ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Φιλοκτήτης (1218-1262)

ΧΟ. ἐγὼ μὲν ἤδη καὶ πάλαι νεὼς ὁμοῦ

στείχων ἂν ἦ σοι τῆς ἐμῆς, εἰ μὴ πέλας
1220 Ὀδυσσέα στείχοντα τόν τ᾽ Ἀχιλλέως
γόνον πρὸς ἡμᾶς δεῦρ᾽ ἰόντ᾽ ἐλεύσσομεν.
ΟΔ. οὐκ ἂν φράσειας ἥντιν᾽ αὖ παλίντροπος
κέλευθον ἕρπεις ὧδε σὺν σπουδῇ ταχύς;
ΝΕ. λύσων ὅσ᾽ ἐξήμαρτον ἐν τῷ πρὶν χρόνῳ.
1225 ΟΔ. δεινόν γε φωνεῖς· ἡ δ᾽ ἁμαρτία τίς ἦν;
ΝΕ. ἣν σοὶ πιθόμενος τῷ τε σύμπαντι στρατῷ
ΟΔ. ἔπραξας ἔργον ποῖον ὧν οὔ σοι πρέπον;
ΝΕ. ἀπάταισιν αἰσχραῖς ἄνδρα καὶ δόλοις ἑλών.
ΟΔ. τὸν ποῖον; ὤμοι· μῶν τι βουλεύῃ νέον;
1230 ΝΕ. νέον μὲν οὐδέν, τῷ δὲ Ποίαντος τόκῳ
ΟΔ. τί χρῆμα δράσεις; ὥς μ᾽ ὑπῆλθέ τις φόβος.
ΝΕ. παρ᾽ οὗπερ ἔλαβον τάδε τὰ τόξ᾽, αὖθις πάλιν
ΟΔ. ὦ Ζεῦ, τί λέξεις; οὔ τί που δοῦναι νοεῖς;
ΝΕ. αἰσχρῶς γὰρ αὐτὰ κοὐ δίκῃ λαβὼν ἔχω.
1235 ΟΔ. πρὸς θεῶν, πότερα δὴ κερτομῶν λέγεις τάδε;
ΝΕ. εἰ κερτόμησίς ἐστι τἀληθῆ λέγειν.
ΟΔ. τί φῄς, Ἀχιλλέως παῖ; τίν᾽ εἴρηκας λόγον;
ΝΕ. δὶς ταὐτὰ βούλῃ καὶ τρὶς ἀναπολεῖν μ᾽ ἔπη;
ΟΔ. ἀρχὴν κλύειν ἂν οὐδ᾽ ἅπαξ ἐβουλόμην.
1240 ΝΕ. εὖ νῦν ἐπίστω πάντ᾽ ἀκηκοὼς λόγον.
ΟΔ. ἔστιν τις, ἔστιν ὅς σε κωλύσει τὸ δρᾶν.
ΝΕ. τί φῄς; τίς ἔσται μ᾽ οὑπικωλύσων τάδε;
ΟΔ. ξύμπας Ἀχαιῶν λαός, ἐν δὲ τοῖς ἐγώ.
ΝΕ. σοφὸς πεφυκὼς οὐδὲν ἐξαυδᾷς σοφόν.
1245 ΟΔ. σὺ δ᾽ οὔτε φωνεῖς οὔτε δρασείεις σοφά.
ΝΕ. ἀλλ᾽ εἰ δίκαια, τῶν σοφῶν κρείσσω τάδε.
ΟΔ. καὶ πῶς δίκαιον, ἅ γ᾽ ἔλαβες βουλαῖς ἐμαῖς,
πάλιν μεθεῖναι ταῦτα; ΝΕ. τὴν ἁμαρτίαν
αἰσχρὰν ἁμαρτὼν ἀναλαβεῖν πειράσομαι.
1250 ΟΔ. στρατὸν δ᾽ Ἀχαιῶν οὐ φοβῇ, πράσσων τάδε;
ΝΕ. ξὺν τῷ δικαίῳ τὸν σὸν οὐ ταρβῶ φόβον.
ΟΔ. ‹. . .›
ΝΕ. ἀλλ᾽ οὐδέ τοι σῇ χειρὶ πείθομαι τὸ δρᾶν.
ΟΔ. οὔ τἄρα Τρωσίν, ἀλλὰ σοὶ μαχούμεθα.
ΝΕ. ἔστω τὸ μέλλον. ΟΔ. χεῖρα δεξιὰν ὁρᾷς
1255 κώπης ἐπιψαύουσαν; ΝΕ. ἀλλὰ κἀμέ τοι
ταὐτὸν τόδ᾽ ὄψῃ δρῶντα κοὐ μέλλοντ᾽ ἔτι.
ΟΔ. καίτοι σ᾽ ἐάσω· τῷ δὲ σύμπαντι στρατῷ
λέξω τάδ᾽ ἐλθών, ὅς σε τιμωρήσεται.
ΝΕ. ἐσωφρόνησας· κἂν τὰ λοίφ᾽ οὕτω φρονῇς,
1260 ἴσως ἂν ἐκτὸς κλαυμάτων ἔχοις πόδα.
σὺ δ᾽, ὦ Ποίαντος παῖ, Φιλοκτήτην λέγω,
ἔξελθ᾽ ἀμείψας τάσδε πετρήρεις στέγας.

***

ΧΟΡ. Εγώ κιόλας θενά ᾽μουνα στο δρόμο
για το καράβι μου, αν δε βλέπαμε
1220 να ᾽ρχουνται κατά μας εδώ ο Οδυσσέας
και του Αχιλλέα ο γιος, που πλησιάζουν.
ΟΔΥ. Δε θα μου πεις τί πάλι αυτό σημαίνει
που έτσι πίσω γυρνάς με τόση βιάση;
ΝΕΟ. Όσ᾽ αμάρτησα πριν να διορθώσω.
ΟΔΥ. Περίεργα λες· και ποιά ηταν η αμαρτία;
ΝΕΟ. Που για ν᾽ ακούσω εσένα και τους άλλους—
ΟΔΥ. Έκαμες τι, που να μη σου ταιριάζει;
ΝΕΟ. Που εγέλασ᾽ άνθρωπο μ᾽ αισχρές απάτες
και με δόλο. ΟΔΥ. Τον ποιόν; ω αλίμονό μου!
μη μελετάς τίποτα νέο στο νου σου;
1230 ΝΕΟ. Τίποτα νέο· στο γιο τού Ποίαντα θέλω—
ΟΔΥ. Να κάμεις τι; πώς μου έρχετ᾽ ένας φόβος!
ΝΕΟ. Σε κείνον, που τα τόξ᾽ αυτά τού πήρα,
πίσω πάλι— ΟΔΥ. Για το Θεό, ποιό λόγο
θα πεις; Δεν έχεις βέβαια στο νου σου
να του τα δώσεις; ΝΕΟ. Ναι, γιατί τα πήρα
με τρόπο αισχρό και τα κρατώ όχι δίκια.
ΟΔΥ. Στο Θεό σου, θες ν᾽ αστειευτείς μαζί μου;
ΝΕΟ. Αν αστειεύεται κανείς σαν λέγει
την αλήθεια. ΟΔΥ. Τί λες, γιε του Αχιλλέα;
ποιό λόγο από το στόμα σου έχεις βγάλει;
ΝΕΟ. Θες δυο και τρεις φορές τα ίδια τα λόγια
να ξαναλέω; ΟΔΥ. Καθόλου· μήτε μία
φορά δε θα ᾽θελα να τα ᾽χα ακούσει.
ΝΕΟ. Μάθε τώρα λοιπόν πως αυτός είναι
1240 ο τελευταίος μου λόγος. ΟΔΥ. Ναι, μα υπάρχει,
υπάρχει κάποιος που θα σ᾽ εμποδίσει
να το κάμεις. ΝΕΟ. Τί λες; ποιός θα ᾽ν᾽ εκείνος
που θα μπόδιζ᾽ εμένα; ΟΔΥ. Ολόκληρος
των Αργείων ο στρατός κι εγώ απ᾽ τους πρώτους.
ΝΕΟ. Μ᾽ όλη σου τη σοφία, καθόλου λόγια
δε μιλάς γνωστικά. ΟΔΥ. Σένα ίσα-ίσα
κι αυτά που λες κι αυτά που θες να κάμεις
δεν είναι παρά τρέλα. ΝΕΟ. Φτάνει να ᾽ναι
δίκια, κι αξίζουν πιο πολύ για μένα
απ᾽ τις σοφίες σου όλες. ΟΔΥ. Και λες δίκιο
να δώσεις πίσω εκείνα που τα πήρες
με τις δικές μου συμβουλές; ΝΕΟ. Το σφάλμα
που έφταιξα πριν το αισχρό θα προσπαθήσω
να διορθώσω. ΟΔΥ. Και ώστε δε φοβάσαι
1250 το στρατό των Αργείων, μ᾽ αυτά που κάνεις;
ΝΕΟ. Με το δίκιο μαζί μου δεν τρομάζω
τη φοβέρα σου αυτή κι ούτε στη βία
τη δική σου ποτέ θενα υποκύψω.
ΟΔΥ. Ώστε όχι με τους Τρώες, αλλά με σένα
θα πολεμήσομε. ΝΕΟ. Ό,τι θέλει ας γίνει.
ΟΔΥ. Βλέπεις το χέρι μου έτοιμο να σύρει
το σπαθί; ΝΕΟ. Το ίδιο θα με δεις να κάνω
κι εγώ χωρίς ν᾽ αργώ. ΟΔΥ. Καλά· σ᾽ αφήνω·
μα θα τα πω όλα στο στρατό, σαν πάω,
που θα σε τιμωρήσει αυτός. ΝΕΟ. Νά που ήρθες
στο νου σου· κι αν αυτή τη γνώση δείξεις
ώς το τέλος, μπορ᾽ ίσως να γλιτώσεις
1260 από χειρότερα κακά την κεφαλή σου.
Μα ε συ, γιε του Ποίαντα, Φιλοχτήτη,
εσένα κράζω, έλα έβγ᾽ απ᾽ τη σπηλιά σου.

ΟΜΗΡΟΣ: Ἰλιάς (9.50-9.113)

Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπίαχον υἷες Ἀχαιῶν, 50

μῦθον ἀγασσάμενοι Διομήδεος ἱπποδάμοιο.
τοῖσι δ᾽ ἀνιστάμενος μετεφώνεεν ἱππότα Νέστωρ·
«Τυδεΐδη, περὶ μὲν πολέμῳ ἔνι καρτερός ἐσσι,
καὶ βουλῇ μετὰ πάντας ὁμήλικας ἔπλευ ἄριστος.
οὔ τίς τοι τὸν μῦθον ὀνόσσεται, ὅσσοι Ἀχαιοί, 55
οὐδὲ πάλιν ἐρέει· ἀτὰρ οὐ τέλος ἵκεο μύθων.
ἦ μὲν καὶ νέος ἐσσί, ἐμὸς δέ κε καὶ πάϊς εἴης
ὁπλότατος γενεῆφιν· ἀτὰρ πεπνυμένα βάζεις
Ἀργείων βασιλῆας, ἐπεὶ κατὰ μοῖραν ἔειπες.
ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ἐγών, ὃς σεῖο γεραίτερος εὔχομαι εἶναι, 60
ἐξείπω καὶ πάντα διίξομαι· οὐδέ κέ τίς μοι
μῦθον ἀτιμήσει᾽, οὐδὲ κρείων Ἀγαμέμνων.
ἀφρήτωρ ἀθέμιστος ἀνέστιός ἐστιν ἐκεῖνος,
ὃς πολέμου ἔραται ἐπιδημίου ὀκρυόεντος.
ἀλλ᾽ ἤτοι νῦν μὲν πειθώμεθα νυκτὶ μελαίνῃ 65
δόρπα τ᾽ ἐφοπλισόμεσθα· φυλακτῆρες δὲ ἕκαστοι
λεξάσθων παρὰ τάφρον ὀρυκτὴν τείχεος ἐκτός.
κούροισιν μὲν ταῦτ᾽ ἐπιτέλλομαι· αὐτὰρ ἔπειτα,
Ἀτρεΐδη, σὺ μὲν ἄρχε· σὺ γὰρ βασιλεύτατός ἐσσι.
δαίνυ δαῖτα γέρουσιν· ἔοικέ τοι, οὔ τοι ἀεικές. 70
πλεῖαί τοι οἴνου κλισίαι, τὸν νῆες Ἀχαιῶν
ἠμάτιαι Θρῄκηθεν ἐπ᾽ εὐρέα πόντον ἄγουσι·
πᾶσά τοί ἐσθ᾽ ὑποδεξίη, πολέεσσι δ᾽ ἀνάσσεις.
πολλῶν δ᾽ ἀγρομένων τῷ πείσεαι ὅς κεν ἀρίστην
βουλὴν βουλεύσῃ· μάλα δὲ χρεὼ πάντας Ἀχαιοὺς 75
ἐσθλῆς καὶ πυκινῆς, ὅτι δήϊοι ἐγγύθι νηῶν
καίουσιν πυρὰ πολλά· τίς ἂν τάδε γηθήσειε;
νὺξ δ᾽ ἥδ᾽ ἠὲ διαρραίσει στρατὸν ἠὲ σαώσει.»
Ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο.
ἐκ δὲ φυλακτῆρες σὺν τεύχεσιν ἐσσεύοντο 80
ἀμφί τε Νεστορίδην Θρασυμήδεα, ποιμένα λαῶν,
ἠδ᾽ ἀμφ᾽ Ἀσκάλαφον καὶ Ἰάλμενον, υἷας Ἄρηος,
ἀμφί τε Μηριόνην Ἀφαρῆά τε Δηΐπυρόν τε,
ἠδ᾽ ἀμφὶ Κρείοντος υἱὸν Λυκομήδεα δῖον.
ἕπτ᾽ ἔσαν ἡγεμόνες φυλάκων, ἑκατὸν δὲ ἑκάστῳ 85
κοῦροι ἅμα στεῖχον δολίχ᾽ ἔγχεα χερσὶν ἔχοντες·
κὰδ δὲ μέσον τάφρου καὶ τείχεος ἷζον ἰόντες·
ἔνθα δὲ πῦρ κήαντο, τίθεντο δὲ δόρπα ἕκαστος.
Ἀτρεΐδης δὲ γέροντας ἀολλέας ἦγεν Ἀχαιῶν
ἐς κλισίην, παρὰ δέ σφι τίθει μενοεικέα δαῖτα. 90
οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.
αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,
τοῖς ὁ γέρων πάμπρωτος ὑφαίνειν ἤρχετο μῆτιν,
Νέστωρ, οὗ καὶ πρόσθεν ἀρίστη φαίνετο βουλή·
ὅ σφιν ἐϋφρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν· 95
«Ἀτρεΐδη κύδιστε, ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγάμεμνον,
ἐν σοὶ μὲν λήξω, σέο δ᾽ ἄρξομαι, οὕνεκα πολλῶν
λαῶν ἐσσι ἄναξ καί τοι Ζεὺς ἐγγυάλιξε
σκῆπτρόν τ᾽ ἠδὲ θέμιστας, ἵνα σφίσι βουλεύῃσθα.
100 τῶ σε χρὴ περὶ μὲν φάσθαι ἔπος ἠδ᾽ ἐπακοῦσαι,
κρηῆναι δὲ καὶ ἄλλῳ, ὅτ᾽ ἄν τινα θυμὸς ἀνώγῃ
εἰπεῖν εἰς ἀγαθόν· σέο δ᾽ ἕξεται ὅττι κεν ἄρχῃ.
αὐτὰρ ἐγὼν ἐρέω ὥς μοι δοκεῖ εἶναι ἄριστα.
οὐ γάρ τις νόον ἄλλος ἀμείνονα τοῦδε νοήσει,
105 οἷον ἐγὼ νοέω, ἠμὲν πάλαι ἠδ᾽ ἔτι καὶ νῦν,
ἐξ ἔτι τοῦ ὅτε, διογενές, Βρισηΐδα κούρην
χωομένου Ἀχιλῆος ἔβης κλισίηθεν ἀπούρας
οὔ τι καθ᾽ ἡμέτερόν γε νόον· μάλα γάρ τοι ἔγωγε
πόλλ᾽ ἀπεμυθεόμην· σὺ δὲ σῷ μεγαλήτορι θυμῷ
110 εἴξας ἄνδρα φέριστον, ὃν ἀθάνατοί περ ἔτεισαν,
ἠτίμησας· ἑλὼν γὰρ ἔχεις γέρας· ἀλλ᾽ ἔτι καὶ νῦν
φραζώμεσθ᾽ ὥς κέν μιν ἀρεσσάμενοι πεπίθωμεν
δώροισίν τ᾽ ἀγανοῖσιν ἔπεσσί τε μειλιχίοισι.»

***
50 Είπε, κι οι Αχαιόπαιδες μ᾽ αλαλαγμούς τον στέρξαν,
ως του Τυδείδη εθαύμασαν τον λόγον του ιπποδάμου.
Τότε σηκώθηκε ο ιππευτής ο Νέστωρ να ομιλήση:
«Τυδείδη, και στον πόλεμον εξόχως είσαι ανδρείος,
και εις την βουλήν υπερτερείς πολύ των ομηλίκων.
55 Και λόγον είπες, που Αχαιός κανείς δεν θέλει ψέξει
ή θα σου αντείπει· αλλ᾽ άφησες το πλήρωμα των λόγων.
Και νέος είσαι, ώστε παιδί να λέγεσαι δικό μου
μπορούσες υστερόγεννο· και όμως ορθά τα λέγεις
προς τους Αργείους βασιλείς· αλλ᾽ ως ανώτερός σου
60 στους χρόνους, όλον φανερά θα ειπώ τον στοχασμόν μου,
και δεν θ᾽ αφήσω τίποτε· ουδέ θέλει αψηφήσει
κανείς τον λόγον μου, ούδ᾽ αυτός ο μέγας Αγαμέμνων.
Νόμον δεν έχει ούτε φυλήν, αλλ᾽ ούτε εστίαν έχει
που τον εμφύλιον πόλεμον, τον άγριον, αγαπάει.
65 Πλην τώρ᾽ ας υπακούσομεν στην μαύρην νύκτα και όλοι
το δείπνο ας ετοιμάσομεν, και φύλακες απ᾽ έξω
του τείχους εις τον χάνδακα σιμά να ξενυκτήσουν.
Των νέων τούτο εσύστησα· και αρχήν, Ατρείδη, σ᾽ άλλα
συ κάμε, ως είσαι υπέρτατος των άλλων ηγεμόνων.
70 Εις δείπνον συ τους γέροντες προσκάλεσε· σου πρέπει·
είναι οι σκηνές σου από κρασιά γεμάτες, που απ᾽ την Θράκην
σου φέρουν καθημερινώς των Αχαιών τα πλοία,
και όλα σού υπάρχουν τα καλά δια να φιλοξενήσεις.
Όπου πολλοί θα συναχθούν, πολλές θ᾽ ακούσεις γνώμες·
75 συ δέξου την καλύτερην· και ανάγκην έχομ᾽ όλοι
γνώμης ορθής, γνώμης σοφής· οι εχθροί μας κάνουν τόσα
πυρά σιμά στα πλοία μας· να το χαρεί ποιος είναι;
Η νύκτα τούτη τον στρατόν θα σώσ᾽ ή θ᾽ αφανίσει».
Είπεν αυτά και υπάκουσαν εκείνοι στην φωνήν του
80 τότε τους νυκτοφύλακες με τ᾽ άρματά τους όλα
εκίνησαν του Νέστορος ο υιός, ο Θρασυμήδης,
Ασκάλαφος και Ιάλμενος, παιδιά και οι δυο του Άρη,
Μηριόνης και Δηίπυρος και με τον Αφαρέα
του Κρείοντος το υπέρλαμπρον αγόρι ο Λυκομήδης.
85 Οι πολεμάρχ᾽ ήσαν επτά κι είχ᾽ εκατόν καθένας
αγόρια, οπού με μακριά κοντάρι᾽ ακολουθούσαν.
Και ανάμεσα στον χάνδακα καθίσαν και στο τείχος,
φωτιάν ανάψαν κι έκαμαν το δείπνον του καθένας.
Των Αχαιών τους γέροντες συνάθροισεν ο Ατρείδης
90 εις την σκηνήν του κι έβαλεν ευφραντικό τραπέζι,
τα χέρι᾽ απλώσαν στα έτοιμα φαγιά που εμπρός τους είχαν.
Και του φαγιού και του πιοτού την όρεξη αφού σβήσαν,
πρώτος ο γέρος άρχισε σκέψιν εμπρός να φέρει,
ο Νέστωρ, οπού η γνώμη του ως πρώτα επροτιμήθη·
95 εκείνος τους αγόρευσε καλόγνωμα και είπε:
«Ω Αγαμέμνον᾽ αρχηγέ, τρισένδοξε Ατρεΐδη,
από εσέ θα κάμω αρχήν, σ᾽ εσέ θα κάμω τέλος.
Πολλών λαών είσαι αρχηγός και σου ᾽δωκε ο Κρονίδης,
δια να βουλεύεσαι σ᾽ αυτούς, και νόμιμα και σκήπτρο,
100 όθεν εξόχως πρέπει συ να λέγεις και ν᾽ ακούεις
και να εκτελείς ό,τι αγαθόν και του άλλου ο νους εμπνέει·
το έργον θα κρέμεται από εσέ, ᾽πόδειξ᾽ εκείνου ο λόγος.
Και άκουσε αυτό που ορθότερον απ᾽ όλα εγώ νομίζω.
Ότι, θαρρώ, καλύτερα δεν θα σκεφθεί κανένας
105 απ᾽ ό,τι σκέφθηκ᾽ απ᾽ αρχής, αφού του χολωμένου
Πηλείδη μέσ᾽ απ᾽ την σκηνήν την κόρην Βρισηίδα
επήρες, ω διογέννητε, στην γνώμην μου εναντίον
και αν και πολύ σ᾽ εμπόδιζα και σε παρακαλούσα,
μόνον την μεγαλόκαρδην υπάκουσες ψυχήν σου·
110 κι εξαίσιον άνδρα αψήφησες που και οι θεοί δοξάσαν·
και το βραβείον του κρατείς· αλλά και τώρ᾽ ακόμη
πώς να τον ειρηνεύσομεν ας στοχασθούμεν όλοι
με πολλά δώρα πρόσχαρα και λόγια μελωμένα».

Όταν το χάδι χάνεται και το φιλί λείπει

Όταν δύο κορμιά έρχονται σε επαφή, τα χείλη ενώνονται και τα ρούχα δεν είναι πια απαραίτητα, το μυαλό κάπου ξεκινάει να χάνεται μέσα στην ηδονή και το ενδεχόμενο του τι πρόκειται να ακολουθήσει. Είναι εκείνο το σημείο όπου το κλίμα στο δωμάτιο πιάνει κόκκινο, οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν και τα δάχτυλα ή η γλώσσα του συντρόφου σου -ανάλογα τι αρέσει στον κάθε ένα- τρέχουν στο σώμα μαζί με χάδια και φιλιά. Οι αναπνοές γίνονται πιο έντονες, τα βρόμικα λόγια ψιθυρίζονται στο αυτί κι η φαντασία αρχίζει να οργιάζει.

Ένα ρίγος διαπερνά τότε το σώμα και η επαφή μοιάζει μονόδρομος. Κάπως έτσι ξεκίνησαν τα ερωτικά βράδια ανάμεσα σε εσένα και το ταίρι σου, γεμάτα πάθος, και μέσα σου πίστεψες ότι όλες οι φορές που θα ερχόσουν σε επαφή με τον σύντροφό σου θα ήταν εξίσου συναρπαστικές και παθιασμένες. Αυτό το βράδυ όμως κάτι σε απωθεί, κάτι δε σε αφήνει να προχωρήσεις. «Κούραση θα είναι», σκέφτεσαι κι όμως όσο προχωράει η ώρα ο εσωτερικός σου διάλογος γίνεται όλο και πιο έντονος και σου φέρνει στο μυαλό όλες εκείνες τις φορές που το ταίρι σου σε πλησίασε το τελευταίο διάστημα κι εσύ είχες ακριβώς το ίδιο συναίσθημα. Εκεί, σ’ εκείνο το δευτερόλεπτο που απέρριψες τα χάδια και την ερωτική επιθυμία του άλλου σου μισού, αντιλαμβάνεσαι ότι κάτι δεν πάει καλά. «Φυσιολογικό είναι με τέτοια κούραση», ξανά καθησυχάζεις τον εαυτό σου. Είναι όμως;

Όλες οι ερωτικές σχέσεις κάποτε βαλτώνουν. Υπάρχει εκείνο το κρίσιμο σημείο, σαν τις τηλεοπτικές σειρές κάπου στον 3 με 4 κύκλο, που τίποτα δε μοιάζει πια ενδιαφέρον. Το ζευγάρι έχει τη ρουτίνα του, τις συνήθειές του κι όλα απλά βαίνουν καλώς μεν, κάπως βαρετά δε. Μέσα στη ρουτίνα όλα τα πράγματα που έκαναν τη σχέση να μοιάζει με πυροτέχνημα στον ουρανό, αλλοιώνονται και μαζί τους αλλοιώνεται και η επιθυμία για την ερωτική πράξη. Είναι πιθανόν λοιπόν όσο περνάει ο καιρός η ερωτική πράξη να γίνεται πιο σπάνια ή κάπως πιο μονότονα και να μη μοιάζει καθόλου με όσα περιεγράφηκαν πιο πάνω. Υπάρχουν μέρες κι ώρες που πραγματικά μας συμβαίνει κάτι και δε μας αφήνει να λειτουργήσουμε. Μια εξουθενωτική μέρα στη δουλειά, ένας καβγάς που μας επηρέασε, ένας πονοκέφαλος που δε λέει να φύγει κι άλλα τόσα μπορεί να γίνουν η δικαιολογία να είμαστε ανίκανοι να μπούμε σε ερωτική διάθεση. Τι γίνεται όμως όταν πραγματικά ο ένας από τους δύο αρχίζει να αισθάνεται ότι το ταίρι του τον απωθεί; Τι γίνεται όταν οι δικαιολογίες γίνονται πια συνήθεια;

Καταρχάς, η ερωτική πράξη ανάμεσα σε δύο ανθρώπους είναι εκείνη που διαχωρίζει τη σχέση τους από φιλική σε ερωτική. Είναι εκείνη που σε κάνει να αντιλαμβάνεσαι ότι το άτομο που έχεις απέναντί σου είναι κάτι παραπάνω, κάτι πιο βαθύ, κάτι πιο έντονο, κάτι πιο πρόστυχο. Είναι εκείνη που σου έδωσε το σήμα στον εγκέφαλο ότι επιθυμείς να μπλέξεις το δικό σου σώμα με του άλλου, κι εκείνη που σε έπεισε να φτιάξεις την οποιαδήποτε σχέση μαζί του. Καμία ερωτική σχέση δεν είναι βασισμένη στην αγάπη, το σεβασμό και την εμπιστοσύνη μόνο. Αυτές είναι πολύ βασικές έννοιες συμφωνούμε, αλλά πώς θα γίνει αν λείπει ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια στην εξίσωση; Με άλλα λόγια, τι θα είναι μια ερωτική σχέση χωρίς τον έρωτα!

Άρα τη στιγμή που καταλαβαίνουμε ότι δεν έχουμε την ίδια έλξη κι ερωτική επιθυμία για το ταίρι μας είναι και η στιγμή που πρέπει να κάνουμε έναν μικρό απολογισμό, μια αναθεώρηση για το πώς αισθανόμαστε. Πραγματικά είμαστε κουρασμένοι ή δε μας ελκύει πια το ταίρι μας; Παίρνοντας τον χρόνο ν’ απαντήσουμε στις ερωτήσεις αυτές κάνοντας την αναθεώρηση που λέγαμε, θα μπούμε και στη διαδικασία να παρατηρήσουμε ίσως λίγο περισσότερο τι αισθανόμαστε. Επειδή αυτός που μας μιλάει πιο δυνατά από κάθε τι είναι το σώμα μας, το πώς αισθάνεται σε διάφορες καταστάσεις, πώς δρα κι αντιδρά φανερώνουν το συναίσθημά μας. Και γι’ αυτό καλό είναι πότε-πότε να το ακούμε και δίνουμε προσοχή στο τι μας λέει.

Αφού, κάνουμε την ανασκόπηση αυτή και πριν αρχίσουμε να τρελαινόμαστε με όλα τα πιθανά σενάρια, κάνουμε μια προσπάθεια να δούμε αν μπορούμε με κάποιο τρόπο να ξανά ανακτήσουμε την ερωτική μας επιθυμία για το ταίρι μας. Προσπαθούμε να βγούμε λίγο από τη ρουτίνα και ίσως να είναι μια καλή στιγμή να δοκιμάσουμε καινούργια ερωτικά παιχνίδια για να μπορέσουμε να αισθανθούμε και πάλι τη συγκίνηση που αφήσαμε να κοιμηθεί. Άλλωστε, δε μιλάμε για κάποιον άγνωστο, αλλά τον άνθρωπο που επιλέξαμε εμείς και που κάποτε δεν μπορούσαμε να πάρουμε τα χέρια μας από πάνω του.

Εφόσον όμως, μέσα μας γνωρίζουμε καλά ότι δεν υπάρχει περίπτωση ν’ ανακτηθεί η ερωτική μας επιθυμία προς τον σύντροφό μας και κάθε χάδι που έρχεται προς το μέρος μας δημιουργεί αφόρητη πίεση, τότε χρειάζεται μόνο να είμαστε ειλικρινείς. Δεν υπάρχει λόγος να κρατάμε την ερωτική σχέση όταν αυτή δε βουτάει στον έρωτα. Κάνουμε λοιπόν μια χάρη στον εαυτό μας και στο ταίρι μας και προχωράμε παρακάτω. Εκεί που τα χάδια θα έρχονται αβίαστα κι εμείς θα τα ζητάμε, αλλά και θα θέλουμε να τα προσφέρουμε. Σε έναν έρωτα με έρωτα.

Μίλα με ειλικρίνεια στο παιδί σου

Γιατί είναι σημαντικό να μιλάμε στα παιδιά με ειλικρίνεια από μικρή ηλικία; Πολλοί ενήλικες πέφτουν συχνά στην παγίδα ότι το παιδί δεν καταλαβαίνει… είναι μικρό ακόμα… πού να το φορτώνουμε με ευθύνες και αλήθειες…

Τα ψέματα λοιπόν που τους λέγονται, είτε αυτά είναι μικρά και αθώα (όπως ότι ο μπαμπάς δεν είναι στεναχωρημένος) είτε πιο σοβαρά (π.χ. σε περίπτωση υποχρεωτικής νοσηλείας), μπορούν να δημιουργήσουν παρερμηνείες, αμφιβολίες, γνωστικές διαστρεβλώσεις και πολλά αναπάντητα ερωτήματα.

Ειδικότερα τα παιδιά, λόγω του αναπτυξιακά περιορισμένου γνωστικού δυναμικού τους, τείνουν να κάνουν διασυνδέσεις και αποδόσεις ερμηνειών, σύμφωνα με τις δικές τους ικανότητες και τη δική τους θεώρηση της πραγματικότητας.

Για παράδειγμα, λέγοντας σε ένα ανήλικο πέντε ετών πως η μαμά έχει πάει ένα μακρινό ταξίδι, αντί να του εξηγήσουμε με απλά λόγια ή ακόμα και με παιγνιώδη τρόπο ότι η μαμά νοσηλεύεται, μπορεί να του δημιουργηθεί η ανασφάλεια ότι κάθε φορά που πάει κάποιος ταξίδι, δεν ξαναγυρνάει ποτέ ή και αρρωσταίνει.

Επίσης, μπορεί να αναπτυχθεί μια φοβία για τα ταξίδια, καθώς την τελευταία φορά που του αναφέρθηκε αυτό, έκανε να δει τη μητέρα του/της ένα μήνα.

Τα παιδιά ιδιαίτερα προσχολικής ηλικίας που τώρα βρίσκονται στο στάδιο αποκωδικοποίησης και κατανόησης του ενήλικου κόσμου, χτίζουν τη νέα γνώση πάνω στην ήδη υπάρχουσα, βασισμένα στα λόγια των γονέων τους.

Επιπροσθέτως, το παιδί χτίζει μια σχέση εμπιστοσύνης με τους οικείους ενήλικες που αποτελούν τα άτομα φροντίδας του. Σε αυτά τα άτομα βασίζεται για να αναπτύξει την έννοια της εμπιστοσύνης, η οποία όμως για να καλλιεργηθεί και να εδραιωθεί απαιτεί αμοιβαία ειλικρίνεια και από τις δύο πλευρές.

Μην ξεχνάμε επίσης, πως οι γονείς είναι τα βασικά πρότυπα προς μίμηση. Τα παιδιά μέσα από την κοινωνική συνδιαλλαγή μαζί τους, αναπτύσσουν αξίες και δεξιότητες. Διακρίνουν τι είναι σωστό και αποδεκτό, μέσα από τις πρακτικές των γονέων τους.

Στην πραγματικότητα όμως, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας πολλές φορές δεν μπορούν να κατανοήσουν πλήρως τι συμβαίνει στον κόσμο των ενηλίκων, τείνουν να αποδίδουν τη δική τους χροιά στην ιστορία, προκειμένου να απαντηθούν τα ερωτηματικά τους.

Πιθανόν αυτά να δημιουργήθηκαν από απαντήσεις των ενηλίκων, όπως «πολλά ρωτάς», «και να σου πω τώρα, τι θα καταλάβεις», «δεν χρειάζεται να ξέρεις, αυτά αφορούν μόνο τους μεγάλους», «τα προβλήματα δεν είναι για να τα ακούνε τα παιδιά».

Μέσα από τέτοιες απαντήσεις τους παρουσιάζεται ένας εξιδανικευμένος κόσμος, στον οποίο δεν έχουν πρόσβαση, ο οποίος περιλαμβάνει πολύ περίεργες συνθήκες, και τα ίδια νιώθουν «ανίκανα να αντιληφθούν ή να ακούσουν». Επίσης, τέτοιες απαντήσεις τα αποθαρρύνουν από το να ρωτάνε τους προβληματισμούς τους, εφόσον οι απαντήσεις που παίρνουν αφενός δεν τους καλύπτουν και αφετέρου τους μπερδεύουν περισσότερο.

Άλλωστε, δεν υπάρχει πιο αγχογόνα κατάσταση από το άγνωστο, δεν υπάρχει πιο ψυχοφθόρα συνθήκη από το να αντιλαμβάνεται το παιδί ότι κάτι συμβαίνει, άλλα αδυνατεί να συνθέσει επαρκώς και αποτελεσματικά τις πτυχές της ιστορίας που του δίνονται.

Πολλές φορές παραπονιούνται οι γονείς ότι τα παιδιά τους λένε ψέματα… Όμως, αναρωτήθηκαν ποτέ πόσα έχουν πει εκείνοι;

Αγαπητέ Γονέα,

Είναι σημαντικό να μεταφέρονται οι πληροφορίες και τα συμβάντα της οικογένειας με ειλικρίνεια στο παιδί, ενισχύοντας αυτή την πρακτική, υπογραμμίζοντας τη σημαντικότητά της, ενθαρρύνοντας το παιδί να μιλήσει και να ρωτήσει, ξέροντας ότι θα λάβει μια καθοδηγητική και διευκρινιστική απάντηση που αρμόζει στο αναπτυξιακό και γνωστικό επίπεδό του.

Την επόμενη φορά που θα κληθείς να απαντήσεις σε ερωτήματα ενός παιδιού, αναλογίσου αν τον κατατόπισαν οι απαντήσεις σου, αν ήταν κατανοητές, αν ήταν ειλικρινείς και μην ξεχνάς να αφήνεις την “πόρτα σου ανοιχτή”, τονίζοντας ότι “είμαι εδώ για να σου εξηγήσω ό,τι σε μπερδεύει.”

Φώτης Κόντογλου: Ἡ ξενομανία μᾶς ἔγινε τώρα σωστὴ ξενοδουλεία.

Σήμερα νομίζεται καλὸς σὲ ὅλα, ὅποιος εἶναι ἀδιάφορος, ὅποιος δὲν νοιάζεται γιὰ τίποτα, ὅποιος δὲν νιώθει καμιὰ εὐθύνη. Ἀλλιῶς τὸν λένε σωβινιστή, τοπικιστή, μισαλλόδοξο, φανατικό. Ὅποιος ἀγαπᾶ τὴν χώρα μας, τὰ ἤθη καὶ ἔθιμά μας, τὴν παράδοσή μας, τὴν γλώσσα μας, θεωρεῖται ὀπισθοδρομικός.

Οἱ ἀδιάφοροι παιρνοῦν γιὰ φιλελεύθεροι ἄνθρωποι, γιὰ ἄνθρωποι ποὺ ζοῦνε μὲ τὸ πνεῦμα τῆς ἐποχῆς μας, ποὺ ἔχουν γιὰ πιστεύω τὴν καλοπέραση, τὸ εὔκολο κέρδος, τὶς εὐκολίες, τὶς ἀναπαύσεις, κι ἂς μὴν ἀπομείνῃ τίποτα ποὺ νὰ θυμίζῃ σὲ ποιὸ μέρος βρισκόμαστε, ἀπὸ ποὺ κρατᾶμε, ποιοὶ ζήσανε πρὶν ἀπὸ μᾶς στὴν χώρα μας. Ἡ ξενομανία μᾶς ἔγινε τώρα σωστὴ ξενοδουλεία, σήμερα περνᾶ γιὰ ἀρετή, κι ὅποιος ἔχῃ τούτη τὴν ἀρρώστεια πιὸ βαρειὰ παρμένη, λογαριάζεται γιὰ σπουδαῖος ἄνθρωπος.

Ἡ Ἑλλάδα ἔγινε ἕνα παζάρι ποὺ πουλιοῦνται ὅλα, σὲ ὅποιον θέλῃ νὰ τὸ ἀγοράσῃ. Καταντήσαμε νὰ μὴν ἔχουμε ἀπάνω μας τίποτα ἑλληνικό, ἀπὸ τὸ σῶμα μας ἴσαμε τὸ πνεῦμα μας. Τὸ μασκάρεμα ἄρχισε πρῶτα ἀπὸ τὸ πνεῦμα, καὶ ὕστερα ἔφθασε καὶ στὸ σῶμα. Περισσότερο ἀντιστάθηκε σὲ αὐτὴ τὴν παραμόρφωση ὁ λαὸς καὶ βαστάξε καμπόσο, μὰ στὸ τέλος τὸν πῆρε τὸ ρεῦμα καὶ πάει καὶ αὐτός. Μάλιστα εἶναι χειρότερος ἀπὸ τοὺς γραμματισμένους. Τώρα μαϊμουδίζει τὰ φερσίματα καὶ τὶς κουβέντες ποὺ βλέπει στὸν κινηματογράφο, ἔγινε ἀφιλότιμος καὶ ἀδιάντροπος. Ἐνῷ πρῶτα ξεχώριζε ἀπὸ ἄλλες φυλές, γιατὶ ἦταν σεμνός, φιλότιμος, ντροπαλός, καλοδεκτικός, τώρα ἔγινε ἀγνώριστος. Τὰ ὄμορφα χαρακτηριστικά του σβήνουνε μέρα μὲ τὴν μέρα. Καὶ οἱ λιγοστοὶ ποὺ διατηροῦνε ἀκόμη λίγα σημάδια ἀπὸ τὴν ὀμορφιὰ τῆς ἑλληνικῆς ψυχῆς, παρασέρνονται σὲ αὐτὴ τὴν παραμόρφωση ἀπὸ τοὺς πολλούς, ποὺ εἶναι οἱ ἔξυπνοι, οἱ συγχρονισμένοι, οἱ μοντέρνοι, ἀλλὰ ποὺ εἶναι στ᾿ ἀληθινὰ οἱ ἀναίσθητοι καὶ οἱ ἀποκτηνωμένοι. Οἱ καλοὶ ντρέπονται γιατὶ εἶναι καλοί, συμμαζεμένοι καὶ μὲ ἀνατροφή. Οἱ ἄλλοι τοὺς λένε καθυστερημένους. Συμπαθητικὸς ἄνθρωπος δύσκολα βρίσκεται πιὰ σήμερα στὸν τόπο μας. Ἡ μόδα εἶναι νὰ εἶναι κανεὶς ἀντιπαθητικός, κρύος, ἄνοστος καὶ μάγκας. Μάλιστα ὅπως ὅλα φραγκέψανε, φράγκεψε καὶ ὁ μάγκας.

Οἱ πιὸ ἀγράμματοι ἀνακατώνουνε στὴν κουβέντα τους κάποια ἐγγλέζικα καὶ ἐκεῖ ποὺ δὲν χρειάζονται. Ὅσο γιὰ τοὺς γραμματισμένους, ὅλη ἡ γραμματοσύνη τους εἶναι νὰ μιλᾶνε ἐγγλέζικα καὶ σὲ λίγο καιρὸ δὲν θὰ ὑπάρχει Ἕλληνας νὰ μιλᾶ ἑλληνικά. Ἂς καταργηθῇ λοιπὸν ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα ὁλότελα, νὰ μὴν κουράζονται τὰ παιδιά μας στὴν ἄσκοπη ἐκμάθευσή της. Κοιτάχτε τὰ παιδιά μας. Παρατηρεῖστε τὶς φυσιογνωμίες τους, τὸ βλέμμα τους, τὶς κουβέντες τους, τὰ ἀστεῖα τους, τὰ παιχνίδια τους. Ὅλα μυρίζουνε ... Ἑλλάδα, νὰ μὴν ἀβασκαθοῦμε! Τὸ μόνο ποὺ ἀπόμεινε ἑλληνικὸ εἶναι τὸ «ρέ». Τὸ μασκάρεμα γίνεται γοργὰ καὶ στὸ κορμὶ καὶ στὴν ψυχή. Οἱ λιγοστοὶ ποὺ ἀντιστέκονται ἀκόμη σὲ αὐτὸν τὸν κατακλυσμό, πῶς νὰ μπορέσουνε νὰ βαστάξουνε; Γύρω τους βογγᾶ ἡ μεθυσμένη ἀνθρωποθάλασσα. Ἔρχεται καινούργιος κόσμος! Τὸ κολοσσαῖο μὲ τὰ οὐρλιάσματά του σκεπάζει τὶς ψαλμῳδίες ποὺ λένε οἱ μάρτυρες, περιμένοντας τὰ θηρία νὰ τοὺς φᾶνε.

Ἀλλὰ ἂν θὰ λείψουν οἱ Ἕλληνες ἀπὸ τὸ πρόσωπο τῆς γῆς, μήπως θὰ ἀπομείνουν τὰ βουνά, οἱ ἀκροθαλασσιές, οἱ θάλασσες, τὰ νησιὰ καὶ τὰ βράχια μὲ τὸν ἑλληνικὸ χαρακτήρα τους; Καθόλου! Τὰ περισσότερα τὰ ἔχουνε ἀγοράσει ἄνθρωποι ποὺ ἤρθανε ἀπὸ τὸν βόρειο Ὠκεανό, ἀπόγονοι τῶν Βικίγκων. Ἐκεῖνα τὰ κακόμοιρα νησιὰ τί συμφορὰ ἔχουνε πάθει! Ἡ φτώχεια τους στάθηκε ἡ καταστροφή τους. Σήμερα τὰ ρημάξανε ἄλλοι κουρσάροι, πιὸ ἐπικίνδυνοι ποὺ σφάζουνε μὲ τὸ μπαμπάκι. Σκλαβώσανε τὰ νησιὰ μὲ εὐγενικὸ τρόπο, μὲ τὸ χαμόγελο στὰ χείλη. Τὰ ἄσπρα σπιτάκια τῶν νησιωτῶν, ποὺ ζούσανε σὲ αὐτὰ ἁπλοϊκοὶ καὶ συμμαζεμένοι ἄνθρωποι, θαρρεῖς πὼς γίνανε δημόσια. Κυκλοφοροῦν χιλιάδες φωτογραφίες τῆς Μυκόνου, τῆς Πάρου, τῆς Αἴγινας, τῆς Ὕδρας, καὶ ἀντὶ νὰ βλέπῃ κανεὶς στοὺς στενοὺς δρόμους τοὺς κάποιους ἀραιοὺς νησιῶτες ψαράδες, ψημένους στὴν θάλασσα καὶ νησιώτισσες μὲ τὰ σεμνά τους ροῦχα, βλέπει νὰ γυρίζουν κάποια πλάσματα μισόγυμνα ἢ ὁλόγυμνα, ξενόφερτα, ἀγκαλιασμένοι θεατρινίστικα καὶ νὰ κάνουνε κάποιες ἄνοστες ἐπιδείξεις «ταμπλῶ βιβᾶν», σὰ νὰ παίζουν στὸν κινηματογράφο. Καὶ ρωτᾶς, κουνώντας τὸ κεφάλι σου: τί σχέση μπορεῖ νὰ ἔχουν αὐτὰ τὰ δίποδα, μὲ ἐκεῖνα τὰ σπίτια καὶ μὲ τὰ στενοσόκκακα τῶν νησιῶν; Ταιριάζουνε μὲ αὐτά, ὅσο ταιριάζουνε οἱ τουρίστες μὲ τὰ σὸρτς μὲ τὸν Παρθενώνα ποὺ μπροστά του φωτογραφίζονται. Ὅμως ἐκεῖ στέκονται ὅσο νὰ φωτογραφηθοῦνε, καὶ δὲν ἔχουνε γιὰ σπίτι τοὺς τὸν ἀρχαῖο ναό, ἐνῷ τοῦτοι στὰ νησιά, κατοικοῦνε μέσα σὲ ἐκεῖνα τὰ ἀταίριαστα σπίτια. Ὅλα ὑπηρετοῦνε τὰ γοῦστα αὐτῶν τῶν ἀφεντάδων. Μάλιστα τόσο πολὺ ἀγαποῦν αὐτοὶ τὴν Ἑλλάδα, ποὺ εἶναι ἐνθουσιασμένοι πὼς δὲν θὰ ἀφήσουνε τίποτα ἑλληνικὸ ὅπου πατήσουνε.

Καημένη Ἑλλάδα! Τί τέλος σὲ περίμενε! Μὰ δὲν ἔχεις μήτε κάποιον νὰ σὲ κλάψει, γιατὶ τὴν κηδεία σου τὴ γιορτάζουνε σὰν γάμο, μὲ χαρὲς καὶ μὲ τραγούδια, ποὺ αὐτὰ εὐτυχῶς δὲν εἶναι ἑλληνικά. Ἀκοῦστε τὴν ἑξῆς ἱστορία: ἡ χταπόδα βοσκᾶ στὸν πάτο τῆς θάλασσας, μαζὶ μὲ τὸ χταποδάκι. Ἄξαφνα τὸ καμακίζουνε. Τὸ χταποδάκι φωνάζει: μὲ πιάσανε μάνα! Ἡ μάνα του τοῦ λέγει: μὴν φοβᾶσαι παιδί μου! Ξαναφωνάζει τὸ μικρό: μὲ βγάζουν ἀπὸ τὴν θάλασσα! Πάλι λέγει ἡ μάνα: μὴν φοβᾶσαι παιδί μου. Καὶ πάλι: μὲ σγουρίζουνε μάνα! Μὴν φοβᾶσαι παιδί μου! Μὲ κόβουνε μὲ τὸ μαχαίρι! Μὴν φοβᾶσαι παιδί μου! Μὲ βράζουνε μάνα! Μὴν φοβᾶσαι παιδί μου! Μὲ μασᾶνε μάνα! Μὴν φοβᾶσαι παιδί μου! Πίνουνε κρασὶ μάνα! Τότε ἐκείνη ἀναστέναξε καὶ φώναξε: Ἄχ, σὲ ἔχασα παιδί μου! Γιατὶ τὸ κρασὶ εἶναι ὁ ἀντίμαχος τοῦ χταποδιοῦ, ἐπειδὴ τὸ λιώνει στὸ στομάχι. Δηλαδὴ ἡ μάνα δὲν φοβήθηκε μήτε τὸ μαχαίρι, μήτε τὴν φωτιά, μήτε τὰ δόντια, ἀλλὰ τὸ κρασί, ποὺ εἶναι πιὸ ἤρεμο καὶ ἀθῷο μπροστὰ στὰ μαχαίρια καὶ τὰ δόντια. Ἡ Ἑλλάδα σὰν τὸ χταποδάκι πέρασε ἀπὸ φωτιές, δόντια, μαχαίρια, ἀλλὰ πνεῦμα ΔΕΝ παρέδινε. Ὁ Φράγκος δὲν ἔρχεται μὲ μαχαίρια, πιστόλια καὶ φωτιές. Ἦρθε μὲ χάδια καὶ γλυκόλογα. Ἦρθε μὲ δῶρα, μὲ λεφτά, νὰ ἀνακουφίσῃ τὴν φτώχεια μας, νὰ διασκεδάσῃ μαζί μας, νὰ χορέψῃ μαζί μας, νὰ μᾶς εὐκολύνῃ τὴν ζωὴ μὲ τὰ μηχανήματά του. Ὅπως τὸ χταποδάκι ἔλιωσε στὸ κρασί, ἔτσι καὶ ἡ Ἑλλάδα κοντεύει νὰ χαθῇ ἀπὸ τὸ γλυκὸ κρασὶ ποὺ τὴν μέθυσε καὶ δὲν ξέρει τί κάνει καὶ ξεγυμνώθηκε καὶ στρήνιασε καὶ ἐκ τοῦ στρήνους αὐτῆς ἐπλούτισεν.

Φώτης Κόντογλου, Ἀσάλευτο θεμέλιο

Ψυχολογία: Τι κάνει τα συναισθήματα να ενεργοποιούνται και να απενεργοποιούνται

Περνάτε ένα ευχάριστο βράδυ στο σπίτι μετά από μια ιδιαίτερα αγχωτική μέρα. Μέρος αυτού που σας βοήθησε να ξεπεράσετε τη μέρα ήταν ότι γνωρίζατε ότι το βράδυ θα σας παραδιδόταν ένα πακέτο με ένα δώρο που αγοράσατε στον εαυτό σας ως έκπληξη. Όταν φτάνει, το ανοίγετε με ανυπομονησία για να διαπιστώσετε ότι στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου αυτό που περιμένατε. Τα συναισθήματά σας αλλάζουν σε μια στιγμή από τη χαρά που νιώσατε όταν παραλάβατε το πακέτο από το κατώφλι της πόρτας σας στην αντίδραση απογοήτευσης όταν είδατε τι περιείχε αυτό το πακέτο.

Οι πλήρεις αλλαγές στο συναίσθημα είναι ένα συνηθισμένο χαρακτηριστικό της καθημερινής ζωής, και ακόμη και αν δεν μπορείτε να συνδεθείτε με αυτό το παράδειγμα, υπάρχουν πολλές ακόμη καταστάσεις στις οποίες έχετε περάσει από το θετικό στο δυσάρεστο ή από το δυσάρεστο στο ευχάριστο μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου. Το πεδίο της ψυχολογίας προσπαθεί να εξηγήσει τη σχέση μεταξύ των καταστάσεων της ζωής και των αντίστοιχων συναισθημάτων που νιώθουν οι άνθρωποι με μια ποικιλία θεωριών που κυμαίνονται από εκείνες που βασίζονται στη φυσιολογία έως εκείνες που βασίζονται στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Περισσότερο από μια απλή ακαδημαϊκή άσκηση, η εξέταση των πλεονεκτημάτων και των αδυναμιών αυτών των θεωριών μπορεί να γίνει σημαντική όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να τις εφαρμόσουν στη δική τους ζωή. Έχετε σύντομα μια παρουσίαση ή μια παράσταση που σας γεμίζει άγχος; Δεν θα ήταν υπέροχο αν μπορούσατε να μετατρέψετε αυτό το άγχος σε συναισθήματα ευχάριστης προσμονής στην ιδέα ότι σας έχε δοθεί αυτή η ευκαιρία;

Τι λέτε για εκείνο το απογοητευτικό πακέτο; Αντί να νιώθετε όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα και να σας καταστρέφουν τη βραδιά, δεν θα ήταν καλύτερα αν μπορούσατε να το απορρίψετε ως κακή τύχη και να σχεδιάσετε τα βήματα που θα χρειαστείτε για να το επιστρέψετε;

Μια σύντομη ιστορία των θεωριών των συναισθημάτων

Σε μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη, ο Paul Thagard και οι συνεργάτες του Πανεπιστημίου του Waterloo (2021) παρέχουν ένα πλαίσιο για την κατανόηση των σημερινών θεωριών συναισθημάτων και στη συνέχεια προχωρούν στη σκιαγράφηση μιας νέας προσέγγισης, η οποία βασίζεται στην ιδέα των «σημασιολογικών δεικτών». Πριν εξηγήσουμε τη θεωρία των Thagard κ.ά., αξίζει να ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στους προκατόχους της, χρησιμοποιώντας ως οδηγό την ανασκόπηση στο άρθρο τους.

Όλες οι θεωρίες συναισθημάτων προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τρεις βασικές διαδικασίες. Πρώτον, υπάρχουν οι φυσιολογικές αλλαγές που σχετίζονται με τα συναισθήματα, όπως ο αυξημένος καρδιακός ρυθμός και οι αλλαγές στην αγωγιμότητα του δέρματος που αντανακλούν τις δράσεις του λεγόμενου αυτόνομου (ακούσιου) νευρικού συστήματος. Δεύτερον, τα συναισθήματα συνδέονται με κάποιο είδος γνωστικής επίγνωσης που οδηγεί στην επισήμανση του συναισθήματος.

Τρίτον, και αυτό είναι ένα βασικό στοιχείο της θεωρίας, τα συναισθήματα αλλάζουν. Όπως υποδηλώνει το παράδειγμα του πακέτου, μπορεί να αισθάνεστε υπέροχα τη μια στιγμή και απαίσια την επόμενη. Σύμφωνα με τα λόγια των συγγραφέων, «μια αποδεκτή θεωρία του συναισθήματος πρέπει να είναι σε θέση να εξηγήσει τη συναισθηματική αλλαγή μέσα κι από τα τρία στοιχεία.

Η πρώτη θεωρία στη σύγχρονη ψυχολογία προτάθηκε από τον William James, ο οποίος υποστήριξε ότι η αλλαγή της φυσιολογίας μας είναι το συναίσθημα. Φοβάστε επειδή η καρδιά σας χτυπά γρήγορα και όχι επειδή αποκτάτε επίγνωση κάποιου είδους απειλής. Στην αντίθετη πλευρά, έχει υποστηριχθεί ότι τα συναισθήματα ξεκινούν και αλλάζουν εξαιτίας «νέων κατασκευών» ή σκέψεων. Η τελική θεωρία επικεντρώνεται στις εκτιμήσεις ως τον καθοριστικό παράγοντα των συναισθημάτων χωρίς να αποδίδεται ιδιαίτερος ρόλος στη λειτουργία του νευρικού συστήματος ως αιτία των συναισθημάτων.

Οι σημασιολογικοί δείκτες και τα συναισθήματά μας

Με την εισαγωγή του όρου «σημασιολογικός δείκτης», η ερευνητική ομάδα εστιάζει στο πώς τα νευρωνικά μοτίβα στον εγκέφαλο συνδέονται με τις σκέψεις ή τις εκτιμήσεις που έχουμε για μια δεδομένη κατάσταση. Συγκεκριμένα, η θεωρία υποθέτει ότι τα συναισθήματα συνδυάζουν την εκτίμηση και τη φυσιολογία μέσω της συσχέτισης των μοτίβων νευρωνικής πυροδότησης. Υπάρχουν τέσσερα συστατικά σε έναν σημασιολογικό δείκτη συναισθήματος: η πραγματική κατάσταση, οι φυσιολογικές αλλαγές (όπως ο καρδιακός ρυθμός), η εκτίμηση της κατάστασης και η συνάφεια με τον εαυτό.

Σκεφτείτε ως παράδειγμα το συναίσθημα του θυμού που νιώσατε όταν ανοίξατε εκείνο το ατυχές πακέτο. Η κατάσταση είναι το ίδιο το πακέτο. Σωματικά, μπορεί να αισθανθήκατε κάποια αυτόνομη διέγερση, όπως το ότι η καρδιά σας άρχισε να χτυπά λίγο πιο γρήγορα μετά την ανακάλυψη του περιεχομένου του πακέτου. Η εκτίμησή σας για το αντικείμενο στο πακέτο ως μη ικανοποιητικό θα έμπαινε στη συνέχεια στην εξίσωση. Τέλος, βλέποντας ότι τώρα θα πρέπει να βγείτε από το πρόγραμμά σας για να επιστρέψετε το πακέτο γίνεται η συνάφεια με τον εαυτό σας, καθώς αντιμετωπίζετε την ενοχλητική ιδέα ότι θα πρέπει να κάνετε τον κόπο να το στείλετε πίσω.

Αυτό ήταν ένα απλό παράδειγμα που αποτελείται από ένα μόνο συναίσθημα. Πολλές φορές, όμως, η κατάσταση είναι αμφιθυμική. Σκεφτείτε το παράδειγμα της μετακόμισης σε μια νέα πόλη. Θα νιώσετε ευτυχισμένοι, ειδικά αν η μετακόμιση συνάδει με τους στόχους σας να αλλάξετε τα πράγματα στη ζωή σας. Ωστόσο, θα νιώσετε επίσης θλίψη επειδή αυτό σημαίνει ότι θα αποχαιρετήσετε τους φίλους σας

Αυτά τα σύνθετα συναισθήματα αντανακλούν αυτό που οι Καναδοί ερευνητές αναφέρουν ως ανταγωνισμό μεταξύ δύο σημασιολογικών δεικτών. Ποιο συναίσθημα θα νικήσει εξαρτάται από το ποιος σημασιολογικός δείκτης θα ανασταλεί.

Πώς μπορούμε να αλλάξουμε τους δυσλειτουργικούς μας σημασιολογικούς δείκτες

Η θεωρία των σημασιολογικών δεικτών παρέχει χρήσιμες προτάσεις για την αλλαγή, ιδιαίτερα στην εφαρμογή της στην εμπειρία των χρόνιων συναισθημάτων. Για να καταλάβετε πώς να εφαρμόσετε τη δική σας επιθυμία για αλλαγές στη συναισθηματική σας προοπτική, είναι απαραίτητο να δείτε πώς οι χρόνιοι σημασιολογικοί δείκτες μπορούν να επηρεάσουν τη χρόνια διάθεσή σας. Σύμφωνα με τα λόγια των συγγραφέων, ένα «περιστασιακό» συναίσθημα είναι αυτό που σας χαρακτηρίζει σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, όπως το να αισθάνεστε άγχος για εκείνη την επερχόμενη παρουσίαση. Αυτό διαφέρει από την «προδιάθεση» του να τείνουμε να είμαστε πιο αγχώδεις ή νευρωτικοί που ανησυχούμε για μια μεγάλη γκάμα καταστάσεων.

Αυτό που συμβαίνει με ένα συναίσθημα διάθεσης είναι ότι χρωματίζει την αντίληψή σας για τις καταστάσεις με τέτοιο τρόπο ώστε να «δεσμεύει» ένα συναίσθημα που συμβαίνει. Αν τείνετε να είστε αγχωμένο, θα μπείτε σε μια κατάσταση απόδοσης με τρόπο που οδηγεί σε φυσιολογικές αλλαγές, αρνητικές εκτιμήσεις και πεποιθήσεις σχετικά με τη σημασία της απόδοσης για την αίσθηση του εαυτού σας.

Το είδος της αλλαγής που θα επιδιώκατε, δεν θα σήμαινε ότι είστε πάντα ήρεμοι και χαλαροί, αλλά ότι τείνετε να έχετε αυτά τα θετικά συναισθήματα και όχι τα αρνητικά τους αντίστοιχα. Για να το πετύχετε αυτό, υποστηρίζουν οι συγγραφείς, θα πρέπει ουσιαστικά να «δώσετε στον εγκέφαλο τη δυνατότητα να παράγει αντίστοιχους σημασιολογικούς δείκτες». Αυτού του είδους η επανεκπαίδευση του εγκεφάλου δεν διαφέρει και πολύ από την ενασχόληση με τη νοητική άσκηση για τη βελτίωση της μνήμης σας.

Οι άνθρωποι, εφαρμόζοντας αυτές τις ιδέες στην πράξη, σύμφωνα με τα λόγια των συγγραφέων, «δεν μπορούν να λειτουργήσουν άμεσα στους σημασιολογικούς δείκτες, αλλά μπορούν να εργαστούν για να αλλάξουν τις αναπαραστάσεις των καταστάσεων, τις εκτιμήσεις και τη φυσιολογία».

Μπορούν επίσης να βοηθήσουν τους εαυτούς τους να αλλάξουν τους στόχους τους. Στην περίπτωση της γυναίκας που αισθάνεται ότι δεν ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις του ρόλου της στον εργασιακό και οικογενειακό τομέα, ίσως μπορούν να τη βοηθήσουν να αλλάξει τους μη ρεαλιστικούς ίσως στόχους της.

Μπορούν έμμεσα να αλλάξουν τα νευρωνικά τους πρότυπα που τους προδιαθέτουν να βιώνουν χρόνια αρνητικά συναισθήματα, χρησιμοποιώντας την αξιολόγηση για να αλλάξουν τις αντιλήψεις τους. Από την πλευρά της φυσιολογίας, οι άνθρωποι μπορούν επίσης να προτρέψουν τις αλλαγές των σημασιολογικών δεικτών διδάσκοντάς τους εαυτούς τους να χρησιμοποιούν διαλογισμό, άθληση, χαλάρωση και βαθιά αναπνοή.

Το «φαινόμενο της ροής» και πώς ανταποκρίνεται ο εγκέφαλος

Αθλείστε στην Τοξοβολία και είστε τόσο συγκεντρωμένοι στο να φτάσετε με το βέλος στο απόλυτο κέντρο του στόχου, που δεν καταλαβαίνετε τι συμβαίνει γύρω σας. Δεν έχετε καμία αίσθηση του χρόνου που περνά. Αισθάνεστε υπέροχα. Βιώνετε ένα φαινόμενο που έχει ονομαστεί «ροή». Τρέχετε έναν μαραθώνιο και είστε τόσο επικεντρωμένοι στη γραμμή του τερματισμού που μετά βίας νιώθετε τον πόνο ή την κούραση μέχρι να τελειώσετε. Βιώνετε τη ροή.

«Η ροή είναι μια κατάσταση μέγιστης απόλαυσης που συμβαίνει όταν κάνετε κάτι που είναι δύσκολο και στο οποίο είστε ιδιαίτερα ικανοί», εξήγησε ο Richard Huskey, επίκουρος καθηγητής επικοινωνίας και γνωστικής επιστήμης του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Ντέιβις και συγγραφέας μιας νέας μελέτης πάνω στη ροή.

Η ροή λέγεται ότι κάνει καλό στην ευημερία μας – και υπάρχουν στοιχεία ότι μπορεί να αποκρούσει την κατάθλιψη, να αποτρέψει την επαγγελματική εξουθένωση και να μας κάνει πιο ανθεκτικούς. Την αναζητούμε, αλλά δεν καταλαβαίνουμε πολύ καλά πώς ο εγκέφαλος επιτρέπει τη ροή, δήλωσε ο Huskey.

Εξετάζοντας τη ροή στη χρήση των μέσων

Σε μια προσπάθεια να δει τι κάνει ο εγκέφαλος κατά τη διάρκεια της ροής, ο Huskey ηγήθηκε έρευνας που εξέτασε πώς οι άνθρωποι βιώνουν τη ροή ενώ παίζουν ένα βιντεοπαιχνίδι. Σε μια μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο Journal of Communication πρόσφατα, περισσότεροι από 140 συμμετέχοντες έπαιξαν ένα βιντεοπαιχνίδι. Κάποιοι συμμετείχαν σε ένα πείραμα ενώ έπαιζαν ένα παιχνίδι και ανέφεραν οι ίδιοι τις εμπειρίες τους. Άλλοι υποβλήθηκαν επίσης σε απεικόνιση του εγκεφάλου τους, ώστε οι ερευνητές να εξετάσουν πώς λειτουργούσε ο εγκέφαλός τους κατά τη διάρκεια της ροής.

Η ροή συμβαίνει, είπε ο Huskey, όταν οι δραστηριότητες είναι αρκετά ελκυστικές ώστε να εμπλέκουν πλήρως κάποιον σε σημείο που να μην αποσπάται σχεδόν καθόλου η προσοχή του, αλλά όχι τόσο δύσκολες ώστε η δραστηριότητα να προκαλεί απογοήτευση.

Ομοίως, ένα βιντεοπαιχνίδι που έχει σχεδιαστεί για ένα παιδί πιθανόν να μην κρατήσει έναν ενήλικα σε ροή. Πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία, εξήγησε. Όταν υπάρχει ισορροπία, το άτομο βιώνει μια εσωτερική ανταμοιβή. Πράγματα όπως το να φτάσουμε στο επόμενο επίπεδο ή να κερδίσουμε πόντους έχουν σημασία, αλλά γίνονται δευτερεύοντα. Το να παίζουμε απλώς το παιχνίδι και να βιώνουμε τη ροή είναι από μόνο του ανταμοιβή.

Η ροή απαιτεί υψηλό επίπεδο προσοχής. Για να το μετρήσουν αυτό, οι ερευνητές αποσπούσαν την προσοχή των παικτών σε διάφορα σημεία του παιχνιδιού με ένα έντονο ερέθισμα – έναν κόκκινο κύκλο που συνοδευόταν από έναν ήχο – ο οποίος εμφανιζόταν στην οθόνη σε μία από τις τέσσερις γωνίες του παιχνιδιού. Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να ανταποκριθούν στο ερέθισμα όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι όταν οι άνθρωποι εστιάζουν την προσοχή τους σε μια εργασία, γίνονται πιο αργοί στο να ανταποκριθούν σε αυτά τα ερεθίσματα. Επομένως, αν η ροή απαιτεί υψηλό επίπεδο εστιασμένης προσοχής, τότε οι άνθρωποι θα πρέπει να ανταποκρίνονται πιο αργά όταν η δυσκολία του παιχνιδιού και η ικανότητα του παίκτη βρίσκονται σε ισορροπία. Αυτό ακριβώς διαπίστωσαν οι ερευνητές και μπορεί να εξηγήσει γιατί οι άνθρωποι είναι σε θέση να επικεντρώνονται σε εργασίες κατά τη διάρκεια της ροής αγνοώντας τους περισπασμούς.

Πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τη ροή

Πολύ λίγες περιοχές στον εγκέφαλο είναι υπεύθυνες για μία μόνο γνωστική διαδικασία. Έτσι, δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη περιοχή «ροής» στον εγκέφαλο. Αντ’ αυτού, η ροή προκύπτει από δικτυωμένες αλληλεπιδράσεις μεταξύ πολλαπλών περιοχών του εγκεφάλου. Όταν πολλές περιοχές του εγκεφάλου συνδέονται πυκνά μεταξύ τους αλλά αραιά με άλλες περιοχές, αυτό ονομάζεται «αρθρωτή» διαμόρφωση δικτύου.

Είναι σημαντικό ότι η αρθρωτή οργάνωση του δικτύου είναι ενεργειακά αποδοτική. Η έρευνα δείχνει ότι κατά τη διάρκεια σύνθετων εργασιών, αυτή η αρθρωτή διαμόρφωση συχνά αναδιαμορφώνεται συνδέοντας διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου σε μια νέα οργάνωση. Αυτή η αναδιαμόρφωση ονομάζεται «ευελιξία» και θεωρείται ότι βοηθά τους ανθρώπους να ανταποκρίνονται προσαρμοστικά σε δύσκολα καθήκοντα.

«Στη μελέτη μας, δείξαμε ότι η ροή συνδέεται με μια ευέλικτη και αρθρωτή τοπολογία εγκεφαλικού δικτύου, η οποία μπορεί να προσφέρει μια εξήγηση για το γιατί η ροή γίνεται ταυτόχρονα αντιληπτή ως υψηλού ελέγχου και αβίαστη, ακόμη και όταν η δυσκολία της εργασίας είναι υψηλή», δήλωσε ο Huskey.

Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλος στη ροή είναι αρκετά αποδοτικός. «Φανταστείτε να ψάχνετε τα κλειδιά σας το πρωί», πρόσθεσε ο Huskey. «Αν δεν ξέρετε πού βρίσκονται, θα πρέπει να επισκεφθείτε κάθε δωμάτιο του σπιτιού σας και να ανάψετε κάθε φως. Αυτό θα απαιτήσει πολλή ενέργεια. Αν όμως θυμάστε πού βρίσκονται τα κλειδιά σας, ακόμη κι αν τα αφήνετε σε διαφορετικό δωμάτιο κάθε μέρα, μπορείτε να πάτε στο σωστό δωμάτιο και να ανάψετε μόνο τα απαραίτητα φώτα. Από πολλές απόψεις, αυτό είναι παρόμοιο με τον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της ροής – μόνο οι απαραίτητες δομές του εγκεφάλου είναι δικτυωμένες μεταξύ τους με έναν ενεργειακά αποδοτικό τρόπο».

Στα πειράματα, οι ερευνητές έδειξαν ότι η ισορροπία μεταξύ της δυσκολίας του παιχνιδιού και της ατομικής ικανότητας οδηγεί σε υψηλή αυτοαναφερόμενη ροή, υψηλά επίπεδα παρακινούμενης προσοχής και μια ευέλικτη και αρθρωτή τοπολογία εγκεφαλικού δικτύου.

Η νύχτα της ψυχής

Είναι φορές που δεν αντέχεις άλλο και γονατίζεις. Είναι φορές που ξαπλώνεις στο έδαφος, και κοιτάς το χώμα, ή τον σκοτεινό ουρανό. Κι αυτό είναι οκ. Όμως ψάξε τα δώρα σου…

Το σκοτάδι δεν είναι κάτι που πρέπει να φοβάσαι. Σαν έμβρυο μεγάλωσες μέσα στο σκοτάδι της μήτρας πριν να είσαι έτοιμος να βγεις στον έξω κόσμο. Οι περισσότεροι σπόροι πρέπει να φυτευτούν κάτω από τη γη πριν ξυπνήσει η ζωή μέσα τους, μέχρι να είναι έτοιμοι να τραφούν από το φως. Κάποιοι τοίχοι πρέπει να γκρεμιστούν σε μία ανακαίνιση. Αλλά κι όταν ετοιμάζεσαι να ανέβεις υψηλότερα επίπεδα, ίσως πρέπει να γκρεμιστεί ολόκληρο το οικοδόμημα, για να φτιαχτεί ένα νέο από την αρχή, από ένα νέο σημείο μηδέν με ισχυρότερα και βαθύτερα θεμέλια προκειμένου να το υποστηρίξουν.

Μερικές φορές όταν πέφτουμε, πρέπει να φτάσουμε μέχρι ένα σημείο για να πάρουμε αρκετή φόρα, ώστε ανοίγοντας τα εσωτερικά μας φτερά την κατάλληλη στιγμή με το κατάλληλο ερέθισμα, να μπορέσουμε με την ταχύτητα να πάρουμε ξανά ύψος και να ξεπεράσουμε το βουνό που βρίσκεται μπροστά μας. Αν ανατρέξεις στο παρελθόν, μπορεί κάποιες καταστάσεις να σε ταλαιπώρησαν για αρκετό διάστημα, μα η θετική αλλαγή στο συνειδητό σου μέρος έγινε πολύ πιο γρήγορα τελικά.

Για να βρίσκεσαι στο βυθό της ύπαρξής σου, κάτι έχεις αφήσει εκεί και σε περιμένει να το βρεις. Καμιά φορά μπορεί απλά να έχεις κουραστεί από όλους και όλα και να πρέπει να περάσεις χρόνο με τον εαυτό σου. Όταν πρέπει να το κάνεις αυτό και το καθυστερείς, θα δημιουργηθούν οι συνθήκες κάποια στιγμή για να σου δοθεί αυτός ο χρόνος, είτε μέσω κάποιου γεγονότος, είτε μέσω κάποιας ασθένειας. Μην αντιστέκεσαι. Μην σκορπίζεσαι από δω κι από κει σε πρόσκαιρες απολαύσεις και καταστάσεις που σου αποσπούν την προσοχή ή σε γεμίζουν προσωρινά. Όσο καθυστερείς να αποδεχτείς το κάλεσμα σου, τόσο πιο δύσκολο θα γίνει αργότερα και αυτό και η αντιμετώπισή του. Μείνε μόνος, μη φοβηθείς, αγκάλιασέ το είναι δικό σου και δες τι έχει να σου δώσει.

Η βαθιά θλίψη σαν ερμηνεία ιδεογράμματος σημαίνει ευκαιρία για εσωτερική μετακίνηση. Είναι λοιπόν ένα δύσκολο δώρο, το οποίο όμως έρχεται πάντα για να σε φέρει στη σωστή κατεύθυνση όταν είσαι εκτός πορείας. Έρχεται για να σου δώσει επιγνώσεις και συνειδητοποιήσεις. Είναι η ώρα της αλλαγής και της αναβάθμισής σου.

Οι εναλλαγές στις εποχές είναι αυτές που δίνουν ζωή στη φύση, αναγέννηση και εξέλιξη μέσω των κύκλων. Το ίδιο συμβαίνει και με σένα. Το βλέπεις παντού, ακόμα και στα πλήκτρα ενός πιάνου, εναλλαγές ανάμεσα στα λευκά και στα μαύρα, ανάμεσα στα ματζόρε και στα μινόρε της ζωής βγαίνουν οι πιο υπέροχες μελωδίες. Μόνο καλοκαίρι θα σήμαινε ξηρασία, μόνο ματζόρε θα σήμαινε δυσαρμονία. Το μυστικό κρύβεται σε αυτές τις εναλλαγές, και τον χειρισμό τους.

Κάτι ακόμα που πρέπει να θυμάσαι είναι πως κάποιες κλειδαριές είναι απλές και ξεκλειδώνουν εύκολα. Όταν όμως υπάρχει κάτι πολύ πολύτιμο που πρόκειται να λάβεις, τα πράγματα συνήθως δυσκολεύουν. Κι εκεί πρέπει να επιστρατεύσεις την πίστη σου. Αυτές οι κλειδαριές, είναι σαν εκείνες με τους πολλούς συνδυασμούς. Όμως όταν μπει και το τελευταίο ψηφίο, ακούς ξαφνικά το κλικ, και τότε μόνο γίνεται το ξεκλείδωμα. Και ασφαλώς, μέχρι να φτάσεις εκεί, νιώθεις ότι δεν ανοίγει με τίποτα. Γι’ αυτό δεν πρέπει να εγκαταλείψεις την προσπάθεια, γιατί ποτέ δε ξέρεις πόσο κοντά είσαι στην λύση. Θυμήσου ότι το βαθύτερο σκοτάδι, είναι λίγο πριν την ανατολή.

Όταν λοιπόν συμβεί, και το βρεις, ή βλέπεις ότι ακόμα δεν είσαι έτοιμος για να λάβεις το δώρο κι ο σκοτεινός χρόνος κυλάει αρκετά, ίσως είναι η ώρα να επανέλθεις ξανά και να συνεχίσεις από εκεί ή λίγο πιο πριν από το σημείο που μπήκες. Να λάβεις νέες εμπειρίες για να μπορέσεις να γυρίσεις ξανά σε αυτό και να το αποκωδικοποιήσεις. Να το αφήσεις να μουλιάσει μέσα σου όπως τα ξεραμένα λίπη που είναι αδύνατον να καθαριστούν εκείνη τη στιγμή μέχρι να μαλακώσουν. Ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι για κάποια περίοδο θα περπατάς πάνω σε συντρίμμια. Πολλές φορές ζητήματα που δημιουργήθηκαν από ένα επίπεδο συνείδησης, για να ξεπεραστούν χρειάζεται να τα αντιμετωπίσουμε από ένα ανώτερο επίπεδο σε δεύτερο χρόνο. Αλλιώς ίσως χαθούμε στους λαβύρινθους της υπάρχουσας συνειδητότητας και του νου. Είναι εντάξει να πεις “μέχρι εδώ” για τώρα, έχεις βάλει βάσεις και προσπάθησες μέχρι εκεί που μπορούσες για αυτή τη φάση .

Αγκάλιασε τον εαυτό σου, μίλα στο σώμα σου, σε σένα, στην καρδιά σου. Ρώτησέ τα τι θέλουν να σου δείξουν, κι αν κάνεις ησυχία μπορεί να τα ακούσεις κάποια στιγμή. Όπως και να χει, αποδέξου ακόμα και την μεριά του εαυτού σου που αυτή τη στιγμή το μόνο που θέλει είναι να μείνει στον καναπέ ή σ’ ένα κρεββάτι και να μη κάνει τίποτα. Και δώσε της αγάπη. Όταν καλυφθεί τρυφερά και αυτή, τότε να είσαι σίγουρος ότι μια άλλη μεριά, έστω και ένα κλικ περισσότερο δυναμική, θα έχει τον χώρο να βγει μπροστά και να σε κάνει να περπατήσεις ένα πρώτο βήμα ξανά.

Όλα συμβαίνουν για κάποιο λόγο. Όταν είσαι μέσα στη δοκιμασία μπορεί όλα να φαίνονται μάταια και μέσα από την ομίχλη να μη μπορείς να διακρίνεις τίποτα. Αυτό που πρέπει να σου θυμίζεις όσο δύσκολο κι αν δείχνει είναι να κάνεις υπομονή, πως όλα όπως και τα προηγούμενα περνάνε, και να διατηρείς με νύχια και με δόντια την πίστη σου. Αυτή θα σου δώσει δύναμη κι ελπίδα να συνεχίσεις.

Να έχεις ανοιχτά τα μάτια για ανθρώπους ή βοήθειες που θα σου σταλούν με όποιο τρόπο, και να θυμάσαι πως όπως κάθε φορά, στο τέλος, θα βγεις πιο δυνατός, έχοντας προσθέσει μία ακόμα δοκιμασία και ιστορία στα απομνημονεύματά σου.

Μην απελπίζεσαι ποτέ, και μη ξεχνάς να σου θυμίζεις ποιος είσαι. Ακόμα κι αυτό, θα περάσει, και μια νέα ζωή αργά ή γρήγορα σε περιμένει να την ανακαλύψεις, και να την ζήσεις. Και τότε, κοιτώντας κλεφτά πίσω σου από ένα άλλο επίπεδο συνειδητότητας, θα καταλάβεις γιατί συνέβησαν όλα…

Μάθε να αγαπάς αυτούς που δεν πληγώνουν την αγάπη

Έμαθες να έλκεσαι από τα δύσκολα. Έμαθες να έλκεσαι από ανθρώπους που σε πλήγωναν εύκολα, που δεν δίσταζαν να σου πουν όχι, που δεν σε φρόντιζαν όσο θα ήθελες. Έμαθες να έλκεσαι από ανθρώπους που ενώ γνώριζες ότι δεν είσαι ευτυχισμένος, ευτυχισμένη, παρέμενες και το ονόμαζες σχέση.

Παλιά έλεγες ότι αξίζεις περισσότερα, σταδιακά όμως σταμάτησες να το λες. Τον ξέχασες τον εαυτό σου. Δικαιολογούσες όλες τις συμπεριφορές των άλλων. Έμαθες να εφευρίσκεις δικαιολογίες για όλες τις συμπεριφορές, για όλα τα λόγια, για αυτά που σε πλήγωναν. Έμαθες να λες ότι γίνεσαι πιο δυνατός, πιο δυνατή έτσι.

Έμαθες να προσπαθείς να σώσεις, ακόμα και αυτά που δεν σώζονται. Προσπαθούσες για χρόνια να πείσεις τον εαυτό σου ότι έτσι είναι οι σχέσεις. Δύσκολες, πρέπει πάντα να καταλαβαίνεις τον άλλον, απαιτούν μόνιμα συμβιβασμούς και μόνιμα έπρεπε να προσφέρεις εσύ.

Να σου πω όμως κάτι; Δεν είναι έτσι οι σχέσεις. Έμαθες να αγαπάς όσους πληγώνουν την αγάπη, όσους πλήγωναν εσένα. Ονόμαζες το λίγο πολύ και πάντα δικαιολογούσες. Πάντα έλεγες ότι καταλαβαίνεις τους άλλους και ότι στην αγάπη πρέπει πάντα να ακούμε. Να σου πω όμως κάτι;

Δεν είναι αυτό αγάπη. Στην αγάπη προσφέρουν και οι δύο, νιώθουν και οι δύο, ακούνε και οι δύο, φροντίζουν και θαυμάζουν και οι δύο, ρωτάνε και οι δύο, ενδιαφέρονται και οι δύο, είναι παρόντες και οι δύο, επιδιώκουν και οι δύο, προσφέρουν και οι δύο, θέλουν τη σχέση έμπρακτα και οι δύο.

Δεν πληγώνουν. Δεν μειώνουν. Δεν παραμελούν. Δεν αγνοούν. Δείχνουν, με λίγα ή με πολλά, δεν έχει σημασία. Σέβονται. Και είναι τόσο όμορφο να σε σέβονται, να σε θαυμάζουν, να σου λένε πόσο όμορφος είσαι ή πόσο όμορφο είναι αυτό που έφτιαξες.

Σταμάτησε να δικαιολογείς και να αρκείσαι στα λίγα. Φρόντισε τον εαυτό σου και αγάπησέ τον μέσα από τις επιλογές σου. Μην περιμένεις μία γιορτή για να σου δείξει ο άλλος αν σε αγαπάει. Αγάπη σημαίνει να σου δείχνω καθημερινά ότι αξίζω εγώ να είμαι δίπλα σου.

FRIEDRICH NIETZSCHE: Ποιοι είναι οι Κύριοι και ποιοι οι Δούλοι

Ένα νέο σχήμα διάκρισης εισάγεται τώρα στη συζήτησή μας, αυτή τη φορά όχι σε επίπεδο μελέτης των οργανισμών υπό το πρίσμα της βιολογίας, αλλά ξεκινώντας από μια αφετηριακή βάση ηθικής υφής. Πρόκειται για τη διάκριση μεταξύ κυρίων και δούλων και συνακόλουθα για δύο διακριτούς τύπους ηθικής που αυτοί πρεσβεύουν. Από αυτές, η μεν πρώτη, η ηθική των κυρίων, στηρίζεται σε ένα ακλόνητο υπόβαθρο, στο χαρακτηρισμό των φορέων της ως «καλών» εξ ορισμού και στη χρονικά επόμενη απόδοση του τίτλου του «άσχημου» σε ό,τι βρίσκεται πέραν αυτής και ως εκ τούτου δεν φέρει τις ιδιότητες των κυρίων. 

Ο τρόπος συνολικής θεώρησης της ζωής από τη σκοπιά των κυρίων είναι θετικός και επιδιώκεται η επίτευξη πληρότητας Στον αντίποδα βρίσκεται η ηθική των δούλων, στην οποία συντελείται ο αυτοπροσδιορισμός των φορέων της μέσω της άρνησης της ηθικής των άλλων, των κυρίων, διατρανώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την υποτέλειά της σε κάτι αλλότριο, παρά τη θέλησή της για εναντίωσή της σε αυτό το ξένο. Η απαισιοδοξία ανάγεται σε στάσης ζωής και συνδυαζόμενη με την καχυποψία, καλλιεργεί το έδαφος για την κυριαρχία του παρασιτισμού εις βάρος των κυρίων.

Ποια είναι, όμως, τα ειδοποιά γνωρίσματα ενός κυρίου και ποια τα χαρακτηριστικά που συνδιαμορφώνουν το πορτραίτο ενός δούλου;

Αρχικά, οι δύο αυτοί αντίθετοι τύποι ηθικών προτύπων αποδίδουν διαφορετικό περιεχόμενο στον όρο «ευτυχία». Για το μεν κύριο, η ευτυχία συνδέεται με την ανάληψη δράσης και τη διοχέτευση ενέργειας, για το δε δούλο σημαίνει διακοπή της καταναγκαστικής δραστηριότητας, αποστασιοποίηση από την εξωτερικά επιβεβλημένη πραγματικότητα, απόσυρση από το πεδίο της δράσης και λύτρωση από τα δεσμά του αναπόφευκτου μόχθου.

Διαφορετική είναι και η στάση τους απέναντι στην ειλικρίνεια. Οι δούλοι τείνουν να συμπεριφέρονται ανέντιμα και ανειλικρινώς ακόμη και προς τον ίδιο τους τον εαυτό, τον οποίο δε διστάζουν να αποχαυνώσουν επικαλούμενοι μια κίβδηλη ευημερία. Έτσι, αναζητούν την επίπλαστη χαρά και τα κατασκευασμένα καταφύγια μακριά από την αλήθεια. Οι κύριοι προσδιορίζοντας την ταυτότητά τους με βάση τον ίδιο τους τον εαυτό, δεν έχουν κανένα λόγο να ομφαλοσκοπούν, αλλά με τρόπο άμεσο και ξεκάθαρο συνδιαλέγονται με το είναι τους.

Αλλά και ως προς την ευστροφία του νου, εντοπίζουμε συγκρουόμενες θεωρήσεις. Για τους δούλους αποκτά την έννοια της επινοητικότητας με σκοπό την εξεύρεση πλαγίων οδών που θα τους φέρουν πιο κοντά στο πολυπόθητο στόχο καταβάλλοντας τη λιγότερη δυνατή προσπάθεια. Οι κύριοι την εκλαμβάνουν ως καλλιέργεια του πνεύματος που οδηγεί σε ανώτερο επίπεδο ύπαρξης., χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αξιολογείται ως υπ’ αριθμόν ένα συνθήκη επιβίωσης..

Άκρως διαφορετικός είναι και ο χειρισμός της μνησικακίας μεταξύ κυρίων και δούλων. Οι κύριοι απωθούν οτιδήποτε τους προκάλεσε κακό, εκφράζοντας την δυσφορία τους με τρόπο άμεσο, αποτρέποντας την εσωτερίκευση μίσους που θα γεννήσει εκδικητικότητα, η οποία θα παραμένει σε λανθάνουσα μορφή, μέχρις ότου να εκδηλωθεί. Έχουν τη δύναμη να επινοούν τρόπους με τους οποίους θα απαλλαγούν από τα σημάδια του πόνου που τους προκάλεσαν άλλοι και να βγαίνουν από αυτές τις διαδικασίες νικητές και πιο ισχυροί, εφ’ όσον κατάφεραν να διατηρήσουν την «ομοιόστασή» τους, παρά τις αντίξοες εξωτερικές συνθήκες.

Οι δούλοι, από την άλλη μεριά, αποκαλύπτουν το μέγεθος της ηθικής τους ανεπάρκειας και αυτοδυναμίας, μη δυνάμενοι να απαλλαγούν από τα προβλήματα που τους φόρτωσαν εξωτερικές δυνάμεις και στρεφόμενοι με μίσος προς όλους όσοι δεν βρίσκονται στην ίδια δυσμενή θέση με αυτούς και ταυτισμένοι με άλλους δύσμοιρους, η θέαση και μόνον των οποίων είναι αρκετή για να τους αναπτερώσει το ηθικό τους. Το τελευταίο απορρέει από την πάγια πρακτική τους να ορίζουν τον εαυτό τους συγκρίνοντάς τον με κάτι αλλότριο.

Ο ψεύτης ζει με τον φόβο ότι θα χάσει τον έλεγχο των πραγμάτων

Ο ψεύτης ζει με τον φόβο ότι θα χάσει τον έλεγχο των πραγμάτων. Δεν θέλει ούτε και μπορεί να έχει μια προσωπική σχέση χωρίς να τη χειραγωγεί, καθώς το να είναι τρωτός απέναντι σε ένα άλλο πρόσωπο ισοδυναμεί για τον ίδιο με απώλεια του ελέγχου.

Ο ψεύτης έχει πολλούς φίλους, ζει όμως μια ζωή μεγάλης μοναξιάς. Συχνά υποφέρει από αμνησία. Η αμνησία είναι η σιωπή του υποσυνείδητου. Το να ψεύδεται κανείς σταθερά, έχοντάς το ως έναν τρόπο ζωής, σημαίνει ότι χάνει κάθε επαφή με το υποσυνείδητο. Είναι σα να παίρνει υπνωτικά χάπια, που βέβαια φέρνουν ύπνο αλλά εξαλείφουν τη ζωή.

Το υποσυνείδητο θέλει αλήθεια και σταματάει να μιλάει σε όσους θέλουν κάτι άλλο πιο πολύ από την αλήθεια.

Δεν υπάρχει τίποτε απλό ή εύκολο σχετικά με αυτή την ιδέα. Δεν υπάρχει «η αλήθεια», «μια αλήθεια: η αλήθεια δεν είναι ένα πράγμα ή ένα σύστημα. Είναι μία αυξανόμενη πολυπλοκότητα.

Το μοτίβο ενός χαλιού είναι μια επιφάνεια. Αν κοιτάξουμε όμως προσεκτικά, ή όταν μάθουμε να υφαίνουμε, μαθαίνουμε να διακρίνουμε τις μέχρι εκείνη τη στιγμή αόρατες μικροσκοπικές μπλεγμένες κλωστές στο συνολικό μοτίβο, τους κόμπους στην κάτω πλευρά του χαλιού. Να γιατί η προσπάθεια να μιλάει κανείς με ειλικρίνεια είναι τόσο σημαντική.

Τα ψέματα συνήθως είναι προσπάθειες που αποσκοπούν να κάνουν το καθετί απλούστερο -για τον ψεύτη- απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα ή θα έπρεπε να είναι.

Το υποσυνείδητο θέλει αλήθεια, όπως και το σώμα. Η πολυπλοκότητα και ο πλούτος των ονείρων προέρχονται από την πολυπλοκότητα και τον πλούτο του υποσυνείδητου που αγωνίζεται να πραγματοποιήσει αυτή την επιθυμία.

Οι δυνατότητες που υπάρχουν ανάμεσα σε δύο ανθρώπους ή μεταξύ μιας ομάδας ανθρώπων, είναι ένα είδος αλχημείας. Είναι, οι δυνατότητες αυτές, το πιο ενδιαφέρον πράγμα στη ζωή. Ο ψεύτης είναι κάποιος που χάνει συνεχώς από τα μάτια του αυτές τις δυνατότητες. Όταν οι σχέσεις καθορίζονται από τη χειραγώγηση, από την ανάγκη για έλεγχο, μπορεί να έχουν ένα θλιβερό στοιχείο δράματος με συχνούς διαπληκτισμούς, όμως παύουν να έχουν ενδιαφέρον. Είναι μονότονα επαναλαμβανόμενες, καθώς το σοκ των ανθρώπινων δυνατοτήτων έχει πάψει να αντηχεί μέσα από αυτές.

Το ψέμα είναι ο συντομότερος δρόμος στην προσωπικότητα του άλλου. Αντίθετα, η ειλικρίνεια δεν είναι κάτι που πηγάζει λάμποντας από μόνο του, πρέπει να δημιουργηθεί με προσπάθεια μεταξύ των ανθρώπων.

Η ειλικρίνεια, παντού και πάντοτε, σημαίνει αυξημένη πολυπλοκότητα. Όμως είναι μια κίνηση σε εξέλιξη.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Το λάθος γίνεται με πολλούς τρόπους, το σωστό όμως γίνεται με έναν μόνο τρόπο

Το λάθος γίνεται με πολλούς τρόπους (γιατί το κακό και το άπειρο πάνε μαζί, όπως δίδασκαν οι Πυθαγόρειοι, ενώ το καλό πάει μαζί με το πεπερασμένο), το σωστό όμως γίνεται με έναν μόνο τρόπο (γι’ αυτό και το πρώτο είναι εύκολο, ενώ το άλλο είναι δύσκολο: είναι εύκολο, πράγματι να αποτύχεις στον στόχο σου και είναι δύσκολο να τον πετύχεις)- να γιατί η υπερβολή και η έλλειψη είναι χαρακτηριστικά της κακίας και η μεσότητα της αρετής: «καλοί με έναν μόνο τρόπο, κακοί με χίλιους τόσους τρόπους». Η αρετή λοιπόν είναι μια έξη, που,

α) επιλέγεται ελεύθερα από το άτομο.
β) Βρίσκεται στο μέσον, στο μέσον όμως το «σε σχέση προς εμάς»·

το μέσον αυτό καθορίζεται από τη λογική -πιο συγκεκριμένα, από τη λογική, πιστεύω, που καθορίζει ο φρόνιμος άνθρωπος- είναι μεσότητα μεταξύ δύο κακιών, που η μία βρίσκεται από την πλευρά της υπερβολής και η άλλη από την πλευρά της έλλειψης- και ακόμη με το νόημα ότι ορισμένες κακίες αποτελούν έλλειψη και άλλες πάλι υπερβολή σε σχέση με αυτό που πρέπει, είτε στα πάθη είτε στις πράξεις, ενώ η αρετή και βρίσκει και επιλέγει το μέσον. 

Από την άποψη λοιπόν της ουσίας της, και όσο μας ενδιαφέρει ο ορισμός της φύσης της, η αρετή είναι μεσότητα, από την άποψη όμως του σωστού και του άριστου είναι, ασφαλώς, κάτι που βρίσκεται στο ψηλότερο σκαλί.

Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια

Γιατί εξαφανίστηκε η μαγεία

Στην αρχή, όταν κάναμε τα πρώτα μας βήματα ως παιδιά, ο δρόμος ήταν πλαισιωμένος από δέντρα, άνθη, πουλιά και αγρούς. Στην πορεία, καθώς μεγαλώναμε, άρχισαν να προβάλλουν μικρά τοιχάκια που οριοθετούσαν τα περίχωρα κι έπειτα ακόμα μακρύτερα κάποιοι φράχτες, που ψήλωναν συνεχώς.

Εμείς, ωστόσο, έπρεπε να ακολουθούμε τον δρόμο των μεγάλων, ήταν αδύνατο να γυρίσουμε πίσω, ήταν αδύνατο να απομακρυνθούμε απ’ αυτόν ή να κάνουμε όπισθεν κάποια στιγμή. Και συνεχίσαμε να προχωράμε ευθεία μπροστά.

Μετά τα τοιχάκια, άρχισαν να ξεπετάγονται στην άκρη του δρόμου φράγματα και περιφράξεις, φτιαγμένα από σταυρωτά ξύλα, μέχρι που χτίστηκαν, λιθαράκι λιθαράκι, τούβλο τούβλο, οι πρώτοι τοίχοι, που ψήλωναν ολοένα και περισσότερο.

Έφτασαν μάλιστα να γίνουν τόσο ψηλοί, που έπειτα από μια συγκεκριμένη ώρα ο ήλιος δυσκολευόταν να ξεμυτίσει για να μας φωτίσει, για να μας ζεστάνει. Και μαζί με τους θεόρατους τοίχους γεννήθηκαν οι σκιές, ολοένα και πιο πελώριες, οι οποίες πέφτουν πάνω τους βαριές.

Όσο, λοιπόν, συνεχίζαμε να προχωράμε, δίχως άλλη επιλογή, τόσο απομακρυνόμασταν από την ιστορία και τη μαγεία του κόσμου της παιδικής μας ηλικίας.

Κι όλα έγιναν τετράγωνα, υπολογισμένα, ορθολογιστικά, λογικά, πραγματικά, συγκεκριμένα, χειροπιαστά, ευαπόδεικτα. Έπρεπε να αποκτήσουν όλα νόημα πάνω σε μια σκακιέρα, ανάμεσα σε τετράγωνα στα οποία έπρεπε να εφαρμόσουμε, να τα γεμίσουμε, να μετακινηθούμε.

Και στο σημείο αυτό, έχοντας πια συντελεστεί η ενηλικίωσή μας, άρχισε να κυριαρχεί η ακλόνητη άποψη, που επαναλάμβανε αδιάκοπα: «Πιστεύω μόνο ό,τι βλέπω».

Η μαγεία είχε πάψει να λειτουργεί.

Ανακαλύφθηκε στην Αυστραλία το ζώο με τα περισσότερα πόδια

Επιστήμονες ανακάλυψαν ένα ζώο με 1.306 πόδια, περισσότερα από κάθε άλλο ζώο μέχρι σήμερα.

Έως τώρα δεν είχε βρεθεί ζώο με πάνω από 750 πόδια.

Οι ερευνητές από τις ΗΠΑ και την Αυστραλία έκαναν την ανακάλυψη σε βάθος 60 μέτρων κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, σε μια τρύπα γεώτρησης σε ένα ορυχείο στην ανατολική Αυστραλία

Πρόκειται για ένα νέο άγνωστο έως τώρα είδος χιλιόποδου, που ονομάστηκε «Eumillipes persephone», περιλαμβάνοντας στο όνομα την αρχαιοελληνική θεά Περσεφόνη του κάτω κόσμου. Οι επιστήμονες βρήκαν τέσσερα μέλη του νέου είδους και, αφού τα μελέτησαν, βρήκαν ότι έχουν μακριά σαν κλωστές σώματα, αποτελούμενα από 330 τμήματα, με συνολικό μήκος έως 95,7 χιλιοστά και πλάτος 0,95 χιλιοστά. Δεν έχουν μάτια, τα πόδια τους είναι κοντά και τα κεφάλι τους έχει κωνικό σχήμα με κεραίες και ένα ρύγχος.

Ο προηγούμενος κάτοχος του ρεκόρ ποδιών ήταν ένα άλλο είδος σαρανταποδαρούσας της Καλιφόρνιας με την ονομασία «Illacme plenipes». Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ο μεγάλος αριθμός ποδιών έχει εξελιχτεί σε αυτά τα δύο είδη, ώστε να τους επιτρέπει να γεννούν μεγάλες δυνάμεις ώθησης και έτσι να κινούνται μέσα από τα στενά ανοίγματα που υπάρχουν στο έδαφος όπου ζουν.

Πως προέκυψε η φράση «δώσε τόπο στην οργή»

Αρκετές είναι οι φράσεις τις οποίες παρόλο που χρησιμοποιούμε καθημερινά, αγνοούμε πόσο παλιά είναι η ιστορία τους.

​Την φράση «δώσε τόπο στην οργή», σίγουρα οι περισσότεροι την έχουμε χρησιμοποιήσει έστω και μία φορά.

Με την φράση δώσε τόπο στην οργή, καλούμε κάποιον να υποχωρήσει και να ανεχθεί τις διαθέσεις και τις αντιδράσεις κάποιου άλλου.

Την πρωτοβρίσκουμε στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή βρίσκουμε σχετικό στίχο: «είκε θυμώ και μετάστασιν δίδου». Αυτά τα λόγια λέει ο Αίμωνας στον πατέρα του τον Κρέοντα, που επιμένει να τιμωρήσει την Αντιγόνη, γιατί δεν υπάκουσε στη διαταγή του και έθαψε τον αδελφό της Πολυνείκη.

«Είκε» = υποχώρησε, «θυμώ και» αντί «και θυμώ μετάοτασιν δίδου» = και άλλαξε γνώμη, δηλαδή, δώσε τόπο στην οργή.

Επίσης στις «Ευμενίδες» του Αισχύλου λέει η θεά Αθηνά στο Χορό (των Ευμενίδων): «οργάς ξυνοίσω σοι· γεραιτέρα γαρ ει». Η λέξη οργή έχει και τη σημασία: διάθεσης, των αισθημάτων, όπως κι εδώ «θα δώσω τόπο στην οργή», θα υποχωρήσω και θα ανεχθώ τις διαθέσεις σου, γιατί είσαι γεροντότερη.

Η φράση συναντάται κλεμμένη σε επιστολή του συμπλεγματικού Αποστόλου Παύλου προς τους Ρωμαίους και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο 12, 19: «Μὴ ἑαυτοὺς ἐκδικοῦντες, ἀγαπητοί, ἀλλὰ δότε τόπον τῇ ὀργῇ· γέγραπται γάρ· ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω, λέγει Κύριος», όπου ο παγκάκιστος και μισάνθρωπος Γιαχβέ κρατά την χαρά της εκδίκησης για τον εαυτό του!

NASA: Το σκάφος OSIRIS-REx θα πάει στον αστεροειδή Άποφι

Η NASA, αφού συνέλεξε πέρσι δείγματα από τον αστεροειδή Μπενού, τα οποία και επιστρέφει στη Γη με το σκάφος OSIRIS-REx, μπορεί στη συνέχεια να κάνει μια «στάση» σε έναν άλλο «κακόφημο» αστεροειδή, τον Άποφι.

Το σκάφος, που βρίσκεται καθ' οδόν προς τη Γη, όπου προγραμματίζεται να φτάσει το 2023 μαζί με το πολύτιμο φορτίο του, το οποίο θα μελετηθεί από τους επιστήμονες, διαθέτει πολλά καύσιμα ακόμη και οι χειριστές του σκέφτηκαν να τα αξιοποιήσουν αναθέτοντάς του μια νέα αποστολή, να περάσει μια «βόλτα» από τον Άποφι.

Τη σχετική ανακοίνωση έκανε ο επικεφαλής επιστήμονας της αποστολής Μάικλ Νόλαν του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, μιλώντας στο συνέδριο της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης στη Νέα Ορλεάνη, σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης».

Από όλους τους γνωστούς αστεροειδείς, ο Άποφις θεωρείτο εκείνος που συνιστούσε τη μεγαλύτερη δυνητική απειλή για τον πλανήτη μας. Μετά την ανακάλυψή του το 2004, υπήρξε η αρχική δυσοίωνη εκτίμηση ότι είχε μία πιθανότητα στις 37 να πέσει στη Γη το 2029 (η υψηλότερη πιθανότητα για πρόσκρουση στην ιστορία των αστεροειδών).

Έχοντας διάμετρο περίπου 300 μέτρα, δεν θα προκαλούσε το τέλος της ανθρωπότητας, αλλά ασφαλώς θα επέφερε τεράστιες καταστροφές και θύματα σε μια περιοχή έκτασης εκατοντάδων χιλιομέτρων, αν έπεφτε στην ξηρά.

Κατοπινές πιο καθησυχαστικές αναλύσεις έδειξαν ότι ο αστεροειδής είναι απίθανο να πέσει στη Γη, αν και τον Απρίλιο του 2029 αναμένεται να περάσει πολύ κοντά, σε απόσταση μόλις 36.000 χιλιομέτρων, πιο κοντά και από την τροχιά μερικών γεωστατικών δορυφόρων και αρκετά χαμηλά για να γίνει ορατός δια γυμνού οφθαλμού από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική.

Οι νέοι υπολογισμοί των επιστημόνων του OSIRIS-RΕx έδειξαν ότι αφού πλησιάσει τη Γη και ρίξει το φορτίο του με το δείγμα από τον Μπενού, το σκάφος θα μπορούσε στη συνέχεια, αφού προηγουμένως κάνει τρεις περιφορές γύρω από τον πλανήτη μας, να ταξιδέψει έως τον Άποφι, όταν ο τελευταίος θα έχει πλησιάσει τη Γη το 2029.

Μολονότι ο Άποφις δεν θεωρείται πια απειλή για τη Γη - τουλάχιστον όχι για τα επόμενα 100 χρόνια - η μελέτη του από κοντά θα δώσει σημαντικές πληροφορίες για τον ίδιο και για άλλους αστεροειδείς του μεγέθους του. Μέχρι στιγμής δεν έχει προγραμματιστεί καμία άλλη διαστημική αποστολή προσέγγισης του Άποφι το 2029, αν και έχουν γίνει κατά καιρούς διάφορες προτάσεις.

Η επιστημονική ομάδα του OSIRIS-REx θα υποβάλει τον επόμενο μήνα στη NASA την ιδέα της για επέκταση της αποστολής του σκάφους με νέο στόχο τον Άποφι. Η απόφαση αναμένεται έως τον Απρίλιο του 2022. Αν εγκριθεί, το σκάφος θα περάσει 18 μήνες κοντά στον αστεροειδή, μετά την άφιξη του τελευταίου κοντά στη Γη. Ενόσω θα τεθεί σε τροχιά γύρω του, θα τον πλησιάσει πολύ κοντά για να τον φωτογραφήσει, ενώ θα επιχειρήσει και να κατέβει στην επιφάνειά του για να ανοίξει εκεί μια τρύπα, ώστε να εκτεθεί το υλικό του υπεδάφους του Άποφι και να γίνουν εκτιμήσεις για τη σύνθεσή του.

Αν όλα αυτά συμβούν, τότε θα είναι καλύτερα προετοιμασμένη - αν χρειαστεί τελικά - μια μελλοντική αποστολή πλανητικής άμυνας που θα εκτρέψει τον Άποφι ή κάποιον άλλο απειλητικό αστεροειδή. Βασικά ερωτήματα που πρέπει προηγουμένως να απαντηθούν, είναι πόσο εύκολο θα είναι να βγει ένας τέτοιος αστεροειδής από την τροχιά του ή να καταστραφεί με έκρηξη (αν κριθούν αναγκαία τόσο δραστικά μέτρα).

​​​​​​​Η πρώτη αποστολή πλανητικής άμυνας DART της NASA που εκτοξεύθηκε τον προηγούμενο μήνα, θα κάνει ένα τέτοιο πρώτο πείραμα με στόχο τον μικρό δορυφόρο Δίμορφο του αστεροειδούς Δίδυμου.

Μετά τον Άποφι, το OSIRIS-RΕx μπορεί να έχει ακόμη αρκετά καύσιμα για να επισκεφτεί και έναν τρίτο αστεροειδή ή θα μπορούσε να λάβει εντολή να προσεδαφιστεί στον Άποφι και να παραμείνει εκεί ως «φάρος».

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της

2.3. Οι νέοι ρυθμοί στην αγγειογραφία

Είδαμε ότι ο γεωμετρικός ρυθμός διακοσμεί την επιφάνεια του αγγείου με επάλληλες ζώνες, στις οποίες κυριαρχούν τα γραμμικά κοσμήματα. Οι σκηνές με ανθρώπινες μορφές που συναντούμε από τα μέσα περίπου του 8ου αιώνα π.Χ., όσο και αν προβάλλονται ιδιαίτερα, υποτάσσονται στη βασική αυτή διακοσμητική αρχή.

Γύρω στα τέλη του 8ου αιώνα όμως βλέπουμε να συντελείται μια ουσιαστική αλλαγή. Τα γραμμικά μοτίβα περιορίζονται και σχεδιάζονται πιο ελεύθερα (θυμίζοντας έτσι λίγο περισσότερο ότι είναι εμπνευσμένα από φυτικά κοσμήματα), ενώ οι μορφές των ζώων και ακόμη περισσότερο των ανθρώπων μεγαλώνουν αισθητά και κυριαρχούν πλέον στην επιφάνεια του αγγείου. Συγχρόνως, το ρεπερτόριο των αγγειογράφων εμπλουτίζεται με νέα διακοσμητικά θέματα, δανεισμένα από την τέχνη της Ανατολής. 

Ανάμεσα σε αυτά σημαντική θέση κατέχουν άγρια ζώα άγνωστα στην Ελλάδα, όπως τα λιοντάρια και οι πάνθηρες, καθώς και μυθικά τέρατα, όπως οι γρύπες και οι σφίγγες. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι οι μορφές των ανθρώπων και των ζώων δεν γεμίζουν με σκούρο χρώμα, όπως στη γεωμετρική τέχνη, αλλά αποδίδονται με περίγραμμα. Η τεχνική αυτή επιτρέπει ακριβέστερη απόδοση των ανατομικών λεπτομερειών, αλλά και της ενδυμασίας. Ειδικά οι ανθρώπινες μορφές κερδίζουν έτσι πολύ σε ζωντάνια και πειστικότητα.

Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι: Ι. ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΛΗ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

8.4. Λογική και πραγματικότητα

Η Λογική αποτελεί προσωπική ανακάλυψη του Αριστοτέλη. Δεν είναι επιστήμη, αφού δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο μελέτης, αλλά καθορίζει ένα σύνολο κανόνων, καθολικής ισχύος, με το οποίο σκεφτόμαστε, συνεννοούμαστε και επιχειρηματολογούμε, όταν εξετάζουμε οποιοδήποτε γνωστικό πεδίο. Πρωτίστως η Λογική αποτελεί συστηματοποίηση της σωστής χρήσης της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Για τον Αριστοτέλη υπάρχει στενή σχέση γλώσσας και πραγματικότητας: η σωστή χρήση της γλώσσας αντανακλά τη σωστή λειτουργία της σκέψης, και η σωστή λειτουργία της σκέψης αποκαλύπτει στοιχεία για την αντικειμενική δομή του κόσμου.

Η αριστοτελική λογική ξεκινά από την ανάλυση των απλών προτάσεων της γλώσσας. Μια απλή πρόταση της μορφής «ο Σωκράτης είναι φιλόσοφος», δηλαδή μια πρόταση που συνδέει ένα υποκείμενο με ένα κατηγορούμενο δίνοντάς μας μια πληροφορία, είναι το ελάχιστο στοιχείο της γλώσσας που παρουσιάζει λογικό και φιλοσοφικό ενδιαφέρον. Τι μπορεί όμως να βγάλει κανείς από την ανάλυση τέτοιων στοιχειωδών προτάσεων; Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι μπορεί να βγάλει πολλά. Πρώτα απ᾽ όλα μπορεί να παρατηρήσει ότι λέξεις όπως «Σωκράτης», «Γιάννης» ή «Αθήνα» μπορούν να έχουν μόνο τη θέση του υποκειμένου σε μια πρόταση. Αντιθέτως, λέξεις όπως «φιλόσοφος», «ψηλός», «δημοκράτης» κτλ. είναι συνήθως κατηγορήματα. Μπορεί λοιπόν κανείς να αρχίσει να σκέφτεται σε τι διαφέρουν αυτές οι δύο ομάδες λέξεων. Και να αντιληφθεί ότι η διαφορά τους έγκειται στο γεγονός ότι ενώ η λέξη «Σωκράτης» δηλώνει κάτι ατομικό (ο συγκεκριμένος Σωκράτης είναι ένας), η λέξη «φιλόσοφος» δηλώνει κάτι το γενικό - πολλοί είναι αυτοί που είναι ή νομίζουν ότι είναι φιλόσοφοι.

Οι προτάσεις λοιπόν συνδέουν συνήθως ένα ατομικό υποκείμενο με ένα γενικό κατηγορούμενο. Ο Αριστοτέλης, πεπεισμένος για τη στενή σχέση γλώσσας και πραγματικότητας, θα προχωρήσει περισσότερο. Αφού οι προτάσεις μας αποτελούνται από ένα ατομικό υποκείμενο και ένα γενικό κατηγορούμενο, αυτό σημαίνει ότι και η σκέψη μας, που λειτουργεί με έννοιες, λειτουργεί με δύο κατηγορίες εννοιών: τις ατομικές έννοιες και τις γενικές έννοιες. Η στοιχειώδης λειτουργία της σκέψης συνίσταται στη σύνδεση μιας γενικής και μιας ατομικής έννοιας, στην απόδοση μιας ιδιότητας (μιας γενικής έννοιας) σε ένα άτομο. Αντιστοίχως, και η ίδια η πραγματικότητα αποτελείται από δύο κατηγορίες όντων: τα συγκεκριμένα πρόσωπα, ζώα και πράγματα που μας περιτριγυρίζουν, όπως ο Σωκράτης (ο Αριστοτέλης τα ονομάζει όλα αυτά «καθ᾽ έκαστον»)· και το σύνολο των χαρακτηριστικών και των ιδιοτήτων που αποδίδουμε σε αυτές τις ατομικές οντότητες, λέγοντας λ.χ. ότι ο Σωκράτης είναι άνθρωπος, φιλόσοφος, Αθηναίος κ.ο.κ. (αυτά ο Αριστοτέλης τα ονομάζει «καθόλου»).

Επομένως η γλώσσα χρησιμοποιεί υποκείμενα και κατηγορούμενα, η σκέψη λειτουργεί με ατομικές και με γενικές έννοιες, και η πραγματικότητα αποτελείται από «καθ᾽ έκαστον» και από «καθόλου». Η κύρια διαφορά ενός «καθ᾽ έκαστον» και ενός «καθόλου» είναι ότι το «καθ᾽ έκαστον» είναι ένα συγκεκριμένο και ατομικό ον, ενώ το «καθόλου» είναι κάτι το γενικό που χαρακτηρίζει πολλά ατομικά όντα. Υπάρχει όμως και μια βαθύτερη διαφορά. Για να υπάρξουν φιλόσοφοι, πρέπει πρώτα να έχουν υπάρξει άνθρωποι σαν τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα. Χαρακτηρίζουμε «φιλοσόφους» μια ομάδα συγκεκριμένων ανθρώπων που συμπεριφέρονται και σκέφτονται με έναν τρόπο που μας φαίνεται ενιαίος. Ενώ δηλαδή ο Σωκράτης και ο Πλάτων είναι αυθύπαρκτες ατομικές οντότητες, πρόσωπα που κάποιος μπορούσε να συναντήσει στην αγορά της Αθήνας, τον «φιλόσοφο» δεν θα τον συναντήσει κανείς πουθενά. Ο «φιλόσοφος» είναι μια έννοια που συλλαμβάνουμε με τη σκέψη μας και την αποδίδουμε σε κάποια πρόσωπα. Ο Αριστοτέλης θα εκφράσει αυτή τη διαφορά λέγοντας ότι μόνο τα «καθ᾽ έκαστον», τα συγκεκριμένα ατομικά όντα, τα αισθητά πράγματα και πρόσωπα που συναντούμε στην καθημερινή μας ζωή, είναι «ουσίες». Οι γενικές έννοιες, τα «καθόλου», χρειάζονται τα «καθ᾽ έκαστον» για να υπάρξουν, όπως στη γλώσσα τα κατηγορήματα χρειάζονται τα υποκείμενα για να σταθούν.

Η «ουσία» είναι η κυριότερη από τις «κατηγορίες» της αριστοτελικής λογικής. Δείχνει την ιδιαίτερη θέση του υποκειμένου σε μια στοιχειώδη πρόταση της γλώσσας. Η αριστοτελική ουσία εκφράζει όμως και μια οντολογική τοποθέτηση: οι μόνες αυθύπαρκτες οντότητες, οι μόνες ουσίες, είναι τα ατομικά, αισθητά πρόσωπα και πράγματα. Οι πλατωνικές Ιδέες δεν αποτελούν ένα ξεχωριστό βασίλειο του Όντος για τον Αριστοτέλη· είναι απλώς ιδιότητες των πραγμάτων, γενικές έννοιες που αποδίδονται σε ατομικές ουσίες, κατηγορήματα που αποδίδονται σε υποκείμενα.

Η πλατωνική Ιδέα μετασχηματίζεται στον Αριστοτέλη σε «μορφή» (ή «είδος»). Η αριστοτελική όμως μορφή δεν είναι αυθύπαρκτη οντότητα που εδρεύει σε κάποιο υπερουράνιο τόπο, αλλά το σύνολο των ιδιοτήτων που ορίζουν ένα συγκεκριμένο ον - χωρίς τις οποίες θα έπαυε να είναι αυτό που είναι. Κάθε ατομική ουσία είναι σύνθεση «μορφής» και «ύλης». Η μορφή του Σωκράτη είναι οι γενικές του ιδιότητες, αυτές οι ιδιότητες που τον καθορίζουν: το ότι είναι άνθρωπος, το ότι είναι φιλόσοφος. Η ύλη του είναι ό,τι τον εξατομικεύει: το ότι έχει αυτή τη σάρκα και αυτά τα οστά, το ότι γεννήθηκε στον συγκεκριμένο τόπο τη συγκεκριμένη στιγμή από τους συγκεκριμένους γονείς, το ότι είναι δάσκαλος του Πλάτωνα, κτλ.

Μια πρόταση μας δίνει πάντοτε μια πληροφορία, σωστή ή λανθασμένη. Το είδος της παρεχόμενης πληροφορίας προσδιορίζεται από τις υπόλοιπες αριστοτελικές κατηγορίες, κυριότερες από τις οποίες είναι το «ποσόν», το «ποιόν», ο «τόπος», ο «χρόνος», η «σχέση», το «ποιείν», το «πάσχειν». Σε μια πρόταση όπως ο Σωκράτης έζησε στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ., αποδίδονται στον Σωκράτη προσδιορισμοί (κατηγορήματα) που ανήκουν στις κατηγορίες του πάσχειν (έζησε), του τόπου (στην Αθήνα) και του χρόνου (του 5ου αιώνα π.Χ.). Κάποιοι υποστήριξαν ότι οι αριστοτελικές κατηγορίες αντιστοιχούν στα γραμματικά γένη της αρχαίας ελληνικής γλώσσας - και μάλλον έχουν δίκιο. Το σημαντικό είναι να αντιληφθούμε ότι, ενώ η αλήθεια ή το λάθος μιας πρότασης είναι θέμα περιεχομένου και θα κριθεί από την εμπειρία, η σωστή δομή της πρότασης δεν εξαρτάται από την εμπειρία, είναι θέμα λογικής.