έτσι μπορούμε να το κάνουμε και εμείς.

Ζώντας στο Βασίλειο της Διαχρονικότητας

Όταν εσύ, που υπάρχεις, που βλέπεις, παρατηρείς ήσυχα την ύπαρξη, τη ζωή και τα εκτυλισσόμενα φαινόμενα μέσα στη συνειδητοποίησή σου, αντιμετωπίζεις ένα βαθύ και ιερό μυστήριο. Κάτω από τις φευγαλέες εικόνες του κόσμου κρύβεται μια ησυχία, ένα διαχρονικό βάθος που χρησιμεύει ως το θεμέλιο όλων όσων αναδύονται. Είναι το Βασίλειο της Διαχρονικότητας, μια αιώνια παρουσία πάνω στην οποία αναδύεται και ξεθωριάζει το παροδικό παιχνίδι της ζωής, όπως τα κύματα που αναδύονται και διαλύονται πίσω στον ωκεανό.

Μέσα σε αυτή την ιερή ησυχία, τα φαινόμενα χάνουν τη στιβαρότητα και τον επείγοντα χαρακτήρα τους. Γίνονται μύτες ενός ονείρου, σκιές ρίχνονται στον άπειρο καμβά της ύπαρξης. Η ουσία όλων των πραγμάτων αποκαλύπτεται, και βλέπεις την παροδικότητα των μορφών όχι ως τραγωδία, αλλά ως μια αλήθεια τόσο καθαρή και απόλυτη που ελευθερώνει. Από αυτό το πλεονέκτημα, η γέννηση ενός πράγματος φέρει μέσα του τον σπόρο της διάλυσής του. Το τέλος, ήδη υφασμένο στην αρχή, μοιάζει με μια απαλή ηχώ που αντηχεί μέσα στο διαχρονικό κενό.

Το απύθμενο φόντο

Το να ζεις στο Βασίλειο της Διαχρονικότητας σημαίνει να αντιλαμβάνεσαι από το απύθμενο υπόβαθρο της Ύπαρξης. Είναι ένα τεράστιο, σιωπηλό βασίλειο που βρίσκεται κάτω από κάθε κίνηση και αλλαγή. Αυτό το υπόβαθρο δεν είναι κάτι που αποκτάς ή φτάνεις. είναι πάντα παρόν, ένας σιωπηλός μάρτυρας για όλα τα πράγματα. Ωστόσο, συχνά περνά απαρατήρητο, κρυμμένο από τον θόρυβο του μυαλού και την αδιάκοπη έλξη του χρόνου.

Όταν η επίγνωσή σας στηρίζεται σε αυτό το υπόβαθρο, τα φαινόμενα της ζωής αποκτούν διαφορετική ποιότητα. Κάθε στιγμή, κάθε εμπειρία, είναι εμποτισμένη με μια αίσθηση παροδικότητας που παραδόξως αποκαλύπτει το αιώνιο. Ένα φευγαλέο χαμόγελο, ένα φύλλο που πέφτει, η ζεστασιά του ήλιου στο δέρμα σας — όλα αυτά γίνονται πύλες προς το άπειρο. Δεν θεωρούνται πλέον ως μεμονωμένα γεγονότα αλλά ως εκφράσεις του αιώνιου ρυθμού, που αναδύονται και διαλύονται στη ροή της ύπαρξης.

Ο χορός της παροδικότητας

Από τη σκοπιά της Διαχρονικότητας, η ζωή είναι ένας χορός εμφανίσεων. Κάθε φαινόμενο που προκύπτει — είτε είναι μια σκέψη, μια αίσθηση ή ένα εξωτερικό γεγονός - φέρει μέσα του τον ψίθυρο της δικής του παροδικότητας. Αυτή η παροδικότητα δεν είναι κάτι που πρέπει να αντισταθείς ή να θρηνήσεις. είναι η ίδια η φύση της ύπαρξης. Το να το δει κανείς καθαρά σημαίνει να απελευθερωθεί από την ψευδαίσθηση της μονιμότητας που δένει και επιβαρύνει την ανθρώπινη καρδιά.

Το αναπόφευκτο της αλλαγής γίνεται τραγούδι απελευθέρωσης. Γέννηση και θάνατος, δημιουργία και καταστροφή, απώλεια και κέρδος — αυτές οι δυαδικότητες χάνουν το κεντρί τους όταν τις δούμε μέσα από το φακό της Διαχρονικότητας. Αντί να κολλάτε στις φευγαλέες μορφές ζωής, αρχίζετε να χορεύετε μαζί τους, αγκαλιάζοντας την ομορφιά τους ενώ αγκυροβολείτε στην αναλλοίωτη παρουσία που τις κρύβει.

Η Ήσυχη Ροή του Άπειρου

Καθώς η αίσθηση της Διαχρονικότητας βαθαίνει, τα φαινόμενα της ζωής υποχωρούν στο παρασκήνιο, γίνονται απλές σκιές της ύπαρξης. Αυτό που επικρατεί είναι η Βαθιά Ήσυχη Ροή του Απείρου, ένα απεριόριστο και αιώνιο ρεύμα που δεν διακόπτεται από τίποτα. Αυτή η ροή δεν είναι κάτι εξωτερικό. είναι η ίδια η ουσία της ύπαρξής σου. Είναι η ήσυχη επίγνωση που μένει όταν όλα τα άλλα πέφτουν μακριά.

Σε αυτή τη ροή, ο χρόνος παύει να υπάρχει ως γραμμική πρόοδος. Το παρελθόν και το μέλλον διαλύονται στο αιώνιο τώρα, μια μοναδική στιγμή που περιέχει όλες τις στιγμές. Ο νους, συνηθισμένος στην ατελείωτη φλυαρία του και στην αδιάκοπη αναζήτησή του για νόημα, βρίσκεται σιωπηλός. Αυτό που μένει είναι η καθαρή παρουσία, μια ακλόνητη ησυχία που είναι και άδεια και γεμάτη, σιωπηλή και ζωντανή.

Ζώντας στη Διαχρονικότητα

Το να ζεις στο Βασίλειο της Διαχρονικότητας δεν σημαίνει να αποσυρθείς από τη ζωή αλλά να ασχοληθείς πλήρως μαζί της από ένα μέρος ακινησίας. Είναι να βλέπεις τον κόσμο όπως είναι πραγματικά: μια φευγαλέα αλλά θαυμαστή εκδήλωση του αιώνιου. Οι σχέσεις, η δουλειά, οι χαρές και οι λύπες παίρνουν μια νέα διάσταση όταν τα δει κανείς μέσα από το πρίσμα της Διαχρονικότητας. Δεν είναι πια βάρη που πρέπει να κουβαλάς ή προβλήματα που πρέπει να λυθούν, αλλά εκφράσεις του άπειρου, που περνούν μέσα από την επίγνωσή σου σαν σύννεφα στον ουρανό.

Αυτός ο τρόπος ζωής δεν αναιρεί τις προκλήσεις της ύπαρξης. Ο πόνος και η απώλεια εξακολουθούν να προκύπτουν, αλλά αντιμετωπίζονται με μια βαθιά αποδοχή που γεννιέται από την κατανόηση ότι και αυτοί είναι μέρος του χορού. Το Βασίλειο της Διαχρονικότητας δεν είναι μια απόδραση αλλά μια επιστροφή — μια επιστροφή στο αιώνιο σπίτι που ήταν πάντα μέσα σας.

Η Πρόσκληση

Το Βασίλειο της Διαχρονικότητας δεν είναι ένα μακρινό βασίλειο που πρέπει να αναζητηθεί. είναι το ίδιο το έδαφος της ύπαρξής σας. Σε προσκαλεί να ξεπεράσεις τις ψευδαισθήσεις του χρόνου και να ξεκουραστείς στην ησυχία που είναι πάντα παρούσα. Αυτή η πρόσκληση δεν επεκτείνεται με λέξεις ή έννοιες αλλά μέσα από τη σιωπηλή παρουσία που διαπερνά τα πάντα. Σας καλεί να παρατηρήσετε, να αισθανθείτε, να είστε.

Όταν αποδεχτείτε αυτήν την πρόσκληση, ο κόσμος μεταμορφώνεται. Ή μάλλον, η αντίληψή σου για αυτό μεταμορφώνεται. Δεν βλέπετε με τα μάτια του μυαλού αλλά με τα μάτια της καρδιάς, και σε αυτή την όραση, το Διαχρονικό Βάθος της Ύπαρξης αποκαλύπτεται. Τα φαινόμενα της ζωής συνεχίζουν να εκτυλίσσονται, αλλά δεν κυριαρχούν πλέον πάνω σου. Είσαι ελεύθερος, όχι επειδή έχεις ξεφύγει από τον κόσμο, αλλά επειδή τον έχεις αγκαλιάσει στο σύνολό του, αγκυροβολημένος στην αμετάβλητη παρουσία του Βασιλείου της Διαχρονικότητας.

Και έτσι, στην ήσυχη ησυχία της ύπαρξής σας, ζείτε - όχι ως ένας ξεχωριστός εαυτός που κινείται μέσα στο χρόνο αλλά ως μια αιώνια παρουσία στην οποία όλα τα πράγματα προκύπτουν και περνούν. Αυτό είναι το δώρο της Διαχρονικότητας, η απόλυτη απελευθέρωση και η αληθινή ουσία της ύπαρξης.

Οταν απαρνιέσαι τον εαυτό σου απαρνιέσαι την Φύση

Δέξου τον εαυτό σου έτσι όπως είναι. Είναι δύσκολο, πολύ δύσκολο, γιατί αν σκεφτείς τον εαυτό σου έτσι όπως είναι, θα νιώσεις άσχημα. Από πού προέρχεται αυτή η δυσφορία;

 
Προέρχεται από τους διαφόρους δασκάλους που σε δίδαξαν. Και αυτοί οι δάσκαλοι είναι οι μεγαλύτεροι δηλητηριαστές της ζωής. Δεν είναι στ’ αλήθεια δάσκαλοι, είναι εχθροί.

 
Έχουν πει, "αυτό είναι ζωώδες, το άλλο είναι ζωώδες, ενώ εσύ είσαι άνθρωπος." Τι εννοούν;

 
Εννοούν: "Αρνήσου οτιδήποτε είναι ζωώδες μέσα σου." Κι εγώ σας λέω ότι ο άνθρωπος δεν είναι εναντίον του ζώου. Ο άνθρωπος εί­ναι το ανώτερο ζώο, η πιο ψηλή κορυφή. Αν αρνηθείς τη ζωώδη πλευρά, αρνείσαι την ίδια την πηγή τής ζωής. Και τότε θα είσαι πάντα ψεύτικος.

Αν κάνεις έρωτα σε μια γυναίκα και αρνείσαι το ζώο, τι θα κάνεις; Να γιατί πολλοί άνθρωποι έγιναν σχεδόν ανίκανοι ν’ αγαπήσουν. Ίσως σου κάνει εντύπωση, αλλά στην Ανατολή, νομίζω ότι οι ενενήντα εννέα στις εκατό γυναίκες δεν έχουν γνωρίσει ποτέ το σεξουαλικό οργασμό. Το ίδιο συνέβαινε και στη Δύση, αλλά τώρα άλλαξε.

 
Ενενήντα εννέα στις εκατό γυναίκες δεν έχουν γνωρίσει ποτέ τη σεξουαλική έκσταση, αφού ποτέ δεν τους είχε επιτραπεί. Οι άντρες μπορούσαν να είναι λίγο ζωώδεις, αλλά οι γυναίκες ποτέ. Έπρεπε να μένουν άκαμπτες όταν έκαναν έρωτα, πεθαμένες, σχεδόν σαν πτώματα. Δεν έπρεπε να δείξουν κανένα αίσθημα, δεν έπρεπε να δείξουν ότι απολαμβάνουν, γιατί μόνο οι πρόστυχες γυναίκες απολαμβάνουν το σεξ. Μια πόρνη μπορεί να το απολαύσει, ποτέ όμως μια παντρεμένη γυναίκα.

Αν η παντρεμένη γυναίκα απολαμβάνει το σεξ και βρίσκεται σε έκ­σταση, τότε ο σύζυγος θα πληγωθεί και θα σκεφτεί ότι η γυναίκα του δεν είναι καλή, γιατί θα έπρεπε να συμπεριφέρεται σαν θεά και όχι σαν ζώο. Για να φέρεσαι όμως σαν θεά, χωρίς να είσαι, δεν μπορεί παρά να είναι ψεύτικο. Η γυναίκα ξαπλώνει σαν νεκρή, σαν πτώμα, χωρίς συναισθήματα. Η λέξη συγκίνηση, όμως, έρχεται από τη λέξη κίνηση. Όταν νιώθεις ένα συναίσθημα, ολόκληρο το είναι σου κινείται, είναι ευχαριστημένο, πάλλεται, είναι ζωντανό. Εκείνη όμως πρέπει να μένει σαν πτώμα, πεθα­μένη. Τότε είναι καλή γυναίκα, τότε έχει ξεπεράσει το ζώο. Αν όμως αρνείσαι το σεξ και λες ότι είναι ζωώδες, τότε θα πρέπει να το κρύψεις.

Στην Αμερική, πριν από δυο - τρία χρόνια, ένας κατασκευαστής παιχνιδιών βρέθηκε σε μεγάλο μπελά και η υπόθεση έφτασε στο ανώτατο δικαστήριο, επειδή είχε κατασκευάσει μερικές κούκλες με γεννητικά όργανα. Ένα κορίτσι, αφού έχει πρόσωπο, πρέπει να έχει και μήτρα. Ένα αγόρι, αφού έχει πρόσωπο, πρέπει να έχει και πέος. Παιχνίδια με σεξουαλικά όργα­να. Βρέθηκε σε μεγάλο μπελά και χρειάστηκε να καταστρέψει όλη την παραγωγή του. Έκανε κάτι όμορφο, αλλά το δικαστήριο δεν το επέτρεψε, η κοινωνία δεν το επέτρεψε.

Γιατί οι κούκλες σας δεν έχουν γεννητικά όργανα, όταν έχουν όλα τα υπόλοιπα; Θέλεις το παιδί να μη συνειδητοποιήσει το γεγονός; Τότε, δημιουργείς ένα ψεύτικο πρόσωπο. Και γιατί οι άνθρωποι θύμωσαν τόσο μ’ αυτά τα παιχνίδια; Τα παιχνίδια είναι παιχνίδια! Αλλά οι "καλοί" θύμωσαν και έσυραν τον άνθρωπο στα δικαστήρια. Κι εκείνος είχε κάνει κάτι πολύ όμορφο, κάτι ιστορικό. Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ολόκληρο το κορ­μί, γιατί ολόκληρο το κορμί είναι όμορφο.

Γιατί να το κρύψεις, γιατί να το κόψεις; Είναι ο φόβος, ένας βαθύς φόβος για τη ζωώδη πλευρά. Είσαστε όμως ζώα κι αυτό παραμένει γεγονός. Μπορείς να το ξεπεράσεις, μα δεν μπορείς να το καταστρέφεις. Η καταστροφή σημαίνει ένα πράγμα: Αν καταστρέφεις κάτι, τότε δημιουργείς ένα ψεύτικο πρόσωπο, η μάσκα σου θα είναι κάτι ψεύτικο, η θεϊκότητά σου θα είναι μόνο μια μάσκα.
Αν το ξεπεράσεις, τότε η θεϊκότητά σου θα είναι αυθεντική. Το ξεπέρασμα, όμως, σημαίνει να το δεχτείς, να περάσεις μέσα απ’ αυτό ξύ­πνιος, να μη χαθείς μέσα του. Να περάσεις μέσα απ’ αυτό και να πας πέρα απ’ αυτό. Η άρνηση όμως σημαίνει να μην μπεις μέσα του ποτέ, να μην το αντιμετωπίσεις ποτέ, να το προσπεράσεις.

Στη ζωή, όμως, δεν μπορείς να προσπεράσεις τίποτε, αν δεν περάσεις από μέσα του. Και, αν νομίζεις πως το προσπέρασες, θα παραμείνεις ανώριμος, παιδαριώ­δης, δεν θα μεγαλώσεις ποτέ. Τη ζωή πρέπει να τη ζήσεις. Μόνο τότε μεγαλώνεις.

 
Έρχεται μια στιγμή, που ξεπερνάς το σεξ, αλλά αυτή η στιγμή έρχεται μέσα από τη γνώση. Αυτή η στιγμή έρχεται μέσα από την εμπειρία, αυτή η στιγμή έρχεται βαθαίνοντας σε συνειδητότητα και αγάπη. Όχι μέσα από άρνηση, όχι μέσα από καταπίεση.

…Μη φοράς τίποτα. Δεν εννοώ να περπατάς γυμνός μέσα στην πόλη, αλλά να μη βάζεις τίποτε πάνω σου. Μείνε ο εαυτός σου. Όπως και να σε έφτιαξε η ζωή, δέξου το, απόλαυσέ το, καλωσόρισέ το. Γλέντησέ το. Να είσαι ευγνώμων στην φύση, που σ’ έκανε ό,τι είσαι. Μην απορρίπτεις, γιατί όταν απορρίπτεις μέσα σου, απορρίπτεις την φύση. Εκείνη είναι ο δημιουρ­γός, έτσι σε έκανε.

Βέβαια, ξέρει πιο πολλά από σένα. Όταν απορρίψεις οτιδήποτε σ’ εσέ­να, απορρίπτεις την δημιουργό, βρίσκεις σφάλματα στο σύμπαν, στην ίδια την ύπαρξη. Είναι ανόητο, είναι χαζό, αλλά τέτοιου είδους άνθρωποι γί­νονται πολύ σεβαστοί. Μη σκέφτεσαι τι πρόκειται να φο­ρέσεις. Κινήσου αυθόρμητα στη ζωή. Ανταποκρίσου στη ζωή, αλλά μην τοποθετείς μια ψευτιά, ανάμεσα σ’ εσένα και στη ροή τής ζωής.

Ζήσε απ’ τη μια στιγμή στην άλλη, χωρίς να σκέφτεσαι, γιατί οι σκέψεις είναι η πιο βαθιά μάσκα.
Όταν πλησιάζεις μια γυναίκα, κάνεις πρόβα στο μυαλό σου τι πρόκειται να της πεις: "Σ’ αγαπώ" ή "Δεν υπάρχει καμιά σαν κι εσένα"; Αν κάνεις πρόβα, δεν είσαι ερωτευμένος. Διαφορετικά, δεν υπάρχει λόγος, γιατί η αγάπη θα μιλήσει μόνη της, η αγάπη θα κυλήσει μόνη της. Τα πράγματα συμβαίνουν από μόνα τους. Τα λουλούδια θ’ ανθίσουν από μόνα τους. Δεν χρειάζεται πρόβα.

Κι όμως έτσι είναι ολόκληρη η ζωή σου: Ετοιμάζεις κάτι, παραδίνεις κάτι άλλο και ήθελες να παραδώσεις κάτι τελείως διαφορετικό. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή δεν είσαι αυθόρμητος. Αυτός που είναι αυθόρμητος χρειάζεται να κάνει μόνο ένα πράγμα και τίποτε άλλο: Να είναι ξύπνιος. Τότε, θα ανταποκριθεί μέσα από την εγρήγορσή του. Προετοιμάζεσαι, γιατί είσαι ασυνείδητος, δεν είσαι σε εγρήγορση. Φοβάσαι, γιατί ποιος ξέρει ποια θα είναι η κατάσταση; "Θα είμαι ικανός να ανταποκριθώ ή όχι;" Φόβος! Τότε γίνεσαι ψεύτικος.

…Κάποτε, ρώτησαν το Βούδα:

Περνούσε από ένα δά­σος. Ξερά φύλλα υπήρχαν στο μονοπάτι, τα φύλλα έπεφταν, ο αέρας φυσούσε κι ακουγόταν ένας μεγάλος θόρυβος, από τα πεσμένα φύλλα. Μερικοί μαθητές είχαν προχωρήσει μπροστά, άλλοι ακολουθούσαν πίσω και μόνο ο Ανάντα ήταν κοντά στο Βούδα.

 
Ο Ανάντα ρώτησε: "Πάντα ήθελα να σε ρωτήσω κάτι: Έχεις αποκαλύψει όλα όσα ξέρεις ή μας κρύ­βεις κάτι;"

Ο Βούδας είπε: "Το χέρι μου είναι άδειο, ένας Βούδας δεν έχει γρο­θιά. Κοίτα το δάσος, έτσι όπως αποκαλύπτεται. Δεν υπάρχει τίποτε κρυμ­μένο. Είμαι τόσο ανοιχτός, όσο αυτό το δάσος, γιατί ένας Βούδας δεν έχει γροθιά."

 
Ύστερα, πήρε μερικά ξερά φύλλα στο χέρι του και είπε: "Τώρα το χέρι μου είναι κλειστό. Δεν μπορείς να δεις τα φύλλα. Οι άνθρωποι που είναι άπληστοι με τη γνώση τους, αυτοί που δεν θέ­λουν να τη μοιραστούν είναι κλειστοί σαν γροθιά."

Ο Βούδας άνοιξε τη γροθιά του, τα φύλλα έπεσαν και είπε: "Το χέρι ενός Βούδα δεν είναι σαν τη γροθιά, είναι ανοιχτό. Έχω αποκαλύψει τα πά­ντα. Και αν νομίζεις ότι κάτι κρύβεται, είναι εξαιτίας σου και όχι εξαιτίας μου."

Ο Φρόυντ και η θεραπεία του Σεργκέι Πανκέγιεφ «ο Άνθρωπος με τους λύκους»

Λένε για την ψυχαναλυτική θεραπεία: «τον αράπη κι αν τον πλένεις...».
Όχι και τόσο άδικα, αν υψωθούμε πάνω από το αναγνωρισμένο επίπεδο της εσωτερικής ιατρικής.
Παρηγορούμαι συχνά με τη σκέψη ότι, αν και είμαστε ελάχιστα αποτελεσματικοί σε θεραπευτικό επίπεδο,
μαθαίνουμε ωστόσο γιατί δεν μπορούμε να γίνουμε περισσότερο αποτελεσματικοί.
ΦΡΟΫΝΤ, επιστολή προς τον ΜΠΊΝΣΒΑΝΓΚΕΡ, 18 Μαΐου 1911

Πέμπτη περίπτωση: πιθανώς η πιο διάσημη περίπτωση του Φρόυντ, ο Άνθρωπος με τους λύκους. Ο Σεργκέι Πανκέγιεφ καταφτάνει στο ιατρείο του Φρόυντ το 1910 σε ηλικία 23 ετών. Ο νεαρός Ρώσος αριστοκράτης διάγει πολυτελή βίο, περιστοιχισμένος από πολλούς υπηρέτες. Έχει ήδη συμβουλευτεί διάφορους ψυχιάτρους, καθώς υποφέρει από ζωοφοβία, έχει έμμονες ιδέες, κρίσεις άγχους, σκανδαλώδη ερωτικά γούστα. Ήταν τριών ετών όταν η αδελφή του τον μύησε σε ερωτικά παιχνίδια. Ενώ αυνανιζόταν μπροστά της, η τροφός του τον απείλησε ότι θα του κόψει το πέος. Τρομοκρατημένος από αυτήν την επίπληξη, παλινδρόμησε στο σαδιστικό-πρωκτικό και μαζοχιστικό στάδιο, τότε που ξερίζωνε τα φτερά των πεταλούδων και επιδίωκε να τις τρώει από τον πατέρα του. Όλες οι γυναίκες που ερωτεύεται είναι κατώτερης τάξης, και το πάθος του φουντώνει όταν βλέπει κάποια από αυτές να σφουγγαρίζει σκυμμένη στα τέσσερα...

Στο ντιβάνι του Φρόυντ αναφέρει ένα όνειρό του πριν από 19 χρόνια: είναι τεσσάρων ετών, ξαπλωμένος στο κρεβάτι του, όταν ανοίγει ξαφνικά το παράθυρο και απέναντι, σε ένα δέντρο, βλέπει έξι ή επτά [XIII. 27] άσπρους λύκους που έμοιαζαν με αλεπούδες ή τσοπανόσκυλα, να κάθονται στα κλαδιά. Είναι χειμώνας. Το παιδί φοβάται ότι θα το κατασπαράξουν, ξυπνά, κλαίει, φωνάζει... Ως ερασιτέχνης ζωγράφος, ο Άνθρωπος με τους λύκους ζωγραφίζει τα όσα είδε στο όνειρό του. Στο σχέδιό του οι έξι ή επτά λύκοι γίνονται πέντε - είναι αστείο όταν γνωρίζουμε την ερμηνεία του Φρόυντ για τη σημασία των αριθμών στο συγκεκριμένο όνειρο...

Η ανάλυση διήρκεσε τέσσερα χρόνια - από τον Φεβρουάριο του 1910 έως τον Ιούλιο του 1914. Επανερχόμενοι στο οικονομικό, και προσεγγίζοντας πιο συγκεκριμένα το ζήτημα αυτήν τη φορά, ας συγκρατήσουμε ότι ο Πανκέγιεφ, όπως αναφέρει στις συνεντεύξεις που έδωσε στην Κάριν Όμπχολτσερ, επισκεπτόταν κάθε μέρα εκτός Κυριακής το ιατρείο της οδού Μπεργκ-γκάσε 19 για μια συνεδρία μίας ώρας. Αν μετατρέψουμε τα δολάρια της εποχής εκείνης σε ευρώ του 2010, τα τέσσερα χρόνια της ψυχανάλυσης του Ανθρώπου με τους λύκους στοίχισαν περίπου 500.000 ευρώ.

Ο Φρόυντ ζούσε σε ένα κομψό προάστιο της Βιέννης, διέθετε ένα διαμέρισμα δεκαεπτά δωματίων και τρεις υπηρέτες - η μία υπηρέτριά του, η Πάουλα Φιχτλ, κοιμόταν τα βράδια σε έναν πτυσσόμενο καναπέ στον διάδρομο. Ο «Καθηγητής Φρόυντ», όπως αναγραφόταν στην επιγραφή του ιατρείου του, είχε έξι παιδιά που έπρεπε να θρέψει, συν τη θεία Μίνα, σύνολο δώδεκα άτομα στο σπιτικό του. Πολύ σωστά, ο Πανκέγιεφ δηλώνει το 1974: «Το μειονέκτημα της ψυχανάλυσης είναι ασφαλώς το ότι αφορά μόνο τους ευκατάστατους. Πολλοί λίγοι άνθρωποι μπορούν να πληρώσουν μια τέτοια θεραπεία» [68-69]... Και, πραγματικά, ο Φρόυντ το έχει ήδη διαβεβαιώσει το 1905 στη θεωρία του Για την ψυχοθεραπεία [15]...

Πώς προήλθε λοιπόν αυτή η περίεργη ανάλυση; Η φροϋδική θεωρία των ονείρων, βάσει της λογικής συμπύκνωση, μετάθεση και μέριμνα για παραστασιμότητα, προϋποθέτει μια σειρά αντιστοιχιών μεταξύ των αντικειμένων του ονείρου.

Αυτή η εκατοντασέλιδη ανάλυση βρίθει παράδοξων εξισώσεων:

ο λύκος, λόγω του άσπρου χρώματος = πρόβατο·
η ακινησία των λύκων = η κίνηση των γονιών·
η δραστηριότητά τους = η παθητικότητά τους·
σε κοιτάζουν = βλέπεις·
το δέντρο = ένα χριστουγεννιάτικο έλατο·
οι λύκοι = τα δώρα·
οι άσπροι λύκοι = τα άσπρα εσώρουχα των γονιών·
ο λύκος = ένας καθηγητής λατινικών ονόματι Βολφ (Λύκος, στα γερμανικά)·
οι φουντωτές ουρές τους = απουσία ουράς·
το ανοιχτό παράθυρο = η ερωτική προσμονή·
η χριστουγεννιάτικη σκηνή = μια καλοκαιρινή σκηνή·
κομματιασμένες κάμπιες = διαμελισμένα παιδιά·
ένας πατέρας δίνει χρήματα στην κόρη του = ο γεννήτορας χαρίζει στην κόρη του το συμβολικό δώρο ενός παιδιού·
πέντε λύκοι = πέντε η ώρα·
το φτερούγισμα μιας πεταλούδας = οι κινήσεις των ποδιών μιας γυναίκας κατά την ερωτική πράξη·
η άκρη των φτερών = γεννητικά σύμβολα·
το φτερό της πεταλούδας = ένα αχλάδι = το όνομα της υπηρέτριας·
ούρηση στο πάτωμα = απόπειρα αποπλάνησης·
ο φόβος της πεταλούδας = φόβος ευνουχισμού·
η γονόρροια = ευνουχισμός·
ο φόβος ότι θα τον φάνε οι λύκοι = φόβος ότι θα «σοδομιστεί από τον πατέρα»
[XIII. 103]...

Μετά από τις παραπάνω αντιστοιχίες, που παρήχθησαν βάσει μιας μοναδικής λογικής, ο Φρόυντ δίνει την ερμηνεία του ονείρου:

ήταν καλοκαίρι, πέντε το απόγευμα. Μικρό παιδί, και πιο συγκεκριμένα σε ηλικία ενάμισι έτους [XIII. 35], ο Πανκέγιεφ κοιμόταν στο δωμάτιο των γονιών του. «Όταν ξύπνησε, έγινε μάρτυρας μιας coitus a tergo η οποία επαναλήφθηκε τρεις φορές, είδε τα γεννητικά όργανα της μητέρας του και το μόριο του πατέρα του, αντιλήφθηκε την πράξη και τη σημασία της» [στο ίδιο].

Ο Φρόυντ αντιλαμβάνεται ότι κάποιος υποστηρικτής μιας υγιούς, ορθολογικής και τεκμηριωμένης λογικής θα μπορούσε δικαιολογημένα να εκπλαγεί με την ιδέα ότι είναι δυνατόν, σε ηλικία ενάμισι έτους, να μετρήσεις μέχρι το τρία, να καταλάβεις ότι πρόκειται για συνουσία και να θυμάσαι το γεγονός αυτό πάνω από είκοσι χρόνια μετά... Διευκρινίζει όμως ότι θα εξηγήσει πως έχουν τα πράγματα, στο μεταξύ παρακαλεί τον αναγνώστη «να πιστέψει προσωρινά ότι η σκηνή αυτή είναι πραγματική» [XIII. 36]!

Και πραγματικά, η απόδειξη έρχεται πολύ αργότερα. Ο Σεργκέι Πανκέγιεφ είδε αυτά που ο Φρόυντ διατείνεται ότι είδε σε ηλικία ενάμισι έτους, αφού, όπως λέει το Από την ιστορία μιας παιδικής νεύρωσης·.

«Οι σκηνές παρατήρησης της συνουσίας των γονιών, αποπλάνησης κατά την παιδική ηλικία και απειλής ευνουχισμού αποτελούν αδιαμφισβήτητα [sic] κληρονομικό απόκτημα, φυλογενετική κληρονομιά, αλλά μπορεί κάλλιστα να αποτελούν προσωπικές εμπειρίες» [XIII. 64].

Επομένως, τα πράγματα είναι απλά: μπορεί να είδε, μπορεί και να μην είδε, αλλά έτσι κι αλλιώς είδε, καθώς στην πρώτη περίπτωση το οντογενετικό μάτι του κατέγραψε τη συγκεκριμένη σκηνή, και στη δεύτερη το φυλογενετικό μάτι του ασυνείδητου διατήρησε αυτή τη σκηνή από καταβολής κόσμου. Επομένως, και στις δυο περιπτώσεις είδε...

Πώς μπορεί να θεραπευτεί μια τέτοια παθολογία (αναφέρομαι στην παθολογία του ασθενούς);
Απάντηση του Φρόυντ:

«Μόνο αν μπορέσει να μπει στη θέση της γυναίκας, να αντικαταστήσει τη μητέρα, να ικανοποιηθεί σεξουαλικά από τον πατέρα και να φέρει στον κόσμο ένα παιδί από αυτόν, η αρρώστια θα τον αφήσει ήσυχο» [XIII. 97-98].

Καθώς είναι δύσκολο να ισχύσουν οι προϋποθέσεις αυτές, καταλαβαίνουμε ότι ο ασθενής πολύ δύσκολα θα μπορέσει να γιατρευτεί - τουλάχιστον κατά την άποψη του ίδιου του Φρόυντ... Και πραγματικά, η πρόβλεψη αυτή ε­πιβεβαιώθηκε: ο Άνθρωπος με τους λύκους δε θεραπεύτηκε ποτέ...

Βέβαια, το συμπέρασμα της ανάλυσης ανέφερε μια «ίαση» [XIII. 118]. Τι συνέβη;
Δίνουμε τον λόγο στον Σεργκέι Πανκέγιεφ:

Για την ερμηνεία του ονείρου:

«Είναι κάπως παρατραβηγμένη» [70], δηλώνει διευκρινίζοντας, για παράδειγμα, ότι δεν κοιμόταν ποτέ στο δωμάτιο των γονιών του αλλά στης υπηρέτριας· υπέφερε σε όλη του τη ζωή από κατάθλιψη, ομολογεί ότι καπνίζει τριάντα τσιγάρα την ημέρα ακόμα και σε ηλικία ογδόντα επτά ετών για την κατάσταση της υγείας του:

«Υποφέρω από γαστρεντερικές διαταραχές που οφείλονται, δυστυχώς, στην ψυχανάλυση» [81] - όπου πληροφορούμαστε ότι ο Φρόυντ, ο οποίος αρνούνταν κατηγορηματικά οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή πιστεύοντας στην αποτελεσματικότητα της ψυχανάλυσης, του έδινε επίσης, και παρά ταύτα, φάρμακα [81]· για τις επαναλαμβανόμενες κρίσεις: «Αν είχα θεραπευτεί, αυτό δεν θα έπρεπε να συμβαίνει» [86]· για την ίαση που ανακοίνωσε ο Φρόυντ: «Έχω κάνει πολλές αναλύσεις. [...] Τις βαρέθηκα πια» [123], δηλώνει στα ογδόντα επτά του χρόνια, ενώ συνεχίζει την ψυχανάλυση [149].

Πραγματικά, ο Σεργκέι Πανκέγιεφ, τον οποίο "θεράπευσε" ο Φρόυντ, αναλύθηκε στη συνέχεια από δέκα ψυχαναλυτές μέχρι το 1979, τη χρονολογία του θανάτου του σε ηλικία ενενήντα δύο ετών. Είχε δηλώσει: «Η όλη υπόθεση μου δίνει την εντύπωση πλήρους αποτυχίας. Βρίσκομαι στην ίδια κατάσταση που ήμουν προτού ξεκινήσω τη θεραπεία με τον Φρόυντ». Και συνεχίζει: «Αντί για καλό, οι ψυχαναλύσεις μού έκαναν κακό» [149]...

Ποσώς μας ενδιαφέρει η θεραπεία, δίδασκε ο Φρόυντ, αρκεί να προχωρεί η θεωρία. Τι σημασία έχει το ανθρώπινο φιαλίδιο μπροστά στη μέθη του δόγματος; Ωστόσο η θεωρία προχώρησε πραγματικά; Η επιστήμη προόδευσε; Ο κατακτητής συνεχίζει ασφαλώς τον δρόμο του. Κέρδισε όμως μια θέση δίπλα στον Κοπέρνικο και τον Δαρβίνο; Πολύ αμφίβολο...

Αντίθετα, γνωρίζουμε σήμερα ότι οι θεραπείες του ήταν χάρτινες. Ο Ζίγκμουντ Φρόυντ εντάσσεται στη μεγάλη παράδοση των θεραπευτών, των σαμάνων, των μάγων, των μαγγανευτών, των μαγνητιστών, των ραδιαισθητικών και άλλων μεταμοντέρνων φακίρηδων. Κάποια στιγμή της ιστορίας ο θεραπευτής ονομάστηκε ψυχαναλυτής...

Τι ακριβώς είναι αυτά τα «περασμένα»;

O χρόνος ζωής ενός ανθρώπου του δίνει την ευκαιρία να γνωρίσει ότι είναι ηθικό oν, ταγμένο στην αναζήτηση της αλήθειας· κι όμως, αυτό τό δώρο στόν άνθρωπο είναι ευχάριστο και μαζί πικρό. Ζωή είναι μόνο μιά δεδομένη χρονική περίοδος όπου μπορεί, ή μάλλον πρέπει, να διαμορφώσει το πνεύμα του σύμφωνα με το πως αντιλαμβάνεται το σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης.

Όμως, το άκαμπτο πλαίσιο στο οποίο έχει τεθεί η ζωή φανερώνει ακόμα πιό καθαρά την ευθύνη που έχουμε απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους. Η ανθρώπινη συνείδηση, για να υπάρξει, εξαρτάται από το χρόνο.

«Λένε πώς o χρόνος είναι αμετάκλητος. Κι είναι αλήθεια, με την έννοια ότι «δεν μπορείς να φέρεις πίσω τα περασμένα».

Τι ακριβώς είναι αυτά τα «περασμένα»; Όλα όσα πέρασαν; Και τι σημαίνει «πέρασαν» για κάποιον, όταν για τον καθένα μας το παρελθόν είναι φορέας κάθε συγκεκριμένου πράγματος στο παρόν μας σε κάθε στιγμή μας; Από μια άποψη το παρελθόν είναι πολύ πιο πραγματικό από το παρόν, ή τουλάχιστον πιο σταθερό, πιο ανθεκτικό. Το παρόν γλιστρά μέσα από τα χέρια μας και χάνεται σαν άμμος, και μόνο όταν το αναπολούμε αποκτά υλικό βάρος.

Τα δαχτυλίδια του βασιλιά Σολομώντα είχαν το επίγραμμα «Όλα θα περάσουν»· εγώ, αντίθετα, θέλω να επισύρω την προσοχή στον τρόπο με τον όποιο ο χρόνος, με την ηθική του σημασία, επιστρέφει. Ο χρόνος δεν χάνεται χωρίς να αφήσει ίχνη, γιατί είναι κατηγορία υποκειμενική, πνευματική* κι ο βιωμένος χρόνος μένει στην ψυχή μας σαν εμπειρία εν χρόνω."

Το αίτιο και το αποτέλεσμα αλληλεξαρτώνται και αλληλοσυμπλέκονται. Το ένα γεννά το άλλο από μιάν αδυσώπητα καθορισμένη αναγκαιότητα, πού θα ήταν μοιραία για μας, αν ανακαλύπταμε μεμιάς όλους τούς συνδετικούς κρίκους αυτής της συνέχειας. Η σχέση αιτίου και αποτελέσματος, κοντολογίς ή μετάβαση από τη μια κατάσταση στην άλλη, είναι και ή μορφή με την οποία υπάρχει ό χρόνος, το μέσο για την υλοποίηση του, στην καθημερινή πρακτική.

Αφού όμως το αίτιο έχει το αποτέλεσμά του, δεν μπορεί να πεταχτεί σαν τη χρησιμοποιημένη σκαλωσιά ενός πυραύλου. Με κάθε αποτέλεσμα επιστρέφουμε μονίμως στην πηγή του, στα αίτιά του* μ' άλλα λόγια, με τη βοήθεια της συνείδησης, μπορούμε να γυρίσουμε πίσω το χρόνο. Το αίτιο και το αποτέλεσμα μπορεί να συνδεθούν μεταξύ τους αναδρομικά, και τότε είναι πράγματι σαν να επιστρέφει κανείς στο παρελθόν του.

Το φύλλο και η αυτογνωσία

Ρώτησα το φύλλο αν ήταν φοβισμένο, επειδή ήταν φθινόπωρο και τα άλλα φύλλα έπεφταν. Το φύλλο μου είπε:

«Όχι. Κατά τη διάρκεια όλης της άνοιξης και του καλοκαιριού ήμουν απολύτως ζωντανό. Δούλεψα σκληρά για να βοηθήσω το δέντρο να τραφεί. Και τώρα ένα μεγάλο μέρος μου είναι μέσα στο δέντρο. Δεν περιορίζομαι από αυτή τη μορφή.Είμαι επίσης ολόκληρο το δέντρο. Και όταν επιστρέψω στο χώμα, θα συνεχίσω να τρέφω το δέντρο. Επομένως, δεν ανησυχώ καθόλου. Καθώς αφήνω αυτό το κλαδί και πέφτω στο έδαφος, θα γνέψω στο δέντρο και θα του πω: Θα σε δω ξανά πολύ σύντομα.»

Εκείνη τη μέρα ο αέρας φυσούσε πολύ και, έπειτα από λίγο, είδα το φύλλο να αφήνει το κλαδί και να πέφτει στο έδαφος, χορεύοντας χαρωπά, επειδή καθώς έπεφτε, είδε τον εαυτό του εκεί, μέσα στο δέντρο. Ήταν τόσο ευτυχισμένο...

Υποκλίθηκα, ξέροντας ότι είχα πολλά να μάθω από το φύλλο....(1)

Οι αρχαίοι «βίωναν» την αδιάρρηκτη σχέση τους με την φύση. Γνώριζαν «πραγματική τους φύση», μέσα από την φύση. Παρατηρούσαν την φύση, και αυτή τους αποκάλυπτε τα μυστικά της.

Οι μετασχηματισμοί των μορφών, η ποικιλία των ειδών, τους αποκάλυψαν τα μυστικά του σύμπαντος, με ένα τρόπο φυσικό ενδόμυχο δίχως τεχνητά μέσα, με μόνο αρωγό το πνεύμα και την αγάπη για την μητέρα Γαία.

Δεν χρειαζόταν αεροπλάνα ή τηλεσκόπια, ο Πλάτωνας μας αποκαλύπτει έναν πιο φυσικό τρόπο:

«Έτσι, ο νους, το πνεύμα μόνο του Φιλοσόφου ( ή του μαθητή της ανώτερης αλήθειας ) διαθέτει φτερά, διότι μόνον αυτός, όσο μπορεί πιο καλά, τα συγκρατεί στο μυαλό του, ενώ η θεώρησή του καθιστά θεία ακόμα και τη Θεότητα. Ορθά χειριζόμενος αυτές τις αναμνήσεις της πρότερης ζωής, συνεχώς τελειοποιούμενος στα τέλεια μυστήρια, ο άνθρωπος πραγματικά γίνεται τέλειος – ένας μύστης στη θεία σοφία.

…Όσο θα είμαστε στην εδώ ζωή, θα πλησιάζουμε κατά το δυνατόν την γνώση αν δεν ζούμε προσκολλημένοι στο σώμα, να παραμένουμε καθαροί μέχρι που οι θεοί μας απαλλάξουν από αυτό, και όταν απαλλαγούμε από αυτό και την ανικανότητα και τον περιορισμό που μας δίνει, θα βρεθούμε μαζί με τέτοιες αλήθειες, και μόνοι μας θα γνωρίσουμε όλη την αντικειμενική πραγματικότητα. Και ίσως είναι αλήθεια το ότι δεν είναι θεμιτό το μη καθαρό να αγγίζει το καθαρό.

…Λέγεται λοιπόν, συνεχίζει ο Σωκράτης, ότι η γη είναι, αν την έβλεπε κανείς από ψηλά, σαν τις σφαίρες (σφαίρες επίσκυρου δηλ. μπάλες ποδοσφαίρου) εκείνες που είναι καμωμένες από δώδεκα κομμάτια διαφορετικά δέρματα. Δηλαδή είναι πολύχρωμη σφαίρα και τα μέρη της ξεχωρίζουν από τα χρώματα που έχει το καθένα, και τα χρώματα που χρησιμοποιούν οι ζωγράφοι μας εδώ δεν είναι παρά απομιμήσεις εκείνων των χρωμάτων. Από κει λοιπόν βλέπουμε ότι η γη είναι χρωματισμένη απ αυτά τα χρώματα, που είναι πιο λαμπερά και καθαρά από τα εδώ. Οι κοιλότητες παίρνουν μια απόχρωση λαμπρή μέσα στην ποικιλία των άλλων χρωμάτων ώστε να δίνει εντύπωση ενιαίας εικόνας πολύχρωμης.» (2)

Οι αρχαίοι γνώριζαν πως αυτό που φαίνεται νεκρό είναι μόνο η αλλαγή από ένα σχήμα σε ένα άλλο, και πως η αλλαγή της ουσίας συμπορεύεται με εκείνη των μορφών.

Η φυσιογνωσία κατ' αυτόν τον τρόπο, υπήρξε η πρωτογενής ατραπός τους προς αυτογνωσία, και την Θεογνωσία. Η αυτογνωσία οδηγεί με την σειρά της στην μεταμόρφωση του εαυτού, προς όφελος του συνόλου κατά τον ίδιο τρόπο που τα κύτταρα συνεργούν προς την εύρυθμη λειτουργία όλου του οργανισμού.

Βίωναν πως το μικροκοσμικό υπάρχει μέσα στο μακροκοσμικό και το ελάχιστο είναι παράγωγο και τμήμα του μεγίστου, και πως εντός τους ενυπάρχει μία αθάνατη και αιώνια αρχή, όντας ένα αδιαίρετο τμήμα του ενιαίου όλου, από το οποίο εκπορεύεται και στο οποίο απορροφάται στο τέλος του εξελικτικού και κοσμικού κύκλου.

Σε μια τέτοια συνάφεια, ο άνθρωπος είναι ένα μικρό σύμπαν, καθώς αποτελείται από εκατομμύρια μικρότερες ζωές, οι οποίες αποτελούν όχι μόνο το φυσικό του σώμα αλλά όλη του την ύπαρξη και στις υπόλοιπες διαστάσεις. Ο άνθρωπος είναι ένας μικρόκοσμος, μια αντανάκλαση του Μακρόκοσμου. Είναι ένα κύτταρο μέσα σε έναν μεγάλο πνευματικό οργανισμό – που είναι ο Δημιουργός του – ενώ η ανθρωπότητα, ως ένα τμήμα αυτού, αντιπροσωπεύει την οικογένειά του.

Γνώθι σ’ αυτόν. Όλη η σοφία «κρύβεται» σε αυτή την φράση. Να γνωρίσεις τον εαυτό σου, να ξαναβρείς τον εαυτό σου, αυτή η συγχώνευση του κατώτερου «εγώ» με το ανώτερο «Εγώ». Το σύμβολο του Μύστη που κατόρθωσε να ξαναβρεί τον εαυτό του είναι ο όφις που δαγκώνει την ουρά του. Το φίδι που έρπει στη γη σχηματίζει μια ευθεία ή μια ελικοειδή γραμμή, και η γραμμή είναι ένας περιορισμός. Αλλά το φίδι που δαγκώνει την ουρά του γίνεται ένας κύκλος και ο κύκλος συμβολίζει το άπειρο, το απεριόριστο, την αιωνιότητα.

Ο άνθρωπος που κατόρθωσε να υλοποιήσει το σύμβολο του κύκλου, μπαίνει σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν πλέον περιορισμοί, όπου δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο άνω και στο κάτω, διότι όλες οι δυνάμεις, τα πλούτη και οι αρετές που το αληθινό Εγώ κατέχει διοχετεύονται στο μικρό «εγώ». Το μικρό και το μεγάλο αποτελούν πλέον ένα, και ο άνθρωπος γίνεται μια θεότητα.»(3)
--------------------------
Πaραπομπές:
1) Zen Master, Thich Nhat Hanh
2) Πλάτωνας Πολιετεία/Φαίδρος

3) Omraam Mikhael Aivanhov

Η γνώση έχει αξία μόνο όταν μοιράζεται και πολλαπλασιάζεται. Το δώρο που εγώ έχω να προσφέρω (αλλά και πολλοί άλλοι) για όσους το εκτιμούν. Στην περίπτωση αναδημοσίευσης ή απλής αντιγραφής του κειμένου, πνευματικά δικαιώματα... δεν υπάρχουν - Η αντιγραφή είναι ελεύθερη!

Και μην ξεχνάτε η αγάπη, οι ιδέες, και η γνώση, έχουν αξία μόνο όταν μοιράζονται και πολλαπλασιάζονται ορθώς.

Όρκοι Ελλήνων

Όρκος Αθηναίων ἐφήβων Οπλιτών

"πλείω δὲ καὶ ἀρείῳ" 

Κρατώντας τὰ ὅπλα ποὺ τοῦ ἐμπιστευόνταν ἡ Πατρίδα, ὁ Ἀθηναῖος ἔφηβος μπροστὰ στὸ ναὸ τῆς Ἀγραύλου ἔδιδε τὸν παρακάτω ὅρκο:

“Ού καταισχυνώ όπλα τά ιερά,
ούδ’ εγκαταλείψω τόν παραστάτην,
ότω άν στοιχήσω.
Αμυνώ δέ καί υπέρ ιερών καί οσίων,
καί μόνος καί μετά πολλών.
Τήν πατρίδα δέ ούκ ελάσσω παραδώσω,
πλείω δέ καί αρείω
όσης άν παραδέξωμαι.
Καί ευηκοήσω τών αεί κραινόντων εμφρόνως,
καί τοίς θεσμοίς τοίς ιδρυμένοις πείσομαι,
καί ούς τινας άν άλλους τό πλήθος ιδρύσεται ομοφρόνως.
Καί άν τις αναιρή τούς θεσμούς
ή μή πείθηται, ούκ επιτρέψω.
Αμυνώ δέ καί μόνος καί μετά πάντων.

Καί ιερά τά πάτρια τιμήσω.
Ίστορες θεοί τούτων,
Άγραυλος, Ενυάλιος Άρης,
Ζεύς, Θαλλώ, Αυξώ, Ηγεμόνη.”

***
[¨Δεν θα ντροπιάσω τα όπλα τα ιερά,
ούτε θα εγκαταλείψω το συμπολεμιστή μου,
θα αγωνιστώ για τα ιερά και τα θεία και με μόνος και πολλούς.
Την Πατρίδα δεν θα την παραδώσω μικρότερη,
αλλά μεγαλύτερη και ενδοξότερη από όση την παρέλαβα.
Και θα πειθαρχώ στους εκάστοτε διοικούνται,
και θα υπακούω τους ισχύοντες Νόμους
και σε όσους άλλους ψηφίσει ο Λαός.
Και αν κανείς προσπαθήσει να τους καταργήσει
ή δεν τους υπακούει, δεν θα του το επιτρέψω.
Θα αγωνιστώ δε μόνος μου και με όλους
Και τα πατροπαράδοτα Ιερά θα τιμώ.
Μάρτυρες μου για όλα αυτά ας είναι οι Θεοί.¨]

Όρκος Ελλήνων στίς Πλαταιές

“Ού ποιήσομαι περί πλείονος τό ζήν τής ελευθερίας.
Ουδέ εγκαταλείψω τούς ηγεμόνας, ούτε ζώντας, ούτε αποθανόντας.
Αλλά τούς εν τή μάχη τελευτήσαντας τών συμμάχων άπαντας θάψω.
Καί κρατήσας τώ πολέμω τούς βαρβάρους, τών μέν μαχεσαμένων
υπέρ τής Ελλάδος πόλεων ουδεμίαν ανάστατον ποιήσω,
τάς δέ τά τού βαρβάρου προελομένας απάσας δεκατεύσω.

Καί τών ιερών εμπρησθέντων καί καταβληθέντων
υπό τών βαρβάρων ουδέν ανοικοδομήσω παντάπασιν.
Αλλ’ υπόμνημα τοις επιγιγνομένοις εάσω καταλείπεσθαι
τής τών βαρβάρων ασεβείας.”

***
[« Δεν θα προτιμήσω περισσότερο την ζωή από την Ελευθερία! Δεν θα εγκαταλείψω τους ηγέτες, ούτε τους ζωντανούς, ούτε τους νεκρούς, αλλά εκείνους που στην μάχη πέθαναν, όλους τους συμμαχητές μου θα θάψω. Εάν νικήσω δε τους βαρβάρους στην μάχη, καμμία από τις πόλεις που για την Ελλάδα πολέμησαν δεν θα πειράξω, ενώ εκείνες που με τους βαρβάρους συμμάχησαν, θα τις υποχρεώσω να καταβάλουν το δέκατον. Και τους ναούς που κάηκαν και αφανίσθηκαν από τους βαρβάρους δεν θα ξανακτίσω κανέναν, αλλά θα αφήσω να παραμείνουν ερείπια στις επόμενες γενεές, ως υπενθύμιση της ασεβείας των βαρβάρων.»]

Παιᾶν Σπαρτιατῶν

Βαδίζοντας προς τη μάχη, οι σπαρτιάτες πολεμιστές έψαλλαν
τον παιάνα.

Ἄγετ᾿, ὢ Σπάρτας εὐάνδρω κῶροι πατέρων πολιατᾶν λαιᾷ μὲν ἴτυν προβάλεσθε, δόρυ δ᾿ εὐτόλμως ἄνχεσθε, μὴ φειδόμενοι τὰς ζωάς· οὐ γὰρ πάτριον τᾷ Σπάρτᾳ!

Ἐμπρὸς ὢ τῆς εὐάνδρου Σπάρτης τέκνα πατέρων πολιτῶν, διὰ τῆς ἀριστερᾶς χειρὸς τὴν ἀσπίδαν προβάλετε, διὰ δὲ τῆς δεξιᾶς μὲ τόλμη τὸ δόρυ ὑψώσατε, μὴ φειδόμενοι τὴν ζωὴ γιατὶ αὐτὸ δὲν εἶναι πατροπαράδοτον στὴν Σπάρτη!

«ΑΝΑΣΤΑΣΗ» Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΕΘΙΜΙΚΟΥ ΤΗΣ

Εκτός από τις θεότητες που στην εξωτερική πολυθεϊστική λατρεία αποκαλούνται «ηλιακές» και «σεληνιακές» εξ αιτίας της ενσωμάτωσης μέσα στην υπόστασή τους φυσικών ενεργειών των δύο αρχέγονων θεών Ηλίου και Σελήνης, στην εσωτερική παράδοση των Εθνικών συναντάμε και άλλες, που κατατάσσονται στις δυό αυτές κατηγορίες, όχι με την πιο πάνω λογική, αλλά με κριτήριο κάποιες αιώνιες πνευματικές αρχές που αυτές «διδάσκουν» ή «αντιπροσωπεύουν». Υπό αυτή την έννοια, μιλάμε για «σεληνιακές» και «ηλιακές» θεότητες όταν αυτές:

Καταδεικνύουν την κυκλική εναλλαγή των εποχών του ενιαυτού, η οποία αποτελεί για τους ανθρώπους μικρή εικόνα της αέναης κυκλικής εναλλαγής των μορφών της πολυεπίπεδης ζωής (μέσα από ταυτόχρονες αλλεπάλληλες στιγμές θανάτου και αλλεπάλληλες επίσης στιγμές αναβλάστησης) για εξασφάλιση της Αιωνιότητας του Παντός, 

 

ή

Διδάσκουν στον άνθρωπο τον δρόμο της διαύγειας και της πόρευσής του σε ανώτερα πνευματικά επίπεδα, έως πλήρους θεώσεως, μέσα από διάφορες αφηγήσεις ενός θεϊκού δράματος που αναδεικνύει τις θεότητες αυτές σε οδηγητές και σωτήρες της ανθρώπινης συνείδησης ή ψυχής

Εκπληκτικό είναι ότι και στις δύο πιο πάνω περιπτώσεις, η εσωτερική, συχνά μυστηριακή πλευρά της θρησκείας των Εθνικών, συμβολίζει ή αφηγείται την πνευματική διαδρομή των ως άνω είτε «σεληνιακών», είτε «ηλιακών» θεοτήτων με μία σχεδόν τυποποιημένη αφήγηση που οφείλει τις ελάχιστες διαφορές της στις πάμπολλες ανά έθνη και τόπους λατρείες, αποκλειστικά και μόνο στις όποιες ιδιαιτερότητες του κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Αυτή η τυποποιημένη θα τολμούσαμε να πούμε αφήγηση, περιγράφει λοιπόν την άμμωμο ή εκ Θεών σύλληψη αυτών των ενιαύσιων ή σωτηριακών θεοτήτων, τη γέννησή τους μέσα σε σπήλαια, τον θαυματουργό και φιλανθρωπικό ή εκπολιτιστικό βίο τους, τον βίαιο θάνατό τους και την ανάστασή τους εκ νεκρών μετά από μία συνήθως τριήμερη παραμονή στις χώρες των νεκρών.

Οι λατρείες των ενιαύσιων και αναβλαστικών θεοτήτων, που θα μπορούσαμε με την πιο πάνω λογική να τις πούμε και «σεληνιακές», κορυφώνονται, συνήθως με μυστηριακά δρώμενα και ιεροπραξίες στην Εαρινή Ισημερία ή κατά την πανσέληνο της Εαρινής Ισημερίας, οπότε και σηματοδοτείται το πέρασμα από τη «νεκρή» φάση του ενιαυτού στη «ζώσα» της αναβλάστησης και μετέπειτα καρποφορίας, το πέρασμα του Ηλίου πάνω από το φράγμα ανάμεσα στον Χειμώνα και το Θέρος.

Από εκεί και το όνομα του εβραϊκού Πεσάχ (δηλαδή «πέρασμα») από το οποίο κατάγεται το ορθόδοξο χριστιανικό Πάσχα (που αρχικά ταυτιζόταν απόλυτα με το Πεσάχ και μάλιστα ο χρονογράφος του 11ου αιώνα Κεδρηνός παρουσιάζει τον Ιησού να σταυρώνεται στις 23 και να ανασταίνεται στις 25 Μαρτίου), αλλά και ο από τους Πέρσες συμβολισμός του κοσμικού χώρου και χρόνου με ένα αυγό χωρισμένο σε 12 τμήματα, έξι για τον φωτεινό Θεό Μάσδα (Θέρος και Σύνθεση) και έξι για τον σκοτεινό Αρριμάν (Χειμώνας και Αποσύνθεση).

Τέτοιες «σεληνιακές» θνήσκουσες και ανασταινόμενες θεότητες έχουμε πάμπολλες. Καλό ίσως θα ήταν να αναφέρουμε εδώ τον Αιγύπτιο Όσιρι (προβάλλεται διαφάνεια). Το ενδιαφέρον με αυτόν τον αναβλαστικό Θεό του Αγαθού Πνεύματος της Φύσης και προστάτη των νεκρών, άρχοντα της Αιωνιότητας και εκπολιτιστή, θεσμοφόρο και προστάτη της γεωργίας, της θρησκευτικότητας και της νομοθεσίας, είναι, όπως παρατηρεί ο T. W. Doane στο "Bible Myths And Their Parallels In Other Religions" (1882, σελ.350), ότι το μετέπειτα χριστιανικό μονόγραμμα Χι-Ρο αποτελούσε αρχικά ένα από τα μονογράμματά του.

Εμμένοντας μόνο στις σωτηριακές θεότητες, κατά κανόνα «ηλιακές» που ακολουθούνται από 12 «μαθητές», «παραστάτες» ή «συντρόφους», ο Άγγλος ανατολικολόγος Godfrey Higgins, στο δίτομο έργο του Anacalypsis (1836) ήλθε να κάνει λόγο για δεκαέξι συνολικά εσταυρωμένους Σωτήρες-Θεούς, με ανάμεσά τους τον Αιγύπτιο Θούλη (18ος αιώνας π.α.χ.χ.), τον Ινδό Κρίσνα (12ος αιώνας), τον Θεό των Κελτών Δρυϊδων ΄Ησους (9ος), τον Θιβετιανό Ίντρα (8ος), τον Πέρση Μίθρα και τον Βιτόμπα της Λομβαρδίας (6ος). Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η αφήγηση για τον αρχαίο Θεό των Ινδιάνων του Μεξικού Κβετζαλκοάτλι, που κατέβηκε στη γή, γεννημένος από την Παρθένο Χίμαλμαν για να σώσει με τον μαρτυρικό του θάνατο την ανθρωπότητα από την αμαρτία.

Ο Κβετζαλκοάτλι, σταυρώθηκε πάνω σε ένα βουνό εν μέσω δύο εγκληματιών, τάφηκε για τρείς ημέρες και ανεστήθη εκ νεκρών, υποσχόμενος ότι θα επιστρέψει ως νέος ήλιος σε μία δεύτερη παρουσία του επί γής που θα σώσει οριστικά το γένος των ανθρώπων. Είναι γνωστό ότι η λατρεία του Κβετζαλκοάτλι έκανε τους Ινδιάνους να δεχθούν με θανατηφόρα για αυτούς αφέλεια τους εισβολείς Ισπανούς ως.. υιούς των Θεών, αφού είχαν όντως.. έλθει από την Ανατολή και επιπλέον έφεραν τα.. σύμβολά τους.

Οι 16 προ-χριστιανοί «εσταυρωμένοι» του Higgins, δεν εξαντλούν ωστόσο τον κατάλογο των «εσταυρωμένων» Θεών-Σωτήρων των Εθνικών, που είναι σε παγκόσμιο επίπεδο τουλάχιστον τριπλάσιος (!!). Ανάμεσα στους δεκάδες «μαρτυρήσαντες» για το καλό των ανθρώπων Θεούς, ξεχωρίζει και ο ύπατος του Σκανδιναβογερμανικού Πανθέου Θεός Όντιν που σταυρώθηκε πάνω στο Δένδρο της Ζωής Yggdrasil (με αποτέλεσμα να πεθάνει και ν'αναστηθεί ωστό ωστόσο μετά από 9 ημέρες) για να κερδίσει σε αντάλλαγμα για λογαριασμό των Θεών και των ανθρώπων τη γνώση των Ρουνών, τον ανθρώπινο λόγο και την προφητική δύναμη.

Στην αρχαία Ελλάδα, ως βλαστικός- γονιμικός ενιαύσιος Θεός, που θνήσκει και ανασταίνεται ετιμάτο ο Κρηταγενής Ζεύς ή Φελχανός, θεός κερασφόρος, προστάτης του αμπελιού και της μελισσοκομίας. Ο θάνατός του συμβολικά απεικονίζεται πάνω σε ισοσκελή σταυρό, στις τέσσερις δηλαδή δυνάμεις της (ανα)δημιουργίας και στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, γήϊνα και συμπαντικά. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε την εκτεταμένη θρησκευτική χρήση του Σταυρού και στον ελλαδικό και νοτιοϊταλικό χώρο, όπως φαίνεται στην εικόνα (προβάλλεται διαφάνεια) όπου δεξιά απεικονίζεται προχριστιανικός θεσσαλικός σταυρός και δεξιά ιταλιώτικη σαρκοφάγος με τέσσερις μορφές γύρω από Σταυρό.

Προς τιμήν του κρηταγενούς Διός-Φελχανού ετελούντο την Εαρινή Ισημερία τα Αγχισπόρια Μυστήρια, όπου ανάμεσα σε άλλα, διδασκόταν στους μύστες το «άρρητο» μυστικό της κυκλικής «γέννησης» (και κατά συνέπεια του κυκλικού «θανάτου») των Θεών. Μπορούμε να σημειώσουμε εδώ τη μαρτυρούμενη, από ένα fragmentum που αναφέρει ο Παναγής Λεκατσάς στο «Η Καταγωγή Των Θεσμών, Των Εθίμων και των Δοξασιών» και ο Farnell στο «Cults Of The Greek States», εμφάνιση ενός παράξενου ισχυρού φωτός στο Δικταίο Άντρο της Κρήτης, περίφημου λατρευτικού κέντρου του Φελχανού Διός από την τρίτη κιόλας χιλιετία π.α.χ.χ., τη συγκεκριμένη ημέρα που εωρταζόταν η ανά έτος «Ανάσταση» του Θεού: «ΕΝ ΔΕ ΧΡΟΝΩΙ ΑΦΟΡΙΣΜΕΝΩΙ ΟΡΑΤΑΙ ΚΑΘ' ΕΚΑΣΤΟΝ ΕΤΟΣ ΠΛΕΙΣΤΟΝ ΕΚΛΑΜΠΟΝ ΕΚ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ ΠΥΡ. ΤΟΥΤΟ ΔΕ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ ΜΥΘΟΛΟΓΟΥΣΙΝ ΟΤΑΝ ΕΚΖΕΗΙ ΤΟ ΤΟΥ ΔΙΟΣ ΕΚ ΤΗΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ ΑΙΜΑ».

Στο Δικταίο Άντρο, που ανασκάφθηκε το 1900 από την Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή, ανακαλύφθηκε ο (ελλιπής δυστυχώς) σκαλισμένος πάνω σε μάρμαρο κλητικός "Δικταίος Υμνος" προς τιμή του Θεού Διός (4ος αιώνας π.α.χ.χ., διάλεκτος δωρική), που πιστεύεται ότι ψαλλόταν μέχρι τη βίαιη (για αυτό και η άγρια εκθεμελίωση του Ιερού) κατάλυση της Αρχαίας Θρησκείας από τους Βυζαντινούς: "ΙΩ, ΜΕΓΙΣΤΕ ΚΟΥΡΕ, ΧΑΙΡΕ ΜΟΙ, ΚΡΟΝΙΕ ΠΑΓΚΡΑΤΕΣ ΓΑΝΟΥΣ." Σ'αυτόν τον ωραίο ελληνικό Ύμνο ο αγένειος, νεαρός Ζεύς, καλείται από τους θρησκευτές στο όνομα των Κουρητών προστατών του να προσέλθει και να φέρει ως αναβλαστικός και βιοδότης Θεός το μέγα δώρο της καρποφορίας και της ευτυχίας για ανθρώπους, καρπούς, ζωντανά και πολιτείες.

Ο Αλέξανδρος Λέτσας σημειώνει μάλιστα χαρακτηριστικά ότι προφανώς ο «Δικταίος Ύμνος» αντιγράφηκε από τους χριστιανούς, αφού είναι σε εκπληκτικό βαθμό μεγάλη η ομοιότητά του προς τα λεγόμενα «Ειρηνικά» των χριστιανικών ακολουθιών (Λέτσας, τόμος 2ος, σελ. 28)

Αργότερα, ο Φελχανός Ζεύς ταυτίσθηκε από τους Έλληνες με τον Φρύγα βλαστικό και ηλιακό Θεό Άττι (που την κάθε Εαρινή Ισημερία σταυρώνεται πάνω σε πεύκο με τον ισημεριακό ουράνιο αμνό στα πόδια του, πεθαίνει και ανασταίνεται μετά από τρείς ημέρες μέσα σε μεγάλους εορτασμούς, τα λεγόμενα «Ιλάρια»). Ο αιμορραγών Ισημεριακός Ουράνιος Αμνός, ένα αστρολατρευτικό σύμβολο των Περσών που αποτελούσε έμβλημα του πυρφόρου ηλιακού Θεού Περσέως, μπροστά μάλιστα από το Σταυρό της συμβολιστικής του Άττιδος, υιοθετήθηκε αργότερα από τη χριστιανική συμβολιστική για επτά ολόκληρους αιώνες, μέχρι την 6η Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως (Κανών 82), οπότε και αντικαταστάθηκε οριστικά από τον Εσταυρωμένο.

Επίσης, ο Φελχανός Ζεύς από τον 8ο αιώνα κι εντεύθεν ταυτίσθηκε και με τον συροκυπριακό Θεό της βλάστησης και του σίτου Άδωνι που εισάγεται κανονικά και στα ελλαδικά Πάνθεα σε μία δραματική συλλατρεία με την ερωτική, μαντική και αυξησία Θεά Αφροδίτη.

Προς τιμή των δύο Θεών, οι Έλληνες, σε άλλες πόλεις κατά την πανσέληνο της Εαρινής Ισημερίας και αλλού κατά το μεσοκαλόκαιρο, εώρταζαν τα λεγόμενα «Αδώνεια». Ενδιαφέρον θα ήταν ίσως να αναφέρουμε εδώ ότι η τοποθεσία που η ιουδαϊκή Βίβλος ορίζει ως γενέτειρα του Ιησού, υπήρξε προαιώνιο λατρευτικό κέντρο του Αδώνιδος, το οποίο φιλοξενούσε λαμπρό Ναό ακόμη και επί των χρόνων του αυτοκράτορα Αδριανού. (Ο Αλέξανδρος Λέτσας στο τρίτομο βιβλίο του «Η Μυθολογία Της Γεωργίας», τόμος πρώτος, σελ. 241, κεφάλαιο «Ομοιότης Των Αδώνιδος Κήπων Και Του Επιταφίου Του Θεανθρώπου» σημειώνει ότι η λέξη «Βηθλεέμ» σημαίνει «Οίκος του Άρτου», δηλαδή οίκος του Θεού του σίτου Αδώνιδος).

Η πρώτη ημέρα των «Αδωνείων», που λεγόταν «αφανισμός», ήταν ημέρα πένθους για το θάνατο του Θεού, που απεικονίσεις του τον παρουσιάζουν εστεμμένο με ταινίες που τις διακοσμούν ισοσκελείς σταυροί (προβάλλεται διαφάνεια), με το στόλισμα των λεγόμενων «Κήπων του Αδώνιδος» (που τους φύτευαν και τους προετοίμαζαν οι γυναίκες οκτώ ημέρες πριν), καθώς και με μοιρολόγια και λυπητερές μουσικές από πένθιμο αυλό (τη λεγόμενη «γίγγρα»). Η δεύτερη ημέρα των εορτασμών (η «ανάστασις») ήταν ημέρα χαράς για την ανάσταση του Θεού εκ νεκρών και την ανάληψή του δίπλα στη Θεά Αφροδίτη για το μισό του ενιαυτού. Μεγάλο τμήμα των πλούσιων (με χορηγό τον ίδιο τον βασιλιά) δρώμενων των «Αδωνείων» στην Αλεξάνδρεια επί Πτολεμαίων, έχει διασωθεί από τον βουκολικό ποιητή Θεόκριτο (στο γραμμένο το 275 π.α.χ.χ. 15ο «Ειδύλλιό» του, που χαρακτηριστικά τιτλοφορείται «Συρακούσιαι ή Αδωνιάζουσαι»): κατά την πρώτη ημέρα εξυμνείτο ο γάμος των δύο Θεών με την επάνοδο του Αδώνιδος μετά από εξάμηνη παραμονή στα σκότη του Αχέροντος, και τα δύο χρωματιστά αγαλματίδιά τους έβγαιναν πάνω σε ασημένιο λέκτρο, στολισμένο με καρπούς, πλακούντες από λευκό αλεύρι και μέλι ή λάδι, μυροδοχεία και μικρές γλάστρες με γλυκάνισο, κριθάρι, μάραθο, θέλκτρο ανίσοσμο, πολύτριχο ή θρίδακα (οι λεγόμενοι «Κήποι Αδώνιδος»).

Την επόμενη ημέρα, γυναίκες με λυμμένα τα μαλλιά τους, ξυπόλητες και γυμνόστηθες, οδηγούσαν με θρήνους ομοιώματα του Θεού και τους «Κήπους» του στη θάλασσα (ή σε πηγές και ποτάμια σε άλλες πόλεις), τα έριχναν στα νερά και τον παρακαλούσαν να επιστρέψει πίσω ξανά και το επόμενο έτος. Πλήν των Αλεξανδρινών εορτασμών, που ήταν όπως προείπαμε μεγαλοπρεπείς και υπό την αιγίδα του ίδιου του βασιλιά της πόλης, τα «Αδώνεια» των υπόλοιπων πόλεων (από τις οποίες ξεχώριζαν για την λαμπρότητα των τοπικών εορτασμών το Άργος και η πόλη των Αθηνών) διοργανώνονταν με τις προσωπικές οικονομικές εισφορές των συμμετεχουσών γυναικών, ενώ στη Ρόδο πρωτοστατούσε στη διοργάνωση των εορτών μια μικτή θρησκευτική αδελφότητα, οι λεγόμενοι «Αδωνιασταί» ή «Αδωνισταί».

Στα «Αδώνεια» προσφερόταν ως θυμίαμα μύρα, ενώ ψάλλονταν και ειδικά άσματα, τα λεγόμενα «Αδωνίδια», από τα οποία έχει διασωθεί ένα πολύ αξιόλογο δείγμα. Πρόκειται για τον «Επιτάφιον Αδώνιδος» του Βίωνος. Σε κάποια από τα ανά τόπους «Αδώνεια» γίνονταν και μυήσεις σε Μυστήρια του Θεού (Ο Λουκιανός διασώζει ότι οι μύστες θυσίαζαν πρόβατο και έπαιρναν μετάληψη). Μετά την απαγόρευση των «εθνικών» λατρειών και την ιδιοποίηση των τελετικών των «Αδωνείων» από τους Χριστιανούς για τη διαμόρφωση των εορτασμών της δικής τους Μεγάλης Εβδομάδος, σε αρκετά μέρη της Ελλάδος, αλλά και στην Κύπρο και την Καλαβρία, τα αρχαία «Αδώνεια», στερημένα βεβαίως από κάθε λατρευτική δυναμική, επιβίωσαν, παρά την βυζαντινή άγρια καταδίωξη όλων των «εθνικών» επιβιώσεων, ως θολό φολκλόρ μέχρι τον αιώνα μας (ο «Ζαφείρης» του Ζαγορίου, τα «Λάζαρα» ή «Λαζαρικά» της Αμμοχώστου, ο «Λειδινός» της Αιγίνης, οι «Επιτάφιοι» της Μεγάλης Παρασκευής στην Καλαβρία κ.ά)

Ο Διόνυσος Ζαγρεύς που κατασπαράσσεται από τους Τιτάνες και ανασταίνεται από τον Δία εκ νεκρών ως «Θεός Σωτήρ», αλλά και ο Ίακχος (στην ελευσίνια μυστηριακή παράδοση) και ο Βάκχος (στην ομώνυμη μυστηριακή παράδοση), ουσιαστικά επικλήσεις και λατρευτικά ονόματα του ίδιου «Σωτήρος Θεού», παρουσιάζονται υιοί της Μεγάλης Θεομητέρας, κάτω από διαφορετικά ονόματα, όπως Δηώ-Δήμητρα, Περσεφόνη, Σεμέλη. Σε αφιερωματική επιγραφή που αναφέρει ο T. W. Doane στο γνωστό βιβλίο του «Bible Myths» (1882) διαβάζουμε «Εγώ Είμαι που σε προστατεύω και σε καθοδηγώ. Εγώ που Είμαι το Άλφα και το Ωμέγα». Προς τιμή του Θεού αυτού τελούνται οι μυστηριακές «Εορτές της Τελείας Νυκτός», όπου καθαγιαζόταν το αυγό και αναπαριστάτο Μυστικός Δείπνος, ιεροπραξία που αποτελεί και την κορύφωση των Μυστηρίων του Σαβαζίου (προβάλλεται διαφάνεια), κερασφόρου και οφιούχου θεού που από τον 5ο αιώνα π.α.χ.χ. κι εντεύθεν, ταυτίσθηκε σε θεοκρασία με τον Βάκχο, ως υιός της Περσεφόνης και του Χθονίου Διός.

Η ιδιόμορφη θεολογία των Ορφικών που τοποθέτησε τον Ζαγρέα Διόνυσο στο κέντρο της, ως το θεϊκό κομμάτι της ανθρώπινης φύσης που καθαγιάζει το «τιτανικό» υπόλοιπο, μετεξέλιξε κατά την ύστερη αρχαιότητα και τον ίδιο τον Ορφέα (που κάποιες ετυμολογήσεις του ονόματός του το θέλουν να προέρχεται από το όρφνη, ορφνός, ορφναίος, δηλαδή νυκτερινός, σεληνιακός) σε «εσταυρωμένο Βακχικό Σωτήρα» (προβάλλεται διαφάνεια με τη γνωστή εικόνα από σφραγιδόλιθο που φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου, του Ορφέως Βακχικού Εσταυρωμένου κάτω από επτά σταυρόμορφα άστρα, ημισέληνο και δίφαλλο), που, όπως ακριβώς και ο Θεός Διόνυσος Ζαγρεύς, πεθαίνει και αυτός κομματιασμένος και έρχεται επίσης να αντιπροσωπεύσει την πνευματική ροή από το Θείο στο Ανθρώπινο και από το Έν στο Πολλαπλό. Να αλληγορήσει κοντολογής το «ξόδεμα» των Θεών για χάρη του κόσμου των θνητών και πεπερασμένων πραγμάτων, μέσα από το πολύ γνωστό μας «Θείο Δράμα» του Θανάτου, της Ανάστασης, της Επιφάνειας, της Αναγνώρισης και της Αποθέωσης.