Πέμπτη 12 Μαρτίου 2020

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἑκάβη (754-785)

ΑΓ. τί χρῆμα μαστεύουσα; μῶν ἐλεύθερον
755 αἰῶνα θέσθαι; ῥᾴδιον γάρ ἐστί σοι.
ΕΚ. οὐ δῆτα· τοὺς κακοὺς δὲ τιμωρουμένη
αἰῶνα τὸν σύμπαντα δουλεύειν θέλω.
ΑΓ. καὶ δὴ τίν᾽ ἡμᾶς εἰς ἐπάρκεσιν καλεῖς;
ΕΚ. οὐδέν τι τούτων ὧν σὺ δοξάζεις, ἄναξ.
760 ὁρᾷς νεκρὸν τόνδ᾽ οὗ καταστάζω δάκρυ;
ΑΓ. ὁρῶ· τὸ μέντοι μέλλον οὐκ ἔχω μαθεῖν.
ΕΚ. τοῦτόν ποτ᾽ ἔτεκον κἄφερον ζώνης ὕπο.
ΑΓ. ἔστιν δὲ τίς σῶν οὗτος, ὦ τλῆμον, τέκνων;
ΕΚ. οὐ τῶν θανόντων Πριαμιδῶν ὑπ᾽ Ἰλίῳ.
765 ΑΓ. ἦ γάρ τιν᾽ ἄλλον ἔτεκες ἢ κείνους, γύναι;
ΕΚ. ἀνόνητά γ᾽, ὡς ἔοικε, τόνδ᾽ ὃν εἰσορᾷς.
ΑΓ. ποῦ δ᾽ ὢν ἐτύγχαν᾽, ἡνίκ᾽ ὤλλυτο πτόλις;
ΕΚ. πατήρ νιν ἐξέπεμψεν ὀρρωδῶν θανεῖν.
ΑΓ. ποῖ τῶν τότ᾽ ὄντων χωρίσας τέκνων μόνον;
770 ΕΚ. ἐς τήνδε χώραν, οὗπερ ηὑρέθη θανών.
ΑΓ. πρὸς ἄνδρ᾽ ὃς ἄρχει τῆσδε Πολυμήστωρ χθονός;
ΕΚ. ἐνταῦθ᾽ ἐπέμφθη πικροτάτου χρυσοῦ φύλαξ.
ΑΓ. θνῄσκει δὲ πρὸς τοῦ καὶ τίνος πότμου τυχών;
ΕΚ. τίνος γ᾽ ὑπ᾽ ἄλλου; Θρῄξ νιν ὤλεσε ξένος.
775 ΑΓ. ὦ τλῆμον· ἦ που χρυσὸν ἠράσθη λαβεῖν;
ΕΚ. τοιαῦτ᾽, ἐπειδὴ συμφορὰν ἔγνω Φρυγῶν.
ΑΓ. ηὗρες δὲ ποῦ νιν; ἢ τίς ἤνεγκεν νεκρόν;
ΕΚ. ἥδ᾽, ἐντυχοῦσα ποντίας ἀκτῆς ἔπι.
ΑΓ. τοῦτον ματεύουσ᾽ ἢ πονοῦσ᾽ ἄλλον πόνον;
780 ΕΚ. λούτρ᾽ ᾤχετ᾽ οἴσουσ᾽ ἐξ ἁλὸς Πολυξένῃ.
ΑΓ. κτανών νιν, ὡς ἔοικεν, ἐκβάλλει ξένος.
ΕΚ. θαλασσόπλαγκτόν γ᾽, ὦδε διατεμὼν χρόα.
ΑΓ. ὦ σχετλία σὺ τῶν ἀμετρήτων πόνων.
ΕΚ. ὄλωλα κοὐδὲν λοιπόν, Ἀγάμεμνον, κακῶν.
785 ΑΓ. φεῦ φεῦ· τίς οὕτω δυστυχὴς ἔφυ γυνή;

***
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Και τί γυρεύεις από μένα; Να σου δώσω, μήπως,
τη λευτεριά σου; Δύσκολο δεν είναι;
ΕΚΑΒΗ
Όχι αυτό. Τους κακούς να τιμωρήσω
κι ας μείνω σκλάβα για όλη μου τη ζήση.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Και σε τί θα μπορούσα να βοηθήσω;
ΕΚΑΒΗ
Τίποτα απ᾽ όσα φαντάζεσαι, άρχοντά μου. Βλέπεις
760 τον νεκρό τούτο που με δάκρυα βρέχω;
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Τον βλέπω. Μα πού θες να φτάσεις, δεν το ξέρω.
ΕΚΑΒΗ
Εγώ τον γέννησα· τον κράτησα στα σπλάχνα μου.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Και ποιός από τους γιους σου είναι, βαριόμοιρη;
ΕΚΑΒΗ
Όχι από κείνους που σκοτώθηκαν στην Τροία.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Ώστε, κυρά μου, κι άλλον είχες αποχτήσει;
ΕΚΑΒΗ
Ανώφελα, όπως φαίνεται. Είν᾽ αυτός που βλέπεις.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Και πού βρισκότανε σαν έπεσεν η πόλη;
ΕΚΑΒΗ
Τονε φευγάτισε ο πατέρας του, μη σκοτωθεί.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Και πού τον έστειλε από τ᾽ άλλα του τ᾽ αδέρφια χώρια;
ΕΚΑΒΗ
770 Στον τόπο τούτο, όπου τον βρήκαμε νεκρό.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Στον Πολυμήστορα, που είναι του τόπου βασιλιάς;
ΕΚΑΒΗ
Εδώ τον έστειλε, για να φυλάει πικρό χρυσάφι.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Και με ποιόν τρόπο πέθανε, ποιός ο φονιάς του;
ΕΚΑΒΗ
Ποιός άλλος; Ο Θρακιώτης φίλος τον αφάνισε.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Ω άμοιρη! Για ν᾽ αρπάξει το χρυσάφι;
ΕΚΑΒΗ
Ναι, μόλις έμαθε τη συμφορά των Τρώων.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Και πού τον βρήκες; Ποιός σ᾽ τον έφερε νεκρό;
ΕΚΑΒΗ (Δείχνοντας τη βάγια.)
Τούτη εδώ· τον εβρήκε στο ακρογιάλι.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Ετούτον γύρευε; Ή τριγύριζε γι᾽ άλλη δουλειά;
ΕΚΑΒΗ
Πήγε να φέρει από τη θάλασσα νερό
780 για να λούσω το λείψανο της Πολυξένης.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Ο φίλος, καθώς φαίνεται, τον σκότωσε
κι έπειτα τον επέταξε.
ΕΚΑΒΗ
Για να πλανιέται
στα κύματα της θάλασσας, έτσι σφαγμένος.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Ω δόλια εσύ με τους αμέτρητους πόνους.
ΕΚΑΒΗ
Πόνος δεν μένει που να μην τον δοκίμασα.
Είμαι χαμένη, Αγαμέμνονα.
ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ
Να υπάρχει, τάχα,
άλλη γυναίκα τόσο δύστυχη καθώς εσύ;

Μακεδονία εν μύθοις φθεγγομένη: Μύθοι τοπικοί, Ποταμοί - Βέρης ή Βίρης

Ο Βέρης ή Βίρης είναι ο σημερινός ποταμός Τριπόταμος που διαπερνά τη Βέροια. Την ποτάμια θεότητα τιμούσαν οι Μακεδόνες προσφέροντας θυσίες, γιατί είχε προφυλάξει τα τρία αδέλφια από τη γενιά του Τήμενου, τον Γαυάνη, τον Αέροπο και τον Περδίκκα, ιδρυτή της μακεδονικής δυναστείας, από την οργή του τοπικού βασιλιά (Ηρόδοτος 8.138).

Ωστόσο, Βέρης ονομαζόταν, σύμφωνα με τους τοπικούς μύθους, ο μυθικός βασιλιάς της περιοχής, από τις δύο κόρες του οποίου, τη Βέροια και τη Μίεζα, ονομάστηκαν οι δύο ομώνυμες και σημαντικές πόλεις της Ημαθίας –στη Μίεζα πέρασε ο Αλέξανδρος τα εφηβικά του χρόνια κοντά στον Αριστοτέλη.

Ο γιος του Βέρη Όλγανος μεταμορφώθηκε σε ποτάμιο θεό και ονόμασε το ποτάμι, που ίσως ταυτίζεται με το ποτάμι Αραπίτσα, που κυλά από τη Νάουσα προς τον κάμπο κοντά στο χωριό Κοπανός. Εκεί αποκαλύφθηκε και προτομή του ποταμού (2ος αι. μ.Χ.), κατά τον τύπο του Αντίνοου* –βρίσκεται στο Μουσείο της Βέροιας. Εικάζεται ότι στην περιοχή υπήρχε ιερό προς τιμή του.
-------------------------
* Τύπος του Αντίνοου
Ο Αντίνοος από τη Βιθυνία έπεσε στον Νείλο για να σώσει τον αγαπημένο του αυτοκράτορα Αδριανό. Ο αυτοκράτορας, απαρηγόρητος για τον πνιγμό του, έστησε εικονιστικά αγάλματα του νέου σε διάφορες πόλεις και καθιέρωσε τη λατρεία του ως ημιθέου. Το άγαλμα των Δελφών είναι από τα καλύτερα σωζόμενα. Το κεφάλι γέρνει στο πλάι σε περισυλλογή, τα εξιδανικευμένα χαρακτηριστικά του προσώπου και η στίλβωση της επιδερμίδας του μαρμάρου είναι χαρακτηριστικά της εποχής του Αδριανού, που ξαναγυρίζει με νοσταλγία στα κλασικά πρότυπα.

Ούτε «όλα» ούτε «τίποτα», μόνο όσα αλήθεια θες

Ήταν εκείνη η στιγμή που είπες πως θα πάρεις την κατάσταση στα χέρια σου και για μια φορά θα διεκδικήσεις αυτό που πραγματικά σου αναλογεί. Το μερίδιο εκείνο που θεώρησες πως σου χρωστάει η ζωή και πως μ’ έναν ανεξήγητο τρόπο είναι υποχρεωμένη να σου παραδώσει στα χέρια. Που μάζεψες όσο θάρρος κι όση τόλμη μπορεί να κρύβεις καλά μέσα σου και με φωνή σίγουρη κι αποφασιστική είπες στο άλλο άτομο «τα θέλω όλα ή δε θέλω τίποτα». Πως δεν είσαι για ενδιάμεσες καταστάσεις και πως δε θα δεχτείς οτιδήποτε λιγότερο του εκατό τοις εκατό. Μα έλα που λογάριασες χωρίς το ξενοδόχο της ζωής που σε φιλοξενεί.

Νιώθεις πως αδικήθηκες και πως το επόμενό σου βήμα πρέπει να ‘ναι βήμα σταθερό και προς σίγουρη κατεύθυνση. Χωρίς αδιέξοδα και δρόμους με λακκούβες. Πως θα ξεκλειδώσεις μοναχά όταν ο άλλος σου διασφαλίσει την απολυτότητα του έρωτά του. Πως θα σου υποσχεθεί -αν μπορεί να σου υπογράψει κιόλας- πως δεν κάνεις λάθος που εμπιστεύεσαι, που θες να προχωρήσεις στο πλάι του. Και γελάσαμε όλοι μαζί και πιο πολύ ο τελευταίος. Στην προκειμένη περίπτωση η μοίρα.

Ερωτεύσου. Ναι, ερωτεύσου και ζήσε, νιώσε, δώσε, αγάπα, πάρε, δώσε ξανά. Αν έχεις την τύχη να νιώσεις κάν’ το. Κάν’ το και μη σκεφτείς αριθμούς, ποσοστά, υποσχέσεις παντοτινής αφοσίωσης και διασφάλισης του απολύτου. Μη ζητήσεις «για πάντα» κι άλλα τέτοια σαχλά. Αλήθεια, ποιος έζησε άραγε για πάντα κι έχει δημιουργήσει αυτή την ηλίθια φήμη που πλανιέται εδώ και χρόνια; Ποιος ξέρει μέχρι πόσο πάει αυτό κι έχει αποκτήσει το δικαίωμα να το υπόσχεται σε τρίτους; Ποιος έχει μετρήσει το εκατό τοις εκατό του και ξέρει το μυστικό για να το δώσει παρακάτω; Και πες πως το ΄δωσε. Τι θα του μείνει μετά αυτού; Πώς να ζήσεις με το μηδέν όταν όλα πια θα τα ‘χεις τόσο απλόχερα προσφέρει σ’ έναν άλλον;

Ξέρω. Σε μπερδεύω. Είναι πολλές οι ερωτήσεις κι απανωτές. Σε κάνουν να πιέζεσαι. Να νιώθεις πως σ’ έχουν στήσει στον τοίχο. Ξαφνικά, πρέπει να απαντήσεις χίλια-δυο, να αποδείξεις πως εννοείς αυτά που λες. Πως θα δώσεις όσα έχεις με τόση σιγουριά υποσχεθεί. Πως θα τα δώσεις, ναι. Γιατί η αγάπη θέλει ανιδιοτέλεια. Θέλει δοτικότητα. Αυθορμητισμό. Γιατί στον έρωτα πέφτεις δίχως τσιγκουνιές, δίχως να σκεφτείς, να διστάσεις, να μετρήσεις την αγάπη. Η αγάπη δε μετριέται, εξάλλου. Κι εφόσον δε μετριέται, πόσο τοις εκατό θα κρατήσεις για την αγάπη προς τον εαυτό σου; Τι θα σου μείνει να κρατιέσαι εφόσον το «όλα» που ισχυρίζεσαι κατοικεί πια αλλού;

Έμαθες να αγαπάς και πολύ καλά έχεις κάνει. Έμαθες να δίνεις και να δίνεσαι ολοκληρωτικά. Κάπου στο μάθημα όμως ξέχασες τα βασικά. Πως ένα συν ένα μπορεί να κάνουν δύο, όμως το ένα μπορεί και ν’ αφαιρεθεί. Πως δεν ξέρεις αύριο τι σου ξημερώνει, πως όσα μέχρι χθες βροντοφώναζες ότι θα κάνεις για τον έρωτά σου, σε μια νύχτα ίσως σκορπιστούν στον άνεμο. Και δύο πλην ένα σημαίνει μόνος σου. Μ’ εκείνο το μηδέν τα εκατό που σου ‘χει απομείνει.

Αν κάπου στα μαθηματικά έχεις χαθεί, απλώς σταμάτα να μετράς. Δεν έχει όλα, δεν έχει τίποτα. Παρά μόνο ένα ειλικρινές μέρος του όλου σου. Άπλωσε τα χέρια σου μέχρι εκεί που φτάνουν. Εκεί που ξέρεις σίγουρα πως μπορείς να πιαστείς. Υποσχέσου πως θα δώσεις ειλικρινά όσα μπορείς κι ίσως να πάρεις πίσω τα αντίστοιχα. Κράτα ένα μικρό κομματάκι έστω για σένα, αυτό που θα σε πάρει αγκαλιά αν όλα μια μέρα εξαφανιστούν. Αυτό που θα σε ζεστάνει αν τύχει κι η μοναξιά σου χτυπήσει την πόρτα. Κι αν είστε τόσο τυχεροί που τον έρωτά σας τον χωρίσει μόνο το τέλος της ζωής, πάλι εκείνο το κομμάτι φύλαξέ το καλά. Για να σε περιθάλψει τότε. Ερωτεύσου. Αγάπα, δώσε, πάρε και τούμπαλιν. Ούτε «όλα», ούτε «τίποτα». Παρά μόνο όσο αλήθεια θες.

Η σχέση μας με τον χρόνο

Ο χρόνος… Ο χρόνος  κυλά πολύ γρήγορα ή κάποιες φορές βασανιστικά αργά. Η αίσθηση που έχει ο καθένας μας για αυτόν είναι σχετική, όπως συμβαίνει άλλωστε και με πολλές άλλες σταθερές της ζωής μας (η προσωπική αίσθηση του βάρους, του ύψους και άλλα). Είναι γνωστή η παρακίνηση «Μην αφήνεις για αύριο αυτό που μπορείς να κάνεις σήμερα». Αλλά και «Έχεις όλο το χρόνο μπροστά σου». Αντιφατικά μηνύματα; Ακούγεται παράξενο, όμως εν μέρει η αξία των σταθερών της ζωής μας είναι ακριβώς αυτό, ότι μας επιτρέπουν να αναπτύσσουμε ελεύθεροι τη σχέση μας μαζί τους.

«Αναρωτιέμαι πώς κάποιοι άνθρωποι συμπεριφέρονται λες και έχουν όλο το χρόνο μπροστά τους, λες και ο χρόνος για αυτούς δε θα τελειώσει ποτέ, σα να έχουν μια ειδική συμφωνία με το Θεό, το Βούδα, με την τύχη τους!». Είναι τα λόγια μιας νεαρής γυναίκας με ένα χρόνιο πρόβλήμα υγείας.
«Αισθάνομαι ότι αν είχα ξανά μια ευκαιρία θα την άρπαζα από τα μαλλιά. Θα έκανα ξανά τη νέα αρχή (γελάει)… νέα και εγώ δεν πάνε μαζί, ε; Αν με άκουγε κανένας…». Έτσι περιγράφει τη δική της σχέση με το χρόνο που έχει περάσει μια ηλικιωμένη γυναίκα.

Ο χρόνος λοιπόν. Εκτός από την υποκειμενική αίσθηση που ο καθένας μας έχει για εκείνον, καθορίζει και με αντικειμενικό τρόπο τη ζωή μας. Για παράδειγμα, ο χρόνος που ξεκινάει ένα παιδί το σχολείο, η διάρκεια των σχολικών ετών και στη συνέχεια η συνήθης διάρκεια των σπουδών. Τα χρονικά διαστήματα αυτά είναι τόσο ισχυρά προσδιορισμένα που τελικά η ζωή μας για πολλά χρόνια οργανώνεται γύρω τους. «Μετά τις σπουδές», λένε συχνά γονείς και παιδιά για διάφορα μεγαλεπίβολα σχέδια. Άλλοι κοινοί χρόνοι είναι οι ηλικίες που κοινωνικά αναμένεται κάποιος να έχει εκπληρώσει οριμένους στόχους. Εκτός από τα στάδια ανάπτυξης και εξέλιξης του ψυχισμού (Craig&Baucum, 2007), υπάρχουν επίσης και άλλοι στόχοι, περισσότερο κοινωνικά προσδιορισμένοι.

Για παράδειγμα, μπορεί στα 20 χρόνια του κάποιος να νιώθει και πράγματι να έχει όλο το χρόνο μπροστά του για να επιλέξει τρόπο ζωής, κάτι που γίνεται λιγότερο ευέλικτο στα 35. Τότε αναμένεται να έχει λάβει κανείς ορισμένες σημαντικές αποφάσεις για το πώς θέλει να ζήσει που θα τον βοηθήσουν να παλέψει προς την κατεύθυνση που προτιμά. Εάν επιθυμεί να γίνει γονιός, είναι μια περίοδος που το ερώτημα «πότε;» μπαίνει ισχυρότερο μπροστά του. Εάν πάλι νιώθει αβέβαιος για την επαγγελματική του επιλογή, τα περιθώρια αλλαγών στενεύουν σε σχέση με την περίοδο που την πρωτοέκανε (θεωρητικά στα 18). Ας σημειώσουμε εδώ ότι το περιθώριο διόρθωσης ή αλλαγής είναι βέβαια πάντα εν ενεργεία στη ζωή μας.
Με ποιον τρόπο μπορούμε να κάνουμε το χρόνο φίλο μας και όχι απειλή;
Καταρχήν βάζοντας προτεραιότητες. Σε κάθε περίοδο της ζωής μας ανοίγουν νέα κεφάλαια προς εξερεύνηση και νέοι στόχοι μπορούν να μπαίνουν. Παρά την πίεση που το κάθε άτομο δέχεται από το οικείο περιβάλλον και από τον ευρύτερο περίγυρο, οι ατομικές προτεραιότητες δεν (πρέπει να) υπαγορεύονται από αυτά. Σε κάθε περίπτωση, βοηθά τη σχέση μας με τον χρόνο το βίωμα ότι έχουμε ικανοποιήσει ή ότι είμαστε στο δρόμο προς εκπλήρωση των επιθυμιών που σε κάθε περίοδο ζωής μας είναι σημαντικότερες για εμάς. Μπορεί ορισμένες φορές όλη η ζωή να στρέφεται γύρω από έναν μεγάλο στόχο. Η αφιέρωση της ζωής σε έναν προσωπικό σκοπό μπορεί να μοιάζει σε κάποιους χάσιμο χρόνου, όμως για άλλους είναι η ουσία της ζωής τους.

Πολλές φορές τα εσωτερικά ταξίδια στο παρελθόν ή στο μέλλον απαλύνουν τον ψυχισμό και τα έχουμε ανάγκη για να ηρεμήσουμε σε μια περίοδο θλίψης, στρες, ή για να αντέξουμε κάποιες ιδιαίτερα επίπονες καταστάσεις. Ο αμυντικός μηχανισμός της παλινδρόμησης συνδέεται με την ανακούφιση που βιώνει ο ψυχισμός επιστρέφοντας σε μια παρελθούσα φάση ζωής, όταν το παρόν βιώνεται ως τραυματικό (Anna Freud, 1936- εκδ. 2007). Η διαρκής μετάθεση μιας επιθυμίας μας χρονικά στο μέλλον ή η «λατρεία» μας για μια περίοδο που έχει περάσει (καθήλωση), λειτουργούν αρνητικά στη σχέση μας με τον χρόνο. Στην πρώτη περίπτωση το άτομο νιώθει να βρίσκεται διαρκώς σε μια κατάσταση αναμονής, με αποτέλεσμα να χάνει το παρόν και τελικά να χάνει την ευκαρία να ζήσει αυτή τη μοναδική ζωή που έχει. Στη δεύτερη περίπτωση μοιάζει σαν κάποιος, ενώ είναι ζωντανός, να έχει «πεθάνει» μετά το τέλος της «χρυσής του περιόδου». Και πάλι το παρόν χάνεται και η ζωή του κυλά χωρίς τη δική του συμμετοχή.

Οι «ανοιχτοί λογαριασμοί» στη ζωή κάποιου, ενισχύουν την αίσθηση ότι ο χρόνος κυλά ανισόρροπα, δηλαδή είτε πολύ γρήγορα, είτε όμως και ότι είναι άπλετος (οπότε ότι μπορούν να λύσουν τις εκκρεμότητές τους εν καιρώ). Συνήθως αφορούν θέματα που φοβόμαστε να αγγίξουμε για τον ένα ή τον άλλο λόγο, θέματα που μας γεννούν βαθιά συναισθήματα και αγγίζουν τραυματισμένες πλευρές της ψυχής μας. Επίσης μπορεί να αφορούν θέματα που αν ανοίξουν ίσως σημάνουν το τέλος μιας κατάστασης όπως έχει ως τώρα και την ανάγκη για μια νέα μορφή στη σχέση, τη δουλειά και τη ζωή μας γενικότερα. Να μην ξεχνάμε ακόμη πως η υψηλή libido (Freud) δημιουργεί στο άτομο μια διαρκή επιθυμία που ψάχνει διάφορους τρόπους εκτόνωσης, έκφρασης και τελικά ικανοποίησης. Ακόμη και μια ζωή ολόκληρη μπορεί να μη φτάνει σε κάποιον για να βιώσει την ικανοποίηση της Επιθυμίας του!

Το «timing» που ακούμε συχνά αφορά ακριβώς τη σύμπτωση χρονικής στιγμής και της επιθυμίας. Πολλές φορές δεν μπορούμε να το επιτύχουμε με αποτέλεσμα την αίσθηση της έλλειψης χρόνου, της ζωής φανταστικούς χρόνους (παρελθοντικούς ή μελλοντικούς) και πάντως την ανάγκη να ξεπηδήσουμε από το παρόν σε άλλους χωροχρόνους. Τα φανταστικά ταξίδια στο χρόνο είναι ανακουφιστικά και απαραίτητα για τον ψυχισμό μας. Άλλωστε μας βοηθούν να παλέψουμε για ένα παρόν που θα συμβάλλει στο πώς θέλουμε να είμαστε και στο μέλλον. Παρελθόν – παρόν – μέλλον… Είναι οι διαστάσεις του δικού μας προσωπικού χρόνου και ορίζουν τη μοναδική ζωή που έχουμε να ζήσουμε. Ανεξάρτητα από το πώς ο καθένας διαλέγει να διαχειρίζεται την πραγματική και συμβολική διάσταση του χρόνου του, ένα είναι το σημαντικό: Σε κάθε χρόνο της ζωής μας να είμαστε παρόντες.

Δαρβίνος, ο Ιχνηλάτης της Εξέλιξης

Αν παραξενευτεί κανείς με το ότι βρίσκει ανάμεσα στους ψυχολόγους τον Δαρβίνο, ένα φυσιοδίφη και γεωλόγο, θα πρέπει να θυμηθεί ότι ο Δαρβίνος έγραψε ένα κλασικό έργο που τιτλοφορείται Expressions of the Emotions in Man and Animals (Εκφράσεις των συγκινήσεων στον άνθρωπο και τα ζώα). Πέρα απ' αυτό, η επίδρασή του στις επιστήμες του νου υπήρξε τεράστια. Ο Darwin δεν ήταν στην πραγματικότητα ο γεννήτορας της θεωρίας της εξέλιξης, ήταν όμως ο μεγαλύτερος εκπρόσωπός της.

Το μεγαλείο του Charles Darwin


Η ίδια η αρχή παρουσιάστηκε από το σύγχρονό του, τον Alfred Russel Wallace. Το μεγαλείο του Darwin πηγάζει από το ότι εδραίωσε τη θεωρία, αντιμετώπισε κάθε κριτική (ή μάλλον πρόλαβε πολλές κριτικές), και δεν άφησε μέρος που να μην ψάξει ώσπου να βεβαιωθεί ότι είχε αποδείξει αυτό που υποστήριζε.

Φράσεις όπως η «επιβίωση του ικανότερου», φυσική επιλογή - και «αγώνας για την ύπαρξη» είναι εξίσου σημαντικές στην ψυχολογία και στη βιολογία, και επηρέασαν όλους τους τομείς της σκέψης.

Το έργο του Darwin καταλαμβάνει εξέχουσα θέση στην περιοχή της γενετικής και συγκριτικής ψυχολογίας, ακόμη κι αν οι απόψεις του δεν είναι καθ ' ολοκληρίαν αποδεκτές. Η κλίση του προς τον λαμαρκισμό δεν αντιμετωπίστηκε ευνοϊκά από τους επιστήμονες, οι οποίοι πιστεύουν ότι τα επίκτητα χαρακτηριστικά δεν είναι μεταβιβάσιμα. Επίσης, το επιχείρημά του της συνέχειας, το οποίο, χάρη σε μια ανθρωπολογική ερμηνεία της συμπεριφοράς, ενός σκύλου ή ενός μπαμπουίνου, ας πούμε, υποστήριζε ότι είναι δυνατόν να ανεβεί ψηλότερα το επίπεδο της νοημοσύνης των ζώων, δεν στεκόταν και πολύ γερά στα πόδια του απέναντι σε πιο κριτικούς πειραματιστές όπως ο Lloyd Morgan.

Η συμβολή του Charles Darwin στην Ψυχολογία


Μολαταύτα, η σύλληψη του Darwin σχετικά με την προσαρμοστική λειτουργία έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην κατανόηση της εξέλιξης της τυπικής συμπεριφοράς και των οργάνων που ήταν υπεύθυνα γι' αυτήν, όπως είναι η διαστολή των ρουθουνιών, το σούφρωμα των χειλιών και το σφίξιμο των δοντιών σε κατάσταση οργής. Όταν υποστηρίχτηκε ότι τέτοια προσαρμοστικότητα δεν μπορεί να εντοπιστεί παντού στην συγκινησιακή έκφραση, ο Darwin ανταπάντησε ότι ενίοτε η έκφραση ήταν ένα κατάλοιπο από καιρούς στους οποίους ήταν αναγκαία.

Μια συγκίνηση με μια βιολογική βάση μπορεί να έχει ένα αντίθετο με καμιά βιολογική σημασία. Η απάντηση είναι απλώς το αντίθετο του άλλου. Για παράδειγμα, η αυτοπροβολή είναι βιολογικά θεμελιωμένη, ο αυτο-υποβιβασμός δεν είναι χρήσιμος με όμοιο τρόπο, αλλά ο νόμος των αντιθέτων προκαλεί μια απάντηση που είναι το αντίθετο της αυτοπροβολής μέσω ενός είδους οργανικού συνειρμού...
Ανεξάρτητα από το αν μπορούμε να δικαιώσουμε πλήρως τη θέση του Darwin, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι βοήθησε στην εισαγωγή της λειτουργικής άποψης στη Ψυχολογία.

 

Η επιρροή του Δαρβίνου στην ανάπτυξη της Ψυχολογίας 


Οι άνθρωποι άρχισαν να ψάχνουν έναν σκοπό, μια χρησιμότητα, τόσο στα όργανα όσο και στη συμπεριφορά. Έτσι ο Darwin συνέβαλε

πάρα πολύ στην επακόλουθη ανάπτυξη της ψυχολογίας. To δίτομο εγχειρίδιο του Herbert Spencer Principles of Psychology, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1855, ήταν εξαίρετο στην εφαρμογή της θεωρίας της εξέλιξης στην εξήγηση των φυσιολογικών και νοητικών διαδικασιών ως ψυχολόγος όμως ο Spencer δεν πήγε μακρύτερα από τον Βrown της σκωτσέζικης σχολής. Ομοίως, ο Bain ήταν ένας φιλόσοφος που «ψυχολόγιζε» αρκετά.

Ο Sully έκανε καλές επισκοπήσεις των Ψυχολογικών θεωριών. Ο James Ward, επίσης ψυχολόγος, που έγινε πολύ γνωστός από το εκτενές άρθρο του (το οποίο αργότερα έγινε Βιβλίο) στην ένατη έκδοση Encyclopaedia Britannica, ήταν ίσως ο πρώτος στην Αγγλία που πήρε μια θέση με προσανατολισμό στην Ψυχολογία, και προκάλεσε διενέξεις ανάμεσα στους ψυχολόγους άλλων χωρών.

O Ward θα μπορούσε να ήταν και καλός κριτικός, αλλά έκανε λίγα πράγματα που θα μπορούσαν να μείνουν. Ο George Stout μπόρεσε να γράψει χρήσιμες επιτομές όπως είναι η δίτομη Analytic Psychology ή το Μanual of Psychology, δίχως να προσθέτει νέα στοιχεία στη θεωρία, παρά μόνο ως κριτικός. Το πραγματικό έργο έγινε από ανθρώπους όπως ο Charles Darwin (Expression of the Emotions in Man and Animals), τον G.Romanes, και τον C. Lloyd Morgan.

Σ’ αγαπώ ασφυκτικά

Η ασφυκτική αγάπη, οι σχέσεις εξάρτησης, μας κλέβουν τις αληθινές σχέσεις.

Ωραίος σαν θεός και μέγας κυνηγός. Ο Ενδυμίων. Μια μέρα παρασύρθηκε και συνέχισε να κυνηγά ως αργά.

Ο ήλιος έδυσε κι εκείνος εξακολουθούσε να καταδιώκει το θήραμά του μέχρι που η λαμπερή σελήνη ανέβηκε στον ουρανό. Και καθώς αρμένιζε γαλήνια στο στερέωμα έστρεψε το βλέμμα της στη Γη.

Κοίταξε κάτω και τον είδε. Κι εκείνος αυτήν. Και τότε συνέβη κάτι παράξενο. Δέθηκαν με κάτι σαν μάγια. Έναν έρωτα που καθήλωσε τον Ενδυμίωνα.

Όμως για να ενωθεί με την ουράνια αγαπημένη του έπρεπε να πέσει σε έναν παράξενο ύπνο, λέει ο μύθος, κι από εκείνη τη βραδιά εξακολουθούσε να κοιμάται ενώ μέσα στον ύπνο του ερωτοτροπούσε με τη θεά Σελήνη κάνοντας μαζί της 50 κόρες. Τόσες, όσοι οι σεληνιακοί μήνες που μεσολαβούσαν ανάμεσα σε κάθε αρχαία ολυμπιάδα.

Ο έρωτας του Ενδυμίωνα και της Σελήνης έμεινε παροιμιώδης για την καθήλωση στην οποία τον οδήγησε. Ο κυνηγός είχε γίνει θήραμα.

Η συμβολική σημασία του αξύπνητου αλλά δραστήριου ερωτικά ύπνου του ήταν μια υπόμνηση γι' αυτό που μας συμβαίνει όταν ερωτευόμαστε: μια υπνωτισμένη προσκόλληση του νου σε ένα ερωτικό αντικείμενο.

Από μια άποψη όλοι οι έρωτες μας υπνωτίζουν και μας προκαλούν ένα είδος καθήλωσης τουλάχιστον όσο διαρκεί το πρώτο διάστημα, του μέλιτος.

Όμως, όταν περάσει η πρώτη «τρέλα» ο ένας από τους δυο μισοξυπνάει. Και τότε αλίμονό του εκείνου που τα μάτια του είναι ακόμα θολά από τον ύπνο και εξακολουθεί να κοιτάζει μαγεμένος τον ερωτικό του σύντροφο.

«Μέσα στη νύχτα μαγεμένος ο Ενδυμίων από την ετερόφωτη Σελήνη δεν υποψιάζεται ούτε τη σκοτεινή πλευρά της» περιγράφοντας μια πραγματικότητα που αφορά εκείνους που προσδένονται ασφυκτικά στο ερωτικό άρμα του συντρόφου τους και δεν καταφέρνουν να ξεκολλήσουν ακόμα και χρόνια μετά, όταν περάσει όλο το εύλογο και παράλογο διάστημα του έρωτα. Λες και ζουν και υπάρχουν μόνο για τον άλλο.

Οι δικές τους ανάγκες, τα δικά τους γούστα, ο εαυτός τους εξαφανίζονται. Ο άλλος αναγορεύεται σε παντοδύναμο θεό που έχει τη δύναμη να επιφέρει την πιο ακραία ευτυχία ή δυστυχία στον ψυχισμό του ερωτικά υποτελούς.

Τον ανεβάζει στα ουράνια ή τον καταβαραθρώνει στα Τάρταρα με μια λέξη, μια κίνηση, μια άρνηση να σηκώσει το τηλέφωνο ή μια θερμή ματιά. Τα πάντα διογκώνονται και αποκτούν τεράστια σημασία, ακόμα και το πετάρισμα των βλεφάρων.

O άνθρωπος – Κισσός

Εκείνοι που αγαπούν ασφυκτικά αγκαλιάζουν σαν κισσός.

Ταυτόχρονα διαπερνώνται από ριπές ζήλιας αν ο σύντροφός τους κοιτάξει αλλού και βυθίζονται στην πιο μαύρη απελπισία με την αδιαφορία του. Σαν βρέφη που αποκόπτονται βίαια από τον μαστό της μάνας τους θρηνούν σπαρακτικά με την απομάκρυνσή του.

Πώς γεννιέται όμως αυτή η ασφυκτική αγάπη; Είναι βαθιά ψυχολογική εξάρτηση; Υπόλειμμα από την εποχή που είμαστε ένα με τη μητέρα μας; Απόπειρα να ξαναβρούμε έναν απωλεσθέντα παράδεισο;

Μια άλλη παρεμφερής προσέγγιση υποστηρίζει πως οι ασφυκτικές σχέσεις δημιουργούνται ανάμεσα σε αδελφές ψυχές που όταν ξανασυναντούν η μια την άλλη προσδένονται με ισχυρότατα δεσμά.

Σαν αυτά που περιγράφει ο Πλάτων στο Συμπόσιό του για τους ανθρώπους που ήταν κάποτε στρογγυλοί και που ο Δίας διαχώρισε κι από τότε ψάχνουν το άλλο τους μισό που σαν το συναντήσουν το αγκαλιάζουν μεθυσμένοι από χαρά και δεν ξεκολλάνε πια.

Πίσω από όλες τις θεωρίες και τους μύθους διαφαίνεται πάντα ένας ψυχολογικός παράγων. Μια ανάγκη για επανασύνδεση. Μια βαθύτερη λαχτάρα για έναν άρρηκτο δεσμό.

Πρόκειται για τη βαθιά νοσταλγία της ψυχής μας που αποζητά ξανά την πρώτη της αγάπη, δηλαδή την μακαριότητα της σύνδεσής της με το Όλον, το Θεό.

Όμως, στην καθημερινότητα αυτό παίρνει άλλες μορφές. Η πιο κοινή είναι οι ερωτικές μας εμμονές.

Οι Ναρκομανείς του Έρωτα

Κάπως, κάποτε όλοι το διαπιστώσαμε από πρώτο χέρι πως υπάρχουν έρωτες που μας κάνουν και βγάζουμε φτερά. Αλλά υπάρχουν κι άλλοι έρωτες που μας τα δένουν. Σφιχτά, τόσο σφιχτά που ξεχνάμε ότι τα έχουμε και νομίζουμε πως το μόνο που μας μένει είναι να αρπαχτούμε από το αγαπημένο πρόσωπο. Για να υψωθούμε με τα δικά του φτερά. Για να έχουμε λόγο ύπαρξης, αξία ως άνθρωποι και για να έχει η ζωή μας νόημα και χαρά.

Κι έτσι γινόμαστε φόρου υποτελείς στην αγάπη. Συμπεριφερόμαστε σαν ναρκομανείς. Αυτός ο χαρακτηρισμός μάλιστα δεν είναι καν μια υπερβολή αλλά μια επιστημονική αλήθεια.

Οι ψυχολόγοι δεν διστάζουν να επισημάνουν πως εκτός από τους εθισμένους στα ναρκωτικά και το αλκοόλ, υπάρχουν και οι εθισμένοι στην αγάπη.

Προσδένονται ασφυκτικά πάνω σε ένα άλλο πρόσωπο και ζουν τη ζωή τους μέσα από αυτό.

«Ακόμα κι αν χρειαστεί να αποκηρύξει τη βάφτισή του, όλα τα σκεύη και τα σύμβολα για τη σωτηρία της ψυχής του, είναι τόσο δέσμιος του έρωτά της ώστε εκείνη μπορεί να κάνει, να ξεκάνει και να ξανακάνει ό,τι θέλει σ’ αυτόν όσο η πείνα του γι' αυτήν κυριαρχεί σαν θεός μέσα του» γράφει ο Σαίξπηρ στον Οθέλλο.

Μέγας γνώστης της ανθρώπινης ψυχής και των παθών της ο μεγάλος αυτός συγγραφέας έχει άλλη μια ακόμα πιο ζοφερή περιγραφή της ερωτικής υποτέλειας. Μάλιστα, αναγνωρίζοντας ότι όντως πρόκειται για μια κατάσταση ύπνωσης την τοποθετεί στο «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας».

Εκεί, η μαγικά ερωτοχτυπημένη ηρωίδα του απογυμνώνεται από κάθε αξιοπρέπεια καθώς ζητιανεύει την ερωτική εύνοια του αγαπημένου της. «Είμαι σκυλί σου» του λέει «κι όσο εσύ με δέρνεις τόσο σου κουνάω την ουρά μου. Λοιπόν σαν τέτοιο μεταχειρίσου με, κλώτσα με, χτύπα με, παράτησέ με, χάσε με, μόνο την άδεια δώσε μου σε μένα την ανάξια να τρέχω το κατόπι σου».

Λες κι η ίδια της η ζωή κρεμόταν από την παρουσία του. Λες και κάθε αξία που θα μπορούσε να έχει, εκείνος της την έδινε. Ακόμα και με την περιφρόνησή του. Ποιος άραγε θα μπορούσε ποτέ να νιώσει έτσι παρά μόνο εκείνος που με κάποιο τρόπο έχει ξεχάσει τον εαυτό του και βρίσκεται σε κάτι βαθύτερο κι από ύπνο. Σε κατάσταση νάρκης. Σαν τον Ενδυμίωνα.

Τα βήματα της απεξάρτησης

Φαίνεται λοιπόν πως κάπως έτσι βιώνεται πράγματι γιατί όπως προκύπτει εκείνος που παγιδεύεται στον ερωτικό εθισμό αποκτά τη συμπεριφορά του ναρκομανούς.

Αποζητά ξανά και ξανά με απόγνωση την παρουσία και την ανταπόκρισή του ερωτικού του αντικειμένου κι όταν δεν την έχει υποφέρει από ένα κανονικό στερητικό σύνδρομο που συμπεριλαμβάνει και σωματικά συμπτώματα. Παθαίνει ταχυπαλμίες ή λιποθυμικές τάσεις. Πέφτει σε κατάθλιψη και παραίτηση. Κυριεύεται από έντονη νευρικότητα κι απελπισία.

Τελικά, αισθάνεται ανημπόρια να τα βγάλει πέρα στη ζωή χωρίς την «αγάπη» του άλλου γι' αυτό και μια μερίδα ψυχολόγων προτείνουν ειδικά προγράμματα απεξάρτησης στηριγμένα στα 12 βήματα όπως αυτά των Ανώνυμων Ναρκομανών ή Ανώνυμων Αλκοολικών.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όσοι πάσχουν από ερωτικό εθισμό υποφέρουν βαθιά και στην ψυχή και στο σώμα γιατί μέσα τους, στο ίδιο το σώμα τους μαίνονται οι χημικές θύελλες. Ειδικές μελέτες του εγκεφάλου αποκαλύπτουν πως ένας νευροδιαβιβαστής, η φαινυλεθυλαμίνη, μια ουσία που εκκρίνεται όταν είμαστε ερωτευμένοι προκαλεί συναισθήματα ευφορίας και ενθουσιασμού μαζί με μια έντονη υπερδιέγερση.

Κάθε φορά που νιώθουμε κύματα μακαριότητας και αγαλλίασης να μας τυλίγουν καθώς συναντάμε τον άνθρωπο που είμαστε ερωτευμένοι, στον εγκέφαλό μας έχει παραχθεί μια νέα «δόση» αυτής της ουσίας. Δεν είναι λοιπόν απλά σχήμα λόγου αλλά βιοχημική πραγματικότητα όταν μερικοί λένε στον αγαπημένο τους «είσαι το ναρκωτικό μου».

Οι Ερωτικά Υποτελείς και οι Φυγάδες

Υπάρχουν δυο βασικές κατηγορίες παικτών στο ερωτικό παιχνίδι: εκείνοι που είναι πρόθυμοι να γίνουν ερωτικά υποτελείς κι εκείνοι που προσπαθούν να κρατηθούν μακριά από τον κίνδυνο της ερωτικής δέσμευσης.

Οι εξαρτημένοι και οι αντι-εξαρτημένοι.

Οι δεύτεροι βγάζουν πύρινους λόγους για τις αρετές της μοναχικότητας, της αυτοδιάθεσης και της ελευθερίας ενώ οι εξαρτημένοι δεν κουράζονται ποτέ να παραθέτουν τις χαρές της συντροφικότητας, του μοιράσματος και της στοργικής στενής σχέσης.

Αν και συνήθως αυτοκατατασσόμαστε σε μια από τις δυο κατηγορίες υπάρχει το ενδεχόμενο ακόμα και ο αντι-εξαρτημένος να «κολλήσει» σε μια σχέση.

Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να εξηγηθεί ως μια συνάντηση με τον σύντροφο που κάποτε σε άλλη ζωή χάθηκε προτού προλάβει η σχέση να φθαρεί.

Κατά κανόνα πάντως επιλέγουμε έναν από τους δύο ρόλους . Όμως, ενώ οι ερωτικά υποτελείς και οι φυγάδες παραμένουν μόνιμα στο στρατόπεδό τους έχουν παράλληλα τον τρόπο τους να βρίσκουν ο ένας τον άλλο.

Αν κοιτάξετε γύρω σας, ή και στη ζωή σας, θα δείτε πως αυτοί οι διαφορετικοί μεταξύ τους τύποι έλκονται αμοιβαία.

Δημιουργούν σχέσεις τις οποίες ο εξαρτημένος επιδιώκει να είναι στενές, υποστηρικτικές και αυτοκόλλητες ώστε να κάνουν τα πάντα μαζί, ενώ ο αντι-εξαρτημένος διεκδικεί το δικαίωμά του στην ελευθερία, στην απόσυρση και στην αυτοδιάθεση.

Ποιος έχει δίκιο;

Στην πραγματικότητα κανείς. Και οι δυο φοβούνται εξίσου.

Οι αντι-εξαρτημένοι φοβούνται να ανοιχτούν, να δεσμευτούν, να αφήσουν την καρδιά τους ανοίξει και να αγαπήσει γιατί ρισκάρουν τον τρομερό πόνο της απόρριψης ή της εγκατάλειψης.

Οι ερωτικά εξαρτημένοι αρπάζονται από τον άλλον για να μη νιώθουν τη μοναξιά τους, το κενό , τον βαθύ πόνο που υπάρχει μέσα τους.

Δεν αντέχω τη μοναξιά!

Ο μεγαλύτερος τρόμος του ερωτικά εξαρτημένου είναι να μείνει μόνος του ή να μην αγαπιέται.

Γι' αυτό συχνά δημιουργεί απελπισμένες σχέσεις και καταβάλει εξίσου απελπισμένες προσπάθειες να τις διατηρήσει.

Προσπαθεί να ευχαριστήσει τον πολύτιμο άλλο, να τον κολακέψει, να προσαρμοστεί στις επιθυμίες και τις παραξενιές του και σιγά –σιγά δίχως να το καταλάβει καταλήγει ικέτης της αγάπης του.

Με τον καιρό χάνει τα δικά του όρια, την αίσθηση του εαυτού του.

Οι υποχωρήσεις του υπονομεύουν την ατομική του αίσθηση αξιοπρέπειας και αξίας και τότε αισθανόμενος πως δεν αξίζει και πολλά γίνεται ακόμα πιο υποχωρητικός και πρόθυμος να ικανοποιήσει τον σύντροφό του.

Όσο πιο πολύ χάνει τον εαυτό του στον άλλο τόσο περισσότερο γαντζώνεται επάνω του για να υπάρχει.

Μέσα σ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο ο συναισθηματικά εξαρτημένος αναπτύσσει έναν περίτεχνο τρόπο χειρισμού: υπερπροσφέρει, γίνεται χίλια κομμάτια και ύστερα θυματοποιείται νιώθοντας κατά βάθος θυμό και για τον εαυτό του και για τον άλλο.

Αν μάλιστα αυτός ο άλλος είναι ο τύπος του αντι-εξαρτημένου θα αντιμετωπίζει όλη αυτή την υπερπροσφορά σαν μια ασφυκτική αγκαλιά νιώθοντας καταπίεση, απειλή αλλά και ενοχές.

Ο ερωτικά υποτελής σύντροφός του θα φροντίσει να του τις καλλιεργήσει.

Τα παράπονα του για αδιαφορία, έλλειψη συναισθηματισμού και διαθεσιμότητας τον κάνουν και νιώθει ακόμα εντονότερη τη διάθεση να αποσυρθεί στα ενδιαφέροντά του και να απομακρυνθεί από τη σχέση που πλέον τη νιώθει σαν βάρος αν όχι σαν διώκτη του.

Έτσι ξεσπά ανάμεσα στο ζευγάρι ο τρίτος παγκόσμιος. Κανείς δεν έρχεται πρόσωπο με πρόσωπο με τις πραγματικές ανάγκες του.

Όταν γκρεμίζονται οι ψευδαισθήσεις

Όλοι είμαστε αιχμάλωτοι του μικρού παιδιού μέσα μας. Εκείνου που πίστεψε πως μόνο του δεν αξίζει και δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα και πως πρέπει να βρει κάποιον που θα του δώσει αξία και ασφάλεια. Εκείνου που πίστεψε πως όλοι αργά ή γρήγορα εγκαταλείπουν, φεύγουν ή πεθαίνουν.

Ο εξαρτημένος ρίχνει το βάρος στον σύντροφό του δίχως να αναλαμβάνει τις ευθύνες του εαυτού του περιμένοντας από αυτόν να του θεραπεύσει τη βαθιά υπαρξιακή του μοναξιά.

Ο αντι-εξαρτημένος αρνείται με τη σειρά του να συνειδητοποιήσει τη βαθιά του ανάγκη για συντροφικότητα και ζεστασιά κι έτσι αποσύρεται στον ιδιωτικό του κόσμο για να νιώσει ασφαλής.

Μολονότι εμφανίζεται πιο αυτάρκης η περίφημη μοναχικότητά του γίνεται η ασπίδα του και κρύβεται πίσω της για να μην αισθανθεί τον φόβο του πληγωμένου παιδιού που κατοικεί μέσα του και πάσχει από βαθύ φόβο εγκατάλειψης. «Καλύτερα να παραιτηθεί κανείς από την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να βρει έναν σύντροφο που θα τον καταλάβει και θα τον αγαπήσει αληθινά. Άλλωστε, φροντίζω μόνος μου τον εαυτό μου πολύ καλύτερα.

Το να ανοιχτώ και να εμπλακώ σε μια στενή ερωτική σχέση δεν έχει νόημα. Αργά ή γρήγορα θα καταλήξει κι αυτή σε μια νέα απογοήτευση».

Με αυτές τις ψευδαισθήσεις τρέφει τον εαυτό του ο φυγάς των στενών σχέσεων ενώ ο ερωτικά υποτελής έχει πειστεί πως κάπου υπάρχει ο τέλειος σύντροφος. Εκείνος που θα τον καταλάβει πραγματικά, θα τον αγαπήσει και θα διώξει μακριά του κάθε σκιά πόνου και μοναξιάς.

Σε όποια από τις δύο θέσεις κι αν βρισκόμαστε πιστεύουμε εξίσου σε παραμύθια.

Στην πραγματικότητα, μέχρι να αποφασίσουμε να κάνουμε ψυχολογική δουλειά με τον εαυτό μας, κανείς δεν βλέπει τον σύντροφό του όπως είναι.

Απλώς προβάλλουμε ο ένας στον άλλο τους φόβους ή τις ανεκπλήρωτες ανάγκες μας.

Για εκείνους που έχουν μεγάλη συναισθηματική προσκόλληση στον σύντροφό τους είναι προφανές πως χρειάζεται να ξαναβρούν τον εαυτό τους. Να τον νοιαστούν προσωπικά αντί να περιμένουν από τον άλλον να το κάνει γι' αυτούς. Και να τολμήσουν να κάνουν πράγματα μόνοι τους ή να πάρουν πρωτοβουλίες που δεν συμπεριλαμβάνουν τον σύντροφό τους όπως το να πάνε με άλλη παρέα μια εκδρομή.

«Τι νιώθω ; Τι θέλω πραγματικά; Πώς μπορώ να δείξω έμπρακτη αγάπη και φροντίδα στον εαυτό μου; Μήπως ήρθε η ώρα να μου αφιερώσω προσωπικό χρόνο και να με τιμήσω;»

Ιδού 4 βασικά ερωτήματα με τα οποία μπορεί ο συναισθηματικά εξαρτημένος να ξεκινήσει το συναρπαστικό ταξίδι που θα τον οδηγήσει και πάλι στον εαυτό του και θα του επιστρέψει την ενέργειά του πίσω. Και αυτός όπως και ο αντι-εξαρτημένος χρειάζεται να βρουν το θάρρος να κοιτάξουν με αληθινή εντιμότητα τον εαυτό τους.

Αυτή είναι τελικά μια πανανθρώπινη αλήθεια που όσο δεν την αντικρίζουμε θα συνεχίζουμε να χτίζουμε και να γκρεμίζουμε σχέσεις εσαεί.

Εσένα, τον Εαυτό σου αναζητάς

Ενήλικες που ερωτοτροπούμε ενώ τα πληγωμένα και φοβισμένα παιδιά μέσα μας πεινούν και διψούν για αγάπη και αποδοχή. Και πίσω από αυτά τα παιδιά, στο βάθος του είναι μας, σαλεύει κάτι ακόμα βαθύτερο: μια υπαρξιακή λαχτάρα για επανασύνδεση με έναν εαυτό τέλειο και ολοκληρωμένο που δεν έχει ανάγκη να βρει κάποιον για να συμπληρωθεί.

Είναι ήδη πλήρης. Από την κατάσταση της πληρότητάς του μπορεί να δημιουργήσει ολοκληρωμένες σχέσεις επεκτείνοντας τον εαυτό του και ακτινοβολώντας τη χαρά και την αγάπη του στους άλλους.

Αυτή είναι η βαθύτερη θεραπεία του υπαρξιακού μας διαχωρισμού.

Το ξαναθυμήθηκα όταν είδα μια σέμα, μια τελετή περιστρεφόμενων Δερβίσηδων. Φεύγοντας αγόρασα ένα βιβλίο με ποιήματα του αρχηγού του τάγματος, του μεγάλου σούφι μυστικιστή του 13ου αιώνα Τζελαλεντίν Ρουμί. Στην πρώτη σελίδα αποκαλύπτει το μεγάλο μυστικό των σχέσεων:

«Αν μπορέσεις αληθινά να κοιτάξεις το πρόσωπο του Αγαπημένου θα δεις τον εαυτό σου σε Εκείνον.
Εσύ είσαι ο οίκος εσύ και ο οικοδεσπότης. Δεν υπάρχει κανείς άλλος εκτός από εσένα άλλωστε.
Εσένα, τον εαυτό σου είναι που αναζητάς. Εσένα.»

Τα ψυχολογικά προβλήματα προκαλούν εγωισμό ή το αντίστροφο;

Ήταν μια γυναίκα που ήθελε να δίνει πολλές εξηγήσεις. Αφού διατύπωνε στον συνομιλητή της εκείνο που είχε να του πει, την κυρίευε κατόπιν το άγχος μήπως δεν του το εξήγησε όσο πρέπει σωστά. Μήπως δεν την καταλάβει, μήπως τον μπερδέψει, μήπως φταίει η ίδια για μια τυχόν κακή συνεννόηση. Έτρεμε τις παρεξηγήσεις, την άρνηση, κατά βάθος την απόρριψη.

Ασφαλώς αναστατωνόταν πολύ περισσότερο όταν ο απέναντι την ενδιέφερε ιδιαίτερα. Στις περιπτώσεις μάλιστα που υπήρχε ερωτικό στοιχείο ανάμεσα σ' εκείνη και στον άλλο, αυτού του είδους το άγχος εξελισσόταν σε ξέφρενο.

Γενικώς υπήρχαν περιπτώσεις που η στάση της γινόταν εξαιρετικά προβληματική. Τηλεφωνούσε συνέχεια, έστελνε σημειώματα, μηνύματα στο κινητό, παρακαλούσε για μια συνάντηση με σκοπό να διευκρινίσει σαφέστερα όσα είχε πει και ξαναπεί, να συμπληρώσει κάτι βασικό, να κάνει ακόμη μια υποσημείωση.

Υπέφερε όταν επανεξέταζε στο μυαλό της εκ των υστέρων μια φράση της, μια λέξη της, για να μην πω και το ύφος που φανταζόταν πως είχε· τα έβρισκε τώρα λαθεμένα, ανεπαρκή, συχνά γελοία, προσπαθούσε να υποθέσει πώς τα έχει εκλάβει ο άλλος, αγωνιζόταν να μπει στη σκέψη του. Ένα μεγάλο μέρος της καθημερινότητας της περνούσε με αυτό το κουραστικό βάσανο.

Νομίζω ότι οι χαρακτήρες οι οποίοι φοβούνται υπερβολικά την απόρριψη είναι απ' αυτούς που καταλήγουν να μιλούν και να επεξηγούν υπερβολικά. Εξηγούν ξανά και ξανά τη θέση τους, τον εαυτό τους, τη γνώμη τους, την πρόταση τους και, πιο αγχωμένα από όλα, τις προθέσεις τους.

Το ότι τείνουν έτσι πυρετωδώς να εξηγούν, να απολογούνται και να αναλύουν την άποψη τους δε σημαίνει πως είναι πάντοτε και ειλικρινείς. Θα έλεγα μάλιστα πως στη δική τους κατηγορία ανήκουν εκείνοι που, ανήσυχοι μήπως διαφανεί ένα ψέμα τους, μια ανακρίβεια, συχνότατα η υπερβολή και η μεγαλοποίηση που τείνουν να προσθέτουν, κάποια παραλλαγή έστω στο θέμα τους, μια πτυχή τους που κρύβουν, αγωνίζονται να πείσουν με λόγια πάρα πολλά, με εντονότερες εκφράσεις, με δραματικότητα που τους αρέσει να χρησιμοποιούν. Εφαρμόζουν συνειδητά ή ασυνείδητα την παλιά συνταγή: Αν σερβίρεις ένα ψέμα μαζί με πολλές, εντυπωσιακές αλήθειες, τότε θα το περάσεις πιο εύκολα.

Οι ανασφαλείς, οι εξαρτημένοι χαρακτήρες, έχουν μεγαλύτερη ανάγκη την πειθώ τους, την ένταση, το δράμα, τις επανειλημμένες διευκρινίσεις σε όσα ήδη έχουν εκφράσει. Δεν εμπιστεύονται τις εντυπώσεις που άφησαν, και οι εντυπώσεις που άφησαν έχουν τρομακτική σημασία για την ηρεμία τους. Η ανάγκη τους να τα καταφέρουν σε αυτό που υποστηρίζουν είναι βαριά ανάγκη, θεωρούν πως θα καταστραφεί ο κόσμος αν δε συμφωνήσει μαζί τους ο άλλος. Είναι σαν να βιώνουν κάθε λίγο τη διαδικασία μιας δίκης σε δικαστήριο, όπου τα πολυτιμότερα της ψυχής τους κρέμονται από την απόφαση.

Το θλιβερό είναι πως βιώνουν ως σοβαρή δίκη ακόμη και το πιο μηδαμινό ή φαιδρό ζήτημα που τίθεται. Δεν πρόκειται ακριβώς για διαπραγμάτευση σημαντικών ζητημάτων, αλλά για μια διαδικασία ψυχολογικής επιβίωσης. Δε ζουν δίχως απανωτές δικαιώσεις, επειδή είναι πρόσωπα εξόχως ενοχικά, βαθιά ανασφαλή, αλλά και βαριά εγωιστικά.

Το ζήτημα του εγωισμού, του εγωκεντρισμού, πάντα τίθεται όταν αναφερόμαστε σε ψυχολογικά προβλήματα και αναζητούμε κάποια ανακούφιση. Όπως καλός μου φίλος και γιατρός επαναλαμβάνει και το επαναλαμβάνω μετά κι εγώ: «Ας αφαιρέσουν οι νευρωσικοί κάτι από τον εγωισμό τους και θα γίνουν πολύ πιο εύκολα τα πράγματα».

Το ερώτημα αν μια ψυχολογική ασθένεια προκαλεί εγωισμό ή είναι ο εγωισμός που μας οδηγεί σε ψυχολογικά προβλήματα θα παραμένει ερώτημα στη σκέψη των πιο πολλών. Προσωπικά τολμώ να πω, από όση πείρα μάζεψα μελετώντας τον εαυτό μου και κοντινούς άλλους, πως προηγείται ο εγωισμός. Η εγωιστική ματιά μας στη ζωή και στις σχέσεις δυσκολεύει εξαιρετικά σχέσεις και ζωή, είναι φυσικό να οδηγεί σε εμπόδια και ήττες.

Και οι επαναλαμβανόμενες δυσκολίες, οι συνεχείς αποτυχίες, κάποια στιγμή κουράζουν και κλονίζουν το νευρικό σύστημα. Από εκεί και πέρα είναι φυσικό η δυσθυμία, η δυσφορία, η δυστυχία, ο θυμός και όσα ακολουθούν τις ματαιώσεις μας να επιβαρύνουν κι άλλο τη ροπή στον εγωκεντρισμό. Δύσκολα είμαστε επιεικείς και φιλάνθρωποι όταν είμαστε δυστυχισμένοι.

Τι κρύβεις μέσα σου

Η ανθρώπινη οντότητα, για να βρει το δρόμο που οδηγεί στον Εαυτό της, πρέπει να ανακαλύψει πρώτα τις βασικές λειτουργίες της ίδιας της διάνοιάς της. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να αποφύγει τις συμπληγάδες πέτρες της παραπληροφόρησης, που της κλείνει το δρόμο.

Ο ίδιος ο Εαυτός μας τις περισσότερες φορές είναι παγιδευμένος από τον τρόπο σκέψης της ίδιας της διανόησης μας.

Νομίζω λοιπόν, ότι επειδή κανένας δεν είναι σε θέση να γνωρίζει την ουσία των πραγμάτων, σ’ αυτό το Πεδίο, γι’ αυτό δεν επιτρέπει σε κανένα να επιβάλει την “αλήθεια” του στους άλλους.
 
Όμως εδώ βρίσκεται το τραγικό λάθος των ανθρώπων, που είναι η προσπάθεια επιβολής της δικής τους θεώρησης των πραγμάτων στους άλλους. Μια τέτοια παγιδευμένη προσωπικότητα, που έχει δημιουργήσει ένα γυάλινο και εύθραυστο κάστρο, για έναν εξωτερικό παρατηρητή. Τρέχει με μεγάλη ταχύτητα μέσα στο “κάστρο” της, χωρίς να μπορεί να συλλάβει άλλες αξίες πέρα από τις δικές της.
 
Ξαφνικά λοιπόν εκεί που τρέχει σταματά μπροστά σε κάποια που του μιλάει στο μυαλό και του λέει ότι είναι ο Ανώτερός του Εαυτός, και η μοναδική αλήθεια. Δεν προλαβαίνει να αντιληφθεί αυτό που είναι πίσω από αυτό που φαίνεται. Διότι οραματίζεται σύμφωνα με τα όσα εσφαλμένα έχει “χτίσει” μέσα του.
 
Το μυστικό λοιπόν βρίσκεται στην απουσία έργου, στην εκμηδένιση του έργου, στην ηρεμία της δράσης. Διότι οι Πύλες της ύπαρξης δεν ανοίγουν με υποκειμενικά κριτήρια και παραπλανήσεις.
 
Η Ανώτερη γνώση που προέρχεται από τις Ανώτερες Νοητικές σφαίρες της ύπαρξής μας, φέρνει σε επαφή την συνείδηση με τον πρωταρχικό λόγο συχνότητα. Με τη συμπαντική ιδιοσυχνότητα.

Όταν δηλαδή η συνείδηση ταυτιστεί με την Παγκόσμια συχνότητα τότε η “μάζα” γίνεται άπειρη. Τότε Γνωρίζει. Αν τώρα είναι αναγκαίο να κοινοποιηθεί κάποιος σημαντικό κομμάτι γνώσης, τότε πρέπει να δίνεται μέσα σε ειδικό “κέλυφος”, για να μην μπορεί να επηρεάσει αρνητικά “αμύητες” συνειδήσεις, αλλά και για να μη “φθαρεί” η ίδια.
 
Αυτά τα τελευταία μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι έχουν επιτευχθεί.

Αγαπητοί συνταξιδιώτες, στις σελίδες που ακολουθούν δεν δίνεται αυτό που λέγεται “μασημένη τροφή”. Διότι εάν συνέβαινε αυτό, θα αδρανοποιούσε τις δικές σας ιδιαίτερες διαδικασίες σκέψης. Ενώ ο σκοπός αυτού του άρθρου είναι ακριβώς ο αντίθετος.
 
Το μεγαλύτερο λάθος είναι να πιστεύει κανείς πως ο άνθρωπος είναι μόνος του και αβοήθητος σε τούτο τον κόσμο.
 
Ο άνθρωπος αποτελείται από επτά καταστάσεις συνείδησης. Ο μυημένος ζει πλέον τα τρία ανώτερα επίπεδα συνείδησης, που αντιπροσωπεύουν την “ Εγώ Ειμί Παρουσία”.

Η κυριαρχία των τριών ανώτερων στα τέσσερα κατώτερα επίπεδα είναι το βασικό μέλημα κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου που θα ήθελε η ανθρώπινη υπόστασή του να περιέλθει στον ανώτερο εαυτό της. Στον πνευματικό εαυτό της.
 
Η προαγωγή του ατόμου στις πνευματικές σφαίρες, είναι κατορθωτή δια μέσου της γνώσεως, όπως αυτή απορρέει από τον ανώτερο εαυτό του. Ανεξάρτητα από τον βαθμό εξέλιξής του, διότι η εξέλιξη είναι άπειρη.
 
Ας μην ξεχνάμε , ότι ο άνθρωπος είναι ένα μικρό μόριο της φύσης και με το καιρό μέλλει να εξελιχθεί σε πλήρη ατομική υπόσταση.
 
Εκείνος λοιπόν που ακολουθεί την μύηση μαθαίνει την αλήθεια που έρχεται από τις ανώτερες σφαίρες, μέσω της εσωτερικής του φωνής, και επαναλαμβάνει “το γνώθι σ’ αυτόν” πετυχαίνοντας να αναγνωρίσει στον εαυτό του τον ίδιο τον εαυτό του.

Με άλλα λόγια είναι κάτι σαν την “εσωτερική φωνή του Σωκράτη”.

Ίσως ο πόνος μας διδάσκει περισσότερα από κάθε δάσκαλο κι ο χρόνος γιατρεύει καλύτερα από κάθε γιατρό

Από το χτες πήρα μονάχα όσα μπόρεσα να κουβαλήσω, όσα μου χρησίμευσαν για να με φέρουν εδώ. Σαν παρακαταθήκη μιας ανέμελης ύπαρξης, έναν καιρό που νοσταλγώ με πάθος, όμως δεν υπάρχει πια. Άφησα σκόρπιες εκείνες τις αναμνήσεις που δεν με οδήγησαν κάπου, να χαθούν σαν φύλλα που τα φύσηξε ο Οκτώβρης. Τους αρκεί απλά να επιστρέφουν που και που τις νύχτες που δεν μπορώ να κοιμηθώ για να μου θυμίζουν πως η ζωή έχει αναποδιές, για να με συντροφεύσουν λίγο πριν ξεσπάσει η βροχή. Μα δεν είναι οι αναποδιές που σε καθορίζουν, είναι το πως απαντάς με βάση την αλήθεια σου, εκείνη τη δύναμη που δεν μπορείς να εξηγήσεις ούτε να τη μεταφράσεις.

Ποτέ μη σκλαβώσεις τον εαυτό σου για μια δήθεν επιτυχία, η επιτυχία συνεπάγεται ελευθερία.

Καταβροχθίζοντας κάθε αύριο με λαιμαργία ξέχασα να ζήσω. Προσπερνώντας τις μικρές στιγμές, έχασα τη μεγάλη εικόνα. Όμως πήρα αρκετά μαθήματα και είμαι ευγνώμων για όλα αυτά και για όσα μαθήματα θα πάρω από τα λάθη μου.

Νιώθω ευγνώμων γιατί όσα έζησα με έκαναν αυτό που είμαι, όσα βίωσα με βοήθησαν να ωριμάσω, όσα αισθάνθηκα μου έδειξαν το δρόμο, όσα είδα με γέμισαν εμπειρίες, όσα κατάλαβα μου χάρισαν γνώσεις.

Ποιος ήταν εκείνος που δεν στραβοπάτησε στη ζωή του, που δεν βράχηκε από μια φθινοπωρινή μπόρα; Ποιος δεν έχασε τον δρόμο του και ποιος δεν δάκρυσε μάταια για ένα πάθος που είχε περισσότερη στάχτη απ’ ότι φλόγα;

Ποιος δεν ξενύχτησε με τις σκέψεις του περιμένοντας το ξημέρωμα και ποιος δεν περιπλανήθηκε άσκοπα στην ατραπό της πλάνης και των ψευδαισθήσεων;

Ίσως ο πόνος μας διδάσκει περισσότερα από κάθε δάσκαλο κι ίσως ο χρόνος γιατρεύει καλύτερα από κάθε γιατρό.

Το χτες ίσως δεν ήταν αντάξιο μου μα είμαι ευγνώμων γιατί με έφερε στο σήμερα.

Σήμερα επιλέγω την ευτυχία γιατί με ωφελεί και με κάνει να αισθάνομαι όμορφα. Επιλέγω τη δράση γιατί διώχνει τους φόβους μου και κάνει την επιτυχία να μοιάζει πιο προσιτή.

Σήμερα επιλέγω να συγχωρήσω όσους με πίκραναν είτε γιατί άξιζαν τη συγχώρηση, είτε γιατί έχω μάθει πως η μνησικακία δεν ωφελεί κανέναν.

Σήμερα επιλέγω τη θετικότητα γιατί με αναζωογονεί και έχει θετική επίδραση στην ψυχολογία μου. Επιλέγω την αισιοδοξία γιατί είναι καλύτερο, να περιμένεις το καλύτερο.

Σήμερα επιλέγω να είμαι ο εαυτός μου γιατί πλέον γνωρίζω πως η απαραίτητη προϋπόθεση για μια ευτυχισμένη ζωή δεν είναι η αποδοχή των άλλων, μα η αυθεντικότητα και η μοναδικότητα μου.

Σήμερα επιλέγω να βρίσκομαι κοντά σε ανθρώπους που αντανακλούν την ευτυχία μου και στηρίζουν τα όνειρα μου, επιλέγω να είμαι ενεργός μέτοχος μιας συναρπαστικής ζωής και όχι παθητικός δέκτης απρόσωπων καταστάσεων που οδηγούν σε αδιέξοδο.

Σήμερα επιλέγω να με καθοδηγούν οι πραγματικές μου αξίες και οι δικές μου αρχές, επιλέγω να στηρίζομαι στα πόδια μου και να πατάω γερά στη γη, γιατί έμαθα πως όταν ζεις για να υλοποιείς τα όνειρα των άλλων βαδίζεις στη δυστυχία και την αφάνεια.

Σήμερα επιλέγω να είμαι ταπεινός γιατί κατάλαβα πως η αλαζονεία έχει κέρινα φτερά, επιλέγω να ακούω περισσότερο για να μαθαίνω περισσότερα, επιλέγω τη σιωπή αντί για κενές υποσχέσεις γεμάτες με ενθουσιασμό που κάνουν το παρελθόν να φαίνεται πιο αβάσταχτο. Επιλέγω το χαμόγελο που λέει περισσότερα απ΄ όσα μπορούν πουν τα χείλη.

Σήμερα επιλέγω το σήμερα, επιλέγω το τώρα. Κρατώ την πυξίδα – πίστη μου και προσανατολίζομαι σε μια ζωή αντάξια μου, σε μια ζωή που κάνει τα μάτια μου να λάμπουν, σε μια ζωή που κάνει το αύριο ελπιδοφόρο.

Σήμερα επιλέγω να πω την αλήθεια, γιατί τα ψέματα που είπα στον εαυτό μου με οδήγησαν σε φαύλους κύκλους γύρω από ουτοπίες, επιλέγω να με πιστέψω γιατί η αμφισβήτηση μετέτρεψε σε χειμώνα την άνοιξη, έκανε τη νύχτα να μοιάζει μεγαλύτερη.

Σήμερα επιλέγω την ελευθερία γιατί τα δεσμά μου έκρυβαν πόνο. Επιλέγω τα ταξίδια, το κύμα του πελάγους, είτε τη νοερή φαντασία σε κόσμους πέρα από το αληθινό. Επιλέγω να υπάρχω, να ζω πραγματικά, να αφήσω τις δικές μου πατημασιές στο μονοπάτι της επιτυχίας.

Σήμερα επιλέγω το θάρρος γιατί οι δράκοι ζουν στα παραμύθια, επιλέγω την υπομονή γιατί είναι η μεγαλύτερη αρετή. Επιλέγω τη συμπόνια γιατί οι πέτρες δεν προχωρούν. Επιλέγω την αγάπη γιατί η αγάπη είναι η οδός.

Κράτησα τη ζωή μου κράτησα τη ζωή μου ταξιδεύοντας
ανάμεσα σε κίτρινα δέντρα κατά το πλάγιασμα της βροχής
σε σιωπηλές πλαγιές φορτωμένες με τα φύλλα της οξιάς
καμιά φωτιά στη κορυφή τους. βραδιάζει.
Γιώργος Σεφέρης, Επιφάνια 1937

Θα είστε βέβαιοι για την ακεραιότητά σας όταν θα αισθάνεστε καλά, όταν θα νιώθετε ευτυχισμένοι

Για να ανακτήσει κανείς την ακεραιότητά του, πρέπει να χρησιμοποιεί άμεμπτα το λόγο του. Απωλέσαμε την ακεραιότητά μας την πρώτη φορά που δεν κρατήσαμε μια υπόσχεση, την πρώτη φορά που κινηθήκαμε εναντίον του ίδιου του εαυτού μας. Η προδοσία από τον ίδιο μας τον εαυτό, είναι που διασπά την ακεραιότητά μας. Ακόμη και έννοιες όπως ομορφιά ή ασχήμια, είναι, στην πραγματικότητα, συμφωνίες που ελέγχουν την κοινωνία κι αργότερα ελέγχουν τον ατομικό νου. Επενδύουμε τη δύναμή μας σ’ αυτές τις συμφωνίες, γινόμαστε σκλάβοι τους – έπειτα, άλλοι άνθρωποι χρησιμοποιούν τις αξίες αυτές για να μας χειριστούν.

Πρέπει να εμπιστευτείτε τον εαυτό σας. Δεν μπορείτε να πηγαίνετε σε κάποιον και να ρωτάτε, «Είναι σωστό αυτό που κάνω; Είναι λάθος αυτό που κάνω;» Όχι. Είστε μόνοι, και ευτυχώς είστε μόνοι επειδή είστε επιτέλους ελεύθεροι να είστε ο εαυτός σας, συνεπώς η ακεραιότητά σας δεν θα σας επιτρέψει να εναντιωθείτε στον ίδιο σας τον εαυτό. Θα είστε βέβαιοι ότι έχετε ανακτήσει την ακεραιότητά σας όταν θα αισθάνεστε καλά, όταν θα νιώθετε ευτυχισμένοι.

Οι Τέσσερις Συμφωνίες μάς βοηθούν να ευθυγραμμιστούμε με την ακεραιότητά μας. Η πρώτη συμφωνία, η άμεμπτη χρήση του λόγου, είναι απολύτως ευθυγραμμισμένη με την ακεραιότητά σας. Η δεύτερη και η τρίτη, μην παίρνετε τίποτα προσωπικά και μην κάνετε υποθέσεις, μας κάνουν απρόσβλητους στη Νομοθεσία και σε όλους τους άλλους γύρω μας. Με την ανοσία που έχουμε αποκτήσει, εξασφαλίζουμε ότι το εξωτερικό όνειρο δεν θα κάνει πλέον τις επιλογές μας αντί για εμάς. Και η τέταρτη συμφωνία, δίνετε πάντα τον καλύτερο εαυτό σας, είναι η κινητήρια δύναμη που μας βοηθά να προχωρήσουμε: είναι η δράση.

Πόση σημασία έχει να είσαι συνεπής στις πράξεις σου;

Πόση σημασία έχει να είσαι συνεπής στις πράξεις σου; Έχει πολύ μεγάλη σημασία, μπορεί να είναι η πρώτη απάντηση, αφού η συνέπεια είναι η ουσία της αυθεντικότητας. Οπότε, σκέπτεται ο Μονταίνι, κοίταξε μέσα σου:

Όχι μόνο ο άνεμος των τυχαίων πραγμάτων με κινεί σύμφωνα με την τάση του, αλλά επίσης κινούμαι και ενοχλούμαι από την αστάθεια της στάσης μου: οποιοσδήποτε στρέφει τη βασική του προσοχή στον εαυτό του, δύσκολα θα βρει τον εαυτό του δύο φορές στην ίδια κατάσταση… Μιλώ για τον εαυτό μου με διαφορετικούς τρόπους: κι αυτό επειδή κοιτάζω τον εαυτό μου με διαφορετικούς τρόπους. Κάθε είδους αντίφαση μπορεί να βρεθεί μέσα μου, ανάλογα με κάποια αλλαγή ή ιδιότητα: ντροπαλός, αυθάδης, αγνός, λάγνος, ομιλητικός, λιγομίλητος, σκληρός, ασθενικός, έξυπνος, ανόητος, σοβαρός, πρόσχαρος, ψεύτης, ειλικρινής, μορφωμένος, αδαής, γενναιόδωρος, τσιγκούνης και, πάλι, άσωτος.

Το μάθημα είναι να μην ανησυχούμε και τόσο πολύ γι’ αυτήν την «περιστροφή» και «αταξία». Είναι σοφία να την αναγνωρίζουμε και, απλώς, άγνοια να αρνούμαστε ότι αλλάζουμε στο όνομα της συνέπειας.

Μπορώ να είμαι το φως του εαυτού μου;

Γιατί ο νους είναι πάντοτε έτοιμος να δεχθεί ρηχές απαντήσεις σε σημαντικά προβλήματα;

Γιατί δεχόμαστε μια επιφανειακή απάντηση όταν μας απασχολεί ένα σοβαρό ζήτημα;

Γιατί ζούμε σε λέξεις;

Να ποιο είναι το αληθινό πρόβλημα.

Γιατί οι λέξεις έχουν αποκτήσει τέτοια σπουδαιότητα;

Υποφέρουμε, περνάμε μέσα από μεγάλες αγωνίες και εμφανίζεται κάποιος και μας δίνει ερμηνείες και σε αυτές αναζητούμε ανακούφιση. Υπάρχει ο θεός, υπάρχει η μετενσάρκωση, υπάρχει ετούτο και το άλλο.

Δεχόμαστε τη λέξη, την ερμηνεία γιατί είναι μια παρηγοριά. Το να πιστεύεις σου δίνει ανακούφιση όταν είσαι εν αγωνία, όταν είσαι σε κατάσταση άγχους.

Στις ερμηνείες των φιλοσόφων, των ψυχολόγων, των παπάδων, των γκουρού και των δασκάλων, εκεί ζούμε. Κι αυτό σημαίνει ότι ζούμε ετερόφωτα, με δάνειο φως. Ζούμε με δάνειο φως και είμαστε ευτυχείς.

Η λέξη ‘θεός’ είναι ένα σύμβολο. Τα σύμβολα αποκτούν τεράστια σημασία, όπως η σημαία. Γιατί ο νους το κάνει αυτό; Πέφτουμε με τα μούτρα και διαβάζουμε όσα σκέφτονται κάποιοι άλλοι. Βλέπουμε τηλεόραση. Είναι πάντα κάποιοι άλλοι, κάποιος άλλος που μας λέει τι να κάνουμε. Το μυαλό μας βλάπτεται, καταστρέφεται όταν ζούμε διαρκώς με δάνειο φως.

Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ: «Μπορώ να είμαι το φως του εαυτού μου; -όχι το φως κάποιου άλλου, το φως του Ιησού ή του Βούδα». Μπορούμε να είμαστε το φως του εαυτού μας; Κι αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει ίσκιος γιατί το να είσαι το φως του εαυτού σου σημαίνει να μην ακυρώνεσαι από οτιδήποτε τεχνητό, από τις συγκυρίες, από κάτι τυχαίο. Μπορείς να είσαι έτσι; Μπορείς να είσαι έτσι όταν ο νους σου είναι απόλυτα αφυπνισμένος. Κι ένας νους αφυπνισμένος δεν κλονίζεται από τίποτε.

Οι περισσότεροι όμως έχουμε ανάγκη μια μεγάλη δοκιμασία γιατί είμαστε εν ύπνω –κι είμαστε εν ύπνω γιατί μας έχουν κοιμίσει όλοι αυτοί οι φιλόσοφοι, οι άγιοι, οι θεοί και οι ιερείς και οι πολιτικοί. Είμαστε εν ύπνω και δεν το ξέρουμε. Νομίζουμε πως είναι μια κατάσταση φυσιολογική. Ένας άνθρωπος που θέλει να είναι το φως του εαυτού του θα πρέπει να ελευθερωθεί από όλα αυτά. Μπορούμε να γίνουμε το φως του εαυτού μας μόνον στην απουσία εαυτού. Τότε το φως αυτό είναι αιώνιο, άσβεστο, απροσμέτρητο φως.

Αστρονόμοι πιστεύουν ότι υπάρχει θερμός εξωπλανήτης όπου βρέχει... σίδηρο

Ευρωπαίοι αστρονόμοι πιστεύουν ότι υπάρχουν βάσιμες πιθανότητες ένας πολύ καυτός εξωπλανήτης, ο WASP-76b, να έχει βροχές από σίδηρο.

Οι σχετικές ενδείξεις ανιχνεύθηκαν για πρώτη φορά στην ατμόσφαιρα του.

Οι καυτοί γιγάντιοι εξωπλανήτες δέχονται από το άστρο τους ακτινοβολία χιλιάδες φορές μεγαλύτερη από αυτή που δέχεται η Γη από τον Ήλιο.

Οι θερμοκρασίες τους, που ξεπερνούν τους 1.700 βαθμούς Κελσίου, θεωρούνται ιδανικά εργαστήρια για τη μελέτη ακραίων κλιματικών και χημικών συνθηκών σε άλλους κόσμους.

Ο εξωπλανήτης βρίσκεται στον αστερισμό των Ιχθύων, απέχει περίπου 390 έτη φωτός και είχε αρχικά μελετηθεί το 2018 από το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο (VLT) του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή.

Οι ερευνητές από την Ελβετία, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία, με επικεφαλής τον καθηγητή Ντέηβιντ Έρενράιχ του Αστρονομικού Παρατηρητηρίου του Πανεπιστημίου της Γενεύης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature", μελέτησαν τις χημικές «υπογραφές» στην ατμόσφαιρα του πλανήτη WASP-76b και εντόπισαν το «σήμα» του σιδήρου.

Ο WASO-76b έχει μόνο μια πλευρά του στραμμένη προς το άστρο του, όπως η Σελήνη σε σχέση με τη Γη. Ο εν λόγω εξωπλανήτης έχει θερμοκρασίες επιφανείας άνω των 2.400 βαθμών Κελσίου στη φωτεινή πλευρά του που «βλέπει» μόνιμα το άστρο του, ικανές να εξαερώσουν μέταλλα που καταλήγουν στην ατμόσφαιρα του.

Κατόπιν οι ατμοί των μετάλλων μεταφέρονται από ισχυρούς ανέμους στην κατά 1.000 βαθμούς πιο κρύα και μόνιμα «σκοτεινή» πλευρά του πλανήτη.

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι εκεί ο σίδηρος συμπυκνώνεται, πιθανώς σε νέφη, τα οποία στη συνέχεια πέφτουν ως βροχή στη διάρκεια της νύχτας του «εξωτικού» εξωπλανήτη.

«Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο πλανήτης γίνεται βροχερός το βράδυ, μόνο που βρέχει σίδηρο», δήλωσε ο Ερενράιχ.

Το αξιόνιο λύνει τρία μυστήρια του σύμπαντος

Ένα υποθετικό σωματίδιο που ονομάζεται αξιόνιο θα μπορούσε να λύσει ένα από τα σπουδαία μυστήρια της φυσικής: το πλεόνασμα της ύλης πάνω από την αντιύλη ή γιατί είμαστε εδώ. Σύμφωνα με το Καθιερωμένο Μοντέλο της Φυσικής των σωματιδίων, όταν γεννήθηκε το σύμπαν μας, η συνάντηση της ύλης και της αντιύλης έπρεπε να εξαϋλώσει το ένα το άλλο. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα υπήρχε τίποτα – ούτε Γη, ούτε Ήλιος, ούτε Γαλαξίας, ούτε Άνθρωπος. Αλλά τα βλέπουμε.
 
Η περιστροφή του άξονα QCD (μαύρη σφαίρα) παράγει μια περίσσεια ύλης (έγχρωμες μπάλες) πάνω από την αντιύλη, επιτρέποντας έτσι στους γαλαξίες και τους ανθρώπους να υπάρχουν.
 
“Υπάρχει μια σαφής αντίφαση με το καθιερωμένο μοντέλο”, δήλωσε ο φυσικός του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν Raymond Co. “Γιατί είναι όμως ολόκληρο το σύμπαν γεμάτο με ύλη και πολύ λίγη αντιύλη;”
 
Το μοντέλο της σωματιδιακής φυσικής εξηγεί τρεις θεμελιώδεις δυνάμεις στο σύμπαν: τον ηλεκτρομαγνητισμό, την ασθενή πυρηνική δύναμη και την ισχυρή πυρηνική δύναμη. Ο ηλεκτρομαγνητισμός είναι η δύναμη μεταξύ οποιωνδήποτε σωματιδίων που έχουν φορτίο. Η ασθενής δύναμη αναγκάζει τα νετρόνια να διασπαστούν και η ισχυρή δύναμη εξηγεί γιατί τα υποατομικά σωματίδια όπως τα νετρόνια και τα πρωτόνια συγκρατιούνται μαζί στους πυρήνες.
 
Αλλά υπάρχουν κάποιες αντιφάσεις στο καθιερωμένο  μοντέλο, ένα από τα οποία είναι η έλλειψη ισορροπίας ανάμεσα στην ύλη και την αντιύλη. Το Μοντέλο αυτό επίσης δεν εξηγεί την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης ούτε εξηγεί την παρατηρούμενη ιδιότητα των νετρονίων.
 
Για να λύσουν το πρόβλημα των νετρονίων, οι φυσικοί το 1977 πρότειναν ένα υποθετικό σωματίδιο που ονομάζεται αξιόνιο (axion). Πέντε χρόνια αργότερα βρέθηκε ότι το αξιόνιο είναι ικανό να λύσει και το πρόβλημα της σκοτεινής ύλης. Τώρα, ο Co και ο συνάδελφος του Keisuke Harigaya, ερευνητής στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών, υποδηλώνουν ότι το αξιόνιο μπορεί να εξηγήσει ακόμα ένα πρόβλημα: την ανισορροπία μεταξύ ύλης και αντιύλης. Η έρευνά τους θα δημοσιευθεί στο Physical Review Letters“Axiogenesis” ).
 
Το υποθετικό σωματίδιο αξιόνιο είναι απεριόριστα ελαφρύ – τουλάχιστον δισεκατομμύρια φορές ελαφρύτερο από το πρωτόνιο και σχεδόν δεν αλληλεπιδρά με την κανονική ύλη. Αυτό εξηγεί γιατί δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί, ακόμη και με όργανα που μας επιτρέπουν να ανιχνεύσουμε πρωτόνια, νετρόνια και ηλεκτρόνια.
 
Το αξιόνιο προτάθηκε αρχικά για να αντιμετωπίσει μια αντίφαση που λέγεται ισχυρό πρόβλημα CP. Όπως μπορεί να έχετε μάθει στη φυσική του γυμνασίου, τα ηλεκτρόνια έχουν αρνητικό φορτίο, τα πρωτόνια έχουν θετική φόρτιση και τα νετρόνια δεν έχουν κανένα φορτίο. Ωστόσο, τα νετρόνια αποτελούνται από περισσότερα στοιχειώδη σωματίδια που ονομάζονται κουάρκ, τα οποία έχουν φορτία. Έτσι οι φυσικοί αναμένουν ότι τα νετρόνια αλληλεπιδρούν με το ηλεκτρικό πεδίο, λέει ο Co. Αλλά δεν το κάνουν. Αν υπάρχει αξιόνιο, θα απενεργοποιήσει την αλληλεπίδραση μεταξύ των νετρονίων και του ηλεκτρικού πεδίου, λύνοντας έτσι το ισχυρό πρόβλημα CP.
 
Το αξιόνιο μπορεί επίσης να είναι ένας καλός υποψήφιος για τη σκοτεινή ύλη, που χρησιμοποιείται για να εξηγήσει την ταχύτητα περιστροφής των γαλαξιών, μια άλλη αντίφαση του Καθιερωμένου Μοντέλου. Αν οι γαλαξίες περιστρέφονται με την ταχύτητα, με την οποία περιστρέφονται αυτή τη στιγμή, με την ποσότητα της βαρύτητας που έχουν ως βάση την ύλη που βλέπουμε και εκπέμπει φως – θα διασπώνταν. Απλά δεν υπάρχει αρκετή βαρύτητα για να τα συγκρατήσετε. Οι επιστήμονες προτείνουν ότι πρέπει να υπάρχει ένα τεράστιο ποσό ύλης – σαν ένα τεράστιο πεδίο αξιονίων – στους γαλαξίες που δεν μπορούμε να δούμε που μπορεί να εξηγεί την ταχύτητα περιστροφής των γαλαξιών χωρίς αυτοί να διαλύονται.
 
Τώρα, οι Co και Harigaya προτείνουν ότι το αξιόνιο μπορεί επίσης να εξηγήσει την ανισορροπία της ύλης και της αντιύλης. Προηγουμένως, οι φυσικοί πίστευαν ότι στα πρώτα στάδια του σύμπαντος, αμέσως μετά το Μεγάλο Έκρηξη, το πεδίο αξιόνιον ήταν αρχικά στατικό και άρχισε να ταλαντεύεται καθώς το σύμπαν ψύχθηκε.
 
“Μπορείτε να φανταστείτε το αξιόνιο σαν μια μπάλα σε ένα πλαστικό μπουκάλι σόδα, και η μπάλα κάνει κάποιο είδος ταλάντωσης εμπρός και πίσω γύρω από το χαμηλότερο σημείο της πλαστικής φιάλης”, δήλωσε ο Co.
 
Αντ ‘αυτού, οι ερευνητές προτείνουν ότι το πεδίο άξιον  είχε πιο ενδιαφέρουσα δυναμική σε αυτό το πρώιμο στάδιο.  Οι Co και Harigaya προτείνουν ότι μέσω των αλληλεπιδράσεων που παρέχονται από την ισχυρή δύναμη και την ασθενή δύναμη, η περιστροφή του αξιόνιου δημιουργεί μόνο μια μικροσκοπική περισσότερη ύλη από την αντιύλη. Όταν η ύλη και η αντιύλη έρχονται μαζί, αντί να καταστρέφονται εντελώς, ένα από τα 10 δισεκατομμύρια μέρη της ύλης αφέθηκε να διαμορφώσει τον κόσμο που βλέπουμε σήμερα.
 
“Το άξιον προτάθηκε αρχικά από θεωρητικούς φυσικούς σωματιδίων”, δήλωσε ο Harigaya. “Από τότε οι θεωρητικοί και οι πειραματικοί φυσικοί σωματιδίων, οι αστροφυσικοί και οι κοσμολόγοι μελετούν το αξιόνιο όλοι μαζί, αποκαλύπτοντας έναν νέο κοσμολογικό ρόλο του αξιόνιου λόγω της εναλλαγής του, ελπίζουμε ότι η εργασία μας θα προωθήσει διεπιστημονική ερευνητική προσπάθεια».
 
“Οι άνθρωποι θέλουν πάντα να μάθουν γιατί είμαστε εδώ και αυτό είναι το ζήτημα ασυμμετρίας ύλης-αντιύλης – με την τεχνική έννοια”, δήλωσε ο Co. Και αυτό που είναι συναρπαστικό στην εργασία μας είναι ότι το αξιόνιο δίνει ταυτόχρονη εξήγηση και στα τρία προβλήματα της σωματιδιακής φυσικής: την σκοτεινή ύλη, την ασυμμετρία ύλης-αντιύλης και το  πρόβλημα CP (Γιατί φαίνεται η κβαντική χρωμοδυναμική (QCD) να διατηρεί την συμμετρία CP Φορτίου-Ομοτιμίας). Επειδή αυτά τα προβλήματα δεν έχουν μελετηθεί ταυτόχρονα σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να γίνουν πολλά πράγματα για το θέμα αυτό. Πιο αξιοσημείωτο είναι ότι αυτό το πλαίσιο με το αξιόνιο θα τεθεί σε πειραματικές δοκιμές στο εγγύς μέλλον.
 
Οι μελλοντικές σχετικές εργασίες θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν έρευνα για τα κύματα βαρύτητας και την προέλευση της μάζας του νετρίνο.

Η επιστροφή του Σωκράτη στη σκέψη του Πλάτωνος

Ποια είναι η αληθινή επιρροή του Σωκράτη στον Πλάτωνα;

§1

      Καθολική είναι η πεποίθηση πως ο Πλάτων εντυπωσιάστηκε τόσο καταλυτικά από τον Σωκράτη, ώστε να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη φιλοσοφία και να εγκαταλείψει κάθε άλλη βλέψη για ενασχόλησή του με την ποίηση ή με την πολιτική, συνεργούντων προς τούτο και των κυρίαρχων πολιτικών συνθηκών. Τι χαρακτήριζε τον Σωκράτη ως φιλόσοφο και τι του επέτρεπε να ασκήσει μια τόσο μεγάλη και θαυμαστή επιρροή επί του Πλάτωνος; Όπως μας λέει ο Πλάτων στην Απολογία, ο Σωκράτης ήταν παραδειγματικά αφοσιωμένος στη φιλοσοφία και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να δείξει πλήρη αδιαφορία για τις προσωπικές του υποθέσεις. Στο πλαίσιο τούτης της αδιαφορίας εντάσσεται επίσης η στάση του απέναντι στη δίκη, την καταδίκη και τη θανάτωσή του. Ο θάνατός του, υπό ένα πιο διεισδυτικό βλέμμα, ήταν μια υπέρτατη θυσία για την υπεράσπιση της φιλοσοφίας, ανεξάρτητα αν ενταγμένος εντός του πνεύματος σκοπιμότητας από την πλευρά της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν ένα αποτρόπαιο έγκλημα. Γράφει σχετικά ο Πλάτων για τούτη την υπέρτατη θυσία του Σωκράτη:

«Ίσως όμως να έλεγε κάποιος: “μα δεν ντρέπεσαι, Σωκράτη, που επιδόθηκες σε τέτοια ενασχόληση που να κινδυνεύεις τώρα εξαιτίας της να πεθάνεις;”. Σε αυτόν θα απαντούσα δικαιολογημένα πως “δε μιλάς σωστά, άνθρωπέ μου, αν νομίζεις ότι πρέπει να υπολογίζει τον κίνδυνο του θανάτου ένας άνθρωπος που μπορεί να ωφελήσει έστω και λίγο· αντίθετα μόνο εκείνο πρέπει να εξετάζει, όταν κάνει κάτι, αν η πράξη του είναι δίκαιη ή άδικη και αν αρμόζει σε καλό ή κακό άνθρωπο”»[1].

Ο Σωκράτης τιμά τη φιλοσοφία μετουσιώνοντάς την σε βιοθεωρία και βιοηθική, δηλ. σε μια τέτοια πρακτική οργάνωση της σκέψης, ώστε να αποβαίνει χρήσιμη για αυτή τούτη την Υπόθεση του ανθρώπου, χωρίς να πολυπραγμονεί.

§2

     Έτσι, ο Πλάτων πήρε από τον Σωκράτη την αντίληψη ότι η φιλοσοφία, με όλα τα μεγάλα προτάγματά της, χρειάζεται πρωτίστως να επικεντρώνεται στην κατανόηση και εξήγηση/ερμηνεία όλων εκείνων των αρχών/αρετών, που λαμβάνονται ως δεδομένες για τη ζωή, όπως π.χ. είναι η δικαιοσύνη που αναφέρεται στο ως άνω απόσπασμα, αλλά δεν γίνονται αντικείμενο φιλοσοφικής εξέτασης. Ακόμη άντλησε από τον δάσκαλό του την επιμονή για συγκεκριμένη έρευνα επί του πρακτέου, για τη χάραξη μιας αληθινής οδού προς τη γνώση και όχι τον εκφυλισμό της φιλοσοφίας σε όργανο υπηρέτησης ωφελιμιστικών σκοπών, όπως συμβαίνει συνήθως στις εποχές μας. Στον Θεαίτητο, για παράδειγμα, ο Πλάτων αναζητεί την αληθινή γνώση όχι στη μια ή την άλλη γνώμη αλλά στην αμφισβήτηση των πεποιθήσεων που εδραιώνονται ή προβάλλονται ως φιλοσοφικές αξιώσεις, ανοίγοντας έτσι το δρόμο στη μεθοδική έρευνα, ήτοι συνομιλία, που δεν εξαντλείται σε μια ορισμένη θεωρία για τη γνώση ή στην πειθώ δημόσιων ανδρών:

«Σωκράτης: Μήπως νομίζεις πως υπάρχουν τόσο φοβεροί δάσκαλοι, ικανοί να φωτίσουν την αλήθεια των γεγονότων …;
Θεαίτητος: Δεν έχω τη γνώμη ότι μπορούν να διδάξουν με κάποιο τρόπο, αλλά πείθουν.
Σωκράτης: Λέγοντας “πείθουν” δεν εννοείς ότι τους κάνουν να έχουν άποψη;
Θεαίτητος: Βεβαίως.
Σωκράτης: όταν λοιπόν οι δικαστές πειστούν … για πράγματα που μόνο αν τα δεις μπορείς να τα γνωρίζεις, … τότε προκύπτει το γεγονός ότι κρίνοντας εξ ακοής και σχηματίζοντας αληθινή άποψη, έκριναν χωρίς να έχουν γνώση …
Θεαίτητος: Οπωσδήποτε.
Σωκράτης: Αν επομένως, φίλε μου, η γνώση ήταν το ίδιο πράγμα με τη σωστή άποψη, τότε ο δικαστής δεν θα είχε ποτέ σωστή άποψη δίχως γνώση. Όπως όμως βλέπουμε, είναι άλλο πράγμα το ένα κι άλλο το άλλο»[2] .

Η γνώση, για τον Σωκράτη και κατ’ επέκταση για τον Πλάτωνα σε ένα πιο θεωρητικό επίπεδο, δεν είναι αυτό που θέλει κάποιος να μεταδώσει σε κάποιον άλλο και να τον πείσει ότι είναι η αλήθεια. Γιατί τότε σχετικοποιείται απολύτως η γνώση υπό την έννοια ότι μπορεί να είναι αλήθεια αλλά μπορεί και ψεύδος. Η φιλοσοφική διερεύνηση της γνώσης είναι μια διαλεκτική αμφισβήτηση της απολυτοποίησης του σχετικού. Στη βάση μιας τέτοιας διαλεκτικής αντίληψης θεμελιώνεται και η διαλεκτική της ζωής και του θανάτου.

 §3

      Ο Σωκράτης κατανοούσε τον ανθρώπινο βίο ως διαλεκτική ζωής και θανάτου και προτίμησε να θυσιαστεί παρά να σώσει τη ζωή του με την απάρνηση των αρχών του. Κατ’ αυτή τη διαλεκτική, η ζωή έχει αξία ως φιλοσοφική ζωή, τουτέστι ως διαρκής και ενδελεχής εξέταση, διερεύνηση του εαυτού μας ‒με βάση τη διερώτηση: ποιοι είμαστε;‒ αλλά και των απόψεων των συνανθρώπων μας. Συγχρόνως, μια τέτοια διερεύνηση, μια τέτοια δηλ. φιλοσοφική στάση ζωής, μαθαίνει τον αληθινό φιλόσοφο να μη φοβάται τον θάνατο· δεν τον κρατά άξεστο και αμαθή, έτσι ώστε να τρέμει μπροστά στο θάνατο:

«το να φοβάται κανείς τον θάνατο, Αθηναίοι, δεν είναι τίποτε άλλο παρά να νομίζει ότι είναι σοφός ενώ δεν είναι, γιατί θεωρεί πως γνωρίζει αυτά που δεν γνωρίζει. Γιατί κανένας δεν ξέρει τι είναι ο θάνατος, ούτε αν συμβαίνει να είναι το ύψιστο αγαθό για τους ανθρώπους, ενώ αυτοί τον φοβούνται σαν να είναι σίγουροι ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο κακό. Εγώ, Αθηναίοι, αν θα έλεγα ότι είμαι σε κάτι σοφότερος [από τους περισσότερους ανθρώπους] είναι σε τούτο , ότι δηλ. δεν έχω σαφή γνώση για τα όσα γίνονται μετά θάνατον»[3].

Ο Πλάτων θα εντυπωσιαστεί από τούτη τη στάση του Σωκράτη απέναντι στο θάνατο και θα επεξεργαστεί περαιτέρω την αντίληψή του ότι η φιλοσοφία είναι μελέτη θανάτου. Για να είναι μελέτη θανάτου, πρωτίστως πρέπει να είναι φιλοσοφία της ζωής και όχι φιλοσοφία απάρνησης της ζωής.

§4

     Ως φιλοσοφία της ζωής αποκτά, κατά κύριο λόγο, τον χαρακτήρα της κοινωνικής και πολιτικής φιλοσοφίας. Π.χ. η φιλοσοφία του Πλάτωνος περί της ουτοπικής πολιτείας στο έργο του Πολιτεία επιχειρεί να καταδείξει πως ένας ευδαίμων βίος δεν μπορεί να υπάρξει εντός των υπαρκτών πολιτευμάτων, διότι όλα στηρίζονται σε ψευδείς πεποιθήσεις και υπηρετούν το ψεύδος: υπόσχονται ή προβάλλουν κίβδηλα ιδανικά και έναν κίβδηλο τρόπο ζωής, που δεν συνάδει με τον αυθεντικά φιλοσοφικό τρόπο ζωής, έναν τέτοιο δηλ. βίο, όπου όλοι οι άνθρωποι απολαμβάνουν όλα τα ύψιστα αγαθά, χωρίς να χάνονται στο κυνήγι του υλικού πλουτισμού, όπου προσβλέπουν στο ευ ζην και όχι απλώς στο ζην και έτσι δεν γίνονται έρμαια της αδικίας, της φιληδονίας, της ανισότητας των φύλων, γενικώς μιας επιτηδευμένης ζωής, περιβεβλημένης με το φωτοστέφανο της επιτυχίας αλλά όχι της ευτυχίας. Τι δείχνουν όλα τούτα; Πως ο Πλάτων δεν έμεινε ανεπηρέαστος από τον Σωκράτη, από το φιλοσοφικό του παράδειγμα, που προτίμησε να καταδικαστεί και να εκτελεστεί ως εγκληματίας παρά να προδώσει τη φιλοσοφία. Στην περίπτωση του Σωκράτη και περαιτέρω του Πλάτωνα, ο φιλοσοφικός Λόγος δεν εκτυλίσσεται ως δασκαλικός, ρητορικός ή σοφιστικός, που δεν επιχειρηματολογεί, δεν σκέπτεται παρά επιδιώκει απλώς να πείσει αλλά ως δια-λογικός, ως ομιλητικός στην ψυχή του ανθρώπου, όπως μας λέει ο Πλάτων στον Φαίδρο, ως συλλογιστική ανάμεσα σε συζητητές. Ο Πλάτων, ακολουθώντας τον δάσκαλό του, προτάσσει ως κύριο στόχο να παρακινήσει τον αναγνώστη, τον συνομιλητή, να σκεφτεί φιλοσοφικά· να τον εξοικειώσει με φιλοσοφικούς τρόπους γνώσης των πραγμάτων και να ενσταλάξει μέσα του την αγάπη για τα θεϊκά αγαθά.
-----------------------------
[1] Πλάτων Απολογία Σωκράτους, 28b3-c1.
[2] Πλάτων Θεαίτητος 201a-c.
[3] Πλάτων Απολογία Σωκράτους, 29a5-b6.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ρητορική (1392b-1393a)

Εἰ δὲ γέγονεν, ἐκ τῶνδε σκεπτέον. πρῶτον μὲν γάρ, εἰ τὸ ἧττον γίγνεσθαι πεφυκὸς γέγονεν, γεγονὸς ἂν εἴη καὶ τὸ μᾶλλον. καὶ εἰ τὸ ὕστερον εἰωθὸς γίγνεσθαι γέγονεν, καὶ τὸ πρότερον γέγονεν, οἷον εἰ ἐπιλέλησται, καὶ ἔμαθέ ποτε τοῦτο. καὶ εἰ ἐδύνατο καὶ ἐβούλετο, πέπραχε· πάντες γάρ, ὅταν δυνάμενοι βουληθῶσι, πράττουσιν· ἐμποδὼν γὰρ οὐδέν. ἔτι εἰ ἐβούλετο καὶ μηδὲν τῶν ἔξω ἐκώλυεν, καὶ εἰ ἐδύνατο καὶ ὠργίζετο, καὶ εἰ ἐδύνατο καὶ ἐπεθύμει· ὡς γὰρ ἐπὶ τὸ πολὺ ὧν ὀρέγονται, ἂν δύνωνται, ποιοῦσιν, οἱ μὲν φαῦλοι δι᾽ ἀκρασίαν, οἱ δ᾽ ἐπιεικεῖς ὅτι τῶν ἐπιεικῶν ἐπιθυμοῦσιν. καὶ εἰ ἔμελλε γίγνεσθαι, καὶ ποιεῖν· εἰκὸς γὰρ τὸν μέλλοντα καὶ ποιῆσαι. καὶ εἰ γέγονεν ὅσα ἢ πέφυκε πρὸ ἐκείνου ἢ ἕνεκα ἐκείνου, οἷον εἰ ἤστραψε, καὶ ἐβρόντησεν, καὶ εἰ ἐπείρασε, καὶ ἔπραξεν. καὶ εἰ ὅσα ὕστερον πέφυκε γίγνεσθαι ἢ οὗ ἕνεκα γίγνεται γέγονε, καὶ τὸ πρότερον καὶ τὸ τούτου ἕνεκα γέγονεν, οἷον εἰ ἐβρόντησε, καὶ ἤστραψεν, καὶ εἰ ἔπραξεν, ἐπείρασεν. ἔστι δὲ τούτων ἁπάντων τὰ μὲν ἐξ ἀνάγκης τὰ δ᾽ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ οὕτως ἔχοντα. περὶ δὲ τοῦ μὴ γεγονέναι φανερὸν ὅτι ἐκ τῶν ἐναντίων τοῖς εἰρημένοις.

[1393a] Καὶ περὶ τοῦ ἐσομένου ἐκ τῶν αὐτῶν δῆλον· τό τε γὰρ ἐν δυνάμει καὶ ἐν βουλήσει ὂν ἔσται, καὶ τὰ ἐν ἐπιθυμίᾳ καὶ ὀργῇ καὶ λογισμῷ μετὰ δυνάμεως ὄντα, ταῦτα καὶ ἐν ὁρμῇ τοῦ ποιεῖν ἢ μελλήσει ἔσται· ὡς γὰρ ἐπὶ τὸ πολὺ γίγνεται μᾶλλον τὰ μέλλοντα ἢ τὰ μὴ μέλλοντα. καὶ εἰ προγέγονε ὅσα πρότερον πέφυκε γίγνεσθαι, οἷον εἰ συννεφεῖ, εἰκὸς ὗσαι. καὶ εἰ τὸ ἕνεκα τούτου γέγονε, καὶ τοῦτο εἰκὸς γενέσθαι, οἷον εἰ θεμέλιος, καὶ οἰκία.

Περὶ δὲ μεγέθους καὶ μικρότητος τῶν πραγμάτων καὶ μείζονός τε καὶ ἐλάττονος καὶ ὅλως μεγάλων καὶ μικρῶν ἐκ τῶν προειρημένων ἡμῖν ἐστιν φανερόν. εἴρηται γὰρ ἐν τοῖς συμβουλευτικοῖς περί τε μεγέθους ἀγαθῶν καὶ περὶ τοῦ μείζονος ἁπλῶς καὶ ἐλάττονος, ὥστε ἐπεὶ καθ᾽ ἕκαστον τῶν λόγων τὸ προκείμενον τέλος ἀγαθόν ἐστιν, οἷον τὸ συμφέρον καὶ τὸ καλὸν καὶ τὸ δίκαιον, φανερὸν ὅτι δι᾽ ἐκείνων ληπτέον τὰς αὐξήσεις πᾶσιν. τὸ δὲ παρὰ ταῦτα ἔτι ζητεῖν περὶ μεγέθους ἁπλῶς καὶ ὑπεροχῆς κενολογεῖν ἐστιν· κυριώτερα γάρ ἐστιν πρὸς τὴν χρείαν τῶν καθόλου τὰ καθ᾽ ἕκαστα τῶν πραγμάτων.

Περὶ μὲν οὖν δυνατοῦ καὶ ἀδυνάτου, καὶ πότερον γέγονεν ἢ οὐ γέγονεν καὶ ἔσται ἢ οὐκ ἔσται, ἔτι δὲ περὶ μεγέθους καὶ μικρότητος τῶν πραγμάτων, εἰρήσθω ταῦτα.

***
Το αν έγινε κάτι, πρέπει να εξετάζεται από τις ακόλουθες σκοπιές: Πρώτα πρώτα: αν έγινε αυτό που κατά τον κανόνα της φύσης έχει λιγότερες πιθανότητες να γίνεται, θα μπορούσε να γίνει και αυτό που κατά τον κανόνα της φύσης έχει περισσότερες πιθανότητες να γίνεται. Επίσης: αν έγινε αυτό που το κανονικό είναι να γίνεται ύστερα από κάποιο άλλο, τότε έγινε και το προηγούμενό του· αν, λ.χ., κάποιος ξέχασε κάτι, θα πει ότι κάποτε το είχε μάθει. Επίσης: αν ήθελε και μπορούσε να κάνει κάτι, θα πει ότι το έκανε· γιατί όλοι οι άνθρωποι, όταν στην ικανότητά τους να κάνουν κάτι προστεθεί και η θέλησή τους να το κάνουν, το κάνουν, αφού, στην πραγματικότητα, δεν τους εμποδίζει τίποτε. Το ίδιο και στην περίπτωση που το άτομο ήθελε να κάνει κάτι και δεν υπήρχε κανένα εξωτερικό εμπόδιο· επίσης, αν είχε τη δυνατότητα και ήταν οργισμένος, όπως επίσης αν, έχοντας τη δυνατότητα, κατεχόταν από ζωηρή επιθυμία· γιατί τις πιο πολλές φορές οι άνθρωποι κάνουν —εφόσον έχουν τη δυνατότητα— αυτά για τα οποία έχουν ζωηρή επιθυμία: τα χαμηλότερου ηθικού επιπέδου άτομα από έλλειψη αυτοκυριαρχίας, τα καθωσπρέπει άτομα επειδή οι επιθυμίες τους είναι για καθωσπρέπει πράγματα. Επίσης αν κάτι ήταν στο σημείο να γίνει, καθώς και αν κάποιος ήταν στο σημείο να το κάνει· γιατί είναι φυσικό, ένα πρόσωπο που βρισκόταν πολύ κοντά στο να κάνει κάτι, να το έχει κάνει. Επίσης αν έγιναν όλα εκείνα που κατά τον κανόνα της φύσης γίνονται πριν από αυτό ή ενόψει αυτού· π.χ. αν άστραψε, θα πει ότι βρόντηξε επίσης, και αν κάποιος έκανε την απόπειρα να κάνει κάτι, θα πει ότι το έκανε. Επίσης: αν έγιναν όλα εκείνα που κατά τον κανόνα της φύσης γίνονται ύστερα από κάτι ή αποτελούν το αποτέλεσμά του, θα πει ότι έγινε και αυτό που προηγείται ή αποτελεί την αιτία τους· π.χ. αν βρόντηξε, θα πει ότι άστραψε επίσης, και αν κάποιος έκανε κάτι, θα πει ότι έκανε πιο μπροστά την απόπειρα να το κάνει. Σε άλλες από αυτού του είδους τις περιπτώσεις η σχέση που επισημάναμε είναι υποχρεωτικά αυτή που είπαμε, σε άλλες όμως είναι έτσι τις περισσότερες φορές.

Όσο για το ότι κάτι δεν έγινε, είναι φανερό ότι τα σχετικά επιχειρήματα θα πρέπει να αντλούνται από τα αντίθετα αυτών που είπαμε.

[1393a] Γι᾽ αυτό, τώρα, που πρόκειται να συμβεί στο μέλλον: είναι φανερό ότι θα χρησιμοποιηθούν τα ίδια συλλογιστικά σχήματα: α) αυτό για το οποίο υπάρχει και η ικανότητα και η θέληση, δεν μπορεί παρά να συμβεί· β) θα συμβούν επίσης αυτά για τα οποία υπάρχει επιθυμία, οργή και υπολογισμός —σε συνδυασμό με την ικανότητα—, αμέσως μόλις υπάρξει η πρώτη αφορμή ή αν είναι στο σημείο να γίνουν· γιατί κατά κανόνα γίνονται αυτά που είναι στο σημείο να γίνουν παρά αυτά που δεν είναι σ᾽ αυτό το σημείο, γ) Αν έγιναν όλα αυτά που κατά τον κανόνα της φύσης προηγούνται· π.χ. αν ο ουρανός συννέφιασε, είναι πιθανό να βρέξει, δ) Αν κατιτί έγινε ενόψει κάποιου άλλου, θα γίνει και αυτό το άλλο· π.χ. αν έχουν γίνει τα θεμέλια, θα γίνει και το σπίτι.

Από όσα έχουμε πει γίνονται φανερά και όλα τα σχετικά με το μέγεθος και τη μικρότητα των πραγμάτων, με το περισσότερο και το λιγότερο, γενικά με το μεγάλο και το μικρό. Μιλώντας, πράγματι, για τους συμβουλευτικούς λόγους πραγματευθήκαμε τα σχετικά με το μέγεθος των αγαθών και —με γενικό τρόπο— τα σχετικά με το περισσότερο και το λιγότερο. Αφού, λοιπόν, στο καθένα ξεχωριστά από τα είδη των λόγων ο στόχος του ρήτορα είναι κάποιο αγαθό, π.χ. το συμφέρον, το ωραίο και το δίκαιο, είναι φανερό ότι όλοι οι ρήτορες πρέπει να επιχειρούν κάθε φορά την αύξηση μέσω αυτών. Το να επεκτείνουμε την έρευνά μας για το μέγεθος καθεαυτό και για την υπεροχή σε λεπτομέρειες πέρα από αυτά που είπαμε θα ήταν απλώς κενολογία· γιατί στον πρακτικό χώρο το επιμέρους έχει, σε σύγκριση με το γενικό και καθολικό, αποφασιστικότερη σημασία.

Για το δυνατό λοιπόν και το αδύνατο, για το αν έγινε ή δεν έγινε κάτι, για το αν θα γίνει ή δεν θα γίνει κάτι, τέλος για το μέγεθος και τη μικρότητα των πραγμάτων ας θεωρηθούν αρκετά αυτά που είπαμε.