ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Φιλοκτήτης (1348-1372)

ΦΙ. ὦ στυγνὸς αἰών, τί με, τί δῆτ᾽ ἔχεις ἄνω

βλέποντα, κοὐκ ἀφῆκας εἰς Ἅιδου μολεῖν;
1350 οἴμοι, τί δράσω; πῶς ἀπιστήσω λόγοις
τοῖς τοῦδ᾽, ὃς εὔνους ὢν ἐμοὶ παρῄνεσεν;
ἀλλ᾽ εἰκάθω δῆτ᾽; εἶτα πῶς ὁ δύσμορος
ἐς φῶς τάδ᾽ ἔρξας εἶμι; τῷ προσήγορος;
πῶς, ὦ τὰ πάντ᾽ ἰδόντες ἀμφ᾽ ἐμοὶ κύκλοι,
1355 ταῦτ᾽ ἐξανασχήσεσθε, τοῖσιν Ἀτρέως
ἐμὲ ξυνόντα παισίν, οἵ μ᾽ ἀπώλεσαν;
πῶς τῷ πανώλει παιδὶ τῷ Λαερτίου;
οὐ γάρ με τἄλγος τῶν παρελθόντων δάκνει,
ἀλλ᾽ οἷα χρὴ παθεῖν με πρὸς τούτων ἔτι
1360 δοκῶ προλεύσσειν. οἷς γὰρ ἡ γνώμη κακῶν
μήτηρ γένηται, πάντα παιδεύει κακούς.
καὶ σοῦ δ᾽ ἔγωγε θαυμάσας ἔχω τόδε.
χρῆν γάρ σε μήτ᾽ αὐτόν ποτ᾽ ἐς Τροίαν μολεῖν,
ἡμᾶς τ᾽ ἀπείργειν· οἵ γέ σου καθύβρισαν,
πατρὸς γέρας συλῶντες [οἳ τὸν ἄθλιον
Αἴανθ᾽ ὅπλων σοῦ πατρὸς ὕστερον δίκῃ
1365 Ὀδυσσέως ἔκριναν]. εἶτα τοῖσδε σὺ
εἶ ξυμμαχήσων, κἄμ᾽ ἀναγκάζεις τάδε;
μὴ δῆτα, τέκνον· ἀλλά μ᾽, ὃ ξυνῄνεσας,
πέμψον πρὸς οἴκους· καὐτὸς ἐν Σκύρῳ μένων
ἔα κακῶς αὐτοὺς ἀπόλλυσθαι κακούς.
1370 χοὕτω διπλῆν μὲν ἐξ ἐμοῦ κτήσῃ χάριν,
διπλῆν δὲ πατρός· κοὐ κακοὺς ἐπωφελῶν
δόξεις ὅμοιος τοῖς κακοῖς πεφυκέναι.

***

ΦΙΛ. Ω ζωή μαύρη, πώς ακόμη απάνω
στον κόσμο με κρατείς και δε μ᾽ αφήνεις
να πάω στον Άδη; αλί μου, τί να κάμω;
1350 και πώς στα λόγια αυτού να μην πιστέψω,
που έτσι καλοπροαίρετα για μένα
με συμβουλεύει; λοιπόν πρέπει
να υποχωρήσω· κι έπειτ᾽ αν το κάμω,
πώς θα μπορώ να βγαίνω ο άμοιρος
στης ημέρας το φως; με ποιό θενά ᾽χω
να πω ένα λόγο; πώς θα το βαστάτε,
ω μάτια, που είδατ᾽ όλα μου τα πάθη,
να ζω με τα παιδιά μαζί του Ατρέα
που με κατάστρεψαν, και πώς με του
Λαέρτη τον καταραμένο γιο;
Γιατί δεν είναι ο πόνος που με σκίζει
των περασμένων, μα θαρρώ, προβλέπω
κι όσα πρέπει απ᾽ αυτούς να πάθω ακόμα·
1360 γιατ᾽ ο νους που γεννήσει άπαξ το κρίμα,
μαθαίνει πια κακός και στ᾽ άλλα να ᾽ναι.
Μα εγώ ᾽μαι ν᾽ απορήσω και με σένα,
που έπρεπ᾽ εσύ μήτε ποτέ κι ο ίδιος
στην Τροία να πας κι άλλους να μην αφήνεις,
μια που και τέτοια προσβολή σού εκάμαν,
να σου κλέψουν του πατέρα σου τα όπλα·
κι έπειτα θες να πας να πολεμήσεις
μαζί μ᾽ αυτούς και βιάζεις και μένα;
Όχι, παιδί μου, μα πιστός στους όρκους
που μου ᾽δωσες πάρε με να με πας
στον τόπο μου· και συ μείνε στη Σκύρο
κι άφησ᾽ τους άθλιους άθλια να χαθούνε·
1370 κι έτσι διπλή θενά ᾽χεις κι από μένα
διπλή κι απ᾽ τον πατέρα σου τη χάρη
και δε θενα φανείς, αν θα συντρέξεις
κακούς ανθρώπους, πως και συ είσαι τέτοιος.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (9.307-9.377)

Τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Ἀχιλλεύς·

«διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,
χρὴ μὲν δὴ τὸν μῦθον ἀπηλεγέως ἀποειπεῖν,
310 ᾗ περ δὴ φρονέω τε καὶ ὡς τετελεσμένον ἔσται,
ὡς μή μοι τρύζητε παρήμενοι ἄλλοθεν ἄλλος.
ἐχθρὸς γάρ μοι κεῖνος ὁμῶς Ἀΐδαο πύλῃσιν
ὅς χ᾽ ἕτερον μὲν κεύθῃ ἐνὶ φρεσίν, ἄλλο δὲ εἴπῃ.
αὐτὰρ ἐγὼν ἐρέω ὥς μοι δοκεῖ εἶναι ἄριστα·
315 οὔτ᾽ ἔμεγ᾽ Ἀτρεΐδην Ἀγαμέμνονα πεισέμεν οἴω
οὔτ᾽ ἄλλους Δαναούς, ἐπεὶ οὐκ ἄρα τις χάρις ἦεν
μάρνασθαι δηΐοισιν ἐπ᾽ ἀνδράσι νωλεμὲς αἰεί.
ἴση μοῖρα μένοντι, καὶ εἰ μάλα τις πολεμίζοι·
ἐν δὲ ἰῇ τιμῇ ἠμὲν κακὸς ἠδὲ καὶ ἐσθλός·
320 κάτθαν᾽ ὁμῶς ὅ τ᾽ ἀεργὸς ἀνὴρ ὅ τε πολλὰ ἐοργώς.
οὐδέ τί μοι περίκειται, ἐπεὶ πάθον ἄλγεα θυμῷ,
αἰεὶ ἐμὴν ψυχὴν παραβαλλόμενος πολεμίζειν.
ὡς δ᾽ ὄρνις ἀπτῆσι νεοσσοῖσι προφέρῃσι
μάστακ᾽, ἐπεί κε λάβῃσι, κακῶς δ᾽ ἄρα οἱ πέλει αὐτῇ,
325 ὣς καὶ ἐγὼ πολλὰς μὲν ἀΰπνους νύκτας ἴαυον,
ἤματα δ᾽ αἱματόεντα διέπρησσον πολεμίζων,
ἀνδράσι μαρνάμενος ὀάρων ἕνεκα σφετεράων.
δώδεκα δὴ σὺν νηυσὶ πόλεις ἀλάπαξ᾽ ἀνθρώπων,
πεζὸς δ᾽ ἕνδεκά φημι κατὰ Τροίην ἐρίβωλον·
330 τάων ἐκ πασέων κειμήλια πολλὰ καὶ ἐσθλὰ
ἐξελόμην, καὶ πάντα φέρων Ἀγαμέμνονι δόσκον
Ἀτρεΐδῃ· ὁ δ᾽ ὄπισθε μένων παρὰ νηυσὶ θοῇσι
δεξάμενος διὰ παῦρα δασάσκετο, πολλὰ δ᾽ ἔχεσκεν.
ἄλλα δ᾽ ἀριστήεσσι δίδου γέρα καὶ βασιλεῦσι·
335 τοῖσι μὲν ἔμπεδα κεῖται, ἐμεῦ δ᾽ ἀπὸ μούνου Ἀχαιῶν
εἵλετ᾽, ἔχει δ᾽ ἄλοχον θυμαρέα· τῇ παριαύων
τερπέσθω. τί δὲ δεῖ πολεμιζέμεναι Τρώεσσιν
Ἀργείους; τί δὲ λαὸν ἀνήγαγεν ἐνθάδ᾽ ἀγείρας
Ἀτρεΐδης; ἦ οὐχ Ἑλένης ἕνεκ᾽ ἠϋκόμοιο;
340 ἦ μοῦνοι φιλέουσ᾽ ἀλόχους μερόπων ἀνθρώπων
Ἀτρεΐδαι; ἐπεὶ ὅς τις ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ ἐχέφρων
τὴν αὐτοῦ φιλέει καὶ κήδεται, ὡς καὶ ἐγὼ τὴν
ἐκ θυμοῦ φίλεον, δουρικτητήν περ ἐοῦσαν.
νῦν δ᾽ ἐπεὶ ἐκ χειρῶν γέρας εἵλετο καί μ᾽ ἀπάτησε,
345 μή μευ πειράτω εὖ εἰδότος· οὐδέ με πείσει.
ἀλλ᾽, Ὀδυσεῦ, σὺν σοί τε καὶ ἄλλοισιν βασιλεῦσι
φραζέσθω νήεσσιν ἀλεξέμεναι δήϊον πῦρ.
ἦ μὲν δὴ μάλα πολλὰ πονήσατο νόσφιν ἐμεῖο,
καὶ δὴ τεῖχος ἔδειμε, καὶ ἤλασε τάφρον ἐπ᾽ αὐτῷ
350 εὐρεῖαν μεγάλην, ἐν δὲ σκόλοπας κατέπηξεν·
ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὧς δύναται σθένος Ἕκτορος ἀνδροφόνοιο
ἴσχειν· ὄφρα δ᾽ ἐγὼ μετ᾽ Ἀχαιοῖσιν πολέμιζον
οὐκ ἐθέλεσκε μάχην ἀπὸ τείχεος ὀρνύμεν Ἕκτωρ,
ἀλλ᾽ ὅσον ἐς Σκαιάς τε πύλας καὶ φηγὸν ἵκανεν·
355 ἔνθα ποτ᾽ οἶον ἔμιμνε, μόγις δέ μευ ἔκφυγεν ὁρμήν.
νῦν δ᾽ ἐπεὶ οὐκ ἐθέλω πολεμιζέμεν Ἕκτορι δίῳ,
αὔριον ἱρὰ Διὶ ῥέξας καὶ πᾶσι θεοῖσι,
νηήσας εὖ νῆας, ἐπὴν ἅλαδε προερύσσω,
ὄψεαι, αἴ κ᾽ ἐθέλῃσθα καὶ αἴ κέν τοι τὰ μεμήλῃ,
360 ἦρι μάλ᾽ Ἑλλήσποντον ἐπ᾽ ἰχθυόεντα πλεούσας
νῆας ἐμάς, ἐν δ᾽ ἄνδρας ἐρεσσέμεναι μεμαῶτας·
εἰ δέ κεν εὐπλοίην δώῃ κλυτὸς ἐννοσίγαιος,
ἤματί κε τριτάτῳ Φθίην ἐρίβωλον ἱκοίμην.
ἔστι δέ μοι μάλα πολλά, τὰ κάλλιπον ἐνθάδε ἔρρων·
365 ἄλλον δ᾽ ἐνθένδε χρυσὸν καὶ χαλκὸν ἐρυθρὸν
ἠδὲ γυναῖκας ἐϋζώνους πολιόν τε σίδηρον
ἄξομαι, ἅσσ᾽ ἔλαχόν γε· γέρας δέ μοι, ὅς περ ἔδωκεν,
αὖτις ἐφυβρίζων ἕλετο κρείων Ἀγαμέμνων
Ἀτρεΐδης· τῷ πάντ᾽ ἀγορευέμεν, ὡς ἐπιτέλλω,
370 ἀμφαδόν, ὄφρα καὶ ἄλλοι ἐπισκύζωνται Ἀχαιοί,
εἴ τινά που Δαναῶν ἔτι ἔλπεται ἐξαπατήσειν,
αἰὲν ἀναιδείην ἐπιειμένος· οὐδ᾽ ἂν ἔμοιγε
τετλαίη κύνεός περ ἐὼν εἰς ὦπα ἰδέσθαι·
οὐδέ τί οἱ βουλὰς συμφράσσομαι, οὐδὲ μὲν ἔργον·
375 ἐκ γὰρ δή μ᾽ ἀπάτησε καὶ ἤλιτεν· οὐδ᾽ ἂν ἔτ᾽ αὖτις
ἐξαπάφοιτ᾽ ἐπέεσσιν· ἅλις δέ οἱ· ἀλλὰ ἕκηλος
ἐρρέτω· ἐκ γάρ εὑ φρένας εἵλετο μητίετα Ζεύς.

***

Και ο γοργοπόδης Αχιλλεύς απάντησέ του κι είπε:
«Λαερτιάδη ευρετικέ, διογένννητε Οδυσσέα,
ίσια θα ειπώ και καθαρά την ομιλία όλην
310 καθώς φρονώ και ασάλευτη θα μείν᾽ η θέλησίς μου,
ώστε να μη προσκλαίεσθε καθήμενοι σιμά μου.
Ότι μου είναι μισητός, όσο του Άδ᾽ οι πύλες,
κείνος που κρύβει άλλο στον νουν και άλλο στο χείλος έχει.
Και ό,τι εγώ κρίν᾽ ορθότερον θα ειπώ· μήτ᾽ ο Αγαμέμνων,
315 μήτε των άλλων Αχαιών κανείς δεν θα με πείσει·
χάριν δεν είχε ο πόλεμος που αδιάκοπα εκρατούσα
με τους εχθρούς, αφού και αυτός που απέχει από την μάχην
και αυτός που σφόδρα πολεμεί, μερίδα ομοίαν παίρνουν.
Ίσα τιμάτ᾽ ο άνανδρος με τον ανδρειωμένον.
320 Πολλά και αν πράξεις και άνεργος αν μείνεις, αποθνήσκεις.
Τι κέρδος τάχα μ᾽ άφησε το να ταλαιπωρούμαι
και την ζωήν μου εις κίνδυνον να βάζω πολεμώντας;
Και ως την χαψιά στ᾽ απτέρωτα μικρά της δίδ᾽ η μάνα,
άμα την έβρει, πλην αυτή ζωήν καλήν δεν έχει,
325 κι εγώ πολλές αγρύπνησα νυκτιές και τες ημέρες
περνούσα αιματοστάλακτες μ᾽ εχθρούς ανδρειωμένους
μαχόμενος, εξ αφορμής των γυναικών τους μόνον.
Και με τα πλοία δώδεκα έχω πατήσει χώρες,
και πάλιν ένδεκα πεζός στην κάρπιμην Τρωάδα.
330 Και απ᾽ όλες θησαυρούς πολλούς επήρα και του Ατρείδη
ευθύς όλα επαράδιδα, και αυτός στα κοίλα πλοία
σιμά, μένοντας ήσυχος τα εδέχετο και μέρος
ολίγο εμοίραζε, πολλά κρατούσε, και ως βραβεία
των βασιλέων έδιδε και πολεμάρχων άλλα.
335 Σ΄ αυτούς τ᾽ αφήνει, και απ᾽ εμέ και μόνον πήρε οπίσω
την ποθητήν μου· ας τέρπεται σιμά της ξενυκτώντας.
Τι τους Αργείους έφερε να πολεμούν τους Τρώας;
Τι τόσα πλήθη εσύναξε και ανέβασεν ο Ατρείδης
εδώ; Δεν είν᾽ εξ αφορμής της εύμορφης Ελένης;
340 Οι Ατρείδες τες γυναίκες των μόνοι αγαπούν στον κόσμον;
Κάθε καλός και φρόνιμος πόνον και αγάπην έχει
εις την δικήν του σύντροφον· και αυτήν εγώ την κόρην,
αν και πολέμου λάφυρον, ολόψυχ᾽ αγαπούσα.
Και τώρα που απ᾽ τα χέρια μου επήρε το βραβείον
345μ᾽ απάτην, ας μη προσπαθεί τον γνώστην του να πείσει
και με τους άλλους βασιλείς και σε, Λαερτιάδη,
τρόπον ας έβρει απ᾽ τη φωτιά να σώσει τα καράβια.
Πολλά ᾽καμε χωρίς εμέ, και τείχος έχει κτίσει
και χάντακ᾽ άνοιξε βαθύν, με πάλους εις το βάθος.
350 Πλην, του ανδροφόνου Έκτορος την ρώμην να εμποδίσει
δεν δύναται· και όταν εγώ με σας συμπολεμούσα,
ποτέ δεν ήθελεν αυτός την μάχην να κινήσει
μακράν από τα τείχη του, και μόνον ως τον φράξον
έφθασε των Σκαιών Πυλών· αυτού μ᾽ έχει αντικρίσει
355 μίαν φοράν και μετά βιας εσώθη απ᾽ την ορμήν μου.
Και αφού τον θείον Έκτορα να πολεμήσω πλέον
δεν θέλω, αύριον του Διός και όλων των αθανάτων
θα θυσιάσω, κι έπειτα στην θάλασσα θα σύρω
τα πλοία καλοφόρτωτα, και θα τα ιδείς αν θέλεις
360 πολύ πρωί μες στον βαθύν Ελλήσποντον να πλέουν
και μέσα να λαμνοκοπούν οι άνδρες μου με πόθον
κι εάν ταξίδι ο Ποσειδών καλό μου δώσει ο θείος,
στην καρποφόρον Φθίαν μου την τρίτην φθάνω ημέραν.
Πλούτη έχω αφήσει εκεί πολλά όταν στην Τροίαν ήλθα·
365κι εδώθε χάλκωμα, χρυσόν και σίδερο θα πάρω,
και ωραίες κόρες λάφυρα δικά μου από τον κλήρον·
μου λείπει το βραβείον μου, που αυτός, που το ᾽χε δώσει,
το επήρε πίσω υβριστικώς, ο κραταιός Ατρείδης.
Και όλα ταύτα επιθυμώ να ειπείτε δημοσίως,
370 ώστε κι οι επίλοιποι Αχαιοί δι᾽ αυτά ν᾽ αγανακτήσουν,
και μη θαρρεύσει στο εξής να ξεπλανήσει και άλλον
ο αδιάντροπος· αλλά σ᾽ εμέ δεν θα τολμήσει πλέον,
όσο και είναι αναίσχυντος τα μάτια να σηκώσει.
Έργο κανένα εγώ μ᾽ αυτόν ουδέ συμβούλια θέλω·
375 μ᾽ απάτησε, μ᾽ αδίκησε· δεν με δολώνει πλέον.
Τόσο του αρκεί· και αμέριμνος στον όλεθρόν του ας τρέχει,
αφού τον νουν τού αφαίρεσεν ο πάνσοφος Κρονίδης.

Αρσενικό και θηλυκό είναι δύο άκρα διαφοροποιημένα, αλλά συνδεδεμένα μεταξύ τους

Ο καθένας έχει τη δική του «προσωπική αντίληψη για τη ζωή», αλλά υπάρχουν κοινοί παρονομαστές που διαμορφώνουν ομοιότητες στις ανάγκες και στις απαιτήσεις.

Δεν χωρά αμφιβολία πως η ζωή είναι γεμάτη από σχέσεις, από μια σταθερή αναμέτρηση με τον Άλλο΄ αποτελεί μια διαλεκτική με τον ψυχικό κόσμο της γυναίκας και του άνδρα.

Ένας από τους πολλούς τρόπους για να αντιμετωπιστεί ο ανθρώπινος πόνος είναι ακριβώς η διαπροσωπική σχέση που εννοείται ως δυνατότητα επαφής με τον άλλο, με το διαφορετικό από μας, αλλά ταυτοχρόνως απολύτως απαραίτητο.

Αρσενικό και θηλυκό είναι δύο άκρα διαφοροποιημένα, αλλά συνδεδεμένα μεταξύ τους, που οριοθετούν τη δυνατότητα να υπάρξουμε, ενώ το γεγονός ότι ο ένας αποτελεί βασικό στοιχείο για τον άλλο προσδίδει νόημα στη ζωή.

Παρότι σήμερα παρατηρείται κατάχρηση και βιασμός του όρου «σχέση», στην πραγματικότητα δεν επιτεύχθηκε βαθιά και ολοκληρωμένη γνώση του νοήματός του.

Άνδρας και γυναίκα συναντιούνται, αναπτύσσουν δεσμούς και σχέσεις, παντρεύονται κι αποκτούν παιδιά, συγκροτούν αυτό που ονομάζεται ζεύγος, αλλά στην ουσία δεν είναι παρά μια δυάδα.

Η διαφορά που κάνει αυτούς του όρους μη παράλληλους είναι αξιοσημείωτη, αφού για τη δυάδα δεν απαιτούνται αυθεντικά και πηγαία αισθήματα, έντονη συναισθηματική συμμετοχή και επιθυμία για δόσιμο χωρίς την προσδοκία ανταλλάγματος.

Το ζεύγος είναι όλα τα παραπάνω και πολύ περισσότερα, είναι μοίρασμα ζωής, ιδεών και αξιών, επιθυμία για κοινή πορεία στον δρόμο της ζωής.

Η διάσπαση της σχέσης είναι μια δυνατότητα που προσφέρεται σε όλους, αλλά εμφανίζεται ως εξαιρετικά δύσκολη κατάκτηση, ως το φιλοδοξότερο εγχείρημα για έναν άντρα και μία γυναίκα.

Ωστόσο είναι έργο πολύ πιο κοπιαστικό και δύσκολο απ’ όσο φαντάζεται κανείς, στο οποίο καλούνται όλοι, αλλά λίγοι το ολοκληρώνουν.

Οι αποτυχίες στη σφαίρα της σχέσης είναι οι πιο συχνές και επώδυνες που μπορεί να βιωθούν.

Όταν μια σχέση αποτυγχάνει και οδηγείται στην καταστροφή, ο άνθρωπος δύσκολα αποδέχεται τα σφάλματά του, αναγνωρίζει τα λάθη του, αναλαμβάνει το βάρος της ευθύνης του.

Λέγοντας ψέματα, πρώτα στον εαυτό του και έπειτα στους άλλους, επιμένει χωρίς δεύτερη σκέψη να αποκαλεί «ζεύγος» ή «σχέση» αυτό που στην πραγματικότητα δεν είναι παρά μια τυπική συμβίωση με ένα άλλο άτομο.

Γιατί όμως η σχέση, αν και θεωρείται πολύ σημαντική και επιθυμητή, εμφανίζει μια τόσο τυραννική διάσταση;

Το πρόβλημα εντοπίζεται στο ότι δεν έχουμε ακόμη καταφέρει να κατανοήσουμε τη σημασία της λέξης «σχέση», και αυτή η ύπουλη μορφή αναλφαβητισμού σε θέματα σχέσεων είναι το στοιχείο που τροφοδοτεί το μεγαλύτερο ποσοστό αποτυχίας στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Θα μπορούσε να προβληθεί ως αντεπιχείρημα το γεγονός ότι, εάν το ανθρώπινο είδος υπάρχει ακόμη και δεν έχει αφανιστεί, αλλά αντίθετα απειλείται με υπερπληθυσμό, οφείλεται ακριβώς στη συνάντηση και στη σχέση αρσενικού-θηλυκού.

Όμως, η άποψη αυτή θα χαρακτηριζόταν εντελώς αφελής, αφού η διαιώνιση του είδους δεν απαιτεί σχέση αρσενικού-θηλυκού, αλλά απλή συνάντησή τους.

Η σχέση του άνδρα και της γυναίκας παρουσιάζει σοβαρά κενά και ο δρόμος που πρέπει να διανυθεί ώστε να καλυφτούν είναι μακρύς και δύσβατος.

Η συνάντηση και η αλληλεπίδραση μεταξύ αρσενικού και θηλυκού χαρακτηρίζεται μέχρι σήμερα όχι τόσο από την προοπτική και την επιθυμία για τη δημιουργία μιας σχέσης, όσο από την κατάσταση υποταγής στην οποία προ πολλού έχει περιέλθει η γυναίκα.

Υποταγή που προκλήθηκε από την κατάχρηση εξουσίας του αρσενικού απέναντι στο θηλυκό, κατάχρηση αιώνων, την οποία δεν κατάφερε ως τώρα να αποτινάξει η γυναίκα.

Από τη στιγμή που επικράτησε ο πατριαρχικός πολιτισμός το αρσενικό έγινε, παρά τη θέλησή του, υπηρέτης της εξουσίας και κυριεύτηκε από την ανάγκη να την κατακτήσει.

Από τη μία η επιθετική και αθέμιτη συμπεριφορά του αρσενικού και από την άλλη η παραίτηση και η υποταγή του θηλυκού δημιούργησαν διαφορετικούς και τυποποιημένους ρόλους για τον άνδρα και τη γυναίκα.

Στη συλλογική φαντασία το αρσενικό και το θηλυκό έχουν διαφορετικά πεπρωμένα, επιτελούν συγκεκριμένα καθήκοντα που τους ανατίθενται από τη φύση και η μοίρα της γυναίκας ταυτίζεται με την υποχώρηση και την εξάρτηση από τον άντρα.

Όπως παρατηρεί η Esher Harding:

"Η γυναίκα που με τα φυσικά της προσόντα, αποτελεί την κατάλληλη σύντροφο του άντρα, είναι η γυναίκα στη φυσική της κατάσταση. Πρόκειται για το θηλυκό γένος του ανθρώπινου είδους και η προσοχή της είναι, από ένστικτο, προσηλωμένη ολοκληρωτικά στον σύντροφο. Υποτάσσεται στις επιθυμίες του, γίνεται όμορφη και θελκτική για εκείνον.

Προφανώς αυτό συνιστά τις φυσικές εκδηλώσεις της βιολογικής σχέσης μεταξύ των δύο φύλων. Αλλά, όταν οι ενστικτώδεις αντιδράσεις εκδηλώνονται στον σύγχρονο άντρα και σύγχρονη γυναίκα, ο σκοπός της Μητέρας Φύσης, συγκαλύπτεται από έναν κώδικα συμβάσεων και συνήθως ούτε η ίδιοι, ο άντρας ή η γυναίκα δεν αντιλαμβάνονται το τελικό νόημα των ενεργειών τους.

Να φεύγεις από τελειωμένες καταστάσεις

Να φεύγεις από τελειωμένες καταστάσεις.

Από ανθρώπους που τους ανεβάζεις και αυτοί με τονισμένο το εγώ τους σε ρίχνουν.

Από αυτούς που δεν ρισκάρουν, αλλά βολεύονται.

Από ανθρώπους που δεν δίνουν παρά μόνο παίρνουν. Και αυτά που τους παρέχεις δεν τα εκτιμούν. Τα θεωρούν δεδομένα, απλά, αδιάφορα…

Από ανθρώπους που σε κοιτάζουν και ψάχνουν να βρουν στα μάτια σου κάποιον άλλον…

Από αυτούς που σου χαρίζουν στιγμές δανεικές, που περιμένεις να σου δώσουν σημασία με το σταγονόμετρο.

Να φεύγεις όσο είναι νωρίς από αυτούς που αντί για έpωτα σου πουλάνε εξυπνάδες.

Που σου προκαλούν ανασφάλειες και σκέψεις πολλές. Γιατί εάν στα αλήθεια σε ήθελαν στη ζωή τους, θα το είχες καταλάβει…

Να φεύγεις όσο είναι νωρίς από αυτά που σε πληγώνουν. Γιατί στο τέλος θα πληγωθείς περισσότερο.

Να φεύγεις με το κεφάλι ψηλά και να κλείνεις την πόρτα χαμογελώντας.

Γιατί εσύ ένιωσες, δεν κρύφτηκες.

Γιατί εσύ ότι είχες να δώσεις το έδωσες.

Και γιατί, πολύ απλά, σε περιμένουν άλλα καλύτερα που μόνο όταν φύγεις θα τα συναντήσεις…

Αν θέλεις να αλλάξεις, σταμάτα να εστιάζεις σε ό,τι δεν θέλεις να συμβεί

Όπως είπε η Μαρία Ρόμπινσον κάποτε: «κανείς δεν μπορεί να γυρίσει πίσω τη ζωή και να κάνει μια νέα αρχή, αλλά μπορεί σήμερα να κάνει ένα νέο τέλος».

Τίποτα άλλο δεν θα μπορούσε να είναι πλησιέστερα στην αλήθεια. Αλλά πριν να ξεκινήσεις αυτή τη διαδικασία της αλλαγής πρέπει να σταματήσεις να κάνεις τα πράγματα που σε πηγαίνουν πίσω.

Μερικές ιδέες για να ξεκινήσεις

1. Σταμάτα να ξοδεύεις χρόνο με λάθος ανθρώπους – Η ζωή είναι πολύ μικρή για να περνάς χρόνο με ανθρώπους που απομυζούν ευτυχία από εσένα.

Εάν κάποιοι σε θέλουν στη ζωή τους θα δημιουργήσουν χώρο για σένα.

Δεν πρέπει να μάχεσαι για προβολή και αναγνώριση. Ποτέ μα ποτέ να μην επιμένεις να επιβάλεις τον εαυτό σου σε κάποιον που συνεχώς παραβλέπει την αξία σου. Θυμήσου ότι οι αληθινοί φίλοι δεν είναι αυτοί που στέκονται στο πλευρό σου όταν είσαι στα καλύτερά σου, αλλά εκείνοι που βρίσκονται δίπλα σου όταν είσαι στα χειρότερα σου

2. Σταμάτα να τρέχεις μακριά από τα προβλήματά σου – Αντιμετώπισέ τα κατάματα. Όχι δεν θα είναι εύκολο. Δεν υπάρχει άτομο στον κόσμο τόσο ικανό ώστε να χειρίζεται άψογα κάθε αναποδιά που του προκύπτει. Δεν είμαστε υποχρεωμένοι να λύνουμε αμέσως τα προβλήματά μας.

Δεν είμαστε πλασμένοι γι’ αυτό. Στην πραγματικότητα, είμαστε πλασμένοι για να αναστατωνόμαστε, να θλιβόμαστε, να σκοντάφτουμε και να πέφτουμε. Επειδή αυτός είναι ο σκοπός της ζωής – να αντιμετωπίζουμε προβλήματα, να μαθαίνουμε, να προσαρμοζόμαστε και να τα λύνουμε στην πορεία του χρόνου. Αυτά είναι που μας διαπλάθουν και φτιάχνουν μέσα μας τον άνθρωπο εκείνο που τελικά γινόμαστε

3. Σταμάτα να λές ψέματα προς τον εαυτό σου – Μπορείς να λες ψέματα σε οποιονδήποτε άλλο στον κόσμο, αλλά όχι στον εαυτό σου. Οι ζωές μας βελτιώνονται μόνο όταν παίρνουμε ρίσκα και το πρώτο και το πιο δύσκολο ρίσκο που πρέπει να πάρουμε είναι το να γίνουμε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας.

4. Σταμάτα να βάζεις τις δικές σου ανάγκες σε δεύτερη μοίρα – Το πιο επώδυνο πράγμα είναι να χάσεις τον εαυτό σου αγαπώντας και ξεχωρίζοντας κάποιον άλλον πάρα πολύ και ξεχνώντας ότι είσαι και εσύ ξεχωριστός. Ναι, βοήθησε τους άλλους, αλλά βοήθησε και το εαυτό σου επίσης.

5. Σταμάτα να προσπαθείς να γίνεις κάποιος που δεν είσαι – Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη ζωή είναι το να είσαι ο εαυτός σου σε ένα κόσμο που προσπαθεί να σε κάνει σαν όλους τους άλλους.

Κάποιος άλλος πάντοτε θα είναι ωραιότερος, κάποιος άλλος πάντοτε θα είναι εξυπνότερος, κάποιος άλλος πάντοτε θα είναι νεότερος αλλά όλοι αυτοί δεν θα είναι ποτέ εσύ. Μην αλλάζεις για να αρέσεις στους άλλους. Να είσαι ο εαυτός σου και οι σωστοί άνθρωποι θα αγαπήσουν αυτό που πραγματικά είσαι. Μόνο έτσι αξίζει η αγάπη.

6. Σταμάτα να προσπαθείς να κρατηθείς από το παρελθόν – Σταμάτα επιτέλους να κρατιέσαι από το παρελθόν, σταμάτα να ασχολείσαι με αυτούς που σε πλήγωσαν. Δεν μπορείς να αρχίσεις να διαβάζεις το επόμενο κεφάλαιο της ζωής σου εάν εξακολουθείς να ξανα-διαβάζεις το προηγούμενο..

7. Σταμάτα να φοβάσαι να κάνεις λάθη – Κάνοντας κάτι και κάνοντας το έστω και λάθος είναι τουλάχιστον δέκα φορές πιο παραγωγικό από το να μην κάνεις τίποτα. Κάθε επιτυχία έχει μια σειρά από αποτυχίες πίσω της και κάθε αποτυχία οδηγεί προς την επιτυχία. Καταλήγεις να μετανιώνεις για τα πράγματα που ΔΕΝ έκανες έως τώρα, παρά για τα πράγματα που έκανες.

Εάν υπάρξει κάποτε μια στιγμή για να ακολουθήσεις ότι σου αρέσει και να κάνεις κάτι που έχει νόημα για σένα, αυτή η στιγμή είναι ΤΏΡΑ..

8. Σταμάτα να επιπλήττεις τον εαυτό σου για παλιά λάθη – Ίσως να αγαπάμε το λάθος άτομο και να κλαίμε για τα λάθος πράγματα, αλλά ανεξάρτητα από το εάν τα πράγματα πάνε λάθος ένα είναι σίγουρο: τα λάθη μας βοηθούν να βρούμε τον άνθρωπο και τα πράγματα που είναι σωστά για εμάς.

Όλοι μας κάνουμε λάθη, δίνουμε αγώνες και μετανιώνουμε για πράγματα από το παρελθόν μας. Αλλά εσύ δεν είσαι τα λάθη σου, δεν είσαι οι αγώνες σου και είσαι εδώ ΤΏΡΑ με τη δύναμη να διαμορφώσεις την ημέρα σου και το μέλλον σου. Κάθε τι ξεχωριστό που έχει συμβεί στη ζωή σου σε προετοιμάζει για μια στιγμή που πρόκειται να έρθει.

9. Σταμάτα να προσπαθείς να αγοράσεις την ευτυχία – Πολλά από τα πράγματα που επιθυμούμε είναι ακριβά. Αλλά η αλήθεια είναι ότι αυτά που πραγματικά μας ικανοποιούν είναι εντελώς ελεύθερα και δεν κοστίζουν, όπως η Αγάπη, το γέλιο και το να προσπαθούμε να εκπληρώσουμε τα όνειρά μας.

10. Σταμάτα να ψάχνεις την ευτυχία αποκλειστικά στους άλλους – Εάν δεν είσαι ευτυχισμένος με αυτό που είσαι εσωτερικά δεν θα είσαι ευτυχισμένος σε μια μακροχρόνια σχέση με τον οποιονδήποτε άλλο. Πρέπει να δημιουργήσεις σταθερότητα στη δική σου ζωή πριν να μπορέσεις να την μοιραστείς με κάποιον άλλο. Διάβασε το «Σκοντάφτοντας πάνω στην Ευτυχία»

11. Σταμάτα να μένεις άπρακτος – Μην σκέφτεσαι πάρα πολύ, γιατί αλλιώς θα δημιουργήσεις προβλήματα που δεν υπήρχαν στην αρχή. Αξιολόγησε τις καταστάσεις και ανάλαβε αποφασιστική δράση. Δεν μπορείς να αλλάξεις αυτό που αρνείσαι να αντιμετωπίσεις. Το να κάνεις προόδους περιέχει κινδύνους. Τελεία και παύλα. Δεν μπορείς να φθάσεις στο δεύτερο όροφο αν τα πόδια σου είναι ακόμα στον πρώτο.

12. Σταμάτα να σκέφτεσαι ότι δεν είσαι έτοιμος – Κανένας δεν αισθάνεται ποτέ 100% έτοιμος όταν παρουσιάζεται μια ευκαιρία. Γιατί οι πιο μεγάλες ευκαιρίες στην ζωή, μας ωθούν να αναπτυχθούμε πέρα από τις ανέσεις μας, που σημαίνει ότι δεν θα αισθανθούμε τελείως άνετα στην αρχή.

13. Σταμάτα να εμπλέκεσαι σε σχέσεις για λάθος λόγους – Οι σχέσεις πρέπει να επιλέγονται με σοφία. Είναι καλύτερα να είσαι μόνος από το να είσαι με μια κακή παρέα. Δεν υπάρχει ανάγκη να βιαστείς. Εάν κάτι είναι γραφτό να συμβεί θα συμβεί τη σωστή στιγμή, με το σωστό άτομο και για τον καλύτερο λόγο. Ερωτεύσου όταν είσαι έτοιμος, όχι όταν είσαι μόνος

14. Σταμάτα να απορρίπτεις νέες σχέσεις επειδή οι παλιές δεν πέτυχαν – Στη ζωή θα αντιληφθείς ότι υπάρχει κάποιος λόγος για τον καθένα που συναντάς. Κάποιοι θα σε δοκιμάσουν, κάποιοι άλλοι θα σε χρησιμοποιήσουν και μερικοί θα σε διδάξουν. Αλλά το πιο σημαντικό, κάποιοι θα σου βγάλουν το καλύτερο εαυτό σου.

15. Σταμάτα να ανταγωνίζεσαι τους άλλους – Μην στεναχωριέσαι που άλλοι τα καταφέρνουν καλύτερα από εσένα. Συγκεντρώσου στο να καταρρίψεις τα δικά σου ρεκόρ κάθε ημέρα. Η Επιτυχία είναι μια μάχη ανάμεσα σε ΕΣΈΝΑ και στον ΕΑΥΤΌ σου μόνο.

16. Σταμάτα να ζηλεύεις άλλους – Η ζήλια είναι η τέχνη του να μετράς τις ευλογίες και τα χαρίσματα των άλλων αντί για τα δικά σου. Ρώτησε τον εαυτό σου το εξής: Υπάρχει κάτι που έχω και το οποίο ο καθένας θα ήθελε να το έχει;

17. Σταμάτα να παραπονιέσαι και να λυπάσαι για τον εαυτό σου – Τις ζωής οι «ζαριές» ρίχνονται για κάποιο λόγο – για να στρέψουν την πορεία σου σε μια κατεύθυνση που σου ταιριάζει. Μπορεί να μη τα δεις ή να τα καταλάβεις όλα τη στιγμή που γίνονται και μπορεί αυτό να είναι δύσκολο για σένα.

Αλλά θυμήσου όλες εκείνες τις άτυχες «ζαριές» που έτυχαν στο παρελθόν. Συχνά θα δεις ότι σε οδήγησαν σε ένα καλύτερο μέρος, σε έκαναν καλύτερο άνθρωπο, με μεγαλύτερη γνώση. Γι' αυτό χαμογέλα! Κάνε τους άλλους να καταλάβουν ότι σήμερα είσαι πολύ δυνατότερος από ότι χθες και θα συνεχίσεις να είσαι.

18. Σταμάτα να κρατάς κακίες – Μη ζεις τη ζωή σου με το μίσος στην καρδιά σου. Γιατί έτσι θα καταλήξεις να πληγώνεις τον εαυτό σου περισσότερο από τους ανθρώπους που μισείς. Συγχώρεση δεν είναι να πείς: “εντάξει, ότι μου έκανες είναι ΟΚ".

Αλλά το να πεις «Δεν πρόκειται ποτέ να αφήσω αυτό που μου έκανες να χαλάσει την ευτυχία μου». Συγχώρεση είναι η απάντηση ….άφησέ το να φύγει, βρες την γαλήνη, απελευθέρωσε τον εαυτό σου!. Και θυμήσου η συγχώρεση δεν είναι μόνο για τους άλλους ανθρώπους, είναι και για σένα. Εάν χρειαστεί, συγχώρησε το εαυτό σου, πήγαινε παρακάτω και προσπάθησε να τα καταφέρεις καλύτερα την επόμενη φορά.

19. Σταμάτα να επιτρέπεις στους άλλους να σε κατεβάζουν στο δικό τους επίπεδο – Αρνήσου να χαμηλώσεις το δικό σου επίπεδο για να διευκολύνεις αυτούς που αρνούνται να ανεβάσουν τα δικό τους.

20. Σταμάτα να σπαταλάς χρόνο εξηγώντας στους άλλους ότι κάνεις – Οι φίλοι σου δεν το χρειάζονται και οι εχθροί σου δε θα σε πιστέψουν έτσι και αλλιώς. Απλά κάνε ότι γνωρίζεις πως είναι σωστό με την καρδιά σου

21. Σταμάτα να κάνεις τα ίδια πράγματα ξανά και ξανά χωρίς να κάνεις ένα διάλειμμα – Ο κατάλληλος χρόνος για να πάρεις μια βαθιά ανάσα είναι ακριβώς όταν δεν έχεις χρόνο για αυτό. Εάν εξακολουθείς να κάνεις αυτά τα ίδια που κάνεις, θα λαμβάνεις και τα ίδια αποτελέσματα. Μερικές φορές χρειάζεται να δεις τα πράγματα από απόσταση, για να τα δεις πιο καθαρά.

22. Σταμάτα να παραβλέπεις την ομορφιά των μικρών πραγμάτων – Απόλαυσε τις μικρές χαρές γιατί μια μέρα ίσως κοιτάξεις πίσω και ανακαλύψεις ότι ήταν τελικά μεγάλες χαρές. Το καλύτερο κομμάτι της ζωής σου θα είναι οι μικρές, ανώνυμες στιγμές που πέρασες χαμογελώντας με κάποιον που είναι σημαντικός για σένα.

23. Σταμάτα να προσπαθείς να κάνεις τα πράγματα τέλεια – Ο πραγματικός κόσμος δεν αμείβει τους τελειομανείς, αμείβει ανθρώπους που ολοκληρώνουν τα πράγματα.

24. Σταμάτα να ακολουθείς το μονοπάτι με την λιγότερη αντίσταση (δηλ τον εύκολο δρόμο) – Η ζωή δεν είναι εύκολη, ειδικά αν σχεδιάζεις κάτι που αξίζει . Μη παίρνεις τον εύκολο δρόμο. Κάνε κάτι εξαιρετικό.

25. Σταμάτα να συμπεριφέρεσαι σα να είναι όλα εντάξει εάν δεν είναι – Είναι φυσικό κάποιες φορές να νιώθεις ότι διαλύεσαι και ότι «πέφτεις». Δεν χρειάζεται πάντα να προσποιείσαι ότι είσαι δυνατός και δεν υπάρχει ανάγκη να αποδεικνύεις διαρκώς ότι όλα πάνε καλά. Ούτε πρέπει να σε απασχολεί τι σκέφτονται οι άλλοι άνθρωποι – κλάψε αν το έχεις ανάγκη – είναι υγιές να αφήνεις τα δάκρυά σου να τρέξουν. Όσο συντομότερα το κάνεις, τόσο συντομότερα θα μπορέσεις να χαμογελάσεις και πάλι.

26. Σταμάτα να κατηγορείς τους άλλους για τα προβλήματά σου – Ο βαθμός που μπορείς να πετύχεις τα όνειρά σου, είναι ο βαθμός που μπορείς να αναλάβεις την ευθύνη για τη ζωή σου. Όταν κατηγορείς άλλους για αυτά που περνάς, αρνιέσαι την ευθύνη – και δίνεις στους άλλους δύναμη πάνω στη δική σου ζωή..

27. Σταμάτα να προσπαθείς να είσαι τα πάντα για όλους – Είναι αδύνατο να το κάνεις αυτό και όταν το προσπαθείς θα σε εξαντλήσει. Αλλά το να κάνεις ένα άτομο να χαμογελάσει ΜΠΟΡΕΊ να αλλάξει τον κόσμο. Ίσως όχι όλο τον κόσμο, αλλά τον δικό του κόσμο. Γι' αυτό περιόρισε την προσοχή σου. Μην κοιτάς παντού.

28. Σταμάτα να ανησυχείς τόσο πολύ – Η στεναχώρια δεν θα αφαιρέσει τα βάρη από το αύριο. Ένας τρόπος για να ελέγξεις εάν κάτι αξίζει να παιδεύεσαι είναι να κάνεις στον εαυτό σου την εξής ερώτηση: «Θα έχει σημασία αυτό σε ένα χρόνο; σε 3 χρόνια; σε 5 χρόνια;» Εάν όχι, τότε δεν αξίζει να ανησυχείς για αυτό.

29. Σταμάτα να εστιάζεις σε ότι δεν θέλεις να συμβεί – Εστίασε σε ότι θέλεις να συμβεί. Η θετική σκέψη βρίσκεται στην απαρχή κάθε μεγάλης επιτυχημένης ιστορίας. Εάν ξυπνάς κάθε πρωί με την σκέψη ότι κάτι υπέροχο θα συμβεί στη ζωή σου σήμερα, και δώσεις πολύ προσοχή, συχνά θα δεις ότι επιβεβαιώθηκες.

30. Σταμάτα να είσαι αγνώμων – Ανεξάρτητα του πόσο καλά ή κακά σου πάνε τα πράγματα, ξύπνα κάθε πρωί ευχαριστημένος για τη ζωή σου. Κάποιοι, κάπου αλλού, παλεύουν απεγνωσμένα για ότι είναι δικό τους. Αντί να σκέφτεσαι λοιπόν για αυτά που δεν έχεις, προσπάθησε να σκεφτείς για αυτά που έχεις και που κάποιοι άλλοι στερούνται.

Η καλύτερη θέα είναι στα υπόγεια

Η καλύτερη θέα είναι στα υπόγεια…

Εκεί που βρίσκεται η σκιά μας, εκεί που έχουμε αλυσοδέσει και κλειδαμπαρώσει τον σκοτεινό εαυτό μας, εκεί που κρύβονται όλοι οι θησαυροί της Ψυχής μας…

Μας έχουν κάνει να πιστεύουμε ότι αν αγγίξουμε την “σκοτεινιά” μας, το “κακό” μέσα μας τότε δεν θα είμαστε “καλοί άνθρωποι”.

Όμως όσο πιο πολύ σφαλίζουμε τα μάτια για να μην αντικρύσουμε κατάματα τις αδυναμίες, τους φόβους, τις ενοχές, το θυμό, όλα αυτά που οι περισσότεροι ονομάζουν αρνητικά συναισθήματα, όσο πιο πολύ τα καταπιέζουμε στα σκοτεινά υπόγεια του Είναι μας τόσο περισσότερο τους δίνουμε την δύναμη να χειρίζονται τις σκέψεις, τις επιθυμίες και τις πράξεις μας.

Φως και αποδοχή χρειάζονται όχι καταπίεση.

Χρειάζεται να κατέβουμε στα κατώγια της ύπαρξης μας οπλισμένοι με τη δύναμη της θέλησης, της αποφασιστικότητας και της αγάπης για να συναντήσουμε τον αυτομαστιγωμένο, τον πληγωμένο από εμάς σκοτεινό εαυτό μας.

Να φέρουμε Ερεβοκτόνο φως στα υπόγεια της σκοτεινιάς ανοίγοντας τα παράθυρα της Ψυχής μας και να αγναντέψουμε μέσα από αυτά την Απεραντοσύνη της Ύπαρξης μας γεμίζοντας με Γαλήνη την Ολότητα μας.

Κι αν το κάνουμε αυτό τότε σίγουρα θα αναφωνήσουμε ότι, την καλύτερη θέα την έχουν τα Υπόγεια…

Παραλογισμός

Στη φιλοσοφία το «παράλογο», αναφέρεται στη σύγκρουση μεταξύ της ανθρώπινης τάσης για την αναζήτηση εγγενούς αξίας και νοήματος στη ζωή απο την μία πλευρά και την ανθρώπινη αδυναμία να τα βρουν από την άλλη. Σε αυτό το πλαίσιο παράλογο δεν σημαίνει «λογικά αδύνατο», αλλά μάλλον «ανθρωπίνως αδύνατο». Το σύμπαν και το ανθρώπινο μυαλό, το καθένα ξεχωριστά, δεν δημιουργούν το Παράλογο, αλλά μάλλον, το Παράλογο προκύπτει από την αντιφατική φύση του γεγονότος ότι και τα δύο υπάρχουν ταυτόχρονα.

Σίσυφος — το σύμβολο του παραλογισμού της ύπαρξης.

Κατά συνέπεια, παραλογισμός είναι μια φιλοσοφική σχολή σκέψης η οποία δηλώνει ότι οι προσπάθειες της ανθρωπότητας να βρει εγγενή έννοια τελικά θα αποτύχουν (και ως εκ τούτου είναι παράλογες), διότι ο τεράστιος όγκος πληροφοριών καθώς κι η ευρεία σφαίρα του αγνώστου καθιστούν την απόλυτη πεποίθηση αδύνατη. Ως φιλοσοφικό ρεύμα, ο παραλογισμός διερευνά επιπλέον τη θεμελιώδη φύση του Παραλόγου και το πώς τα άτομα, όταν συνειδητοποιήσουν το Παράλογο, θα πρέπει να ανταποκριθούν. Ο παραλογιστής φιλόσοφος Αλμπέρ Καμύ δήλωσε ότι τα άτομα θα πρέπει να αποδεχτούν την παράλογη ιδιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, ενώ, επίσης, να συνεχίσουν αγέρωχα να αναζητούν νόημα και να συνεχίσουν να εξερευνούν.

Ο παραλογισμός μοιράζεται ορισμένες έννοιες, και ένα κοινό θεωρητικό πρότυπο με τον υπαρξισμό και τον μηδενισμό. Έχει τις ρίζες του στο έργο του Δανού φιλοσόφου του 19ου αιώνα, Σαίρεν Κίρκεγκωρ, ο οποίος επέλεξε να αντιμετωπίσει την κρίση που οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν με το Παράλογο, αναπτύσσοντας τη δική του υπαρξιακή φιλοσοφία. Ο παραλογισμός ως ένα σύστημα πεποιθήσεων γεννήθηκε από το ευρωπαϊκό υπαρξιακό κίνημα που ακολούθησε, ειδικά όταν ο Γαλλο-Αλγερινός φιλόσοφος και συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ απέρριψε ορισμένες πτυχές της φιλοσοφικής σκέψης και δημοσίευσε το δοκίμιο Ο Μύθος του Σίσυφου. Τον απόηχο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου παρείχε το κοινωνικό περιβάλλον που επέτρεπαν την ανάπτυξη παραλογιστικών απόψεων και επέτρεπε τη λαϊκή τους ανάπτυξη, ειδικά στην κατακρεουργημένη χώρα της Γαλλίας.

Επισκόπηση

Στην παραλογιστική φιλοσοφία, το Παράλογο προκύπτει από τη θεμελιώδη δυσαρμονία μεταξύ της ατομικής αναζήτησης για το νόημα και την έλλειψη νοήματος του σύμπαντος. Ως όντα που ψάχνουν για νόημα σε ένα κόσμο χωρίς νόημα, οι άνθρωποι έχουν τρεις τρόπους για να επιλύσουν το δίλημμα. Ο Κίρκεγκωρ και ο Καμύ περιγράφουν τις λύσεις στα έργα τους, Ασθένεια μέχρι το Θάνατο (1849) και Ο Μύθος του Σίσυφου (1942), αντίστοιχα:

Αυτοκτονία (ή, “απόδραση από την ύπαρξη”): μια λύση κατά την οποία ένα άτομο τελειώνει την ίδια του τη ζωή. Τόσο ο Κίρκεγκωρ όσο και ο Καμύ απορρίπτουν την βιωσιμότητα αυτής της επιλογής. Ο Καμύ δηλώνει ότι δεν επιλύει το Παράλογο. Αντίθετα, το γεγονός ότι κάποιος διάλεξε να τερματίσει τη ζωή του περιπλέκει περισσότερο την κατάσταση.

Θρησκευτική, πνευματική, ή αφηρημένη πίστη σε ένα υπερβατικό βασίλειο, ον ή ιδέα: μια λύση στην οποία κάποιος πιστεύει στην ύπαρξη μιας πραγματικότητας που είναι πέρα από το Παράλογο, και έτσι έχει νόημα. Ο Κίρκεγκωρ δήλωσε ότι η πίστη σε κάτι πέρα από το Παράλογο απαιτεί μια παράλογη, αλλά ίσως αναγκαία θρησκευτική αποδοχή σε κάτι άυλο και σε κάτι που δεν μπορεί να αποδειχθεί εμπειρικά (συνήθως αναφέρεται ως ένα «άλμα πίστης»). Ωστόσο, ο Καμύ και άλλοι θεώρησαν αυτή τη λύση ως «φιλοσοφική αυτοκτονία».

Η αποδοχή του Παραλόγου: μια λύση στην οποία κάποιος δέχεται το Παράλογο και συνεχίζει να ζει ανεξάρτητα από αυτό. Ο Καμύ ενέκρινε τη λύση αυτή, πιστεύοντας ότι με την αποδοχή του Παραλόγου, μπορεί κανείς να επιτύχει την απόλυτη ελευθερία, και χωρίς να αναγνωρίζει κανένα θρησκευτικό ή ηθικό περιορισμό. Επαναστατώντας ενάντια στο Παράλογο, ενώ ταυτόχρονα αποδεχόμενος το γεγονός ότι είναι αιώνιο, θα μπορούσε κανείς ενδεχομένως να είναι ευχαριστημένος από το προσωπικό νόημα που αποκόμισε στη πορεία. Ο Κίρκεγκωρ, από την άλλη πλευρά, θεωρούσε αυτή τη λύση ως “δαιμονική τρέλα”: “Αυτός μαίνεται κυρίως με τη σκέψη ότι η αιωνιότητα μπορεί να μπει μέσα στο κεφάλι του για να πάρει τη μιζέρια απ' αυτόν!”

Σχέση με τον υπαρξισμό και τον μηδενισμό

Ο Παραλογισμός προήλθε από τη συνέχιση των κινημάτων του υπαρξισμού και του μηδενισμού στον 20ο αιώνα. Μοιράζεται μαζί τους κάποια εμφανή βασικά σημεία, αλλά επίσης φθάνει σε συμπεράσματα που είναι μοναδικά. Και οι τρεις σχολές προέκυψαν από την ανθρώπινη εμπειρία της αγωνίας και της σύγχυσης που απορρέει από το Παράλογο: τη φαινομενική έλλειψη νοήματος σε ένα κόσμο που οι άνθρωποι, παρ ‘ όλα αυτά, είναι υποχρεωμένοι να βρουν ή να δημιουργήσουν το δικό τους νόημα. Από εκεί και πέρα, οι τρεις σχολές σκέψης αποκλίνουν. Ο Υπαρξισμός γενικά υποστήριξε την κατασκευή νοήματος της ζωής από το κάθε άτομο ξεχωριστά καθώς και την ελεύθερη βούληση του ατόμου. Ο Μηδενισμός, αντίθετα, υποστηρίζει ότι “είναι μάταιο να αναζητάμε ή να δηλώνουμε ότι υπάρχει νόημα εκεί που δεν μπορεί να βρεθεί.” Ο Παραλογισμός, όπως σχηματίστηκε από τον Καμύ, αποδέχεται, αν και διστακτικά, την πιθανότητα ύπαρξης νοήματος ή αξίας στη ζωή. Διστάζει όμως να αποδεχτεί τόσο την αξία του προσωπικά κατασκευασμένου νοήματος που διδάσκει ο Υπαρξισμός όσο και την ολοκληρωτική αδυναμία εύρεσης νοήματος που υποστηρίζει ο Μηδενισμός. Ο Παραλογισμός του Καμύ επίσης, απαξιώνει ή κατάφορα απορρίπτει την ελεύθερη βούληση, ενθαρρύνοντας απλώς το άτομο να ζει επαναστατικά και αυθεντικά , παρά την ψυχολογική ένταση του Παραλόγου.

Ο Καμύ ο ίδιος με πάθος εργαζόταν για την αντιμετώπιση του μηδενισμού, όπως εξήγησε στο δοκίμιό του “Ο Επαναστάτης”, ενώ, επίσης, απέρριψε κατηγορηματικά την ετικέτα του “υπαρξιστικός” στο δοκίμιό του “το Αίνιγμα” και στη συλλογή Το Λυρικό και κριτικά Δοκίμια του Αλμπέρ Καμύ, αν και ήταν, και ακόμα χαρακτηρίζεται από μερικούς ως υπαρξιστής. Τόσο ο υπαρξισμός και ο παραλογισμός ασχολούνται με τις πρακτικές εφαρμογές της συνειδητοποίησης της αλήθειας του υπαρξιακού μηδενισμού: δηλαδή, πώς κάποιος ενθουσιώδης αναζητητής θα πρέπει να ενεργεί όταν ξαφνικά βρεθεί αντιμέτωπος με την φαινομενική απόκρυψη, ή παντελή απουσία νοήματος στο σύμπαν. Η αντίληψη του Καμύ για τον κόσμο (π. χ., η αδιαφορία στο διήγημα Ο Ξένος), και κάθε όραμα που είχε για την πρόοδό του, ωστόσο, τον θέτει εκτός από το ρεύμα του υπαρξισμού.

Το νόημα της ζωής

Σύμφωνα με τον παραλογισμό, οι άνθρωποι προσπαθούσαν ιστορικά να βρουν το νόημα της ζωής. Παραδοσιακά, η διαδικασία αυτή οδηγούσε σε ένα από τα εξής δύο συμπεράσματα: είτε ότι η ζωή δεν έχει νόημα ή ότι η ζωή έχει νόημα, όπως αυτή ορίζεται από μία ανώτερη δύναμη – πίστη στον Θεό ή αφοσίωση σε κάποια θρησκεία η άλλη αφηρημένη έννοια.

Προσωπικό νόημα

Για τον Καμύ, η ομορφιά που οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν στη ζωή είναι αυτή που την κάνει να αξίζει να την ζούμε. Οι άνθρωποι μπορούν να δημιουργήσουν νόημα στη δική τους ζωή, το οποίο μπορεί να μην είναι το αντικειμενικό νόημα της ζωής (εάν υπάρχει) αλλά μπορεί να παρέχει κάτι για να μοχθήσει κανείς. Ωστόσο, επέμεινε ότι κάποιος θα πρέπει πάντα να κρατάει μια ειρωνική απόσταση μεταξύ αυτού του τεχνητού νοήματος και της γνώσης του παραλόγου, μήπως το τεχνητό νόημα πάρει τη θέση του παραλόγου.

Ελευθερία

Η ελευθερία δεν μπορεί να επιτευχθεί πέρα από αυτό που επιτρέπει ο παραλογισμός της ύπαρξης, ωστόσο, το πιο κοντινό που μπορεί κανείς να έρθει στην απόλυτη ελευθερία είναι μέσω της αποδοχής του Παραλόγου. Ο Καμύ εισήγαγε την ιδέα της “αποδοχή χωρίς παραίτηση”, ως έναν τρόπο που ασχολείται με την αναγνώριση του παραλογισμού, ρωτώντας η αν ο άνθρωπος μπορεί να “ζήσει χωρίς έφεση”, καθορίζοντας μια “συνειδητή εξέγερση” κατά της αποφυγής του παραλογισμού του κόσμου. Σε έναν κόσμο που στερείται υψηλότερο νόημα ή μετά θάνατον ζωή στην οποία όλα κρίνονται, η ανθρώπινη φύση γίνεται όσο πιο κοντά στη απόλυτη ελευθερία όσο είναι ανθρωπίνως δυνατό.

Ελπίδα

Η απόρριψη της ελπίδας, στον Παραλογισμό, δηλώνει την άρνησή κάποιου να πιστέψει σε κάτι περισσότερο από αυτό που του παρέχει η παράλογη ζωή του. Ο Καμύ τονίζει, ωστόσο, ότι η ελπίδα δεν έχει τίποτα να κάνει με την απελπισία (που σημαίνει ότι οι δύο όροι δεν είναι αντίθετοι). Μπορεί κανείς να εξακολουθεί να ζει πλήρως, ενώ απορρίπτει την ελπίδα, και, στην πραγματικότητα, μπορεί αυτό να το πράξει χωρίς ελπίδα. Η ελπίδα γίνεται αντιληπτή από τους παραλογιστές ως μια άλλη δόλια μέθοδος για να αποφύγει το Παράλογο, και μη έχοντας ελπίδα, έχει κανείς κίνητρο να ζει την κάθε στιγμή στο έπακρο. Σύμφωνα με τα λόγια στο επιτύμβιο του Νίκου Καζαντζάκη: “Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι ελεύθερος”.

Ακεραιότητα

Οι παραλογιστές δεν καθοδηγούνται από την ηθική, αλλά μάλλον, από τη δική τους ακεραιότητα. Ο παραλογιστής είναι στην πραγματικότητα ανήθικος (με την έννοια ότι του λείπει η αίσθηση της ηθικής) αλλά όχι απαραίτητα έκλυτος (με την έννοια της ακολασίας, της λαγνείας). Η Παράλογη άποψη της ηθικής συνεπάγεται μια ακλόνητη αίσθηση σιγουριάς του απόλυτου σωστού και λάθους σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ η ακεραιότητα υπονοεί ειλικρίνεια με τον εαυτό κάποιου και συνοχή στις πράξεις και της αποφάσεις κάποιου.

Ποιοι χαρακτήρες εμποδίζουν την εφαρμογή ενός οράματος;

Αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα όχι όπως είναι πραγματικά, αλλά σε σχέση με αυτό που είμαστε εμείς. Συνεπώς, όταν ένα όραμα παρεμποδίζεται, αυτό οφείλεται συνήθως σε πρόβλημα των ανθρώπων. Υπάρχουν δέκα κατηγορίες ανθρώπων οι οποίοι εμποδίζουν την εφαρμογή ενός οράματος.

1. ΗΓΕΤΕΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ

Τα πάντα είναι θέμα ηγεσίας. Το απόφθεγμα αυτό βεβαίως ισχύει και στη μετάδοση του οράματος. Ένας ηγέτης περιορισμένων δυνατοτήτων είτε δεν έχει όραμα είτε δεν έχει την ικανότητα να το μεταδώσει αποτελεσματικά.

Ο Πρωθυπουργός της Γαλλίας είπε κάποτε, “Αν κάνεις μεγάλα πράγματα, προσελκύεις μεγάλους άνδρες. Αν κάνεις μικρά πράγματα, προσελκύεις μικρούς άνδρες. Οι μικροί άνθρωποι συνήθως προκαλούν προβλήματα.” Κατόπιν σταμάτησε, κούνησε με θλίψη το κεφάλι του, και πρόσθεσε, “Αντιμετωπίζουμε τεράστιο πρόβλημα”.

2. ΑΤΟΜΑ ΠΟΥ ΣΚΕΠΤΟΝΤΑΙ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ

Ο Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω είπε, “Κάποιοι αντιλαμβάνονται τα πράγματα όπως είναι και αναρωτιούνται ‘Γιατί;’ [στερεότυπη σκέψη]. Εγώ ονειρεύομαι τα πράγματα όπως δεν υπήρξαν ποτέ και αναρωτιέμαι ‘Γιατί όχι;’ [δημιουργική σκέψη].”

Ο Τσάρλυ Μπράουν δείχνει τα χέρια του στη φίλη του τη Λούσυ και λέει, “Αυτά είναι τα χέρια που ίσως κάποια μέρα πετύχουν μεγάλα πράγματα. Αυτά είναι τα χέρια που μπορεί κάποια μέρα να φτιάξουν αριστουργήματα! Μπορεί να χτίσουν τεράστιες γέφυρες, ή να θεραπεύσουν τους ασθενείς, ή να βάλουν φοβερά καλάθια, ή να γράψουν σπαραξικάρδια μυθιστορήματα! Αυτά είναι τα χέρια που μπορεί μια μέρα να αλλάξουν τη μοίρα της ανθρωπότητας!”

Η Λούσυ, που πάντοτε αντιλαμβάνεται τα πράγματα όπως είναι, απαντάει, “Έχουν μαρμελάδα πάνω τους”.

3. ΔΟΓΜΑΤΙΚΟΙ

Πολλά οράματα δεν υλοποιούνται εξαιτίας μονοκόμματων, δογματικών ανθρώπων. Για να είναι κανείς απόλυτα βέβαιος για κάτι, πρέπει ή να γνωρίζει τα πάντα ή να αγνοεί τα πάντα σχετικά με αυτό. Τις περισσότερες φορές, ο δογματικός δε γνωρίζει τίποτε αλλά συνηθίζει να έχει άποψη. Για παράδειγμα, “Ό,τι μπορούσε να εφευρεθεί έχει ήδη εφευρεθεί”. Πρόκειται για λόγια του Charles Η. Duell, διευθυντή του Οργανισμού Ευρεσιτεχνιών των ΗΠΑ, το 1899! Φυσικά, ο Duell δεν υπήρξε ο μόνος. Ο Πρόεδρος Grover Cleveland δήλωσε κάποτε (το 1905) ότι “οι λογικές και υπεύθυνες γυναίκες δε θέλουν να ψηφίζουν”. Μετά, ήταν ο Robert Miliken, ο οποίος τιμήθηκε με Νόμπελ φυσικής, που δήλωσε το 1923, “Δεν υπάρχει περίπτωση να δαμάσει ποτέ ο άνθρωπος τη δύναμη του ατόμου”. Ο Λόρδος Κέλβιν, πρόεδρος της Βρετανικής Βασιλικής Εταιρείας (πρόκειται για επιστημονικό οργανισμό), δήλωσε το 1885, “Είναι αδύνατον να κατασκευαστούν ιπτάμενες μηχανές βαρύτερες από τον αέρα”.

4. ΜΟΝΙΜΑ ΧΑΜΕΝΟΙ

Πολλοί άνθρωποι αναλογίζονται τις αποτυχίες του παρελθόντος και φοβούνται τον κίνδυνο που εμπεριέχει η επιδίωξη κάποιου οράματος. Η γνώμη τους είναι ότι, “Αν δεν πετύχεις με την πρώτη φορά, κατάστρεψε όλα τα στοιχεία που μαρτυρούν ότι προσπάθησες”. Καταστρέφουν επίσης και τις προσπάθειες όλων των άλλων να προσπαθήσουν πάλι.

5. ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΕΠΑΝΑΠΑΥΟΝΤΑΙ

Οι άνθρωποι επιζητούν την άνεση, τη σιγουριά, και την ασφάλεια στη ζωή τους. Την άνεση ακολουθεί κατά πόδας η μακαριότητα, τη σιγουριά η ανία, και την ασφάλεια η έλλειψη οράματος. Η φωλιά είναι το κατάλληλο μέρος για έναν κοκκινολαίμη όσο είναι ακόμη αυγό. Δεν είναι όμως κατάλληλη για τον κοκκινολαίμη όταν αποκτήσει φτερά. Είναι ωραίο μέρος για να σκάσεις από το αυγό όχι όμως και για να πετάξεις. Πάντοτε είναι θλιβερό να μη θέλουν οι άνθρωποι να εγκαταλείψουν τις φωλιές της ζωής τους.

Σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Leadership, η Lynn Anderson περιγράφει αυτό που συμβαίνει όταν οι άνθρωποι χάσουν το όραμά τους. Μια ομάδα ταξιδιωτών έφτασε στις ακτές της Αμερικής πριν 370 χρόνια. Οπλισμένοι με όραμα και θάρρος, είχαν έλθει να εγκατασταθούν στη νέα ήπειρο. Τον πρώτο χρόνο, ίδρυσαν μια πόλη. Το δεύτερο χρόνο, εξέλεξαν το δημοτικό συμβούλιο. Τον τρίτο, η κυβέρνηση πρότεινε να κατασκευάσουν ένα δρόμο που οδηγούσε πέντε μίλια δυτικά σε ακατοίκητη και ανεξερεύνητη περιοχή. Τον τέταρτο όμως χρόνο, οι άνθρωποι κατήγγειλαν το δημοτικό συμβούλιο με πρόφαση πως ένας τέτοιος δρόμος μέσα στο δάσος ήταν σπατάλη των δημοσίων πόρων. Για κάποιο λόγο, εκείνοι οι προοδευτικοί άνθρωποι είχαν πάψει να οραματίζονται. Κάποτε κατάφεραν να οραματιστούν μια ζωή πέρα από τον ωκεανό, και τώρα δεν μπορούσαν να δουν πέντε μίλια μακριά τους.

6. ΛΑΤΡΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ

Οι Βρετανοί ήταν πάντοτε οπαδοί του συντηρητισμού. Ο John F. Parker, στο βιβλίο του Roll Call διηγείται την ιστορία ενός υπαλλήλου ο οποίος, για περισσότερα από είκοσι χρόνια, χωρίς να υπάρχει εμφανής λόγος, στεκόταν στη βάση μιας σκάλας που οδηγούσε στη Βουλή των Κοινοτήτων. Τελικά, κάποιος εξέτασε την περίπτωση και ανακάλυψε πως τη θέση αυτή κατείχαν άτομα από την οικογένεια του υπαλλήλου εδώ και τρεις γενιές. Διαπιστώθηκε πως ξεκίνησαν όταν η σκάλα βάφτηκε και ο παππούς του σημερινού υπαλλήλου ανέλαβε να προειδοποιεί τους ανθρώπους να μην πατήσουν πάνω στην υγρή μπογιά.

Κάποιος Βρετανός δημοσιογράφος, όταν πληροφορήθηκε την περίπτωση, σχολίασε, “Η μπογιά είναι πια παρελθόν, όχι όμως και η θέση”.

7. ΟΣΟΙ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ

Μερικοί άνθρωποι αισθάνονται πάντοτε άβολα όταν πρέπει να ξεχωρίσουν από το πλήθος. Θέλουν να ανήκουν σε μια ομάδα, και όχι να αποτελούν εξαίρεση. Οι άνθρωποι αυτοί θα υιοθετήσουν ένα όραμα μόνον όταν το έχει ήδη κάνει η πλειοψηφία. Ποτέ δεν πρωτοστατούν.

Οι αληθινοί ηγέτες ανήκουν πάντα στη μειοψηφία γιατί η σκέψη τους έχει προχωρήσει πέρα από τις πεποιθήσεις της τρέχουσας πλειοψηφίας. Ακόμη και όταν η πλειοψηφία τούς φτάσει, οι ηγέτες θα έχουν ήδη προοδεύσει περισσότερο και έτσι, κάθε φορά, θα ανήκουν στη μειοψηφία.

8. ΟΙ ΕΝΤΟΠΙΣΤΕΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ

Μερικοί άνθρωποι ανακαλύπτουν ένα πρόβλημα σε κάθε λύση. Συνήθως, τα εμπόδια είναι αυτά που βλέπεις όταν πάψεις να κοιτάζεις το στόχο. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι κάποιοι θεωρούν σημάδι ωριμότητας την ικανότητα να διακρίνει κανείς προβλήματα. Δεν είναι όμως. Είναι σημάδι ανθρώπου χωρίς όραμα. Οι άνθρωποι αυτοί ματαιώνουν υπέροχα οράματα, παρουσιάζοντας προβλήματα που δεν επιδέχονται λύση.

Ο Καρδινάλιος John Henry Newman είπε ότι τίποτε δε θα γινόταν ποτέ αν ο καθένας περίμενε μέχρι να γίνει τόσο καλός σε αυτό που επιχειρεί ώστε κανείς να μη βρει ποτέ κάποιο ψεγάδι.

9. ΟΙ ΕΓΩΚΕΝΤΡΙΚΟΙ

Οι άνθρωποι που ζουν μόνο για τον εαυτό τους έχουν πολύ μικρή εμβέλεια. Επίσης, ποτέ δεν καταφέρνουν πολλά. Οι μεγάλοι στόχοι επιτυγχάνονται μόνο με τη συντονισμένη προσπάθεια πολλών. Τα εγωκεντρικά άτομα είναι καταστροφείς οραμάτων.

10. ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

Κάποιοι άνθρωποι διαθέτουν το ταλέντο να πατούν πάντοτε λάθος πλήκτρα. Ακόμη και από το καλύτερο μουσικό όργανο, μόνο τον ήχο της παραφωνίας μπορούν να προκαλέσουν. Όλα τα τραγούδια τους παίζονται σε ελάσσονα κλίμακα. Παντού μεταδίδουν τη νότα της απαισιοδοξίας. Όλοι οι πίνακές τους είναι σκοτεινοί. Οι προοπτικές τους είναι πάντοτε δυσοίωνες, οι καιροί είναι πάντοτε κακοί, και τα οικονομικά πηγαίνουν άσχημα. Όλα πάνω τους μοιάζουν να συρρικνώνονται. Τίποτε στη ζωή τους δεν εξαπλώνεται και δε μεγαλώνει.

Οι άνθρωποι αυτοί μοιάζουν με τον άνδρα που, μαζί με πολύ κόσμο στον ποταμό Χάντσον, παρακολουθούσε τον πρώτο απόπλου ατμοπλοίου. Διαρκώς μουρμούριζε, “Δε θα τα καταφέρουν να το ξεκινήσουν. Δε θα τα καταφέρουν να το ξεκινήσουν.” Τα κατάφεραν όμως. Ο ατμός βγήκε από το φουγάρο και το πλοίο ξεκίνησε. Αμέσως, ο ίδιος άντρας άλλαξε τροπάριο, “Δε θα τα καταφέρουν να το σταματήσουν. Δε θα τα καταφέρουν να το σταματήσουν.”

Η παρακάτω κινέζικη παροιμία είναι από τις αγαπημένες μου, “Ο άνθρωπος που λέει ‘αυτό δε γίνεται’ δεν πρέπει να απασχολεί εκείνον που το κάνει”.

ΦΙΛΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ

Ο Ιάμβλιχος (περίπου στα 320 μ.Χ.), ένας νεοπλατωνικός φιλόσοφος που άσκησε μεγάλη επιρροή, έχει αποδώσει στον Πυθαγόρα την ανακάλυψη των φίλων αριθμών. Δύο θετικοί ακέραιοι είναι ΦΙΛΟΙ αν καθένας είναι ίσος με το άθροισμα των γνήσιων διαιρετών του άλλου.

Έτσι οι αριθμοί 284 και 220, που ο προσδιορισμός τους αποδίδεται στον Πυθαγόρα, είναι φίλοι αριθμοί αφού οι γνήσιοι διαιρέτες του 220, δηλαδή οι 1, 2, 4, 5, 10, 11, 20, 22, 44, 55 και 110, δίνουν άθροισμα 284 και οι γνήσιοι διαιρέτες του 284, δηλαδή οι 1, 2, 4, 71 και 142, δίνουν άθροισμα 220. Αυτό το ζεύγος αριθμών απέκτησε μια μυστικιστική αίγλη και αργότερα παρέμεινε η προκατάληψη ότι δύο φυλακτά που έφεραν αυτούς τους αριθμούς επισφράγιζαν την ΤΕΛΕΙΑ ΦΙΛΙΑ μεταξύ αυτών που τα φορούσαν. Οι αριθμοί άρχιζαν να παίζουν σημαντικό ρόλο στα μάγια, τα ξόρκια, την αστρολογία και την κατασκευή του ωροσκόπιου. Τον Μεσαίωνα πουλιόνταν φυλακτά που είχαν χαραγμένους αυτούς τους αριθμούς και ευνοούσαν ερωτικά όποιον τα φορούσε.

Σε πολλά αραβικά κείμενα εμφανίζονται συχνότατα οι φίλοι αριθμοί. Παίζουν κεντρικό ρόλο στην μαγεία και στην αστρολογία, στην σύνταξη των ωροσκοπίων, στην παρασκευή ερωτικών φίλτρων και στην κατασκευή φυλακτών.

Μετά το αρχικό ζεύγος φίλων αριθμών 284 και 220, δε βρέθηκε κανένα άλλο μέχρι που ο μεγάλος Γάλλος Πιερ ντε Φερμά ανακοίνωσε στα 1636 ένα νέο ζεύγος αριθμών, τους 17.296 και 18.416. Δύο χρόνια αργότερα ο Γάλλος μαθηματικός και φιλόσοφος Καρτέσιος έδωσε ένα τρίτο ζεύγος (9363584 και 9437056).Ο Ελβετός μαθηματικός Λέοναρντ Όυλερ (Leonard Euler) καταπιάστηκε με τη συστηματική έρευνα φίλων αριθμών και στα 1747 έδωσε έναν κατάλογο με 30 ζεύγη, που αργότερα τους αύξησε σε πάνω από 60. Το αξιοπερίεργο στην ιστορία αυτών των αριθμών ήταν η καθυστερημένη ανακάλυψη, από το δεκαεξάχρονο Ιταλό Νικολό Παγκανίνι (Nicolo Paganini) στα 1866, του παραμελημένου και σχετικά μικρού ζεύγους 1184 και 1210. Σήμερα γνωρίζουμε πάνω από 1000 ζεύγη φίλων αριθμών.

ΑΡΙΣΤΙΠΠΟΣ Ο ΚΥΡΗΝΑΙΟΣ: Έχω και ουκ έχομαι

Ο Αρίστιππος ο Κυρηναίος ήταν ο ιδρυτής της ηδονιστικής σχολής. Γεννήθηκε στην Κυρήνη της Αφρικής το 435 από εύπορη οικογένεια. Αποφάσισε όμως να φύγει μακριά από την πατρική εστία προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του. Αρχικά γίνεται μαθητής του Πρωταγόρα αλλά στη συνέχεια πηγαίνει στην Αθήνα όπου γοητεύεται από τις διδαχές του Σωκράτη και γίνεται μαθητής του. Όταν ο Αρίστιππος γνώρισε τον Σωκράτη είχε ήδη διαμορφώσει την κοσμοθεωρία του σχετικά με την ηδονή. Το ότι ήρθε τόσο κοντά με τον Σωκράτη δεν φαίνεται να του άλλαξε άποψη. Ίσα- ίσα. Ο Αρίστιππος επί της ουσίας τροποποίησε τη Σωκρατική άποψη και ταύτισε την ηδονή με το αγαθό.

Με το πέρασμα του χρόνου διαφοροποιήθηκε τόσο πολύ από τον δάσκαλό του που έφυγε από κοντά του και άρχισε να διδάσκει τη δική του θεωρία. Είναι ο πρώτος μαθητής του Σωκράτη ο οποίος μετά τον θάνατο του μεγάλου δασκάλου εμφανίστηκε ως σοφιστής, δηλαδή επαγγελματίας και αμειβόμενος δάσκαλος, αρχικά στην Αθήνα και αργότερα σε άλλες πόλεις. Για τον Αρίστιππο οι πάντες και τα πάντα χρησίμευαν σαν «οχήματα» αρκεί να τον οδηγούσαν στην ηδονή. Έκανε ότι ήταν απαραίτητο προκειμένου να μπορεί να φτάνει στην ευδαιμονία. Η μάχη ανάμεσα στο «ηθικό» και το «ανήθικο» ήταν άνιση.

Φιλοξενήθηκε από τυράννους, τους οποίους κολάκευε και ζούσε με πολυτέλεια στις αυλές τους. Ως σοφιστής έπαιρνε υψηλά δίδακτρα τα οποία στη μεγάλη τους πλειονότητα τα σπαταλούσε για να αγοράζει την συντροφιά της διασημότερης και ομορφότερης πόρνης των αρχαίων χρόνων της Λαϊδας. Πέρα από το χαρακτηριστικό περιστατικό με τον Διογένη, λέγεται πως κάποτε είχαν ρωτήσει τον Αρίστιππο αν τον πειράζει που η περιώνυμη εταίρα δεν τον αγαπάει και εκείνος (πιστός στη φιλοσοφία του) είχε απαντήσει: «Και τα ψάρια και το κρασί δεν μ’ αγαπάνε, αλλά εγώ τα απολαμβάνω».

Πάντα ετοιμόλογος και τρομερά οξυδερκής ο Αρίστιππος είχε κληθεί από κάποιον να διδάξει τον γιό του. Όταν ο αρχαίος φιλόσοφος απαίτησε τα… υψηλά δίδακτρα, ο πατέρας αντέδρασε λέγοντας του πως με το ποσό αυτό θα ήταν δυνατόν να αγοράσει ένα βόδι. Τότε ο Αρίστιππος τον προέτρεψε να το κάνει λέγοντάς του «αγόρασέ το, λοιπόν, κι έτσι θα έχεις δύο μαζί βόδια στο σπίτι σου».

Τι πρέσβευε η ηδονιστική σχολή

Το να ικανοποιείς τις αισθήσεις σου δεν είχε τίποτα το μεμπτό για τον Αρίστιππο. Αυτός ήταν άλλωστε ο πυρήνας της ηδονιστικής φιλοσοφίας του. Εκεί που εστίαζε, ωστόσο, ήταν στο ότι οι ηδονές δεν θα έπρεπε να ελέγχουν τον άνθρωπο, δεν θα έπρεπε δηλαδή να τον καθιστούν σκλάβο τους. Αντίθετα ανά πάσα στιγμή θα έπρεπε ο άνθρωπος να έχει την ικανότητα να απομακρυνθεί από αυτές χωρίς να νιώσει την παραμικρή έλλειψη. Η φιλοσοφία πάνω στη οποία βασίστηκε ο Αρίστιππος για τη δημιουργία της ηδονιστικής σχολής, στην πραγματικότητα πατούσε πάνω σε… δυο βάρκες. Από την μια ήταν ένας άνθρωπος που μπορούσε να φοράει τα πιο ακριβά ρούχα αλλά και να κυκλοφορεί με κουρέλια, να κοιμάται στα σπίτια πλουσίων αλλά και στην ύπαιθρο με την ίδια ευκολία. Στόχος του ήταν να δείξει πως η εξωτερική εικόνα ενός ανθρώπου δεν είχε την παραμικρή σημασία μπροστά στην εσωτερική.

Από την άλλη δεν έβρισκε κανέναν λόγο αρκετά σημαντικό ώστε να μην προσφέρει το καλύτερο δυνατό στον εαυτό του από πλευρά πολυτέλειας. Η φιλοσοφία του ήταν καθαρά ηδονιστική και ευδαιμονική χωρίς να τον νοιάζει ούτε στιγμή από πού προέρχονται τα οφέλη αυτά.

Ταυτόχρονα, ωστόσο, ο κίνδυνος όλη αυτή η διαρκής αναζήτηση της ηδονής να ξεφύγει από κάθε έλεγχο , ήταν το μοναδικό πρόβλημα για τον Αρίστιππο ο οποίος, όμως, εμφάνιζε ως ζωτικής σημασίας την απόκτηση της σωστής παιδείας και φιλοσοφίας προκειμένου κάτι τέτοιο να αποφευχθεί.

Για τη φιλοσοφία του Αρίστιππου υπάρχουν μόνο δύο αισθήματα: ο πόνος και η ηδονή. Άρα, νομοτελειακά, το αγαθό ταυτίζεται με το ευχάριστο (που προκαλεί ηδονή), ενώ το κακό με το δυσάρεστο (που προκαλεί πόνο). Παράλληλα, ωστόσο, θεωρούσε την φρόνηση του ανθρώπου ως βασική προϋπόθεση ώστε να κυριαρχήσει στις προκλήσεις του περιβάλλοντος του και να επιβάλει τις δικές του επιθυμίες, όντας κύριος του εαυτού του χωρίς να γίνεται έρμαιο των επιθυμιών του («έχω και ουκ έχομαι», έλεγε χαρακτηριστικά) και έτσι να αποκτά μια μόνιμη εσωτερική ελευθερία.

Η φιλοσοφική του σχολή στην Κυρήνη άνθησε και άκμασε ως την εποχή των Πτολεμαίων, ενώ σε γενικές γραμμές η φιλοσοφία του, αν και πρωτοποριακή, δεν κατάφερε να διαδραματίσει κάποιο σημαντικό ρόλο όσο άλλες στην πάροδο των μετέπειτα αιώνων. Έκλεισε τον 4ο αιώνα από τους συμπλεγματικούς χριστιανούς.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

2.3.3. Άλλα κεραμικά εργαστήρια του 7ου αιώνα π.Χ.

Στη διάρκεια της ανατολίζουσας περιόδου και άλλα κεραμικά εργαστήρια στην Ελλάδα ανέπτυξαν αξιόλογη παραγωγή. Ανάμεσα σε αυτά ιδιαίτερη θέση έχουν τα εργαστήρια των πόλεων της δυτικής Μικράς Ασίας και των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, όσο και αν δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσουμε την παραγωγή του καθενός. Συνήθως τα αγγεία αυτά διακοσμούνται με ζώνες άγριων ζώων (όπως οι αίγαγροι) και μυθικών όντων (όπως οι σφίγγες). Σπάνιες είναι οι μυθολογικές παραστάσεις, όπως η μονομαχία του Έκτορα και του Μενελάου σε ένα πινάκιο του τέλους του 7ου αιώνα. 

Η δωρική διάλεκτος και το αργίτικο αλφάβητο των επιγραφών δηλώνουν πιθανότατα ότι το εργαστήριο βρισκόταν σε κάποιο από τα δωρικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου (την Κάλυμνο, την Κω ή τη Ρόδο). Σημαντικά είναι επίσης τα εργαστήρια των Κυκλάδων, ιδιαίτερα της Πάρου, που παράγει μεγάλα αγγεία, όπως είναι οι πίθοι με δύο λαβές που τους ονομάζουμε πιθαμφορείς. Στην κοιλιά ενός τέτοιου παριανού πιθαμφορέα εικονίζεται ένα θέμα σχετικό με τη θρησκευτική παράδοση των Κυκλάδων, η επιστροφή του Απόλλωνα στη Δήλο από τη χώρα των Υπερβορείων μαζί με τις Υπερβόρειες παρθένους, που οι νησιώτες τη γιόρταζαν στην αρχή της άνοιξης. Τον θεό τον υποδέχεται η αδελφή του η Άρτεμη, που κρατάει από τα κέρατα το ιερό της ζώο, το ελάφι. 

Αξιόλογα αγγεία παράγονται επίσης στο Άργος, στη Λακωνία, στη Βοιωτία, στην Εύβοια, αλλά και στη Μεγάλη Ελλάδα.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: Ι. ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΗ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

8.7. Η διαίρεση των επιστημών

Στην εγκυκλοπαίδεια της γνώσης του Αριστοτέλη κάθε επιστήμη, τέχνη και δεξιότητα έχει τη θέση της. Όλες οι γνώσεις είναι σημαντικές και χρήσιμες, δεν είναι όμως όλες ισότιμες. Ο Αριστοτέλης προτείνει λοιπόν μια τριμερή κατάταξη των γνώσεων: η ανθρώπινη γνώση διακρίνεται σε «ποιητική», «πρακτική» και «θεωρητική».

Στο κατώτερο επίπεδο τοποθετούνται οι «ποιητικές γνώσεις», οι τεχνικές δεξιότητες που αποσκοπούν στην παραγωγή υλικών αντικειμένων και δράσεων. Εδώ εντάσσεται το σύνολο των τεχνών, από τις πιο ταπεινές ως τις πιο πολύπλοκες και αξιοσέβαστες, όπως η ιατρική. Όλες αυτές οι δεξιότητες στηρίζονται στη συσσωρευμένη εμπειρία των ανθρώπων και συνιστούν ένα σύνολο κανόνων, που θα πρέπει κανείς να διδαχθεί και να αφομοιώσει για να τις ασκήσει. Στην κατηγορία της «ποιητικής» γνώσης ο Αριστοτέλης εντάσσει και την καλλιτεχνική δημιουργία, ακολουθώντας την καθιερωμένη πρακτική των αρχαίων Ελλήνων, που με τη λέξη «τέχνη» περιέγραφαν τόσο τις κατασκευαστικές όσο και τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες.

Στη δεύτερη κατηγορία τοποθετούνται οι «πρακτικές γνώσεις», οι γνώσεις που έχουν αντικείμενο την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο Αριστοτέλης έχει στον νου του κυρίως την ηθική και πολιτική θεωρία, τη μελέτη δηλαδή της ανθρώπινης «πράξης» είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο - γι᾽ αυτό οι γνώσεις αυτές ονομάζονται «πρακτικές». Αν δει κανείς την «πρακτική» γνώση με γνώμονα την ανθρώπινη συμβίωση και ευδαιμονία, η γνώση αυτή είναι η πιο σημαντική (ο Αριστοτέλης ονομάζει την πολιτική επιστήμη «κυριωτάτη και αρχιτεκτονική», Ηθικά Νικομάχεια 1094a26-27). Αν ωστόσο κριτήριο της έγκυρης γνώσης είναι η αλήθεια, η άμεση σχέση των πρακτικών επιστημών με τη σύνθετη και ευμετάβλητη ανθρώπινη συμπεριφορά δεν μπορεί παρά να επιδρά αρνητικά στην ακρίβεια και στη βεβαιότητα των συμπερασμάτων τους.

Στο ανώτερο τέλος επίπεδο τοποθετούνται οι τρεις «θεωρητικές γνώσεις»: τα μαθηματικά, η φυσική και η «πρώτη φιλοσοφία» (Μετά τα φυσικά 1025b24). Το διακριτικό γνώρισμα της θεωρητικής γνώσης είναι η αυτονομία της, η ανεξαρτησία της από κάθε εφαρμογή ή πρακτική χρησιμότητα. Η αναζήτηση της αλήθειας, η κατανόηση της αντικειμενικής πραγματικότητας είναι το μοναδικό κίνητρο του θεωρητικού επιστήμονα. Για τον Αριστοτέλη η αναζήτηση της άδολης και καθαρής γνώσης χαρακτηρίζει την ίδια τη φύση του ανθρώπου.

Όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τους επιζητούν τη γνώση.
Μετά τα φυσικά 980a1

Οι άνθρωποι άρχισαν να φιλοσοφούν από θαυμασμό. Στην αρχή τον θαυμασμό τους προκάλεσαν τα πρόδηλα περίεργα φαινόμενα, και σιγά σιγά, προχωρώντας με αυτό τον τρόπο, άρχισαν να προβληματίζονται και για τα πιο σημαντικά. Αυτός όμως που απορεί και θαυμάζει, αντιλαμβάνεται ότι αγνοεί. Αν λοιπόν οι άνθρωποι φιλοσόφησαν για να αποφύγουν την άγνοιά τους, είναι φανερό ότι επιζήτησαν την επιστήμη χάριν της γνώσης και όχι εξαιτίας της οποιασδήποτε χρησιμότητας.
Μετά τα φυσικά 982b11-21

Από τις θεωρητικές επιστήμες, τα μαθηματικά μάς προσφέρουν χωρίς αμφιβολία την ακριβέστερη γνώση. Η αυστηρή μέθοδος των μαθηματικών λειτουργεί ως υπόδειγμα για κάθε επιστήμη και έχει επηρεάσει την αριστοτελική ανάλυση του αποδεικτικού συλλογισμού. Ο Αριστοτέλης ωστόσο δεν συμμερίζεται τον ανεπιφύλακτο ενθουσιασμό του Πλάτωνα και της Ακαδημίας για τα μαθηματικά και δείχνει να ενοχλείται από την τάση των φιλοσόφων της εποχής του να μετατρέψουν τη φιλοσοφία σε μαθηματικά (Μετά τα φυσικά 992b32-33). Ο ίδιος πιστεύει ότι τα μαθηματικά είναι απλές αφαιρέσεις, κατασκευές του ανθρώπινου μυαλού, αφού, όπως δεν υπάρχουν πλατωνικές Ιδέες, δεν υπάρχουν και αυτόνομες μαθηματικές οντότητες. Επομένως, τα μαθηματικά δεν μας μαθαίνουν κάτι για την πραγματική δομή του κόσμου.

Τον ρόλο αυτό στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη τον επωμίζεται η φυσική. Αυτή είναι η βασική επιστήμη, γιατί αυτή μελετά την αντικειμενική πραγματικότητα, το σύνολο δηλαδή των μεταβαλλόμενων, αισθητών, ατομικών ουσιών. Οι διάφοροι κλάδοι της αριστοτελικής φυσικής (από την κοσμολογία ως τη βιολογία και την ανθρώπινη φυσιολογία) βάζουν τάξη στους αντίστοιχους τομείς του επιστητού, προσφέροντας αιτιακές εξηγήσεις των φυσικών φαινομένων.

Και η φυσική επιστήμη όμως δεν είναι απολύτως αυτόνομη. Τις βασικές έννοιες και κατηγορίες με τις οποίες προσεγγίζει την πραγματικότητα (έννοιες όπως «αίτιο», «ουσία», «ύλη», «είδος», «τέλος», «ενέργεια», «δύναμη»), τις βρίσκει κατά κάποιον τρόπο έτοιμες. Ο προσδιορισμός αυτών των εννοιών είναι έργο της αριστοτελικής μεταφυσικής ή «πρώτης φιλοσοφίας». Η πρώτη φιλοσοφία δεν μελετά κάποια συγκεκριμένη πλευρά της πραγματικότητας, αλλά την ολότητα της ύπαρξης και όσα συνδέονται ουσιαστικά με αυτήν - «το ον ως ον», όπως το διατυπώνει ο Αριστοτέλης (Μετά τα φυσικά 1003a21-22). Η πρώτη φιλοσοφία «είναι η θεωρητική γνώση των πρώτων αρχών και αιτίων» της πραγματικότητας (Μετά τα φυσικά 982b9-10).