ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἑκάβη (484-517)

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ
ποῦ τὴν ἄνασσαν δή ποτ᾽ οὖσαν Ἰλίου
485 Ἑκάβην ἂν ἐξεύροιμι, Τρῳάδες κόραι;
ΧΟ. αὕτη πέλας σοῦ νῶτ᾽ ἔχουσ᾽ ἐπὶ χθονί,
Ταλθύβιε, κεῖται συγκεκλῃμένη πέπλοις.
ΤΑ. ὦ Ζεῦ, τί λέξω; πότερά σ᾽ ἀνθρώπους ὁρᾶν
ἢ δόξαν ἄλλως τήνδε κεκτῆσθαι μάτην
490 [ψευδῆ, δοκοῦντας δαιμόνων εἶναι γένος],
τύχην δὲ πάντα τἀν βροτοῖς ἐπισκοπεῖν;
οὐχ ἥδ᾽ ἄνασσα τῶν πολυχρύσων Φρυγῶν,
οὐχ ἥδε Πριάμου τοῦ μέγ᾽ ὀλβίου δάμαρ;
καὶ νῦν πόλις μὲν πᾶσ᾽ ἀνέστηκεν δορί,
495 αὐτὴ δὲ δούλη γραῦς ἄπαις ἐπὶ χθονὶ
κεῖται, κόνει φύρουσα δύστηνον κάρα.
φεῦ φεῦ· γέρων μέν εἰμ᾽, ὅμως δέ μοι θανεῖν
εἴη πρὶν αἰσχρᾷ περιπεσεῖν τύχῃ τινί.
ἀνίστασ᾽, ὦ δύστηνε, καὶ μετάρσιον
500 πλευρὰν ἔπαιρε καὶ τὸ πάλλευκον κάρα.
ΕΚ. ἔα· τίς οὗτος σῶμα τοὐμὸν οὐκ ἐᾷ
κεῖσθαι; τί κινεῖς μ᾽, ὅστις εἶ, λυπουμένην;
ΤΑ. Ταλθύβιος ἥκω, Δαναϊδῶν ὑπηρέτης,
Ἀγαμέμνονος πέμψαντος, ὦ γύναι, μέτα.
505 ΕΚ. ὦ φίλτατ᾽, ἆρα κἄμ᾽ ἐπισφάξαι τάφῳ
δοκοῦν Ἀχαιοῖς ἦλθες; ὡς φίλ᾽ ἂν λέγοις.
σπεύδωμεν, ἐγκονῶμεν· ἡγοῦ μοι, γέρον.
ΤΑ. σὴν παῖδα κατθανοῦσαν ὡς θάψῃς, γύναι,
ἥκω μεταστείχων σε· πέμπουσιν δέ με
510 δισσοί τ᾽ Ἀτρεῖδαι καὶ λεὼς Ἀχαιικός.
ΕΚ. οἴμοι, τί λέξεις; οὐκ ἄρ᾽ ὡς θανουμένους
μετῆλθες ἡμᾶς, ἀλλὰ σημανῶν κακά;
ὄλωλας, ὦ παῖ, μητρὸς ἁρπασθεῖσ᾽ ἄπο·
ἡμεῖς δ᾽ ἄτεκνοι τοὐπὶ σ᾽· ὦ τάλαιν᾽ ἐγώ.
515 πῶς καί νιν ἐξεπράξατ᾽; ἆρ᾽ αἰδούμενοι;
ἢ πρὸς τὸ δεινὸν ἤλθεθ᾽ ὡς ἐχθράν, γέρον,
κτείνοντες; εἰπέ, καίπερ οὐ λέξων φίλα.

***
ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ
Τρωαδίτισσες, πού μπορώ να βρω την Εκάβη,
εκείνην που ήταν κάποτε της Τροίας βασίλισσα;
ΧΟΡΟΣ
Κοντά σου βρίσκεται, με τις πλάτες στο χώμα,
τυλιγμένη στα πέπλα της.
ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ
Ω Δία, τί να πω; τί να πιστέψω;
Τάχα πως νοιάζεσαι για τους ανθρώπους; ή πως
όλες αυτές οι δοξασίες για θεούς που υπάρχουνε
490 είναι λόγια του αέρα και μονάχα
η τύχη κυβερνάει τ᾽ ανθρώπινα; Ετούτη εδώ
δεν είναι των πολύχρυσων Φρυγών η βασίλισσα,
δεν είναι του μακάριου Πριάμου η σύντροφος;
Και τώρα η χώρα της ολάκερη ρημάχτηκε
απ᾽ το κοντάρι· κι αυτή, μια σκλάβα γερασμένη,
δίχως παιδιά, στο χώμα κείτεται
και με χώμα βρομίζει το φτωχό κεφάλι.
Αλίμονο, γέροντας είμαι, αλλά μακάρι
να πεθάνω πριν μέ ᾽βρει ντροπιασμένη τύχη.
Σήκω, ταλαίπωρη, στύλωσε ορθό
500 το κορμί και την κάτασπρη κόμη.
ΕΚΑΒΗ
Παρατάτε με. Ποιός είν᾽ αυτός
που δεν μ᾽ αφήνει να κείτομαι όπως κείτομαι;
Τί με ταράζεις μες στον πόνο μου, όποιος κι αν είσαι;
ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ
Είμαι ο Ταλθύβιος, των Ελλήνων υπηρέτης,
κυρά μου,
σταλμένος από τον Αγαμέμνονα.
ΕΚΑΒΗ (ανασηκώνεται.)
Καλέ μου! Μήπως θέλουν να με σφάξουν
κι εμένα οι Αχαιοί πάνω στον τάφο
και γι᾽ αυτό ήρθες εδώ; Αυτό θα ᾽θελα
ν᾽ ακούσω, κι ας βιαστούμε· δείχνε μου τον δρόμο,
γέροντα.
ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ
Ήρθα εδώ να σε καλέσω,
κυρά μου,
για να θάψεις την κόρη σου που πέθανε.
Οι δυο οι Ατρείδες με στέλνουν κι ο στρατός
510 των Ελλήνων.
ΕΚΑΒΗ
Αλίμονο, τί θες να πεις; Δεν με γυρεύεις
για να πεθάνω, αλλά για να μου φέρεις
μαύρα μαντάτα; Ω κόρη μου,
χάθηκες όταν απ᾽ τη μάνα σου σ᾽ αρπάξανε,
δεν σ᾽ έχω πια παιδί μου, η άμοιρη.
Και ποιό ήτανε το τέλος της; Δείξατε κάποιο
σέβας ή μήπως άγρια της φερθήκατε,
σα να σκοτώνατε μια ψυχή μισημένη;
Λέγε μου, γέροντα, κι ας μην είναι
ο λόγος σου γλυκός.

Μακεδονία εν μύθοις φθεγγομένη: Μύθοι τοπικοί - Σκιώνη – Παλλήνη

Σύμφωνα με τον μύθο οι Πελληνείς της Αχαΐας, επιστρέφοντας με τα πλοία τους από την Τροία προσορμίστηκαν στη νότια ακτή της Φλέγρας (σημερινή Κασσάνδρα). Οι αιχμάλωτες Τρωαδίτισσες έκαψαν τα πλοία, ώστε οι Πελληνείς να μην επιστρέψουν στην Πελοπόννησο και να παραμείνουν σ’ έναν τόπο που κατοικούνταν από συμμάχους των Τρώων, τους Κρουσαίους. Οι Πελληνείς έμειναν και ίδρυσαν τη Σκιώνη.

Οι Σκιωναίοι ισχυρίζονται ότι είναι Πελληνείς από την Πελοπόννησο, και ότι οι πρόγονοί τους, όταν επέστρεφαν από την Τροία, παρασύρθηκαν στη Σκιώνη από την τρικυμία, η οποία κατέλαβε τους Αχαιούς, και εγκαταστάθηκαν εκεί. (Θουκυδίδης 4.120.1)

Σε αυτούς, λοιπόν, οφείλεται η μετονομασία της χερσονήσου από Φλέγρα σε Παλλήνη. Ωστόσο, είναι δυσεξήγητη η μετονομασία από μια μόνο εγκατάσταση των Αχαιών (Βοκοτοπούλου, 1997). Εξάλλου, υπάρχουν και άλλες παραδόσεις για τη μετονομασία, α) από μια πόλη Παλλήνη στον ισθμό, β) από την ομώνυμη κόρη του Σίθωνα, γιου του Ποσειδώνα. 

Η δεύτερη εκδοχή για την ονομασία της περιοχής είναι των αλεξανδρινών παραδόσεων. Σύμφωνα με αυτή, πολλοί μνηστήρες από τη Θράκη και την Ιλλυρία έρχονταν, για να ζητήσουν σε γάμο την πανέμορφη Παλλήνη, κόρη της νύμφης Μενδηίδας και του Σίθωνα, γιου του Ποσειδώνα και της Όσσας και βασιλιά των Οδομάντων. Ο Σίθωνας προσκαλούσε σε μονομαχία τους μνηστήρες. Όποιος νικούσε, θα έπαιρνε την κόρη του για σύζυγο και τη βασιλεία· όποιον νικούσε ο Σίθωνας θα τον σκότωνε. Ανάμεσα στους μνηστήρες που σκοτώθηκαν ήταν ο βασιλιάς της Ανθεμουσίας Μέροπας, της Μυγδονίας Περιφήτης κ.ά. Όταν ο Σίθωνας γέρασε, έβαζε τους μνηστήρες να μονομαχούν μεταξύ τους. Κάποτε όμως η Παλλήνη ερωτεύτηκε τον Κλείτο, που θα μονομαχούσε με τον Δρύαντα. Εκμυστηρεύτηκε το μυστικό της σε ένα γέροντα που της συμπαραστάθηκε. Εκείνος έταξε χρυσάφι στον ηνίοχο του Δρύαντα, για να μην περάσει τις σφήνες στους άξονες των τροχών. Το αποτέλεσμα ήταν να φύγουν οι ρόδες από το άρμα του Δρύαντα, όταν αυτός όρμησε εναντίον του Κλείτου. Πεσμένον κάτω τον πρόφτασε ο Κλείτος και τον σκότωσε. Ο Σίθωνας κατάλαβε τον δόλο της κόρης του και, για να την τιμωρήσει, θα την έκαιγε στην πυρά μαζί με το πτώμα του Δρύαντα. Παρουσιάστηκε όμως μια θεϊκή οπτασία και ταυτόχρονα ξέσπασε δυνατή βροχή που έσβησε την πυρά. Φοβισμένος ο Σίθωνας, πάντρεψε την Παλλήνη με τον Κλείτο, ο οποίος βασίλεψε στη χώρα μετά τον θάνατο του Σίθωνα και μετονόμασε τη χώρα σε Παλλήνη προς τιμήν της γυναίκας του.

Σε μια παραλλαγή του μύθου ο Σίθωνας σκότωνε τους μνηστήρες, γιατί ο ίδιος ποθούσε την κόρη του. Νικήθηκε από τον Διόνυσο –ο θεός τον σκότωσε με τον θύρσο του–, όταν εκείνος ήρθε με δώρα και ζήτησε να την παντρευτεί. Στον γάμο τους παρευρέθηκαν πολλοί θεοί.

Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι ο μύθος αυτός ανήκει στις αλεξανδρινές παραδόσεις και ότι δεν υπάρχει στο μυθολογικό υλικό της παλαιότερης εποχής. Τα θέματα των παραδόσεων αυτών είναι συχνά νεοπλασίες ή διασκευές γνωστών μυθικών θεμάτων, δεν λείπουν τα λαϊκά παραμυθικά στοιχεία, ενώ έμφαση δίνεται στον ερωτικό πυρήνα του μύθου. Ωστόσο, αν και θεωρείται ότι τα θέματα αυτά έχουν χαλαρή σχέση με την ιστορική παράδοση της θεογονίας και της ανθρωπογονίας των τόπων στους οποίους αναφέρονται και ότι χρησίμευσαν ως αφετηρία της μυθιστορίας, πιστεύουμε ότι η παράδοση για την ονομασία της περιοχής υπηρετεί πολλαπλά την ιστορία της, τόσο την παλαιότερη όσο και τη νεότερη.

Είναι φανερό ότι ο μύθος της Παλλήνης έχει μιμηθεί τον μύθο του Πέλοπα και του Οινόμαου (έρωτας του Οινόμαου για την κόρη τουΙπποδάμεια, «μνηστηροφονία», ρόλος του ηνιόχου κτλ)*. Ωστόσο, και στον μύθο αυτόν είναι έμμεσα αισθητή η παρουσία του Ποσειδώνα –πατέρας του Σίθωνα–, που παίζει κυρίαρχο ρόλο στην περιοχή. Επιπλέον, το πλάσιμο σύμφωνα με έναν πελοποννησιακό μύθο θεωρούμε ότι δεν είναι τυχαίο, καθώς παραπέμπει στην πελοποννησιακή καταγωγή του μακεδονικού βασιλικού οίκου από τον Ηρακλή, αλλά και στο θέμα που θίγουμε συζητώντας τα της Πέλλας με τη ρίζα πηλ. Όσο για την εκδοχή του Νόννου για τη μονομαχία του Σίθωνα με τον Διόνυσο, δικαιολογείται από την πρόδηλη παρουσία του θεού στον μακεδονικό χώρο.

Ότι, λοιπόν, είναι γνωστό για την προϊστορία της περιοχής είναι τα της Γιγαντομαχίας, των Κρουσαίων, των σχέσεων με την Τροία. Λαμβάνοντας υπόψη την πληροφορία του Θουκυδίδη ότι η Σκιώνη είναι η αρχαιότερη αποικία της Χαλκιδικής, θεωρούμε ότι ο μύθος για την εγκατάσταση των Αχαιών Πελληναίων στη Σκιώνη σηματοδοτεί την αποικιακή περίοδο της χερσονήσου, την περίοδο της Παλλήνης και τη μετάβαση από την προϊστορία στην πρωτοϊστορία της χερσονήσου και την περίοδο των αποικισμών.

Και άλλοι μύθοι, ακόμη και μεταγενέστερων μυθογράφων, φανερώνουν ένα ένδοξο παρελθόν, σχέσεις με πρόσωπα που εμπλέκονται στον τρωικό πόλεμο, την παρουσία Φοινίκων στον μακεδονικό χώρο, κυρίως πριν τον αποικισμό, τις σχέσεις με άλλους λαούς. Για παράδειγμα, η συνάντηση του Μενελάου με τον θαλάσσιο θεό Πρωτέα τοποθετείται στο νησί Φάρος της Αιγύπτου, όχι μακριά από τις εκβολές του Νείλου· από τον Βιργίλιο όμως το επεισόδιο μεταφέρθηκε στην Παλλήνη (Βιργ., Γεωργ. 4, 387 κ.ε.). Επιπλέον, ο Κόνων, ο μυθογράφος, παραδίδει ότι ο Πρωτέας ήταν Αιγύπτιος που ακολούθησε τους γιους του Φοίνικα, όταν εκείνοι αναζητούσαν την Ευρώπη, προκειμένου να απαλλαχτεί από την τυραννική εξουσία του Βούσιρη. Εγκαταστάθηκε στην Παλλήνη, όπου παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά της χώρας Κλείτου, τη Χρυσονόη, με τη βοήθεια του οποίου κατέλαβε τη χώρα των Βισαλτών, βάρβαρων γειτόνων της Παλλήνης. Εκεί βασίλευσε και απέκτησε γιους, τον Πολύγονο και τον Τηλέγονο, που διέφεραν από αυτόν· ήταν βίαιοι και σκότωναν όλους τους ξένους, όπως ο Βούσιρης της Αιγύπτου, μέχρι που τους σκότωσε ο Ηρακλής, όπως και τον Βούσιρη.
-----------------------------------
*Ο μύθος έχει και άλλα στοιχεία από την παλαιότερη μυθολογική παράδοση, όπως η νεροποντή που έσβησε την πυρά και θυμίζει το σχετικό επεισόδιο με τον Κροίσο και τον Κύρο (Ηρόδοτος 1, 87). Όσο για τον αγώνα όχι τόσο ανάμεσα στον πατέρα και τους μνηστήρες αλλά μεταξύ τους παραπέμπει σε πραγματικούς αγώνες, όταν περισσότεροι ζητούσαν να παντρευτούν μια κοπέλα. Προκειμένου να διαφυλαχτεί ο οίκος από την εκδικητική μανία κάποιου που θα είχε απορριφθεί από τον πατέρα της κοπέλας, υπήρχε το έθιμο του μεταξύ των μνηστήρων αγώνα.   

Μη συμβιβασμένες ζωές

Ασυμβίβαστα πνεύματα σε συμβιβασμένες ζωές κι ένας νους να τρέχει ελεύθερος, φυλακισμένος μέσα σε ένα σώμα που σιγά σιγά γερνά. Μη το ψάχνεις, αυτό είμαστε και όλα γύρω μας μια πλάνη, καθημερινές παραισθήσεις που τρέφουν και προσπαθούν να συντηρήσουν το μυαλό για να μην αποδράσει.

Καλές τυποποιημένες εικόνες εμφανίζονται και δημιουργούν το φιλμ της ζωής, άλλοτε είναι καθαρό, με έντονα χρώματα που σου φτιάχνουν τη διάθεση και άλλοτε πολύ παιγμένο, μαύρο για να σε μπερδεύει. Μια οπτική αποτύπωση κινούμενων ή στατικών γεγονότων, που καταφέρνουν να ξεγελούν το μάτι, ώστε να κοιτάς αποσβολωμένος και να παγιδεύεσαι. Κι αν κλείσεις τα μάτια, οι εικόνες είναι καλά χαραγμένες και αποκτούν ήχο και σαν άλλες σειρήνες προσπαθούν να σε τραβήξουν προς σε αυτές.

Όταν όμως καταφέρεις να κοιτάξεις με την ψυχή, χωρίς όραση, χωρίς ακοή, όταν καταφέρεις να αγγίξεις χωρίς αφή, τελείως διαφορετικά ξεδιπλώνεται η ταινία μπροστά σου. Θέλει υπομονή και προσπάθεια για να συμβεί, να αποδεσμευτείς από τυχόν αλυσίδες που φοράς, να πετάξεις τις παρωπίδες μακριά και να μη σταματήσεις στιγμή να αναζητάς τις απαντήσεις.

Και πίστεψέ με, μόλις θελήσεις να μοιραστείς, όλα όσα εσύ έχεις αφουγκραστεί, θα σε πουν τρελό. Γιατί αυτό που δεν μπορεί ο νους να αντιληφθεί δύσκολα, γίνεται αποδεκτό και θα πρέπει να εξαλειφθεί. Δεν χωρά στην μάζα η αντιπαλότητα.

Μη δειλιάσεις όμως, μη φοβηθείς ούτε στιγμή, όταν με την ψυχή σου θα αισθανθείς το κάτι αλλιώτικο, το διαφορετικό. Άνοιξε τότε τα φτερά σου, ελεύθερος να το δεχτείς και ακολούθησέ το. Κι ας αρνούνται οι άλλοι να το δουν, μην χρησιμοποιείς τα λόγια τους, μη τους μιμηθείς.

Συνέχισε εσύ και γίνε ο σκηνοθέτης του δικού σου φιλμ, της δικής σου ζωής. Ψάξε να βρεις το σενάριο που σου ταιριάζει, διάλεξε με ποιους θέλεις να συνυπάρχεις στην κάθε σκηνή, γιατί σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλοι που το ένιωσαν, το αισθάνθηκαν, όπως κι εσύ. Και μη σταματήσεις να αναζητάς το αληθινό, που από μέσα σου θα γεννηθεί, μην παραιτηθείς, αν τελικά δίπλα σου δεν καταφέρεις να σταθούν πολλοί.

Και αν πάλι κάπου στη μέση η ταινία κοπεί, οι διάλογοι δεν σου αρμόζουν, μην απογοητευτείς. Μπορεί ο χρόνος να μην είναι σύμμαχος. να το πας πάλι από την αρχή, αλλά είναι η ίδια η ζωή, ώστε να το συνεχίσεις από κει που το άφησες. Συνέχισε να κινηματογραφείς, να πρωταγωνιστείς ως οραματιστής, μέχρι να γράψεις το τέλος όπως εσύ επιθυμείς.

Γιατί στη ζωή ήρθες με σκοπό να αφήσεις τη δική σου σφραγίδα, γι’ αυτό που εσύ είσαι καλός και ικανός και όχι απλά για να υπογράψεις την παρουσία σου όπως θα θελήσουν οι άλλοι.

Ήμαστε στραμμένοι προς τα έξω

Η κατασκευή του σώματος μας είναι τέτοια ώστε να μην μπορούμε να δούμε το ίδιο μας το πρόσωπο παρά μόνο στον καθρέφτη. Γιατί άραγε;

Είμαστε εξ ολοκλήρου φτιαγμένοι για να αντικρίζουμε τον κόσμο κάθε στιγμή. Είμαστε κατασκευασμένοι έτσι ώστε η επικοινωνία να είναι η πλέον φυσική μας σχέση. Η επικοινωνία με κάθε τι που εκτείνεται μπρος μας, πίσω μας αλλά και μέσα μας. Από την ώρα που ξυπνάμε, αντικρίζουμε τον κόσμο γύρω μας και την στιγμή που το συνειδητοποιούμε αυτό, η επαφή μας με αυτόν τον κόσμο, παίρνει την ουσιαστική της μορφή.

Κάθε στιγμή, είμαστε στραμμένοι προς τον κόσμο των γεγονότων. Με τον φυσικότερο τρόπο. Ακούγοντας, βλέποντας και γευόμενοι τις μυριάδες απολήξεις του δέντρου της ζωής. Είμαστε κατασκευασμένοι για να επικοινωνούμε με το κάθε τι χωρίς διάκριση. Το μόνο γεγονός που μπορεί να μας απομονώσει είναι η συνεχής ενασχόληση μας με τις εξηγήσεις για το πως θα έπρεπε να είναι ο κόσμος. Οι σκέψεις μας μοιάζουν να βράζουν σε ένα καζάνι και κάνουν πολύ θόρυβο. Όσο πιστεύουμε πως αυτό το καζάνι που βράζει είναι η πραγματικότητα και όσο συνεχίσουμε να ζούμε μέσα του δεν θα σηκώσουμε ποτέ το βλέμμα έξω απ΄ αυτό. Το καζάνι αυτό έχει την ιδιότητα να ανακατεύει τις πιο πρακτικές μας σκέψεις με άλλες που περιέχουν τοξικά συναισθήματα και άγονες προσδοκίες. Καθώς είναι όλα μπερδεμένα μέσα στο ίδιο δοχείο, οι τοξικές σκέψεις ανακατεύονται με τις πρακτικές. Τότε μοιάζουν όλα να πλέουν στην ίδια σούπα και δύσκολα μπορεί κανείς να αποστασιοποιηθεί και να δει τον κόσμο όπως εκτείνεται έξω από το καζάνι του νου του.

Στην πραγματικότητα έχουμε πλαστεί και είμαστε στραμμένοι, εξ ολοκλήρου, προς την επικοινωνία. Ο κόσμος είναι μπροστά μας, κάθε στιγμή, όπου κι αν στραφούμε. Ο μόνος λόγος που μας κάνει να μην το αντιλαμβανόμαστε είναι επειδή είμαστε χαμένοι στο κλειστό θέατρο των εξηγήσεών μας και ερμηνεύουμε τις εκδηλώσεις του, από κάποιο θεωρείο. Άπαξ και κατανοήσουμε το που πραγματικά βρισκόμαστε, ανοίγει μία πόρτα προς τα έξω.

Κάθε στιγμή που εκτυλίσσεται ένα γεγονός, είναι η ευκαιρία μας να το αντιληφθούμε και να του επιτρέψουμε να μας πει την δική του ιστορία, χωρίς τις παρεμβολές από τον κόσμο του δοχείου που έχουμε στο κεφάλι μας. Τότε δημιουργείται ένας χώρος μέσα μας όπου είναι ανάλογος με την ευρύτητα του γεγονότος που αντιλαμβανόμαστε.

Οι άνθρωποι που επιτρέπουν στα γεγονότα να υπάρξουν αυτούσια μέσα τους, χωρίς χρονικές, κοινωνικές, πολιτικές ή πολιτιστικές κωδικοποιήσεις, αυτοί οι άνθρωποι παίρνουν σιγά σιγά την διάσταση του κόσμου. Μεγαλώνουν για να τον χωρέσουν και μεγαλώνοντας αποταυτίζονται από εκείνον τον μικρό στενό κόσμο που θεωρούσαν παλαιότερα εαυτό τους. Καθρεφτίζουν σιγά σιγά τον κόσμο των γεγονότων και καθώς καθαρίζει ο νους τους ξεθολώνει και ο καθρέφτης όπου επάνω του αποτυπώνεται στιγμιαία το διαρκώς κινούμενο ποτάμι της ύπαρξης.

Η τέχνη του να είσαι δυναμικός

Οι άνθρωποι φαίνεται να νομίζουν ότι για να είσαι δυναμικός πρέπει να είσαι αυταρχικός. Και το θέμα δεν είναι αυτό. Το να είσαι δυναμικός είναι μια μορφή ταξινόμησης. Είναι θέμα ισορροπίας μεταξύ του να είσαι υπεύθυνος και του να είσαι επιβλητικός. Μπορεί να είσαι ο πιο καλός ή ο πιο κακός άνθρωπος στον κόσμο και να μην είσαι δυναμικός.

Και το αστείο είναι ότι να είναι κάποιος δυναμικός δεν αφορά μόνο τον επαγγελματικό τομέα. Το να είναι κάποιος δυναμικός είναι μια βασική κοινωνική λειτουργία σε κάθε περιβάλλον. Κανείς δεν θέλει να χαλάκι που το πατάνε για όλη του τη ζωή. Έτσι, με την γνώση ότι το να είναι κάποιος δυναμικός είναι ένα ζωτικής σημασίας κομμάτι μιας καλής κοινωνικής ή επαγγελματικής κατάστασης, ακολουθούν τα κλειδιά για να είστε δυναμικοί χωρίς να είστε αυταρχικοί ή χωρίς να ελέγχετε τους άλλους:

Πείτε αυτό που εννοείτε, να εννοείτε αυτό που λέτε

Βασίζομαι πολύ στην επικοινωνία. Είτε μιλάω για σχέσεις, είτε για την δουλειά, για φίλους και οικογένεια. Βασικά μ αρέσει κάθε επικοινωνία με κάποιον άλλον άνθρωπο. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν επιβεβαιωμένες περιπτώσεις ανθρώπων που μπορούν να διαβάσουν μυαλά νόμιμα. Ακόμα και αν υπήρχαν θα ήταν τόσο λίγοι και πολύ μακριά από το να κάνουν την διαφορά, γι' αυτό πρέπει να λέτε στους ανθρώπους τι είναι αυτό που θέλετε. Αν αφήνετε τους άλλους να κάνουν εικασίες, τότε είστε στο έλεος του τι ΑΥΤΟΙ πιστεύουν ότι ΕΣΕΙΣ χρειάζεστε. Μην φοβάστε να επικοινωνείτε υπέρμετρα. Στην πραγματικότητα, η υπέρμετρη επικοινωνία μπορεί να γίνει ένα χρήσιμο εργαλείο.

Αναλάβετε την ευθύνη για το πώς αισθάνεστε

Πολλές φορές συγκρατιόμαστε να πούμε στους άλλους τι θέλουμε γιατί ανησυχούμε για το πώς θα νιώσουν. Είναι σαν να ναι κάποιος σε ένα εργασιακό χώρο και να τον επιπλήττει κάποιος άλλος γιατί έκανε κάτι λάθος. Σε προσωπικό επίπεδο μπορεί να έχει να κάνει με το να ανησυχούμε ότι κάποιος φίλος θα αναστατωθεί αν δεν μας αρέσει κάτι. Σε κάθε περίπτωση, ανησυχείτε για το πώς κάποιος θα αντιδράσει σε μια κατάσταση, αντί να ανησυχήσετε γι' αυτό που θα νιώσετε από το αποτέλεσμα. Στο επαγγελματικό επίπεδο θα έχετε τώρα έναν εργαζόμενο που θα συνεχίσει να τα κάνει όλα μαντάρα. Στο προσωπικό επίπεδο θα καταλήξετε να είστε με ένα φίλο που θα συνεχίσει να σας έχει σε μια κατάσταση που δεν σας αρέσει. Όπως και να 'χει, δίνετε πιο πολλή βάση στα δικά τους συναισθήματα παρά στα δικά σας.

Σταματήστε να απολογείστε

Ως αφεντικό ή ως φίλος, όταν κάνετε αυτό που πρέπει να κάνετε, το τελευταίο πράγμα στον κόσμο που θα 'πρεπε να κάνετε είναι να απολογείστε. Οι επαγγελματικές αποφάσεις δεν είναι προσωπικές και πρέπει να κάνετε αυτόν τον διαχωρισμό. Σε κοινωνικές περιστάσεις αν έχετε τον νου σας στον εαυτό σας δεν υπάρχει λόγος να λυπάστε. Η αυτοσυντήρηση είναι ένα δυνατό ένστικτο και δεν θα έπρεπε να αγνοείται. Εσείς ειδικά δεν χρειάζεστε να απολογείστε για το πώς σας κάνει να νιώθετε κάτι. Η συναισθηματική νοημοσύνη έχει να κάνει με την κατανόηση του τι αισθάνεστε και για ποιον λόγο. Το να εξηγείτε πώς νιώθετε είναι πολύ πιο εποικοδομητικό από το να απολογείστε για αυτό.

Μείνετε ψύχραιμοι

Το βασικό κλειδί για να είστε δυναμικοί είναι να είστε ψύχραιμοι. Όταν διατηρείτε τον έλεγχο και δεν γίνεστε συναισθηματικοί, τότε αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να κρατηθεί ο έλεγχος σε μια κατάσταση. Ναι, ο δυναμισμός έχει να κάνει με τον έλεγχο, ας το ξεκαθαρίσουμε αυτό. Έχετε στο νου σας ότι υπάρχει μια διαφορά μεταξύ του να σας ακολουθούν άνθρωποι με την θέλησή τους και του να στέκεστε σε μια καρέκλα με ένα μαστίγιο. Σε επαγγελματικό επίπεδο το να είστε αποτελεσματικά δυναμικοί έχει να κάνει με το να έχουν πίστη σε εσάς οι άνθρωποι και να πιστεύουν ότι τους οδηγείτε στη σωστή κατεύθυνση. Σε προσωπικό επίπεδο, το να είστε δυναμικοί είναι ένας τρόπος να βάλετε όρια που οι άνθρωποι θα σεβαστούν.

Το σημαντικότερο στους δεσμούς είναι η εξέλιξη

Σχεδόν κανείς δε θα μπορούσε να αρνηθεί το ότι ένα απ’ τα σημαντικότερα κίνητρα στη ζωή ενός ανθρώπου είναι ο έρωτας. Μια όμορφη και σωστά δομημένη σχέση μπορεί να μεταμορφώσει τη ζωή σου με τρόπο μοναδικό και να σου προσφέρει μια πηγαία ικανοποίηση που όμοιά της δύσκολα να βρεις κι όχι αποκλειστικά στον ερωτικό τομέα αλλά αντιθέτως σε κάθε πτυχή της ζωής σου.

Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι να διευκρινίσουμε τι καθιστά μια σχέση ικανή να μεταμορφώσει τον τρόπο που ζεις ριζικά και καθολικά. Το πρώτο που θα σκεφτείς είναι ο έρωτας προφανώς. Αφού όμως κλειδώσουμε την ύπαρξη ενός μεγάλου έρωτα ως δεδομένη, ποιο είναι το αμέσως επόμενο καθοριστικό στοιχείο που επιβάλλεται κάθε σχέση να έχει; Η εξέλιξη. Εξέλιξη του καθενός ξεχωριστά, εξέλιξη των δύο που έγιναν ένα, εξέλιξη σε κάθε επίπεδο εντός κι εκτός σχέσης.

Ο άνθρωπος ζει μέσα απ’ την εξέλιξη κι είναι γι’ αυτό προορισμένος. Η πορεία στη σκάλα της ζωής πρέπει πάντα να είναι ανοδική κι όχι καθοδική. Τα βήματα πρέπει να είναι προς τα εμπρός και ποτέ προς τα πίσω. Όσα κατακτούμε κι όσα γνωρίζουμε είναι εκεί για να μας διδάσκουν και να τα κρατάμε στο νου ως εφαλτήριο για τα επόμενα, κι όχι για να επαναπαυόμαστε, να εγκλωβιζόμαστε και να μένουμε στάσιμοι.

Το ίδιο ακριβώς λοιπόν ισχύει και στις σχέσεις μας. Η εξέλιξη είναι το παν. Ο ένας να τραβάει τον άλλο προς τα μπροστά, να του μαθαίνει καινούρια πράγματα, να του αποκαλύπτει μια νέα προοπτική του κόσμου, να τον βοηθά να γνωρίσει όσα δεν ήξερε. Αυτή τη σκάλα της ζωής να την ανεβαίνετε μαζί. Χέρι-χέρι σ’ ένα ταξίδι συναρπαστικό και προσοδοφόρο.

Ο άνθρωπος που έχεις δίπλα σου πρέπει να σε πηγαίνει μπροστά. Να ξεδιπλώνει μπροστά σου όλα εκείνα που ακόμα δεν έμαθες κι ήρθε η ώρα να μάθεις, να σου προσφέρει αυτά που δε φαντάστηκες κι έφτασε ο καιρός να τα κατακτήσεις, να σου ανοίγει ένα παράθυρο που μόνο εκείνος θα μπορούσε και που είναι η στιγμή να αντικρίσεις τη θέα του.

Η φράση «συμπληρώνεις τα κενά μου» είναι αυτή που αποδίδει καλύτερα τη σημαντικότητα της εξελικτικής πορείας δυο ανθρώπων που είναι μαζί. Καθένας από εμάς έχει κάτι να πάρει και κάτι να δώσει. Δίνει όσα έχει κατακτήσει και παίρνει τα κατεκτημένα του άλλου. Κι ακριβώς τότε έχει αγγίξει τη μεγαλύτερη ευτυχία της ζωής.

Όταν μόνο δίνεις ή μόνο παίρνεις κι όταν ούτε δίνεις ούτε παίρνεις αλλά βαλτώνεις και απλώς μοιράζεσαι την ανιαρή ζωή σου με κάποιον, δεν μπορείς παρά να μένεις ανικανοποίητος κι απαράλλαχτος σ’ έναν κόσμο που τα πάντα μεταλλάσσονται.

Αν ο έρωτας γι’ αυτόν που έχεις απέναντί σου δε σε παροτρύνει να μοιραστείς τα λάφυρά σου και δε σε κάνει να ανυπομονείς για τη συνέχεια, δε σε κάνει να διψάς για τις αλήθειες του και τα δικά του λάφυρα, τότε δεν είναι έρωτας.

Έρωτας αληθινός και σχέση ουσιαστική είναι αυτή που κάθε λίγο γυρνάτε μαζί το κεφάλι και βλέπετε πόσα σκαλοπάτια ανεβήκατε ήδη, χωρίς καν να λαχανιάσετε, χωρίς να κουραστείτε και χωρίς να το συνειδητοποιήσετε. Να εξελίσσεστε αβίαστα, να προχωράτε, να πετυχαίνετε το φαινομενικά αδύνατο και να μετράτε κατακτήσεις.

Κάθε μέρα να γνωρίζεις και κάτι νέο, να κοιτάς τον εαυτό σου στον καθρέφτη και να νιώθεις περήφανος γι’ αυτό που γίνεσαι, να νιώθεις περήφανος γι’ αυτό που γίνεται ο άλλος μέσα από ‘σένα και η σχέση την οποία με κόπο κι αγώνα δομείτε να είναι το πιο όμορφο και σταθερό δημιούργημα του έρωτά σας γιατί τίποτα λιγότερο απ’ αυτό δεν αξίζει σε δύο ανθρώπους που κατάφεραν μαζί να αλλάζουν ξεχωριστά.

Άλλωστε αν κάτι τονίζει το μεγαλείο της συντροφικότητας και του έρωτα έναντι της μοναχικότητας είναι πως μαζί δυο άνθρωποι που τραβούν ο ένας τον άλλον μπροστά φτάνουν πολύ πιο μακριά και κατακτούν πολύ περισσότερα γιατί χαρίζουν ο ένας στον άλλο ολόκληρο τον εαυτό τους. Και τότε εκ νέου φτιάχνουν μαζί δυο νέους εαυτούς που γεννήθηκαν μέσα απ’ την εξέλιξη κι είναι πια δυο μικροί ήρωες.

Ο άνθρωπός σου δεν είναι αυτός που θα σου προσφέρει ένα λιμάνι για ν’ αράξεις όπως πολύ λυρικά και πολύ λανθασμένα λέγεται. Ο άνθρωπος σου είναι εκείνος που θα σου δείξει νέες θάλασσες να ταξιδέψετε μαζί και να δαμάσετε τα κύματά τους.

Η Γη ήταν κάποτε ένας υδάτινος κόσμος σύμφωνα με επιστημονική μελέτη

Έχει διαπιστωθεί ότι η Γη δεν ήταν πάντοτε όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, αλλά πέρασε διάφορες γεωλογικές φάσεις μέχρι να καταλήξει στην τωρινή μορφή της. Γνωρίζουμε ότι κάποια στιγμή έκανε την εμφάνισή της στεριά σε διάφορα σημεία του πλανήτη, η οποία ενώθηκε και διασπάστηκε αρκετές φορές μέχρι να δημιουργηθούν οι ήπειροι όπως τις γνωρίζουμε σήμερα. Ερευνητές στις ΗΠΑ, με δημοσίευση τους επιστημονική στην επιθεώρηση Nature Geoscience, προσθέτουν ένα νέο κομμάτι στο puzzle της ιστορίας του πλανήτη.

Όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές, ο πλανήτης μας πριν από περίπου 3 δισεκατομμύρια χρόνια ήταν καλυμμένος μόνο με νερό. Η περιοχή Panorama στη Βορειοδυτική Αυστραλία αποτελεί διαχρονικό πεδίο γεωλογικών ερευνών, αφού έχει διαπιστωθεί ότι κρύβει μυστικά για το μακρινό παρελθόν της Γης. Ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον Boswell Wing του Πανεπιστημίου του Colorado, Boulder, εντόπισε στην περιοχή ένα κομμάτι πλάκας, το οποίο, όπως διαπίστωσαν, ήταν πριν από 3,2 δισ. έτη μέρος του φλοιού της Γης κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας.

Από τη μελέτη και τη χημική ανάλυση αυτής της πλάκας προέκυψαν στοιχεία τα οποία οδήγησαν τους ερευνητές στην εκτίμηση ότι εκείνη την περίοδο ο πλανήτης μας ήταν ένας αποκλειστικά υδάτινος κόσμος. Ένας παγκόσμιος ωκεανός κάλυπτε ολόκληρη την επιφάνεια της Γης. Όπως αναφέρει σε δημοσίευμά της η εφημερίδα Guardian, εφόσον τα ευρήματα αυτής της μελέτης επιβεβαιωθούν από επόμενες έρευνες, οι επιστήμονες θα έχουν στη διάθεση τους νέα πολύτιμα στοιχεία για το πού και το πώς έκαναν την εμφάνισή τους στον πλανήτη οι μονοκύτταροι οργανισμοί, αλλά και επίσης ποιοι άλλοι κόσμοι μακριά από τη Γη μπορεί να είναι φιλικοί στη ζωή.

«Αν η νεαρή Γη δεν είχε ηπείρους και ήταν ένας υδάτινος κόσμος, τα εμπόδια θα ήταν μεγάλα για την εμφάνιση αλλά και εξέλιξη της ζωής και αυτό ισχύει για αντίστοιχες περιπτώσεις σε άλλους κόσμους» ανέφεραν στο άρθρο τους οι ερευνητές, οι οποίοι επικέντρωσαν την προσοχή τους στο να εντοπίσουν τα ίχνη του οξυγόνου. Έχει διαπιστωθεί ότι η παρουσία σύνθετων μορφών ζωής συνδέεται με αυξημένα επίπεδα συγκεκριμένων ισοτόπων οξυγόνου. Στην πλάκα υπήρχαν σε αυξημένα επίπεδα ισότοπα οξυγόνου που δεν συνδέονται με την παρουσία της ζωής και ειδικά της πιο εξελιγμένης, υποδεικνύοντας ταυτόχρονα την απουσία ηπείρων και γενικότερα στεριάς στον πλανήτη τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Θεραπεία και Συνειδητότητα

Οι συνταρακτικές επιστημονικές ανακαλύψεις του Δρ Χάμερ στις αρχές του 80, εμπλουτισμένες από πολλούς άλλους ιατρούς και ερευνητές, έχουν αποδειχθεί με ακρίβεια, χωρίς εξαίρεση, σε εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς. Αναδύεται η άρρηκτη αντιστοιχία μεταξύ ψυχισμού-σώματος-εγκεφάλου για κάθε συγκεκριμένη ανισορροπία μας με μία εξίσου συγκεκριμένη χροιά υπερφορτισμένης συναισθηματικής δυσαρμονίας μας. Μπορεί λοιπόν να ανακαλυφθεί η ψυχολογική πηγή κάθε ασθένειας και η υγεία να επανέλθει. Βασικό ρόλο παίζουν όχι μόνο τα στρες της δικής μας ζωής αλλά και εκείνα των γονέων μας και άλλων προγόνων μας. Αποδεικνύεται πώς είναι δυνατόν οι ερμηνείες, οι πεποιθήσεις, τα πιστεύω μας για το κάθε τι (η προσωπική μας δηλαδή «πραγματικότητα») να μας κυβερνούν εν αγνοία μας.

 

Κατανοούμε τους νόμους της πραγματικότητας για την Ζωή που μας ελευθερώνουν

 

Ο δρόμος προς την Αλήθεια – Θεραπεία μας υποχρεώνει να κατανοήσουμε πρώτα, χάρη σε ανατρεπτικές επιστημονικές γνώσεις, την αληθινή φύση της πραγματικότητας για την Ζωή και τον Άνθρωπο, πολύ διαφορετική από αυτό που νομίζουμε. Πως είναι δυνατόν το άυλο να επηρεάζει το υλικό και να εξηγηθούν καθημερινά φαινόμενα, απίστευτα για το επίσημο σύστημα επιστημών, όπως ο προγραμματισμός του εμβρύου από τις σκέψεις των γονέων και των προγόνων, το φαινόμενο placebo, η τηλεπάθεια, η διαίσθηση, η θεραπεία από απόσταση, η μη τυχαιότητα των γεγονότων, τα τεκμηριωμένα «θαύματα» ιάσεων και όλες οι καταπληκτικές ικανότητες για ασφάλεια του συστήματος μας, που ονομάζουμε προσωπικότητα.

 

Αντιλαμβανόμαστε βιωματικά την υφή της πραγματικής ταυτότητας μας

 

Αυτή η βαθύτερη και πληρέστερη κατανόηση της υγείας, και της Ζωής γενικότερα, μας οδηγεί υποχρεωτικά πέρα από την θεραπεία, προς την πνευματική μας εξέλιξη. Εστιάζουμε λοιπόν στον παρατηρητή μέσα μας και ανακαλύπτουμε το « Ποιος Είμαι » στο βάθος. Στερεώνεται μέσα μας η πεποίθηση για την βαθιά ενότητα, όλων των πτυχών της ύπαρξής μας: «Σώμα – Ενέργεια – Ψυχισμός – Νόηση – Πνεύμα». Θα πιστοποιήσουμε με ασκήσεις πως όλα τα θαυμαστά βιώματα του « εγώ », της προσωπικότητάς μας (με τις αισθήσεις, συναισθήματα και σκέψεις) είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου του ποιοι είμαστε, και ότι όλα εκτελούνται για το ΕΓΩ, τον παρατηρητή, την ενέργεια επίγνωσης μέσα μας. Αυτός συγκεντρώνει τις εμπειρίες και συγχρόνως διατηρεί άθικτη την αρχική τελειότητα της εμψύχωσής του.

 

Η πιστοποίηση αυτής της ενότητας μας θεραπεύει, διότι αλλάζει το βλέμμα μας για την ζωή και την πορεία μας μέσα σ’ αυτήν. Η αποτελεσματική μέθοδος της εσωτερικής συμφιλίωσής μας θα ακολουθηθεί βιωματικά για να μας αποδείξει τον πλούτο της ταυτότητάς μας. Εκεί όπου βρίσκονται οι δυνάμεις για την αλλαγή ερμηνειών και επαναφορά της αρμονίας/ίασής μας. Επιπλέον, εξηγούνται επιστημονικά οι αόρατες βάσεις στις οποίες στηρίζονται πολλές ολιστικές θεραπευτικές προσεγγίσεις (ενεργειακές, ψυχολογικές, πνευματικές).

 

Ανακαλύπτουμε τα ανώτατα επίπεδα της Υπόστασής μας

 

Θα πρέπει να αναθεωρηθούν τα περιοριστικά «πιστεύω» των επιστημών που διαιωνίζονται επισήμως, πάνω στους βασικούς νόμους της Δημιουργίας, όπως η υφή του Χρόνου, της ύλης, της ενέργειας, της πληροφορίας με καινοτόμες επιστημονικές ανακαλύψεις. Να αποκαλυφθούν έτσι ανώτερα ακόμη επίπεδα της συμπαντικής μας υπόστασης, πέρα από την ενσαρκωμένη μας πορεία. Επίπεδα που βρίσκονται συνεχώς σε επαφή και συνεργασία με το δικό μας. Να αναδυθούν καθαρά τα θαυμαστά του Σύμπαντος και της θέσης μας σε αυτό, και η πορεία της Ανθρωπότητας. Με απλό τρόπο, χωρίς να χρειάζεται η παραμικρή επιστημονική κατάρτιση.

 

Ελευθερωνόμαστε από τα δεσμά των φόβων μας και βιώνουμε την δική μας ζωή

 

Στόχος είναι η Ελευθερία μας για την Εξέλιξή μας

 

Η ευρεία προοπτική που προσφέρουν οι νέες γνώσεις, με τις βιωματικές εμπειρίες, μας οδηγούν στην ελευθερία από τα φαντάσματα του φόβου, της έλλειψης, της τυχαιότητας, και της ανευθυνότητας με τα οποία ποτιζόμαστε καθημερινά από το σύστημα. Να αποκτήσουμε τα νοητικά και πρακτικά εφόδια και να γίνουμε αμέσως εμείς οι ίδιοι δημιουργοί μιας ζωής με επίγνωση για το μέγιστο των δυνατοτήτων μας. Θα μπορούμε να διαβάζουμε απλά και με σαφήνεια, σαν ανοικτό βιβλίο, τις βαθιές αιτίες των ασθενειών και άλλων δυσαρμονιών της ζωής, τόσο της δικής μας όσο και των προσφιλών μας προσώπων, για να επιτυγχάνουμε την επαναφορά στην ισορροπία.

Πλάτων: τι σημαίνει ακόλαστος πολιτικός;

Πλάτων: 427 π.Χ.–347 π.Χ.

Ο φαύλος πολιτικός ως όλεθρος της πολιτείας

§1

Ίδιον των Ελλήνων της αρχαιότητας ήταν η συνύφανση πολιτικής θεωρίας και πράξης. Όσο καλλιεργούσαν σε βάθος την πολιτική θεωρία, την πολιτική θεώρηση των πραγμάτων, τόσο αποδεικνύονταν ικανοί να παράγουν αληθινή πολιτική πράξη και αντίστροφα. Η πολιτική θεωρία, κατά κανόνα, είχε ως βάση την πολιτική φιλοσοφία. Η συστηματική συνεπώς ανάπτυξη της τελευταίας συνέβαλε τα μέγιστα στο να πλημυρίσει ο αρχαίος κόσμος από εκείνα τα πολύ δυνατά κείμενα των αττικών ρητόρων, των λογογράφων, των ποιητών, των ιστορικών κ.α. Η πολιτική φιλοσοφία, από άποψη αρχής, δεν καλλιεργήθηκε ως ένας ιδιαίτερος κλάδος ή κατεύθυνση της φιλοσοφίας, αλλά ήταν αυτή τούτη η φιλοσοφική σκέψη που δεν ξεχώριζε τον εαυτό της από την πολιτική. Καθ’ όλη εξάλλου την ιστορική της εξέλιξη η φιλοσοφία δεν έπαψε να συνδέεται με την πολιτική ως σκέψη της πόλης. Γι’ αυτό και το σύνολο σχεδόν των φιλοσοφικών θεωριών, έμμεσα ή άμεσα, διεκδικούσαν μια πολιτική προτεραιότητα. Μια τέτοια προτεραιότητα χαρακτήριζε ουσιαστικά όλο το φιλοσοφικό έργο του Πλάτωνα.

§2

Χαρακτηριστικό της Πλατωνικής πολιτικής σκέψης –και αυτό της χάρισε μοναδική πρωτοτυπία στο διηνεκές του χρόνου– ήταν ότι εξαρτούσε το αληθές του Πολιτικού εν όλω από την πολιτική αρετή, δηλαδή από την ικανότητα της κοινωνίας και πολιτείας του ανθρώπου να διευθύνει με αυτονομία και παραδειγματική φρόνηση τα του οίκου της. Η άσκηση, συνακόλουθα, ή η εφαρμογή της πολιτικής αρετής δεν εξαρτάται από τη βούληση απλώς του πολιτικού ανδρός, γιατί βούληση –και μάλιστα βούληση μηδενισμού– διαθέτει και ο φαύλος, ο κίβδηλος πολιτικόςˑ απτό παράδειγμα οι αφισοκολλητές του καθεστωτικο-φεουδαρχικού «αριστερισμού», που στελεχώνουν την εξουσιαστική μηχανή της σημερινής Ελλάδας: με βούληση διαλύουν και ξεπουλούν ό,τι έχει απομείνει όρθιο από την πατρίδα, κάτι που σημειώνει με οξύνοια ο Πλάτων για παρόμοιες περιπτώσεις των δικών του καιρών. Ούτε ακόμη εξαρτάται από μια κατασκευασμένη εξωτερικά, συντεχνιακά, κοινότητα ανθρώπων. Εξαρτάται κυρίως από τη διεκδίκηση της υπέρτατης γνώσης, όχι ως εξουσιαστικής δοκησισοφίας, αλλά ως καταστροφής του επιχρίσματος της πολιτικής απάτης και ως διαλεκτικού Λόγου που θα αφυπνίζει τις μάζες και θα τις καθιστά ικανές να αποκτούν αυτοσυνείδηση, να αποβάλλουν έτσι τη μοίρα της μάζας και να γίνονται οδηγοί του εαυτού τους. Ένας τέτοιος Λόγος δεν διδάσκει στους άλλους την πολιτική –γιατί δεν αεροβατεί ως παντογνώστης– ή δεν την ασκεί εν ονόματι των άλλων ως πεφωτισμένος κομισάριος, αλλά διδάσκοντας και ασκώντας την πολιτική μετασχηματίζεται και ο ίδιος σε δύναμη άρνησης του κακού (Θεαίτητος), άρνησης της πολιτικής πλεκτάνης και των εισαγομένων «ηγετών»· γίνεται δηλαδή «μέτρο όλων των πραγμάτων», μέτρο και για τα όρια του εαυτού του, έτσι ώστε να ξεσκλαβώνεται ο νους και κανείς να μην επωμίζεται τον ρόλο του αγελαίου ή του καθοδηγητή.

§3

Χαράσσοντας μια τέτοια φιλοσοφική γραμμή, ο Πλάτων καθιστούσε το πολιτικό ζήτημα –και σύστημα– εμπρόσωπο και όχι απρόσωπο, όχι σαθρό, όπως συμβαίνει σήμερα. Συμβαίνει, για παράδειγμα, στους καιρούς μας, θλιβερές ασημαντότητες της πολιτικής να κατέχονται από μια τέτοια μεγαλομανία, ώστε να ταυτίζουν το γενικό συμφέρον με τις δικές τους κλεπτομανίες και σατανικές ιδεοληψίες για πρωτεία, να ξεγελούν το πλήθος με κενόδοξες ρητορείες περί κοινωνικής ισότητας, δικαιοσύνης κ.λπ. και στην άσκηση της εξουσίας να αποδεικνύονται ως η πιο αδίστακτη ολιγαρχία του πολιτικού ωφελιμισμού και της πολιτικής αγυρτείας. Όπως αναλύει ο Πλάτων στην Πολιτεία, η εξουσία δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά υπηρετεί έναν ανώτερο σκοπό: τη συνοχή και την ευδαιμονία της πολιτείας. Αυτό το χαρακτηριστικό της ιδιάζει στους αληθινούς φιλοσόφους, σε αντίθεση με τους αγύρτες: ενώ οι δεύτεροι απολαμβάνουν την εξουσία, οι πρώτοι απλώς την υποφέρουν, δηλαδή σηκώνουν το φορτίο της διακυβέρνησης για το καλό της πολιτείας και όχι για τη δική τους καλοπέραση.

§4

Μοιραία φαίνεται να ήταν η συνάντηση του Πλάτωνα με τον Σωκράτη. Ο τελευταίος ήταν αληθινός φιλόσοφος, καθώς ήξερε να εναρμονίζει τη θεωρία με τη δράση. Ο Σωκράτης, όπως καταμαρτυρεί ο Πλάτων (Επιστολή Ζ΄), δολοφονήθηκε από την αθηναϊκή δημοκρατία, επειδή ως φιλόσοφος ασκούσε αληθινά την πολιτική αρετή. Απ’ αυτή την άποψη, η αθηναϊκή δημοκρατία μόνο την πολιτική αρετή δεν ασκούσε, γι’ αυτό και δεν διέθετε χώρο για ανθρώπους σαν τον Σωκράτη. Εάν ο φιλόσοφος ως τέτοιος, σκεπτόταν ο Πλάτων, δεν έχει θέση σε μια «ευνομούμενη» πολιτεία, τότε: ή η πολιτεία δεν είναι ευνομούμενη και γι’ αυτό εχθρεύεται τη φιλοσοφική σκέψη, ή η φιλοσοφική σκέψη πρέπει να υπερβεί μια τέτοια σαπρή [=σάπια] πολιτεία. Με αφετηρία αυτή τη συλλογιστική, ο Πλάτων συνέθεσε όλα του τα έργα με πολιτικό σκεπτικισμό, αλλά και φιλοσοφική προοπτική. Η προοπτική αναδύεται από τη φοβερή σύλληψη της τέλειας Πολιτείας και από τη θεωρία των Ιδεών ως την αστείρευτη πηγή λόγου, αληθούς ερμηνείας του εμπειρικού και μιας ποιητικής εκμύθευσης ενάντια στα σιδερένια άλογα (Χάιντεγκερ) της πολιτικής ασυναρτησίας. Τα σιδερένια άλογα είναι, για τον Πλάτωνα (βλ. Θεαίτητος 173 κ.εξ), οι πολιτικοί συνασπισμοί και οι εκλεκτοί τους που διψούν για ανάληψη δημόσιων αξιωμάτων και για αύξηση μέσω αυτών της περιουσίας τους, για φιλήδονες συνεστιάσεις ή διασκεδάσεις, για νυχτερινά χαροκόπια, για αστόχαστες αντιλογίες μέσα στο βουλευτήριο και τόσα άλλα παρόμοια, αδιαφορώντας αν τα πράγματα στην Πόλη πορεύονται καλά ή κακά. Η αλήθεια, συνεχίζει ο Έλληνας φιλόσοφος, δεν βρίσκεται στις φλυαρίες για γραΐδια (ό.π., 176b), που ακούγονται εντός και εκτός βουλευτηρίου από τους δοκησίσοφους πολιτικούς, αλλά στην οντολογική της θεμελίωση σε σχέση με την εξουσία: π.χ. τι είναι η εξουσία και κατά πόσο η μια ή η άλλη μορφή άσκησής της ταιριάζει στην ουσία του ανθρώπου.

§5

 Ο φιλόσοφος, ως προκύπτει, ούτε στον ύπνο του ούτε στον ξύπνο του δεν θέλει να βλέπει και να ακούει ό,τι έχει σχέση με τις μικρότητες των πολιτικών. Όταν, για παράδειγμα, τους «ακούει να εγκωμιάζουν κάποιον τύραννο ή βασιλιά», ας πούμε με σημερινούς όρους τον έναν ή τον άλλο πολιτικό ή πολιτειακό παράγοντα, «νομίζει πως ακούει να μακαρίζουν κανένα ποιμένα, όπως χοιροβοσκό ή βουκόλο που αρμέγει πολύ γάλα» ( Θεαίτητος 174d). Ο ίδιος ο φιλόσοφος φαντάζει, για όλους αυτούς, ξένο σώμα. Κι όμως βρίσκεται στο κέντρο της γης. Μέσα στην ατελή πολιτεία που υποχρεώνεται να ζήσει, μπορεί να μην του παραχωρείται χώρος αντάξιος του φιλοσοφικώς ζην, ωστόσο είναι ο μόνος που μπορεί να εγγυάται τη ριζική αλλαγή της φαύλης πολιτείας. Γιατί μπορεί μόνο αυτός; Επειδή μετέχει στον άτοπο τόπο, στον νοητό χώρο των καθαρών ιδεών: διάγει έναν βίο που στηρίζεται στη διαλεκτική σκέψη και έτσι αίρεται πάνω από τη μικρόψυχη κατάσταση του φιλόνικου και του φιλοκερδούς. Συναφώς δεν εκπίπτει «στην τάξη των επαγγελματιών, κηφήνων πολιτικών που δημαγωγούν και κολακεύουν το λαό, υποκινώντας τον συγχρόνως σε κάθε είδους βιαιοπραγίες» (Πολιτεία). Επομένως ο αληθινός φιλόσοφος δεν ενδιαφέρεται για ατομική ιδιοκτησία, πλούτη, χλιδή και εξουσία. Εάν, παρά ταύτα, οι φιλόσοφοι χρειάζεται να κυβερνήσουν είναι, γιατί «είναι ντροπή να αφήνουν τους χειρότερους να νέμονται την εξουσία προς ίδιον όφελος» (Πολιτεία). Οι αληθινοί φιλόσοφοι, εκείνοι που έχουν αντικρίσει το Αγαθό καθαυτό, δηλαδή έχουν μυηθεί σε έναν ανώτερο τρόπο ζωής, θα αντιμετωπίσουν «τη θορυβώδη πολιτική, με το να αναλάβουν τη διοίκηση (=διακυβέρνηση) και να υπηρετήσουν το κοινό καλό …και αφού διαμορφώσουν τα κατάλληλα πρότυπα πολιτών για υπηρέτηση του κοινού καλού θα μετοικήσουν στη νήσο των Μακάρων» (Πολιτεία), δηλαδή θα εγκαταλείψουν την εξουσία, η άσκηση της οποίας δεν τους τιμά, αλλά είναι αναπόφευκτη για ένα ορισμένο διάστημα. Η φιλοδοξία για παραμονή στην εξουσία για πολύ χρόνο χαρακτηρίζει τους πολιτικούς του ιδεολογικού ολοκληρωτισμού. Ό,τι ακριβώς κυριαρχεί σήμερα στην Ελλαδική πολιτεία!

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ρητορική (1388b-1389b)

Λόγος περί των ηθών: κεφ. 12-17

[XII] Τὰ δὲ ἤθη ποῖοί τινες κατὰ τὰ πάθη καὶ τὰς ἕξεις καὶ τὰς ἡλικίας καὶ τὰς τύχας, διέλθωμεν μετὰ ταῦτα. λέγω δὲ πάθη μὲν ὀργὴν ἐπιθυμίαν καὶ τὰ τοιαῦτα περὶ ὧν εἰρήκαμεν πρότερον, ἕξεις δὲ ἀρετὰς καὶ κακίας, εἴρηται δὲ περὶ τούτων πρότερον, καὶ ποῖα προαιροῦνται ἕκαστοι, καὶ ποίων πρακτικοί. ἡλικίαι δέ εἰσι νεότης καὶ ἀκμὴ καὶ γῆρας. τύχην δὲ

[1389a] λέγω εὐγένειαν καὶ πλοῦτον καὶ δυνάμεις καὶ τἀναντία τούτοις καὶ ὅλως εὐτυχίαν καὶ δυστυχίαν.

Οἱ μὲν οὖν νέοι τὰ ἤθη εἰσὶν ἐπιθυμητικοί, καὶ οἷοι ποιεῖν ὧν ἂν ἐπιθυμήσωσι. καὶ τῶν περὶ τὸ σῶμα ἐπιθυμιῶν μάλιστα ἀκολουθητικοί εἰσι τῇ περὶ τὰ ἀφροδίσια καὶ ἀκρατεῖς ταύτης, εὐμετάβολοι δὲ καὶ ἁψίκοροι πρὸς τὰς ἐπιθυμίας, καὶ σφόδρα μὲν ἐπιθυμοῦσι ταχέως δὲ παύονται· ὀξεῖαι γὰρ αἱ βουλήσεις καὶ οὐ μεγάλαι, ὥσπερ αἱ τῶν καμνόντων δίψαι καὶ πεῖναι. καὶ θυμικοὶ καὶ ὀξύθυμοι καὶ οἷοι ἀκολουθεῖν τῇ ὀργῇ. καὶ ἥττους εἰσὶ τοῦ θυμοῦ· διὰ γὰρ φιλοτιμίαν οὐκ ἀνέχονται ὀλιγωρούμενοι, ἀλλ᾽ ἀγανακτοῦσιν ἂν οἴωνται ἀδικεῖσθαι. καὶ φιλότιμοι μέν εἰσιν, μᾶλλον δὲ φιλόνικοι· ὑπεροχῆς γὰρ ἐπιθυμεῖ ἡ νεότης, ἡ δὲ νίκη ὑπεροχή τις. καὶ ἄμφω ταῦτα μᾶλλον ἢ φιλοχρήματοι· φιλοχρήματοι δὲ ἥκιστα διὰ τὸ μήπω ἐνδείας πεπειρᾶσθαι, ὥσπερ τὸ Πιττακοῦ ἔχει ἀπόφθεγμα εἰς Ἀμφιάραον. καὶ οὐ κακοήθεις ἀλλ᾽ εὐήθεις διὰ τὸ μήπω τεθεωρηκέναι πολλὰς πονηρίας, καὶ εὔπιστοι διὰ τὸ μήπω πολλὰ ἐξηπατῆσθαι, καὶ εὐέλπιδες· ὥσπερ γὰρ οἱ οἰνωμένοι, οὕτω διάθερμοί εἰσιν οἱ νέοι ὑπὸ τῆς φύσεως· ἅμα δὲ καὶ διὰ τὸ μὴ πολλὰ ἀποτετυχηκέναι. καὶ ζῶσι τὰ πλεῖστα ἐλπίδι· ἡ μὲν γὰρ ἐλπὶς τοῦ μέλλοντός ἐστιν ἡ δὲ μνήμη τοῦ παροιχομένου, τοῖς δὲ νέοις τὸ μὲν μέλλον πολὺ τὸ δὲ παρεληλυθὸς βραχύ· τῇ γὰρ πρώτῃ ἡμέρᾳ μεμνῆσθαι μὲν οὐδὲν οἷόν τε, ἐλπίζειν δὲ πάντα. καὶ εὐεξαπάτητοί εἰσι διὰ τὸ εἰρημένον· ἐλπίζουσι γὰρ ῥᾳδίως. καὶ ἀνδρειότεροι· θυμώδεις γὰρ καὶ εὐέλπιδες, ὧν τὸ μὲν μὴ φοβεῖσθαι τὸ δὲ θαρρεῖν ποιεῖ· οὔτε γὰρ ὀργιζόμενος οὐδεὶς φοβεῖται, τό τε ἐλπίζειν ἀγαθόν τι θαρραλέον ἐστίν. καὶ αἰσχυντηλοί· οὐ γάρ πω καλὰ ἕτερα ὑπολαμβάνουσιν, ἀλλὰ πεπαίδευνται ὑπὸ τοῦ νόμου μόνον. καὶ μεγαλόψυχοι· οὐ γὰρ ὑπὸ τοῦ βίου πω τεταπείνωνται, ἀλλὰ τῶν ἀναγκαίων ἄπειροί εἰσιν, καὶ τὸ ἀξιοῦν αὑτὸν μεγάλων μεγαλοψυχία· τοῦτο δ᾽ εὐέλπιδος. καὶ μᾶλλον αἱροῦνται πράττειν τὰ καλὰ τῶν συμφερόντων· τῷ γὰρ ἤθει ζῶσι μᾶλλον ἢ τῷ λογισμῷ, ἔστι δὲ ὁ μὲν λογισμὸς τοῦ συμφέροντος ἡ δὲ ἀρετὴ τοῦ καλοῦ. καὶ φιλόφιλοι καὶ φιλέταιροι μᾶλλον τῶν

[1389b] ἄλλων ἡλικιῶν διὰ τὸ χαίρειν τῷ συζῆν καὶ μήπω πρὸς τὸ συμφέρον κρίνειν μηδέν, ὥστε μηδὲ τοὺς φίλους. καὶ ἅπαντα ἐπὶ τὸ μᾶλλον καὶ σφοδρότερον ἁμαρτάνουσι, παρὰ τὸ Χιλώνειον· πάντα γὰρ ἄγαν πράττουσιν· φιλοῦσι γὰρ ἄγαν καὶ μισοῦσιν ἄγαν καὶ τἆλλα πάντα ὁμοίως. καὶ εἰδέναι ἅπαντα οἴονται καὶ διισχυρίζονται· τοῦτο γὰρ αἴτιόν ἐστιν καὶ τοῦ πάντα ἄγαν. καὶ τὰ ἀδικήματα ἀδικοῦσιν εἰς ὕβριν, οὐ κακουργίαν. καὶ ἐλεητικοὶ διὰ τὸ πάντας χρηστοὺς καὶ βελτίους ὑπολαμβάνειν· τῇ γὰρ αὑτῶν ἀκακίᾳ τοὺς πέλας μετροῦσιν, ὥστε ἀνάξια πάσχειν ὑπολαμβάνουσιν αὐτούς. καὶ φιλογέλωτες, διὸ καὶ φιλευτράπελοι· ἡ γὰρ εὐτραπελία πεπαιδευμένη ὕβρις ἐστίν.

***
[12] Ύστερα από αυτά ας πραγματευθούμε τώρα το θέμα «Τί λογής είναι οι άνθρωποι από πλευράς χαρακτήρα ενσχέσει με τα πάθη, τις έξεις, την ηλικία και τις τύχες της ζωής». Πάθη ονομάζω την οργή, την επιθυμία και τα παρόμοια (έχουμε ήδη μιλήσει γι᾽ αυτά), ενώ έξεις ονομάζω τις αρετές και τις κακίες (κάναμε και γι᾽ αυτές λόγο, κάνοντας επίσης αναφορά στα πράγματα που το κάθε επιμέρους άτομο επιλέγει και προτιμάει, καθώς και σ᾽ αυτά που πράττει). Οι ηλικίες είναι η νεανική, η ώριμη και η γεροντική. Τύχες της ζωής

[1389a] ονομάζω την ευγενική καταγωγή, τον πλούτο, την ισχύ στις διάφορες μορφές της, καθώς και τα αντίθετά τους — γενικά τις καλές και τις κακές τύχες.

Οι νέοι λοιπόν —για να μιλήσουμε για τα επιμέρους στοιχεία του χαρακτήρα τους— έχουν έντονες επιθυμίες και είναι άξιοι να κάνουν αυτά που επιθυμούν. Από τις επιθυμίες που σχετίζονται με το σώμα κυνηγούν κατά κύριο λόγο την ερωτική, και δεν έχουν τη δύναμη να ελέγξουν τον εαυτό τους ενσχέσει με αυτήν. Αλλάζουν εύκολα επιθυμίες και τις χορταίνουν γρήγορα: οι επιθυμίες τους είναι σφοδρές, ξεθυμαίνουν όμως γρήγορα· γιατί η όρεξή τους για κάτι είναι έντονη, διαρκεί όμως λίγο, όπως ακριβώς η δίψα και η πείνα —κάθε λίγο και λιγάκι— των αρρώστων. Παραφέρονται εύκολα, είναι ευέξαπτοι και ρέπουν στο να αφήνονται να παρασυρθούν από το θυμό τους. Δεν έχουν τη δύναμη να αντισταθούν στις παρορμήσεις τους· γιατί η αγάπη τους για την τιμή τούς κάνει να μη μπορούν να ανεχθούν την περιφρόνηση, αλλά αγανακτούν όταν πιστεύουν ότι αδικούνται. Αγαπούν τις τιμές, πιο πολύ όμως αγαπούν τη νίκη· γιατί οι νέοι θέλουν να υπερέχουν, και η νίκη είναι μια περίπτωση υπεροχής. Η αγάπη τους για τα δύο αυτά είναι μεγαλύτερη από την αγάπη τους για το χρήμα: η αγάπη τους για το χρήμα είναι πολύ μικρή, επειδή δεν έχουν ακόμη δοκιμάσει στέρηση και φτώχεια, όπως λέει και ο λόγος του Πιττακού για τον Αμφιάραο. Ο χαρακτήρας τους είναι τέτοιος που να μη βλέπουν την κακή όψη των πραγμάτων, αλλά την καλή· ο λόγος είναι ότι τα μάτια τους δεν έχουν ακόμη δει πολλές κακίες. Είναι, επίσης, ευκολόπιστοι, γιατί δεν ήταν πολλές ώς τώρα οι φορές που έπεσαν θύματα απάτης. Αντιμετωπίζουν, επίσης, τη ζωή με αισιοδοξία· γιατί όπως αυτοί που έχουν πιει πολύ κρασί, έτσι ακριβώς και οι νέοι έχουν μέσα τους, από την ίδια τους τη φύση, μια θέρμη — την ίδια, βέβαια, στιγμή και γιατί δεν έχουν ακόμη γνωρίσει πολλές αποτυχίες. Ζουν κυρίως με την ελπίδα· ο λόγος είναι ότι η ελπίδα σχετίζεται με το μέλλον, ενώ η μνήμη με το παρελθόν, και για τους νέους το μέλλον είναι μεγάλο, ενώ το παρελθόν μικρό· στην αρχή, πράγματι, της ζωής του δεν έχει κανείς να θυμάται τίποτε, έχει όμως περιθώριο να ελπίζει τα πάντα. Για τον λόγο αυτό είναι και ευεξαπάτητοι, επειδή εύκολα δημιουργούν μέσα τους ελπίδες. Έχουν, επίσης, θάρρος — περισσότερο αυτοί από τους άλλους· ο λόγος είναι ότι παραφέρονται εύκολα και είναι γεμάτοι από ελπίδες· η πρώτη από τις ιδιότητες αυτές τους κάνει να μη φοβούνται, ενώ η δεύτερη τους κάνει θαρραλέους: κανένας δεν αισθάνεται φόβο όσο κατέχεται από οργή, και η ελπίδα για κάτι καλό δίνει στον άνθρωπο θάρρος. Είναι, επίσης, συνεσταλμένοι και ντροπαλοί: έχοντας ανατραφεί αποκλειστικά με βάση τους καθιερωμένους κανόνες του κοινωνικού τους περιβάλλοντος δεν φαντάζονται ακόμη ότι υπάρχουν και άλλα όμορφα πράγματα. Είναι, επίσης, μεγαλόψυχοι· γιατί η ζωή δεν τους ταπείνωσε ακόμη, ούτε και δοκίμασαν τη δύναμη της ανάγκης, και το να θεωρεί κανείς τον εαυτό του άξιο μεγάλων πραγμάτων είναι μεγαλοψυχία — αυτό πάλι χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που είναι γεμάτος μέσα του από ελπίδες. Προτιμούν, επίσης, να κάνουν όμορφα μάλλον πράγματα παρά πράγματα που τους συμφέρουν· ο λόγος είναι ότι τη ζωή τους τη ρυθμίζουν πιο πολύ οι κανόνες του ηθικού χαρακτήρα παρά ο υπολογισμός: ο υπολογισμός σχετίζεται με το συμφέρον, ενώ η αρετή με το ωραίο. Αγαπούν, επίσης, τους φίλους τους και τους συντρόφους τους

[1389b] περισσότερο από ό,τι αυτοί που βρίσκονται σε άλλες ηλικίες, για τον λόγο ότι είναι μια ευχαρίστηση γι᾽ αυτούς να ζουν συντροφιά με άλλους, αλλά και γιατί δεν υπάρχει ακόμη τίποτε που να το κρίνουν με βάση το συμφέρον — άρα ούτε και τους φίλους τους. Όλα τους τα σφάλματα έχουν την αρχή τους στην υπερβολή και στη σφοδρότητά τους — κατά παράβαση, βέβαια, του λόγου του Χίλωνα· πραγματικά, ό,τι κάνουν, το κάνουν σε υπερβολικό βαθμό: αγαπούν σε υπερβολικό βαθμό, μισούν σε υπερβολικό βαθμό, το ίδιο και όλα τα άλλα. Πιστεύουν ότι τα ξέρουν όλα, και είναι βέβαιοι για όλα πεισματικά· αυτό είναι και η αιτία που ό,τι κάνουν το κάνουν σε βαθμό υπερβολικό. Και οι αδικίες που κάνουν έχουν σχέση με τη διάθεσή τους να προσβάλουν, όχι με τη διάθεσή τους να κάνουν κακό. Αισθάνονται, επίσης, εύκολα οίκτο, για τον λόγο ότι θεωρούν όλους τους ανθρώπους καλούς ή καλύτερους από αυτό που πράγματι είναι: μετρώντας τούς πλησίον τους με μέτρο τη δική τους ακακία καταλήγουν να θεωρήσουν πως ό,τι παθαίνει ο άλλος, το παθαίνει δίχως να το αξίζει. Τους αρέσουν επίσης τα γέλια και οι χαρές, γι᾽ αυτό και είναι πειραχτήρια· γιατί ο αστεϊσμός είναι μια εξευγενισμένη μορφή προσβολής.