ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (24.468-24.506)

Ὣς ἄρα φωνήσας ἀπέβη πρὸς μακρὸν Ὄλυμπον
Ἑρμείας· Πρίαμος δ᾽ ἐξ ἵππων ἆλτο χαμᾶζε,
470 Ἰδαῖον δὲ κατ᾽ αὖθι λίπεν· ὁ δὲ μίμνεν ἐρύκων
ἵππους ἡμιόνους τε· γέρων δ᾽ ἰθὺς κίεν οἴκου,
τῇ ῥ᾽ Ἀχιλεὺς ἵζεσκε Διῒ φίλος· ἐν δέ μιν αὐτὸν
εὗρ᾽, ἕταροι δ᾽ ἀπάνευθε καθήατο· τὼ δὲ δύ᾽ οἴω,
ἥρως Αὐτομέδων τε καὶ Ἄλκιμος, ὄζος Ἄρηος,
475 ποίπνυον παρεόντε· νέον δ᾽ ἀπέληγεν ἐδωδῆς
ἔσθων καὶ πίνων· ἔτι καὶ παρέκειτο τράπεζα.
τοὺς δ᾽ ἔλαθ᾽ εἰσελθὼν Πρίαμος μέγας, ἄγχι δ᾽ ἄρα στὰς
χερσὶν Ἀχιλλῆος λάβε γούνατα καὶ κύσε χεῖρας
δεινὰς ἀνδροφόνους, αἵ οἱ πολέας κτάνον υἷας.
480 ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἂν ἄνδρ᾽ ἄτη πυκινὴ λάβῃ, ὅς τ᾽ ἐνὶ πάτρῃ
φῶτα κατακτείνας ἄλλων ἐξίκετο δῆμον,
ἀνδρὸς ἐς ἀφνειοῦ, θάμβος δ᾽ ἔχει εἰσορόωντας,
ὣς Ἀχιλεὺς θάμβησεν ἰδὼν Πρίαμον θεοειδέα·
θάμβησαν δὲ καὶ ἄλλοι, ἐς ἀλλήλους δὲ ἴδοντο.
485 τὸν καὶ λισσόμενος Πρίαμος πρὸς μῦθον ἔειπε·
«μνῆσαι πατρὸς σοῖο, θεοῖς ἐπιείκελ᾽ Ἀχιλλεῦ,
τηλίκου ὥς περ ἐγών, ὀλοῷ ἐπὶ γήραος οὐδῷ·
καὶ μέν που κεῖνον περιναιέται ἀμφὶς ἐόντες
τείρουσ᾽, οὐδέ τίς ἐστιν ἀρὴν καὶ λοιγὸν ἀμῦναι.
490 ἀλλ᾽ ἤτοι κεῖνός γε σέθεν ζώοντος ἀκούων
χαίρει τ᾽ ἐν θυμῷ, ἐπί τ᾽ ἔλπεται ἤματα πάντα
ὄψεσθαι φίλον υἱὸν ἀπὸ Τροίηθεν ἰόντα·
αὐτὰρ ἐγὼ πανάποτμος, ἐπεὶ τέκον υἷας ἀρίστους
Τροίῃ ἐν εὐρείῃ, τῶν δ᾽ οὔ τινά φημι λελεῖφθαι.
495 πεντήκοντά μοι ἦσαν, ὅτ᾽ ἤλυθον υἷες Ἀχαιῶν·
ἐννεακαίδεκα μέν μοι ἰῆς ἐκ νηδύος ἦσαν,
τοὺς δ᾽ ἄλλους μοι ἔτικτον ἐνὶ μεγάροισι γυναῖκες.
τῶν μὲν πολλῶν θοῦρος Ἄρης ὑπὸ γούνατ᾽ ἔλυσεν·
ὃς δέ μοι οἶος ἔην, εἴρυτο δὲ ἄστυ καὶ αὐτούς,
500 τὸν σὺ πρῴην κτεῖνας ἀμυνόμενον περὶ πάτρης,
Ἕκτορα· τοῦ νῦν εἵνεχ᾽ ἱκάνω νῆας Ἀχαιῶν
λυσόμενος παρὰ σεῖο, φέρω δ᾽ ἀπερείσι᾽ ἄποινα.
ἀλλ᾽ αἰδεῖο θεούς, Ἀχιλεῦ, αὐτόν τ᾽ ἐλέησον,
μνησάμενος σοῦ πατρός· ἐγὼ δ᾽ ἐλεεινότερός περ,
505 ἔτλην δ᾽ οἷ᾽ οὔ πώ τις ἐπιχθόνιος βροτὸς ἄλλος,
ἀνδρὸς παιδοφόνοιο ποτὶ στόμα χεῖρ᾽ ὀρέγεσθαι.»

***

Είπεν ο Ερμής κι επέταξε στες κορυφές του Ολύμπου·
και ξεπεζεύει ο Πρίαμος και αφήνει τον Ιδαίον
470 αυτού στον τόπον να φυλά τα δυο ζεμέν᾽ αμάξια.
Και ίσια επήγε στην σκηνήν που έμενε ο Πηλείδης·
τον ήβρε αυτού και ανάμερα οι σύντροφοι εκαθίζαν·
μόνοι να τον υπηρετούν στεκόνταν ο Αυτομέδων
με τον γενναίον Άλκιμον, ότ᾽ είχε αποδειπνήσει
475 κι ήταν ακόμη ασήκωτον εμπρός του το τραπέζι.
Εμπήκε ο μέγας Πρίαμος χωρίς να τον νοήσει
αυτού κανείς, και άμ᾽ έφθασε σιμά στον Αχιλλέα,
τα γόνατα του αγκάλιασε και τ᾽ ανδροφόνα χέρια
εφίλησε, που του ᾽σφαξαν τόσα λαμπρά παιδιά του.
480 Και ως όταν ένας πάνερμος, που φόνον έχει κάμει
εις ξένον τόπον έρχεται, στο σπίτι ανδρός πλουσίου
θαυμάζουν όσοι τον ιδούν, ομοίως όταν είδε
εκεί τον θείον Πρίαμον εθαύμαζε ο Πηλείδης,
θαύμαζαν και εκοιτάζονταν κι οι άλλοι ολόγυρά του.
485 Άρχισε τότε ο Πρίαμος να τον παρακαλέσει:
«Θυμήσου τον πατέρα σου, ισόθεε Πηλείδη,
οπού και αυτόν, ωσάν εμέ το έρμο γήρας ήβρε.
Ίσως και τον στενοχωρούν οι γείτονες τριγύρω
και από τον όλεθρον κανείς δεν είναι να τον σώσει.
490 Αλλά εκείνος χαίρεται και από μακριά ν᾽ ακούει
οπού του ζεις και ολοκαιρίς ελπίζει να ᾽λθ᾽ η μέρα
να ιδεί τον ποθητόν του υιόν να φθάσει από τα ξένα·
αλλ᾽ ο βαριόμοιρος εγώ, δεν μόμεινε κανένα
απ᾽ όσα τέκνα εγέννησα κι εδόξαζαν την Τροίαν.
495 Είχα πενήντα ότ᾽ έφθασαν των Αχαιών τα πλήθη.
Τα δεκαννιά γεννήθηκαν όλ᾽ από μια γαστέρα
τα επίλοιπ᾽ από σπιτικές γυναίκες, και από τόσα
μόσφαξ᾽ ο Άρης πάμπολλα και αυτός που ακόμα μόνος
την πόλιν φύλαγε κι εμάς, τον φόνευσες προτώρα,
500 τον Έκτορα, μαχόμενον να σώσει την πατρίδα.
Γι᾽ αυτόν τώρα κατέβηκα στων Αχαιών τα πλοία
με πλήθια λύτρα πόφερα για να τον αποδώσεις.
Σέβου, ω γενναίε, τους θεούς, λυπήσου με, θυμήσου
τον γέροντά σου· κι είμ᾽ εγώ ελεεινότερός του,
505 πόπαθ᾽ αυτό που άλλος θνητός δεν έχει πάθει ακόμη,
του ανδρός οπού μ᾽ ορφάνεψε το χέρι να φιλήσω».

Τολμάς να αφεθείς στον κόσμο του ρομαντισμού και της αγάπης;

Έχει χαθεί ο ρομαντισμός στις μέρες μας.

Έχει χαθεί η φυσική επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων με αυτά τα αναθεματισμένα κινητά και tablet πλέον μας είναι απαραίτητα όμως τα χρησιμοποιούμε με λάθος τρόπο και για λάθος λόγους.
Μάθαμε να κινούμαστε με γρήγορους ρυθμούς χάνοντας την ουσία τον πραγμάτων, των όσων συμβαίνουν γύρο μας αγνοώντας σημαντικά σημάδια.
Πάψαμε να απολαμβάνουμε την φύση με τα πανέμορφα χρώματα τις κάθε εποχής συνοδευόμενες από τις υπέροχες μυρωδιές τις. Πάψαμε να κοιτάμε ο ένας τα μάτια του άλλου από ντροπή και μόνο και Φοβόμαστε την ειλικρίνεια γιατί πληγώνει και φτιάχνουμε ψεύτικες ιστορίες.
Νοιώθοντας έτσι πως ίσως είναι καλύτερα για τους φίλους, τους συγγενείς γνωστούς και αγνώστους, ή ακόμα και για εμάς τους ίδιους.
Ακούμε το τη θα πει ο κόσμος και όχι το τη νοιώθουμε εμείς πραγματικά ή το τι θέλουμε, και έτσι η ζωή μας μπαίνει σε ένα καλούπι το οποίο λίγο πολύ μας βολεύει όλους, όμως είναι πέρα ως πέρα ψεύτικο.
Δεν κοιτάμε πλέον ο ένας τα μάτια του άλλου ξεστομίζοντας ένα συγνώμη έκανα λάθος, η ένα σε αγαπώ και θα είμαι για πάντα εδώ ειλικρινές, και να το εννοούμε.
Αγαπάμε γρήγορα, δίνουμε υποσχέσεις χωρίς να τις κρατάμε και με τον ίδιο τρόπο τα ξεχνάμε όλα, τα παίρνουμε όλα πίσω γιατί έτσι μας βολεύει.
Δεν βοηθάμε πλέον ο ένας τον άλλον αντιθέτως ξέρουμε καλά να κατηγορούμε και να κατακρίνουμε τον διπλανό μας, και βγάζουμε συμπεράσματα για έναν τρίτο μόνο και μόνο από αυτά που ακούσαμε για αυτόν χωρίς να τον γνωρίζουμε καν. Εκμεταλλευόμαστε ο ένας τον άλλον και συνηθίσαμε έτσι, πιστεύοντας ότι αυτό είναι το σωστό.
Ξεκινάμε να χτίσουμε κάτι συναισθηματικό η ακόμα και υλικό και με την πρώτη δυσκολία το δίνουμε μια να πάει στους πέντε ανέμους και δεν παλεύουμε να το διορθώσουμε η να το κρατήσουμε κοντά μας.
Κάνουμε όνειρα και στην πρώτη αναποδιά τα παρατάμε τρέχοντας όσο πιο μακριά μπορούμε.
Άκου όμως και αυτό.
Ναι υπάρχει ένα μέρος όπου οι άνθρωποι ζουν ευτυχισμένοι και δεν είναι παραμύθι, υπάρχει ένα μέρος όπου η διαχρονική του αξία, η ειλικρίνεια και ο ρομαντισμός φαίνονται με το που θα πατήσεις για πρώτη φορά το πόδι σου εκεί, με το που θα αντικρίσεις έναν από αυτούς και θα σου πει καλημέρα όμως μην τρομάξεις,
Εκεί όπου όλοι οι κάτοικοι του ζουν αγαπημένοι και μονιασμένοι, βοηθάνε ο ένας τον άλλον και κάθε τι που χαλάει το διορθώνουν γιατί, γιατί η ουσία τις ζωής τους είναι πολύτιμη όπως και ο χρόνος τους σε αυτόν τον κόσμο και το γνωρίζουν καλά.
Παλεύουν ο ένας δίπλα στον άλλον και κρατάνε ζωντανά τα συναίσθημα τους και δεν ντρέπονται για τα λάθη τους γιατί μέσω αυτών γίνονται καλύτεροι. Μισούν το ψέμα και την υποκρισία σε αντίθεση με εμάς που τα ασπαζόμαστε.
Αγαπάνε και δεν ντρέπονται να το δείξουν.
Έχουν μάθει καλά πως όλα αρχίζουν και τελειώνουν με αγάπη, αγάπη για τον εαυτό τους, αγάπη προς τον συνάνθρωπο τους προς την φύση και σε ότι άλλο απλόχερα τους χαρίστηκε και δεν το κλωτσάνε.
Ονειρεύονται και παλεύουν να ζωντανέψουν τα όνειρα τους γιατί τους προσφέρουν ψυχική γαλήνη και μακροζωία.
Γιατί τελικά γνωρίζουν καλά πως όλα αρχίζουν και τελειώνουν με αγάπη, κάτι που για εμάς είναι απλά μια λέξη χωρίς νόημα, ενώ για αυτούς σημαίνει τα πάντα.
Το μόνο που έχεις να κάνεις για να το ζήσεις θα πρέπει πολύ απλά να κοιτάξεις με τα μάτια τις ψυχής σου.

Τι είναι η «Χημεία» στις σχέσεις;

Γνωρίζεις κάποιον και νιώθεις μετά από 1-2 ραντεβού ότι έχετε καλή χημεία. Ταιριάζετε. Σου βγάζει κάτι. Τι εννοούμε όταν λέμε ότι υπάρχει χημεία με κάποιον; Τι είναι η χημεία στην πραγματικότητα;

Τι εννοούμε λέγοντας «χημεία»;

Συνήθως εννοούμε μια ανεξήγητη έλξη που νιώθουμε μέσα μας προς το άλλο άτομο. Κάτι σε εκείνον μας προκαλεί ένα θετικό συναίσθημα. Νιώθουμε πως ταιριάζουμε καλά μαζί του. Δεν είμαστε σίγουροι γιατί, αλλά το νιώθουμε. Μας κάνει κλικ, βρε παιδί μου.

Η έλξη που νιώθουμε είναι κάτι το οποίο δεν μπορούμε να δικαιολογήσουμε με λόγια. Δεν μπορούμε να το περιγράψουμε ακριβώς και αν μας πιέσει κάποιος να του το αναλύσουμε, ο εγκέφαλός μας θα βρει εκείνη τη στιγμή τον τρόπο να το αποτυπώσει σε λέξεις εκλογικεύοντας την κατάσταση.

Έτσι θα πούμε κάτι σαν:

• Δεν ξέρω, είναι ο τρόπος του που μου αρέσει.
• Έχει πολύ ωραία αύρα...
• Με εξιτάρει όταν μιλάμε και μου προκαλεί ενθουσιασμό!

Τι είναι η «χημεία» στην πραγματικότητα;

H χημεία είναι κάτι το οποίο δεν μπορούμε να εξηγήσουμε, είναι κάτι έξω από τον συνειδητό μας έλεγχο. Συνεπώς ανήκει στον χώρο του υποσυνείδητου. Είναι ένα κλικ που κάνει ο εγκέφαλός μας στην παρουσία του άλλου και εμάς μας φαίνεται ότι μας κάνει κλικ ο άλλος.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας λοιπόν;

Ο εγκέφαλός μας αναγνωρίζει κάτι το Γνώριμο στον άνθρωπο απέναντί μας. Έχουμε ένα πραγματικά αξιοθαύμαστο μηχανισμό αναγνώρισης μοτίβων μέσα στο κεφάλι μας και ενεργοποιείται παράγοντας τα χημικά που προκαλούν ευχαρίστηση (ντοπαμίνη, σεροτονίνη) όταν αναγνωρίζει ένα μοτίβο που του είναι γνώριμο από παλιά. Πόσο παλιά; Από τότε που κάναμε τις πρώτες μας σχέσεις σαν μικρά παιδιά με τους γονείς μας, (και μετέπειτα με τα αδέρφια μας, τους θείους μας, τους δασκάλους μας στο σχολείο).

Ερωτευόμαστε το γνώριμο. Όχι το ευχάριστο.

Όσο παράλογο και αν ακούγεται αυτό, είναι εντούτοις ψυχο-λογικό.

Κοιτάξτε γύρω σας και θα δείτε την αλήθεια αυτού του ισχυρισμού. Πόσοι άνθρωποι δεν ερωτεύονται τα «λάθος» άτομα και υποφέρουν εξαιτίας τους; Πόσοι άνθρωποι δεν πονάνε λόγω του έρωτα; Αν ερωτευόμασταν το «ευχάριστο» αυτό δε θα συνέβαινε ποτέ.

Άρα κάτι άλλο συμβαίνει.

Βασάνισέ με όπως έχω μάθει να βασανίζομαι

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Αλαίν ντε Μποτόν ερωτευόμαστε αυτόν που μας κάνει να υποφέρουμε όπως υποφέραμε στις σχέσεις μας όταν ήμασταν μικροί.

Για παράδειγμα πολλές κοπέλες τυχαίνει να γνωρίσουν έναν καλό, περιποιητικό, ρομαντικό σύντροφο και την επόμενη μέρα λένε στις φίλες τους.

«Καλό παιδί, δε λέω. Αλλά δε μου έβγαζε κάτι. Δε μου έκανε κλικ. Δεν είχαμε χημεία, πώς να το πω.»

Αυτό το οποίο λένε στην ουσία είναι ότι «δεν αναγνώρισα σε αυτόν τα μαρτύρια της παιδικής μου ηλικίας.»

Και μετά θα συνεχίσουν να αναρωτιούνται που είναι οι καλοί οι άντρες και γιατί έχουν τον μαλακομαγνήτη… (το λέω κόσμια). Γιατί όντως τον έχουν. Με την πολύ σημαντική διαφορά ότι δεν έλκουν τους «προβληματικούς» άντρες, αλλά έλκονται από αυτούς.

Δεν έλκουμε ανθρώπους. Μας έλκουν. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει και με τους άντρες, σαφώς.
Better the evil you know

Για να περιπλέξουμε (ή μάλλον να απλοποιήσουμε...) τα πράγματα ακόμα παραπάνω, η σωστή διατύπωση είναι πως ερωτευόμαστε συναισθηματικά σενάρια. Όχι ανθρώπους.

Ερωτευόμαστε το πώς μας κάνει να νιώθουμε η συνθήκη μέσα στην οποία σχετιζόμαστε.

Για παράδειγμα, αν κάποιος ζει σε άλλη πόλη ή είναι σε άλλη σχέση (ή είμαστε εμείς σε άλλη σχέση) τότε το σενάριο της σχέσης μας εμπεριέχει μια απαγόρευση.

Αν νιώθουμε ερωτευμένοι σε τέτοιου είδους καταστάσεις, τότε είναι πολύ πιθανό να μας έλκει πολύ περισσότερο η απαγόρευση παρά ο άλλος άνθρωπος (πχ επειδή όταν ήμασταν μικροί είχαμε σχετιστεί με τους γονείς μας, μέσα από απαγορεύσεις, τιμωρίες, κλπ και δεν μπορούσαμε να έχουμε αυτό που θέλουμε).

Αυτό αποδεικνύεται, καθώς όταν κάποια στιγμή βρεθούμε στην ίδια πόλη ή όταν είμαστε και οι δυο συναισθηματικά ελεύθεροι (χωρίσουμε από τις σχέσεις που είχαμε) το έντονο συναίσθημα εξαφανίζεται. Η σχέση μπορεί να κρατήσει ή όχι, αλλά το έντονο συναίσθημα θα φύγει.

Μόλις αλλάζει το συναισθηματικό σενάριο της σχέσης αλλάζουν και τα συναισθήματα, ακόμα και αν το άλλο άτομο παραμένει το ίδιο.

Ερωτευόμαστε συναισθηματικά σενάρια. Όχι ανθρώπους.

Δεν έχει σημασία αν βγάζει νόημα. Ο εγκέφαλός μας, το συναίσθημά μας, η καρδιά μας δε λειτουργεί με βάση την κοινή λογική. Λειτουργεί με βάση την ψυχο-λογική. Λειτουργεί με βάση το γνώριμο. Γι' αυτό θέλει να επαναλαμβάνει διαρκώς τα ίδια πράγματα. Γιατί εκεί νιώθει οικεία. Αυτόν τον τύπο σχέσης νιώθει ότι μπορεί να διαχειριστεί ψυχικά. Όσο δυσάρεστος και αν είναι.

Ο φόβος του αγνώστου είναι πολύ ισχυρότερος από τον πόνο του οικείου.

Όπως λένε οι Άγγλοι, better the evil you know. Όσο ξενέρωτο και αν ακούγεται, ο έρωτας εξηγείται ψυχο-λογικά.

Το ότι είναι ένα έντονο συναίσθημα μας ξεγελάει και θέλουμε να είναι μαγικό. Το κίνημα του ρομαντισμού μας θέλει να μιλάμε για ανεξήγητους, δυνατούς και τρελούς έρωτες. Αλλά και ναρκωτικά να πάρεις η αίσθηση μπορεί να είναι δυνατή και μαγική, αλλά υπάρχει εξήγηση.

Μας αρέσει να μην υπάρχει λογική στον έρωτα. Και όντως δεν υπάρχει η κοινή λογική. Υπάρχει όμως η ψυχο-λογική. Η λογική του έρωτα. Γι' αυτό ο Γιάλομ έγραφε πως δεν του αρέσει να είναι ο δήμιος του έρωτα. Γιατί στην πράξη οι καταστάσεις είναι πολύ συγκεκριμένες και επαναλαμβανόμενες. Το έχουμε βιώσει όλοι, όσο και αν δε θέλουμε να το παραδεχτούμε.

Στην πράξη

Αν λοιπόν θέλεις να κάνεις σχέση και γνωρίσεις κάποιον και νιώσεις χημεία μαζί του ξανασκέψου το. Που οδήγησαν οι προηγούμενες σχέσεις σου όπου υπήρξε χημεία; Σε πήγαν κάπου που σου άρεσε; Αν ναι, προχώρησέ το.

Αν όμως έχεις παρατηρήσει πως όταν κάποιος σου έκανε «κλικ» τελικά η κατάσταση δεν προχώρησε και τόσο καλά, ίσως να πρέπει να τον αφήσεις και να πας στον επόμενο.

Αν η «χημεία» δεν έχει υπάρξει οδηγός προς το ευχάριστο τότε πολύ πιθανώς τα δικά σου παιδικά μαρτύρια ακόμα να σε ταλαιπωρούν. Ίσως να χρειαστεί να μάθεις έναν άλλο τρόπο να σχετίζεσαι. Ίσως η φλόγα που θέλεις να υπάρχει στην αρχή να μη σε ανάβει μόνο αλλά να είναι αυτή που στο τέλος σε καίει.

Ψάξε τον εαυτό σου, ζήτα βοήθεια και να είσαι σίγουρος ότι η ζωή σου πρόκειται μόνο να ανθίσει!

Τι κάνει τα ανταγωνιστικά άτομα τόσο απρόθυμα να αλλάξουν

Αν είχατε τη δυνατότητα να επιλέξετε ποια χαρακτηριστικά προσωπικότητας να έχετε, το πιθανότερο είναι ότι θα επιλέγατε αυτά που μπορούν να σας κάνουν πιο επιτυχημένους, συμπαθείς και ικανοποιημένους με τη ζωή σας. Εξάλλου, όταν οι άλλοι πιστεύουν ότι είστε «συμπαθητικοί» ή «αξιόπιστοι», είναι πιο πιθανό να θέλουν να είναι μαζί σας, σωστά;

Σύμφωνα με την Chelsea Sleep και τους συναδέλφους της από το Πανεπιστήμιο της Georgia, αυτά τα λεγόμενα «καλά» χαρακτηριστικά συνδέονται με ένα ευρύ φάσμα αποτελεσμάτων που αντικατοπτρίζουν την επιτυχία στους διάφορους τομείς του σχολείου, της εργασίας, των σχέσεων, της γονεϊκότητας, της σωματικής και ψυχικής υγείας, ακόμη και της μακροζωίας. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι που ανήκουν στο δυσμενές άκρο του συνεχούς της προσωπικότητας είναι γνωστό ότι βιώνουν μια σειρά από δυσλειτουργικά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ουσιών, της επιθετικότητας και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

Δεδομένων αυτών των εναλλακτικών, θα μπορούσατε να σκεφτείτε ότι οι άνθρωποι των οποίων η προσωπικότητα δεν είναι εκ φύσεως τόσο προσαρμοστική θα έκαναν ό,τι μπορούσαν για να βρουν τρόπους να αλλάξουν. Πράγματι, υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι η εμπρόθετη αλλαγή της προσωπικότητας είναι δυνατή σε όλη τη διάρκεια της ζωής, καθώς οι άνθρωποι βρίσκουν τρόπους να αποβάλουν κάποια από τα ανεπιθύμητα χαρακτηριστικά τους υπέρ εκείνων που τους βοηθούν να επιτύχουν τους στόχους τους. Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι Sleep κ.ά., «παραμένει ασαφές γιατί πολλά άτομα παρουσιάζουν σχετικά μικρή αλλαγή στα προβληματικά χαρακτηριστικά τους… όπως ο ανταγωνισμός».

Ποια είναι μερικά από τα εμπόδια όσον αφορά στην αλλαγή προσωπικότητας

Υπάρχουν 3 συνθήκες, προτείνουν οι ερευνητές, που κρατούν τους ανταγωνιστικούς ανθρώπους «κολλημένους» σε αυτό το χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς τους. Πρώτον, μπορεί να μην θέλουν να αλλάξουν, παρόλο που γνωρίζουν ότι η προσωπικότητά τους τους δημιουργεί προβλήματα. Δεύτερον, μπορεί να θεωρούν ότι είναι αδύνατο να εμπλακούν σε νέες συμπεριφορές, παρόλο που αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει να αντιστραφεί η ροή της ζωής τους προς μια πιο θετική κατεύθυνση.

Καθώς στερούνται τόσο το κίνητρο να αλλάξουν όσο και την πεποίθηση ότι μπορούν, τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν το τρίτο εμπόδιο στην αλλαγή: δεν μπορούν να βιώσουν τους νέους τρόπους συμπεριφοράς που θα μπορούσαν τελικά να εξουδετερώσουν τις πεποιθήσεις τους ότι η αλλαγή δεν είναι ούτε επιθυμητή ούτε δυνατή.

Σκεφτείτε κάποιον που γνωρίζετε και τον οποίο θα χαρακτηρίζατε ως υψηλά ανταγωνιστικό. Έχει πάντα την αντίθετη άποψη από όλους τους άλλους, λέει πράγματα που είναι απλώς κακά και αρνείται να συνεργαστεί σε κάθε είδους κοινό εγχείρημα. Μπορεί να εργάζεστε μαζί σε ένα έργο, και αυτό το άτομο δεν κάνει τίποτα άλλο από το να επικρίνει και να αμφισβητεί όλες τις επιλογές καθώς τίθενται στο τραπέζι.

Όσο κι αν προσπαθείτε να βρείτε έναν τρόπο να παρακάμψετε την πεισματική άρνηση αυτού του ατόμου να δεχτεί κάποιου είδους συμβιβασμό, το μόνο που παίρνετε σε αντάλλαγμα είναι υποτιμητικά ή και κακοπροαίρετα σχόλια. Τελικά, απλά σταματάτε να ζητάτε τη βοήθεια αυτού του ατόμου και προχωράτε με τα σχέδιά σας όπως μπορείτε.

Όταν τελικά ξεπεράσετε την ενόχλησή σας, ίσως αρχίσετε να αναρωτιέστε τι συμβαίνει στο μυαλό αυτού του αντιδραστικού ατόμου. Δεν βλέπουν πόσο αντιπαραγωγικό είναι να πολεμούν συνεχώς απέναντι στην πλειοψηφία; Δεν μπορούν να ξεπεράσουν αυτά τα 3 εμπόδια για να κάνουν μια προσπάθεια να μειώσουν το επίπεδο του ανταγωνισμού τους;

Για να αποκτήσουν εικόνα σε ερωτήματα όπως αυτά, η Sleep και οι συνεργάτες της αποφάσισαν να διερευνήσουν άμεσα τους αντιλαμβανόμενους κινδύνους και τα οφέλη του να γίνει κανείς λιγότερο ανταγωνιστικός, όπως αξιολογήθηκαν από άτομα των οποίων οι βαθμολογίες προσωπικότητας τους τοποθετούν στο παθολογικό εύρος αυτής.

Πλεονεκτήματα έναντι εμποδίων στην αλλαγή προσωπικότητας

Από ένα διαδικτυακό δείγμα 715 ενηλίκων, η ερευνητική ομάδα εντόπισε 252 άτομα των οποίων οι βαθμολογίες τους τοποθετούσαν στο παθολογικό άκρο ενός τεστ διαλογής διαταραχών προσωπικότητας 10 στοιχείων. Οι συμμετέχοντες αυτοί συνέχισαν στη συνέχεια να βαθμολογούν τον εαυτό τους σε μια κλίμακα 1-100, αξιολογώντας τα πραγματικά και τα επιθυμητά επίπεδα 25 χαρακτηριστικών τους, όπως περιγράφονται από τους 5 τομείς διαταραχών προσωπικότητας του DSM-5.

Για κάθε τομέα, οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν πόσο πολύ το καθένα από αυτά δημιουργούσε προβλήματα στην καθημερινή τους ζωή, τα οφέλη της αλλαγής και το ενδιαφέρον τους για αλλαγή. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες συνέχισαν βαθμολογώντας τις ακόλουθες δηλώσεις σχετικά με τα αντιλαμβανόμενα κίνητρα και τα εμπόδια για την αλλαγή:

– Δεν έχω το κίνητρο να αλλάξω.

– Δεν ξέρω πώς να αλλάξω.

– Δεν νομίζω ότι είμαι σε θέση να αλλάξω.

– Η αλλαγή θα είναι πολύ δύσκολη.

– Έχω προσπαθήσει να αλλάξω, αλλά απέτυχα.

Τέλος, σε μια προσπάθεια να ακούσει τους συμμετέχοντες με τα δικά τους λόγια, η ερευνητική ομάδα τους ζήτησε να απαντήσουν σε διάφορες ερωτήσεις ανοικτού τύπου στις οποίες μπορούσαν να περιγράψουν τα προβλήματα που τους έχει προκαλέσει η προσωπικότητά τους, τα οφέλη που τους έχει προσφέρει και τον κυριότερο λόγο για τον οποίο πίστευαν ότι η αλλαγή θα ήταν δύσκολη.

Εξετάζοντας πρώτα τους τομείς του DSM-5, η αλλαγή θεωρήθηκε ως πιο επιθυμητή για αυτούς τους συμμετέχοντες στον τομέα του αρνητικού συναισθήματος, που σημαίνει ότι ήθελαν όντως να είναι πιο ευτυχισμένοι. Ωστόσο, μόνο το 15% του δείγματος δήλωσε πραγματικά ότι ήθελε να είναι λιγότερο ανταγωνιστικό. Επιπλέον, το 23% του δείγματος επιθυμούσε να είναι ακόμη πιο ανταγωνιστικό. Παρά το γεγονός ότι έβλεπαν αυτό το χαρακτηριστικό να προκαλεί βλάβη στην καθημερινή τους ζωή, βρήκαν σαφώς ότι ο ανταγωνισμός έχει τα οφέλη του.

Τα υπόλοιπα δεδομένα επέτρεψαν στους συγγραφείς να εντοπίσουν αυτά τα αντιληπτά οφέλη, τα οποία περιλάμβαναν (σύμφωνα με τους συμμετέχοντες) καλύτερα αποτελέσματα στην υγεία και το επάγγελμα, ισχυρότερη κοινωνική παρουσία, ικανότητα υπεράσπισης του εαυτού, έλλειψη ενοχών και μεγαλύτερο διαπροσωπικό έλεγχο. Δεν τους ενοχλούσε το γεγονός ότι ο ανταγωνισμός τους τους έκανε να φαίνονται αλαζόνες.

Προφανώς, στους ανταγωνιστικούς ανθρώπους αρέσει να υιοθετούν τις αντίθετες απόψεις από όλους τους άλλους, επειδή πιστεύουν ότι αυτό τους ανταμείβει. Όπως επισημαίνουν επίσης οι Sleep κ.ά., μπορεί επίσης να τους αρέσει να αισθάνονται ισχυροί και να έχουν τον έλεγχο. Η αυτοπεποίθησή τους δέχεται ώθηση επειδή δέχονται άφθονη ενίσχυση με τη μορφή της προσοχής.

Μπορούμε να βοηθήσουμε το ανταγωνιστικό άτομο να αλλάξει;

Από αυτά τα ευρήματα μπορεί να φαίνεται ότι κάθε ελπίδα έχει χαθεί όταν πρόκειται να εξομαλυνθούν οι τραχιές άκρες του ανταγωνιστικού ατόμου. Ωστόσο, η Sleep και οι συνάδελφοί της πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρχει ελπίδα, ακόμη και για άτομα των οποίων ο ανταγωνισμός φτάνει σε κλινικά επίπεδα.

Αναγνωρίζοντας πόσο πολύ οι ανταγωνιστικοί άνθρωποι εκτιμούν τον έλεγχο και την προσοχή, μην αφήνετε τη συνεχή κριτική τους να σας εκφοβίζει και να προσπαθείτε να τους ικανοποιήσετε. Όταν συμπεριφέρονται με πιο συνεργάσιμους τρόπους, να είστε έτοιμοι να τους παρέχετε ενίσχυση, ώστε να μάθουν ότι υπάρχουν καλύτεροι τρόποι για να τραβήξουν την προσοχή από τις συνεχείς γκρίνιες τους. Μπορεί ακόμη και να εκπλαγούν όταν συνειδητοποιήσουν πόσο ωραία αισθάνονται όταν είναι πιο ευγενικοί, ειδικά αν αυτό τους δίνει τα ίδια ή και καλύτερα αποτελέσματα από ό,τι η προηγούμενη τραχύτητά τους.

Εν κατακλείδι, αν η αλλαγή προσωπικότητας είναι όντως θέμα στάθμισης του κόστους έναντι του οφέλους, φαίνεται ότι όλοι θα μπορούσαν να βοηθηθούν μαθαίνοντας πώς να βλέπουν αντικειμενικά και τα δύο. Οι άκρως ανταγωνιστικοί μπορεί να προτιμούν να παραμείνουν έτσι, αλλά για τη δική τους ολοκλήρωση και εκείνη όσων αλληλοεπιδρούν μαζί τους, μπορεί να είναι απλώς θέμα εκμάθησης ενός νέου τρόπου διευθέτησης των καταστάσεων.

Αldo Naouri: Μην τρελαίνετε τα παιδιά σας κάνοντάς τα να νιώθουν θεοί

Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα (και αιρετική) συνέντευξή του στο περιοδικό Le Point

Ο πιο γνωστός παιδίατρος στη Γαλλία εξηγεί γιατί τα παιδιά μας είναι χειρότερα από πριν και ενθαρρύνει τους γονείς να αναλάβουν χωρίς φόβο τον ρόλο του καθοδηγητή.

Υπενθυμίζει την επιθυμία του, την επιστροφή του πατέρα, κριτικάρει την «ιερή» διατροφή του παιδιού να τρώει όποτε αυτό θέλει, επικρίνει την παντοδυναμία της μητέρας και εκφέρει την άποψη του θετικού ρόλου του πόνου στην γέννα. Εδώ και 25 χρόνια ο παιδίατρος Aldo Naouri αναλύει ένα προς ένα τα βασικά που αφορούν την γέννηση και την μοντέρνα εκπαίδευση.

Ένα μικρό παιδί είναι μια προσωπικότητα άξια σεβασμού. Αλλά όχι δεν είναι ακόμη ένας ισότιμος συνομιλητής.

Τι σημασία έχει αν οι ειδικοί φωνάζουν για ιεροσυλία και αμφισβητούν την νομιμότητα να αναφέρεται στο υποσυνείδητο, σαν ψυχαναλυτής, ενώ δεν έχει ασχοληθεί ποτέ του, ο Naouri συνεχίζει να νουθετεί. Στο όνομα των γονέων που έχουν αποπροσανατολισθεί εδώ και 30 χρόνια από τις αντικρουόμενες θεωρίες για την ανατροφή των παιδιών, τα βιβλία του αποτελούν μια εκπληκτική επιτυχία, χαρακτηριζόμενα όμως ως «αντιδραστικά».

Ο Naouri καλεί τους γονείς όσο ποτέ άλλοτε να ξαναπάρουν σταθερά στα χέρια τους την υπόθεση των επιγόνων τους. Τα σημερινά «προβληματικά παιδιά», τα δύσκολα παιδιά, τα ανήσυχα και δυστυχισμένα, των οποίων ο αριθμός κατά τον Naouri αυξάνεται, είναι παιδιά κακοαναθρεμμένα.

Η συνέντευξη στο περιοδικό “Le Point”:

Le Point: Τα παιδιά μας πηγαίνουν τόσο άσχημα;

Aldo Naouri: Πιστεύω ναι. Στα 40 χρόνια που εξασκώ το επάγγελμα μου, βλέπω πόσο τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η φυσική τους υγεία έχει βελτιωθεί αισθητά, αλλά παρουσιάζουν εδώ και 10 ή 15 χρόνια, προβλήματα συμπεριφοράς και αναπτύξεως άγνωστα παλαιότερα.

Le Point: Παραδείγματος χάριν;

Aldo Naouri: Παρουσιάζουν δυσκολίες σχετικές με την καθυστέρηση της εκμάθησης της γλώσσας, σχολικά προβλήματα, προβλήματα υπερκινητικότητας. Η απόδειξη; Η απίστευτη ανάπτυξη των επαγγελμάτων όπως αυτά που σκοπεύουν σε «αποκατάσταση» και αναφέρονται στην ψυχομετρία ή την ορθοφωνία.

Le Point: Κατά την γνώμη σας, προτού οι γονείς καταφύγουν στον ψυχολόγο, πρέπει να εκπληρώσουν τον καθοδηγητικό τους ρόλο καθόλη την διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Όμως δεν το κάνουν, γιατί;

Aldo Naouri: Στο βάθος αυτής της «αδυναμίας της καθοδήγησης», υπάρχουν δύο βασικά γεγονότα.

Το πρώτο είναι ο έλεγχος από το 1975 των γεννήσεων με την αντισύλληψη. Προφανώς με χαροποιεί. Αλλά αλλάζει τα πάντα. Το μωρό δεν είναι πλέον ένα αθέλητο αποτέλεσμα της σεξουαλικής πράξεως, αλλά το αποτέλεσμα της θελήσεως και των δύο, τοποθετούμενο επομένως στην κορυφή του οικογενειακού οικοδομήματος.

Το δεύτερο είναι το πέρασμα την ίδια περίοδο από μια κοινωνία της στερήσεως σε μια κοινωνία της αφθονίας. Προφανώς και αυτό με ικανοποιεί. Όμως σε μια κοινωνία της στερήσεως όπως εκείνη που γνωρίσαμε πριν από το 70, το ενδόμυχο μήνυμα που υπήρχε στην εκπαίδευση ήταν: «Δεν μπορείς να τα έχεις όλα». Παρείχετο μια κατάσταση που το λιγότερο που μπορούσε να χαρακτηριστεί ήταν αυτή της διάψευσης (ματαίωσης), αυτή που οι ψυχαναλυτές ονομάζουν έλλειψη και που είναι κατά την γνώμη μου ουσιαστική στην εκπαίδευση ενός παιδιού από την ποιο μικρή ηλικία.

Σήμερα το μήνυμα της καταναλωτικής κοινωνίας, επομένως και των ίδιων των γονέων είναι «Όχι μόνο μπορείς να τα έχεις όλα, αλλά όπως και εμείς, έχεις δικαίωμα σε όλα».

Le Point: Υπαινίσσεστε ότι είναι οι μεσαίες τάξεις που πρέπει να αναλάβουν την καθοδήγηση των παιδιών τους.

Aldo Naouri: Απόλυτα. Γιατί αυτές ήταν που ωφελήθηκαν από την αύξηση του πλούτου. Πώς να αναθρέψουν τα παιδιά τους μέσα σε μια αφθονία που είναι τόσο νέα; Με κίνδυνο να σοκάρω, σκέπτομαι πως οι ανώτερες τάξεις της κοινωνίας που είχαν αυτή την κληρονομιά και δεν γνώρισαν τον βάρβαρο πλουτισμό, πορεύονται καλύτερα, γιατί συνεχίζουν να έχουν την διάψευση στην εκπαίδευση, είτε ευχαριστεί είτε όχι τα παιδιά.

Le Point: Η θεωρία σας εφαρμόζεται ίσως στις καλές συνοικίες, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας σήμερα αποκλείεται από την αφθονία. Τα παιδιά των δύσκολων συνοικιών είναι απογοητευμένα και δεν πάνε καλά.

Aldo Naouri: Προέρχομαι και εγώ από την μιζέρια, από την οποία κατάφερα να βγω και δεν είμαι ο μόνος από την γενιά μου. Μεγάλωσα όμως σε μια εποχή που το μήνυμά της ήταν: «Δεν μπορείς να τα έχεις όλα, αλλά μπορείς να αγωνισθείς για να έχεις όσο το δυνατόν περισσότερα». Αυτό που είναι φοβερό, είναι να μεγαλώνεις στη στέρηση και η κοινωνία να σε κάνει να πιστεύεις ότι έχεις δικαίωμα για τα πάντα. Είναι κάτι που μπορεί να σε τρελάνει.

Le Point: Γιατί τόσοι πολλοί γονείς παραπονιούνται, ότι δεν μπορούν να έχουν καθοδηγητικό ρόλο;

Aldo Naouri: Αυτό που θεμελιώνει την καθοδηγητικότητα δεν είναι ο θυμός, δεν είναι τα χαστούκια ή το ξύλο τα οποία καταδικάζω, είναι η ιεραρχία μέσα στην οικογένεια και προπάντων η αίσθηση ότι υπάρχει. Όταν δεν υπάρχει η ελάχιστη αμφιβολία πάνω στο δικαίωμα του καθοδηγείν, όταν δεν χρησιμοποιούμε μεθόδους δελεασμού, τότε ο ρόλος του καθοδηγητή λειτουργεί. Πολλοί γονείς εμπλέκονται σε διαπραγματεύσεις, σε παζάρια με τα παιδιά τους. Όμως διαπραγματευόμαστε με ένα άτομο ίσο με εμάς!

Le Point: Αυτό το άτομο δεν είναι ένα παιδί;

Aldo Naouri: Ένα μικρό παιδί είναι μια προσωπικότητα άξια σεβασμού. Αλλά όχι δεν είναι ακόμη ένας ισότιμος συνομιλητής.

Le Point: Μα δεν είναι δικό σας λάθος, των παιδιάτρων, των ψυχολόγων και των υπολοίπων ειδικών για τα παιδιά, που οι γονείς δεν αισθάνονται ως καθοδηγητές; Τα βιβλία και οι μεγάλες θεωρίες που γνωρίζετε και που εξασκείτε, δεν αποδεικνύουν ότι εσείς είστε που έχετε αποστερήσει αυτό τον ρόλο;

Aldo Naouri: Απόλυτα! Μα μην με βάζετε και μένα μέσα. Όλο μου το έργο, εδώ και τριάντα χρόνια, αποτελείται ακριβώς από την προσπάθεια να πείσει τους γονείς να επανεύρουν την θέση τους και να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη στους εαυτούς τους. Είχα πει στην Françoise Dolto: «Λόγω των απόψεών σας οι γονείς έχουν μουγγαθεί, γι’ αυτό τους συμβουλεύω να μην σας ακούν!». Είχε ένα τέτοιο ταλέντο ώστε καθιστούσε τους γονείς παράλυτους. Προτιμώ τους γονείς που κάνουν λάθη, αλλά αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους και τα δικαιώματά τους αυτοί «υψηλά ιστάμενοι» και τα παιδιά «χαμηλά», παρά αυτούς που καταφεύγουν στις συνταγές των ψυχιάτρων.

Le Point: Ισχυρίζεστε, εσείς ο φανατικός της ψυχανάλυσης ότι η θέση που έχει πάρει το υποσυνείδητο μέσα στην κοινωνία μας είναι εμπόδιο στην εκπαίδευση!

Aldo Naouri: Μα η εκπαίδευση δεν είναι διαδικασία θεραπευτική! Είναι μια δέσμευση των ορμών! Η λέξη η οποία μπορεί να κάνει την μεγαλύτερη ζημιά μέσα στις οικογένειες είναι η λέξη «τραυματικός». Φοβόμαστε μήπως την υποστούν τα παιδιά και έτσι υφίστανται πολύ καλά την απογοήτευση, τους εμποδίζουν να μεγαλώσουν…Είναι όπως όταν έρχονται στον παιδίατρο με τα οκτάχρονα παιδιά τους, μαζί με ένα μπιμπερό ή με μια πιπίλα στο στόμα, γιατί ο γονιός δεν ξέρει πως να το αποτρέψει χωρίς να το «τραυματίσει». Αρκεί να τους το πάρει!

Le Point: Χρησιμοποιείτε λέξεις πολύ σκληρές για τους γονείς, μα είναι προπάντων οι μητέρες που ως συνήθως μέσα στα γραπτά σας, κατηγορούνται για όλα τα κακά. Θα έλεγε κανείς ότι μετά από 40 χρόνια συναναστροφή στο ιατρείο σας, δεν μπορείτε ούτε να τις βλέπετε!

Aldo Naouri: Αντιθέτως, συμπάσχω με την μοίρα τους και θέλω να τις βοηθήσω! Τις έχουν κάτω από μια μεγάλη πίεση αυτή της μητρότητας και εκείνη του επαγγέλματος, που για να κρατηθούν έχουν βρει ένα τρόπο απλό να επιμελούνται του ναρκισσισμού τους: να αγαπιούνται από τα μικρά παιδιά τους ευχαριστώντας τα σε όλα, τιθέμενες καθολοκληρίαν στην διάθεσή τους. Πρόκειται για καταστροφή!

Οι εργαζόμενες μητέρες έχουν βρει ένα τρόπο απλό να επιμελούνται του ναρκισσισμούτους: Προσπαθώντας να ανακτήσουν κάθε βράδυ σε μιάμιση ώρα τις δέκα ώρες της απουσίας τους θέλουν να αγαπιούνται από τα μικρά παιδιά τους ευχαριστώντας τα σε όλα, τιθέμενες καθολοκληρίαν στην διάθεσή τους. Πρόκειται για καταστροφή!

Le Point: Όμως οι σημερινές γυναίκες εργάζονται, επενδύουν έξω από τα παιδιά τους. Πώς μπορούν να τεθούν στην διάθεσή τους;

Aldo Naouri: Προσπαθώντας να ανακτήσουν κάθε βράδυ σε μιάμιση ώρα τις δέκα ώρες της απουσίας τους! Τι λάθος! Προσπαθώ να τις πείσω ότι η παρουσία τους δεν έχει την σημασία που της δίνουν και πως τα μωρά τους, πέντε λεπτά αφότου τις βρήκαν, είναι σαν να τις είχαν όλη την ημέρα. Δεν χρειάζεται κάτι να «ανακτήσουν».

Le Point: Αισθάνεται κανείς την εμπάθεια σας για τους πατεράδες… Είναι λίγο έντονο, μόλις εξήλθαμε από την πατριαρχική κοινωνία, μόλις που άντρας και γυναίκα βιώνουν την ισότητα και παραπονιέστε για τους φτωχούς πατεράδες.

Aldo Naouri: Παραδέχομαι την εμπάθεια. Αλλά ο πατέρας και η μητέρα δεν είναι ίσοι. Οι ενδομήτριες σχέσεις αφήνουν ίχνη ανεξίτηλα στα παιδιά, που γνωρίζουν αμέσως ποια είναι η μητέρα τους από την οποία δεν μπορούν να «απαλαγούν», ενώ ο πατέρας για ένα μωρό είναι ένας ξένος. Η μητέρα οφείλει να επενδύσει στο λόγο της και η κοινωνία να την στηρίξει στην αρμόζουσα θέση της, η οποία δεν είναι ανταλλάξιμη με αυτή της άφωνης μαμάς. Κάνουμε το αντίθετο και όλος ο κόσμος χάνει. Θυμόσαστε την αναφορά του δικαστή Bruel πάνω στην βία στα περίχωρα το 1998. Η διάγνωση ήταν χωρίς αμφιβολία: έλλειψη του πατέρα!

Le Point: Όμως οι πατεράδες του σήμερα είναι περισσότερο παρόντες, επενδύουν πολύ περισσότερα στα παιδιά τους.

Aldo Naouri: Είναι θαυμάσιο, αλλά για μια φορά ακόμα, αν δεν επενδύσουν και δεν αναγνωρισθούν στον ρόλο τους από την φωνή της μητέρας και ολόκληρη την κοινωνία, αν θεωρούνται σαν δεύτερες μητέρες, δεν υπάρχει τίποτα να προσθέσουν στην εκπαίδευση του παιδιού. Ένας πατέρας μπορεί να είναι συνέχεια παρών και να μην έχει καθόλου λόγο. Έτσι το βλέπω! Δεν πρόκειται για την εισαγωγή μιας άδειας πατρότητος των δέκα πέντε ημερών με την οποία θα επαναφέρει την θέση του. Είναι ενθαρρυντικό η κοινωνία και οι μητέρες να δεχτούν, ότι ο πατέρας παίζει σπουδαίο διαλεκτικό ρόλο στην εκπαίδευση: ελκύστε τη μητέρα προς την θηλυκότητά της και θρυμματίστε την σχέση
μητέρας παιδιού.

Η βία των περισσότερων παιδιών οφείλεται στην έλλειψη του πατέρα

Le Point: Αν αυτή η «ανεπάρκεια στην εκπαίδευση» διαιωνίζεται, σε τι κίνδυνους εισέρχεται η κοινωνία;

Aldo Naouri: Ένα άτομο του οποίου η παιδική παντοδυναμία δεν έχει σταματήσει από την συνεχή εκπαίδευση, στην ώριμη ηλικία θα ζει στην αγωνία, στην φιλαυτία και στη μονομανία. Τους αναγνωρίζω αμέσως αυτούς τους ενήλικες! Αν οι γονείς δεν επαναεπενδύσουν στο ρόλο τους, η κοινωνία μας κινδυνεύει με ρήξη στο κοινωνικό ιστό, ο οποίος είναι ήδη παρόν. Κινδυνεύει να μείνει ακυβέρνητη.

Le Point: Στο βάθος ποιο είναι για σας το παιδί το σωστά μεγαλωμένο;

Aldo Naouri: Είναι το ήρεμο παιδί.

Αναλογίσου πόσο πιο ανθεκτικός είσαι, έπειτα από όσους σε έβλαψαν

Περπάτησα σε μονοπάτια σκοτεινά κι άλλοτε πιο φωτεινά…

Είδα στην πορεία μου τέρατα με ανθρώπινη μορφή…

Κάποιες φορές χαμογελαστά και άλλες σκυθρωπά…

Στάθηκα στο πλάι τους για να δω ποιοι θα με σπρώξουν και ποιοι θα με λυτρώσουν…

Ήταν δίκαιη ανακούφιση αφού πάντα ήταν εις γνώσιν μου ό,τι συνέβη…

Για εμένα όμως ήταν μονόδρομος να μην συμμετέχω στην εμπάθεια της κοινωνίας…

Η διδαχή της ζωής να προσφέρει πόνο σε όποιον μπορεί να αντέξει…

Αν αναλογιστείς πόσο πιο ανθεκτικός είσαι, έπειτα από όσους σε έβλαψαν…

Αγάπη χωρίς αντίκρισμα. Υπάρχει όφελος;

Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε αγαπήσει κάποιον άνθρωπο άνευ όρων και στην πορεία έγινε αντιληπτό ότι από τη δική του την πλευρά, τα πράγματα δεν κυλούν με παρόμοιο τρόπο. Στο σημείο αυτό εμφανίζονται οι προβληματισμοί, οι απογοητεύσεις, οι αβεβαιότητες και φυσικά τα λάθη με τα οποία επιβαρύνουμε τον εαυτό μας. Και αναρωτιόμαστε…

Γιατί να αγαπάω, εφόσον δεν αγαπιέμαι;

Έχει νόημα;

Έχει όλο αυτό κάτι να μου δώσει;

Η απάντηση, φυσικά είναι ναι!

Το να αγαπάμε άνευ όρων είναι προτέρημα που πρέπει επιτέλους να ανακαλύψουμε! Η αγάπη δεν αποτελεί συνθήκη, δεν αποτελεί γεγονός αποδοχής και ανταλλαγής. Αγαπώ εγώ, γιατί έτσι νιώθω, γιατί εκτιμώ περισσότερο τον εαυτό μου, γιατί γίνομαι καλύτερος άνθρωπος και από όλο αυτό δεν επιδιώκω τίποτα.

Νιώθω ως άνθρωπος ολοκληρωμένος, νιώθω ζωντανός, νιώθω ικανός να κάνω τους ανθρώπους ευτυχισμένους. Αγαπώ, σημαίνει προσφέρω απλόχερα στους γύρω μου τα συναισθήματά μου, είμαι εκεί στις δύσκολες στιγμές τους, αγκαλιάζω τις πληγές τους, τους προσφέρω το χέρι μου για να στηριχτούν και όλα αυτά τα προσφέρω ανιδιοτελώς, χωρίς δεύτερες σκέψεις.

Όταν αγαπώ, δεν επιδιώκω τίποτα, δεν προσδοκώ, δεν ζητώ ανταλλάγματα. Για πολλούς η αγάπη δίνεται με απώτερο σκοπό να την λάβουν πίσω, για να γεμίσουν τα κενά τους, για να νιώσουν καλά. Δε θέλω να σας το χαλάσω, αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει… και αν ισχύει είναι πρόσκαιρο και ευκαιριακό.

Δίνοντας αγάπη δεν αδειάζουμε, γεμίζουμε περισσότερο από χαρά και ευφορία που σε καμία περίπτωση δεν αφήνουν κενά. Δίνουμε χωρίς τσιγγουνιές όλα όσα έχουμε φυλαγμένα και νιώθουμε ευγνωμοσύνη και αγαλλίαση, βλέποντας τον άλλον να τα γεύεται. Χαιρόμαστε μαζί του και δεν ζητάμε αντάλλαγμα και ελεημοσύνες. Όσο προσφέρουμε την αγάπη μας και βλέπουμε τα θετικά της προσφοράς μας, τόσο περισσότερο αδημονούμε να συνεχίσουμε και να νιώθουμε τους ανθρώπους γύρω μας ευτυχισμένους.

Τώρα, αν αγαπιόμαστε είναι γιατί το κερδίσαμε, γιατί το ποθούμε, γιατί το αξίζουμε, γιατί δεν το ζητήσαμε, δεν το εκβιάσαμε και αυτή η αγάπη είναι ότι καλύτερο έχουμε εισπράξει. Η αγάπη που μας επιστρέφεται απλόχερα και χωρίς αντίκρισμα, είναι αληθινή, αυθεντική και έχει τη δύναμη να διαρκέσει ακόμα και σε αντίξοες συνθήκες, γιατί τροφοδοτείται χωρίς κανόνες, χωρίς πρότυπα, χωρίς εξηγήσεις. Αυτή η αγάπη είναι ικανή να μας ολοκληρώσει, να μας γεμίσει αυτοπεποίθηση και να χαράξει στο πρόσωπό μας, το πολυπόθητο χαμόγελο που λείπει από την εποχή μας.

Μη σκέφτεστε λοιπόν να δώσετε την αγάπη σας μόνο και μόνο για να την πάρετε πίσω.

Χαρίστε στους ανθρώπους αυτό που έχετε φυλαγμένο στην καρδιά σας και αν είναι αληθινό θα προσφέρει τόσο σε εσάς αλλά και στους αποδέκτες, πολλά περισσότερα από όσα δώσατε και σίγουρα θα αποδώσει καρπούς.

Αγαπώ, θα πει εγώ αγαπώ… Το τι κάνει ο άλλος, είναι δική του δουλειά

Υστεροφημία

Κλείνεις τα μάτια. Σκέφτεσαι ότι δεν είσαι εδώ. Έχεις φύγει, ο χρόνος σου τέλειωσε και το όνομα σου γράφτηκε για τελευταία φορά. Αναρωτιέσαι τι έχει μείνει από σένα. Τι άφησες πίσω σου. Λένε για σένα; Και τι είναι αυτό που λένε; Σε θυμούνται; Κι αν ναι τι θυμούνται από σένα; Όσα έκανες, όσα ήσουν, είχαν σημασία; Η ζωή σου άλλαξε κάτι; Δημιούργησε κάτι; Ή πέρασε και χάθηκε όπως ο άνεμος παρασύρει τις στάχτες στο διάβα του;

Η ζωή σου τώρα έχει άλλη σημασία. Γιατί ό,τι πράξεις δε θα χαθεί μαζί σου. Θα σε ακολουθεί για πάντα, θα ακολουθεί τον απόηχό σου και θα αγκαλιάζει και όσους συνδέθηκαν μαζί σου, όσα άγγιξες και έπλασες. Οι αποφάσεις που πήρες, οι επιλογές, τα λάθη σου, τα σωστά σου έχουν άλλη βαρύτητα. Γιατί θα μείνουν, μετά από σένα. Θα υποδηλώνουν εσένα, θα αρκούν για να σε χαρακτηρίσει κάποιος, ακόμα κι αν δε σε ήξερε. Θα συνδεθούν με τα παιδιά σου. Εκείνα θα κουβαλήσουν στις πλάτες τους το βάρος της δικής σου φήμης. Κι αυτή θα τα ελευθερώσει, θα τα εμπνεύσει ή θα τα στιγματίσει, θα τα ισοπεδώσει.

Ως επίλογο, θα σας διηγηθώ μία αληθινή ιστορία.

Πριν από εκατόν τριάντα και πλέον χρόνια, ένας άνδρας κοίταξε την πρωινή εφημερίδα και μέσα από έκπληξη και φρίκη, διάβασε το όνομα του στην στήλη με τις κηδείες. Οι εφημερίδες είχαν αναφέρει εξαιτίας ενός σφάλματος τον θάνατο του λάθος ατόμου.

Η πρώτη του αντίδραση ήταν να σοκαριστεί. Είμαι εδώ ή εκεί; Όταν ανέκτησε την ψυχραιμία του, η δεύτερη σκέψη του ήταν να ανακαλύψει τι είχαν πει οι άνθρωποι για αυτόν. «Ο βασιλιάς του δυναμίτη πέθανε». «Ήταν ο έμπορος του θανάτου». Αυτός ο άνθρωπος ήταν ο εφευρέτης του δυναμίτη και όταν διάβασε τις λέξεις «έμπορος του θανάτου», αναρωτήθηκε, «Έτσι πρόκειται να με θυμούνται;»

Ήρθε σε επαφή με τα συναισθήματα του και αποφάσισε ότι αυτός δεν ήταν ο τρόπος με τον οποίο ήθελε να τον θυμούνται. Από εκείνη την ημέρα και ύστερα, άρχισε να εργάζεται στο όνομα της ειρήνης. Το όνομα του ήταν Alfred Nobel και τον θυμόμαστε σήμερα από τα βραβεία Νόμπελ.

Ακριβώς όπως ο Alfred Nobel ήρθε σε επαφή με τα συναισθήματα του και επαναπροσδιόρισε τις αξίες του, θα πρέπει και εμείς να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να κάνουμε το ίδιο.

Πως θα ήθελες να σε θυμούνται; Θα σε θυμούνται με αγάπη και σεβασμό;

Όπως το ακούς: ΤΑ ΠΑΝΤΑ

Ναι, θέλω να ξέρω. Τι υπάρχει στο μέλλον μου;

Τα πάντα, είπε η Ζόε χαμογελαστή.

Τα πάντα. Τι εννοείς τα πάντα;

Όπως το ακούς: ΤΑ ΠΑΝΤΑ. Η Ζόε την κοιτούσε στα μάτια σαν να προσπαθούσε να της πει κάτι. Πριγκίπισσα, έχεις όλες τις δυνατότητες. Αυτό που χρειάζεσαι δεν είναι να μαντέψεις το μέλλον. Αυτό που χρειάζεσαι είναι να έχεις όσο πιο ξεκάθαρο το παρόν σου για να μη σε πειράζει ποτέ αυτό που θα έρθει. Δεν μπορείς να ξέρεις με ακρίβεια αν στο μέλλον θα έχεις συντροφιά τα παιδιά σου και έναν άντρα να σε αγαπάει, ή αν θα είσαι μόνη. Αυτό που μπορείς να ξέρεις είναι τι θα κάνεις σήμερα για να έχεις μια καλή σχέση με τα παιδιά σου και για να επιτρέψεις στον εαυτό σου να αγαπήσει και ν’ αγαπηθεί. Δεν μπορείς να ξέρεις αν θα είσαι πλούσια, αλλά μπορείς να δουλέψεις πολύ σήμερα για να το καταφέρεις. Δεν μπορείς να ξέρεις αν στο μέλλον θα είσαι άρρωστη, αλλά μπορείς να προσέξεις σήμερα για να ζήσεις μια πιο υγιεινή ζωή. Η αληθινή δύναμη πάντα βρίσκεται στο παρόν. Αν μάθεις να έχεις ξεκάθαρο το παρόν σου, τότε μπορείς να δεις ξεκάθαρα και το μέλλον σου.

Η Οντάι την κοιτούσε. Έδειχνε να καταλαβαίνει.

Έχεις μάθει πολλά στη ζωή σου. Έχεις μάθει πια ότι δεν μπορείς να έχεις τον έλεγχο όλων των πραγμάτων, αλλά σίγουρα έχεις τον έλεγχο του εαυτού σου. Η φωνή της Ζόε ήταν γλυκιά, σχεδόν μητρική, ήταν… Η φωνή της Ζωής. Δεν μπορείς να ελέγξεις αν αύριο θα βρέξει ή αν θα έχει ήλιο. Όμως αυτό που έχεις υπό τον έλεγχό σου είναι η στάση σου απέναντι στη βροχή ή στον ήλιο. Δεν μπορείς να ελέγξεις αν η ζωή σου θα είναι γεμάτη όμορφες στιγμές ή αν θα υπερισχύουν οι πίκρες. Όμως μπορείς να ελέγξεις τη διάθεσή σου, την επιθυμία σου για ζωή και τη στάση σου απέναντι στην αποτυχία. Αυτή είναι η δύναμή σου, ο έλεγχος της στάσης σου, γιατί η στάση, αγαπητή πριγκίπισσα, είναι ΤΑ ΠΑΝΤΑ. Σ’ αυτή τη ζωή θα πρέπει να μάθεις ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι-κλειδιά, δεν υπάρχουν στιγμές-κλειδιά, δεν υπάρχουν ευκαιρίες-κλειδιά, μόνο υπάρχουν: στάσεις-κλειδιά. Η ζωή πάντα επαναλαμβάνεται. Κάποιος πληγώνεται από τον έρωτα και μετά ερωτεύεται ξανά, χάνει τη δουλειά του και μετά βρίσκει ξανά δουλειά. Κάποιος μπορεί να κερδίσει τα πάντα, να τα χάσει όλα και να τα κερδίσει ξανά. Η ζωή είναι φτιαγμένη από αιώνιες αρχές, εκκινήσεις. Ξέρεις ήδη ότι η ζωή είναι μια μεγάλη περιπέτεια. Ζήσε την!

ODIN DUPEYRON, Και το παραμύθι δεν τελείωσε

Είμαστε ακόμη παιδιά, αλλά έχουμε χάσει την ελευθερία μας

Ο αληθινός εαυτός σας εξακολουθεί να είναι ένα μικρό παιδί που ποτέ δεν μεγάλωσε. Μερικές φορές το μικρό αυτό παιδί αναδύεται, όταν εσείς διασκεδάζετε ή παίζετε, όταν είστε χαρούμενοι, όταν ζωγραφίζετε ή γράφετε ποιήματα ή παίζετε πιάνο – όταν βρίσκετε κάποιο τρόπο δημιουργικής έκφρασης. Να ποιες είναι οι πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής σας: τότε που βγαίνει στην επιφάνεια ο αληθινός σας εαυτός, τότε που δεν νοιάζεστε για το παρελθόν και δεν ανησυχείτε για το μέλλον. Τότε που νιώθετε σαν μικρό παιδί.

Υπάρχει, όμως, κάτι που διακόπτει αυτή την ευτυχία – το λέμε ευθύνες. Ο Κριτής υπενθυμίζει αυστηρά: «Για μισό λεπτό, είσαι υπεύθυνος άνθρωπος, έχεις καθήκοντα να διεκπεραιώσεις, πρέπει να πας στο σχολείο, πρέπει να πας στη δουλειά». Ξαφνικά, θυμόμαστε τις τόσες ευθύνες μας και το χαμόγελο σβήνει από το πρόσωπό μας. Αν παρακολουθήσετε παιδιά που παριστάνουν τους μεγάλους, βλέπετε τα προσωπάκια τους να σοβαρεύουν. «Εγώ θα κάνω το δικηγόρο», λέει ένας μικρός και η έκφρασή του αμέσως αλλάζει – παίρνει την αγέλαστη έκφραση του ενηλίκου. Πράγματι, αυτή την όψη περιφέρουμε στην καθημερινή μας ζωή. Είμαστε ακόμη παιδιά, αλλά έχουμε χάσει την ελευθερία μας.

Η ελευθερία που αναζητάμε είναι η ελευθερία να είμαστε ο εαυτός μας, να εκφράζουμε αυτά που νιώθουμε. Αν, όμως, ρίξουμε μια ματιά στη ζωή μας, θα διαπιστώσουμε ότι τον περισσότερο καιρό κάνουμε πράγματα για να ικανοποιήσουμε τους άλλους και για να γίνουμε αποδεκτοί από αυτούς, παρά για να ευχαριστήσουμε τον εαυτό μας. Ορίστε τι απέγινε η ελευθερία μας. Αν πάρουμε χίλιους ανθρώπους από οποιαδήποτε κοινότητα του κόσμου, θα ανακαλύψουμε ότι οι εννιακόσιοι ενενήντα εννιά είναι απολύτως εξημερωμένοι.

Δυστυχώς, οι πιο πολλοί από μας αγνοούμε το γεγονός ότι δεν είμαστε ελεύθεροι. Κάτι μέσα μας μας το ψιθυρίζει, αλλά δεν καταλαβαίνουμε από πού προέρχεται αυτή η εσωτερική φωνή και γιατί δεν είμαστε ελεύθεροι.

Το πρόβλημα με τους περισσότερους ανθρώπους είναι ότι ζουν όλη τη ζωή τους χωρίς ποτέ να ανακαλύψουν ότι ο Κριτής και το Θύμα καταδυναστεύουν το νου τους, πνίγοντας την ελευθερία του. Το πρώτο βήμα προς την προσωπική ελευθερία είναι η επίγνωση. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι είμαστε ανελεύθεροι για να γίνουμε ελεύθεροι. Πρέπει να γνωρίζουμε ποιο είναι το πρόβλημα πριν επιχειρήσουμε να το λύσουμε.

Η επίγνωση είναι πάντοτε το πρώτο βήμα, γιατί όταν έχει κανείς άγνοια δεν μπορεί να επιφέρει καμιά αλλαγή στο περιβάλλον του. Αν δεν συνειδητοποιήσετε ότι ο νους σας είναι γεμάτος τραύματα και συναισθηματικό δηλητήριο, δεν μπορείτε να αρχίσετε το καθάρισμα και τη θεραπεία των πληγών και συνεχίζετε να υποφέρετε.

Δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποφέρετε. Με την επίγνωση, μπορείτε να επαναστατήσετε και να πείτε, «Ως εδώ ήταν!». Μπορείτε να αναζητήσετε τρόπους με τους οποίους να βελτιώσετε ή και να μεταμορφώσετε το προσωπικό σας όνειρο. Το όνειρο του πλανήτη είναι απλώς ένα όνειρο – δεν είναι πραγματικότητα. Αν μπείτε μέσα σε αυτό το όνειρο κι αρχίσετε να αμφισβητείτε τα πιστεύω σας, θα ανακαλύψετε ότι τα περισσότερα από τα πιστεύω εκείνα που τραυμάτισαν το νου σας δεν είναι καν αληθινά. Θα διαπιστώσετε ότι όλα αυτά τα χρόνια υποφέρατε τελείως άδικα. Γιατί; Επειδή οι πεποιθήσεις που εμφυτεύτηκαν στο μυαλό σας βασίζονται σε ψέματα.

O Tempora! O Mores! (=Τι καιροί! Τι ήθη)

Ζώντας στη σύγχρονη κοινωνία δεν είναι λίγες οι στιγμές κατά τις οποίες αισθανόμαστε ότι η «κοινή λογική» καταστρατηγείται και επικρατεί η λεγόμενη παράλογη λογική. Ιδιαίτερο επίσης χαρακτηριστικό της περιρρέουσας ατμόσφαιρας είναι οι ταχύτατοι ρυθμοί και η ολοένα αυξανόμενη συχνότητα με την οποία εμφανίζονται παράλογα γεγονότα και καταστάσεις.

Ο εν λόγω παραλογισμός επεκτείνεται και σφραγίζει τις ανθρώπινες σχέσεις οι οποίες έχουν καταστεί προβληματικές, αν όχι σε πολλές περιπτώσεις αρρωστημένες. Οι πικροί καρποί των δηλητηριασμένων ανθρωπίνων σχέσεων εμφανίζονται καθημερινά και πολλαπλώς στην καθημερινή αδυναμία συνεννοήσεως των ανθρώπων στον επαγγελματικό ή οποιοδήποτε άλλο κοινό χώρο, τα ραγδαίως αυξανόμενα διαζύγια, μέχρι την απροκάλυπτη και ωμή βία (σωματική, λεκτική, διαδικτυακή). Η κατάσταση αυτή έχει προβληματίσει ουκ ολίγους συμπολίτες μας και δη διανοούμενους και έχουν γραφτεί αρκετά για το θέμα αυτό. Ωστόσο, για να λύσεις ένα πρόβλημα, πρέπει να εντοπίσεις την πραγματική αιτία και όχι τις συνέπειες.

Η αστοχία του εντοπισμού της αιτίας του προβλήματος είναι αποτέλεσμα του γεγονότος ότι οι ίδιοι οι αναζητούντες την λύση, «νοσούν» συχνά από το αίτιο και δεν το έχουν αντιληφθεί. Ένα απλό παράδειγμα, αρκεί να μας πείσει. Ας υποθέσουμε ότι αναζητούμε την λύση στο πρόβλημα της διαφθοράς και απαριθμούμε αίτια: δεν εφαρμόζονται οι νόμοι, υπάρχει ένα περίπλοκο θεσμικό πλαίσιο, η δικαιοσύνη δεν λειτουργεί σωστά, τα ΜΜΕ προβάλλουν υλιστικά και όχι υγιή πρότυπα κλπ κλπ. Συνήθως σταματάμε στο επίπεδο αυτό και προτείνουμε τις προφανείς λύσεις: απλοποίηση του νομικού πλαισίου, εφαρμογή των νόμων, προβολή υγιών προτύπων κλπ κλπ και… αποτυγχάνουμε.

Η αποτυχία εφαρμογής των λύσεων έγκειται στο γεγονός ότι δεν έχουμε αντιληφθεί τι σημαίνει ήθος, από πού απορρέει και ποια η σημασία του για την λειτουργία του κοινωνικού συνόλου. Το ήθος σε ατομικό επίπεδο εκφράζει τα ψυχικά χαρακτηριστικά που συγκροτούν την προσωπικότητα και σε κοινωνικό επίπεδο -τα ήθη- αποτελούν τους παραδοσιακούς κανόνες κοινωνικής συμβίωσης (Ελληνικό Λεξικό Τεγόπουλου – Φυτράκη). Το ήθος και τα ήθη αλληλοεπηρεάζονται και αποτελούν την καταλυτική εκείνη δύναμη που καθορίζει τη λειτουργία της κοινωνίας, ανεξάρτητα και αρκετές φορές αντίθετα από τους γραπτούς νόμους και τις θεσμοθετημένες διαδικασίες.

Το ήθος και τα ήθη με τη σειρά τους εκπορεύονται ορμητικά από την ψυχή του κάθε ανθρώπου και του συνόλου και συγκεκριμένα από τον πυρήνα της ψυχικής δυνάμεως: την βιοθεωρία του ανθρώπου. Η λέξη βιοθεωρία είναι παρεξηγημένη και αντιμετωπίζεται ως ένας ακόμη επιστημονικός όρος, ενώ είναι η βασική κίνηση που κάνει κάθε ψυχή, έστω και στρεβλά, έστω και ελλιπώς. Η βιοθεωρία είναι σύμφυτη με τα πιστεύω του ανθρώπου ευρύτερα, τι πιστεύω ότι είμαι εγώ, τι πιστεύω ότι είναι η ζωή, τι πιστεύω για τον ρόλο μου στην κοινωνία. Έχει διαπιστωθεί ιστορικά και κοινωνικά ότι ακόμη και μεγάλοι εγκληματίες έχουν βιοθεωρία και από αυτήν κινούνται.

Συνεπώς η πρωταρχική και κύρια αιτία της σύγχρονης κρίσεως σχέσεων – κοινωνίας είναι η ιεραρχία των αξιών που συνειδητά ή μη επιλέξαμε για την ζωή μας και ο προορισμός που αποφασίσαμε να προσδώσουμε στον εαυτό μας. Από αυτά εκπηγάζει το ήθος (και τα ήθη) και όχι από τους επιμέρους εξωγενείς παράγοντες. Ο δικαστής που λάτρεψε (πίστεψε) στο χρήμα με την έννοια ότι αυτό θα του δώσει τον παράδεισο (οντολογική πληρότητα) θα δικάζει στραβά, έστω κι αν αλλάξει το νομικό πλαίσιο. Η μάνα που πίστεψε στην καριέρα της θα παραμελεί το παιδί της, όσο κι αν εκπαιδευτεί να μην το κάνει, ο πολιτικός που λάτρεψε την δόξα θα προδώσει το έθνος του σε παράγοντες που θα του την προσπορίσουν.

Το έθνος μας και ο λαός, από την αρχή της υπάρξεώς του έως σήμερα, συνέδεε με άρρηκτους δεσμούς το θείο με την καθημερινή και κοινωνική του ζωή. Ένας από τους θεμελιώδεις νόμους των αρχαίων Ελλήνων ήταν ότι της κακής πράξεως, σκέψεως, λειτουργίας έπεται η Νέμεσις. Αντιθέτως, της αρετής μετά μόχθου ακολουθούσε η επιβράβευση και η πραγματική αιώνια ευζωΐα. Το πρόβλημα των ηθών είναι πρόβλημα βιοθεωρίας.

Χαλίλ Γκιμπράν – Παιδιά των θεών, Απόγονοι των πιθήκων

Πόσο θαυμαστός είναι ο χρόνος, και πόσο θαυμαστοί, είμαστε εμείς. Ο χρόνος μεταμορφώθηκε, και εμείς αλλάξαμε. Προχώρησε και μας έθεσε σε κίνηση. Αποκάλυψε το πρόσωπό του και μας γέμισε ταραχή κι ευφροσύνη.

Χτες παραπονιόμασταν για το χρόνο και τον φοβόμασταν, μα σήμερα τον αγαπάμε και τον αγκαλιάζουμε. Πράγματι, αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε τους σκοπούς και τα γνωρίσματά του, και να κατανοούμε τα μυστικά και τα αινίγματά του.

Χτες σερνόμασταν φοβισμένοι σαν φαντάσματα που παραπαίουν ανάμεσα στον τρόμο της νύχτας και τη φρίκη της ημέρας. Σήμερα προχωράμε με ζήλο προς τις κορυφές των βουνών, εκεί όπου κουρνιάζουν μανιασμένες οι θύελλες και γεννιούνται οι εκτυφλωτικές αστραπές και οι απειλητικοί κεραυνοί.

Χτες τρώγαμε ψωμί ζυμωμένο μ’ αίμα και πίναμε νερό ανακατεμένο με δάκρυα. Μα σήμερα γευματίζουμε μάννα που μας φιλεύουν απλώνοντας τα χέρια οι νεράιδες της αυγής, και γουλιά-γουλιά ρουφάμε κρασί αρωματισμένο με τις ανάσες της άνοιξης.

Χτες ήμασταν παιχνίδια στο χέρι της μοίρας, κι η μοίρα μεθυσμένος τύραννος, που μας στριφογυρνούσε, μια δεξιά και μια αριστερά. Μα σήμερα η μοίρα είναι νηφάλια, κι εμείς παίζουμε μαζί της κι εκείνη με τη σειρά της ανταποκρίνεται στο παιχνίδι μας. Χωρατεύουμε μαζί της κι εκείνη γελάει. Ύστερα τραβάμε μπροστά, κι εκείνη ακολουθεί.

Χτες καίγαμε λιβάνι μπροστά σε σκαλιστές εικόνες και προσφέραμε θυσίες σ’ αψίθυμους θεούς. Μα σήμερα καίμε λιβάνι μονάχα για τους εαυτούς μας και προσφέρουμε θυσίες στις ίδιες μας τις υπάρξεις. Γιατί η σπουδαιότερη και η πιο μεγαλόπρεπη θεότητα έχτισε το ναό της μέσα στα στήθη μας.

Χτες υπακούαμε στους βασιλιάδες και σκύβαμε το κεφάλι μπροστά στους αυτοκράτορες. Μα σήμερα γονατίζουμε μονάχα μπροστά στην αλήθεια, ακολουθούμε μονάχα την ομορφιά, και υπακούμε μόνο στην αγάπη.

Χτες χαμηλώναμε ταπεινά τα μάτια μας μπροστά στους ιερείς και τρέμαμε τα οράματα των χρησμών. Μα σήμερα οι καιροί άλλαξαν, και κοιτάζουμε κατάματα μόνο τον ήλιο, ακούμε μονάχα τις μελωδίες της θάλασσας και τρέμουμε μόνο με τους τυφώνες.

Χτες κατεδαφίζαμε τους θρόνους των ψυχών μας για να χτίσουμε μ’ αυτούς τα μνήματα των παππούδων μας. Μα σήμερα οι ψυχές μας μεταμορφώθηκαν σε ιερούς βωμούς, που τα φαντάσματα των αραχνιασμένων αιώνων δεν μπορούν να πλησιάσουν και τα κοκκαλιάρικα δάχτυλα των νεκρών δεν μπορούν ν’ αγγίξουν.

Ήμασταν μια σιωπηλή σκέψη, κρυμμένη ανάμεσα στις πτυχές της λήθης, και γίναμε μια φωνή να κάνει να ριγούν τα ουράνια.

Ήμασταν μια χλωμή φλόγα θαμμένη στις στάχτες, μα γίναμε φωτιά που λάμπει πάνω από την απάνεμη χαράδρα.

Πόσες νύχτες μείναμε ξάγρυπνοι ως αργά, ακουμπώντας τα κεφάλια μας στις λάσπες, έχοντας για πάπλωμα το χιόνι, κλαίγοντας για χαμένες φιλίες και περιουσίες. Πόσες μέρες περάσαμε σαν πρόβατα χωρίς βοσκό, τσιμπολογώντας τις σκέψεις μας και μασώντας τα αισθήματά μας, μένοντας πεινασμένοι και διψασμένοι.

Πόσο συχνά σταθήκαμε ανάμεσα στη χάση της μέρας και την εισβολή της νύχτας, θρηνώντας τη μαραμένη μας νιότη, λαχταρώντας ένα άγνωστο πρόσωπο, μόνοι για κάποια ασαφή αιτία, με μάτια καρφωμένα σ’ έναν σκοτεινό, άναστρο ουρανό, ακούγοντας το βαθύ στεναγμό της σιωπής και της ανυπαρξίας.

Εκείνοι οι αιώνες πέρασαν, σα σαρωτική αγέλη λύκων μέσα από ένα κοιμητήριο, μα σήμερα ο ουρανός αφυπνίστηκε κι αφυπνιστήκαμε κι εμείς μαζί του. Περνάμε λευκές νύχτες σ’ ουράνια κρεβάτια, μένοντας ξάγρυπνοι ως αργά παρέα με τα πλάσματα της φαντασίας μας, κρατώντας συντροφιά στις σκέψεις μας κι αγκαλιάζοντας τα πάθη μας. Φλόγες αχνοτρέμουν ολόγυρά μας, και τις αδράχνουμε με σταθερά χέρια. Τα κακοποιά πνεύματα εμφανίζονται τριγύρω μας και τους απαντάμε με σαφήνεια. Στρατιές αγγέλων περνούν από μπροστά μας κι εμείς τους δελεάζουμε με τη λαχτάρα που κρύβουμε στην καρδιά μας, και τους μεθάμε με τις ραψωδίες των πνευμάτων μας.

Χτες ήμασταν και σήμερα έχουμε γίνει, και αυτή είναι η θέληση των θεών για τα παιδιά τους. Ποια λοιπόν είναι τότε η δική σας θέληση, απόγονοι των πιθήκων;

Κάνατε έστω κι ένα βήμα μπροστά από τότε που βγήκατε από τα έγκατα τούτης της γης; Ή έστω, σηκώσατε ποτέ το βλέμμα σας προς τα πάνω από τότε που οι δαίμονες σάς άνοιξαν τα μάτια;

Προφέρατε έστω και μια λέξη από τη Βίβλο της Αλήθειας από τότε που τα φίδια φίλησαν με τα χείλη τους τα χείλη σας;

Ή τουλάχιστον ακούσατε έστω και για μια στιγμή το τραγούδι της ζωής από τότε που ο θάνατος έφραξε τ’ αυτιά σας;

Περνάω από δίπλα σας εδώ και εβδομήντα χιλιάδες χρόνια και σας έχω δει να μεταμορφώνεστε σαν τα έντομα στις γωνιές των σπηλαίων. Πριν από εφτά λεπτά σας κοίταξα πίσω από το τζάμι του παραθύρου μου και σας είδα να σεργιανάτε σε βρομερά σοκάκια, οδηγημένοι από τους δαίμονες της απάθειας, με τις αλυσίδες της δουλείας να δένουν τα πόδια σας και τα φτερά του θανάτου να φτερουγίζουν πάνω από τα κεφάλια σας. Είστε σήμερα όπως ήσασταν και χθες και θα παραμείνετε και αύριο και για πάντα όπως ακριβώς σας είδα στην αρχή.

Χτες ήμασταν και σήμερα έχουμε γίνει, γιατί έτσι αποφάσισαν οι θεοί για τα παιδιά των θεών. Τι λοιπόν αποφάσισαν οι πίθηκοι για σας, απόγονοι των πιθήκων;

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

12.13. Νέο στιλ

Οι καλλιτέχνες των ιδεαλιστικών ρευμάτων ανοίγουν τον δρόμο για το νέο στιλ στη Γερμανία (Jugendstil), ένα στιλ που απλώνεται με παραλλαγές σε όλη την Ευρώπη (Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Αγγλία, Ισπανία, Γερμανία, Αυστρία κ.α.) και αφορά όλες τις τέχνες (και τις εφαρμοσμένες), με χαρακτηριστικά τη διακοσμητικότητα, τα καμπυλόγραμμα φυτικά μοτίβα, τα σύμβολα, τους υπαινιγμούς, την έντονη θεατρικότητα συχνά και τον ερωτισμό, που οδηγούν κάποτε προς τον εξπρεσιονισμό. Σε αυτό το κλίμα πολλά στοιχεία, μορφές και μοτίβα είναι δάνεια από την Αρχαιότητα που παίρνουν έντονα συμβολικό χαρακτήρα, όπως συμβαίνει χαρακτηριστικά σε έργα του ζωγράφου, γλύπτη, γραφίστα και αρχιτέκτονα Φραντς φον Στουκ (1863-1928) στο Μόναχο ή του αρχιτέκτονα Τζον Σον (1753-1837) στην Αγγλία. Από την Αρχαιότητα και συγκεκριμένα από αρχαία αγγεία που δημοσίευσε ο Γερμανός αρχαιολόγος Έντουαρντ Γκέρχαρντ στο βιβλίο του Auserlesene Griechische Vasenbilder (1848-1858), εμπνεύστηκε ο Αυστριακός Γκούσταβ Κλιμτ μια σειρά από έργα, όπως τα Μουσική I (1895), Μουσική II (1898), Palas Aenea (1898) και Ver Sacrum.

Στην αντίληψη και στο γούστο του νέου στιλ ανήκει ένα μοναδικό κτήριο που χρησιμοποιεί με υπερβολικό τρόπο τα αρχαία πρότυπα. Πρόκειται για τη βίλα Kerylos, το όνειρο του σπουδαίου Γάλλου ιστορικού και ελληνιστή Τεοντόρ Ρενάκ (1860-1928), που κατάφερε να το πραγματοποιήσει σε μια χερσόνησο στο Beaulieu-Sur-Mer στην Côte d᾽Azur κοντά στη Nice της Γαλλίας. Η βίλα που κτίστηκε τα χρόνια 1902-1908 συνεχίζει την παράδοση του Πότσνταμ και του Aschaffenburg. Είναι εμπνευσμένη από την αρχαία Ελλάδα όχι μόνον σαν αρχιτεκτόνημα, αλλά και στην εσωτερική διακόσμηση, στην επίπλωση, σε κάθε λεπτομέρεια, σε όλα τα χρηστικά αντικείμενα και ασφαλώς στη διαμόρφωση των κήπων. Αρχιτέκτονας της βίλας ήταν ο Εμανουέλε Ποντρέμολι (1865-1956), συγγραφέας αρχαιολογικών άρθρων με άριστη γνώση της τέχνης της Αρχαιότητας, που είχε βραβευτεί στη Ρώμη το 1890. Για το έργο αυτό χρησιμοποίησε επιπλέον σπάνιες εκδόσεις αρχαίων μνημείων, τις οποίες είχε ο Ρενάκ στην κατοχή του: Ντ᾽Αρκανβίλ, Φουρτβένγκλερ/Ράιχολντ, κ.ά. Η βίλα εξακολουθεί και σήμερα να είναι ένα ζωντανό μουσείο, κέντρο ελληνιστικών σπουδών.

Από το νέο στιλ και τον γαλλικό συμβολισμό επηρεάζονται στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα πολλοί δημιουργοί των Ρωσικών Μπαλέτων, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται στο Παρίσι από το 1909 και εξής. Ένας σημαντικός τους εκπρόσωπος είναι ο Λεόν Μπακστ (1866-1924), ζωγράφος, σκηνογράφος και ενδυματολόγος, με κλασική παιδεία, προικισμένος με πλούσια φαντασία και ευρηματικότητα. Ο Μπακστ λάτρευε την ελληνική Αρχαιότητα και την Ανατολή, περιοχές που αντιμετώπισε σκηνογραφικά συχνά στην καριέρα του. Το 1905 ταξίδεψε στην Ελλάδα, στην Αθήνα και στα ελληνικά νησιά. Οι εντυπώσεις του από το ταξίδι είχαν σημασία για την επιτυχία των μπαλέτων του Ντιάγκιλεφ στο Παρίσι, καθώς τις αξιοποίησε πολύ δημιουργικά στα περίφημα κοστούμια του για τα μπαλέτα με ελληνικά θέματα (Ιππόλυτος, Οιδίπους, Κλεοπάτρα, Νάρκισσος, Ελένη της Σπάρτης κ.ά.) Στο Απόγευμα ενός φαύνου (1912) ο Μπακστ χρησιμοποιεί αρχαϊκά μοτίβα από αττικά αγγεία και έργα της πλαστικής, μετατρέποντάς τα σε ευφάνταστες πολύχρωμες δημιουργίες του νέου στιλ. Στο μπαλέτο αυτό η χορογραφία του Νιζίνσκι είναι επίσης εμπνευσμένη από αρχαία αγγεία, με αποτέλεσμα να μετατρέπει τη σκηνή σε μια κινούμενη αρχαϊκή ζωφόρο, ενώ η μουσική του Ντεμπυσί επιχειρεί να αποδώσει την αρχαϊκότητα του θέματος. Αντίστοιχα, στο μπαλέτο Δάφνις και Χλόη, που ανεβάστηκε επίσης από τα Ρωσικά Μπαλέτα στο Παρίσι το 1912 με μουσική του Μορίς Ραβέλ και με θαυμάσια αρχαιοπρεπή κοστούμια του Μπακστ, η Αρχαιότητα ως σημείο αναφοράς αντιμετωπίζεται με μια δυναμική ελευθερία και έμπνευση.

Από αυτό τον χώρο του νέου στιλ και ιδιαίτερα στις αρχές του 20ού αιώνα η Αρχαιότητα θα εισβάλει δυναμικά στο θέατρο, στην όπερα και στη μουσική, με θέματα από τον μύθο και την αρχαία τραγωδία. Στο Deutsches Theater στο Βερολίνο στις αρχές του 1900 ο Χανς Ομπερλέντερ ανεβάζει τον Οιδίποδα του Σοφοκλή σε μετάφραση του Βιλαμόβιτς. Ο σπουδαίος φιλόλογος, του οποίου ο πρώτος τόμος με τις μεταφράσεις των ελληνικών τραγωδιών μόλις είχε εκδοθεί, θα δώσει λίγες μέρες πριν από την πρεμιέρα μια διάλεξη με θέμα «Die Auffürbarkeit der griechischen Tragödie», όπου αναπτύσσει τις ιδέες του για την εγγύτητα του κόσμου και της αντίληψης της ελληνικής τραγωδίας με το σύγχρονο παρόν. Στην παράσταση, που γνώρισε τεράστια επιτυχία, τον ρόλο του Τειρεσία έπαιζε ο νεαρός Μαξ Ράινχαρντ, ο δαιμόνιος θεατράνθρωπος που λίγο αργότερα θα οργανώσει και θα σκηνοθετήσει σε τεράστιους ανοιχτούς χώρους στην ίδια πόλη μεγαλόπνοες παραστάσεις του Οιδίποδα. Όπερες του Ρίχαρντ Στράους, Ηλέκτρα (1909) και Αριάδνη στη Νάξο (1911/1912· 1916) σε λιμπρέτα-διασκευές αρχαίου δράματος που του προμηθεύει ο Χούγκο φον Χόφμανσταλ και πολλή μουσική εμπνευσμένη από την Αρχαιότητα κυριαρχούν σε όλες τις μοντέρνες τάσεις της εποχής: Αλεξάντρ Σκριάμπιν, Προμηθέας (1911), Νταριούς Μιγιό, Ορέστεια (1913-1922), Ερίκ Σατί, Σωκράτης (1918), Ίγκορ Στραβίνσκι, Oedipus Rex (1927), Απόλλων Μουσηγέτης (1928), και αργότερα του ίδιου, Περσεφόνη (1934), Έγκον Βέλετς, Άλκηστις (1924 ) και Βάκχες (1931), Καρλ Ορφ, Catulli Carmina, Ludi scaenici, Carmina Burana (1937), Αντιγόνη (1949), Οιδίπους Τύραννος (1959) κ.ά. είναι λίγες μόνον αναφορές σε μουσικά έργα του 20ού αιώνα που θεματικά συνδέονται με την Αρχαιότητα. Δεν είναι τυχαία αυτή η εισβολή της Αρχαιότητας στον μουσικό χώρο. Σχετίζεται με μια γενικότερη τάση, σαφή στα μοντέρνα κινήματα, ιδιαίτερα εμφανή στις αρχές του 20ού αιώνα, που επιδιώκει την ανανέωση με την επιστροφή σε αρχέγονες φόρμες, τη μνημειοποίηση του καινούργιου με μιαν απόσταση που προσφέρει η Αρχαιότητα μαζί με μιαν αίσθηση διαχρονικής διάρκειας που επιδιώκει η σύγχρονη τέχνη. «Φωτογραφίζει την Ελλάδα από το αεροπλάνο» θα πει ο Ζαν Κοκτό για τη «μουσική τραγωδία» Αντιγόνη του Α. Ονεγκέρ (1927), για την οποία έγραψε τα κείμενα.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΤΕΧΝΗ ΡΗΤΟΡΙΚΗ

ΑΡΙΣΤ Ρητ 1388a31–1388b30

Ολοκλήρωση του λόγου περὶ παθῶν: η ζηλοτυπία

Φτάνοντας στο τελευταίο από τα πάθη , τα οποία στοχεύει να διεγείρει ή να κατευνάσει ένας ρήτορας (βλ. σχετικά και ΑΡΙΣΤ Ρητ 1380b35–1382a19), ο Αριστοτέλης –μετά την οργή, την πραότητα, την αγάπη και το μίσος, τον φόβο και το θάρρος, την ντροπή, την ευσπλαχνία, τον οίκτο, την αγανάκτηση– πραγματεύεται τη ζηλοτυπία (ζῆλον).

Πῶς δὲ ἔχοντες ζηλοῦσι καὶ τὰ ποῖα καὶ ἐπὶ τίσιν, ἐνθένδ’
ἐστὶ δῆλον· εἰ γάρ ἐστιν ζῆλος λύπη τις ἐπὶ φαινομένῃ
παρουσίᾳ ἀγαθῶν ἐντίμων καὶ ἐνδεχομένων αὐτῷ λαβεῖν περὶ
τοὺς ὁμοίους τῇ φύσει, οὐχ ὅτι ἄλλῳ ἀλλ’ ὅτι οὐχὶ καὶ αὑτῷ
(35) ἔστιν (διὸ καὶ ἐπιεικές ἐστιν ὁ ζῆλος καὶ ἐπιεικῶν, τὸ δὲ
φθονεῖν φαῦλον καὶ φαύλων· ὁ μὲν γὰρ αὑτὸν παρασκευάζει
διὰ τὸν ζῆλον τυγχάνειν τῶν ἀγαθῶν, ὁ δὲ τὸν πλησίον μὴ
ἔχειν διὰ τὸν φθόνον· ἀνάγκη δὴ ζηλωτικοὺς μὲν εἶναι τοὺς
[1388b] ἀξιοῦντας αὑτοὺς ἀγαθῶν ὧν μὴ ἔχουσιν, <ἐνδεχομένων αὐ-
τοῖς λαβεῖν>· οὐδεὶς γὰρ ἀξιοῖ τὰ φαινόμενα ἀδύνατα (διὸ οἱ
νέοι καὶ οἱ μεγαλόψυχοι τοιοῦτοι). καὶ οἷς ὑπάρχει τοιαῦτα
ἀγαθὰ ἃ τῶν ἐντίμων ἄξιά ἐστιν ἀνδρῶν· ἔστι δὲ ταῦτα
(5) πλοῦτος καὶ πολυφιλία καὶ ἀρχαὶ καὶ ὅσα τοιαῦτα· ὡς γὰρ
προσῆκον αὐτοῖς ἀγαθοῖς εἶναι, οἷα προσήκει τοῖς ἀγαθῶς
ἔχουσι, ζηλοῦσι τὰ τοιαῦτα τῶν ἀγαθῶν. καὶ οὓς οἱ ἄλλοι
ἀξιοῦσιν. καὶ ὧν πρόγονοι ἢ συγγενεῖς ἢ οἰκεῖοι ἢ τὸ ἔθνος ἢ
ἡ πόλις ἔντιμοι, ζηλωτικοὶ περὶ ταῦτα· οἰκεῖα γὰρ οἴονται
(10) αὑτοῖς εἶναι, καὶ ἄξιοι <εἶναι> τούτων. εἰ δ’ ἐστὶν ζηλωτὰ τὰ
ἔντιμα ἀγαθά, ἀνάγκη τάς τε ἀρετὰς εἶναι τοιαύτας, καὶ ὅσα τοῖς
ἄλλοις ὠφέλιμα καὶ εὐεργετικά (τιμῶσι γὰρ τοὺς εὐεργετοῦν-
τας καὶ τοὺς ἀγαθούς), καὶ ὅσων ἀγαθῶν ἀπόλαυσις τοῖς πλη-
σίον ἔστιν, οἷον πλοῦτος καὶ κάλλος μᾶλλον ὑγιείας. φανερὸν
(15) δὲ καὶ οἱ ζηλωτοὶ τίνες· οἱ γὰρ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα κεκτη-
μένοι ζηλωτοί· ἔστι δὲ ταῦτα τὰ εἰρημένα, οἷον ἀνδρεία
σοφία ἀρχή (οἱ γὰρ ἄρχοντες πολλοὺς δύνανται εὖ ποιεῖν),
στρατηγοί, ῥήτορες, πάντες οἱ τὰ τοιαῦτα δυνάμενοι. καὶ οἷς
πολλοὶ ὅμοιοι βούλονται εἶναι, ἢ πολλοὶ γνώριμοι, ἢ φίλοι
(20) πολλοί, ἢ οὓς πολλοὶ θαυμάζουσιν, ἢ οὓς αὐτοὶ θαυμάζουσιν.
καὶ ὧν ἔπαινοι καὶ ἐγκώμια λέγονται ἢ ὑπὸ ποιητῶν ἢ ὑπὸ λογο-
γράφων. καταφρονοῦσιν δὲ τῶν ἐναντίων· ἐναντίον γὰρ ζήλῳ
καταφρόνησίς ἐστι, καὶ τῷ ζηλοῦν τὸ καταφρονεῖν. ἀνάγκη
δὲ τοὺς οὕτως ἔχοντας ὥστε ζηλῶσαί τινας ἢ ζηλοῦσθαι
(25) καταφρονητικοὺς εἶναι τούτων τε καὶ ἐπὶ τούτοις ὅσοι τὰ
ἐναντία κακὰ ἔχουσι τῶν ἀγαθῶν τῶν ζηλωτῶν· διὸ πολλάκις
καταφρονοῦσιν τῶν εὐτυχούντων, ὅταν ἄνευ τῶν ἐντίμων ἀγα-
θῶν ὑπάρχῃ αὐτοῖς ἡ τύχη.

δι’ ὧν μὲν οὖν τὰ πάθη ἐγγίγνεται καὶ διαλύεται, ἐξ ὧν αἱ
(30) πίστεις γίγνονται περὶ αὐτῶν, εἴρηται.

***

Σε ποια γενικότερη κατάσταση βρίσκονται οι άνθρωποι που αισθάνονται ζηλοτυπία, τι λογής πράγματα την προκαλούν και κάτω από ποιες συνθήκες, όλα αυτά θα γίνουν φανερά στη συνέχεια. Γιατί αν η ζηλοτυπία είναι η λύπη που αισθάνεται κανείς όταν βλέπει ότι άλλοι άνθρωποι, όμοιοί του εκ φύσεως, έχουν αποχτήσει κάποια μεγάλης ―κατά την κοινή παραδοχή― αξίας αγαθά, που είναι δυνατό να τα αποκτήσει και αυτός ― λύπη όχι γιατί τα αγαθά αυτά τα έχει κάποιος άλλος, αλλά γιατί δεν τα έχει και ο ίδιος (35) (γιαυτό, άλλωστε, και η ζηλοτυπία είναι καλό πράγμα και χαρακτηρίζει τους καλούς ανθρώπους, ενώ ο φθόνος δεν είναι καλό πράγμα και χαρακτηρίζει ανθρώπους κατώτερης αξίας: στην πρώτη περίπτωση το άτομο κοιτάζει, με τη ζηλοτυπία του, να αποκτήσει τα αγαθά αυτά, ενώ στη δεύτερη περίπτωση το άτομο κοιτάζει, εξαιτίας του φθόνου του, να μην τα έχει ο άλλος), οδηγούμαστε στο υποχρεωτικό συμπέρασμα ότι ζηλοτυπία αισθάνονται [1388b] αυτοί που θεωρούν ότι τους αξίζουν κάποια αγαθά που δεν τα έχουν, <που μπορούν όμως να τα αποκτήσουν>· γιατί κανένας δεν επιδιώκει για τον εαυτό του πράγματα που μοιάζουν αδύνατα. Αυτός είναι ο λόγος που είναι ζηλότυποι οι νέοι και οι μεγαλόψυχοι. Επίσης αυτοί που έχουν τα αγαθά που αξίζουν σε σπουδαίους και τιμημένους ανθρώπους· τέτοια αγαθά είναι (5) ο πλούτος, οι πολλοί φίλοι, τα δημόσια αξιώματα κτό.· γιατί, καθώς θεωρούν πως είναι χρέος τους να είναι αγαθοί, οι άνθρωποι διεκδικούν για τον εαυτό τους αυτού του είδους τα αγαθά, επειδή αυτά θα ήταν σωστό να ανήκουν στους αγαθούς. Επίσης αυτοί που οι άλλοι άνθρωποι τους θεωρούν άξιους γι' αυτά τα αγαθά. Επίσης αυτοί που οι πρόγονοί τους, οι συγγενείς τους, οι δικοί τους άνθρωποι, το έθνος ή η πόλη τους τιμήθηκαν για κάποια πράγματα, αισθάνονται ζηλοτυπία ενσχέσει με αυτά τα πράγματα· γιατί πιστεύουν ότι αυτά τους ανήκουν (10) και ότι οι ίδιοι είναι άξιοι γι' αυτά. Αν, τώρα, αντικείμενο ζηλοτυπίας είναι τα μεγάλης ―κατά την κοινή παραδοχή― αξίας αγαθά, δεν μπορεί παρά τέτοια να είναι και οι αρετές, καθώς και καθετί που είναι ωφέλιμο και ευεργετικό στους άλλους· γιατί οι άνθρωποι τιμούν τους ενάρετους ανθρώπους και αυτούς που κάνουν ευεργεσίες. Αντικείμενο ζηλοτυπίας είναι και τα αγαθά που στην ευχαρίστηση που προκαλούν μπορούν να έχουνσυμμετοχή και οι πλησίον· τέτοια είναι ο πλούτος και η ομορφιά μάλλον παρά η υγεία.

(15) Είναι επίσης φανερό ποια είναι τα πρόσωπα που προκαλούν τη ζηλοτυπία: είναι τα πρόσωπα που έχουν αυτά και τα παρόμοια αγαθά, τα αγαθά δηλαδή που αναφέραμε, π.χ. ανδρεία, σοφία, δημόσια αξιώματα· γιατί αυτοί που έχουν δημόσιο αξίωμα, οι στρατηγοί ας πούμε, οι πολιτικοί και όλοι αυτοί που διαθέτουν μια τέτοια δύναμη, μπορούν να ευεργετούν πολύν κόσμο. Επίσης αυτοί που πολλοί άνθρωποι θέλουν να τους μοιάσουν, ή επιθυμούν τη γνωριμία ή τη φιλία τους. (20) Επίσης αυτοί που τους θαυμάζουν πολλοί ή που τους θαυμάζουν οι ίδιοι. Επίσης αυτοί που τους επαινούν και τους εγκωμιάζουν ποιητές ή πεζογράφοι. Αυτούς που έχουν τις αντίθετες ιδιότητες οι άνθρωποι τους περιφρονούν γιατί η περιφρόνηση είναι το αντίθετο της ζηλοτυπίας, και το να αισθάνεται κανείς περιφρόνηση είναι το αντίθετο του να αισθάνεται ζηλοτυπία. Αυτοί που βρίσκονται σε τέτοια κατάσταση ώστε να αισθάνονται ή να προκαλούν τη ζηλοτυπία των άλλων δεν μπορεί παρά (25) να περιφρονούν αυτούς που έχουν τις κακές ιδιότητες οι οποίες είναι αντίθετες των καλών εκείνων ιδιοτήτων που προκαλούν τη ζηλοτυπία ― και εξαιτίας αυτών των κακών ιδιοτήτων. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλές φορές οι άνθρωποι περιφρονούν τους ευνοημένους από την τύχη, που η καλή τους όμως αυτή τύχη δεν συνοδεύεται από τα μεγάλης ―κατά την κοινή παραδοχή― αξίας αγαθά.

(30) Είπαμε ό,τι είχαμε να πούμε για το θέμα «με ποια μέσα διεγείρονται τα πάθη και με ποια μέσα διαλύονται ― μέσα που αποτελούν τις πηγές από τις οποίες αντλείται το σχετικό αποδεικτικό υλικό».