ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Περὶ τοῦ στεφάνου (314-324)

[314] Εἶτα τῶν πρότερον γεγενημένων ἀγαθῶν ἀνδρῶν μέμνησαι. καὶ καλῶς ποιεῖς. οὐ μέντοι δίκαιόν ἐστιν, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὴν πρὸς τοὺς τετελευτηκότας εὔνοιαν ὑπάρχουσαν προλαβόντα παρ᾽ ὑμῶν πρὸς ἐκείνους ἐξετάζειν καὶ παραβάλλειν ἐμὲ τὸν νῦν ζῶντα μεθ᾽ ὑμῶν.

[315] τίς γὰρ οὐκ οἶδε τῶν πάντων, ὅτι τοῖς μὲν ζῶσι πᾶσιν ὕπεστί τις ἢ πλείων ἢ ἐλάττων φθόνος, τοὺς τεθνεῶτας δ᾽ οὐδὲ τῶν ἐχθρῶν οὐδεὶς ἔτι μισεῖ; οὕτως οὖν ἐχόντων τούτων τῇ φύσει, πρὸς τοὺς πρὸ ἐμαυτοῦ νῦν ἐγὼ κρίνωμαι καὶ θεωρῶμαι; μηδαμῶς· οὔτε γὰρ δίκαιον οὔτ᾽ ἴσον, Αἰσχίνη, ἀλλὰ πρὸς σὲ καὶ ἄλλον εἴ τινα βούλει τῶν ταὐτά σοι προῃρημένων καὶ ζώντων.

[316] κἀκεῖνο σκόπει. πότερον κάλλιον καὶ ἄμεινον τῇ πόλει διὰ τὰς τῶν πρότερον εὐεργεσίας, οὔσας ὑπερμεγέθεις, οὐ μὲν οὖν εἴποι τις ἂν ἡλίκας, τὰς ἐπὶ τὸν παρόντα βίον γιγνομένας εἰς ἀχαριστίαν καὶ προπηλακισμὸν ἄγειν, ἢ πᾶσιν, ὅσοι τι μετ᾽ εὐνοίας πράττουσι, τῆς παρὰ τούτων τιμῆς καὶ φιλανθρωπίας μετεῖναι;

[317] καὶ μὴν εἰ καὶ τοῦτ᾽ ἄρα δεῖ μ᾽ εἰπεῖν, ἡ μὲν ἐμὴ πολιτεία καὶ προαίρεσις, ἄν τις σκοπῇ, ταῖς τῶν τότ᾽ ἐπαινουμένων ἀνδρῶν ὁμοία καὶ ταὐτὰ βουλομένη φανήσεται, ἡ δὲ σὴ ταῖς τῶν τοὺς τοιούτους τότε συκοφαντούντων· δῆλον γὰρ ὅτι καὶ κατ᾽ ἐκείνους ἦσάν τινες, οἳ διασύροντες τοὺς ὄντας τότε τοὺς [δὲ] πρότερον γεγενημένους ἐπῄνουν, βάσκανον πρᾶγμα καὶ ταὐτὸ ποιοῦντες σοί.

[318] εἶτα λέγεις ὡς οὐδὲν ὅμοιός εἰμ᾽ ἐκείνοις ἐγώ; σὺ δ᾽ ὅμοιος, Αἰσχίνη; ὁ δ᾽ ἀδελφὸς ὁ σός; ἄλλος δέ τις τῶν νῦν ῥητόρων; ἐγὼ μὲν γὰρ οὐδένα φημί. ἀλλὰ πρὸς τοὺς ζῶντας, ὦ χρηστέ, ἵνα μηδὲν ἄλλ᾽ εἴπω, τὸν ζῶντ᾽ ἐξέταζε καὶ τοὺς καθ᾽ αὑτόν, ὥσπερ τἄλλα πάντα, τοὺς ποιητάς, τοὺς χορούς, τοὺς ἀγωνιστάς.

[319] ὁ Φιλάμμων οὐχ ὅτι Γλαύκου τοῦ Καρυστίου καί τινων ἑτέρων πρότερον γεγενημένων ἀθλητῶν ἀσθενέστερος ἦν, ἀστεφάνωτος ἐκ τῆς Ὀλυμπίας ἀπῄει, ἀλλ᾽ ὅτι τῶν εἰσελθόντων πρὸς αὐτὸν ἄριστ᾽ ἐμάχετο, ἐστεφανοῦτο καὶ νικῶν ἀνηγορεύετο. καὶ σὺ πρὸς τοὺς νῦν ὅρα με ῥήτορας, πρὸς σαυτόν, πρὸς ὅντινα βούλει τῶν ἁπάντων· οὐδέν᾽ ἐξίσταμαι.

[320] ὧν, ὅτε μὲν τῇ πόλει τὰ βέλτισθ᾽ ἑλέσθαι παρῆν, ἐφαμίλλου τῆς εἰς τὴν πατρίδ᾽ εὐνοίας ἐν κοινῷ πᾶσι κειμένης, ἐγὼ κράτιστα λέγων ἐφαινόμην, καὶ τοῖς ἐμοῖς καὶ ψηφίσμασι καὶ νόμοις καὶ πρεσβείαις ἅπαντα διῳκεῖτο, ὑμῶν δ᾽ οὐδεὶς ἦν οὐδαμοῦ, πλὴν εἰ τούτοις ἐπηρεάσαι τι δέοι· ἐπειδὴ δ᾽ ἃ μήποτ᾽ ὤφελεν συνέβη, καὶ οὐκέτι συμβούλων ἀλλὰ τῶν τοῖς ἐπιταττομένοις ὑπηρετούντων καὶ τῶν κατὰ τῆς πατρίδος μισθαρνεῖν ἑτοίμων καὶ τῶν κολακεύειν ἕτερον βουλομένων ἐξέτασις ἦν, τηνικαῦτα σὺ καὶ τούτων ἕκαστος ἐν τάξει καὶ μέγας καὶ λαμπρὸς ἱπποτρόφος, ἐγὼ δ᾽ ἀσθενής, ὁμολογῶ, ἀλλ᾽ εὔνους μᾶλλον ὑμῶν τουτοισί.

[321] δύο δ᾽, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὸν φύσει μέτριον πολίτην ἔχειν δεῖ (οὕτω γάρ μοι περὶ ἐμαυτοῦ λέγοντι ἀνεπιφθονώτατον εἰπεῖν), ἐν μὲν ταῖς ἐξουσίαις τὴν τοῦ γενναίου καὶ τοῦ πρωτείου τῇ πόλει προαίρεσιν διαφυλάττειν, ἐν παντὶ δὲ καιρῷ καὶ πράξει τὴν εὔνοιαν· τούτου γὰρ ἡ φύσις κυρία, τοῦ δύνασθαι δὲ καὶ ἰσχύειν ἕτερα. ταύτην τοίνυν παρ᾽ ἐμοὶ μεμενηκυῖαν εὑρήσεθ᾽ ἁπλῶς.

[322] ὁρᾶτε δέ. οὐκ ἐξαιτούμενος, οὐκ εἰς Ἀμφικτύονας δίκας ἐπαγόντων, οὐκ ἀπειλούντων, οὐκ ἐπαγγελλομένων, οὐχὶ τοὺς καταράτους τούτους ὥσπερ θηρία μοι προσβαλλόντων, οὐδαμῶς ἐγὼ προδέδωκα τὴν εἰς ὑμᾶς εὔνοιαν. τὸ γὰρ ἐξ ἀρχῆς εὐθὺς ὀρθὴν καὶ δικαίαν τὴν ὁδὸν τῆς πολιτείας εἱλόμην, τὰς τιμάς, τὰς δυναστείας, τὰς εὐδοξίας τὰς τῆς πατρίδος θεραπεύειν, ταύτας αὔξειν, μετὰ τούτων εἶναι.

[323] οὐκ ἐπὶ μὲν τοῖς ἑτέρων εὐτυχήμασι φαιδρὸς ἐγὼ καὶ γεγηθὼς κατὰ τὴν ἀγορὰν περιέρχομαι, τὴν δεξιὰν προτείνων καὶ εὐαγγελιζόμενος τούτοις οὓς ἂν ἐκεῖσ᾽ ἀπαγγελεῖν οἴωμαι, τῶν δὲ τῆς πόλεως ἀγαθῶν πεφρικὼς ἀκούω καὶ στένων καὶ κύπτων εἰς τὴν γῆν, ὥσπερ οἱ δυσσεβεῖς οὗτοι, οἳ τὴν μὲν πόλιν διασύρουσιν, ὥσπερ οὐχ αὑτοὺς διασύροντες, ὅταν τοῦτο ποιῶσιν, ἔξω δὲ βλέπουσι, καὶ ἐν οἷς ἀτυχησάντων τῶν Ἑλλήνων ηὐτύχησ᾽ ἕτερος, ταῦτ᾽ ἐπαινοῦσι καὶ ὅπως τὸν ἅπαντα χρόνον μενεῖ φασὶ δεῖν τηρεῖν.
 
[324] Μὴ δῆτ᾽, ὦ πάντες θεοί, μηδεὶς ταῦθ᾽ ὑμῶν ἐπινεύσειεν, ἀλλὰ μάλιστα μὲν καὶ τούτοις βελτίω τινὰ νοῦν καὶ φρένας ἐνθείητε, εἰ δ᾽ ἄρ᾽ ἔχουσιν ἀνιάτως, τούτους μὲν αὐτοὺς καθ᾽ ἑαυτοὺς ἐξώλεις καὶ προώλεις ἐν γῇ καὶ θαλάττῃ ποιήσατε, ἡμῖν δὲ τοῖς λοιποῖς τὴν ταχίστην ἀπαλλαγὴν τῶν ἐπηρτημένων φόβων δότε καὶ σωτηρίαν ἀσφαλῆ.

***
[314] Κοντά στα άλλα κάνεις μνεία και για τους παλαιούς γενναίους άνδρες· και καλά κάνεις. Ωστόσο, δεν είναι δίκαιο, Αθηναίοι, εκμεταλλευόμενος την εκ μέρους σας εκτίμηση προς τους νεκρούς, να με συγκρίνει και να με βάζει δίπλα δίπλα σ᾽ εκείνους, εμένα που ζω ακόμη ανάμεσά σας.

[315] Γιατί ποιός άνθρωπος δεν ξέρει ότι για τους ζωντανούς υποκρύπτεται κάποιος φθόνος, για άλλους μεγαλύτερος για άλλους μικρότερος, ενώ τους νεκρούς δεν τους μισεί κανένας πια, ούτε και από τους εχθρούς ακόμη; Ενώ λοιπόν αυτά είναι έτσι από τη φύση τους, θα πρέπει τώρα εγώ να κρίνομαι και να εξετάζομαι συγκρινόμενος με τους προγενεστέρους μου; Όχι βέβαια· γιατί αυτό ούτε δίκαιο είναι, Αισχίνη, ούτε και τίθεται σε σωστή βάση· σύγκρινέ με όμως με εσένα και με όποιον άλλον θέλεις από όσους έχουν ασπασθεί τις ίδιες απόψεις με εσένα και βρίσκονται ακόμη στη ζωή.

[316] Σκέψου ακόμη και τούτο· ποιό θα ήταν ωραιότερο και προτιμότερο για την πόλη; Να δείχνει αχαριστία και περιφρόνηση στις ευεργεσίες που της γίνονται σήμερα, συγκρίνοντάς τες με εκείνες των προγόνων μας, που ήταν τεράστιες και ίσως είναι αδύνατο να πει κανείς πόσο μεγάλες ήταν, ή όλοι, όσοι κάνουν κάτι με καλή διάθεση, να αποκομίζουν κάποιαν αναγνώριση και αγάπη εκ μέρους αυτών εδώ;

[317] Επίσης, αν ίσως πρέπει να αναφέρω και τούτο, οι δικές μου αρχές καθώς και η πολιτική μου, αν κάποιος τις εξετάσει, θα φανούν ότι είναι όμοιες και ότι είχαν τους ίδιους στόχους με εκείνες των τότε επαινούμενων ανδρών, ενώ η δική σου πολιτική είναι ίδια με εκείνων που συκοφαντούσαν τότε τους ένδοξους εκείνους άνδρες. Γιατί προφανώς και εκείνο των καιρό δεν έλειπαν αυτοί που διασύροντας τους συγχρόνους τους επαινούσαν τους παλαιότερους, κακοήθης τακτική όμοια με τη δική σου.

[318] Και έπειτα επιμένεις ότι δεν μοιάζω με εκείνους σε τίποτε; Αλλά μήπως μπάζεις εσύ, Αισχίνη; Μήπως ο αδερφός σου; Ή μήπως κάποιος άλλος από τους σημερινούς ρήτορες; Εγώ τουλάχιστον φρονώ πως κανένας δεν τους μοιάζει. Όμως, καλέ μου άνθρωπε, για να μη σε χαρακτηρίσω κάπως αλλιώς, σύγκρινε τον ζωντανό με τους ζωντανούς και με τους συγχρόνους του, όπως γίνεται σε όλες γενικά τις περιπτώσεις, τους ποιητές, τους χορούς, τους αθλητές.

[319] Ο Φιλάμμων δεν έφυγε αστεφάνωτος από την Ολυμπία, επειδή ήταν κατώτερος από τον Γλαύκο τον Καρυστινό και κάποιους άλλους παλαιότερους αθλητές, αλλά στεφανώθηκε και αναγορεύτηκε νικητής, επειδή αγωνίστηκε καλύτερα από όλους όσοι ήρθαν να τον συναγωνιστούν. Έτσι και συ σύγκρινέ με με τους σημερινούς ρήτορες, με εσένα τον ίδιο, με όποιον από όλους θέλεις. Δεν εξαιρώ κανέναν.

[320] Όταν ήταν να επιλέξει η πόλη την καλύτερη πολιτική και όλοι γενικά συναγωνίζονταν να δείξουν τον πατριωτισμό τους, αποδείχτηκε, ότι εγώ από όλους αυτούς έδινα τότε τις καλύτερες συμβουλές και όλα ρυθμίζονταν σύμφωνα με τα δικά μου ψηφίσματα, με τους δικούς μου νόμους, με τις δικές μου διπλωματικές αποστολές· κανένας από σας δεν παρουσιαζόταν πουθενά, εκτός και αν ήταν να υπονομεύσετε τα μέτρα αυτά. Όταν όμως συνέβησαν όσα μακάρι να μην είχαν γίνει ποτέ, και αναζητούνταν όχι πλέον οι σύμβουλοι αλλά αυτοί που δεν θα έφερναν αντίρρηση στις διαταγές και ήταν πρόθυμοι να γίνουν μίσθαρνα όργανα εναντίον της πατρίδας τους και όσοι ήθελαν να κολακεύουν έναν ξένο, τότε εσύ και ο καθένας από τους ομοίους σου βρισκόσασταν στη θέση σας και ήσασταν μεγάλοι και ονομαστοί ιπποτρόφοι, ενώ εγώ χωρίς δύναμη, το παραδέχομαι· ωστόσο, πιο φιλικός σ᾽ αυτούς εδώ από ό,τι εσείς.

[321] Δύο είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει, Αθηναίοι, ο ενάρετος από τη φύση του πολίτης (αυτόν τον χαρακτηρισμό αν δώσω στον εαυτό μου, θα προκαλέσω το λιγότερο φθόνο)· όταν βρίσκεται στην εξουσία, πρέπει η επιλογή της πολιτικής του να στοχεύει πάντοτε στο υψηλό φρόνημα και την υπεροχή της πόλης του, αλλά και σε κάθε περίσταση και με κάθε του ενέργεια να διατηρεί τον πατριωτισμό του. Το δεύτερο βέβαια εξαρτάται από τον χαρακτήρα του, αλλά για τη δύναμη και την ισχύ παίζουν ρόλο άλλοι παράγοντες. Θα διαπιστώσετε λοιπόν ότι η αγάπη μου για την πατρίδα υπήρξε σταθερή και απόλυτη.

[322] Δείτε τα γεγονότα: ούτε όταν ο Αλέξανδρος απαιτούσε να με παραδώσετε, ούτε όταν οι μακεδονίζοντες επιδίωκαν την παραπομπή μου ενώπιον των Αμφικτιόνων, όταν με απειλούσαν, όταν μου έδιναν υποσχέσεις, όταν αυτοί εδώ οι καταραμένοι έπεφταν επάνω μου σαν τα θηρία, σε καμιά από αυτές τις περιπτώσεις δεν έχω προδώσει την αγάπη μου για σας. Από την πρώτη στιγμή της πολιτικής μου σταδιοδρομίας επέλεξα να ακολουθήσω τον σωστό και έντιμο δρόμο, να φροντίζω δηλαδή για τις διακρίσεις, τη δύναμη και το καλό όνομα της πατρίδας, να προσπαθώ να αυξηθούν, να συνδέσω τον εαυτό μου με αυτά.

[323] Δεν τριγυρίζω στην αγορά γεμάτος χαρά, πανηγυρίζοντας για τις επιτυχίες των Μακεδόνων, χαιρετώντας και ανακοινώνοντας τα ευχάριστα νέα σε όσους πιστεύω ότι θα τα μεταφέρουν στη Μακεδονία. Δεν ακούω με φρίκη, με αναστεναγμούς λύπης και με σκυμμένο το κεφάλι τις επιτυχίες της πόλης, όπως αυτοί εδώ οι βλάσφημοι, που διασύρουν την πόλη, λες και δεν διασύρουν τους εαυτούς τους όταν κάνουν αυτό, που στηρίζονται στους ξένους, που, όταν ο άλλος ευημερεί με τις κακοτυχίες των Ελλήνων, τον χειροκροτούν και υποστηρίζουν ότι πρέπει να κοιτάξουμε πώς θα διατηρηθεί αυτή η κατάσταση για πάντα.

[324] Ποτέ, ω θεοί, κανείς σας να μη συγκατανεύσει σ᾽ αυτά, αλλά πάνω απ᾽ όλα βάλτε στο μυαλό τους κάποιες καλύτερες ιδέες και νουθετήστε τους. Αν όμως δεν υπάρχει περίπτωση να βάλουν μυαλό, εξολοθρεύστε τους ολοκληρωτικά και γρήγορα σε στεριά και θάλασσα. Εμάς όμως τους υπόλοιπους απαλλάξτε μας όσο πιο γρήγορα γίνεται από τον κίνδυνο που κρέμεται πάνω από τα κεφάλια μας και επιτρέψτε μας να ζούμε ασφαλείς.

Επικούρειες επιδράσεις στη σύγχρονη επιστήμη

Οι φυσιοκράτες Ίωνες φιλόσοφοι ήταν οι πρώτοι που εισήγαγαν την επιστημονική σκέψη χωρίς αναφορές σε θεούς και δαίμονες και γι’ αυτό θεωρούνται οι θεμελιωτές της σύγχρονης επιστήμης. Είναι ατυχές ότι στη βιβλιογραφία αναφέρονται αυτοί οι πρωτοπόροι ως «προσωκρατικοί», ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος, ο Πυθαγόρας, ο Αναξαγόρας, ο Εμπεδοκλής, ο Ιπποκράτης, ο Δημόκριτο (όλοι μεταξύ 650-350 π.Χ.), δίνοντας την εντύπωση ότι κύρια συνεισφορά τους ήταν να προετοιμάσουν την εμφάνιση του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

Η επιλογή του συγκεκριμένου χαρακτηρισμού σε ιστορικά και φιλοσοφικά βιβλία σχετίζεται με την πρόθεση να ποδηγετηθούν οι αναγνώστες στους τρεις τελευταίους –μεγάλους αναμφισβήτητα– στοχαστές, να θεωρηθούν αυτοί ως κορύφωση της φιλοσοφικής σκέψης, ώστε στη συνέχεια να φανούν και οι μεταγενέστεροι φυσιοδίφες και φιλόσοφοι υποδεέστεροι, ο Επίκουρος, ο Ζήνων, Ευκλείδης, Αρίσταρχος, Αρχιμήδης, ο Ήρων, Ερατοσθένης, Ίππαρχος, Πτολεμαίος, Υπατία.

 

Είναι γεγονός ότι οι αρχαίοι ερευνητές της φύσης και της κοινωνίας διατύπωναν εικασίες, χωρίς τη δυνατότητα πειραματικών επιβεβαιώσεων, πέρα από τα προφανή στο φυσικό περιβάλλον. Έτσι, δεν ενδιαφέρουν και συχνά δεν είναι σωστά τα επιμέρους συμπεράσματα των συλλογισμών τους, αλλά μόνο η θεμελιώδης σκέψη, την οποία δεν ήταν δυνατόν να επιβεβαιώσουν αξιοποιώντας πειραματικά δεδομένα ή γνώσεις από άλλους επιστημονικούς τομείς που δεν υπήρχαν τότε.

 

Για παράδειγμα, ο Θαλής ο Μιλήσιος είχε διατυπώσει την άποψη ότι ο κόσμος κάποτε ήταν νερό και ότι η ξηρά δημιουργήθηκε από τους ωκεανούς μέσω μιας φυσικής διαδικασίας, παρόμοιας με την απόθεση που είχε παρατηρήσει ο ίδιος στο Δέλτα του Νείλου. Σημαντικό εδώ δεν είναι η αναλογία μεταξύ της δημιουργίας του κόσμου και της  απόθεση ιλύος που δεν είναι σωστή, αλλά το ότι ο κόσμος δεν δημιουργήθηκε από τους θεούς παρά  μέσα από φυσικές διεργασίες. Εισάγεται λοιπόν η φυσιοκρατική αντίληψη έναντι της θεοκρατικής.

 

Επίσης, ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος υποστήριξε μεταξύ άλλων, ότι ο άνθρωπος είναι τόσο αβοήθητος και ευπρόσβλητος κατά τη γέννησή του, ώστε, εάν οι πρώτοι άνθρωποι είχαν έρθει στον κόσμο από μόνοι τους, θα είχαν πεθάνει αμέσως. Πρότεινε, κατά συνέπεια, την αυθόρμητη γένεση της πρώτης ζωής από τη λάσπη, από την οποία οι απόγονοι βγήκαν στην ξηρά και, μέσω μεταλλάξεων, εξελίχθηκαν σε άλλα ζώα.

 

Αυτή τη φυσιοκρατική παράδοση υπηρέτησαν ο Επίκουρος και οι μαθητές του, διατυπώνοντας ένα σημαντικό αριθμό θεωριών για διάφορα φυσικά φαινόμενα. Από τον 4^ο αιώνα και μετά εξέλειπε, βέβαια, κάθε δυνατότητα ανάπτυξης φυσιοκρατικών ιδεών, δεδομένου ότι η υποβάθμιση και εξαφάνιση των φιλοσοφικών σχολών και η επιβολή της μοναδικής θεοκρατικής «αλήθειας», μαζί με τις μεθοδικές καταστροφές των βιβλιοθηκών, οδήγησαν και τις επικούρειες ιδέες στη λήθη.

 

Κι όμως, με τη σταδιακή αποτίναξη του θρησκευτικού δογματισμού από την Αναγέννηση και μετά, άρχισαν οι ερευνητές να αναζητούν με εμβρίθεια τη σύνδεση με τα νήματα της επιστημονικής γνώσης που είχε διακοπεί και αυτή η αναζήτηση οδηγούσε στους φυσιοδίφες της ελληνιστικής εποχής. Σχεδόν κάθε νεότερη κατάκτηση της επιστημονικής έρευνας ανέτρεπε καθιερωμένες απόψεις του Αριστοτέλη και επιβεβαίωνε τις επικούρειες, μέχρι που ο Νίτσε έφτασε στο σημείο να διατυπώσει σαρκαστικά στο τέλος του 19^ου αιώνα ότι «Η επιστήμη έχει βαλθεί να επιβεβαιώσει τον Επίκουρο!»

 

Θα παραθέσουμε εδώ συνοπτικά τις επικούρειες απόψεις, δάσκαλου και μαθητών, οι οποίες επιβεβαιώνονται από τη σύγχρονη επιστήμη και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του ανθρώπινου πολιτισμού. Η παράθεση αυτή προέρχεται από τη βιβλιογραφία στο τέλος του κειμένου:

 

►      Από την περιοχή της Φυσικής: Ατομική δομή της ύλης, αρχή της απροσδιοριστίας, αρχή σταθερής ταχύτητας υποατομικών σωματιδίων. Η «Ουράνια Μηχανική» του Νεύτωνα αποτελεί διάψευση των αντιλήψεων του Αριστοτέλη και επιβεβαίωση των επικούρειων απόψεων. Επειδή δε αυτές οι αντιλήψεις είχαν υιοθετηθεί από τον εκκλησιαστικό μηχανισμό -ελλείψει άλλων-, δεν έγιναν αποδεκτές οι απόψεις του ευσεβέστατου χριστιανού Νεύτωνα. Στην Ισπανία απαγορευόταν για πάνω από έναν αιώνα να διδαχθεί η Μηχανική του Νεύτωνα!

 

►      Από την περιοχή της Χημείας: Αφθαρσία της ύλης, δημιουργία ενώσεων από άτομα, νέες ιδιότητες αυτών των ενώσεων. Ο Robert Boyle παραμέρισε τις αλχημιστικές αντιλήψεις της εποχή του και επανασυνέδεσε την επιστημονική έρευνα με τις απόψεις των επικούρειων.

 

►      Από την περιοχή της Αστρονομίας: Το σύμπαν αποτελείται από άτομα και κενά, τα άστρα είναι ήλιοι σαν το δικό μας, η Γη είναι πλανήτης, υπάρχουν αμέτρητα ηλιακά συστήματα με πλανήτες που άλλοι μοιάζουν με τη Γη και άλλοι όχι, η δημιουργία και καταστροφή των ουράνιων σωμάτων είναι τυχαία φυσικά συμβάντα, που οφείλεται στην περιπαλλασσόμενη και στροβιλιζόμενη κίνηση των ατόμων. Ο Γαλιλαίος γνώριζε τις επικούρειες αντιλήψεις και επηρεάστηκε από αυτές στην κοσμοθεωρία του, με την οποία συγκρούστηκε ο εκκλησιαστικός μηχανισμός.

 

►      Από την περιοχή της Βιολογίας: Η δημιουργία ζωής είναι τυχαίο φαινόμενο που οφείλεται επίσης στην κίνηση ατόμων και σε συνδυασμούς των ενώσεών τους, υπάρχει ζωή και σε άλλους πλανήτες, λειτουργεί μηχανισμός εξέλιξης των ειδών, τα βιολογικά χαρακτηριστικά κληρονομούνται, οι αισθήσεις έχουν υλικότητα και εξαφανίζονται με το θάνατο. Η «Εξέλιξη των Ειδών» που διατύπωσε ο Δαρβίνος αποτελεί επίσης διάψευση του Αριστοτέλη και επιβεβαίωση των επικούρειων απόψεων.

 

►      Από την περιοχή της Ψυχολογίας: Ερμηνείες για τη συμπεριφορά ζώων και ανθρώπων, ο νους και η ψυχή έχουν υλικότητα, υπάρχει το υποσυνείδητο, τα όνειρα αποτελούν συνειρμικές κατασκευές του νου, διαδικασίες για την ανάπτυξη της γλώσσας, περιγραφή των καταστάσεων ευτυχίας.

 

►      Από την Κοινωνιολογία: Οργάνωση κοινωνιών, νομοθεσία, ανθρώπινα δικαιώματα, αναζήτηση ευτυχίας, φιλία.

 

►      Από την περιοχή της επιστημονικής μεθοδολογίας: Ασαφής λογική, κανόνες επαλήθευσης ή απόρριψης επιστημονικών θεωριών, συστηματικό και τυχαίο σφάλμα.

 

Αυτές είναι οι κυριότερες επιστημονικές απόψεις που διατύπωσαν οι Επικούρειοι και επιβεβαιώνονται από τη σύγχρονη επιστήμη. Ο ίδιος ο μεγάλος φιλόσοφος και ιδρυτής της «Σχολής του Κήπου» ήταν «πολυγραφότατος και πάντας υπερβαλλόμενος πλήθει βιβλίων», πιθανόν και σε σύγκριση με τον Αριστοτέλη. Λέγεται δε ότι τα συγγράμματά του γέμιζαν 300 παπύρους. Τελικά έχουν διασωθεί εξ ολοκλήρου μόνο τρεις επιστολές του Επίκουρου και ένα σύνολο 40 γνωμικών, οι «Κύριαι Δόξαι».

     

Τα συγγράμματα των φιλοσόφων καταστράφηκαν από τους σκοταδιστές και τη φθορά του χρόνου λόγω έλλειψης συντήρησης και διασώθηκαν, εκτός από τα λίγα που προαναφέρθηκαν, μόνο μέσα από τα συγγράμματα επικούρειων και άλλων μαθητών, όπως του φιλοσόφου Φιλόδημου (110-35 π.Χ.), του Ρωμαίου ποιητή Λουκρήτιου (Titus Lucretius Carus, ~99 – ~55 π.Χ.), του φιλοσόφου Διογένη Οινοανδέως (2^ος αιώνας μ.Χ.), του Σύρου σατυρικού συγγραφέα  Λουκιανού Σαμοσατέως (~120- ~ 190 μ.Χ.) και του συγγραφέα Διογένη Λαέρτιου (αρχές 3^ου αιώνα μ.Χ.).

 

Αλλά και μέσα από συγγράμματα αντιπάλων της επικούρειας φιλοσοφίας έχουν διασωθεί οι απόψεις του μεγάλου διανοητή. Έτσι ο «ιερός» Αυγουστίνος έχει γράψει 22 (είκοσι δύο) ολόκληρα βιβλία, με τα οποία «κατατροπώνει» στα χρόνια του Θεοδόσιου και των διωγμών κατά των Ελλήνων φιλοσόφων, τους επικούρειους, χωρίς δυνατότητα αντιλόγου φυσικά! Προγενέστερος αυτού ήταν ο χριστιανός καθεστωτικός συγγραφέας Λακτάντιος (Lucius Caelius Firmianus Lactantius, 240-320 μ.Χ.), ο οποίος έγραφε στο βιβλίο του De Opificio Dei («Το έργο του θεού») τα εξής:

 

 «Παραξενεύομαι για την έλλειψη κατανόησης των μαθητών του Επίκουρου, οι οποίοι απορρίπτουν τη θεϊκή δημιουργία της φύσης και ισχυρίζονται ότι η φύση προέκυψε χωρίς καμία έμπνευση και υπάρχει χωρίς καμία πρόνοια. Υποστηρίζουν δηλαδή ότι η αρχή του κόσμου στηρίζεται σε σταθερά, άτμητα σωματίδια (άτομα), από των οποίων την τυχαία σύζευξη δημιουργούνται όλα...»

 

Επειδή ξέρουμε σήμερα ότι ο κόσμος μας συγκροτείται από υποατομικά σωματίδια (τα άτομα που λέμε κακώς ονομάστηκαν έτσι, γιατί δεν είναι άτμητα!), μπορούμε να συγκρίνουμε την ικανότητα αντίληψης των επικούρειων αφενός και των αντιπάλων τους αφετέρου.

 

Για να αντιδικεί ο Λακτάντιος με τους Επικούρειους τον 4^ο αιώνα μ.Χ., πάνω από μισή χιλιετία από την εποχή που έζησε ο ίδιος ο Επίκουρος, δείχνει πόση διάδοση πρέπει να είχαν ακόμα οι επικούρειες ιδέες και γι' αυτό -όπως συνέβη πράγματι- έπρεπε να καταπιεστούν... Αυτό που ενδιαφέρει σήμερα είναι να γνωρίζουμε τις απόψεις του Επίκουρου και των μαθητών του, όχι βέβαια μέσω εκκλησιαστικών προπαγανδιστών, αλλά μέσα από τα έργα του μεγάλου φιλόσοφου και των μαθητών του.

 

Έγραφαν λοιπόν οι Επικούρειοι, αξιοποιώντας και εξελίσσοντας την ατομική θεωρία του Δημόκριτου, ότι: 

 

«Η φύση αποτελείται από άφθαρτα άτομα και κενό. Το σύμπαν είναι αιώνιο και η συνολική ύλη διατηρείται, αλλάζει όμως διαρκώς μορφές, αφού ο αριθμός των ατόμων είναι άπειρος, όπως και οι δυνατοί συνδυασμοί τους στην αιωνιότητα. Αυτοί οι συνδυασμοί δημιουργού ήλιους, σφαιρικούς κόσμους (πλανήτες) και ζωντανούς οργανισμούς.»  

 

Κάθε αναγνώστης μπορεί να κρίνει σήμερα, ποιες απόψεις και κοσμοθεωρίες έχουν επιβεβαιωθεί και ποιες αποτελούν φανταστικές  ιδεοληψίες… 

 

Η αναβίωση της επικούρειας διδασκαλίας μετά τους σκοταδιστικούς αιώνες του Μεσαίωνα, έγινε από τον Γάλλο φιλόσοφο Γκασεντί (Pierre Gassendi, 1592-1655), ο οποίος προσπαθώντας αρχικά να αντιμετωπίσει τις απόψεις του Καρτέσιου, ξεπέρασε τις αριστοτελικές απόψεις και στράφηκε στον εμπειρισμό. Την εποχή που αλληλογραφούσε ο Γκασεντί με τον «κατ’ οίκον περιορισμένο» από την Ιερά Εξέταση Γαλιλαίο, ανακάλυψε τα έργα του Επίκουρου και του Λουκρήτιου και υιοθέτησε την ατομική θεωρία.

 

Έτσι έγινε ο Γκασεντί ένθερμος επικούρειος, αφού οι θεωρίες της «Σχολής του Κήπου» έδιναν ερμηνείες στα φυσικά φαινόμενα – αυτό ακριβώς που επιδιώκει η επιστήμη. Ο Γκασεντί συνέγραψε μια βιογραφία του Επίκουρου, αποκαλύπτοντας έτσι και αναλύοντας στο αναγεννησιακό αναγνωστικό κοινό τη φιλοσοφία αυτού του μεγάλου αρχαίου Έλληνα διανοητή. Επίσης, αναγνώρισε την πειραματική απόδειξη της ύπαρξης κενού με τα πειράματα του Evangelista Torricelli (Τοριτσέλι, 1608-1647), κάτι που οι αριστοτελικοί απέρριπταν και ισχυρίζονταν ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει στη φύση κενό. Κατά τον Γκασεντί η μορφή των διαφόρων ατόμων προσδιόριζε και τις ιδιότητες των υλικών και των ιδιοτήτων των σωμάτων που αυτά «συγκροτούσαν».

 

Δεν αρκούσαν όμως οι επίμονες προσπάθειες πρωτοπόρων ερευνητών της Αναγέννησης για να επαναφέρουν στο επιστημονικό οπλοστάσιο τις επικούρειες απόψεις, υπήρξε και ένα φυσικό φαινόμενο που ανέτρεψε τις ενέργειες των ιδεοληπτικών και ιδιοτελών απολογητών της «θεϊκής δημιουργίας» για αποσιώπηση των επικούρειων και για εξαφάνιση της φυσιοκρατικής και φιλάνθρωπης φιλοσοφίας τους: Η έκρηξη του ηφαιστείου του Βεζούβιου το έτος 79 μ.Χ. είχε καλύψει, εκτός από την Πομπηία, και τη γειτονική μικρή πόλη Ηράκλεια (Herculaneum, σήμερα Ercolano), στην οποία λειτουργούσε μια φιλοσοφική σχολή. Η πόλη και η σχολή καταπλακώθηκαν από ηφαιστειακό υλικό πάχους 20 μέτρων και έκτοτε ξεχάστηκαν.

 

Όμως, τον 18^ο αιώνα έφεραν αρχαιολογικές έρευνες στο φως μια ρωμαϊκή βίλα που ανήκε στον πεθερό του Ιούλιου Καίσαρα, Πείσωνα (Lucius Calpurnius Piso Caesoninus). Εντός αυτής της βίλας που ήταν φιλοσοφική σχολή, ανακαλύφθηκε μια ολόκληρη βιβλιοθήκη γεμάτη με παπύρους. Τα παπυρικά ρολά με φιλοσοφικά κείμενα είχαν μεν απανθρακωθεί από την ηφαιστειακή λάβα που κάλυψε την πόλη, διατηρήθηκαν όμως σ' αυτή την κατάσταση θαμμένα.

     

Από την εποχή της ανακάλυψής τους έως και σήμερα έχουν γίνει και συνεχίζουν να γίνονται σημαντικές  προσπάθειες ανάγνωσης των συγγραμμάτων. Στο διάστημα αυτό έχουν έρθει στο φως, για πρώτη φορά στην Ιστορία, εκατοντάδες αρχαία φιλοσοφικά κείμενα που είχαν εξαφανιστεί. Τα περισσότερα εξ αυτών ανήκουν στην επικούρεια φιλοσοφία και στον επικούρειο φιλόσοφο Φιλόδημο που έζησε στο μέρος αυτό 160 χρόνια πριν από την έκρηξη του ηφαιστείου.

 

Αυτό δείχνει την ύπαρξη επικούρειας εστίας και την καλλιέργεια της επικούρειας φιλοσοφίας κατά την εποχή της καταστροφής στην περιοχή της Ηράκλειας. Το Ercolano αποτελεί οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο που μπορεί να επισκεφτεί κάθε ενδιαφερόμενος!

Τα όνειρα δεν είναι για τις νύχτες μόνο

Θυμάσαι τότε που ήσουν μικρός και ονειρευόσουν μια μέρα να γίνεις αστροναύτης, πυροσβέστης, ηθοποιός ή οτιδήποτε άλλο από αυτό που είσαι σήμερα, αυτό που επέτρεψες στις συγκυρίες να σε κάνουν; Ούτε που κατάλαβες για πότε το όνειρο κοιμήθηκε κι εσύ ξύπνησες, ενήλικας πλέον, σε μια πραγματικότητα πολύ διαφορετική από εκείνη που φαντάστηκες όταν τα όνειρα σου αποτελούσαν λευκές επιταγές της καρδιάς σου, τις οποίες γέμιζες κι υπέγραφες πιο πολύ τη μέρα παρά τη νύχτα.

Η παιδική ψυχούλα είναι εργοστάσιο παραγωγής ονείρων, με κάθε ένα τέτοιο όνειρο που βγαίνει από ‘κει μέσα να φαντάζει πραγματοποιήσιμο στα ματάκια της εν λόγω ψυχής. Πόσες φορές, όταν ήμασταν μικροί, επιβιβάσαμε τους μελλοντικούς ενήλικες εαυτούς μας σε διαστημόπλοιο και αφεθήκαμε σε περιπετειώδεις εξερευνήσεις της αχανής απεραντοσύνης του διαστήματος; Ή τρέξαμε σε φλεγόμενα σπίτια για να σώσουμε μια ολόκληρη οικογένεια από τις μαινόμενες φλόγες; Ή περπατήσαμε με περισσό καμάρι το κόκκινο χαλί των Όσκαρς, κι έπειτα παραλάβαμε το επάξια κερδισμένο χρυσό μας αγαλματίδιο και πλαντάξαμε σε δάκρυα χαράς;

Άπειρα τα παιδικά μας όνειρα, άπειρες κι οι εμπειρίες που τα συνόδευαν, όλες βιωμένες στο παιδικό μας μυαλουδάκι.

Κι έπειτα τι έγινε;

Μεγαλώσαμε.

Κι όταν μεγαλώνεις , έρχεται στο παιχνίδι η λογική. Και η λογική, να ξέρεις, είναι δολοφόνος της φαντασίας, του κύριου συστατικού των ονείρων. Λειτουργεί ύπουλα και αφαιρετικά η λογική, σχεδόν κλεπτικά – κλέβει το αέριο από τα όνειρα και τα αφήνει να ξεφουσκώσουν, σαν μπαλόνια τρυπημένα που καταλήγουν στο έδαφος, μια άμορφη θλιβερή μάζα από λάστιχο. Στην τελική, και αφού σου έχει σκοτώσει όλα σου τα ημερήσια όνειρα, η λογική σου επιτρέπει μόνο ένα είδος ονείρευσης – αυτό που ενεργοποιείται με τον ύπνο. Το λυπηρό είναι πως οι περισσότεροι άνθρωποι αρκούνται σε αυτού του τύπου τα όνειρα και αφήνουν κάθε προσπάθεια να ονειρευτούν τη μέρα. Δεν βλέπουν τον λόγο να το κάνουν.

Το παιδί που ήταν κάποτε ο τωρινός τους, ενήλικας εαυτός, μοιάζει να απέχει μιαν αιωνιότητα από τον τελευταίο, και τα όνειρα που αυτό έκανε, δεν υπάρχουν τώρα στον ορίζοντα, ούτε καν σαν υποψία, ούτε σαν εύθραυστος ψίθυρος που κινδυνεύει να σπάσει με ένα μικρό φύσημα του ανέμου. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν συμβιβαστεί με τη νέα τάξη πραγμάτων που θεωρεί πως οι ονειροπόλοι σπαταλούν τον χρόνο τους σε όνειρα παρά σε “εποικοδομητικές” δραστηριότητες, όπως είναι, για παράδειγμα, η δουλειά.

Έχουν ανταλλάξει τον αέρα των ονείρων για την ύλη της εργασίας. Έτσι νομίζουν τουλάχιστον. Γιατί, προδίδοντας τα όνειρά σου, το πρώτο πράγμα που χάνεις μαζί με αυτά είναι το παιδί μέσα σου που κάποτε τα ονειρεύτηκε. Και, αν φύγει αυτό το παιδί, αν το χάσεις, τότε είσαι καταδικασμένος να περάσεις μια ζωή με ξεφούσκωτη καρδιά.

Βλέπεις, ο αέρας δεν χάνεται μόνο από τα όνειρα που δέχεσαι να σου σκοτώσει η λογική.

Οι επιπτώσεις είναι πολύ πιο ευρείες.

Υπάρχει κι εκείνη η μικρή μειονότητα των αθεράπευτα ρομαντικών και αδάμαστα ονειροπόλων, η οποία σώζει κάπως την κατάσταση. Θα τους καταλάβεις αυτούς τους τελευταίους, θα δεις τη φλόγα στα μάτια τους δυνατή και όχι τρεμάμενη. Θα ηλεκτριστείς από την αύρα τους και θα υπνωτιστείς από τα λόγια τους. Θα νιώσεις πάλι παιδί στη συντροφιά τους. Το να ονειρεύεται ένα παιδί να γίνει αστροναύτης στα 5 του είναι φυσικό. Το να ονειρεύεται ακριβώς το ίδιο πράγμα ένας ενήλικας στα 55 του και να το βλέπει να συμβαίνει, κάπου, κάπως, κάποτε, μπορεί κάποιοι να το θεωρήσουν υπερφυσικό, μα εγώ θα σου το χαρακτηρίσω ως αξιοθαύμαστο. Ξέρεις τι δύναμη ψυχής απαιτείται για να κάνεις τέτοια όνειρα αφού έχεις μεγαλώσει: Δύναμη και κότσια, τα θέλεις και τα δυο, όπως θέλεις και μια τεράστια, φουσκωμένη καρδιά, που μέσα της να χωράει όλα εκείνα τα διαστημόπλοια και πυροσβεστικά οχήματα και χρυσά αγαλματίδια που τόσο πολύ λαχτάρησε η παιδική σου ψυχούλα.

Ο μεγάλος που ονειρεύεται μένει πάντα μικρός, κι ένας μεγάλος μικρός μπορεί να καταφέρει τα πάντα, ακόμη και τα πιο τρελά όνειρα. Γιατί, να ξέρεις, κανένα όνειρο δεν είναι τόσο τρελό που να μην πραγματοποιείται, μα υπάρχουν άνθρωποι στ’ αλήθεια τόσο τρελοί που σταματούν να κυνηγούν τα όνειρά τους για χάρη μιας ψευδής σιγουριάς που προσφέρει η καθημερινότητά τους. Το μετανιώνουν αυτοί οι άνθρωποι, κάθε φορά που γυρίζουν μπούμερανγκ τα ανεκπλήρωτα τους όνειρα και τους τρυπάνε την καρδιά, αφαιρώντας λίγο ακόμη αέρα από αυτήν. Δεν πας μακριά, να ξέρεις, με ξεφούσκωτη καρδιά, σπίτι-γραφείο, και πίσω, απλά και βαρετά. Μην επιτρέψεις ποτέ αυτή η ανιαρή καθημερινότητα να γίνει η δική σου πραγματικότητα, Κλείσε τα μάτια και σκάψε για λίγο τη ψυχή σου μέχρι να βρεις τα όνειρα που είναι θαμμένα εκεί, βαθιά μέσα της, χρόνια τώρα. Πάρε τα αγκαλιά και δώστους νέες υποσχέσεις, πες τους πως θα τα γεμίσεις πάλι με αέρα, πως θα τ’ ανεβάσεις ψηλά.

Αναζωπύρωσε τη σχέση σου με αυτά, κι έπειτα πρόσθεσε κι άλλα νέα όνειρα. Μην αφήσεις κανέναν να σου πει πως δεν μπορείς να μάθεις χορό στα 70 σου ή μια ξένη γλώσσα στα 80 σου. Αυτοί που θα σου πουν πως δεν μπορείς να κάνεις κάτι το οποίο ονειρεύτηκες, είναι εκείνοι που γύρισαν την πλάτη στα δικά τους όνειρα ή που δεν ονειρεύτηκαν ποτέ τους. Να τους λυπάσαι αυτούς τους ανθρώπους. Κι έπειτα να προχωράς μπροστά. Και να ονειρεύεσαι. Συχνά, και έντονα, και την ημέρα, αφού τα όνειρα δεν είναι μόνο για τη νύχτα.

Χαρούμενη ονειροπόληση, λοιπόν. Θα τα πούμε μεταξύ αστεριών και σελήνης, εσύ οδηγός στο διαστημόπλοιο σου κι εγώ επιβάτης σε γαλαξιακό λεωφορείο.

Τα παιδιά έχουν ανάγκη από τέχνες

Μεγαλώνοντας σε μία κοινωνία του 21ου αιώνα, παρατηρώ με λύπη ότι όλο και λιγότερος αριθμός παιδιών έρχονται σε επαφή με τις τέχνες. Φταίει το σχολείο και το εκπαιδευτικό σύστημα που αδιαφορεί επιδεικτικά για την καλλιέργεια της παιδικής ψυχής, δίνοντας μεγάλη σημασία στο να γίνει ο άνθρωπος παραγωγικός παρά ευτυχισμένος; Ή μήπως η ευθύνη βρίσκεται στην ίδια την οικογένεια που δεν κάνει την παραμικρή προσπάθεια να ερεθίσει το παιδί σε μία καλλιτεχνική ασχολία και ταυτόχρονα να γεννήσει από μέσα του και κάποιο ταλέντο που πολύ πιθανόν να κρύβει; Όλοι κρύβουμε μέσα μας έναν καλλιτέχνη.

Όλοι έχουμε μία αγάπη σε κάτι, απλά οι περισσότεροι δεν έχουμε την ευκαιρία να την καλλιεργήσουμε και πολλοί περισσότεροι δεν την ανακαλύπτουμε και ποτέ. Μερικοί έχουμε έφεση στη μουσική, άλλοι πάλι στην υποκριτική, κάποιοι μπορεί να ζωγραφίζουμε καλά και κάποιοι άλλοι να γράφουμε καλύτερα. Το θέμα είναι να δοθεί η ευκαιρία στο παιδί, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του να ανακαλύψει το μαγικό κόσμο της τέχνης. Όχι με τρόπο παθητικό, να μη γίνει παρατηρητής απλά αριστουργημάτων, αλλά να διεισδύσει βαθύτερα στον πολιτισμό, να γίνει ο ίδιος καλλιτέχνης, να νιώσει, να εξερευνήσει.

Τα παιδιά έχουν μεγάλη ανάγκη από τις τέχνες. Έχουν ανάγκη να δημιουργήσουν και δυστυχώς πολλά μεγαλώνουν σε περιβάλλον που δεν τους παρουσιάζεται η ευκαιρία να ανταποκριθούν, να ξεφύγουν από τα τετριμμένα, από τα δίχως ουσία πράγματα, από εκείνα που βρίσκονται μόνιμα σε μία σειρά, όπως τα βιβλία στα ράφια της βιβλιοθήκης. Μπορεί να ακούγεται για πολλούς μικρής σημασίας πρόβλημα, αλλά η τέχνη καλώς ή κακώς παίζει καθοριστικό ρόλο στην πορεία της ζωής ενός ανθρώπου. Στη μετάβαση από παιδί σε ενήλικο.

Από τη μέρα που ερχόμαστε στον κόσμο, περνάμε ατελείωτες ώρες κάνοντας πράγματα που τα περισσότερα από αυτά όχι απλά δε μας ευχαριστούν αλλά αντιθέτως μας προσφέρουν λύπη παρά χαρά και ευχαρίστηση. Πόσο πιο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν όλα τα παιδιά τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα επισκέπτονταν ένα μουσείο, μία άλλη μέρα παρακολουθούσαν μία θεατρική παράσταση και κάθε βράδυ διάβαζαν και ένα βιβλίο;

Σκεφτείτε κάτι ακόμη καλύτερο. Σε κάθε σχολείο να υπήρχε αναγνωστήριο, αίθουσα ζωγραφικής και οποιασδήποτε άλλης τέχνης. Αυτό που θα γινόταν σίγουρα, θα ήταν το παιδί να ξεφύγει από τα δεσμά του περιορισμού και της καταπίεσης. Θα έβγαινε από το κουτί, θα ταξίδευε σε κάτι αλλιώτικο, σε κάτι που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του, στις δυνατότητές του, μα κυρίως στις επιθυμίες του. Το παιδί θα έπαυε να καταπιέζεται, θα ξυπνούσε η φαντασία του και μέσα από αυτή θα γεννιόταν και το χιούμορ. Ποιος είπε ότι το χιούμορ δεν πάει μαζί με την τέχνη;

Εκτός όμως από το χιούμορ η τέχνη γεννά και την κριτική σκέψη, η οποία περιλαμβάνει και τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, την αμφισβήτηση. Το παιδί αν μάθει να δημιουργεί, θα μάθει αμέσως και να σκέφτεται, η σκέψη του και οι ορίζοντές του θα ταξιδέψουν σαν πουλιά ελεύθερα, χωρίς καμιά καταπίεση.

Ένας άνθρωπος που δημιουργεί, ένας άνθρωπος που ονομάζεται καλλιτέχνης όχι απαραίτητα επαγγελματίας καλλιτέχνης, αποκτά ευφυΐα και από αυτή γεννάται και το χιούμορ. Και πιστέψτε με, πλέον έχω συνειδητοποιήσει ότι το χιούμορ παίζει μεγάλο ρόλο στην προσωπικότητα ενός ατόμου. Ένα βλέμμα μόνο στα μάτια των παιδιών, φτάνει να καταλάβεις ότι βρίσκονται εκεί για να ακούσουν, να μάθουν, να πράξουν. Το μόνο που χρειάζονται είναι το ερέθισμα.

Μη βαφτίζετε τον εγωισμό σας έρωτα

Τους έχεις δει να κινούνται σαν δήθεν ερωτευμένοι, αλλά όλα πάνω τους φωνάζουν ψέμα. Τα ζευγάρια εκείνα που –είτε εξ αρχής είτε επειδή τα έφερε έτσι η πορεία τους– είναι εντελώς αταίριαστα κι αμίλητα. Τους βλέπεις κατσούφηδες, χωρίς κοινές γραμμές, χωρίς ενδιαφέρον ο ένας για τον άλλο, απλώς να συνυπάρχουν. Είτε βρίσκονται μόνοι τους είτε ανάμεσα σε κόσμο φαίνονται σαν να βαριούνται και περιεργάζονται τους περαστικούς για να ξεχαστούν.

Συμφωνίες συνύπαρξης που βαφτίζονται έρωτες για χάρη του εγωισμού. Γιατί να αφήσεις να σου τελειώσει ο άλλος και να παραδεχθείς την ήττα; Γιατί να του τελείωσες εσύ; Πού πήγε ο δυνατός έρωτας που ήθελες να ζήσεις; Και συνεχίζεις να ζεις στον μικρόκοσμό σου θεωρώντας ότι καλύτερα να είσαι μίζερος σε μια σχέση που δε θες, παρά να χωρίσεις και να είσαι μόνος κι έρημος.

Τουλάχιστον έτσι παίρνεις την επιβεβαίωση ότι έχεις έναν άνθρωπο δικό σου κι ας μην είναι πραγματικά δικός σου κι ας βλέπεις ότι η χημεία μεταξύ σας είναι μηδενική. Τι να το κάνεις το μηδέν; Η χημεία θέλει εκρήξεις και χρώματα κι ενθουσιασμό κι αντιδράσεις, αλλιώς γίνεται άλλο ένα βαρετό μάθημα που έκανες στο σχολείο.

Μένεις και βαφτίζεις όσα (δε) νιώθεις για τον άλλο έρωτα για να είσαι σαν τους άλλους, αλλά δεν είσαι. Βαθιά μέσα σου σε καίει που βλέπεις ζευγαράκια να κρατιούνται απ’ το χέρι, να πειράζονται μεταξύ τους, να συζητούν. Κατά βάθος κι εσύ αυτό θες και το ζηλεύεις, αλλά ο εγωισμός σου είναι μεγαλύτερος απ’ την αντίληψή σου.

Δε θυμάσαι καν πότε ήταν η τελευταία φορά που κοιταχτήκατε στα μάτια ή που μιλήσατε τρυφερά ο ένας στον άλλο. Δε σας βγαίνει καν να μιλήσετε πλέον τρυφερά και καθετί ερωτικό έχει εκμηδενιστεί και χαθεί. Δεν ξέρεις καν πώς να προσεγγίσεις τον άλλο και σχεδόν δε σου καίγεται καρφί ακόμη κι αν τον βλέπεις να πονά. Κι όμως εξακολουθείς να δηλώνεις ερωτευμένος. Γελάνε μέχρι κι οι πέτρες μαζί σου, να ξέρεις. Δεν πείθεις κανέναν.

Πας να θυμηθείς την τελευταία φορά που ο άλλος πέρασε απ’ το μυαλό σου απλά επειδή, χωρίς αιτία κι αφορμή και το πρόσωπό σου φωτίστηκε και δεν μπορείς. Σου φαίνονται αιώνες πριν. Η τελευταία φορά που έκανες κάτι όμορφο γι’ αυτόν, χωρίς να σου το ζητήσει μακρινή κι αυτή. Η τελευταία φορά που περάσατε πραγματικά όμορφα οι δυο σας. Η τελευταία φορά που διεκδικήσατε ο ένας τον άλλο. Δε θυμάσαι.

Εγωισμός κι άρρωστος συμβιβασμός, λέγεται αυτό. Απλώς δεν ταιριάξατε ή δεν ήταν ο άλλος αυτό που έψαχνες, αλλά δεν μπορείς να δεχτείς ότι η σχέση σου απέτυχε. Πες με ρομαντική, πες με τρελή, πες με ονειροπαρμένη, αλλά όσα χρόνια κι αν περάσουν κι όσο κι αν δυο άτομα συνηθίσουν ο ένας τον άλλο κι όσο κι αν θέλουν να σπάσουν ο ένας το κεφάλι του άλλου κάθε μέρα, αν είναι πραγματικά ερωτευμένα θα βρίσκουν τρόπους να το δείχνουν.

Ίσως όσο περνά ο καιρός τα ρομαντικά δωράκια να αντικαθίστανται από πιο πρακτικά πράγματα όπως το να σου μαγειρέψει μια μέρα που θα είσαι χάλια ή να πάρει ρεπό επειδή δεν είσαι καλά, αλλά θα βρουν τον τρόπο να σου το δείξουν.

Αν το όλο πράγμα περιστρέφεται γύρω απ’ τις μοναξιές σας και την επιβεβαίωση του «εγώ» σας, τότε δε μιλάμε για έρωτα, αλλά για επιχειρηματική συμφωνία. Και το χειρότερο είναι ότι αρχίζεις να το συνηθίζεις και να το θεωρείς λογικό κι αποδεχτό.

Η ζωή είναι πολύ μικρή για να την πετάς με αυτό τον τρόπο. Άσε τον εγωισμό κι αποδέξου ότι δεν πετυχαίνουν όλα στη ζωή. Δουλειά σου είναι να το βλέπεις, να το αποδέχεσαι και να προχωράς κρατώντας όσα σου δίδαξε το παρελθόν.

Μια εγωιστική σχέση δεν οδηγείται από έρωτα, αλλά από φοβίες και συμφέρον και θα έρθει αναπόφευκτα η στιγμή που όλο αυτό θα γυρίσει εναντίον σου όπως και να έχει. Κι αν δεν ανοίξεις τα μάτια σου να το δεις, θα βρεθείς στα 60 σου παντρεμένος με έναν άνθρωπο που δε θες πραγματικά, να αλληλοκατηγορείστε ότι φάγατε τα καλύτερά σας χρόνια και γι’ αυτό δε θα φταίει κανείς άλλος απ’ τον εγωιστικό δήθεν έρωτά σας.

Άτλας. Τα πάντα υπομένοντας

Σε μια προσπάθεια να εξηγήσουν τα ανεξήγητα και τα άγνωστα ή απλά λόγω της δεινής ικανότητάς τους να πλάθουν ιστορίες, να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους, να συλλογίζονται, οι άνθρωποι έπλαθαν μύθους.

 

Έτσι, ο τιτάνας Άτλας ύστερα από την ήττα της μάχης των Τιτάνων με τους Ολύμπιους Θεούς τιμωρήθηκε να κρατά στις πλάτες του τον Ουράνιο Θόλο. 

 

Επειδή τη "θεία τιμωρία" ετούτη την υπέμενε με θαυμαστή και παραδειγματική εγκαρτέρηση, έλαβε το όνομα Άτλας (εκ του στερητικού α και του τλάν = τα πάντα υπομένοντας). Για τον λόγο αυτόν, στεκόταν επί της κορυφής μεγάλου όρους της Αφρικής, το οποίο πήρε το όνομά του.

 

Γιατί οι άνθρωποι έπλασαν έναν τέτοιο μύθο; Γιατί εναπόθεσαν μια απορία τους σχετικά με τη Γη στις πλάτες ενός ζωντανού πλάσματος στα πλαίσια μιας σκληρής και αιώνιας τιμωρίας;

 

Προβάλλει πάθη, εμπειρίες και βιώματα ο άνθρωπος στις ιστορίες του. Τη φαντασία του τη βουτά στη θάλασσα της καθημερινότητάς του και δημιουργεί εικόνες εξωπραγματικές προς τέρψη των καλλιτεχνικών του αναγκών και της επιθυμίας του να αποδράσει από το γήινο και ρεαλιστικό με τη βοήθεια, όμως, γήινων  παθημάτων.  

 

Έτσι, τη δική του δύσκολη καθημερινότητα με τα προβλήματα και τις ευθύνες την καθρεφτίζει στη μοίρα του Άτλαντα.

 

Αυτή η τιμωρία, όμως, μετατράπηκε σε αποστολή. Ίσως μπορούσε να επαναστατήσει, να απαλλαχθεί από τα δεσμά και να διεκδικήσει την ελευθερία του. Αλλά το βάρος του κόσμου στις πλάτες του, έγινε συνήθεια, έγινε η ζωή του, η ρουτίνα και ταυτόχρονα αυτοσκοπός του. Γιατί ήξερε πως το να σηκώνεις τον ουρανό, να τον κρατάς πάνω από τη γη ήταν κάτι σημαντικό, κάτι με μεγάλη σπουδαιότητα… και έγινε η αποστολή του.  

 

Το καθήκον του Άτλαντα και ο ρόλος του αντικατοπτρίζεται στο όνομά του  που σημαίνει στερεός, σταθερός, ανθεκτικός, αυτός που υπομένει να σηκώνει βάρη. Οι ποιητές τον χαρακτήριζαν πνεύμα ισχυρό και ακλόνητο. Έτσι και ο άνθρωπος πνεύμα ισχυρό και ακλόνητο επιδεικνύει δύναμη και ξεπερνά τις αντιξοότητες με τιτάνια θέληση. 

 

Σηκώνει καρτερικά στους ώμους του το βάρος του κόσμου του, όταν αποτυγχάνει να κερδίσει τα ηνία και να αναγορευτεί σε κύριο των γεγονότων των ημερών του. Τιμωρείται και βιώνει τις συνέπειες των πράξεών του. Το σώμα του πληγώνεται από το βάρος, κυριολεκτικό και μεταφορικό. Ζει για να εκπληρώνει την τιμωρία που του δόθηκε. Υπομένει καρτερικά και το λυγισμένο ανάστημά γίνεται ρουτίνα και τρόπος που ζει. Μα είναι εκεί, αντέχει. Ο άνθρωπος - Άτλας. Και έμεινε χαραγμένη η ιστορία του για πάντα. Τα πάντα υπομένοντας.

Γιατί το να μετανιώνουμε είναι χάσιμο χρόνου

Η μετάνοια αποτελεί ένα μεγάλο ζήτημα στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας. Οι άνθρωποι μιλάμε με θυμό, με επικριτικό ύφος και με απογοήτευση για τις επιλογές που κάναμε, για εκείνες που ευχόμαστε να είχαμε κάνει, στο πώς οι «κακές» επιλογές διαμόρφωσαν τη δυστυχία μας και πόσο υπεύθυνοι είμαστε που καταστρέψαμε τη ζωή μας. Αρκετοί αυτομαστιγώνονται για αποφάσεις που πήραν και οι οποίες δεν απέφεραν τα αποτελέσματα που ήθελαν.

Για κάποια άτομα, υπάρχει μια αντίληψη ότι η ζωή είναι σαν ένας λαβύρινθος, ένα προδοσμένο παζλ που υπάρχει κάπου εκεί έξω. Και εκείνοι εισέρχονται σε αυτό τον λαβύρινθο. Συγκεκριμένες στροφές (ή επιλογές) θα τους οδηγήσουν στην ευτυχία και άλλες σε αδιέξοδο ή, ακόμα χειρότερα, σε ένα ποτάμι που θα τους παρασύρει στην απόγνωση. Η καλή ζωή περιμένει, και θα καταφέρουν να την αποκτήσουν, μόνο εφόσον κάνουν τις σωστές επιλογές στην πορεία. Όμως, αν πάρουν τις λάθος αποφάσεις ή αν τα χαρτιά της τράπουλας που τους δόθηκαν δεν είναι τα σωστά, θα χάσουν ό,τι μπορούσε να είναι δικό τους, και ό,τι ήταν διαθέσιμο.

Πολλοί άνθρωποι φαντάζονται ότι υπάρχει η σωστή και η λάθος επιλογή σε κάθε κατάσταση. Αν η απόφασή τους οδηγήσει στο αποτέλεσμα που επιθυμούν, τότε η απόφαση ήταν η σωστή. Αν όχι, τότε η απόφαση ήταν η λανθασμένη. Το σωστό και το λάθος δηλαδή καθορίζονται από το εκ των υστέρων αποτέλεσμα. Όπως και σε ένα γνωστό παιχνίδι, η κουρτίνα 1 είναι η σωστή και θα σας χαρίσει ένα ταξίδι στη Χαβάη, ενώ η κουρτίνα 2 θα αποκαλύψει ένα νόμισμα των δύο ευρώ. Αυτή η στάση ως προς τις επιλογές μας, όπως επίσης αυτή η εκδοχή της ζωής, είναι ανόητες.

Για κάθε επιλογή που κάνουμε, χρησιμοποιούμε την εμπειρία, τις πληροφορίες και τις προθέσεις που μας είναι διαθέσιμες τη δεδομένη στιγμή. Παίρνουμε την όποια απόφαση σε μια προσπάθεια να επιτύχουμε το στόχο που επιθυμούμε, με τους πόρους που κατέχουμε. Η ζωή μετά ξεδιπλώνεται με έναν τρόπο που αποτελεί εν μέρει το αποτέλεσμα της επιλογής μας και εν μέρει το αποτέλεσμα του μυστήριου τρόπου με τον οποίο η ζωή κυλά και αλλάζει, ένα μυστήριο που τις περισσότερες φορές αποδεικνύεται μεγαλύτερο από όλες μας τις επιλογές.

Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει κάποια πραγματικότητα εκεί έξω που να λέει: «Κρίμα, δεν μπορείς να συμμετέχεις εδώ μαζί μας στην ευτυχισμένη ζωή, επειδή έκανες την λάθος επιλογή». Εκείνη η άλλη, φανταστική ευτυχισμένη ζωή είναι και ήταν πάντα μια σκέψη. Θέλουμε να διαχωρίσουμε το ποιοι είμαστε, τις επιλογές που κάνουμε και τη ζωή που ακολουθεί σε δύο πράγματα, σε σωστό και λάθος· όμως στην ουσία είναι όλα ένα πράγμα- μια συνεχής, αδιαχώριστη πραγματικότητα.

Με κάθε επιλογή που κάνουμε, αλλάζουμε, γινόμαστε ένα διαφορετικό άτομο. Αυτό που είμαστε είναι το απόσταγμα των εμπειριών μας. Κάθε απόφαση που παίρνουμε μας φέρνει αντιμέτωπους με διαφορετικά δώρα και προκλήσεις. Ορισμένες φορές, οι προκλήσεις είναι μεγαλύτερες από εκείνα που αντιλαμβανόμαστε ως δώρα και κάποιες άλλες, το αντίθετο. Όποιο άτομο και αν γίνουμε, είμαστε το σωστό άτομο, αυτό που προοριζόμαστε να γίνουμε και το μόνο άτομο που θα μπορούσαμε να γίνουμε- επειδή αυτή είναι η μόνη πραγματικότητα που θα μπορούσε να υπάρξει.

Κάθε επιλογή που κάνουμε είναι η σωστή επιλογή, είτε μας οδηγεί στο αποτέλεσμα που επιθυμούμε, είτε όχι. Είναι η επιλογή που κάναμε εκείνη τη στιγμή, με την ευφυΐα, την ιστορία, τις πληγές, τις περιστάσεις, τις σχέσεις και όλα όσα κατείχαμε και ήμασταν εκείνη τη στιγμή.

Αν και μπορεί να φαίνεται σαν να μπορούσαμε να είχαμε επιλέξει κάτι άλλο από εκείνο που τελικά επιλέξαμε, αυτή πρόκειται για μια απολύτως λανθασμένη πεποίθηση· μια πεποίθηση που μπορεί να προκαλέσει μεγάλο πόνο. Η μόνη επιλογή που μπορούσαμε να είχαμε κάνει, είναι εκείνη που τελικά κάναμε, ακριβώς επειδή την κάναμε. Αν θέλαμε και μπορούσαμε να επιλέγαμε κάτι άλλο, θα το κάναμε. Κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε με εκείνο που είχαμε τότε. Κι ακόμα και αν πιστεύαμε τότε ότι η απόφαση ήταν λάθος, και πάλι ήταν η σωστή «λάθος» επιλογή.

Όταν μια απόφαση οδηγεί σε μια ανεπιθύμητη κατάσταση, πρόκειται για μια σωστή απόφαση που έφερε απογοήτευση ή πόνο. Αν και μπορεί να μη δημιούργησε ό,τι θέλαμε, έφερε μπροστά μας μαθήματα που έπρεπε να πάρουμε εκείνη την περίοδο και την ευκαιρία να εξελιχθούμε σε αυτό που είμαστε τώρα. Είναι η εμπειρία αυτή που μας «έφτιαξε».

Αντί να εστιάσετε την προσοχή σας στις επιλογές που έπρεπε να είχατε κάνει ή στο ποιος/α έπρεπε να είχατε γίνει, εστιάστε στο τι υπάρχει τώρα που χρειάζεται να μάθετε και τι να βιώσετε. Συνειδητοποιήστε τη σοφία σας ως το απόσταγμα όλων όσων έχετε ζήσει μέχρι τώρα, «καλών» ή «κακών». Αντί να μετανιώνετε για τη ζωή που θα μπορούσατε να είχατε ζήσει, βουτήξτε στη ζωή που κάνετε τώρα, αναγνωρίστε για τι νιώθετε ευγνωμοσύνη και επίσης τι είναι που θέλετε να αλλάξετε. Δείτε τι μπορείτε να αποκομίσετε από μια κατάσταση.

Αντί να βασανίζεστε, να προκαλείτε οίκτο και μίσος για τον εαυτό σας, συγχωρείστε τον. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι παρά την τροπή που πήραν τα πράγματα με όλα τα στοιχεία της ζωής που δεν μπορούσατε να ελέγξετε, οι προθέσεις σας είχαν στόχο την ευτυχία. Μείνετε σύμμαχος του εαυτού σας. Και αντί να αυτομαστιγώνεστε, προσφέρετε παρηγοριά και συμπόνια για την απογοήτευση, τον πόνο ή ό,τι άλλο έφερε η ζωή.

Υπάρχει μόνο ένα πράγμα, το οποίο μπορούμε να αναγνωρίζουμε με σιγουριά και αυτό είναι ότι σε οποιαδήποτε κατάσταση κι αν βρισκόμαστε, θα αλλάξει. Γιατί τα πάντα ρει. Και θα αλλάξουν μέσω την επιλογών μας, αλλά και μέσω της αιώνιας αυτής ιδιότητας της ζωής να αλλάζει, να κινείται. Γι’ αυτό, βγάλτε τον καλύτερό σας εαυτό, τη σοφία, τη γνώση, τις δυνάμεις σας για την επόμενη ευκαιρία που θα σας παρουσιαστεί, με μόνη πρόθεσή σας την ευτυχία, τη δική σας και των άλλων. Και ζήστε το τώρα, αυτή την πραγματικότητα, που είναι η μόνη πραγματικότητα.

Όλοι θέλουμε να αρέσουμε, αλλά αυτό συνοδεύεται πάντα από συνέπειες

Η αποδοχή αποτελεί μια σχεδόν οικουμενική ανθρώπινη επιθυμία. Εξάλλου, εξελιχθήκαμε με τέτοιο τρόπο που επιβιώνουμε μόνο σε ομάδες, μέσα στις οποίες η προσαρμογή, ο σεβασμός και η εμπιστοσύνη αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχία. Η ανάγκη του ανήκειν βρίσκεται στο DNA μας.

Εντούτοις, ορισμένες φορές αυτή η ανάγκη λαμβάνει κεντρικό ρόλο στη ζωή μας, τόσο που μπορεί να μας αποπροσανατολίσει πλήρως. Μπορεί να αναλύουμε κάθε βλέμμα και κάθε λέξη που έχει αποδέκτες εμάς. Να προσπαθούμε να αποκωδικοποιήσουμε αν οι άλλοι μας κρίνουν θετικά ή αρνητικά. Κάποιος που μπορεί να περάσει χωρίς να μας χαιρετήσει μπορεί να μας πείσει ότι δεν αξίζουμε προσοχής. Και σ’ αυτή μας την προσπάθεια να αρέσουμε, βάζουμε πάντα τους άλλους σε προτεραιότητα, κυνηγώντας έναν έπαινο, πιεζόμαστε να γίνουμε επιτυχημένοι, ελκυστικοί και εργατικοί, ώστε να νιώσουμε ότι αξίζουμε. Αλλά τι βρίσκεται πίσω από αυτό το άγχος να αρέσουμε και γιατί κάποιοι είναι πιο επιρρεπείς σε αυτό από άλλους;

Σε πολλές περιπτώσεις, πρόκειται για μια ηχώ από το παρελθόν, όπου κάτι ή κάποιος μας προσέφεραν την τρυφερότητα και τη σύνδεση μόνο υπό όρους, για τα οποία έπρεπε να παλέψουμε σκληρά και που δεν τα αξίζαμε πραγματικά. Έτσι, δημιουργήθηκε μια αίσθηση ντροπής, αφού αναπόφευκτα συνειδητοποιήσαμε δεν ήμασταν τέλειοι. Ή ίσως ο άνθρωπος που σας φρόντιζε, όταν ήσασταν παιδιά ήταν συναισθηματικά απόμακρος, σωματικά ή λεκτικά κακοποιητικός και σας έθετε ανεκπλήρωτους όρους. Πιθανώς να είχατε υποστεί bullying στο σχολείο ή να μην νιώθατε ότι είχατε μια θέση μέσα στην ανταγωνιστική κουλτούρα που μας περιβάλλει.

Ή ίσως και να μην μπορείτε να βρείτε κάποια εξήγηση. Αυτό που απλά γνωρίζετε είναι ότι νιώθετε ανασφαλείς και ανάξιοι και αυτό σας οδηγεί στο να βασίζεστε στους άλλους για επιβεβαίωση. Βεβαίως, το να θέλουμε να μας βλέπουν οι άλλοι θετικά δεν είναι απαραίτητα κακό. Όλοι χρειαζόμαστε μια αντίληψη του πώς οι άλλοι μας βλέπουν και το πώς τους επηρεάζουμε. Αλλά αν προβληματιζόμαστε υπερβολικά για το τι οι άλλοι πιστεύουν για εμάς, θα καταλήξουμε να γίνουμε αυτό που μόνο οι άλλοι θέλουν και όχι ό,τι εμείς επιθυμούμε να είμαστε. Και η ειρωνεία εδώ είναι ότι με αυτό τον τρόπο αν και αναζητάμε την ευτυχία μέσω της αποδοχής, στο τέλος καταλήγουμε στο ακριβώς αντίθετο, στη δυστυχία.

Διαμορφώνοντας μια νέα στάση ζωής

Αν αναγνωρίζετε ότι είστε αγχώδεις για το αν αρέσετε, υπάρχουν κάποια μικρά βήματα που μπορείτε να κάνετε για να επαναφέρετε τις σχέσεις σας με τον εαυτό και τους άλλους σε υγιή επίπεδα.

1. Δείτε τα πράγματα από την σωστή οπτική γωνία

Λέγεται ότι οι άνθρωποι θα ενδιαφέρονταν πολύ λιγότερο για το τι πιστεύει ο κόσμος γι΄ αυτούς, αν γνώριζαν το πόσο λίγο οι άλλοι πραγματικά τους σκέφτονται. Κι αυτό είναι αλήθεια. Όλοι έχουμε πολλά ζητήματα που απασχολούν το νου μας. Έχουμε επίσης και τις δικές μας ανασφάλειες. Αν ανησυχείτε για το πώς φανήκατε σε κάποιον που μόλις γνωρίσατε, έχετε υπόψη σας ότι και εκείνος μάλλον σκέφτεται ακριβώς το ίδιο.

2. Αμφισβητήστε τις σκέψεις σας

Οι άνθρωποι τείνουμε εύκολα προς τις γνωστικές διαστρεβλώσεις και προς τα μοτίβα αρνητικών σκέψεων που μπορεί να βλάψουν τη διάθεση ή τη συμπεριφορά μας. Για παράδειγμα, υποθέτουμε το χειρότερο ή αφαιρούμε τα καλά στοιχεία από μια κατάσταση και εστιάζουμε στα κακά. Ή μπορεί να υπεραναλύουμε και να βγάζουμε βιαστικά και αυθαίρετα συμπεράσματα. Δώστε την απαιτούμενη προσοχή στις σκέψεις σας και αμφισβητήστε τις, για να μη μένετε με λανθασμένες εντυπώσεις. Πιθανώς να ανακαλύψετε ότι τρώγεστε με κάτι που τελικά δεν υφίσταται.

3. Ξεχάστε την τελειότητα

Είναι δύσκολο να αποτινάξουμε από πάνω μας την αντίληψη αυτή, ότι αν τα κάνουμε όλα σωστά, θα αγαπηθούμε και θα θαυμαστούμε. Αλλά αυτή είναι μια άκαρπη προσπάθεια, όχι μόνο επειδή η τελειότητα αποτελεί μια ψευδαίσθηση, αλλά και επειδή αυτό που οι άνθρωποι σκέφτονται για εσάς έχει περισσότερο να κάνει με εκείνους παρά με εσάς.

4. Γνωρίστε τον εαυτό σας

Τι είναι αυτό που πραγματικά σας αρέσει; Και το οποίο επιθυμείτε αληθινά; Κάνετε επιλογές για την καριέρα, τις σχέσεις και το παρελθόν σας επειδή τις θέλετε ή επειδή ευχαριστούν ή εντυπωσιάζουν κάποιον άλλο; Αφήστε τον εαυτό σας να επιχειρήσει νέα πράγματα και αναρωτηθείτε «Τι είναι αυτό που θα αναζητούσα και θα απολάμβανα, αν δεν ανησυχούσα ότι θα κριθώ από άλλους;».

5. Βρείτε τους πραγματικούς σας φίλους

Κάπου εκεί έξω, υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να ταυτιστούν μαζί σας και να σας εκτιμήσουν γι’ αυτό ακριβώς που είστε. Μη σπαταλάτε το χρόνο σας επιμένοντας με εκείνους που αναμένουν να ικανοποιείτε συνεχώς τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους. Καλλιεργείστε την αυθεντικότητα και θα βρεθείτε με άτομα που προορίζονται για εσάς. Γιατί το πραγματικό ανήκειν εκπληρώνεται μόνο όταν είμαστε οι πραγματικοί, αυθεντικοί εαυτοί μας με τους άλλους και μόνο όταν έχουμε επιτεύξει την αυτο-αποδοχή.

6. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να είναι ευάλωτος

Μπορεί να είναι τρομακτικό να πάτε ενάντια στο ρεύμα, να αντισταθείτε, να πάρετε το ρίσκο ή να γευτείτε την αποδοκιμασία των άλλων. Αλλά αποφασίστε τι είναι αυτό που αξίζει για εσάς, εμπιστευτείτε τον εαυτό σας και τολμήστε το. Δεν εξελισσόμαστε, παίζοντας πάντα εκ του ασφαλούς· αλλά επιτρέποντας και στον εαυτό μας κάποιες φορές να αποτύχει.

7. Δεχτείτε ένα χέρι βοηθείας

Το άγχος που νιώθετε για το τι σκέφτονται οι άλλοι, μπορεί ορισμένες φορές να ξεπεραστεί με λίγη αυτεπίγνωση. Αλλά σε κάποιες περιπτώσεις, ειδικά για εκείνους που αντιμετωπίζουν κάποιο ψυχικό τραύμα ή διαταραχή, η επαγγελματική βοήθεια θα σας βοηθήσει να φτάσετε στη ρίζα του προβλήματος και των συναισθημάτων σας. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να λάβει τη φροντίδα που χρειάζεται, αντί να παρατείνετε τον πόνο σας.

8. Γίνετε φίλος με εσάς

Είναι σκληρό για να το αποδεχτείτε, αλλά ποτέ δεν πρόκειται να κάνετε κάποιον να είναι σαν και εσάς, ό,τι και αν κάνετε. Όμως, δείτε και τη θετική πλευρά: Κανείς άλλος δεν πρόκειται να το καταφέρει επίσης. Επομένως, αποδεχτείτε τον πόνο της απογοήτευσης που αναπόφευκτα θα νιώσετε, όταν συνειδητοποιήσετε ότι δεν έχετε συνδεθεί απόλυτα με κάποιον και εστιάστε σε έναν στόχο που θα σας οδηγήσει να γίνετε το άτομο που θέλετε να είστε- μάθετε να αγαπάτε εσάς, με τα μειονεκτήματά σας.

Στους ανθρώπους, θα βρίσκω πάντα το καλό

“Να προσεχεις”
“Να μην εμπιστεύεσαι”
“Να κρατάς στεγανά”
“Να είσαι καχύποπτος”
“Μα δεν έμαθες πια;”

Ουφ! Ναι μωρε, εντάξει! Έμαθα χρόνια τώρα. Μην κοιτάς που σε αφήνω να παίζεις στην αυλή μου.
Έμαθα κι από σκατοψυχιές, έμαθα κι από προδοσίες.

Και τώρα τι θες;
Να σταματήσω να εμπιστεύομαι τους ανθρώπους;
Να σταματήσω να τους βάζω στη ζωή μου;
Να τους κοιτάω όλους με μισό μάτι;
Όχι ρε φίλε… δεν μου πάει.

Εγώ θα δίνω. Και θα ανοίγομαι. Και θα προσέχω τόσο όσο, αλλά θα αγαπάω πάντα χωρίς “τόσο όσο”.
Εγώ θα ψάχνω πάντα το καλό πίσω από το κακό και το χαμόγελο πίσω από το προσωπείο.
Και θα πιστεύω στους ανθρώπους και στην ψυχή τους.

Ξέρεις γιατί;
Γιατί πήρα τόση αγάπη από τους ανθρώπους μου που δεν φοβάμαι μη “στερέψω”.
Γιατί οι γονείς μου, οι φίλοι μου, οι άνθρωποί μου, με γέμιζαν αγάπη.
Πήρα και συγχώρεση στα λάθη μου. Πήρα και κατανόηση στα στριμμένα μου.
Πήρα κι αγκαλιά ακόμα κι όταν δεν την άξιζα.
Κι έτσι έμαθα να δίνω φίλε.

Ακόμα και σε εκείνους που στο τέλος του λογαριασμού, κρίνονται ελλιπείς.
Ακόμα και σε εκείνους που στο τέλος της μέρας δεν άξιζαν ούτε πέντε λεπτά.
Κι όμως… ακόμα και για εκείνους, ένα χαμόγελο συμπάθειας, ένα χάδι κατανόησης.. και πάμε παρακάτω.

Γιατί είσαι η αγάπη που πήρες, η ασφάλεια που ένιωσες και η αγκαλιά που σε έφερνε πάντα στα ίσα σου.

Και αν πάψω να πιστεύω στο καλό των ανθρώπων… θα με έχεις νικήσει…

Και μπορεί να λένε πως αν χορέψεις με το διάβολο δεν αλλάζει ο διάβολος αλλά εσύ… στον δικό μου τον κόσμο όμως… με τους δικούς μου ανθρώπους, κανένας διάβολος δεν μπόρεσε να μας αλλάξει. Ποτέ.

Παρατήρησε, διερεύνησε, ρίξε μια άλλη ματιά στη ζωή σου

Η καρδιά είναι το ίδιο σου το κέντρο. Το κεφάλι είναι απλώς η περιφέρεια. Το να ζεις στο κεφάλι, σημαίνει ότι ζεις στην περιφέρεια, χωρίς να αντιλαμβάνεσαι καν τις ομορφιές και τους θησαυρούς του κέντρου. Το να ζεις στην περιφέρεια είναι ανοησία.

Το να ζεις στο κεφάλι είναι βλακεία και το να ζεις στην καρδιά και να χρησιμοποιείς το κεφάλι όποτε χρειάζεται, είναι ευφυΐα. Το κέντρο όμως, ο κύριος, βρίσκεται στον ίδιο τον πυρήνα του είναι σου. Ο κύριος είναι η καρδιά και το κεφάλι είναι απλώς ένας υπηρέτης. Αυτό είναι ευφυΐα. Όταν το κεφάλι γίνεται ο κύριος και ξεχνάει την καρδιά, αυτό είναι βλακεία.

Η επιλογή είναι δική σου. Να θυμάσαι, το κεφάλι σαν σκλάβος είναι ένας όμορφος σκλάβος, πολύ χρήσιμος. Σαν κύριος όμως, είναι επικίνδυνος και θα δηλητηριάσει όλη σου τη ζωή. Κοίτα γύρω σου! Οι ζωές των ανθρώπων είναι εντελώς δηλητηριασμένες — δηλητηριασμένες από το κεφάλι. Δεν μπορούν να αισθανθούν, δεν είναι πια ευαίσθητοι, τίποτα δεν τους συναρπάζει. Ο ήλιος ανεβαίνει, τίποτα όμως δεν ανεβαίνει μέσα τους. Ο ουρανός γεμίζει αστέρια – το θαύμα, το μυστήριο – τίποτα όμως δεν κουνιέται μέσα στις καρδιές τους. Τα πουλιά τραγουδούν, ο άνθρωπος όμως έχει ξεχάσει να τραγουδάει. Σύννεφα έρχονται στον ουρανό και το παγώνι χορεύει, όμως ο άνθρωπος δεν ξέρει πώς να χορέψει. Έχει γίνει ανάπηρος. Τα δέντρα ανθίζουν. Ο άνθρωπος σκέφτεται, ποτέ δεν αισθάνεται. Και χωρίς αισθαντικότητα, κανένα άνθισμα δεν είναι εφικτό.

Παρατήρησε, διερεύνησε, ρίξε μια άλλη ματιά στη ζωή σου. Κανένας άλλος δεν πρόκειται να σε βοηθήσει.

Πολύ καιρό εξαρτάσαι από τους άλλους, γι’ αυτό κι έχεις γίνει βλάκας. Τώρα, η ευθύνη είναι δική σου. Το χρωστάς στον εαυτό σου το να έχεις μια βαθιά, μια διεισδυτική ματιά στο τι κάνεις με τη ζωή σου.

Υπάρχει ποίηση μέσα στην καρδιά σου; Αν δεν υπάρχει, τότε μη χάνεις χρόνο. Βοήθησε την καρδιά σου να υφάνει ποίηση. Υπάρχει ρομαντισμός στη ζωή σου; Αν δεν υπάρχει, τότε είσαι νεκρός, τότε βρίσκεσαι ήδη μέσα στον τάφο.

Βγες από εκεί μέσα! Άφησε τη ζωή να έχει ρομαντισμό μέσα της, να έχει περιπέτεια. Εξερεύνησε! Εκατομμύρια ομορφιές και μεγαλεία σε περιμένουν. Εσύ γυρίζεις συνεχώς γύρω-γύρω και ποτέ δεν μπαίνεις μέσα στο ναό της ζωής. Η πόρτα είναι η καρδιά.

Η κρυφή γοητεία του «κακού παιδιού»

«Να είσαι καλό παιδί» συνηθίζεται να παροτρύνουν οι μεγάλοι τα παιδιά. ‘Οπου καλό παιδί βέβαια μεταφράζεται το ήσυχο, πειθήνιο, που τρώει το φαγητό του, που κάνει ό,τι του πουν, παιδί που ελέγχεται εύκολα. Όμως ενώ ο κάθε γονιός και εκπαιδευτικός προσεύχεται να του τύχουν παιδιά αυτής της κατηγορίας, γιατί όλοι γελούν όταν βλέπουν τον διαβολάκο της Τασμανίας να αναστατώνει τους πάντες στο πέρασμά του; Γιατί όλοι συμπαθούν τον Ντένις τον Τρομερό;

Συχνά συναντάμε γονείς που αφηγούνται τα κατορθώματα του παιδιού τους με περηφάνια. Όταν όμως περιγράφουν με πάσα λεπτομέρεια τις σκανταλιές του ανήσυχου παιδιού της οικογένειας, αχνά διακρίνεται στα χείλη τους ένα μειδίαμα και ένας περίεργος θαυμασμός. Και, κακά τα ψέματα, συνήθως απολαμβάνουμε να ακούμε τις ιστορίες των άτακτων παιδιών. Έχουν πιο πολύ ενδιαφέρον από τις ανιαρές επιτυχίες των υπάκουων μικρών που κάνουν το παν για να κρατούν τους γονείς τους ικανοποιημένους. Εξάλλου τα μαύρα πρόβατα ξεχωρίζουμε στο κοπάδι.

Το κακό παιδί ασκεί μια κρυφή γοητεία. Τη γοητεία της χαμένης παιδικότητάς μας, που βιαστήκαμε να θυσιάσουμε στο βωμό της ομαλής μας ένταξης στην κοινωνία. Προκειμένου να γίνουμε αποδεκτοί και αρεστοί, θάψαμε τον αυθορμητισμό μας, τις παρορμήσεις μας, την τρέλα μας. Γίναμε αυτό που είναι όλοι και χάσαμε τη μοναδικότητά μας. Και φυσικά ακόμα την πενθούμε. Γιατί αν υπήρξαμε καταπιεσμένα «καλά παιδιά», θαυμάζουμε αυτό που ποθούσαμε να είχαμε υπάρξει αλλά δεν τολμήσαμε ποτέ. Αν υπήρξαμε δακτυλοδεικτούμενα «κακά παιδιά», αναπολούμε την αυθεντικότητα του είναι μας.

Το να είσαι κακό παιδί σημαίνει πως δεν μπορούν να σε ελέγξουν απόλυτα ούτε και να προβλέψουν τη συμπεριφορά σου. Είσαι διαφορετικός και πας κόντρα στο ρεύμα. Δημιουργείς νέους κανόνες, τολμάς να παίξεις με δικούς σου όρους. Και συνήθως αποκτάς οπαδούς που σε ακολουθούν στη δική σου καινοτόμο πορεία.

Το κακό παιδί έρχεται να μας θυμίσει αυτό που ήμασταν ή θα θέλαμε να είμαστε. Επαναστάτες.

Το Μυστικό στην Οικογένεια

«Κάθε άνθρωπος μεγαλώνει εν μέσω Μυστικών είτε ιδιωτικών, είτε ατομικών, είτε συλλογικών».

Με «Μ» κεφαλαίο, το Μυστικό είναι ένα Ψυχικό γεγονός που αποτυπώνει ένα ισχυρό τραυματικό γεγονός, το οποίο αφορά τα μεγάλα ζητήματα της ζωής του ανθρώπου όπως τη συνθήκη της γέννησης ή του θανάτου, την καταγωγή, τις καταστάσεις κοινωνικού αποκλεισμού.

Το τραύμα που προκλήθηκε ήταν τόσο ισχυρό, ώστε το άτομο που το βίωσε δεν μπόρεσε να το επεξεργαστεί ψυχικά και, μέσω της απόκρυψης, επιχείρησε να το λησμονήσει. Η απόπειρα όμως, να αποσιωπηθεί προκειμένου να ξεχαστεί, προκαλεί «ψυχικό διχασμό», δηλ., το ψυχικό όργανο διαχωρίζει όλα τα βιώματα που αφορούν το μυστικό από την υπόλοιπη ψυχική λειτουργία. Έτσι το Μυστικό συνεχίζει να υπάρχει αναλλοίωτο, σε όλη την διάρκεια της ζωής του ανθρώπου, σε αντίθεση με άλλες ανώδυνες αναμνήσεις που σιγά σιγά ξεθωριάζουν.

Ποια είναι τα μυστικά της οικογένειας;
Ο ομοφυλόφιλος γονιός, το παιδί εκτός γάμου, η εξωσωματική γονιμοποίηση, η αιμομιξία, ο ψυχικά διαταραγμένος αδελφός, ο δοσίλογος παππούς, ένας βασανιστής θείος, μία αδήλωτη υιοθεσία, ένας παιδεραστής συγγενής, μία αυτοκτονία, ένας φυλακισμένος, μία απόλυση, μια χρεοκοπία, ένας θάνατος από ανίατη ασθένεια, ακόμη κι ένα έγκλημα που δεν αποκαλύφθηκε ποτέ…

Το Μυστικό, κρύβει ένα γεγονός. H απόκρυψη αυτή, εγκαθιδρύει ένα δίκτυο εξουσιών, διαιωνίζει χωρίς να ερμηνεύει τις οικογενειακές διαμάχες, των οποίων, η απαρχή χάνεται στο βάθος του χρόνου.

Είναι δυνατόν να μην έχουμε μυστικά;
Θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως το μυστικό διασφαλίζει και κατοχυρώνει το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, τόσο στις σωματικές, όσο και στις ψυχικές εκφάνσεις της, οι οποίες άλλωστε δύσκολα διαχωρίζονται καθώς η ηθική τις προστατεύει ως σύνολο. Χωρίς τη δυνατότητα να κρατήσουμε ένα μυστικό, εκλείπουν παντελώς ο αυτοσεβασμός, η ελευθερία, ακόμη, και ο έρωτας. Ταυτόχρονα, όμως, είναι αδύνατον να αγνοήσουμε ότι όταν το μυστικό δεν το κρατάμε πλέον για λόγους αυτοπροστασίας αλλά επειδή φοβόμαστε τις συνέπειες που θα πρέπει να υποστούμε όταν το αποκαλύψουμε, τότε όλα αλλάζουν (S.Tisseron, 2011).

Τα μυστικά από μόνα τους δεν είναι ούτε καλά, ούτε κακά
Αν τελικά το μυστικό επιτελεί τον σκοπό του, ο οποίος είναι να μην διαταραχτεί η ομαλή λειτουργία της οικογένειας, εξαρτάται από το είδος, το θέμα και τη λειτουργία του.

Οι περισσότερες οικογένειες αποκρύπτουν γεγονότα ή πληροφορίες, είτε από κάποια μέλη της οικογένειας, είτε από τον κοινωνικό τους περίγυρο. Τα μυστικά, εξ΄ορισμού αφορούν πληροφορίες που εσκεμμένα παραμένουν κρυφές. Έτσι, όταν μιλάμε για οικογενειακά μυστικά εννοούμε τους «σκελετούς μέσα στα ντουλάπι». Τα μυστικά με αρνητικό πρόσημο, αφορούν συνήθως καταστάσεις όπως εξωσυζυγικές σχέσεις, ομοφυλοφιλία, κατάχρηση ουσιών, που είναι από τα πλέον συνηθισμένα.

Το πώς επηρεάζονται οι σχέσεις μέσα στην οικογένεια από την ύπαρξη του μυστικού εξαρτάται πολλές παραμέτρους.Μία παράμετρος αφορά στα μέλη της οικογένειας που είναι οι φορείς του μυστικού. Οι πληροφορίες που αποκρύπτουν οι γονείς από τα παιδιά τους εξυπηρετούν τελείως διαφορετικό σκοπό, από ό,τι τα μυστικά που όλα τα μέλη της οικογένειας διαφυλάττουν από τον κοινωνικό περίγυρο. Το θέμα των απόκρυφων πληροφοριών αποτελεί ένα άλλο πολύ βασικό στοιχείο. Το μυστικό που αφορά αιμομιξία μέσα στην οικογένεια έχει σαφώς διαφορετική βαρύτητα και επηρεάζει την οικογένεια με διαφορετικούς τρόπους, από ό,τι τα μυστικά που αναφέρονται στην κουλτούρα της οικογένειας.

Είτε η μυστικότητα διέπει τη σχέση μεταξύ δύο ατόμων, είτε τη σχέση μεταξύ ομάδων, καθώς και η ένταση που αυτό συμβαίνει, είναι ένα ζήτημα που χαρακτηρίζει κάθε πτυχή της μεταξύ τους σχέσης. Σύμφωνα με αυτή τη δήλωση, η θεωρία για την οικογενειακή κατασκευή της πραγματικότητας (Reiss, 1981), περιγράφει τον σημαίνοντα ρόλο που παίζει, η τάση που έχουν τα μέλη της οικογένειας, να αποκρύπτουν πληροφορίες το ένα από το άλλο, και από τον έξω κόσμο. O φορέας του μυστικού υποχρεώνει κάποτε τους ανθρώπους στο περιβάλλον του να μην προφέρουν συγκεκριμένες λέξεις που θα μπορούσαν «να βάλουν ψύλλους στ΄αυτιά».

Δεν μιλάνε για σκοινί στο σπίτι του κρεμασμένου, ούτε για φόνο στο σπίτι του φονιά.
Αυτές τις απαγορευμένες λέξεις, όταν συμβεί να τις εκστομίσει κάποιος, προκαλούν πάντοτε ένα δράμα. Τα οικογενειακά μυστικά καλλιεργούν και συντηρούν ψευδαισθήσεις σχετικά με τις οικογενειακές σχέσεις και εμποδίζουν τα μέλη από το να αποκτήσουν καινούργιες πληροφορίες που θα μπορούσαν να ανατρέψουν παγιωμένες και, ενδεχομένως, νοσηρές αντιλήψεις.

Η ανασκόπηση στη βιβλιογραφία αποκαλύπτει ότι η ένταση με την οποία το μυστικό επηρεάζει τη φύση των οικογενειακών σχέσεων, εξαρτάται από τρεις, τουλάχιστον, παράγοντες:
1) Η διάδοση του μυστικού καθορίζει τη μορφή του (ποιος γνωρίζει το μυστικό),
2) Το θέμα του μυστικού (ποια πληροφορία αποσιωπάται)
3) Η λειτουργία του μυστικού (για ποιο λόγο η οικογένεια κρατάει μυστικά;).

Η μορφή του μυστικού
Η διάδοση του μυστικού μέσα στην οικογένεια ορίζει τη μορφή του. Μία μορφή είναι η δια-οικογενειακή, όταν όλα τα μέλη της οικογένειας έχουν επίγνωση του μυστικού, το οποίο αποκρύπτουν από τον κοινωνικό περίγυρο. Η κλινική βιβλιογραφία για τις δυσλειτουργικές οικογένειες αναφέρει πληθώρα περιπτώσεων και των συνεπειών τους. Για παράδειγμα, ο αλκοολισμός ενός μέλους της οικογένειας ενισχύεται από την προσπάθεια που κάνουν τα υπόλοιπα μέλη να τον κρατήσουν κρυφό. Ομοίως, στις περιπτώσεις παιδιών που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση, υποδηλώνεται μια έντονη τάση να παραμείνει η κακοποίηση, το μυστικό που καθιστά συνένοχη όλη την οικογένεια.

Παρόλο που όλα τα μέλη της οικογένειας μπορεί να συνωμοτήσουν προκειμένου να κρατήσουν κρυφή την σωματική/ψυχική κακοποίηση από τους «έξω», σε μερικές περιπτώσεις, τα κακοποιημένα άτομα μπορεί να μην αποκαλύψουν την κακοποίηση ούτε στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Αυτή η μορφή οικογενειακού μυστικού αφορά στα ενδο-οικογενειακά μυστικά, μυστικά δηλ., που γνωρίζουν κάποια μέλη της οικογένειας, ενώ τα υπόλοιπα τα αγνοούν.

Για παράδειγμα, ο πατέρας που κακοποιεί σεξουαλικά το παιδί του, μπορεί να του επιβάλλει να το κρατήσει μυστικό, είτε απειλώντας το, είτε τιμωρώντας το, είτε πείθοντάς το πως φταίει αυτό.

Μία άλλη μορφή οικογενειακών μυστικών είναι αυτή όπου μόνο ένα μόνο μέλος της οικογένειας κατέχει το μυστικό, δηλ., μπορεί να έκανε κάτι, να έμαθε κάτι ή να του συνέβη κάτι, το οποίο αποφάσισε να κρατήσει κρυφό από την οικογένειά του. Το παράδοξο στην περίπτωση του προσωπικού μυστικού είναι πως «αντηχεί» στα υπόλοιπα μέλη έχοντας τη δύναμη να επηρεάζει την οικογενειακή ατμόσφαιρα.

Το Μυστικό έχει μέσα του το αποτύπωμα της βιωμένης τραυματικής εμπειρίας και ταυτόχρονα όλα όσα το άτομο αυτό σκέφτηκε, φαντάστηκε, φαντασιώθηκε. Συγκροτείται από λόγια αποσιωπημένα, εικόνες και συναισθήματα άφατα, από πράξεις μετάνοιας ανεκτέλεστες. Το παιδί, λοιπόν, αυτού του γονιού προσπαθεί σε όλη του τη ζωή να αναπλάσει, με όποιον τρόπο μπορεί, τις εικόνες για τις οποίες δεν του μίλησαν οι γονείς του αλλά τις εμφύτευσαν, ουσιαστικά, μέσα του.

Προσπαθεί απεγνωσμένα να νοηματοδοτήσει αυτά που βιώνει. Μπορεί να έχει σωματικά συμπτώματα, διάφορους πόνους, πεπτικές διαταραχές, άγχη, φοβίες, μαθησιακές δυσκολίες, αινιγματικές συμπεριφορές, ή γίνεται κομφορμιστής, δηλαδή προσπαθεί να παραμείνει απαρατήρητος, να κάνει πως δεν καταλαβαίνει. Μπορεί να νιώθει ενοχή για καταστάσεις στις οποίες δεν εμπλέκεται καθόλου. Μπορεί να νιώθει ντροπή, είτε γιατί έχει εσωτερικεύσει την ντροπή του τραυματισμένου γονιού του, είτε γιατί πιστεύει ότι αυτός το κρίνει ανάξιο να του εκμυστηρευτεί το Μυστικό, είτε γιατί είναι ντροπή να φαντάζεται ότι ο γονιός του λέει ψέματα (Κ.Μάτσα,2014).

Το θέμα του μυστικού
Το θέμα των πληροφοριών που κρύβει η οικογένεια, είναι επίσης σημαντικό. Όπως κάθε κοινωνική ομάδα, έτσι και οι οικογένειες, διατηρούν κάποια συγκεκριμένα έθιμα και τελετουργικά που διατηρούνται και ανακυκλώνονται μέσα στα στενά πλαίσια της οικογένειας, εν είδη μυστικού, ως «τα εν οίκω μη εν δήμω». Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελούν τα οικογενειακά ανέκδοτα, που μοιράζονται, αυστηρά, μεταξύ τους τα μέλη της οικογένειας.

Τα μυστικά που επηρεάζουν θετικά την οικογένεια διαφοροποιούνται από αυτά που την επηρεάζουν αρνητικά, στον βαθμό κατά τον οποίο προκαλούν κοινωνική αδιακρισία. Για παράδειγμα, η απόκρυψη αξιόποινων πράξεων ή καταστάσεων που προκαλούν τα συλλογικά ήθη, έχει διαφορετικό κοινωνικό αντίκτυπο στα μέλη της οικογένειας, από ό,τι η απόκρυψη των επαγγελματικών σχεδίων κάποιου μέλους της οικογένειας. Στην πρώτη περίπτωση, τα μέλη της οικογένειας κρατούν την πληροφορία μυστική προκειμένου να αποφύγουν την διαπόμπευση και την περιθωριοποίηση. Ενώ, στην δεύτερη, η πληροφορία αποκρύπτεται είτε ως έκπληξη, είτε ως προστασία από την απογοήτευση που θα επιφέρει η τυχόν αποτυχία του επαγγελματικού εγχειρήματος. Όμως, και στις δύο περιπτώσεις, ο απόηχος του μυστικού έχει καθοριστική επίδραση στη δυναμική της οικογένεια.

Η λειτουργία του μυστικού
Η βιβλιογραφία υποδεικνύει πως τα μυστικά εξυπηρετούν τουλάχιστον τέσσερις λειτουργίες μέσα στην οικογενειακή σφαίρα. Η πρώτη, είναι να αναπτύξει και να διατηρήσει τους οικογενειακούς δεσμούς. Η δημιουργία, ιδιωτικής «γλώσσας», οικογενειακών ιδιωματισμών και υπονοούμενων, εκφράζει μία συχνά αναφερόμενη μορφή μυστικοπάθειας, που εξυπηρετεί την ενδυνάμωση ή την διατήρηση της στενής σχέσης μεταξύ αυτών που τη μοιράζονται. Εξάλλου, είναι ευνόητο πως για την δημιουργία στενών σχέσεων απαιτείται, τουλάχιστον έως ένα βαθμό, εχεμύθεια και προστασία των προσωπικών δεδομένων μεταξύ των ατόμων που απαρτίζουν την σχέση έναντι των ατόμων εκτός αυτής της σχέσης.

Τα μυστικά επικυρώνουν τη μοναδικότητα και την εγγύτητα των οικογενειακών δεσμών.
Όσο κι αν η συχνή επαφή ωθεί τα μέλη της οικογένειας να αναζητήσουν ιδιωτικό χώρο και χρόνο, εντούτοις, αυτή η ίδια η επαφή προϋποθέτει, ότι τα μέλη μοιράζονται πληροφορίες που σπάνια ή και ποτέ, δεν αποκαλύπτονται σε ξένους. Η πρόσβαση σε τέτοιου είδους μυστική γνώση, προσφέρει στα μέλη της οικογένειας την αίσθηση της εγγύτητας, η οποία δύσκολα επιτυγχάνεται σε άλλες μορφές σχέσεων.

Δεύτερη, πιθανή, λειτουργία των οικογενειακών μυστικών είναι η δημιουργία ομάδας και η διατήρηση της συνοχής της. Όταν τα άτομα πιστεύουν ότι μοιράζονται ένα μυστικό ή μία κρυφή ιδιότητα, ενισχύεται η συνοχή. Αυτά, τα «εσωτερικά μυστικά» επικυρώνουν το αίσθημα του «ανήκειν» και προσδιορίζουν την ομάδα ως μία διακριτή οντότητα. Στοιχεία που εξυπηρετούν αυτό τον σκοπό είναι οι συνθηματικές λέξεις, οι τελετές μύησης, οι τελετουργίες και τα υπονοούμενα. Το ίδιο ισχύει και μέσα στην οικογενειακή σφαίρα μπορεί να υπάρχουν κοινοί κανόνες, έθιμα ή/και τελετουργίες, που δεν «βγαίνουν» εκτός των οικογενειακών συνόρων ή ακόμη και η ίδια η οικογένεια δεν τα συζητάει, καθώς κάποια μέλη της είναι αποκλεισμένα από αυτές τις πληροφορίες.

Η προστασία της οικογενειακής δομής είναι η τρίτη λειτουργία των οικογενειακών μυστικών. Παρόλο που σχετίζεται με τη λειτουργία της συνοχή (δηλ. Ο στόχος είναι να διατηρηθεί ή να ενισχυθεί η ενότητα και η εγγύτητα), οι διαδικασίες που μεθοδεύονται προκειμένου να αποφευχθεί η κατάρρευση της οικογένειας είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες που ενεργοποιούνται όταν ο στόχος είναι η οικοδόμηση ισχυρών δεσμών μεταξύ των μελών της οικογένειας. Για παράδειγμα, οι οικογένειες με γονιό αλκοολικό, μπορεί να αποκρύπτουν τον αλκοολισμό, εν μέρει προκειμένου να μην αμφισβητηθεί ο γονεϊκός του ρόλος μέσα στην οικογένεια.

Αν υποτεθεί πως προκειμένου να μην διαταραχθεί η οικογενειακή ενότητα, τα μέλη είναι, συχνά, πρόθυμα να θυσιαστούν, η πιθανότητα να υπομένουν δυνητικά επιζήμιες ή καταστρεπτικές συμπεριφορές (όπως φυσική ή/και ψυχική κακοποίηση) για να κρατήσουν την οικογένεια ενωμένη, είναι αρκετά αυξημένη. Αυτό, ισχύει ειδικά για τα παιδιά, τα οποία έχουν από ελάχιστη έως καμία δύναμη να επηρεάσουν το περιβάλλον τους. Το μόνο που μπορούν να κάνουν ώστε να διατηρήσουν την ενότητα της οικογένειας είναι να παραμένουν παθητικά να αποκρύπτουν την παραμέληση ή κακοποίηση από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας ή από ανθρώπους εκτός της οικογένειας, όπως για παράδειγμα τους δασκάλους τους κ.λπ.

Η προστασία της οικογένειας από την κοινωνική αποδοκιμασία ή απόρριψη, είναι η τέταρτη λειτουργία των οικογενειακών μυστικών. Τα μέλη της οικογένειας αποσιωπούν πληροφορίες που δεν απειλούν ευθέως την οικογενειακή ενότητα, η αποκάλυψή τους όμως, μπορεί να βλάψει την εικόνα της οικογένειας. Αυτά, τα "σκοτεινά" μυστικά γίνονται αντιληπτά ως ασυμβίβαστα ως προς την εικόνα που η ίδια η οικογένεια καλλιεργεί προς τα έξω.

Η αποσιώπησή τους, διασφαλίζει τη δημόσια εικόνα της οικογένειας. Η ψύχωση ενός μέλους της οικογένειας, για παράδειγμα, μπορεί να κρατηθεί μυστική, προκειμένου τόσο τα υπόλοιπα μέλη όσο και ο ασθενής, να προστατευθούν από τον κοινωνικό στιγματισμό.

Το μυστικό στη θεραπεία
Κάθε είδους απόπειρα να ξεχάσουμε ένα τραύμα αντιστοιχεί σε αυτό που αποκαλούμε στην ψυχολογία «σχάση», διχασμό (Κ.Μάτσα, 2014). Το ειδοποιό στοιχείο του Μυστικού είναι πως όλες οι εμπειρίες που το αφορούν, διαχωρίζονται –είναι αποκομμένες- από την υπόλοιπη ψυχική λειτουργία. Έτσι λοιπόν, συνεχίζει να υπάρχει αναλλοίωτο σε όλη μας τη ζωή, σε αντίθεση με τις βιωμένες αναμνήσεις, οι οποίες, με το πέρασμα του χρόνου χάνουν τη συναισθηματική τους φόρτιση και παραμορφώνονται στην επαφή τους με νέες εμπειρίες.

Τα οικογενειακά μυστικά, εν γένει, είναι παθογόνα, και όταν εισάγονται στη θεραπεία μπορούν να παραλύσουν τη θεραπευτική διαδικασία. Τα μυστικά είναι ένας ισχυρός τρόπος για να ελέγξει κάποιος όχι μόνο την σχέση αλλά και την ίδια τη θεραπεία.

Αν ένα ή και περισσότερα μέλη της οικογένειας καταφέρουν να δεσμεύσουν τον θεραπευτή με ένα μυστικό, ο θεραπευτής χάνει όχι μόνο την αυτονομία αλλά και την ουδετερότητά του.

Στη θεραπευτική διαδικασία, ο ενήλικος θεραπευόμενος εκτός από το σήμερά του, φέρει και το χθες του, δηλ., το παιδί «μέσα» του, το οποίο είναι «στοιχειωμένο» από το μυστικό. Για να το αντιμετωπίσουμε θα πρέπει πρώτα να αποδεχτούμε ότι το μυστικό «του» δεν είναι ασύμβατο με την ιδέα της Αλήθειας, αλλά με την προβληματική επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Και το πρώτο πράγμα που πρέπει να ακούσει από εμάς ένα παιδί είναι: «Εσύ δεν φταις για τίποτα».

Οι νέοι είναι μεγαλόψυχοι γιατί η ζωή δεν τους ταπείνωσε ακόμη

Ύστερα από αυτά ας πραγματευθούμε τώρα το θέμα «Τι λογής είναι οι άνθρωποι από πλευράς χαρακτήρα εν σχέσει με τα πάθη, τις έξεις, την ηλικία και τις τύχες της ζωής».

Πάθη ονομάζω την οργή, την επιθυμία και τα παρόμοια (έχουμε ήδη μιλήσει γι' αυτά), ενώ έξεις ονομάζω τις αρετές και τις κακίες (κάναμε και γι' αυτές λόγο, κάνοντας επίσης αναφορά στα πράγματα που το κάθε επιμέρους άτομο επιλέγει και προτιμάει, καθώς και σ' αυτά που πράττει).

Οι ηλικίες είναι η νεανική, η ώριμη και η γεροντική.

Τύχες της ζωής ονομάζω την ευγενική καταγωγή, τον πλούτο, την ισχύ στις διάφορες μορφές της, καθώς και τα αντίθετά τους ― γενικά τις καλές και τις κακές τύχες.

  Οι νέοι λοιπόν ―για να μιλήσουμε για τα επιμέρους στοιχεία του χαρακτήρα τους― έχουν έντονες επιθυμίες και είναι άξιοι να κάνουν αυτά που επιθυμούν.

Από τις επιθυμίες που σχετίζονται με το σώμα κυνηγούν κατά κύριο λόγο την ερωτική, και δεν έχουν τη δύναμη να ελέγξουν τον εαυτό τους ενσχέσει με αυτήν. Αλλάζουν εύκολα επιθυμίες και τις χορταίνουν γρήγορα: οι επιθυμίες τους είναι σφοδρές, ξεθυμαίνουν όμως γρήγορα γιατί η όρεξή τους για κάτι είναι έντονη, διαρκεί όμως λίγο, όπως ακριβώς η δίψα και η πείνα ―κάθε λίγο και λιγάκι― των αρρώστων. Παραφέρονται εύκολα, είναι ευέξαπτοι και ρέπουν στο να αφήνονται να παρασυρθούν από το θυμό τους.

Δεν έχουν τη δύναμη να αντισταθούν στις παρορμήσεις τους· γιατί η αγάπη τους για την τιμή τούς κάνει να μη μπορούν να ανεχθούν την περιφρόνηση, αλλά αγανακτούν όταν πιστεύουν ότι αδικούνται. Αγαπούν τις τιμές, πιο πολύ όμως αγαπούν τη νίκη· γιατί οι νέοι θέλουν να υπερέχουν, και η νίκη είναι μια περίπτωση υπεροχής.

Η αγάπη τους για τα δύο αυτά είναι μεγαλύτερη από την αγάπη τους για το χρήμα: η αγάπη τους για το χρήμα είναι πολύ μικρή, επειδή δεν έχουν ακόμη δοκιμάσει στέρηση και φτώχεια, όπως λέει και ο λόγος του Πιττακού για τον Αμφιάραο.

Ο χαρακτήρας τους είναι τέτοιος που να μη βλέπουν την κακή όψη των πραγμάτων, αλλά την καλή· ο λόγος είναι ότι τα μάτια τους δεν έχουν ακόμη δει πολλές κακίες.

Είναι, επίσης, ευκολόπιστοι, γιατί δεν ήταν πολλές ως τώρα οι φορές που έπεσαν θύματα απάτης.

Αντιμετωπίζουν, επίσης, τη ζωή με αισιοδοξία· γιατί όπως αυτοί που έχουν πιει πολύ κρασί, έτσι ακριβώς και οι νέοι έχουν μέσα τους, από την ίδια τους τη φύση, μια θέρμη ― την ίδια, βέβαια, στιγμή και γιατί δεν έχουν ακόμη γνωρίσει πολλές αποτυχίες.

Ζουν κυρίως με την ελπίδα· ο λόγος είναι ότι η ελπίδα σχετίζεται με το μέλλον, ενώ η μνήμη με το παρελθόν, και για τους νέους το μέλλον είναι μεγάλο, ενώ το παρελθόν μικρό· στην αρχή, πράγματι, της ζωής του δεν έχει κανείς να θυμάται τίποτε, έχει όμως περιθώριο να ελπίζει τα πάντα. Για τον λόγο αυτό είναι και ευεξαπάτητοι, επειδή εύκολα δημιουργούν μέσα τους ελπίδες.

Έχουν, επίσης, θάρρος ― περισσότερο αυτοί από τους άλλους· ο λόγος είναι ότι παραφέρονται εύκολα και είναι γεμάτοι από ελπίδες· η πρώτη από τις ιδιότητες αυτές τους κάνει να μη φοβούνται, ενώ η δεύτερη τους κάνει θαρραλέους: κανένας δεν αισθάνεται φόβο όσο κατέχεται από οργή, και η ελπίδα για κάτι καλό δίνει στον άνθρωπο θάρρος.

Είναι, επίσης, συνεσταλμένοι και ντροπαλοί: έχοντας ανατραφεί αποκλειστικά με βάση τους καθιερωμένους κανόνες του κοινωνικού τους περιβάλλοντος δεν φαντάζονται ακόμη ότι υπάρχουν και άλλα όμορφα πράγματα. 

Είναι, επίσης, μεγαλόψυχοι· γιατί η ζωή δεν τους ταπείνωσε ακόμη, ούτε και δοκίμασαν τη δύναμη της ανάγκης, και το να θεωρεί κανείς τον εαυτό του άξιο μεγάλων πραγμάτων είναι μεγαλοψυχία ― αυτό πάλι χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που είναι γεμάτος μέσα του από ελπίδες.

Προτιμούν, επίσης, να κάνουν όμορφα μάλλον πράγματα παρά πράγματα που τους συμφέρουν· ο λόγος είναι ότι τη ζωή τους τη ρυθμίζουν πιο πολύ οι κανόνες του ηθικού χαρακτήρα παρά ο υπολογισμός: ο υπολογισμός σχετίζεται με το συμφέρον, ενώ η αρετή με το ωραίο. 

Αγαπούν, επίσης, τους φίλους τους και τους συντρόφους τους περισσότερο από ό,τιαυτοί που βρίσκονται σε άλλες ηλικίες, για τον λόγο ότι είναι μια ευχαρίστηση γι' αυτούς να ζουν συντροφιά με άλλους, αλλά και γιατί δεν υπάρχει ακόμη τίποτε που να το κρίνουν με βάση το συμφέρον ― άρα ούτε και τους φίλους τους.

Όλα τους τα σφάλματα έχουν την αρχή τους στην υπερβολή και στη σφοδρότητά τους ― κατά παράβαση, βέβαια, του λόγου του Χίλωνα· πραγματικά, ό,τι κάνουν, το κάνουν σε υπερβολικό βαθμό: αγαπούν σε υπερβολικό βαθμό, μισούν σε υπερβολικό βαθμό, το ίδιο και όλα τα άλλα.

Πιστεύουν ότι τα ξέρουν όλα, και είναι βέβαιοι για όλα πεισματικά αυτό είναι και η αιτία που ό,τι κάνουν το κάνουν σε βαθμό υπερβολικό.

Και οι αδικίες που κάνουν έχουν σχέση με τη διάθεσή τους να προσβάλουν, όχι με τη διάθεσή τους να κάνουν κακό.

Αισθάνονται, επίσης, εύκολα οίκτο, για τον λόγο ότι θεωρούν όλους τους ανθρώπους καλούς ή καλύτερους από αυτό που πράγματι είναι: μετρώντας τους πλησίον τους με μέτρο τη δική τους α–κακία καταλήγουν να θεωρήσουν πως ό,τι παθαίνει ο άλλος, το παθαίνει δίχως να το αξίζει. 

Τους αρέσουν επίσης τα γέλια και οι χαρές, γιαυτό και είναι πειραχτήρια· γιατί ο αστεϊσμός είναι μια εξευγενισμένη μορφή προσβολής.

Τέτοιος λοιπόν είναι ο χαρακτήρας των νέων.

Αριστοτέλης. Ρητορική Βιβλίο Πρώτο

Tο μυρμήγκι από την «κόλαση»: Ζούσε στη Γη πριν 99 εκατ. χρόνια

Μπορεί οι δεινόσαυροι να μονοπωλούσαν για πολλοί καιρό το ενδιαφέρον των επιστημόνων, αλλά μια νέα ανακάλυψη φαίνεται πως έχει τραβήξει όλα τα βλέμματα.

Το «μυρμήγκι της κόλασης» διέφερε από τους τωρινούς συγγενείς του διότι είχε ένα ενισχυμένο κέρατο από μέταλλο στο κεφάλι του!

Ένας αριθμός εξαφανισμένων εντόμων έχει «βαφτιστεί» κατά καιρούς «μυρμήγκι της κόλασης» - συμπεριλαμβανομένου και του Haidomyrmex cerberus, που είχε περίεργους «μίνι χαυλιόδοντες» σε σχήμα L.

Ωστόσο, ερευνητές από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Νιού Τζέρσεϊ αποκάλυψαν ένα νέο πλάσμα που βρέθηκε μέσα σε κεχριμπάρι, που χρονολογείται περισσότερα από 99 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Σύμφωνα με τη μελέτη, το μυρμήγκι της κόλασης, γνωστό ως Linguamyrmex vladi, κυνηγούσε και υπερασπιζόταν τον εαυτό του με τρόπους που διαφέρουν δραματικά από τα σύγχρονα μυρμήγκια.

Το έντομο, το οποίο εμφανίστηκε σε κεχριμπάρι, που εξορύχθηκε στη Μιανμάρ, εμφάνισε μάλλον τρομακτικό «οπλισμό» γύρω από το κεφάλι του.

Αυτό περιλάμβανε ένα «κέρατο», πιθανώς ενισχυμένο από μέταλλα όπως ασβέστιο, ψευδάργυρο και σίδηρο, που συνήθως βρίσκονται στα σώματα των εντόμων.

Θεωρείται ότι το οχυρωμένο κέρας χρησιμοποιήθηκε μαζί με τις δαγκάνες που έμοιαζαν με δρεπάνια για να «καθηλώσουν και ενδεχομένως να "σουβλίσουν" θύματα με όχι και τόσο σκληρό περίβλημα».

Ο Δρ Φίλιπ Μπάρντεν, κύριος συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε ότι η ενίσχυση του κέρατος θα το βοηθούσε από το να υποστεί βλάβη, καθώς οι δαγκάνες του θα έκλειναν.

«Το κέρατο φαίνεται να περιέχει αυξημένη πυκνότητα ή μεταλλική ενίσχυση, όπως υποδεικνύει η απεικόνιση με ακτίνες Χ», ανέφερε.

«Καθώς οι γνάθοι κλείνουν για να συλλάβουν θήραμα, η ενίσχυση θα εμπόδιζε τις δαγκάνες από το να κάνουν ζημιά στο κέρατο».

Το άγριο μυρμήγκι πιθανόν να έχει πεθάνει κατά τη διάρκεια της ύστερης Κρητιδικής και Παλαιοκεντρικής περιόδου (περίοδος K-Pg).

«Η ακριβής αιτία της εξαφάνισής τους είναι άγνωστη, ωστόσο είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι τα μυρμήγκια κόλασης είναι γνωστά από τρεις απολιθωμένες ανακαλύψεις παγκοσμίως, στη Μιανμάρ, τη Γαλλία και τον Καναδά, που κυμαίνονται από 99 έως 78 εκατομμύρια χρόνια πριν», πρόσθεσε ο Μπάρντεν.

«Ενώ αυτά τα μυρμήγκια κατά πάσα πιθανότητα εξαφανίστηκαν κάποια στιγμή γύρω από τα όρια του K-Pg, μαζί με μη πετούμενους δεινοσαύρους, πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, φαίνεται ότι έχουν διασκορπιστεί ευρέως και υπήρχαν για τουλάχιστον τουλάχιστον 20 εκατομμύρια χρόνια».

Τα μισά άτομα του σώματός μας θα μπορούσαν να έχουν έρθει από άλλο γαλαξία

Νέα έρευνα δείχνει έως και το μισό της ύλης στο Γαλαξία – συμπεριλαμβανομένων και των ατόμων που απαρτίζουν το σώμα μας – θα μπορούσαν να έχουν έρθει έξω από τον δικό μας Γαλαξία, πολύ περισσότερο από ό, τι οι επιστήμονες πίστευαν στο παρελθόν. Ο ισχυρισμός αυτός βασίζεται σε προσομοιώσεις σε υπερυπολογιστή, που εντόπισαν ένα νέο φαινόμενο, που ονομάζεται διαγαλαξιακή μεταφορά, και θα μπορούσε να μας βοηθήσει να ξεκλειδώσουμε τα μυστικά για το πώς εξελίσσονται οι γαλαξίες.

Τα μοντέλα τρέχουν από μια ομάδα αστροφυσικών από το Πανεπιστήμιο Northwestern και έδειξαν εκρήξεις σουπερνόβα, που θα μπορούσαν να εκτοξεύσουν τεράστιες ποσότητες αερίου πέρα από τον δικό τους γαλαξία. Έτσι άτομα μεταφέρονται από τον ένα γαλαξία σε έναν άλλο μέσω ισχυρών ανέμων.

«Λαμβάνοντας υπόψη πόσο μεγάλο μέρος της ύλης από την οποία σχηματιζόμαστε, μπορεί να προέρχεται από άλλους γαλαξίες, θα μπορούσαμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας σαν εξωγαλαξιακούς μετανάστες», λέει ο επικεφαλής ερευνητής Daniel Anglés-Alcázar.

«Είναι πιθανό ένα μεγάλο μέρος της ύλης του Γαλαξία μας να ήταν σε άλλους γαλαξίες προτού φτάσει σε μας με τη βοήθεια ενός ισχυρού ανέμου, αφού ταξίδεψε σε όλον τον διαγαλαξιακό χώρο και τελικά βρήκε ένα νέο σπίτι, τον Γαλαξία μας.»

Προσομοιώσεις έδειξαν την ροή των ανέμων μεταξύ των γαλαξιών

Παρά το γεγονός ότι αυτοί οι διαγαλαξιακό άνεμοι φαίνεται να είναι πολύ γρήγοροι – ίσως και αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο – οι τεράστιες αποστάσεις θα έχουν διανυθεί κατά τη διάρκεια δισεκατομμυρίων ετών.

Χρησιμοποιώντας το FIRE (Feedback Σε ρεαλιστικά περιβάλλοντα) σύστημα προσομοίωσης, η ερευνητική ομάδα ήταν σε θέση να κατασκευάσει ρεαλιστικά 3D μοντέλα των γαλαξιών, όπως εκτείνονταν λίγο μετά τη Μεγάλη Έκρηξη μέχρι και σήμερα.

Στη συνέχεια χρησιμοποιούνται σύνθετοι αλγόριθμοι για να αξιοποιήσουν τα δεδομένα που προκύπτουν και φαίνεται ότι δημιουργούνται μεγάλες ποσότητες από αέριο που ρέουν από μικρότερους γαλαξίες σε μεγαλύτερες, όπως τον Γαλαξία μας.

Ενώ οι μεγαλύτεροι γαλαξίες έχουν περισσότερη ύλη για να ξεκινήσουν την ροή αυτή, είναι εντούτοις πιο δύσκολο να ξεφύγουν και γι ‘αυτό και η ροή συνήθως πηγαίνει προς τους μεγαλύτερους γαλαξίες.

Γνωρίζαμε ήδη ότι αέριο υλικό μπορεί να κινηθεί μεταξύ των γαλαξιών, απλά δεν ξέραμε πόσο. Τελικά, τα άτομα σε ένα μεγάλο γαλαξία, όπως είναι οι γύρω μας, θα μπορούσαν να έχουν αρχικά προέλθει ακόμα και από ένα εκατομμύριο έτη φωτός μακριά, όπως δείχνει η νέα έρευνα.

«Η μελέτη αυτή μετατρέπει ότι γνωρίζαμε για το πώς σχηματίζονται οι γαλαξίες από το Big Bang», λέει ένας από τους ερευνητές, ο Claude-André Faucher-Giguère.

Οι γαλαξίες ως γνωστόν είναι συλλογές από άστρα που συνδέονται μεταξύ τους και βρίσκονται σε τροχιά γύρω από ένα κοινό μάζα, συνήθως μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα, αλλά αμέσως μετά το Big Bang, περίπου 14 δισεκατομμύρια χρόνια πριν δεν υπήρχαν αστέρια και οι γαλαξίες, απλώς δεν ήταν ένα ομοιόμορφο αέριο.

Από μικροσκοπικές διακυμάνσεις στη ροή του αερίου και από την έλξη της βαρύτητας, σταδιακά σχηματίστηκαν τα αστέρια και οι γαλαξίες στο Σύμπαν που γνωρίζουμε σήμερα, αλλά με τα νέα ευρήματα κατανοούμε καλύτερα τον σχηματισμό των γαλαξιών, σύμφωνα με τους επιστήμονες.

«Η καταγωγή μας είναι πολύ λιγότερο τοπική από ό,τι εθεωρείτο μέχρι σήμερα», λέει ο Faucher-Giguère . «Η μελέτη μας δίνει μια αίσθηση του πώς τα πράγματα γύρω μας συνδέονται με πολύ μακρινά αντικείμενα στον ουρανό.»