ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Περὶ τοῦ στεφάνου (60-65)

[60] Ἃ μὲν οὖν πρὸ τοῦ πολιτεύεσθαι καὶ δημηγορεῖν ἐμὲ προὔλαβε καὶ κατέσχε Φίλιππος, ἐάσω· οὐδὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων εἶναι πρὸς ἐμέ· ἃ δ᾽ ἀφ᾽ ἧς ἡμέρας ἐπὶ ταῦτ᾽ ἐπέστην ἐγὼ διεκωλύθη, ταῦτ᾽ ἀναμνήσω καὶ τούτων ὑφέξω λόγον, τοσοῦτον ὑπειπών. πλεονέκτημ᾽, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μέγ᾽ ὑπῆρξε Φιλίππῳ.

[61] παρὰ γὰρ τοῖς Ἕλλησιν, οὐ τισίν, ἀλλ᾽ ἅπασιν ὁμοίως, φορὰν προδοτῶν καὶ δωροδόκων καὶ θεοῖς ἐχθρῶν ἀνθρώπων συνέβη γενέσθαι τοσαύτην ὅσην οὐδείς πω πρότερον μέμνηται γεγονυῖαν· οὓς συναγωνιστὰς καὶ συνεργοὺς λαβὼν καὶ πρότερον κακῶς τοὺς Ἕλληνας ἔχοντας πρὸς ἑαυτοὺς καὶ στασιαστικῶς ἔτι χεῖρον διέθηκε, τοὺς μὲν ἐξαπατῶν, τοῖς δὲ διδούς, τοὺς δὲ πάντα τρόπον διαφθείρων, καὶ διέστησεν εἰς μέρη πολλά, ἑνὸς τοῦ συμφέροντος ἅπασιν ὄντος, κωλύειν ἐκεῖνον μέγαν γίγνεσθαι.

[62] ἐν τοιαύτῃ δὲ καταστάσει καὶ ἔτ᾽ ἀγνοίᾳ τοῦ συνισταμένου καὶ φυομένου κακοῦ τῶν ἁπάντων Ἑλλήνων ὄντων, δεῖ σκοπεῖν ὑμᾶς, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τί προσῆκον ἦν ἑλέσθαι πράττειν καὶ ποιεῖν τὴν πόλιν, καὶ τούτων λόγον παρ᾽ ἐμοῦ λαβεῖν· ὁ γὰρ ἐνταῦθ᾽ ἑαυτὸν τάξας τῆς πολιτείας εἴμ᾽ ἐγώ.

[63] πότερον αὐτὴν ἐχρῆν, Αἰσχίνη, τὸ φρόνημ᾽ ἀφεῖσαν καὶ τὴν ἀξίαν τὴν αὑτῆς ἐν τῇ Θετταλῶν καὶ Δολόπων τάξει συγκατακτᾶσθαι Φιλίππῳ τὴν τῶν Ἑλλήνων ἀρχὴν καὶ τὰ τῶν προγόνων καλὰ καὶ δίκαι᾽ ἀναιρεῖν; ἢ τοῦτο μὲν μὴ ποιεῖν, δεινὸν γὰρ ὡς ἀληθῶς, ἃ δ᾽ ἑώρα συμβησόμενα, εἰ μηδεὶς κωλύσει, καὶ προῃσθάνεθ᾽, ὡς ἔοικεν, ἐκ πολλοῦ, ταῦτα περιιδεῖν γιγνόμενα;

[64] ἀλλὰ νῦν ἔγωγε τὸν μάλιστ᾽ ἐπιτιμῶντα τοῖς πεπραγμένοις ἡδέως ἂν ἐροίμην, τῆς ποίας μερίδος γενέσθαι τὴν πόλιν ἐβούλετ᾽ ἄν, πότερον τῆς συναιτίας τῶν συμβεβηκότων τοῖς Ἕλλησι κακῶν καὶ αἰσχρῶν, ἧς ἂν Θετταλοὺς καὶ τοὺς μετὰ τούτων εἴποι τις, ἢ τῆς περιεορακυίας ταῦτα γιγνόμενα ἐπὶ τῇ τῆς ἰδίας πλεονεξίας ἐλπίδι, ἧς ἂν Ἀρκάδας καὶ Μεσσηνίους καὶ Ἀργείους θείημεν.

[65] ἀλλὰ καὶ τούτων πολλοί, μᾶλλον δὲ πάντες, χεῖρον ἡμῶν ἀπηλλάχασιν. καὶ γὰρ εἰ μὲν ὡς ἐκράτησε Φίλιππος ᾤχετ᾽ εὐθέως ἀπιὼν καὶ μετὰ ταῦτ᾽ ἦγεν ἡσυχίαν, μήτε τῶν αὑτοῦ συμμάχων μήτε τῶν ἄλλων Ἑλλήνων μηδένα μηδὲν λυπήσας, ἦν ἄν τις κατὰ τῶν ἐναντιωθέντων οἷς ἔπραττεν ἐκεῖνος μέμψις καὶ κατηγορία· εἰ δ᾽ ὁμοίως ἁπάντων τὸ ἀξίωμα, τὴν ἡγεμονίαν, τὴν ἐλευθερίαν περιείλετο, μᾶλλον δὲ καὶ τὰς πολιτείας, ὅσων ἐδύνατο, πῶς οὐχ ἁπάντων ἐνδοξόταθ᾽ ὑμεῖς ἐβουλεύσασθ᾽ ἐμοὶ πεισθέντες;

***
[60] Όσα λοιπόν πρόλαβε να καταλάβει ο Φίλιππος και τα διατήρησε, πριν εγώ ασχοληθώ με την πολιτική και αρχίσω να αγορεύω, θα τα παραλείψω, γιατί νομίζω ότι κανένα από αυτά δεν με αφορά. Όσες όμως επιχειρήσεις του αποκρούστηκαν από την ημέρα που ασχολήθηκα εγώ με τη δημόσια ζωή, αυτά θα σας τα υπενθυμίσω και θα λογοδοτήσω γι᾽ αυτά, λέγοντας μόνο τούτο· ο Φίλιππος είχε εξαρχής, Αθηναίοι, ένα μεγάλο πλεονέκτημα. [

61] Ανάμεσα στους Έλληνες, όχι σε μερικούς αλλά σε όλους στον ίδιο βαθμό, έτυχε να παρουσιαστεί αφθονία από προδότες, πουλημένους και μισητούς στους θεούς πολιτικούς άνδρες, τόσο μεγάλη μάλιστα όση κανείς ποτέ δεν θυμάται να έχει παρουσιαστεί στο παρελθόν. Αυτούς τους ανθρώπους πήρε κοντά του ο Φίλιππος ως δορυφόρους και συνεργούς του και οδήγησε τους Έλληνες που και πριν δεν είχαν καλές σχέσεις μεταξύ τους και βρίσκονταν σε εμφύλιους σπαραγμούς, σε ακόμη χειρότερη κατάσταση· άλλους εξαπατούσε, άλλους δωροδοκούσε, άλλους πάλι διέφθειρε με κάθε δυνατό τρόπο· έτσι, κατάφερε να χωρίσει τους Έλληνες σε πολλές παρατάξεις, ενώ το συμφέρον όλων ήταν ένα, να εμποδίσουν εκείνον να γίνει μεγάλος.

[62] Ενώ λοιπόν όλοι οι Έλληνες βρίσκονταν σε τέτοια κατάσταση και σε άγνοια ακόμη του κακού που έπαιρνε σάρκα και οστά και μεγάλωνε ανάμεσά τους, πρέπει να εξετάσετε, Αθηναίοι, ποιά ήταν η πολιτική που είχε καθήκον να επιλέξει (: ακολουθήσει) η πόλη και να πράξει αναλόγως, και γι᾽ αυτό το ζήτημα να ζητήσετε ευθύνες από εμένα· γιατί αυτός που πήρε θέση σε αυτήν την πολιτική γραμμή ήμουν εγώ.

[63] Ποιό από τα δύο ήταν, Αισχίνη, το καθήκον της πόλης; Να εγκαταλείψει το φρόνημα και την αξιοπρέπειά της και κατεβαίνοντας στο επίπεδο των Θεσσαλών και των Δολόπων να βοηθήσει τον Φίλιππο να πάρει την εξουσία των Ελλήνων και να αφανίσει τις ωραίες και υπέρ του δικαίου πράξεις των προγόνων μας; Ή αυτό δεν έπρεπε βέβαια να το κάνει, γιατί θα ήταν φοβερό πραγματικά, αλλά να επιτρέψει να γίνονται όσα έβλεπε ότι θα συμβούν, αν κάποιος δεν παρενέβαινε, και τα οποία προέβλεπε από καιρό, όπως φαίνεται;

[64] Αλλά τώρα ευχαρίστως θα ρωτούσα αυτόν που τόσο πολύ αυστηρά επικρίνει τα όσα έχουν συμβεί, με ποιά παράταξη θα ήθελε αυτός να συνταχθεί η πόλη, με αυτήν που ήταν συνυπεύθυνη για όλα τα κακά και τις ταπεινώσεις που έχουν συμβεί στους Έλληνες, στην οποία θα μπορούσε να πει κανείς ότι ανήκουν οι Θεσσαλοί και οι συνεργάτες τους, ή με εκείνην που έβλεπε με απάθεια να γίνονται αυτά με την ελπίδα του προσωπικού κέρδους, στην οποία θα κατατάσσαμε τους Αρκάδες, τους Μεσσηνίους και τους Αργείους;

[65] Αλλά και από αυτούς πολλοί, μάλλον όλοι, είχαν χειρότερη τύχη από μας. Γιατί αν ο Φίλιππος έφευγε αμέσως μόλις νίκησε και στη συνέχεια έμενε ήσυχος, χωρίς να ενοχλήσει καθόλου κανέναν ούτε από τους συμμάχους του ούτε από τους άλλους Έλληνες, θα μπορούσε κάποιος να μεμφθεί και να κατηγορήσει αυτούς που εναντιώθηκαν στις ενέργειες εκείνου. Εάν όμως έχει αφαιρέσει από όλους χωρίς διάκριση την αξιοσύνη, την εξουσία, την ελευθερία, ακόμη και το πολίτευμα όσων μπορούσε, ποιός μπορεί να αρνηθεί ότι εσείς από όλους τους Έλληνες ακολουθώντας τις συμβουλές μου πήρατε αποφάσεις που προσδίδουν σε σας την πιο μεγάλη δόξα;

ΑΝΤΙΓΟΝΗ

Η Αντιγόνη ιδιαιτέρως αξίζει να μπει στην πρώτη γραμμή· το έργο είναι αντιπροσωπευτικό του τρόπου με τον όποιο ό Σοφοκλής δίνει σ' ένα θρύλο το τραγι­κό του νόημα. Η χρονολογική έκθεση δεν θα έπρεπε ν' αρχίσει απ’ αυτή (εφόσον γράφτηκε το 442-1), γιατί ο Αίας και οι Τραχίνιες είναι φυσικά παλαιότερες, αλλά όπως η Πολιτεία του Πλάτωνα έτσι κι η Αντιγόνη προσφέρεται για μια άνετη ανά­γνωση, ενώ τα άλλα έργα παρουσιάζουν εικόνα μειωμένη.

 

    Η Αντιγόνη, παρά την ρητή διαταγή στη Θήβα, έθαψε τον αδελφό της Πολυνείκη, που σκοτώθηκε στην αδελφοκτόνο μο­νομαχία με τον Ετεοκλή: πρέπει να πληρώσει με τη ζωή της την πρωτοβουλία της. Αυτή είναι η βασική υπόθεση. Τώρα μπορούμε να εξάρουμε στο ύψος των γεγονότων μερικές ιδιόρ­ρυθμες λεπτομέρειες, που φαίνονται επινοήσεις του Σοφοκλή. Η Αντιγόνη στο έργο δρα μόνη της χωρίς τη βοήθεια της α­δελφής της· αυτός πού την καταδιώκει είναι ό Κρέοντας, ο νέος βασιλιάς, κι όχι ο γιος του Ετεοκλή. Από τη μια πλευρά λοιπόν έχομε μια μεμονωμένη πράξη κι από την άλλη μια τι­μωρία, που στηρίζεται στην εξουσία. Απ’ εδώ γεννώνται πολ­λές αντιθέσεις, που εξουσιάζουν όλο το έργο.

 

    Οι αντιθέσεις αντιστοιχούν στις τέσσερις μεγάλες σκηνές του έργου : κάθε σκηνή αντιπαραβάλλει δύο πρόσωπα, κάθε σκηνή προσφέρει μιαν αντίθεση. Στην αρχή η Αντιγόνη εναν­τιώνεται κατά της αδελφής της Ισμήνης. Στο τέλος ό Κρέον­τας τα βάζει με τον γιο του Αίμονα, έπειτα με τον μάντη Τειρεσία. Στο μέσο, στους στίχους 441 ως 525, βρίσκεται αντίθετος με την Αντιγόνη.

 

Υπάρχει λοιπόν μια κεντρική σύγκρουση, που εξουσιάζει το έργο —και για καθένα από τα δύο κύρια πρόσωπα μια ή δύο συγκρούσεις με άλλα πρόσωπα, που συμβάλλουν στον καθο­ρισμό των ελατηρίων της δράσης τους.

 

    Το ότι μάλιστα το έργο αρχίζει με τη συνομιλία των δύο αδελφών, που είναι τόσο διαφορετικές—η μια αφοσιωμένη στον νεκρό, θαρραλέα, αντιμετωπίζει τα πάντα, η άλλη δειλή, ανί­κανη να επιχειρήσει κάτι που είναι ανέφικτο—αποτελεί εύρημα για όποιον θέλει να εξάρει τον ηρωισμό της Αντιγόνης. Η Αντι­γόνη κάνει αυτό που η Ισμήνη δεν τολμά να κάνει. Το κάνει αδί­στακτα· και ξέρει γιατί το κάνει.

 

    Η Ισμήνη όμως διαφωνεί με την Αντιγόνη μόνο στη δυνα­τότητα να δράσει όπως αυτή θέλει· λέει αμυνόμενη : «εγώ δεν τα περιφρονώ, αισθάνομαι όμως ανίκανη να πράξω κάτι ενάντια στην θέληση των πολιτών». (Αντιγόνη 78-79): ἐγώ μέν οὐκ ἄτιμα ποιοῦμαι, τό δέ βίᾳ πολιτῶν δρᾶν ἔφυν ἀμήχανος. Συντελεί στο να δείξει λοιπόν με την αντίθεση το θάρρος της Αν­τιγόνης, χωρίς να υπάρχει μεταξύ τους καμιά σύγκρουση αρχών αυτή η φιλονικία προορίζεται για τη σκηνή με τον Κρέοντα. Τότε ξεσπά η αντίθεση μεταξύ δύο κανόνων ζωής, δύο μορφών ιδανικών, δύο ειδών καθηκόντων.

 

    Οι αρχές του Κρέοντα είναι γνωστές από τη στιγμή πού εμφανίζεται· γιατί τα πρόσωπα του Σοφοκλή έχουν μανία να εξωτερικεύονται, να λένε ποιοι είναι Οι κανόνες της διαγωγής τους : «Είναι ωστόσο δυνατό να γνωρίσει κανείς καλά την ψυ­χή, τα αισθήματα, τις αρχές ενός οποιουδήποτε ανθρώπου, αν αυ­τός ο άνθρωπος δεν φανεί ποιός είναι στην άσκηση της εξουσίας κυβερνώντας και υπαγορεύοντας τους νόμους. Έ λοιπόν, αυ­τή είναι η γνώμη μου» (Αντιγόνη 175 - 77) : ἀμήχανον δέ παν­τός ἀνδρός ἐκμαθεῖν ψυχήν τε καί φρόνημα καί γνώμην, πρίν ἄν ἀρχαῖς τε καί νόμοισιν ἐντριβής φανῇ. Έτσι λοιπόν οι αρ­χές του Κρέοντα στρέφονται όλες γύρω από την πόλη και την αφοσίωση που αυτή απαιτεί: γι’ αυτό απαγόρευσε να ταφεί ο Πολυνείκης, επειδή πολέμησε εναντίον της. Ως προς τις αρχές που εμπνέουν την Αντιγόνη είναι πολύ διαφορετικές. Σαν μοναδικούς της νόμους γνωρίζει τις υψηλές ηθικές αρχές, που έχουν εγγυητές τους θεούς· και στη διαταγή του Κρέοντα αντιτάσσει τη διαταγή του Δία : «Δεν φανταζόμουν ότι οι δικές σου απαγορεύσεις είναι αρκετά ισχυρές, για να επιτρέψουν σε ένα θνητό να παραβεί άλλους νόμους, άγραφους νόμους, ακλό­νητους νόμους των θεών. Αυτοί δεν είναι ούτε σημερινοί ούτε χθεσινοί, άλλα αιώνιοι και κανείς δεν ξέρει πότε εμφανίστηκαν. Μπορώ λοιπόν να εκτεθώ στην εκδίκηση των θεών για παρά­βαση αυτών των. νόμων από φόβο οποιουδήποτε;» (Αντιγόνη 453 - 60) : οὐδέ σθένειν τοσοῦτον ᾠόμην τά σά κηρύγμαθ' ὥστ' ἄγραπτα κἀσψαλῆ θεῶν νόμιμα δύνασθαι θνητόν ὄνθ' ὑπερδραμεῖν. οὐ γάρ τι νῦν γε κἀχθές, ἀλλ' ἀεί ποτέ ζῇ ταῦτα, κοὐδείς οἶδεν εξ ὅτου 'φάνη. τούτων ἐγώ οὐκ ἔμελλον, ἀνδρός οὐδενός φρόνημα δείσασ', ἐν θεοῖσι την δίκην δώσειν.

 

    Ειπώθηκε πώς η σύγκρουση Αντιγόνης και Κρέοντα απει­κονίζει τη σύγκρουση των οικογενειακών καθηκόντων προς το κρατικό δίκαιο. Είναι και δεν είναι αλήθεια· γιατί ό Κρέοντας, πού είναι αυταρχικός κι εγωιστής δεν ενεργεί για τα συμφέρον­τα του Κράτους—στο τέλος θα το παραδεχτεί. Η Αντιγόνη συνδυάζει στην απόφαση της οικογενειακή συναίσθηση με απλή ανθρωπιά και πολλή θρησκευτικότητα. Αλλά όλα αυτά τα ζεύ­γη καθηκόντων, οικογένεια και Κράτος, φιλανθρωπία και εξου­σία, θρησκεία και σεβασμός των νόμων, σχηματίζουν τόσες συγκρούσεις όσες σε μερικές σκηνές όρθωσε ο Σοφοκλής ολοζώντανες μπροστά μας.

 

    Στο υπόλοιπο έργο οι δύο σκηνές πού ακολουθούν, και στις όποιες ο Κρέοντας υποβάλλεται στα επιχειρήματα του γιου του Αίμονα, έπειτα στα επιχειρήματα του μάντη Τειρεσία, συνεχί­ζουν και μετά την αποχώρηση της ηρωίδας την ανάλυση των αρχών, οι οποίες συνηγορούν υπέρ αυτής. Ό Αίμονας αντιπρο­σωπεύει την ανθρώπινη φύση και λίγο την πολιτική έννοια· γιατί ο Αίμονας στηρίζεται στην κοινή γνώμη και ζητά από τον πατέρα του να μην είναι τόσο άτεγκτος, με το να μην ακούει κα­μιά γνώμη : «δεν τα λέει αυτά ο λαός της Θήβας—Η Θήβα έχει λοιπόν διαταγές να μου δώσει;—θέλεις λοιπόν να μιλάς μόνος σου και να μην σου απαντούν;» (Αντιγόνη 733 - 34 και 757): οὐ φησί θήβης τῆσδ' ὁμόπτολις λεώς. — πόλις γάρ ἡμῖν ἁμέ χρή τάσσειν ἐρεῖ; — βούλῃ λέγειν τι καί λέγων μηδέν κλύειν; Ό Τειρεσίας πάλι αντιπροσωπεύει τη θρησκεία· και εξαγγέλ­λει την οργή των θεών. Ο βασιλιάς ωστόσο εξοργίζεται· ως τώρα δείχτηκε τυραννικός· θα εξακολουθήσει να είναι άσεβης; υποχωρεί τέλος· αλλά υποχωρεί πολύ αργά. Η Αντιγόνη κι ο Αίμονας θα πεθάνουν, πριν μάθουν πώς θα ερχόταν να τους απε­λευθερώσει.

 

    Σε κάθε μια από τις τέσσερις σκηνές τα πρόσωπα αντιμά­χονται δύο-δύο, κάποτε σε ρωμαλέα και παλλόμενα χωρία, όπου εκδηλώνουν όλη τους την πίστη, έπειτα, πολύ συχνά, σε σύντομους και ηχηρούς διάλογους - κάθε στίχος άπαντα στον προηγούμενο - ώστε ή δριμύτητα των αντιθέσεων συμβάλλει στο να φωτίζει τις καταστάσεις και να δίνει στις διάφορες απο­φάσεις ξεκάθαρες περιγραφές.

 

    Όλο το έργο εκτυλίσσεται μέσα σ' αυτές τις αντιθέσεις, πού μοιάζουν με δοκιμασία ενός ηθικού ιδεώδους.

 

Από το άλλο μέρος ο χορός παρακολουθεί ανήσυχος αύτη τη ζωηρή συζήτηση, πού τον εκπλήσσει. Στην αρχή ψάλλει τον επινίκιο παιάνα. Όταν μαθαίνει πώς ο Πολυνείκης τάφηκε, υμνεί την εφευρετικότητα του ανθρώπου και τη δυστυχία, που συνεπάγεται η κακή χρήση της ανθρώπινης ευφυΐας. Ψάλλει την καταστροφή, όταν καταδικάζεται η Αντιγόνη, τον έρωτα, μετά τη σκηνή του Αίμονα, μνηστήρα της Αντιγόνης, τις μεγάλες μυθολογικές αντιξοότητες, όταν παίρνουν την Αντιγόνη. Όταν όλα φαίνονται να τακτοποιούνται, προσεύχεται στον Διόνυσο. Ο χορός στο εξής είναι απ’ έξω, στο περιθώριο. Ολόκληρη η τραγωδία βρίσκεται στον διαπληκτισμό των προσώπων.

 

Η αλλαγή δεν είναι επιλογή, είναι ανάγκη

Change. Veränderung. Changement. Αλλαγή. Υπάρχει σε όλες τις γλώσσες. Υπάρχει σε όλες τις εθνικότητες. Υπάρχει σε κάθε απόμερη γωνία του πλανήτη, σε κάθε άνθρωπο, σε κάθε πράξη, σκέψη, ενέργεια της μαριονέτας που λέγετε άνθρωπος. Γιατί τι άλλο εκτός από μαριονέτες είμαστε; Τι άλλο εκτός από άβουλα όντα πειθήνια σε εντολές, πρέπει, θέλω, δεσμευμένοι από εξαρτήσεις, έξεις, συνήθειες, την ίδια την ρουτίνα, την καθημερινότητα, υπάκουοι σε περίεργους ανθρώπους, σε εντολές, στην αναζήτηση τάχα της ευημερίας. Νομίσαμε ότι είμαστε ελεύθεροι, μετά από τόσους αγώνες, η ελευθερία όμως τελικά μας βλάπτει, είμαστε ασφαλέστεροι κάτω από επιβλητικά καθεστώτα κάθε είδους για να επιβιώσουμε… Σωστά; Έλα παραδέξου το, δεν μας ταιριάζει η ελευθερία, δεν είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε σε κάτι τόσο ιδανικό, ωραίο και τέλειο… Σωστά;

Λάθος! Η αλλαγή υπάρχει παντού, είναι καταχωνιασμένη κάτω από τα μαξιλάρια του καναπέ σαν τα κέρματα ή τα άλλα αντικείμενα που βρίσκονται περιέργως εκεί, είναι καλά κρυμμένη μέσα στα λαγούμια του μυαλού, σε απόμερα σκοτεινά σοκάκια, ρέει στο αίμα μας. Δεν νομίζεις ότι ήρθε η ώρα να την τραβήξουμε έξω στο φως να την μοιραστούμε μεταξύ μας, να την αγγίξουμε, να σπάσουμε τα ινία με τα οποία είναι δεμένα τα χέρια μας, να πάψουμε μα είμαστε άβουλες μαριονέτες;

Είναι πιστεύω ώρα να ξεφύγουμε από το λαβύρινθο στον οποίο μας ανάγκασαν να μπούμε με κλειστά μάτια οδεύοντας στο άγνωστο, να ξεχάσουμε την ηλεκτρονική πραγματικότητα, να ανταποδώσουμε την ψυχολογική βία που μας ασκούν οι διάφοροι φορείς από διάφορα μέσα. Όλοι μας είτε θέλουμε να το παραδεχτούμε επιβιώνουμε σε λαβυρίνθους, αντιμετωπίζουμε χωρίς να επιλύουμε τα διάφορα αδιέξοδα προχωράμε χωρίς να ξέρουμε για που, ξέροντας μονάχα πως κάποτε θα συναντήσουμε τον μαυροφορεμένο κύριο με το σκεπάρνι, την κουκούλα και το διαβολικό βλέμμα. Πόσο βολικό βέβαια είναι αυτό, σαν να καθόμαστε μπροστά από ένα άσπρο πανί και να βλέπουμε τον κόσμο να προχωρά.

Η αλλαγή δεν είναι επιλογή είναι ανάγκη. Είναι ανάγκη να γκρεμίσουμε συθέμελα τον κόσμο και να τον χτίσουμε από την αρχή. Είναι και όμως ανάγκη γιατί αξίζουμε την ελευθερία, δεν είναι αξιοπρεπές να ζούμε έτσι. Η ίδια η φύση θα ντρέπεται για εμάς. Δεν έπλασε τον άνθρωπο για να καταλήξει έτσι. Ίσως το θέμα να είναι και εγωιστικό, να θέλουμε να τον αλλάξουμε επειδή μας εξυπηρετεί να είναι αλλιώς. Εγώ δεν μιλάω γι αυτή την αλλαγή μιλάω για εκείνη που ταιριάζει με τον εξιδανικευμένο σκοπό της ύπαρξης μας.

Τον άκουγα γοητευμένος. Είχε πάντοτε κρυμμένο το θυμό μέσα του, τον συνόδευε παντού χωρίς να μπορεί να τον αποβάλλει, ήταν κομμάτι του, τα συνοφρυωμένα φρύδια, το θλιμμένο χαμόγελο, ο νευριασμενος στόμφος του λόγου του. Δεν ξέρω αν ήταν Ιδέα, άνθρωπος, αερικό, ήταν φίλος μου. Εκείνη τη βραδιά που καθόμασταν έχοντας την πολιτεία από κάτω μας να απλώνεται στα πόδια μας, ακούγοντας τον αχό που δεν έλεγε να σταματήσει, φαντάστηκα σαν όραμα την πολιτεία να κλείνει τα τσίνορά της, να σβήνει τα φώτα της να σταματάει κάθε κίνηση των ανθρώπων, των αυτοκινήτων, να νεκρώνεται για μια στιγμή και έπειτα… τα φώτα ξανανοίγουν, ο αχός επανέρχεται, η πολιτεία ξαναλειτουργεί, όμως αυτή τη φορά… Να!

Οι άνθρωποι είναι χαρούμενοι κάνεις δεν είναι αδικημένος, μόνος, άρρωστος, άνεργος, φτωχός, πλούσιος, όλοι ασκούν την εξουσία, που πια είναι κοινό κτήμα όλων. Όλα φαίνονται καλύτερα. Ο φίλος μου είχε κλείσει και αυτός τα μάτια. Μάλλον είχαμε το ίδιο όραμα. Ήταν ιερή τούτη η στιγμή. Το ξημέρωμα πλησίαζε. Δεν ήθελα να ξημερώσει. Δεν ήθελα να αντικρίσω το σάπιο κουφάρι της πολιτείας. Ένιωθα την αλλαγή να έρχεται . Αυτή ήθελα να αντικρίσω. Ήθελα να την αγγίξω. Σηκωθήκαμε και φύγαμε στεναχωρημένοι και αμίλητοι. Δεν θέλαμε να δούμε την κατάντια, δεν θέλαμε να αμαυρώσουμε το όνειρο

Κατάλαβα ότι το να προσπαθώ να το κάνω τέλειο, ήταν η αιτία που δεν ήταν τέλειο

Εσύ γνωρίζεις το κέντρο σου; Αν δεν το γνωρίζεις, τότε συνεχώς θα φοβάσαι. Γι’ αυτό και η συνείδηση τού εαυτού πάντοτε φοβάται, πάντοτε τρέμει. Και πάντοτε χρειάζεσαι υποστήριξη από τους άλλους, κάποιον να σε χειροκροτήσει, κάποιον να σε αναγνωρίσει, κάποιον να σου πει πόσο όμορφος είσαι και πόσο ευφυής. Χρειάζεσαι κάποιον να σου τα πει όλα αυτά, σαν υπνωτιστική υποβολή, ώστε να μπορέσεις να πιστέψεις ότι ναι, είσαι όμορφος, είσαι δυνατός. Βλέπεις όμως ότι έτσι εξαρτάσαι από τους άλλους;

Ένας ανόητος έρχεται και σου λέει πως είσαι ευφυής. Και στην πραγματικότητα, φαίνεσαι ευφυής μόνο σε έναν ανόητο. Αν εκείνος είναι πιο ευφυής από σένα, ασφαλώς και δεν θα του φαίνεσαι ευφυής. Έτσι, έρχεται ένας ανόητος και πιστοποιεί την ευφυΐα σου κι εσύ είσαι πολύ ευτυχής. Μπορείς να φαίνεσαι όμορφος μόνο σε έναν άσχημο άνθρωπο. Αν εκείνος είναι πιο όμορφος από σένα, θα του φαίνεσαι άσχημος, επειδή όλα είναι σχετικά. Κι όταν άσχημοι άνθρωποι πιστοποιούν πως είσαι όμορφος, εσύ είσαι τρομερά ευτυχής.

Τί είδους ευφυΐα είναι αυτή, που χρειάζεται να πιστοποιηθεί από ανόητους ανθρώπους; Τί είδους ομορφιά είναι αυτή, που χρειάζεται να πιστοποιηθεί από άσχημους ανθρώπους; Αυτό είναι τελείως ψεύτικο, είναι ανόητο! Εμείς όμως αναζητούμε συνεχώς στον έξω κόσμο, να βρούμε κάποια υποστήριξη για το εγώ μας, κάποιον να μας υποστηρίξει λίγο, ένα στήριγμα. Διαφορετικά, υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να καταρρεύσει το εγώ μας. Έτσι, πρέπει να το υποστηρίζουμε από όλες τις πλευρές και συνεχώς εμφανίζεται ανησυχία.

Γι’ αυτό έχεις περισσότερη χάρη όταν είσαι μόνος — επειδή δεν έχεις ανησυχίες. Κανένας δεν βρίσκεται εκεί για να σε δει. Είσαι πιο αθώος όταν είσαι μόνος. Μέσα στο μπάνιο σου, είσαι πιο αθώος — είσαι και πάλι παιδί. Στέκεσαι μπροστά στον καθρέφτη και κάνεις γκριμάτσες και το απολαμβάνεις. Αν όμως αντιληφθείς ότι το παιδί σου σε βλέπει από την κλειδαρότρυπα, αμέσως γίνεσαι τελείως διαφορετικός. Τώρα διακυβεύεται το εγώ. Γι αυτό, οι άνθρωποι φοβούνται τόσο πολύ τους άλλους. Όταν είσαι μόνος, δεν έχεις καμία αγωνία.

Υπάρχει μια διάσημη ιστορία από το Ζεν:

Ένας δάσκαλος τού Ζεν ζωγράφιζε και είχε πει στον επικεφαλής των μαθητών του να καθίσει δίπλα του και να του πει όταν ο πίνακας θα ήταν τέλειος. Ο μαθητής ανησυχούσε κι ο δάσκαλος ανησυχούσε επίσης, επειδή κανένας δεν είχε δει ποτέ τον δάσκαλο να κάνει κάτι που δεν ήταν τέλειο. Εκείνη την ημέρα όμως, τα πράγματα πήγαιναν στραβά. Ο δάσκαλος προσπαθούσε. Κι όσο περισσότερο προσπαθούσε, τόσο χειρότερα πήγαιναν τα πράγματα.

Στην Ιαπωνία και στην Κίνα, όλη η τέχνη της καλλιγραφίας γίνεται πάνω σε ριζόχαρτο, σε ένα πολύ ευαίσθητο χαρτί, πολύ εύθραυστο. Αν διστάσεις έστω και λίγο, αυτό θα φανεί στην καλλιγραφία — επειδή χύνεται περισσότερο μελάνι πάνω στο χαρτί κι απλώνεται και γίνεται μουτζούρα. Πρέπει να έχεις συνεχή ροή και να μη διστάσεις ούτε στιγμή.

Αν διστάσεις έστω και για μια στιγμή, για ένα κλάσμα τού δευτερολέπτου, τι να κάνεις; — την πάτησες. Κι εκείνος που έχει διαπεραστικό μάτι, θα πει αμέσως; «Αυτή δεν είναι Ζεν ζωγραφική!» Επειδή η Ζεν ζωγραφική πρέπει να είναι αυθόρμητη, ρευστή.

Ο δάσκαλος προσπαθούσε και προσπαθούσε. Κι όσο περισσότερο προσπαθούσε… Άρχισε να ιδρώνει. Ο μαθητής καθόταν εκεί και κουνούσε ξανά και ξανά το κεφάλι του αρνητικά: «Όχι, αυτό δεν είναι τέλειο.» Κι ο δάσκαλος έκανε ολοένα και περισσότερα λάθη.

Ύστερα τέλειωνε το μελάνι, οπότε ο δάσκαλος είπε: «Πήγαινε να ετοιμάσεις κι άλλο μελάνι.» Όσο ο μαθητής βρισκόταν έξω και ετοίμαζε το μελάνι, ο δάσκαλος έφτιαξε ένα αριστούργημα. Όταν ήρθε ο μαθητής, είπε: «Δάσκαλε, αυτό είναι τέλειο! Τί συνέβη;»

Ο δάσκαλος γέλασε. Είπε: «Κατάλαβα ένα πράγμα: Η παρουσία σου, η ίδια η ιδέα ότι κάποιος βρισκόταν εδώ για να παινέσει ή για να επικρίνει, για να πει ναι ή όχι, τάραξε την εσωτερική μου ηρεμία. Κατάλαβα ότι το να προσπαθώ να το κάνω τέλειο, ήταν η αιτία που δεν ήταν τέλειο.»

Αν θέλουμε Ειρήνη...

Για να ολοκληρωθεί λοιπόν ο εσωτερικός μας Ναός, να γιγαντωθεί και να γίνει Παγκόσμιος, όπως άλλωστε τον ονειρευόμαστε, ο αγώνας και η πάλη αρχίζει πάντα ενάντια στον μεγαλύτερό μας εχθρό: τον ίδιο τον εαυτό μας. «Νίκαν αυτόν εαυτόν, πασών νίκη πρώτη και άριστη», έλεγε ο Δημόκριτος ο Αβδηρίτης.

Στην προσπάθεια λοιπόν γι’ αυτήν την πρώτη και άριστη νίκη αρχίζουμε με την μελέτη της Φύσης και την παρατήρηση των φαινομένων που συμβαίνουν σ’ αυτή. Απορούμε, θαυμάζουμε διαπιστώνοντας πως ολόκληρος ο υλικός κόσμος, μαζί με τα έμβια αλλά άλογα όντα, βρίσκεται συνέχεια σε μια τάξη ισορροπίας και τάξης και μέσα στο αιώνιο «γίγνεσθαι» εμφανίζεται πάντα σαν ένα σύμμετρο και αρμονικό σύνολο. Μαγεμένος από την ομορφιά αυτού του συνόλου ο Πυθαγόρας ο Σάμιος, είναι ο πρώτος που το ονόμασε Κόσμο.

«Δια γαρ το θαυμάζειν οι άνθρωποι και νυν και το πρώτον, ήρξαντο φιλοσοφείν» (Αριστοτέλης, μετά τα Φυσικά). Ο φιλοσοφικός όμως λογισμός προβληματίζεται, όταν την τάξη και την αρμονία του κόσμου αυτού, έρχεται να τη διαταράξει το μόνο έλλογο όν του πλανήτη μας, ο άνθρωπος, με την μόλυνση, την αλλοίωση ακόμα και την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Το δυστύχημα όμως είναι, πως η διαταραχή αυτή δεν περιορίζεται στις σχέσεις του ανθρώπου με τη Φύση, αλλά επεκτείνεται και στην ίδια του την Ύπαρξη, με αποτέλεσμα πάνω στην προσπάθειά του για απόκτηση όλο και περισσοτέρων υλικών αγαθών και στην επίδειξη δύναμης και δόξας, να συγκρούεται με τους συνανθρώπους του. Τέτοιες συγκρούσεις, πολλές φορές στην ιστορία της ανθρωπότητας, ξεπέρασαν τα μέτρα των ανθρώπινων σχέσεων για να πάρουν παγκόσμιες διαστάσεις αφανισμού εκατομμυρίων ανθρώπων, μέσα στους ανέμους των πολέμων. Σήμερα, κοιτάζοντας κάποιος τι συμβαίνει στον κόσμο γενικότερα και στην περιοχή μας ειδικότερα, θα μπορούσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι 100 χρόνια μετά το τέλος του Α' Παγκόσμιου Πολέμου και 30 περίπου χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο Τόμας Χομπς είχε δίκιο: τον κόσμο τον χαρακτηρίζει η αρχή «bellum omnium contra omnes» (πόλεμος εναντίον όλων)

Όσο υπάρχουν αιτίες αναγκαστικά θα συνεχίσουν να υπάρχουν και αποτελέσματα. Όσο οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στις διακρίσεις και τους διαχωρισμούς, όσο είναι ιδιοτελείς κι επιθετικοί, οι πόλεμοι θα εξακολουθήσουν να συμβαίνουν. Αν θέλουμε λοιπόν ειρήνη και αρμονία στον κόσμο, πρέπει να έχουμε ειρήνη και αρμονία μέσα στην καρδιά και στον νου μας. Μια τέτοια αλλαγή δεν μπορεί να επιβληθεί εξωτερικά. Πρέπει να προέλθει από μέσα. Εκείνοι που αποστρέφονται τον πόλεμο, πρέπει να τον εξοβελίσουν από τον εαυτό τους. Χωρίς ειρηνικούς ανθρώπους, πώς μπορούμε να έχουμε ειρήνη στον κόσμο; Όσο οι άνθρωποι είναι όπως είναι, και ο κόσμος θα συνεχίσει να παρουσιάζει αυτό το χάλι.

Είναι στα αλήθεια πολύ παράδοξο, να διαπιστώνει ο άνθρωπος την τάξη και την αρμονία που επικρατούν στο Σύμπαν, να την θαυμάζει, να πετυχαίνει να τη μεταφέρει μέσα στα δημιουργήματά του, όπως είναι η στατική ισορροπία των τεραστίων κατασκευών που κόβουν την ανάσα στη θέα τους, με την αρμονική σύνδεση των διαφόρων υλικών και αυτός ο ίδιος να είναι ανίκανος να ρυθμίσει κατά τρόπον ισόρροπο κι αρμονικό τις λειτουργίες της ίδιας του της ύπαρξης και την συμπεριφορά του μέσα στην κοινωνία με τους συνανθρώπους του.

Έτσι η τεχνολογική πρόοδος μετατρέπεται σιγά-σιγά σε μια δεσποτική δύναμη που μπορεί να καταποντίσει τον άνθρωπο μέσα στη δίνη της ευημερίας και να τον υποδουλώσει στις υλικές του ανάγκες που τόσο αλόγιστα δημιουργεί. Αυτή η υποδούλωση στην ποσότητα, δημιουργεί τον κίνδυνο να μετατρέψει τους ανθρώπους της καταναλωτικής κοινωνίας σε μια απαθή μάζα, μπροστά στην ποιότητα των πνευματικών και ηθικών αξιών, σε σημείο που να χάσουν την πίστη τους στην έλλογη πορεία της ανέλιξής τους μέσω των αρχών του ανθρωπισμού, και τον χώρο της εσωτερικότητας τους να τον σαρώσουν εύκολα οι άνεμοι διαφόρων υλιστικών κοσμοθεωριών.

«Σοφόν τι το μηχανόεν τέχνας υπέρ ελπίδα ποτέ μεν κακόν, άλλοτ’ επ’ εσθλόν έρπει». Κύριος ο άνθρωπος μιας γνώσης που οι επινοήσεις της ξεπερνούν κάθε ελπίδα, μπορεί να πάρει το δρόμο είτε του κακού είτε του καλού. Αυτή είναι η μοίρα του ανθρώπου όλων των εποχών. Του ανθρώπου που πάντα θα παραπαίει μεταξύ της Αρετής και της Κακίας, όπως τόσο προφητικά ψάλλει ο χορός στην Αντιγόνη.

Αν και πάει πολύς καιρός, χιλιετηρίδες, που ο φιλοσοφικός «λόγος» της αρχαίας Ελλάδας έχει ακουσθεί, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα κοινωνικά φαινόμενα μέσα στην ανακύκλησή τους, έχουν περιόδους παρακμής αλλά και ακμής για τον άνθρωπο. Μπορεί λοιπόν σήμερα να διατρέχουμε τον αιώνα της βασιλείας της ύλης και των αισθήσεων, όμως αργά ή γρήγορα οι άνθρωποι του ευδαιμονισμού, της αθεΐας και του μηδενισμού, θα ξαναζήσουν τους πνευματικούς θησαυρούς της κορυφαίας στιγμής της ελληνικής πνευματικής άνθησης, της εποχής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Τούτο είναι απολύτως βέβαιο, γιατί όλες οι αναγεννήσεις απέβλεπαν στο αναβάπτισμα μέσα στις πηγές αυτών ακριβώς των θησαυρών.

Πρόκληση

Βαθιά μέσα μας καλά γνωρίζουμε
πως υπάρχει ένας τρόπος πιο δημιουργικός
να ριχτούμε στην ατέρμονη μάχη
για την γονιμοποίηση της στέρφας τούτης πλάσης:

με ανοιχτές παλάμες παρά με σφιχτές γροθιές
με άδολη αγάπη να θερμαίνει τις καρδιές μας
και με πεισματική άρνηση να πληγώσουμε
αυτούς που συνεχίζουν να μας βλάπτουν.

Μια προϋπόθεση μόνον υπάρχει
για να πετύχουμε στον ιερό σκοπό μας:
προτού στον αέναο πόλεμο στρατευτούμε
να φιλιώσουμε με τον εαυτό μας.

Η σύζευξη των Αντιθέτων

Όλα τα πράγματα έχουν δύο πόλους, τον ένα ενάντια στον άλλο.

Φως-σκοτάδι, Χαρά-λύπη, πείνα-κορεσμός. Είναι αξεχώριστα, μολονότι το ένα φαίνεται να είναι ενάντια στο άλλο, δηλαδή δεν μπορείς να έχεις το ένα χωρίς το άλλο, όπως δεν μπορείς να έχεις ένα ραβδί με μια μόνο άκρη. Τα αντίθετα, αν τα ονομάσουμε δεξί και αριστερό εξασκούν δύναμη εναλλάξ. Προσέξτε πως αν έχουμε ένα εκκρεμές και έχει μετακινηθεί απόλυτα στα δεξιά, το δεξί γίνεται πάρα πολύ αδύναμο, και αρχίζει να έχει δύναμη το αριστερό, και αντίστροφα.

Όλα τα φαινόμενα, όλα τα γεγονότα, όλη η γήινη ζωή εκδηλώνονται ανάμεσα σε αντίθετες δυνάμεις, ή αντίθετους πόλους που κινούνται πότε προς τη μία κατεύθυνση, πότε προς την άλλη, έτσι που ο πόλεμος ακολουθεί την ειρήνη και η ειρήνη τον πόλεμο, η έλλειψη ακολουθεί την αφθονία και η αφθονία την έλλειψη και πάει λέγοντας.

Στον αρχαίο ιερό ναό των Δελφών, ήταν γραμμένες δυο φράσεις που διάβαζαν εκείνοι που έμπαιναν στο μαντείο για συμβουλή. «Γνώθι σαυτόν» και «Μηδέν άγαν». Αυτό δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος δεν πρέπει να κάνει ή να δίνει πάρα πολλά. Σημαίνει «τίποτα σε ακρότητα, με υπερβολή». Πρώτα ο άνθρωπος πρέπει να γνωρίσει τον εαυτό του (η αυτογνωσία φυσικά περιλαμβάνει και να γνωρίσεις τα αντίθετα μέσα σου) και μετά δεν πρέπει να φτάνει ποτέ στα άκρα –δηλαδή όταν γνωρίσει τον εαυτό του, θα γνωρίσει και τι είναι τα άκρα στον εαυτό του. Τα ενάντια είναι κλέφτες διότι ότι κτίζεται πάνω στο ένα, υπονομεύεται από το άλλο. Αλλά ότι κτίζεται στο κέντρο δεν μπορεί να μας το πάρει κανείς. Γι’ αυτό, πολύ συχνά στα αρχαία σύμβολα, βρίσκουμε τα δύο ενάντια στις δύο πλευρές και την τρίτη δύναμη στο μέσον.

Φανταστείτε έναν εξασκημένο σχοινοβάτη που κρατά ισορροπία γέρνοντας δεξιά κι αριστερά. Ξέρει πώς να το κάνει μέσα από μακροχρόνια εκπαίδευση και μελέτη του εαυτού του. Χωρίς γνώση δεν θα μπορούσε να το κάνει. Ας υποθέσουμε ότι του θέτουμε το ερώτημα του Πιλάτου: «Τι είναι αλήθεια;» συμπληρώνοντας «είναι προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά;» Αν απαντούσε ότι είναι και τα δύο, το δικό μας αίσθημα για την αλήθεια θα προσβαλλόταν, διότι εμείς φανταζόμαστε ότι η αλήθεια είναι κάτι άκαμπτο. Αγνοούμε κάθε τι που δεν αντιστοιχεί στις απόψεις μας κι έτσι περπατάμε με το ένα πόδι. Ωστόσο μπορούμε να κατανοήσουμε ότι θα ήταν λάθος για τον σχοινοβάτη να θεωρήσει το αριστερό μέρος διαβολικό και το δεξί το μόνο επιθυμητό. Διότι θα βλέπαμε ότι είναι αναγκασμένος σε διάφορες στιγμές να γέρνει πότε προς τα αριστερά ή τα δεξιά, και ότι μόνο με αυτό τον τρόπο μπορεί να προχωρεί. Αυτή είναι η ιδέα που εκφράζεται σε άλλο απόσπασμα από τον Εκκλησιαστή που λέει:

«Κάτω από τον ουρανό υπάρχει χρόνος για όλα και μια εποχή για κάθε σκοπό. Η ώρα της γέννησης και η ώρα του θανάτου, η ώρα να φυτέψεις και η ώρα να θερίσεις αυτό που φύτεψες. Η ώρα να γκρεμίσεις και η ώρα να χτίσεις, η ώρα να κλάψεις και η ώρα να γελάσεις, η ώρα να αποκτήσεις και η ώρα να χάσεις, η ώρα να σιωπάς και η ώρα να μιλάς, η ώρα για πόλεμο και η ώρα για ειρήνη.»

Τίποτα δε παραμένει ίδιο μέσα στο χρόνο. Ο χρόνος είναι αλλαγή. Τα πάντα αλλάζουν μέσα στο χρόνο ανάμεσα στα αντίθετα. Τα πάντα κυβερνιούνται από τα αντίθετα και ταλαντεύονται ανάμεσά τους. Τα πράγματα που θα πηγαίνουν καλά τη μία στιγμή, δε θα πηγαίνουν καλά την άλλη στιγμή. Υπάρχει ώρα για το καθετί κάτω από τον ήλιο, και το καθετί είναι θαυμάσιο στην ώρα του. Ωστόσο, εμείς οι άνθρωποι προσδοκούμε ότι τα πράγματα θα είναι πάντοτε τα ίδια και όταν δεν ανταποκρίνονται στις επιθυμίες μας είμαστε ανίκανοι να προσαρμοζόμαστε και να αφομοιώνουμε τις εντυπώσεις από εκείνη την πλευρά της ζωής που δεν αντιστοιχεί στις απόψεις μας. Υποθέτω ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο δύσκολο για μας, από το να μάθουμε ότι ο καιρός δεν είναι πάντοτε ο ίδιος. Εμείς θέλουμε πάντοτε το ίδιο και προσδοκούμε το ίδιο, μολονότι παραπονιόμαστε για αυτό. Η ανικανότητά μας να αφομοιώσουμε το αντίθετο, να δούμε τα πράγματα από μια αντίπαλη άποψη, να είμαστε συνειδητοί και προς τις δύο πλευρές του εκκρεμούς, μας κάνει επιρρεπείς στη μονοτονία. Και αυτό οφείλεται αποκλειστικά, στη γενική στάση μας απέναντι στη ζωή, που δεν εσωκλείει την ιδέα των αντιθέτων. Επιμένουμε να παίρνουμε τη ζωή με μονόπλευρο τρόπο και θεωρούμε καθετί που είναι αντίθετο στις απόψεις μας σαν αίρεση ή σαν ατυχία. Το αποτέλεσμα είναι η έλλειψη ευκαμψίας, ευκινησίας. Γέρνουμε προς τα δεξιά και αρνούμαστε να γείρουμε προς τα αριστερά, όταν το απαιτεί η περίσταση.

Λοιπόν, δεν μπορούμε να είμαστε ζωντανοί αν παίρνουμε μια αμετακίνητη άποψη της ζωής διότι τότε σταματάει η αλληλεπίδραση ανάμεσα στη ζωή και σε μας και ταυτιζόμαστε με τη δική μας άποψη μόνον. Δεν πρέπει λοιπόν να ταυτιζόμαστε με τις συνθήκες τις ζωής, όποια κατεύθυνση κι αν παίρνουν αυτές, όσο δύσκολες κι αν φαίνονται πρόσκαιρα να είναι. Όμως όλοι μας θέλουμε να είμαστε ασφαλισμένοι, να νιώθουμε σιγουριά. Είναι σα να θέλουμε να παγώσουμε τα πράγματα σε ένα σταθερό πρότυπο. Τότε ταυτιζόμαστε μέσα από τις στάσεις μας. Ταυτιζόμαστε με τις συνθήκες της ζωής και παύει να υπάρχει κάτι που να ζει μέσα στη ζωή. Αν μπορούσαμε να διατηρούμε πλήρη συνειδητότητα και μνήμη καθ’ όλη την κίνηση του εκκρεμούς, όχι μόνο θα θυμόμασταν τις δύο αντίθετες καταστάσεις σε κάθε άκρο αλλά θα αρχίζαμε να συλλαμβάνουμε και μια Τρίτη που βρίσκεται στο μέσον. Θα πρέπει λοιπόν, κατά την ταπεινή μου άποψη, να παρατηρούμε τα εντός μας εκκρεμή, καθώς και τα εκκρεμή της ζωής και να προσπαθούμε να μην ταυτιζόμαστε με τα δύο άκρα της ταλάντωσης. Οι διαθέσεις μας κρέμονται όλες από τα εκκρεμή και δυστυχώς εμείς ταυτιζόμαστε με αυτές. Τις παίρνουμε σαν τον αληθινό εαυτό μας. Λέμε: «Σκέφτομαι», «Νιώθω» κλπ. Ξεχνάμε ότι το πραγματικόΕγώ βρίσκεται στον ομφαλό της κίνησης του εκκρεμούς και επιτρέπουμε στον εαυτό μας να ταλαντεύεται ανάμεσα στον ενθουσιασμό και την απογοήτευση, ανάμεσα στη μεγάλη χαρά και την κατάθλιψη, ανάμεσα στην υπερεκτίμηση και την υποτίμηση, ανάμεσα στην έπαρση και την ταπεινότητα και στα παρεμφερή τους αιωνίως. Σε όλα αυτά δεν υπάρχει κέντρο βάρους. Δεν υπάρχει το μέτρο των Αρχαίων Ελλήνων. Ας θυμόμαστε ότι όταν ταυτιζόμαστε με μια πλευρά της ταλάντωσης, θα βρεθούμε κάτω από την εξουσία της άλλης πλευράς, όταν αυτή αναλάβει τα ηνία, και δε θα μπορούμε να δούμε καμιά σύνδεση. Ο σημερινός άνθρωπος έχει περιέλθει σε τέτοια κατάσταση μονοδιάστατης ανάπτυξης που μοιάζει πραγματικά να προκαλεί την τύχη του.

Να είμαστε στη μέση σημαίνει να παρατηρούμε τον εαυτό μας και τις εσωτερικές μας διαμάχες, σημαίνει να διαχωρίζουμε τον εαυτό μας από τις συνθήκες τις ζωής έτσι ώστε να μην ταλαντεύεται από τη μια πλευρά στην άλλη. Σημαίνει να αναπτύσσουμε την Τρίτη εξουδετερωτική δύναμη. Η λέξη περιέχει ολοφάνερα την ιδέα του ουδέτερου. Τι σημαίνει ουδέτερο; Σημαίνει με την έννοια του λεξικού κανένα από τα δύο (από το ελληνικό: ουδέν ετέρων).

Όσον αφορά το γένος, ουδέτερο σημαίνει, ούτε αρσενικό, ούτε θηλυκό, για ένα ρήμα, ούτε ενεργητικό, ούτε παθητικό και ως εκ τούτου αμετάβλητο. Γενικά, σημαίνει ότι δεν ανήκει σε κανένα από δύο εξειδικευμένα αντίθετα ή προσδιορισμένες καταστάσεις. Να είσαι στη μέση τελικά σημαίνει να βρίσκεσαι σε κατάσταση αυτεπίγνωσης, να μη ταυτίζεσαι με τα άκρα, να μην ταλαντεύεσαι από την μια πλευρά στην άλλη. Όταν ενεργούμε μέσα από την ταύτιση στα άκρα δεν μπορούμε να προσδοκούμε τίποτα περισσότερο από τη συνηθισμένη λειτουργία των αντιθέτων, δράση και αντίδραση. Σε χτυπώ, μετά με χτυπάς εσύ, μετά σε ξαναχτυπώ και συνεχίζεται ατελείωτα. Για κάποιο μεγαλύτερο ή μικρότερο διάστημα είμαι εγώ που θριαμβεύω, μετά, εξαιτίας της μηχανικής ταλάντευσης των πραγμάτων, θριαμβεύεις εσύ και πάει λέγοντας. Τώρα είσαι εσύ πρώτος, μετά είμαι εγώ πρώτος. Αυτή είναι η ζωή, ταλάντευση ανάμεσα στα αντίθετα, Αυτό είναι να ανεβαίνεις τον ανήφορο και μετά να κατρακυλάς στον κατήφορο. Σε όλο αυτό το παιχνίδι των αντιθέτων, δεν υπάρχει καμιά λύση. Έχεις μόνο την ικανοποίηση των αντιθέτων, τα οποία όπως προείπαμε, είναι οι ληστές του αληθινού εαυτού μας.

Ενώ στη μέση είναι η θέση που βρίσκεται το πραγματικό ΕΓΩ. Το πραγματικό ΕΓΩ πηγάζει από πάνω, δηλαδή από ανώτερο επίπεδο. Δεν μπορούμε να το προσεγγίσουμε από το ένα ή το άλλο αντίθετο σημείο.

Ας στοχαστούμε τώρα :

θα μπορούσε να υπάρξει το ωραίο χωρίς το άσχημο,
το καλό χωρίς το κακό,
το αληθινό χωρίς το ψεύτικο;

Στη σφαίρα του απολύτου δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά μεγαλείο κι επομένως «δεν υπάρχει» μεγαλείο. Δηλαδή, δεν μπορεί να βιωθεί, δεν μπορεί να γνωριστεί βιωματικά, αφού δεν υπάρχει τρόπος να βιωθεί το μεγαλείο όταν υπάρχει απουσία αυτού που δεν είναι μεγαλειώδες, όπως δεν υπάρχει τρόπος να βιωθεί ανακούφιση εκεί που δεν υπάρχει πόνος. Ίσως η σφαίρα του σχετικού να δημιουργήθηκε έτσι ώστε να μπορέσουμε βιωματικά να γνωρίσουμε το μεγαλείο του εαυτού μας.

Πιστεύω λοιπόν ότι στη δική μας σφαίρα, το ωραίο και το άσχημο, το καλό και το κακό, το αληθινό και το ψεύτικο δεν είναι παρά είδωλα των εικόνων του άφατου.

Η νίκη πάνω στο θάνατο

Το ωραιότερο πράγμα πάνω σ' εμάς τους ανθρώπους είναι η δυνατότητά μας να νικήσουμε το θάνατο. Η ζωή μας αποτελείται από αλλεπάλληλους μικρούς θανάτους, μέχρι τον οριστικό μας θάνατο. Ζούμε μια σειρά μόνιμων ή προσωρινών αποχωρισμών, μια σειρά πτώσεων, μια σειρά απογοητεύσεων, μια σειρά αποτυχιών...

Η ζωή είναι δύσκολη. Όταν αποχαιρετάς για πάντα ένα πρόσωπο που αγαπάς, όταν τελειώνει μια όμορφη περίοδος της ζωής σου, όταν αναγκάζεσαι να φύγεις από ένα τόπο που αγαπάς, όταν παρά τις προσπάθειές σου αποτυγχάνεις, όταν χωρίζεις, όταν σε απορρίπτουν, όταν σου κάνουν κακό, όταν σου συμβαίνει ένα σοβαρό ατύχημα ή ασθένεια, όταν ... όταν ... όταν ... βιώνεις ένα μικρό θάνατο μέσα σου ...

Κι όμως η ωραιότητα του ανθρώπου έγκειται στην ικανότητά του να ξεπερνά αυτούς τους αλλεπάλληλους μικρούς θανάτους. Να ξαναστέκεται στα πόδια του, να παλεύει για τον εαυτό του και γι' αυτούς που αγαπά, να διεκδικεί τα δικαιώματά του, να συγχωρεί και να προχωρά με τη ζωή του, να ξαναπροσπαθεί αφού μάθει από τα λάθη του ...

Και η ομορφιά του ανθρώπου γίνεται ακόμη μεγαλύτερη όταν μέσα από τα έργα του, νικά και τον κανονικό το θάνατο... Ο πατέρας μου πέθανε, άφησε όμως πίσω του ανθρώπους που αγαπούσε και τον αγαπούσαν. Άφησε αναμνήσεις, εμπειρίες, μάθηση, συμβουλές, συνήθειες που εξακολουθούν να υπάρχουν στα αγαπημένα του πρόσωπα που βρίσκονται εν ζωή. Άρα μέσα από τα πρόσωπα που τον αγαπούν, παραμένει και ο ίδιος εν ζωή...

Παράλληλα, ο άνθρωπος νικά το θάνατο μέσα από όσα δημιουργεί. Οι Μούσες, στην αρχαία ελληνική μυθολογία, ήταν κόρες του Δία και της Μνημοσύνης. Η Μνημοσύνη, ήταν υπεύθυνη για τη διατήρηση της μνήμης. Μέσω των Μουσών λοιπόν, μέσω όσων ο άνθρωπος δημιουργεί, διατηρείται στη μνήμη... Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα, στο σύντομο διάστημα της ζωής του, να "δώσει" στους άλλους. Να "δώσει" όχι μόνο μέσω της αγάπης, αλλά και μέσω όσων δημιουργεί. Να δημιουργήσει γραπτά, ποίηση, μουσική, ζωγραφιές, αγάλματα, κτήρια κ.ο.κ. τα οποία θα μείνουν και θα τον θυμίζουν ακόμη κι όταν φύγει ...

Ο βιολογικός θάνατος είναι αναπόφευκτος. Με κάθε ζωή, γεννιέται κι ένας θάνατος! Στο χέρι μας είναι όμως, να ζήσουμε με τέτοιο τρόπο τη ζωή μας, ώστε να κλέψουμε από το θάνατο... Ώστε όταν έρθει πράγματι ο βιολογικός θάνατος, να μπορέσουμε να δούμε πίσω στη ζωή μας εκείνες τις τελευταίες μας στιγμές και να πούμε πως πράγματι ζήσαμε! Ας προσπαθήσουμε!

Ο κρυμμένος θησαυρός

Μια φορά κι έναν καιρό είχε ένα άνθρωπο που είχε κρυμμένο στο πίσω μέρος της αυλής του ένα αμύθητο θησαυρό. Από την έγνοια του να βεβαιωθεί πως ο θησαυρός ήταν εκεί, κάθε βράδυ τον ξέθαβε, έβλεπε πως ήταν όλα στη θέση τους και τον έθαβε πάλι. Δεν ξόδευε τίποτα από το θησαυρό του.

Ένας κλέφτης παρατήρησε πως κάθε βράδυ ο άνθρωπος αυτός έκανε το ίδιο πράγμα. Κατάλαβε πως στο πίσω μέρος της αυλής του πρέπει να είχε κρυμμένο κάτι πολύτιμο. Παραμόνευε λοιπόν μια νύκτα να τελειώσει ο ιδιοκτήτης με το θάψιμο του θησαυρού και να πάει για ύπνο και μετά πήγε κι έκλεψε το θησαυρό.

Την επόμενη μέρα, μόλις ο άνθρωπος πήγε στο πίσω μέρος του κήπου του, αντιλήφθηκε πως τον είχαν κλέψει. Ξεκίνησε λοιπόν να κλαίει γοερά. Ένας περαστικός τον άκουσε και πήγε κοντά να δει τι συμβαίνει ...

- Με έκλεψαν! είπε κλαίγοντας με λυγμούς ο ιδιοκτήτης του θησαυρού.

- Και γιατί είχες κρυμμένο ολόκληρο θησαυρό εδώ στον κήπο; Γιατί δεν τον χρησιμοποιούσες με κάποιο τρόπο; ρώτησε ο περαστικός ...

- Τον πρόσεχα! Τον φύλαγα να μην πάθει τίποτα! είπε κλαίγοντας ο ιδιοκτήτης...

- Πάρε τότε αυτή την πέτρα, θάψε την στη θέση του θησαυρού και κάνε το ίδιο πράγμα μαζί της. Το ίδιο αξίζει με το θησαυρό σου! του είπε ο περαστικός δίνοντάς του μια πέτρα που βρήκε χάμω...

Η αξία των πραγμάτων, βλέπετε, έγκειται στη χρήση τους!

Eυτυχία από τη μια πλευρά, ο θάνατος και η δυστυχία από την άλλη

Όπως και να 'χει, όλοι οι άνθρωποι χωριζόμαστε σε δύο κατηγορίες: σ' αυτούς που έχουν ζωή μέσα τους και σ' αυτούς που δεν έχουν ζωή μέσα τους.

Αυτοί που έχουν ζωή μέσα τους, θα τους δεις να χαμογελάνε πιο συχνά. Δε θα χαμογελάνε προσποιητά, μ' εκείνο το σφιχτό το χαμόγελο που επιβλήθηκε από μια κοινωνική περίσταση. Θα χαμογελούν αληθινά. Θα γελούν και θα γελάνε και τα μάτια τους, θα "γελάνε και τ' αυτιά τους" που λέει και η λαϊκή ρήση ... Θα γελούν και θα φωτίζεται όλος ο τόπος γύρω τους... Θα γελούν αυθόρμητα, κι όχι αφού το "σκεφτούν" για κάποια δέκατα του δευτερολέπτου...

Θα τους δεις να αστειεύονται, ή ακόμη και να αυτοσαρκάζονται. Δε θα προσπαθούν να είναι πάντοτε σοβαροί. Δεν αρμόζει στη ζωή η συνεχής σοβαρότητα. Θα τους δεις να κάνουν και πράγματα γελοία κάποιες φορές. Δεν τους νοιάζει να γίνουν οι γελωτοποιοί των άλλων. Τους αρέσει όχι μόνο να γελούν οι ίδιοι, αλλά και να κάνουν και τους άλλους να γελάνε...

Θα τους δεις να έχουν περισσότερη ηρεμία. ίσως επειδή θα έχουν και περισσότερη σιγουριά κι αυτοπεποίθηση. Δε θα γίνεται συνεχώς "μάχη" μέσα τους... Δε θα θυμώνουν εύκολα. Αλλά και να θυμώσουν, θα θυμώσουν επειδή αυτό νιώθουν και θα βγάλουν το θυμό τους, δε θα τον κρατήσουν από μέσα τους. Ο δίκαιος θυμός, δεν απαγορεύεται... Δε θα κρατούν όμως κακία... Κι αυτό επειδή θα αφήνουν τα συναισθήματά τους να εκτονώνονται...

Θα τους δεις να έχουν συνεχή επαφή με τα συναισθήματά τους, με τα όνειρά τους, με τις σκέψεις τους. Θα τους δεις να εκφράζονται. Δε θα φοβούνται να εκφραστούν. Θα τους δεις να ρωτάνε. Δε θα φοβούνται να ρωτήσουν. Θα τους δεις να πειραματίζονται. Δε θα φοβούνται να πειραματιστούν...Δε θα φοβούνται να εκφράσουν τα γούστα τους: τι τους αρέσει και τι όχι...

Θα τους δεις, να θέλουν πάντα να στηρίξουν τον άλλο. Να έχουν πάντα μια καλή κουβέντα να πουν στον άλλο. Να αφιερώνουν χρόνο στον άλλο. Να αντιδρούν στο άδικο και να υποστηρίζουν το δίκαιο. Να γίνονται αναχώματα για το κακό και να στηρίζουν το καλό...

Αυτοί που έχουν ζωή μέσα τους, έχουν ενέργεια, παράγουν ενέργεια, δίνουν ενέργεια και στους άλλους. Αυτοί που δεν έχουν ζωή είναι σαν μαύρες τρύπες... Ρουφάνε ενέργεια, είναι χειριστικοί, δεν ικανοποιούνται με τίποτε, κρατούν κακία μέσα τους, προσποιούνται και δεν εκφράζονται συχνά...

H ίδια επιλογή δίνεται σε όλους μας καθημερινά: η ζωή και η ευτυχία από τη μια πλευρά, ο θάνατος και η δυστυχία από την άλλη...

Λαπίθες: Ο μυθικός θεσσαλικός λαός, που καταγόταν από τον ποτάμιο θεό Πηνειό

Οι αποδεχόμενοι τους Λαπίθες ως μυθικά όντα παράγουν το όνομά τους από το λαπιστής (αλαζών) και το ρήμα λαπίζω (συρίζω), από την ίδια ρίζα λαπ επίσης και το ρήμα αλαπάζω (=καταστρέφω, διαρπάζω) αλλά και το ουσιαστικό λαίλαπα (λαίλαψ).

Επειδή όμως και η ρίζα λαπ είναι σχετική με τη ραπ = αρπ πολλοί σχετίζουν το όνομα με τις Άρπυιες, δηλαδή τους βίαιους ανέμους, και κάθε βίαια μετεωρολογικά φαινόμενα, δαίμονες των καταιγίδων, που η ποιητική φαντασία τους μετέβαλε βαθμηδόν σε γενναίους πολεμιστές, ενάρετους και φιλόξενους σε αντίθεση με τους Κενταύρους.

Μυθικός θεσσαλικός λαός, που καταγόταν από τον ποτάμιο θεό Πηνειό. Αρχικά κατοικούσαν στα βουνά της Πίνδου, του Πηλίου και της Όσσας. Στα φαράγγια της Πίνδου ο Πηνειός ενώθηκε με τη Νύμφη Κρέουσα και γεννήθηκαν τρία παιδιά, ο Υψεύς, ο Ανδρεύς και η Στίλβη. Η Στίλβη ενώθηκε με το θεό Απόλλωνα και γέννησε τον Λαπίθη, αρχηγέτη των Λαπιθών.

Οι Λαπίθες πήραν μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, στο κυνήγι του Καλυδωνίου κάπρου και στον Τρωικό πόλεμο. Πιο γνωστοί είναι για τον αγώνα τους κατά των Κενταύρων, από τον οποίο αναδείχθηκαν νικητές. Τελικά νικήθηκαν από τον Ηρακλή, που βοήθησε τον Αιγίμιο, βασιλιά των Δωριέων, και έδωσε σε αυτόν τη χώρα τους.

Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους περιπλανήθηκαν αρκετά, στη Θεσσαλία, στη Βοιωτία, στην Αττική, στην Κορινθία, στην Ήλιδα, στη Λακωνία, και έφθασαν μέχρι τη Ρόδο και την Κνίδο. Τοπωνύμια όπως Λαπίθη, Λάπιθα, Λαπιθαίον, προφανώς αποτελούν κατάλοιπα από τις μετακινήσεις τους. Από τους πιο ονομαστούς βασιλείς των Λαπιθών ήταν ο Ιξίων και ο γιος του, Πειρίθους. Από την ένωση του Ιξίονα και της Ήρας γεννήθηκε ο Κένταυρος, ο γενάρχης των Κενταύρων.

Ο Πειρίθους ήταν ετεροθαλής αδελφός των Κενταύρων και στενός φίλος του Αθηναίου ήρωα Θησέα. Εναντίον των Κενταύρων πολέμησε και ο βασιλιάς των Λαπιθών Καινέας, που χάρη στον Ποσειδώνα, κανένα όπλο δεν μπορούσε να τον σκοτώσει. Οι Κένταυροι για να τον θανατώσουν, έκοψαν μεγάλα έλατα και με τους κορμούς τους τον κτυπούσαν, μέχρι που τον κατάχωσαν βαθιά στη Γη.

Παρατήρηση και παρατηρητής

Πρόκειται, λοιπόν, να ερευνήσουμε μαζί, εάν για τον νου είναι δυνατόν να ζει χωρίς καμιά προσπάθεια κι ωστόσο να λειτουργεί κι όχι να σέρνεται. Η ερώτηση είναι δική σας, όχι δική μου. Εσείς κάνετε αυτή την ερώτηση στον εαυτό σας· δεν σας την κάνω εγώ. Όλα όσα ξέρετε είναι προσπάθεια, αντίσταση, καταπίεση ή το να ακολουθείς κάποιον. Αυτά είναι όλα όσα ξέρετε. Και ρωτάμε εάν είναι δυνατόν ή όχι, ο νους που έχει αποδεχτεί αυτό το σύστημα, αυτή την παράδοση, αυτόν τον τρόπο ζωής, αν μπορεί να σταματήσει να κάνει κάθε προσπάθεια. Θα το ερευνήσουμε μαζί, δεν θα το μάθετε από μένα. Σας παρακαλώ, καταλάβετέ το αυτό. Δεν θα το μάθετε από τον ομιλητή σε καμιά περίπτωση. Μαθαίνετε μέσα από παρατήρηση· οπότε είναι δικό σας θέμα, όχι δικό μου. Είναι ξεκάθαρο αυτό;

Πώς θα παρατηρήσει πραγματικά ο νους αυτό που είναι; Τώρα: αυτό που είναι, είναι ότι τα ανθρώπινα πλάσματα είναι βίαια. Μπορούμε να το εξηγήσουμε, να βρούμε τις αιτίες γιατί τα ανθρώπινα πλάσματα έγιναν βίαια. Αυτό είναι αρκετά απλό και μπορεί κανείς να το παρατηρήσει εύκολα. Βλέπει κανείς τη βία στα ζώα και καθώς προερχόμαστε από τα ζώα, είμαστε επιθετικοί, είμαστε βίαιοι και εν μέρει εξαιτίας της κουλτούρας στην οποία ζούμε, για την οποία εμείς είμαστε υπεύθυνοι. Είμαστε, λοιπόν, πραγματικά βίαιοι. Τώρα: πώς παρατηρεί ο νους αυτό το γεγονός, που είναι η βία; Πώς το παρατηρείτε; Θυμώνετε, ζηλεύετε, είστε φθονεροί, σκληρόκαρδοι. Πώς το παρατηρείτε αυτό το γεγονός της βίας; Το παρατηρείτε σαν ένας παρατηρητής που παρατηρεί κάτι; Αυτό είναι διαίρεση. Υπάρχει ένας παρατηρητής που παρατηρεί τη βία του; Πώς την παρατηρείτε; Ή είναι η παρατήρησή σας, μια πλήρης ενοποιημένη διαδικασία στην οποία δεν υπάρχει διαίρεση ανάμεσα στον παρατηρητή και στο παρατηρούμενο; Τι συμβαίνει; Παρατηρείτε το γεγονός ότι είστε βίαιοι, άπληστοι, φθονεροί, διαχωρίζοντας τον εαυτό σας από το γεγονός, έτσι ώστε ο παρατηρητής να λέει ότι είναι διαφορετικός από εκείνο που παρατηρεί; Ή βλέπετε το θυμό, τη ζήλια, τη βία, ως ένα κομμάτι του παρατηρητή, οπότε βλέπετε ότι ο παρατηρητής είναι το παρατηρούμενο; Το βλέπετε αυτό; Αν δείτε ότι δεν υπάρχει διαίρεση ανάμεσα σε εκείνο που παρατηρεί ο παρατηρητής και σ’ αυτόν, δηλαδή ότι ο θυμός, η ζήλια και λοιπά, είναι μέρος του παρατηρητή, τότε μπαίνει τέλος στη σύγκρουση.

Στ. Χόκινγκ: Εάν βρούμε εξωγήινους θα εξαφανίσουν το ανθρώπινο είδος

Ο γνωστός φυσικός Στίβεν Χόκινγκ προχώρησε σε μια δήλωση «βόμβα» κατά την διάρκεια ντοκιμαντέρ («Τα αγαπημένα μέρη του Χόκινγκ») που σίγουρα θα συζητηθεί.

Σύμφωνα με τον διασημότερο επιστήμονα του κόσμου εάν ποτέ οι άνθρωποι έρθουν σε επαφή με τους εξωγήινους τότε θα … εξαφανιστούμε σαν είδος!

Ο πιο διάσημος επιστήμονας του κόσμου συνέστησε στους ανθρώπους να είναι πιο διστακτικοί όσον αφορά την αναζήτηση εξωγήινης ζωής, γιατί τα πράγματα μπορεί να μην εξελιχθούν και τόσο καλά για το είδος μας...

Αναφερόμενος στον πλανήτη Gliese 832c (που ανακαλύφθηκε πρόσφατα και χαρακτηρίστηκε ως μία νέα Γη από την άποψη ότι μπορεί να υποστηρίξει εξωγήινη ζωή), δήλωσε ότι αν υπάρχουν εκεί εξωγήινοι, μάλλον δεν θα χαρούν καθόλου να έρθουν σε επαφή μαζί μας: «Μια μέρα μπορεί να φτάσει σε εμάς σήμα από έναν τέτοιο πλανήτη, θα ήταν όμως καλύτερο να το σκεφτούμε πριν απαντήσουμε. Το να συναντήσουμε έναν ανώτερο πολιτισμό μπορεί να εξελιχθεί όπως η ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο. Δεν είχε πάει καλά για τους γηγενείς...».

Και συνέχισε: «Ίσως οι εξωγήινοι να είναι αδίστακτοι μάγοι που περιπλανώνται στον κόσμο αναζητώντας πόρους για να λεηλατήσουν και πλανήτες για να κατακτήσουν και να αποικίσουν».
Ξεκαθάρισε δε ότι όσο μεγαλώνει τόσο περισσότερο πείθεται ότι δεν είμαστε μόνοι στο σύμπαν.

Στο ίδιο ντοκιμαντέρ μίλησε και για άλλους φόβους που έχει. Όπως για παράδειγμα ανησυχεί ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής, η Γη με την πάροδο των ετών μπορεί να γίνει τόσο ζεστή όσο ο πλανήτης Αφροδίτη.

Όπως σημείωσε: Είμαστε πολύ κοντά στο σημείο, όπου η κατάσταση με την κλιματική αλλαγή μπορεί να γίνει μη αναστρέψιμη. 

Κινέζοι επιστήμονες τηλεμεταφέρουν αντικείμενο στο διάστημα

Κινέζοι ερευνητές για πρώτη φορά τηλεμετέφεραν «αντικείμενο» στο διάστημα… 

Ένα σπουδαίο κατόρθωμα κατάφερε μια ομάδα Κινέζων επιστημόνων. Χρησιμοποιώντας κβαντικούς μηχανισμούς, κατάφεραν να τηλεμεταφέρουν αντικείμενο για πρώτη φορά στα χρονικά.

Συγκεκριμένα, μετέφεραν ένα πρωτόνιο από τη γη σε διαστημικό σταθμό που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τη Γη εδώ και έναν χρόνο.

Οι επιστήμονες πραγματοποίησαν αυτό το σπουδαίο ''άλμα'' για την ανθρωπότητα, συνδυάζοντας προχωρημένη φυσική και πυραυλική επιστήμη. Χρησιμοποιώντας λοιπόν μια διαδικασία που λέγεται ''κβαντική περιπλοκή'' κατάφεραν να τηλεμεταφέρουν το πρωτόνιο στον δορυφόρο ο οποίος διαθέτει ειδική υποδοχή.

Συγκεκριμένα, για κάποιο χρονικό διάστημα το πρωτόνιο εμφανίστηκε και στα δύο σημεία ταυτόχρονα, με μια κβαντική ''σύνδεση'' μεταξύ των δύο, όπου ότι μεταβολές γίνονταν στο ένα γίνονταν και στο άλλο σχεδόν την ίδια στιγμή, σαν να είναι ένα.

Το πείραμα είχε γίνει πολλές φορές μέσα σε εργαστήρια, ωστόσο είναι η πρώτη φορά που δοκιμάστηκε η τηλεμεταφορά από τη Γη στο διάστημα, σε απόσταση μάλιστα 300 μιλίων.

Το Νοέμβριο θα δοκιμαστεί ο πύραυλος Falcon Heavy, που θα πάει στον Άρη

Ο εκκεντρικός δισεκατομμυριούχος και πολυπράγμονας οραματιστής Elon Musk αποκάλυψε την ημερομηνία εκτόξευσης του πρώτου πυραύλου Falcon Heavy στο διάστημα, ο οποίος θεωρείται το κλειδί για να πραγματοποιηθεί το περίφημο ταξίδι στον πλανήτη Άρη. Στόχος η αποικία 1 εκατ. ανθρώπων στον πλανήτη Άρη μέσα στα επόμενα 50-100 χρόνια

Το Falcon Heavy Maiden θα ξεκινήσει αυτό το Νοέμβριο

Ο πύραυλος Falcon Heavy θεωρείται ένας από τους ισχυρότερους που έχουν κατασκευαστεί ποτέ στην ιστορία χάριν στους τρεις προωθητικούς πυραύλους Falcon 9 που θεωρητικά θα του δώσουν τη δυνατότητα να κουβαλήσει 63.5 τόνους φορτίου έξω από την ατμόσφαιρα της Γης. Εξυπακούεται ότι και σε αυτήν την περίπτωση ο στόχος θα είναι να μπορεί να επαναπροσεδαφιστεί κατά τμήματα για να μειωθεί δραματικά το κόστος αυτών των αποστολών.

Ήδη η SpaceX αναφέρει ότι οι 2 από τους 3 προωθητικούς πυραύλους Falcon 9 του Falcon Heavy έχουν χρησιμοποιηθεί ξανά στο παρελθόν.

Να σημειωθεί ότι το παρθενικό ταξίδι του Falcon Heavy ήταν να πραγματοποιηθεί το 2013, αλλά χρειάστηκε να ξεπεραστούν πολλά εμπόδια για να φτάσουν τελικά στο σημείο να ορίσουν ημερομηνία εκτόξευσης και ο Elon Musk κρατά χαμηλά τη μπάλα λέγοντας ότι είναι πολύ πιθανό να μην καταφέρει καν να διαφύγει από την ατμόσφαιρα της Γης.

Η ύλη που δημιούργησε το ηλιακό σύστημα προήλθε από αλλού

«Είναι πιθανό μεγάλο μέρος της ύλης στο γαλαξία μας βρισκόταν σε άλλους γαλαξίες προτού εξωθηθεί από έναν ισχυρό άνεμο», σημειώνει σε ανακοίνωσή του ο Ντάνιελ Ανγκλές- Αλκάζαρ του πανεπιστημίου Northwestern των ΗΠΑ. Οι άνθρωποι έχουν δημιουργηθεί από ύλη που ταξίδεψε δισεκατομμύρια μίλια από άλλους γαλαξίες, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε χτες στο Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. «Έως και τα μισά από τα άτομα που μας περιβάλλουν – στο ηλιακό σύστημα, στη Γη και μέσα σε κάθε έναν από εμάς – δεν προέρχονται από τον δικό μας γαλαξία, αλλά από άλλους που είναι έως και ένα εκατομμύρια έτη φωτός μακριά», δήλωσε ο Κλοντ-Αντρέ Φοσέρ-Γκιγκέρ του Weinberg College of Arts and Sciences που συμμετείχε στη σύνταξη της έρευνας.

Μέσω τρισδιάστατων προσομοιώσεων οι ερευνητές έδειξαν ότι οι σουπερνόβα, τα αστέρια που βρίσκονται στο τέλος της ζωής τους, όταν εκρήγνυνται εκλύουν μεγάλες ποσότητες αερίων, ένα φαινόμενο που είναι ικανό να ωθήσει άτομα από τον έναν γαλαξία στον άλλο. «Είναι πιθανό μεγάλο μέρος της ύλης στο γαλαξία μας βρισκόταν σε άλλους γαλαξίες προτού εξωθηθεί από έναν ισχυρό άνεμο», σημειώνει σε ανακοίνωσή του ο Ντάνιελ Ανγκλές- Αλκάζαρ του πανεπιστημίου Northwestern των ΗΠΑ.

«Με δεδομένο το πόση πολλή ύλη από την οποία έχουμε σχηματιστεί ενδέχεται να προέρχεται από άλλους γαλαξίες, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τους εαυτούς μας ταξιδιώτες του διαστήματος ή διαγαλακτικούς μετανάστες», πρόσθεσε. Η μαζική αυτή μεταφορά ατόμων με τη βοήθεια των γαλακτικών ανέμων, που διήρκησε πολλά δισεκατομμύρια χρόνια, ενδέχεται να είναι η πηγή του 50% της ύλης των μεγάλων γαλαξιών, σύμφωνα με την έρευνα. «Η έρευνα αυτή αλλάζει την κατανόησή μας για τη δημιουργία των γαλαξιών μετά το Big Bang», τόνισε ο Φοσέρ-Γκιγκέρ, ο οποίος εκτιμά ότι «η καταγωγή μας είναι πολύ λιγότερο τοπικά περιορισμένη από όσο πιστεύαμε μέχρι πρότινος».

Στερεόγραμμα ή Αντίληψη του Τρισδιάστατου

Ένα στερεόγραμμα μιας εικόνας (single-image stereogram – SIS) είναι σχεδιασμένο να «ξεγελά» τον ανθρώπινο εγκέφαλο έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται μία τρισδιάστατη εικόνα (3D) σε μία δισδιάστατη απεικόνιση. Για να γίνουν αντιληπτά τα τρισδιάστατα σχήματα, ο εγκέφαλος πρέπει να παρακάμψει την κανονικά αυτόματη λειτουργία της εστίασης και της ταυτόχρονης κίνησης και των δύο οφθαλμών.

Ο πιο απλός τύπος στερεογράμματος αποτελείται από οριζοντίως επαναλαμβανόμενους σχηματισμούς και είναι γνωστό ως στερεόγραμμα τοιχοστρωσίας (wallpaper stereogram). Όταν κοιταχτούν με τη σωστή απόκλιση μεταξύ των δύο οφθαλμών, τα επαναλαμβανόμενα σχήματα εμφανίζονται σαν να αιωρούνται πίσω από το υπόβαθρο. Επίσης υπάρχουν τα στερεογράμματα τυχαίας κουκκίδας. Σε αυτόν τον τύπο στερεογραμμάτων, κάθε εικονοστοιχείο της εικόνας είναι υπολογισμένο από ένα πρότυπο ταινιών και έναν χάρτη βάθους. Συνήθως μία κρυμμένη τρισδιάστατη εικόνα εμφανίζεται όταν κάποιος το βλέπει με την κατάλληλη τεχνική.

Απόκλιση ή Σύγκλιση
Υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους κάποιος μπορεί να δει ένα στερεόγραμμα και οι αγγλικές του ονομασίες έχουν ληφθεί από αγγλικά συνώνυμα μορφών του στραβισμού: wall-eyed (απόκλιση των οφθαλμών από τη μύτη) και cross-eyed (σύγκλιση των οφθαλμών προς τη μύτη). Τα περισσότερα στερεογράμματα είναι σχεδιασμένα ώστε να γίνονται ορατά μόνο με τον πρώτο τρόπο. Σύμφωνα με αυτόν, προϋποτίθεται η προσαρμογή των ματιών σε μια συγκλίνουσα γωνία, ενώ σύμφωνα με τον δεύτερο τρόπο τα μάτια πρέπει να προσαρμοστούν σε μια αποκλίνουσα γωνία.

Το 1838, ο Βρετανός επιστήμονας, Τσαρλς Γουήτστοουν εξέδωσε μία ερμηνεία της διόφθαλμης όρασης που σχετιζόταν με την αντίληψη του βάθους από τους ανθρώπους. Στην εργασία του αυτή, ο Γουήτστοουν έφτιαξε στερεοσκοπικές εικόνες και δημιούργησε ένα στερεοσκόπιο βασισμένο σε έναν συνδυασμό καθρεφτών, ώστε να μπορεί κάποιος να δει τρισδιάστατες εικόνες από δισδιάστατα σχήματα.

Μεταξύ του 1849 και του 1850, ο Ντέηβιντ Μπρούστερ, Σκώτος επιστήμονας, βελτίωσε το στερεοσκόπιο του Γουήτστοουν χρησιμοποιώντας φακούς αντί για καθρέφτες, μειώνοντας έτσι το μέγεθος της συσκευής. Ο Μπρούστερ παρατήρησε ότι το επίμονο κοίταγμα επαναλαμβανόμενων σχεδίων σε ταπετσαρίες, μπορούσε να μπερδέψει το μάτι, το οποίο συνδύαζε ζεύγη που ταίριαζαν μεταξύ τους, δημιουργώντας έτσι την ψευδή αντίληψη ενός εικονικού επιπέδου πίσω από τον τοίχο. Αυτή είναι και η βάση των στερεογραμμάτων τοιχοστρωσίας (τα οποία είναι γνωστά και ως στερεογράμματα μιας εικόνας).

Το 1959, ο Béla Julesz, ένας επιστήμονας της όρασης, ψυχολόγος και υπότροφος του Ιδρύματος Μακ Άρθουρ, ανακάλυψε το στερεόγραμμα τυχαίας κουκκίδας καθώς εργαζόταν στα εργαστήρια Μπελ, πάνω στην αναγνώριση καμουφλαρισμένων αντικειμένων από αεροφωτογραφίες που τραβήχτηκαν από κατασκοπευτικά αεροπλάνα. Εκείνη την περίοδο, οι επιστήμονες της όρασης, πίστευαν ακόμη πως η αντίληψη του βάθους συνέβαινε στο ίδιο το μάτι, ενώ σήμερα είναι γνωστό πως είναι μια πολύπλοκη νευρολογική διεργασία. Ο Julesz χρησιμοποίησε έναν υπολογιστή για να δημιουργήσει στερεοσκοπικά ζεύγη εικόνων τυχαίας κουκκίδας τα οποία όταν κοιτάζονταν υπό στερεοσκοπίου, προκαλούσαν τον εγκέφαλο να απεικονίσει τρισδιάστατα σχήματα. Αυτό απέδειξε ότι η αντίληψη βάθους είναι νευρολογική διεργασία.

Το 1979, ο Κρίστοφερ Τάιλερ του Ινστιτούτου Σμιθ-Κέτλγουελ (Smith-Kettlewell Institute), μαθητής του Julesz και οπτικός ψυχοφυσικός συνδύασε τις θεωρίες των στερεογραμμάτων μιας εικόνας (τοιχοστρωσίας) και των στερεογραμμάτων τυχαίας κουκίδας και δημιούργησε το πρώτο αυτοστερεόγραμμα τυχαίας κουκκίδας (επίσης γνωστό ως μιας εικόνας, τυχαίας κουκκίδας στερεόγραμμα) το οποίο επέτρεπε στον εγκέφαλο να αντιληφθεί μία τρισδιάστατη εικόνα από δισδιάστατη απεικόνιση, χωρίς να χρειάζεται κάποιο οπτικό βοήθημα.

Ο εγκέφαλος είναι ικανός στο να ταυτίζει εκατοντάδες επαναλαμβανόμενα σχέδια σε διαφορετικές αποστάσεις μεταξύ τους, έτσι ώστε να επαναδημιουργεί τη σωστή πληροφορία βάθους για κάθε σχέδιο. Ένα στερεόγραμμα μπορεί να περιλαμβάνει 50 τίγρεις διαφόρων μεγεθών, που επαναλαμβάνονται ανά διαφορετικά διαστήματα, σε ένα περίπλοκο επαναλαμβανόμενο υπόβαθρο. Εντούτοις, παρά τη φαινομενικά χαοτική χωροθέτηση των σχεδίων, ο εγκέφαλος είναι ικανός να θέσει κάθε εικόνα τίγρης στο κατάλληλο βάθος.

Η στερεοσκοπία ή στερεοσκοπική όραση
Είναι η οπτική ανάμιξη δύο πανομοιότυπων αλλά όχι ίδιων εικόνων σε μία, με αποτέλεσμα την οπτική αντίληψη της στερεότητας και του βάθους. Στον ανθρώπινο εγκέφαλο, η στερεοσκοπία προκύπτει από ένα πολύπλοκο σύνολο μηχανισμών που σχηματίζουν μία τρισδιάστατη αντίληψη μέσω της συσχέτισης κάθε σημείου (ή συνόλου σημείων) στο ένα μάτι κάποιου, με ένα αντίστοιχο σημείο (ή σύνολο σημείων) στο άλλο μάτι. Έτσι λοιπόν, προσδιορίζονται οι θέσεις των σημείων στον ανέκφραστο οπτικά, άξονα z (βάθους).

Όταν ο εγκέφαλος αντιμετωπίζει μια εικόνα ενός επαναλαμβανόμενου σχεδίου, όπως μιας τοιχοστρωσίας (ταπετσαρίας), αντιμετωπίζει δυσκολίες ως προς την ακριβή θέση υπό την οποία το κάθε μάτι θα προσαρμόζεται στην εικόνα. Κοιτώντας ένα οριζοντίως επαναλαμβανόμενο σχέδιο, αλλά συγκλίνοντας τα δύο μάτια σε ένα νοητό σημείο πίσω από το σχέδιο, είναι πιθανό να “ξεγελάσουμε” τον εγκέφαλο και έτσι να συνδυάσει ένα στοιχείο όπως αυτό φαίνεται από το αριστερό μάτι με ένα άλλο (παρόμοιο οπτικά), δίπλα από το πρώτο, όπως φαίνεται από το δεύτερο μάτι. Αυτό δίνει την ψευδαίσθηση ενός επιπέδου που περιλαμβάνει το ίδιο σχέδιο αλλά φαίνεται να βρίσκεται πίσω από τον πραγματικό τοίχο. Η απόσταση στην οποία το επίπεδο φαίνεται πίσω από τον τοίχο εξαρτάται μόνο από τον χώρο μεταξύ των ίδιων στοιχείων.

Τα αυτοστερεογράμματα χρησιμοποιούν αυτήν την εξάρτηση του βάθους με την απόσταση παρομοίων σχεδίων, ώστε να δημιουργούν τρισδιάστατες εικόνες. Αν πάνω από κάποια περιοχή της εικόνας το σχέδιο επαναλαμβάνεται ανά μικρότερες αποστάσεις, η περιοχή αυτή θα εμφανιστεί πιο κοντά από το επίπεδο του υποβάθρου. Αν η απόσταση των επαναλήψεων είναι μεγαλύτερη σε κάποια περιοχή, τότε αυτή η περιοχή θα εμφανίζεται πιο μακριά (σαν τρύπα στο επίπεδο).

ΤΟ άνθρωποι που δεν μπόρεσαν ποτέ να δουν τις τρισδιάστατες εικόνες που κρύβονται πίσω από ένα στερεόγραμμα θεωρούν δύσκολη την κατανόηση προτάσεων όπως: “η τρισδιάστατη εικόνα θα εμφανιστεί από το υπόβαθρο αν την κοιτάξετε για αρκετή ώρα” ή “η τρισδιάστατη εικόνα θα αναδυθεί από το υπόβαθρο”. Επομένως θεωρείται ότι θα βοηθούσε κάποια απεικόνιση του πως οι τρισδιάστατες εικόνες “αναδύονται” από το υπόβαθρο από την οπτική γωνία ενός ανεξάρτητου παρατηρητή. Αν τα εικονικά τρισδιάστατα αντικείμενα ενός στερεογράμματος, που επανασυντίθενται στον εγκέφαλο κάποιου παρατηρητή, ήταν αληθινά αντικείμενα, ένας ανεξάρτητος θεατής που θα παρατηρούσε τη σκηνή από δίπλα θα έβλεπε τα αντικείμενα αυτά να αιωρούνται πάνω από την εικόνα του υποβάθρου.

Τα τρισδιάστατα εφέ στο αυτοστερεόγραμμα του παραδείγματος δημιουργούνται από την επανάληψη της εικόνας του καβαλάρη της τίγρης επαναλαμβάνεται κάθε 140 εικονοστοιχεία, του καβαλάρη του καρχαρία κάθε 130 εικονοστοιχεία και της εικόνας της τίγρης κάθε 120 εικονοστοιχεία. Όσο πιο κοντά μεταξύ τους, σε οριζόντια απόσταση, είναι ένα σύνολο εικόνων, τόσο πιο ψηλά φαίνονται σε σχέση με το επίπεδο του υποβάθρου. Αυτή η απόσταση επανάληψης αναφέρεται ως το βάθος ή η τιμή του άξονα των z. Στην αγγλόφωνη ορολογία και στην ορολογία των γραφικών υπολογιστή αυτή η τιμή είναι γνωστή ως τιμή z-buffer.

Οδηγίες προς ταξιδευτές στερεογραμμάτων
Υπάρχουν πολλών ειδών οδηγίες για το πως κάποιο μπορεί να δει την επιθυμητή τρισδιάστατη εικόνα σε ένα στερεόγραμμα. Ενώ μερικοί άνθρωποι μπορούν απλά να δουν την τρισδιάστατη εικόνα σε ένα στερεόγραμμα, κάποιοι άλλοι θα πρέπει να μάθουν να εξασκούν τα μάτια τους έτσι ώστε να επιτύχουν στην απομάκρυνση της σύγκλισης των ματιών από την ακούσια εστίαση των φακών. Δεν μπορούν όλοι να δουν την τρισδιάστατη οπτική ψευδαίσθηση στα στερεογράμματα. Επειδή τα στερεογράμματα είναι κατασκευασμένα βασιζόμενα στη στερεοσκοπία, άτομα με ποικίλες οπτικές εξασθενήσεις, ακόμα και αυτές που επηρεάζουν το ένα μόνο μάτι, δεν είναι ικανά ώστε να δουν τις τρισδιάστατες εικόνες.

Άνθρωποι με αμβλυωπία δεν είναι ικανοί να δουν τις τρισδιάστατες εικόνες. Παιδιά με φτωχή ή δεισλειτουργική όραση στη διάρκεια μιας κρίσιμης περιόδου στην παιδική τους ηλικία μπορεί μεγαλώνοντας να μην μπορέσουν να αναπτύξουν τη στερεοσκοπική τους αντίληψη, αφού ο εγκέφαλός τους δεν θα διεγείρεται από στερεοσκοπικές εικόνες κατά τη διάρκεια της κρίσιμης αυτής περιόδου. Εάν τέτοια οπτικά προβλήματα δεν διορθωθούν στην πρώιμη παιδική ηλικία, η ζημιά γίνεται μόνιμη και ως ενήλικες δεν θα μπορούν πια να βλέπουν αυτοστερεογράμματα. Υπολογίζεται ότι περίπου το 1% έως 5% του πληθυσμού προσβάλλεται από αμβλυωπία. (ΚΚΕΒ)

Αντίληψη τρισδιάστατου
Η αντίληψη του βάθους προκύπτει από πολλά μονοφθάλμια και διοφθάλμια στοιχεία. Για τα αντικείμενα που είναι σχετικά κοντά στα μάτια, η διοφθάλμια όραση είναι αυτή που παίζει σημαντικό ρόλο στην αντίληψη του βάθους. Επίσης, αυτή είναι που επιτρέπει στον εγκέφαλο να δημιουργήσει μια κυκλώπεια εικόνα και να συσχετίσει ένα επίπεδο βάθους σε κάθε σημείο σε αυτήν.
Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί τη μετατόπιση συντεταγμένων (γνωστή και ως παράλλαξη) των σημείων που σχετίζονται οπτικά μεταξύ τους, ώστε να αναγνωρίσει το βάθος αυτών των σημείων. Το επίπεδο βάθους στη συνδυασμένη εικόνα, μπορεί να αντιπροσωπεύεται από ένα εικονοστοιχείο στην κλίμακα του γκρι για τη δισδιάστατη εικόνα, προς όφελος του αναγνώστη. Όσο πιο κοντά εμφανίζεται ένα σημείο στον εγκέφαλο, τόσο πιο φωτεινό απεικονίζεται στο σχήμα. Έτσι, ο τρόπος σύμφωνα με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται το βάθος με τη διοφθάλμια όραση, μπορεί να απεικονιστεί από μια κλίμακα βάθους που χρωματίζεται ανάλογα με την μετατόπιση των συντεταγμένων.

Το μάτι προσαρμόζει τον εσωτερικό του φακό ώστε να λάβει μία σαφή, εστιασμένη εικόνα.

Τα δύο μάτια συγκλίνουν προς ένα αντικείμενο.

Το ανθρώπινο μάτι λειτουργεί όπως μία φωτογραφική μηχανή. Έχει μια ρυθμιζόμενη ίριδα, που ανοίγει (ή κλείνει) για να επιτρέψει περισσότερο (ή λιγότερο) φως να εισέλθει στο μάτι. Όπως σχεδόν κάθε φωτογραφική μηχανή, χρειάζεται να εστιάσει τις ακτίνες του φωτός που εισέρχονται μέσω της ίριδας, ώστε η εστίαση να γίνεται σε ένα σημείο του αμφιβληστροειδούς για να παραχθεί μια ευκρινής εικόνα. Το μάτι το πετυχαίνει αυτό, προσαρμόζοντας έναν φακό πίσω από τον κερατοειδή ώστε να διαθλά το φως σωστά για αυτή τη λειτουργία.

Όταν κάποιος κοιτά ένα αντικείμενο, οι δύο κόρες περιστρέφονται δείχνοντας προς αυτό, ώστε το αντικείμενο να εμφανίζεται στο κέντρο της εικόνας που δημιουργείται από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Όταν κάποιο αντικείμενο βρίσκεται κοντά, γίνεται σύγκλιση των ματιών προς το αντικείμενο. Για να δούμε κάποιο μακρινό αντικείμενο τα δύο μάτια αποκλίνουν το ένα από το άλλο έως ότου σχεδόν παραλληλίζονται οι ακτίνες κατά τις οποίες η κάθε κόρη κοιτά.
Η στερεοσκοπική όραση βασίζεται στην παράλλαξη που επιτρέπει στον εγκέφαλο να υπολογίζει τα βάθη των αντικειμένων σε σχέση με το σημείο σύγκλισης. Η γωνία σύγκλισης είναι αυτή που δίνει στον εγκέφαλο την απόλυτη τιμή του βάθους αναφοράς για το σημείο σύγκλισης. Από αυτό υπολογίζονται όλα τα απόλυτα βάθη για τα υπόλοιπα σημεία που εκφράζουν την εικόνα των αντικειμένων.

Τεχνικές παρατήρησης
Όπως και με μια φωτογραφική μηχανή, είναι πιο εύκολο να εστιάσεις ένα αντικείμενο όταν υπάρχει διάχυτο έντονο φως. Τότε, μπορεί να περισταλλεί η ίρις του ματιού επιτρέποντας αρκετό φως για να φτάσει στον αμφιβληστροειδή. Όσο περισσότερο το μάτι μοιάζει με μια φωτογραφική μηχανή χωρίς φακό, τόσο λιγότερο εξαρτάται από την εστίαση των φακών. Με άλλα λόγια, χειάζεται λιγότερος διαχωρισμός της εστίασης και της σύγκλισης για να οπτικοποιηθεί ένα αυτοστερεόγραμμα. Έτσι, διευκολύνεται ο εγκέφαλος. Ωστόσο, για κάποιον που βλέπει αυτοστερεογράμματα για πρώτη φορά, είναι πιο εύκολο να “δει” πρώτα τις τριδιάστατες εικόνες τους, αν το προσπαθεί με αρκετό φωτισμό.

Η σύγκλιση ελέγχου είναι σημαντική για να ειδωθούν τριδιάστατες εικόνες. Έτσι, μπορεί να βοηθήσει στην επικέντρωση της σύγκλισης/απόκλισης των δύο ματιών για να μεταφέρει τις εικόνες που φτάνουν στα δύο μάτια, αντί να προσπαθούμε να δούμε μια σαφή, εστιασμένη εικόνα. Μολονότι ο φακός ρυθμίζει την αντανακλαστικότητα για την παραγωγή σαφών, εστιασμένων εικόνων, μπορεί να γίνει εκούσιος έλεγχος αυτής της διαδικασίας.

Αντίθετα, ο θεατής εναλλάσσεται συγκλίνοντας και αποκλίνοντας τα δύο μάτια, στη διαδικασία που βλέπουμε “διπλές εικόνες”, που εμφανίζεται συνήθως όταν κάποιος είναι μεθυσμένος. Τελικά ο εγκέφαλος θα ταιριάξει με επιτυχία ένα ζευγάρι των μοτίβων που αναφέρθηκαν από τα δύο μάτια και θα κλειδώσει σ’ αυτό το συγκεκριμένο βαθμό σύγκλισης. Ο εγκέφαλος θα προσαρμόσει επίσης τους φακούς του ματιού, για να διαμορφωθεί μια σαφής εικόνα του αντιστοιχισμένου ζεύγους. Μόλις γίνει αυτό, οι εικόνες γύρω από τα αντιστοιχισμένα μοτίβα γρήγορα θα γίνουν σαφείς, καθώς ο εγκέφαλος θα αντιστοιχίζει πρόσθετα μοτίβα που χρησιμοποιούν περίπου τον ίδιο βαθμό σύγκλισης.

Όταν κάποιος κινεί την προσοχή του από ένα επίπεδο βάθους σε άλλο (για παράδειγμα, από την επάνω γραμμή στη δεύτερη γραμμή στο αυτοστερεόγραμμα του κύβου), τα δύο μάτια χρειάζεται να προσαρμόσουν τη σύγκλιση τους για να αντιστοιχίσουν τη νέα επαναλαμβανόμενη σειρά μοτίβων. Εάν το επίπεδο της αλλαγής αυτής της σύγκλισης είναι πολύ υψηλή κατά τη διάρκεια αυτής της μετατόπισης, μερικές φορές ο εγκέφαλος μπορεί να χάσει την επίπονη σύνδεση μεταξύ εστίασης και σύγκλισης. Ως εκ τούτου, για έναν πρωτάρη θεατή,μπορεί να είναι πιο εύκολο να δει το αυτοστερεόγραμμα, εάν τα μάτια ασκήσουν τη σύγκλιση σε αυτοστερεόγραμμα όπου το βάθος των μοτίβων σε μια συγκεκριμένη γραμμή παραμένει σταθερό.

Σε ένα τυχαίας τελείας αυτοστερεόγραμμα, η τριδιάστατη εικόνα εμφανίζεται συνήθως στη μέση του αυτοστερεογράμματος έναντι ενός επιπέδου σε βάθος φόντου (βλέπε το αυτοστερεόγραμμα του καρχαρία). Μπορεί να βοηθήσει να δημιουργηθεί κατάλληλη σύγκλιση, αν αρχικά κοιταχθεί το πάνω ή το κάτω μέρος του αυτοστερεογράμματος, όπου τα μοτίβα επαναλαμβάνονται συνήθως σε ένα σταθερό διάστημα. Μόλις ο εγκέφαλος κλειδώσει στο επίπεδο του βάθους του πλαισίου, έχει ως αναφορά ένα βαθμό σύγκλισης από το οποίο μπορεί να ταιριάξει στη συνέχεια μοτίβα σε διάφορα επίπεδα βάθους στο κέντρο της εικόνας.

Η πλειοψηφία των αυτοστερεογραμμάτων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών του άρθρου, έχουν σχεδιαστεί για αποκλίνουσα (wall-eyed) όραση. Ένας τρόπος για να βοηθήσουμε τον εγκέφαλο στην απόκλιση αντί της εστίασης είναι να κρατήσετε την εικόνα μπροστά από το πρόσωπο, με τη μύτη να αγγίζει την εικόνα. Με την εικόνα τόσο κοντά στα μάτια τους, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να εστιάσουν στην εικόνα. Ο εγκέφαλος μπορεί να συνεχίσει να προσπαθεί να κινεί τους μυς των ματιών, ώστε να διαμορφωθεί μια σαφή εικόνα. Εάν κάποιος τραβάει αργά την εικόνα μακριά από το πρόσωπο, ενώ η απέχει από την εστίαση ή την περιστροφή των ματιών, σε κάποιο σημείο ο εγκέφαλος θα κλειδώσει σε ένα ζεύγος μοτίβων, όταν η απόσταση μεταξύ τους ταιριάξει με το βαθμό σύγκλισης των δύο οφθαλμικών βολβών.

Ένας άλλος τρόπος είναι το κοίταγμα σε ένα αντικείμενο πίσω από την εικόνα, σε μια προσπάθεια να δημιουργίας κατάλληλης απόκλισης, διατηρώντας ταυτόχρονα μέρος της όρασης που σταθεροποιείται στην εικόνα για να πειστεί ο εγκέφαλος να επικεντρωθεί στην εικόνα. Σε μια τροποποιημένη μέθοδος ο θεατής κοιτάζει στην αντανάκλαση του στη λαμπερή επιφάνεια της εικόνας, το οποίο ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται δύο φορές πιο μακριά όσο η ίδια η εικόνα. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλο να αποκτήσει την απαιτούμενη απόκλιση, εστιάζοντας στην κοντινή εικόνα.

Για αυτοστερεογράμματα cross-eyed, χρειάζεται μια διαφορετική προσέγγιση. Ο θεατής μπορεί να βάλει ένα δάχτυλο ανάμεσα στα μάτια του και να το κινήσει αργά προς την εικόνα. Διατηρώντας συνέχεια την εστίασή του στο δάχτυλο, κάποια στιγμή θα εστιάσει στο σωστό σημείο ανάμεσα σε αυτόν και την εικόνα, στο οποίο θα μπορέσει να δει τη ψευδαίσθηση.

Ορολογία
Ο όρος Στερεόγραμμα αρχικά περιέγραφε ένα ζευγάρι διδιάστατων εικόνων που το χρησιμοποιούσαν στη στερεοσκοπία για την παρουσίαση μιας τριδιάστατης εικόνας στους θεατές. Ο όρος συχνά συγχέεται με το αυτοστερεόγραμμα ή το αυτοστερεόγραμμα τυχαίας κουκκίδας. Αλλά ο καθηγητής Tyler, εφευρέτης του αυτοστερεογράμματος, αναφέρεται με συνέπεια στα στερεογράμματα μιας εικόνας ως αυτοστερεογράμματα για να τα ξεχωρίσει από άλλες μορφές αυτοστερεογραμμάτων.

Στερεόγραμμα τυχαίας κουκκίδας (Random Dot Stereogram, RDS) αρχικά περιέγραφε ένα ζευγάρι διδιάστατων εικόνων που έδειχναν τυχαίες κουκίδες, οι οποίες όταν παρατηρούνταν μέσα από ένα στερεοσκόπιο δημιουργούσαν μια τριδιάστατη εικόνα. Ο όρος πλέον χρησιμοποιείται αδιάκριτα για την αναφορά σε αυτοστερεόγραμμα τυχαίας κουκίδας.

Στερεόγραμμα μιας εικόνας (Single Image Stereogram, SIS) είναι συνώνυμο του αυτοστερεογράμματος. Διαφέρει με τα περισσότερα στερεογράμματα, γιατί χρησιμοποιεί μόνο μια διδιάστατη εικόνα αντί ενός ζεύγους. Όταν μια τέτοια διδιάστατη εικόνα παρατηρείται με κατάλληλη σύγκλιση ματιών, προκαλεί τον εγκέφαλο να πάρει τις εικόνες από τα δύο μάτια και να τις συνδυάσει σε μια τριδιάστατη εικόνα χωρίς τη βοήθεια οπτικού εξοπλισμού.

Αυτοστερεόγραμμα τοιχοστρωσίας είναι μια τριδιάστατη εικόνα όπου επαναλαμβάνονται τα μοτίβα με διάφορες αποστάσεις για να ανεβάσει ή να κατεβάσει την επαναλαμβανόμενη τριδιάστατη περιοχή του κάθε μοτίβου σε σχέση με το φανταστικό πίσω πλάνο.

Αυτοστερεόγραμμα τυχαίας κουκίδας είναι επίσης γνωστό ως απλό στερεόγραμμα τυχαίας κουκίδας ( Single Image Random Dot Stereogram, SIRDS). Αυτός ο όρος επίσης αναφέρεται σε αυτοστερεογράμματα όπου χρησιμοποιούνται κατανοητά μοτίβα αντί για μοτίβα τυχαίας κουκκίδας.

Στερεόγραμμα απλής εικόνας τυχαίου κειμένου (Single Image Random Text Stereogram, SIRTS) είναι μια εναλλακτική του παραπάνω χρησιμοποιώντας συνήθως κείμενο κώδικα ASCII αντί για κουκίδες για τη δημιουργία μιας τριδιάστατης μορφής ASCII τέχνης.

Τι εννοείς τι απομένει; Απομένω εγώ!

Οι φιλόσοφοι το λένε αυτό για χρόνια: «Δεν έχεις τίποτε άλλο εκτός από τον εαυτό σου. Γίνε λοιπόν ο πιο όμορφος, ο πιο τρυφερός, συναρπαστικός άνθρωπος του κόσμου. Έτσι θα επιζήσεις πάντα». Θυμόσαστε τη Μήδεια στην αρχαία τραγωδία; Θυμόσαστε το σημείο όπου όλα έχουν χαθεί και της λέει ο χορός: «Τι απομένει, Μήδεια; Όλα γκρεμίστηκαν, όλα χάθηκαν». Και η Μήδεια απαντάει: «Τι απομένει; Εγώ». Αυτή είναι απάντηση!

 «Τι εννοείς τι απομένει; Όλα απομένουν. Απομένω εγώ!» Όταν αναγνωρίζουμε πόσο σημαντικό είναι να επιστρέφει κανείς σ’ ένα σεβασμό για τον εαυτό του, σε μια αγάπη για τον εαυτό του και σε μια συνειδητοποίηση ότι όλα προέρχονται από τον εαυτό του, τότε μπορούμε να δώσουμε στους άλλους. Τότε έχουμε φτάσει σ’ ένα σημαντικό σταθμό γιατί, αν δε μας αρέσει ο εαυτός μας, μπορούμε πάντα να μάθουμε να μας αρέσει. Μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα καινούργιο εαυτό. Μπορούμε. Αν δε σας αρέσει το σκηνικό μέσα στο οποίο κινείστε, γκρεμίστε το και φτιάξτε ένα καινούργιο. Αν δε σας αρέσουν οι συμπρωταγωνιστές σας, ξεφορτωθείτε τους και μαζέψτε καινούργιο θίασο. Αυτό όμως πρέπει να το κάνετε εσείς. Είναι δική σας δουλειά. Αυτό πάντως είναι το κύριο. Κι αν δεν πούμε τίποτε άλλο πέρα απ’ αυτό, εγώ θα πιστεύω, μ’ όλη μου την καρδιά, ότι σας άφησα κάτι. Μια επιστροφή στον εαυτό σας.

 

Ο Σαιντ‐Εξυπερύ, ο Γάλλος φιλόσοφος, κάνει μια καταπληκτική παρατήρηση σ’ ένα από τα βιβλία του, κι έχει γράψει μερικά πολύ σπουδαία. Λέει: «Ίσως η αγάπη (κι εδώ μπορείτε ν’ αντικαταστήσετε τη λέξη με την παιδεία, αν θέλετε) είναι ο τρόπος να σε οδηγήσω μαλακά πίσω στον εαυτό σου». Εγώ δεν έχω κανένα ορισμό για την αγάπη, αλλά αυτός είναι ένας από τους πιο σωστούς που έχω ακούσει. «Ίσως η αγάπη είναι ο τρόπος να σε οδηγήσω μαλακά πίσω στον εαυτό σου». Όχι σ’ αυτόν που θέλω να γίνεις, αλλά σ’ αυτόν που είσαι.

 

Μάθε, λοιπόν, ξανά να ακούς την εσωτερική φωνή σου και να εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου. Κανείς δεν ξέρει καλύτερα από σένα ποιο είναι το καλό σου. Ο πατέρας έλεγε πάντα: «Αν δεν αποφασίσεις, να διευθύνεις τη ζωή σου, Φελίτσε, θα τη διευθύνει κάποιος άλλος αντί για σένα». Κι αυτό είναι αλήθεια. Αν πιστεύεις μόνιμα πως δεν έχεις την ικανότητα να είσαι ο τέλειος εαυτός σου, τότε κάποιος άλλος θα πάρει τα πράγματα στα χέρια του και θα χαθείς για πραγματικά. Μην παίζεις το παιχνίδι «Ακολουθήστε τον γκουρού». Έχουμε γεμίσει με ανθρώπους που σκέφτονται, «Αν ακολουθήσω αυτά που λέει αυτός, θα γίνω καλά». Ξέρεις τι θα σου συμβεί αν ακολουθήσεις κάποιον άλλο; Θα γίνεις αυτός. Κι επειδή μόνο αυτός μπορεί να είναι αυτός, εσύ θα χάσεις τον εαυτό σου. Ο δάσκαλος, οι γκουρού μπορεί να γίνουν οδηγοί σου, το ταξίδι όμως θα το κάνεις εσύ. Εκείνοι μπορούν μόνο να σου προτείνουν δρόμους.

Fr. Nietzsche: Το πνεύμα του πολιτισμού

Το πνεύμα του πολιτισμού: Όνειρο και Μέθη

Στο βιβλίο του ο Νίτσε Η γέννηση της τραγωδίας επιχειρεί μια εξαρχής ανάγνωση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Με βάση αυτή την ανάγνωση, στην αρχαία ελληνική τέχνη και πιο ειδικά στην ποίηση μπορεί κανείς να διακρίνει δυο αντίθετα στοιχεία ζωτικής σημασίας για την οντολογική μας υπόσταση: το Απολλώνιο και το Διονυσιακό. Αμφότερα συγκροτούν πνευματικό πολιτισμό και μας παρέχουν τη δυνατότητα να αξιοποιούμε το ψεύδος για να βρίσκουμε «ισορροπία νοήματος» στη ζωή. Να τη βρίσκουμε όχι ως άρνηση της αλήθειας, με την κανονιστική σημασία του όρου, αλλά ως άγνοια αυτού που δεν θέλουμε να γνωρίζουμε. Εάν, για παράδειγμα, η αλήθεια για οποιαδήποτε πολιτική-κοινωνική καταρράκωση του ανθρώπινου Είναι μας, εκ μέρους των πολιτικών, μπορεί κάλλιστα να εγγίζει τα όρια μιας εθνικής μειοδοσίας, αυτή την αλήθεια –που προκαλεί φοβερό σεισμό στη ζωή μας– δεν θέλουμε να τη γνωρίζουμε. Το να επιδιώξουμε να γνωρίσουμε μια τέτοια αλήθεια σημαίνει να στερήσουμε την ύπαρξή μας από το βέβαιο, το σταθερό, το σίγουρο της ήρεμης καθημερινής βίωσης και επιβίωσης. Μια τέτοια στέρηση υποδηλώνει περίπου κλονισμό της βούλησής μας για ζωή. Και τη στιγμή που ο άνθρωπος είναι και παραμένει ένα ιδιοτελές κοινωνικο-πολιτικό ζώο, προέχει η βούληση για ζωή, γιατί μέσα από τούτη τη βούληση διέρχεται όχι μόνο η πιο πάνω «ισορροπία νοήματος» –ως αναγκαίος ίσως συμβιβασμός– αλλά και κάποια μελλοντική ανατροπή αυτού του «ισορροπημένου» με δουλόφρονα νοοτροπία βίου. Αυτό που επιζητεί ο Νίτσε, μέσα από αυτούς τους ερμηνευτικούς δρόμους, δεν είναι να δοξάσει το υφιστάμενο αλλά να μας προσφέρει γνώση, αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης μας έτσι ώστε η τελευταία να είναι σε θέση να επινοεί νέες μορφές ζωής.

Γιατί όμως το Απολλώνιο και το Διονυσιακό μας παρέχουν τις ως άνω δυνατότητες; Κατ’ αρχήν, επειδή αμφότερα αποτελούν θεμελιώδεις αρχές της πνευματικότητάς μας. Πιο ειδικά: Το πρώτο συνδέεται με το όνειρο, ενώ το δεύτερο με τη μέθη. Ποια η σημασία αυτού του ονείρου; Στη σφαίρα του ονείρου, ο άνθρωπος πλάθει, δημιουργεί έναν κόσμο, εναρμονισμένο με τις ατομικές του ανάγκες και ικανό να τον πλημμυρίζει με ένα βαθύ αίσθημα συγκατάνευσης και γαλήνης. Συγχρόνως τον κάνει να αισθάνεται πως καθημερινά κινείται μέσα σε έναν κόσμο επιφανειακό, ο οποίος κρύβει πίσω του έναν άλλο κόσμο. Έτσι εισέρχεται σε μια αλήθεια που ίσταται πάνω από το βιοτικό ή καθημερινό στοιχείο της ύπαρξής του. Μέσα στο όνειρο λοιπόν δύναται –ως αυτόνομος, αυτεξούσιος, αυτάρκης, φωτεινός, σύμμετρος με το Είναι του– να εξατομικεύεται, να ενδυναμώνει την ατομικότητά του και στη συνέχεια να κατέρχεται στην καθημερινή ζωή με εμπιστοσύνη, με αυτοπεποίθηση και με τάση για αυτοδιάθεση, για αυτοπροσδιορισμό. Με το Απολλώνιο στοιχείο συνεπώς είναι παρούσα η φιλοσοφική γαλήνη.

Στη σφαίρα της μέθης ο άνθρωπος δεν συναδελφώνεται μόνο με τον συνάνθρωπό του, αλλά χάρη στην κατάσταση της συλλογικής έκστασης απελευθερώνει το σύμπαν της σκλαβωμένης του φύσης, εκμηδενίζει κάθε ακαμψία, αποδυναμώνει κάθε συστολή και γκρεμίζει όλους τους φραγμούς, ορατούς και αδιόρατους, της αυθαιρεσίας, της εχθρότητας, της δουλικότητας, της συμβεβλημένης ηθικότητας …, που του επιφυλάσσουν οι καταστάσεις ζωής και οι οποίοι τον χωρίζουν από την ουσία του ως ανθρώπου. Η αφύπνιση του διονυσιακού πνεύματος έτσι του επιτρέπει να θραύει τα δεσμά, μεταξύ άλλων, μιας δουλικής ηθικής και μιας εξαρτημένης σχέσης του βίου που του επιβάλλουν οι «δυνατοί» και δια της οποίας διαφεντεύουν την ύπαρξή του με δική του συγκατάθεση.

Γλώσσα και Πολιτική (II)

Η εξουσιαστική χρήση της γλώσσας

Η γλώσσα ανήκει, σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, στην πιο κοντινή γειτνίαση με το Είναι του ανθρώπου. Ως ανθρώπινα όντα, κατ’ αυτό το πνεύμα, συναντούμε παντού, πάντοτε και με κάθε τρόπο τη γλώσσα. Πώς κατανοείται κυρίως τούτη η συνάντηση; Ουσιαστικά ως ομιλία. Από την εποχή ακόμα του Αριστοτέλη, η ομιλία λογίζεται ως κατ’ εξοχήν πολιτικό ενέργημα, με το νόημα ότι ο πολίτης ομιλεί στον ανοικτό χώρο της αγοράς και λέγει ό,τι βούλεται. Η ομιλία τότε γίνεται η ελεύθερη πράξη στοχασμού και απόφανσης πέρα από κάθε καταναγκαστική επιβολή αλλότριων ιδεοληψιών, ιδεολογικών κατασκευών ή καθεστωτικών αντιλήψεων. Ετούτη η πράξη, ως αυτόνομη συμβολή σκέψης, δεν αποτυπώνει μόνο τη δυνατότητα του ανθρώπινου υποκειμένου να εκφράζεται, να εξωτερικεύεται, αλλά περισυλλέγει και αυτό που λέγεται, αυτό που μιλιέται. Η περισυλλογή του ομιλούμενου ή, πράγμα το ίδιο, του μιλημένου συνιστά ποιητικό επίτευγμα. Ποιητικό σημαίνει ελεύθερο, απρόσβλητο από την αερολογία της μαζικής κουλτούρας θεώρημα ζωής και κατ’ επέκταση την πιο αυθεντική πηγή ριζοσπαστικής πολιτικής. Να γιατί η ομιλητική πράξη, ως ποιητικό θεώρημα ζωής, νοηματοδοτεί το Είναι του ανθρώπινου κόσμου και η έλλειψη, η απουσία της ή η στρέβλωσή της, κατά τη Χάνα Άρεντ, οδηγεί αυτό τούτο τον κόσμο στην ολοσχερή καταστροφή και στον ολοκληρωτισμό. Πότε μια ομιλητική πράξη θεωρείται στρεβλή, εξουσιαστική και ολοκληρωτική; Όταν τίθεται από τους εκάστοτε υπηρέτες της πολιτικής κυριαρχίας –με κοινοβουλευτικές μεταμφιέσεις ή με ωμά δικτατορικούς τρόπους– στην υπηρεσία της δικής τους εξουσίας.

Η γλωσσική εγκαθίδρυση ενός αχαλίνωτου πολιτικού ωφελιμισμού στην κοινωνία οδηγεί στη θέσμιση της πιο τυραννικής πρακτικής. Όλα τότε είναι δυνατά: ο γλωσσικός κώδικας φτωχαίνει επικίνδυνα και κάθε πολιτική «αγόρευση» αποδεικνύεται μια άκρως νηπιακή εκφορά λόγου. Επειδή δε αυτή είναι νηπιακού επιπέδου, επιχειρεί να καθυποτάξει, να εκβιάσει, να τρομοκρατήσει, να χειραγωγήσει· κάτι που σήμερα συμβαίνει κατά κόρον στο ελληνικό πολιτικό τοπίο, αλλά και ιστορικά το βλέπουμε να έχει ανθήσει σε ανελεύθερα καθεστώτα. Η γλώσσα γράφει ιστορία: οι «αφηγήσεις» που συμβαίνουν σε κάθε περίπτωση μεταποιούνται στο μιλημένο της γλωσσικής πράξης. Όταν η τελευταία δεν είναι ποιητική, με το νόημα που μνημονεύθηκε πιο πάνω, τότε η καθίδρυση του μιλημένου γεννά απευθείας την πιο αυθαίρετη πολιτική πραγματικότητα. Χαρακτηριστικό της τελευταίας τούτης είναι η κατίσχυση της ανελέητης βίας, με τους πολιτικούς και δημοσιογραφικούς της εκπρόσωπους παράλληλα να δημαγωγούν ανενδοίαστα υπέρ της «δημοκρατικής», ακόμη και «σοσιαλιστικής» κοινωνίας. Αξίζει στο σημείο αυτό να τονιστεί ότι το ελκυστικό όνομα του ναζισμού ήταν εθνικο-σοσιαλισμός. Αυτός ο τελευταίος διακρινόταν για αντικαπιταλιστικό ρητορισμό με αντικαπιταλιστικό πρόγραμμα. Οι χιτλερικές «αφηγήσεις» τότε κινητοποίησαν τις ευρείες γερμανικές μάζες· και έχοντας εξαπατήσει τη συνείδηση των τελευταίων έγραψαν τη γνωστή ιστορία του 20ου αιώνα. Αντίστοιχες «αφηγήσεις» σήμερα, στην αναλογία της εγχώριας πολιτικής φιλαρχίας και του πιο απεχθούς εξουσιαστικού ηδονισμού, νομιμοποιούν την αξίωση για απόλυτη, πλανητική ισχύ, αδιαφορώντας για τον βίαιο αφανισμό ενός ιστορικού λαού.

Πλάτων: ἀφιλοσοφία και πολιτική

Πλάτων: Ἀφιλοσοφία και πολιτικοί κηφήνες

Ανάμεσα στους εκατόν ογδόντα περίπου ορισμούς –184 για την ακρίβεια– σχετικά με διάφορες έννοιες της πλατωνικής φιλοσοφίας απαντά και ένας ορισμός για την αφιλοσοφία. Πώς ορίζεται η εν λόγω έννοια; Ορίζεται ως εξής: «έξις καθ’ ην ο έχων μισόλογος εστιν» = «διάθεση ή κατάσταση, στην οποία όποιος βρίσκεται μισεί τον λόγο». Η αφιλοσοφία, κατ’ αυτό το πνεύμα, παραπέμπει ευθέως στην εχθρική στάση του ανθρώπου απέναντι στο λόγο. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, ο άνθρωπος, ως άτομο και ως γένος, φέρει μέσα του δυνάμει το θεϊκό στοιχείο, την έννοια δηλαδή και την αίσθηση του ιερού, του πνευματικού, του ιδεατού, του ορθο-λογικού ή εξ-ορθο-λογισμένου και του αυθεντικά αληθινού. Ως εκ της φύσης του έτσι, καθ’ όλη την πορεία του βίου του προορίζεται να καλλιεργεί αυτό το στοιχείο. Όσο το καλλιεργεί, τόσο γίνεται φιλόμουσος, ευαίσθητος, διαλεκτικός, αυτάρκης, αυτοπροσδιοριζόμενος. Και στο μέτρο που τείνει να πραγματώνει τέτοιες και παρόμοιες αρχές ζωής, στον μεγάκοσμο της κοινωνίας και της πολιτικής συμπεριφέρεται στοχαστικά και μάχεται για το γενικό καλό. Αντίθετα, ο αφιλόσοφος και μισόλογος, αυτός δηλαδή που μισεί τον λόγο ως σκέψη και γλώσσα, εχθρεύεται την αρμονία, τη συμμετρία και κυρίως την ευτυχία και ευδαιμονία της πολιτείας. Παραδίνεται άνευ όρων στη «γαστριμαργία» [=λαιμαργία, αδηφαγία] (Πλάτωνος Τίμαιος 73] και στον δημόσιο λόγο και έργο του, ως πολιτικό πρόσωπο, εκβαρβαρώνει και εκβαρβαρώνεται.

Η εκβαρβάρωση του πολιτικού και της πολιτικής απασχολεί τον Πλάτωνα σε όλα σχεδόν τα έργα του, αλλά και πιο συγκεκριμένα, άμεσα και παραστατικά στην Πολιτεία. Εδώ ο αφιλόσοφος πολιτικός είναι αδίστακτος, απαίδευτος και ασύδοτος. Χρηματίζεται χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία και θέτει το ίδιον όφελος πάνω από το συμφέρον της πόλης. Είναι απόλυτα εξαχρειωμένος και στην πολιτική πράξη αποδεικνύεται πραγματικός κηφήνας (Πολιτεία Η, ΧΙΙ, ΧΙΙΙ). Ως εκ τούτου, είναι ανίκανος να κυβερνήσει με δικαιοσύνη την πολιτεία και γίνεται καθεστωτικός: ωμός, βίαιος, κυνικός, αδίστακτος και άπατρις. Αντί πινακίου φακής δέχεται να ξεπουλήσει την πατρίδα του, αρκεί ο ίδιος να μη διακινδυνεύσει τη φιλήδονη ζωή του. Όπως πολύ εύγλωττα τονίζει ο Πλάτων, σε μια τέτοια άνομη πολιτεία, ενώ η πλειονότητα των ανθρώπων πένεται, σε επίπεδο καθεστωτικής πολιτικής αναπτύσσονται και αναπαράγονται τα πιο επικίνδυνα κακοποιά στοιχεία: κλέφτες, λωποδύτες, ιερόσυλοι, απατεώνες και ό,τι παρόμοιο θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Όλα τότε οδηγούν σε μια πολιτική απάθεια, η οποία επιτρέπει να εναλλάσσονται στην εξουσία, με δημοκρατικό ιδίως μανδύα, ο ένας πολιτικός διαφθορέας μετά τον άλλο. Και όλη αυτή η εναλλαγή παρουσιάζεται ως σωτηρία της πατρίδας, την ίδια στιγμή που στην πράξη εκτρέφει τον αφανισμό της. Το ερώτημα εν τέλει είναι: γιατί η πολιτική σκέψη του Πλάτωνα αντέχει στον χρόνο; Επειδή ομιλεί πολύ προφητικά για το σήμερα της ελλαδικής πολιτείας –όπως και κάθε άλλης σύγχρονης πολιτείας/κράτους– της οποίας το πολιτικό προσωπικό είναι ο κατ’ εξοχήν μέντορας της αφιλοσοφίας και της μισολογίας. Γι’ αυτό και η πολιτική σήψη, κυρίαρχη όσο ποτέ, καλπάζει, οδηγώντας προς τον βέβαιο όλεθρο σύμπασα την πολιτεία.