Το σημαντικό δεν είναι να ζεις όσο το δυνατό καλύτερα, άλλα όσο περισσότερο γίνεται;

Το να βυθιστείς σ’ αυτή την απύθμενη βεβαιότητα, να νοιώθεις στό εξής αρκετά ξένος προς την προσωπική σου ζωή για να την παρατείνεις και να τη ζήσεις χωρίς τη μυωπία των ερωτευμένων, σ’ αυτό, υπάρχει η αρχή μιας απελευθέρωσης. Αυτή η καινούργια ανεξαρτησία υπάρχει στο τέλος, όπως όλη η ελευθερία της δράσης.

Δεν έχει συναλλαγές με την αιωνιότητα. Αλλά αντικαθιστά όλες τις αυταπάτες της ελευθερίας πού τις σταματούσε ο θάνατος. Η υπέροχη διαθεσιμότητα τού θανατοποινίτη πού κάποια χαραυγή του ανοίγονται οι πύλες της φυλακής, η απίστευτη αφιλοκερδειά του για όλα — διατηρεί μονάχα μια καθαρή φλόγα για ζωή — εδώ βρίσκονται, το νοιώθουμε καλά, ο θάνατος και το παράλογο, οι αρχές της μοναδικής λογικής ελευθερίας: της ελευθερίας πού μπορεί να νοιώσει και να ζήσει μια ανθρώπινη καρδιά. Αυτή είναι η δεύτερη συνέπεια. Ο παράλογος άνθρωπος διαισθάνεται λοιπόν ένα σύμπαν καυτό και παγωμένο, διάφεγγο και περιορισμένο, οπού τίποτα δεν είναι δυνατό αλλά όλα είναι δοσμένα και πού φεύγοντας απ’ αυτό συναντάει την ανυπαρξία και το μηδέν. Τότε, μπορεί ν’ αποφασίσει να δεχτεί να ζήσει σ’ ένα τέτοιο σύμπαν, να υφίσταται τις επιδράσεις του, ν’ αρνιέται, να ελπίζει και να διαπιστώνει συνεχώς πώς τίποτα δεν ανακουφίζει τη ζωή.

Αλλα ποιά είναι η σημασία της ζωής σ’ ένα τέτοιο σύμπαν; Για την ώρα καμιά άλλη έκτος απ’ την αδιαφορία για το μέλλον κι απ’ το να εξαντλείς κάθε τί πού υπάρχει. Η πίστη στο νόημα της ζωής προϋποθέτει πάντα μια αξιολόγηση, μια εκλογή, τις προτιμήσεις μας. Η πίστη στο παράλογο, όπως το προσδιορίσαμε, σημαίνει το αντίθετο. Εδώ όμως πρέπει να σταθούμε.

Εκείνο πού μ’ ενδιαφέρει είναι το να μάθουμε εάν μπορούμε να ζούμε χωρίς ελπίδα. Δε θέλω να βγω διόλου απ’ αυτόν το χώρο. Μπορώ να συμφιλιωθώ μ’ αυτήν τη ζωή; Επομένως, μπροστά σ’ αυτήν τη σκέψη, η πίστη στο παράλογο ξανάρχεται ν’ αντικαταστήσει την ποιότητα με την ποσότητα των εμπειριών. Εάν πειστώ πώς αυτή η ζωή δεν έχει άλλη όψη απ’ την παράλογη, εάν αποδείξω πώς ολόκληρη η ισορροπία της εξαρτάται απ’ την αδιάκοπη αντίθεση ανάμεσα στη συνειδητή μου επανάσταση και στο κενό πού πέφτει, εάν παραδεχτώ πώς η ελευθερία μου έχει ένα νόημα ανάλογο με το περιορισμένο της πεπρωμένο, τότε είμαι υποχρεωμένος να ομολογήσω πώς το σημαντικό δεν είναι να ζεις όσο το δυνατό καλύτερα, άλλα όσο περισσότερο γίνεται. Δε μ’ ενδιαφέρει αν αυτό είναι χυδαίο ή αηδιαστικό, ευχάριστο ή λυπηρό. Μια για πάντα, οι κρίσεις αξίας εδώ παραμερίζονται για χάρη των κρίσεων πράξης. Μονάχα απ’ αυτό πού μπορώ να δω βγάζω συμπεράσματα, δε διακινδυνεύω τίποτα για μια υπόθεση. "Αν υποθέσω πώς δε θα ήταν τίμιο να ζω έτσι, τότε η πραγματική τιμιότητα θα μ’ έφερνε στο σημείο να είμαι άτιμος.

Να ζεις περισσότερο: Αυτός ο κανόνας ζωής, στην πλατιά του έννοια, δε σημαίνει τίποτα. Πρέπει να τον εξηγήσουμε. Πρώτα - πρώτα, φαίνεται πώς δεν έχουμε καταλάβει την έννοια της ποσότητας. Γιατί μπορεί να εξηγεί ένα αρκετά μεγάλο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας. Η ηθική ενός ανθρώπου, η αξιολόγηση πού κάνει αποκτούν το νόημά τους απ’ την ποσότητα και την ποικιλία των εμπειριών πού δοκίμασε. Η σύγχρονη ζωή προσφέρει στην πλειονότητα των ανθρώπων την ίδια ποσότητα εμπειριών και επομένως την ίδια έντονη εμπειρία. Πρέπει ακόμα να υπολογίσουμε οπωσδήποτε την αυθόρμητη προσφορά του άτομου, αυτό πού του έχει «δοθεί». Μα δεν μπορώ να κρίνω απ’ αυτό κι επαναλαμβάνω πώς πρόθεσή μου εδώ είναι να συμφιλιωθώ μ’ αυτό πού είναι φανερό.

Παρατηρώ λοιπόν πώς ο ιδιαίτερος χαρακτήρας μιας κοινής ηθικής στηρίζεται λιγότερο στην ιδεαλιστική δύναμη των αρχών πού την εμπνέουν και περισσότερο στη φύση μιας εμπειρίας. Οι Έλληνες είχαν την ηθική της αργίας όπως εμείς έχουμε την ηθική του οκταώρου. Ήδη, όμως, πολλοί άνθρωποι — κι ανάμεσα τους οι πιο τραγικοί — μας υποχρεώνουν να προαισθανθούμε ότι μια μακροχρόνια εμπειρία αλλάζει τον πίνακα των αξιών. Μας υποχρεώνουν να φαντασθούμε έναν άνθρωπο πού ρίχνεται καθημερινά στην περιπέτεια, πού με την ποσότητα των εμπειριών μονάχα θα ξεπερνούσε όλα τα ρεκόρ (επίτηδες χρησιμοποιώ αυτό τον αθλητικό όρο) επιδιώκοντας ν’ αποκτήσει έτσι τη δική του, προσωπική ηθική. Ας ξεφύγουμε όμως απ’ το ρομαντισμό κι ας προσπαθήσουμε μονάχα να βρούμε τι μπορεί να σημαίνει αυτή η στάση για έναν άνθρωπο αποφασισμένο να διατηρήσει το στοίχημά του και να παρατηρήσει προσεκτικά το παιχνίδι.

Το να καταρρίψεις όλα τα ρεκόρ σημαίνει μονάχα, πριν απ’ όλα, πώς αντιμετωπίζεις όσο γίνεται συχνότερα τον κόσμο. Χωρίς αντιφάσεις και λογοπαίγνια είναι δυνατό να επιτευχθεί αυτό; Ξέρουμε ότι, απ’ τη μια μεριά, το παράλογο υποστηρίζει πώς όλες οι εμπειρίες δεν έχουν σημασία κι απ’ την άλλη, ενθαρρύνει στην απόκτηση όσο γίνεται περισσότερων εμπειριών. Γιατί να μην ενεργήσουμε λοιπόν όπως ενεργούν τόσοι απ’ αυτούς τούς ανθρώπους για τούς όποιους μιλούσα πιο πάνω, να διαλέξουμε δηλαδή τον τρόπο ζωής πού μάς φέρνει κοντότερα στην ανθρώπινη πραγματικότητα κάνοντας έτσι μια αξιολόγηση πού απ’ την άλλη πλευρά λέμε πώς απορρίπτουμε;

’Αλλά για μια ακόμη φορά το παράλογο και ή αντιφατική του ζωή μάς δίνουν μαθήματα. Είναι σφάλμα εάν σκεφτούμε ότι αύτη ή ποσότητα από εμπειρίες εξαρτάται από τις περιστάσεις της ζωής μας, τη στιγμή πού εξαρτάται μονάχα από μάς. Εδώ πρέπει να είμαστε απλοί. Σε δυο ανθρώπους πού ζουν τα ίδια χρόνια, ο κόσμος προσφέρει πάντα την ίδια ποσότητα εμπειριών. ’Από μάς εξαρτάται να τις συνειδητοποιήσουμε. Όταν νοιώθεις, όσο πιο πολύ γίνεται, τη ζωή σου, την επανάστασή σου, την ελευθερία σου, σημαίνει πώς ζεις όσο πιο πολύ γίνεται. "Οπού επικρατεί ή σαφήνεια, ή αξιολόγηση δε χρησιμεύει σε τίποτα. Ας είμαστε απλούστεροι. Ας πούμε πώς το μοναδικό εμπόδιο, το μόνο «χάσιμο» είναι ο πρόωρος θάνατος. Εδώ, το υποτιθέμενο σύμπαν υπάρχει μονάχα με τη βοήθεια αυτής της σταθερής εξαίρεσης του θανάτου.

Αλμπερ Καμύ

Η μοναδική ήττα του Αϊνστάιν

Στην κοινή συνείδηση, ο Αλβέρτος Αϊνστάιν είναι ήδη ένας μύθος. Η Θεωρία της Σχετικότητας αποτελεί το συνώνυμο της ανατρεπτικής αλήθειας, ενώ η αγαθή μορφή του απαντάται σε γραμματόσημα, μπλουζάκια και διακοσμητικά αντικείμενα.

Με κάθε άλλωστε σχετική αφορμή, βιβλία και αφιερώματα σε όλο τον κόσμο αναφέρονται στη ζωή και τον θρίαμβο των επιστημονικών του ιδεών. Μέσα σε αυτό το κλίμα, είναι ευνόητο ότι σπάνια μνημονεύεται η μοναδική ήττα του Αϊνστάιν: η αδυναμία του, δηλαδή, να δεχθεί την άλλη μεγάλη επανάσταση του 20ου αιώνα, την Κβαντική Μηχανική.

Η αλήθεια είναι ότι η θεωρία αυτή ανέτρεψε τη λογική στην οποία στηριζόταν επί αιώνες η επιστήμη. Διότι παραμέρισε τους ιερούς κανόνες της αιτιοκρατίας και εισήγαγε τις πιθανότητες στην εξέλιξη των φυσικών διαδικασιών. Το ότι ως χώρο ευθύνης της είχε τον μικρόκοσμο -τον θαυμαστό δηλαδή κόσμο του ατόμου και των ηλεκτρονίων- ήταν μικρή μόνον παρηγοριά. Σε τελευταία ανάλυση, «αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο Μύγας» συνιστούσε το θεμελιώδες επίπεδο της ύλης. Η σημασία του, λοιπόν, στην κατανόηση του Όλου είχε εκ των πραγμάτων καθοριστική σημασία.

Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Αλβέρτος Αϊνστάιν υπήρξε από τους πρώτους που άνοιξαν τον δρόμο στον παράδοξο κόσμο των κβαντικών ιδεών. Γρήγορα όμως εξελίχθηκε στον σφοδρότερο πολέμιό τους. «Ο Θεός δεν παίζει ζάρια με τον κόσμο», θα δηλώσει εκνευρισμένος. «Ας σταματήσει ο Αϊνστάιν να λέει στον Θεό τι να κάνει», ανταπάντησε ένας άλλος κορυφαίος φυσικός της εποχής, ο Niels Bohr.

Εστω βέβαια και με καθυστέρηση, ο Αϊνστάιν αναγκάστηκε να δεχθεί την αδιάψευστη ισχύ της Κβαντικής Μηχανικής. Οι εφαρμογές της, άλλωστε, που σε λίγες μόνον δεκαετίες θα δημιουργούσαν τον σημερινό τεχνολογικό πολιτισμό, είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται.

Έτσι, αντί για την ολοκληρωτική της αμφισβήτηση, επέλεξε μια δεύτερη γραμμή άμυνας. Επέμενε ότι η Κβαντομηχανική αποτελούσε μερική μόνον εικόνα μιας πολύ πιο σύνθετης πραγματικότητας. Ανακλούσε, κατά κάποιον τρόπο, μια βασικότερη θεωρία που σεβόταν την αιτιοκρατία και τις κλασικές ιδέες της Φυσικής. Δεν έπρεπε επομένως να κάνουν εντύπωση οι παραδοξότητές της. Οι αβέβαιες, πιθανοκρατικές προβλέψεις είναι πάντοτε ο κανόνας όταν υπάρχει ατελής γνώση· είτε πρόκειται για τα τυχερά παιχνίδια είτε για την εξέλιξη ενός καιρικού φαινομένου. Η άγνοια οδηγεί στην τύχη.

Σε αντίθεση όμως με άλλους επικριτές της κβαντικής θεωρίας, ο Αϊνστάιν πήγε ένα βήμα -ένα καίριο βήμα!- πιο πέρα: με τους συνεργάτες του Boris Podolsky και Natham Rosen περιέγραψαν, το 1935, ένα ιδεατό πείραμα που θα καταδείκνυε τις αδυναμίες της Κβαντικής Μηχανικής. Από τα αρχικά των εμπνευστών του, το πείραμα έμεινε στην ιστορία της επιστήμης ως το «παράδοξο EPR». Αφορούσε τη συμπεριφορά δύο σωματιδίων που παράγονται μαζί αλλά στη συνέχεια διαχωρίζονται. Τυπική περίπτωση αποτελεί ένα ζεύγος φωτονίων που εκπέμπονται από κάποιο άτομο και το καθένα ακολουθεί τον δρόμο του. Η Κβαντομηχανική προέβλεπε ότι τα απειροελάχιστα αυτά σωματίδια του φωτός θα εξακολουθούσαν να αλληλεπιδρούν ακαιριαία, ακόμα και αν βρίσκονταν εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά!

Η άμεση όμως αυτή αλληλεπίδραση ήταν το λιγότερο ακατανόητη. Ακόμα και αν η διάδοσή της γινόταν με την ταχύτητα του φωτός, θα απαιτούσε κάποιο χρόνο. Σύμφωνα λοιπόν με τον Αϊνστάιν και τους συνεργάτες του, το πείραμα που είχαν επινοήσει θα έκανε κάποτε την αλήθεια να λάμψει, και θα αναδείκνυε μια αξεπέραστη αντίφαση της Κβαντικής Μηχανικής.

Χρειάστηκε να περάσουν πολλές δεκαετίες για να πραγματοποιηθεί η επιθυμία του Αϊνστάιν. Μια ομάδα Γάλλων επιστημόνων, με επικεφαλής τους A. Aspect, J. Dalibard και G. Roger, σχεδίασε και εξετέλεσε τη δεκαετία του ’80 ένα κρίσιμο πείραμα -στην πραγματικότητα, επρόκειτο για μια σειρά πειραμάτων!- που αποτελούσε μια παραλλαγή των ιδεών του Αϊνστάιν. Οι πειραματικές συσκευές ήταν πολύπλοκες, στηρίζονταν όμως σε μια απλή αρχή: μια πηγή φωτός παρήγαγε φωτόνια ανά ζεύγη, που στη συνέχεια διαχωρίζονταν και το καθένα τραβούσε τον δρόμο του. Η πειραματική διάταξη παρείχε ακόμα την πρόσθετη δυνατότητα να αλλάζει η τιμή μιας ιδιότητας του φωτονίου που ονομάζεται πόλωση. Όπως λοιπόν πρέσβευε η Κβαντομηχανική, η αλλαγή αυτής της ιδιότητας στο ένα φωτόνιο θα επηρέαζε αμέσως και το άλλο. Έστω κι αν αυτό παραβίαζε τους νόμους της κλασικής Φυσικής - αλλά και την ίδια τη λογική!

Δυστυχώς για τους άπιστους Θωμάδες, τα λεπτεπίλεπτα πειράματα των Γάλλων ερευνητών επιβεβαίωσαν την ορθότητα της κβαντικής θεωρίας. Η μεταβολή της πόλωσης μεταδιδόταν ακαριαία από το ένα φωτόνιο στο άλλο. Το κάθε φωτόνιο έμοιαζε να ξέρει τι συμβαίνει στο άλλο -το ίδιο ισχυρίζονται και οι άνθρωποι για τους αγαπημένους τους!- χωρίς ωστόσο να υπάρχει καμία δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ τους.

Το πείραμα EPR συνιστά την επίπονη και μάλλον οριστική νίκη της κβαντικής «ορθοδοξίας». Οι επιστημολογικές όμως ή φιλοσοφικές προεκτάσεις του δεν φαίνεται να έχουν όρια. Διότι, αν υπάρχει μια μυστηριώδης αλληλεξάρτηση των φωτονίων που παράγονται ταυτόχρονα, μήπως αυτή επεκτείνεται και σε όλα τα γνωστά μας σωματίδια; Όπως πράγματι πιστεύει η σύγχρονη επιστήμη, το Σύμπαν γεννήθηκε από μια υπέρθερμη, Μεγάλη Έκρηξη που σημειώθηκε πριν από 14 δισεκατομμύρια χρόνια.

Από την κοινή αυτή αρχή ξεκίνησαν την πορεία τους και όλα τα σωματίδια ύλης και ενέργειας που ανιχνεύονται σήμερα. Μήπως αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια κρυφή σχέση ανάμεσα σε όλα τα σωματίδια του Σύμπαντος; Ή μήπως δύο κβαντικά σωματίδια, ενώ βρίσκονται σε αρκετά απομακρυσμένες περιοχές του, συναποτελούν μία και μοναδική φυσική οντότητα;

Ερωτήματα και ερμηνείες που δεν έχουν ίσως τελειωμό. Όπως δεν λείπουν και οι τολμηρές προβλέψεις. 0 συνδυασμός, πράγματι, των παραδόξων της κβαντικής θεωρίας με την ταχύτατα αναπτυσσόμενη επιστήμη της Πληροφορικής οδηγεί ορισμένους να ονειρεύονται την ημέρα που ένα βιβλίο, ή ακόμη και ο άνθρωπος, θα «τηλεμεταφέρεται» χωρίς διαστημόπλοια έως και έτη φωτός μακριά. Αρκεί, λένε οι μάλλον ουτοπικοί αυτοί οραματιστές, να εκμεταλλευτούμε στο έπακρο τη συσχέτιση των φωτονίων. Μέσω αυτής θα παρέχεται η δυνατότητα να μεταφέρεται ακαριαία κάθε πληροφορία, και συνεπώς όλες οι πληροφορίες που συνιστούν τα άτομα του ανθρώπου. Το αρχικό πρωτότυπο θα αντιγράφεται τότε κατά βούληση και όπου ή όσο μακριά επιθυμούμε!

Αυτά όμως όλα ανήκουν -αν ανήκουν καν- στο πολύ μακρινό μέλλον. Το αναμφισβήτητο είναι ότι δύο φωτόνια που είχαν μια κοινή αρχή διατηρούν πάντοτε μια ανομολόγητη και μυστική σχέση. Συμπάσχουν και αλληλεπιδρούν, όσο και αν τα χωρίζει η απόσταση. Είναι ένας ακατάλυτος ερωτικός δεσμός, μια δέσμευση αιώνια. Η φύση πραγματοποιεί σε ένα βαθύτερο επίπεδο τους προαιώνιους και μάλλον υποκριτικούς όρκους των ερωτευμένων.

Πώς ερμηνεύεται όμως ότι μια μεγαλοφυΐα όπως ο Αϊνστάιν αδυνατούσε να δεχθεί τη θαυμαστή κβαντική επανάσταση, που και ο ίδιος είχε προκαλέσει; Είναι αλήθεια ότι μια παρόμοια στάση είναι ασυνήθιστη στην επιστήμη, δεν είναι όμως σπάνια στη διαδρομή της Ιστορίας. Εκεί, οι μεγάλοι πρωτοπόροι συχνά αισθάνονται την ανάγκη να πάρουν αποστάσεις από τον αρχικό τους ριζοσπαστισμό και να προβάλουν ένα συντηρητικό πρόσωπο. Ίσως διαπιστώνουν ότι οι συνέπειες των ιδεών τους ξεπερνούν κάποια στιγμή τις προθέσεις τους - κυρίως όμως και αυτούς τους ίδιους!

Ανάλογα συναισθήματα δέσποσαν, πιστεύω, και στη στάση του Αϊνστάιν. Yπήρξε, στην πραγματικότητα, ο τελευταίος μεγάλος της κλασικής εποχής στη Φυσική, και αδυνατούσε να αποτελέσει τον απλό οπαδό της νέας, ριζοσπαστικής πορείας της. Έτσι, η μοναδική ήττα του Αϊνστάιν έχει μια ανθρώπινη διάσταση, και το τραγικό της μεγαλείο υπερβαίνει την επιστημονική της σημασία. Όπως γίνεται συχνά και στη ζωή, ήταν μια ήττα χωρίς να υπάρχει στην πραγματικότητα κάποιος ηττημένος.

Ένα διάλειμμα από την «ενήλικη ζωή»

Ποιος δεν θα ήθελε να επιστρέψει στα χρόνια που:

• Τις σημαντικές αποφάσεις τις παίρναμε μέσω της πρακτικής του… «α-μπε-μπα-μπλομ»!
• Τα λάθη διορθώνονταν απλά με το «σκίσε το χαρτί και γράψ’ το απ’ την αρχή»!
• Η χειρότερη τιμωρία και αγγαρεία ήταν να γράψεις 100 φορές: «Δεν θα ξανα…».
• Οι διαφωνίες τελείωναν με «μονά-ζυγά» ή με «πέτρα, ψαλίδι, χαρτί».
• «Έχω λεφτά» σήμαινε μόνο να μπορείς να αγοράσεις τσίχλες ή ένα παγωτό στο διάλειμμα.
• Το να γεμίσεις μία σακούλα με βόλους ήταν αρκετό για να σε κρατήσει ευτυχισμένο όλο το απόγευμα.
• Το «Κλέφτες και Αστυνόμοι» ήταν ένα παιχνίδι μόνο για τα διαλείμματα… Και ήταν πολύ πιο διασκεδαστικό να είσαι ο κλέφτης, παρά ο αστυνόμος…
• Η λέξη «δηλητηριώδης» αναφερόταν μόνο σε είδη «εντόμων ή απαγορευμένων υγρών», όχι σε ανθρώπους…
• Για να ταξιδέψει κανείς από τη Γη στον ουρανό, το μόνο που χρειαζόταν να κάνει ήταν να γίνει… «αστροναύτης ή superman».
• Το τέλειο ήταν να παίζεις ποδόσφαιρο χωρίς τέρμα ή βόλεϊ χωρίς δίχτυ. Και οι κανόνες δεν είχαν και πολύ σημασία…
• Το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί με το αντίθετο φύλο ήταν να σε πιάσουν την ώρα που παίζεις το «γιατρό».
• «Ο τελευταίος που θα φτάσει είναι χαζός!» ήταν η κραυγή που σ’ έκανε να τρέχεις, μέχρι που ένιωθες ότι θα’ σπαγε η καρδιά σου…
• Καμία στον κόσμο δεν ήταν πιο όμορφη από τη μαμά. Ήταν η μόνη που μ’ ένα της φιλί έκανε το «τραύμα» σου αμέσως καλά…
• Η «Καλή Νεράιδα» σου άφηνε ένα νόμισμα κάτω από το μαξιλάρι, ως αντάλλαγμα για το δόντι που σου έπεσε. Κι αν σου άφηνε και χαρτονομίσματα; Ε, τότε είχες απογειωθεί και πετούσες στα σύννεφα!
• «Απογοήτευση» ήταν να είσαι ο τελευταίος που θα έχεις επιλεχθεί για το θεατρικό του σχολείου ή για την ομάδα του ποδοσφαίρου.
• «Πόλεμος» σήμαινε μόνο να πετάς κομμάτια κιμωλίας και μπαλίτσες από χαρτί μέσα στην ώρα της χημείας. Πόλεμος ήταν κάτι που είχε συμβεί πριν γεννηθούμε και δεν θα συνέβαινε ποτέ ξανά…
• Τα παγωτά και τα φρούτα αποτελούσαν ομάδες βασικής διατροφής.
• Για να… μετατρέψεις το ποδήλατό σου σε μία δυνατή «μηχανή», χρειαζόταν μόνο να βάλεις μία πλαστική φιάλη κοντά στις ρόδες και πολλή φαντασία.
• Δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος να περνάς τα απογεύματα του καλοκαιριού από το να παίζεις με τα παιδιά της γειτονιάς σου ή να περιμένεις να δεις το γείτονα ή τη γειτόνισσα, που τόσο σε αγαπούσε, να περνάει…
• Ο… «μεγάλος αδελφός» ήταν ο χειρότερος βασανιστής, αλλά επίσης ήταν ο πιο δυνατός και πιστός προστάτης.

Αν μπορείς να θυμηθείς τα περισσότερα απ’ όλα αυτά, σημαίνει ότι έχεις πραγματικά ζήσει!

Mυθοπλασία και Ήρωες

Στις μυθολογίες όλων των λαών παρουσιάζονται ήρωες κατά κανόνα για να εκτελέσουν ασυνήθιστες και αξιέπαινες πράξεις. Συνήθης αποστολή τους είναι να σώσουν από εχθρούς, θηρία ή επιδημικές ασθένειες τους συγγενείς και φίλους, για τα μάτια μιας πριγκίπισσας, προς χάριν της φυλής, των ανθρώπων ενός έθνους ή και όλων των ανθρώπων.

Όχι σπάνια, οι ήρωες υποπίπτουν σε καίρια λάθη, αλλά καταφέρνουν, με τη μετέπειτα συμπεριφορά τους να εξαγνιστούν και να περάσουν στην ιστορική μνήμη του λαού ή των λαών που τους έχουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αποδεχθεί. Οι ήρωες αυτοί αποθεώνονται με την κατάληξη του βίου τους, κάτι που παρατηρείται ιδίως στην Αρχαιότητα. Η ίδια πρακτική ακολουθήθηκε από το χριστιανισμό κατά το Μεσαίωνα για την ανάδειξη «αγίων». Στην περίπτωση των ηγετών διαφόρων θρησκειών (θεών, υιών θεού, ημίθεων) ενσωματώνονται στο βιογραφικό του θεϊκού προσώπου διάφορα «ηρωικά στοιχεία», ώστε ο εκλεκτός να αντέχει στη σύγκριση με παλαιότερους ή σύγχρονούς του ανταγωνιστές ήρωες.

Ο ανεξάρτητος διανοητής και στρατιωτικός FitzRoy Richard Somerset, 4th Baron Raglan (1885–1964) κατηγοριοποίησε το έτος 1936 στο βιβλίο του «The Hero, A Study in Tradition, Myth and Drama» τα χαρακτηριστικά των ηρώων διαφόρων πολιτισμών και κατέληξε σε 22 τέτοια χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια μπορεί καθένας να «βαθμολογήσει» τον εκάστοτε ήρωα, συγκρίνοντας τα βιογραφικά στοιχεία του «ήρωα» με τα κριτήρια του Raglan.

Τα χαρακτηριστικά αυτά, το λεγόμενο «ηρωικό μοντέλο», δηλαδή τα πρότυπα που συναντάμε συχνά σε βιογραφίες μυθικών ηρώων, βασιλιάδων, ημίθεων και θεών, είναι τα εξής:

-Μητέρα του ήρωα είναι παρθένα από βασιλική γενιά,
-Ο πατέρας του είναι βασιλιάς και
-Συχνά, στενός συγγενής με τη μητέρα του ήρωα.
-Οι συνθήκες βιολογικής σύλληψης είναι ασυνήθιστες και
-Φέρεται ότι είναι υιός θεού.
-Αμέσως μετά τη γέννησή του γίνεται προσπάθεια να δολοφονηθεί, συνήθως από τον πατέρα ή τον παππού από την πλευρά της μητέρας, αλλά
-Ο ήρωας πετυχαίνει να γλιτώσει και
-Μεταφέρεται από θετούς γονείς σε μακρινή χώρα.
-Δεν γνωρίζουμε τίποτα για την παιδική ηλικία, αλλά
-Όταν ανδρώνεται, ξεκινάει για να καταλάβει το «βασίλειό» του.
-Μετά από επικράτηση σε σύγκρουσή του με τον κακό βασιλιά και/ή ένα γίγαντα, ένα δράκο, ένα θηρίο,
-Παντρεύεται μια πριγκίπισσα, συχνά την κόρη του προκατόχου ή αντιπάλου του και
-Γίνεται ο ίδιος βασιλιάς.
-Για κάποιο χρονικό διάστημα βασιλεύει ανέφελα και
-Εκδίδει νόμους και αρχές, αλλά
-Αργότερα χάνει την εύνοια των θεών και/ή των ακολούθων του και
-Απομακρύνεται από το θρόνο και το βασίλειο, ενώ στη συνέχεια
-Πεθαίνει με μυστηριώδη τρόπο,
-Συχνά ανεβασμένος στην κορυφή ενός λόφου.
-Τα παιδιά του, αν έχει αποκτήσει κάποια, δεν τον διαδέχονται.
-Το σώμα του δεν θάβεται, αλλά παρ’ όλα αυτά,
-Υπάρχουν στην παράδοση ένας ή «περισσότεροι «ιεροί τάφοι».

Η «βαθμολόγηση» που στηρίζεται σ’ αυτά τα κριτήρια του Raglan, έχει γίνει από διάφορους μελετητές, οι οποίοι δεν καταλήγουν πάντα στο ίδιο αποτέλεσμα, αλλά ουσιαστικά δεν υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές. Εδώ ένας από αυτούς τους πίνακες «βαθμολόγησης»:

Οιδίποδας 21
Κρίσνα 21
Θησέας 20
Μωυσής 20
Διόνυσος 19
Ιησούς 19
Ρωμύλος 19
Βασιλιάς Αρθούρος 19
Περσέας 18
Ηρακλής 17
Μωάμεθ 17
Ζευς 15
Ιάσων 15
Βούδας 15
Τσάρος Νικόλαος Β’ 14
Σαμψών 13
Ρομπέν Δασών 13
Απόλλων 11
Αχιλλέας 10

Εκτιμάται ότι ένας «βαθμός» κάτω από 6 δηλώνει υπαρκτά ιστορικά πρόσωπα, έτσι όπως έχει διασωθεί ο βίος τους στην προφορική ή γραπτή παράδοση. Ήρωες με βαθμό άνω του 6 είναι συνήθως μυθικά πρόσωπα ή καθ’ υπερβολή μυθοποιημένα, εφόσον υπάρχουν επαρκείς ιστορικές μαρτυρίες για την ύπαρξή τους. Όσο υψηλότερη είναι η θέση αυτών των προσώπων στην κλίμακα, τόσο περισσότερα στοιχεία μυθοποίησης περιέχονται στη βιογραφία τους.

O παντοδύναμος ήλιος στον εικαστικό καμβά

Καλοκαίρι σημαίνει ήλιος, δυνατός, καυτός, αναζωογονητικός, ενεργητικός, μοναδικός. Για αυτό καθόλου τυχαία οι μεγαλύτεροι ζωγράφοι εμπνεύστηκαν από αυτόν και τον αποτύπωσαν με τον δικό τους μοναδικό τρόπο ο καθένας.

 

The sower, Vincent Van Gogh
O Van Gogh έφτιαξε δεκάδες πίνακες εμπνευσμένους από την σπορά του σιταριού. Το The sower είναι ένας από αυτούς που αντανακλά το υπέροχο και ζωογόνο φως του ήλιου, καταλυτικό στη σπορά και τη δημιουργία.

Claude Monet – Impression, Sunrise (1872)

Το θολό φως του πρωινού ήλιου αποτυπώθηκε με πορτοκαλοκόκκινες και μωβ αποχρώσεις κι αντανακλάσεις επάνω στην ήρεμη πρωινή θάλασσα. Εικόνα πανέμορφη γεμάτη καλοκαιρινό άρωμα.

H ανατολή-η άνοδος του ήλιου, Francois Boucher

Το φως του ήλιου σκορπίζεται επιβλητικό στον ουρανό και σκορπά τη λάμψη του και την επθυμία για ζωή.

Κόκκινος ήλιος, Χουάν Μιρό

Ο ναΐφ ζωγράφος  είναι ένας πολυδιάστατος καλλιτέχνης που θεωρείται μαζί με τον Πικάσο ο πατέρας της μοντέρνας ζωγραφικής. O κόκκινος ήλιος είναι ένα από τα ομορφότερα και σημαντικότερα έργα του.

Ελληνικό καλοκαίρι, Γιώργος Σταθόπουλος

Τέλος, ο δικός μας Σταθόπουλος ύμνησε σε πολλούς του πίνακες το ελληνικό καλοκαίρι και μέσα από αυτό την ευεργετική δύναμη του ήλιου. Ο πίνακάς του «Ελληνικό καλοκαίρι» τα περικλείει όλα, τον έρωτα, την αγάπη, το φως, τον ήλιο, την ελληνική θάλασσα και την αρμονία.

Αποδιοπομπαίος τράγος...

Δύσκολο να πεις "σ’ αγαπώ"! Κοίτα πόσο χρόνο, απόσταση και προσποίηση επενδύσαμε μπροστά στον τρόμο αυτής της λέξης που σαν φίδι πλησιάζει αθόρυβα, παραμονεύει, και που αρνείσαι μια, δυο, τρεις, πολλές φορές, διώχνοντάς την σαν κακή σκέψη, αδυναμία, παράπτωμα, σαν κάτι ανεπίτρεπτο.

Σήμερα θα 'θελα τα δάχτυλά σου ιστορίες να γράφουν στα μαλλιά μου. Θα 'θελα στον ώμο φιλιά, χουχούλιασμα, τις αλήθειες τις πιο μεγάλες να ξεστομίζεις ή τα πιο μεγάλα ψέματα! Να μου ’λεγες ας πούμε πως είμαι η γυναίκα η πιο ωραία του κόσμου, πως πολύ μ’ αγαπάς και άλλα τέτοια, χιλιοειπωμένα! Με τα επιτακτικά σου φιλιά τις γραμμές του προσώπου μου να διαγράφεις και στα μάτια άχρονα να με κοιτάζεις, λες κι ολάκερη η ζωή σου εξαρτάται απ' το χρώμα τους.

Ν’ αναγνωρίζεις εμπρός στον καθρέφτη το ίχνος, την απουσία των κορμιών που συνομιλούν πλεγμένα. Να νιώθεις πως υπάρχει μια άγρια αγάπη έγκλειστη για λόγους λογικής, καταδικασμένη εις θάνατον από εξάντληση, δίχως να δοθεί σε άλλον κανέναν παρά κυριευμένη από ένα μόνο πρόσωπο αναπόφευκτο. Να χάνεσαι ξαφνικά. Κι ύστερα να επιστρέφεις πάλι, σημαίνοντας την επόμενη συνάντηση, μόνο και μόνο για να το μετανιώσεις ξανά. Να μην αντέχεις το φόβο, τη δειλία, τον τρόμο στον ήχο της φωνής.

Να δραπετεύεις σαν ελάφι, τρομαγμένο απ’ την ίδια του την καρδιά κραυγάζοντας ένα και μόνο όνομα στη σιωπή κι έτσι να κάνεις θόρυβο, να γεμίζεις με φωνές άλλες, μόνο και μόνο για να συνεχίσεις να διαλύεσαι και να αυξάνεις τον τρόμο που προκαλεί ένας παντοτινά χαμένος ουρανός.

Στο ημερολόγιο να μετράς την απουσία και με κόκκινο στυλό να διαγράφεις τις μέρες που κάποτε σημάδεψαν τα ενωμένα κορμιά. Παράθυρα λευκά απ’ όπου θα ξεγλιστρά μια απαρχαιωμένη ηδονή και μια μοναξιά να ανακουφίζει το τεντωμένο δέρμα. Τους ήχους να ξαναβρίσκεις της εσώτερης ζωής, που τα εξαγριωμένα λόγια μας τους είχαν σιγήσει. Οι μέρες να απορροφούν την πικρία καθώς θα πέφτουν έξω οι πρώτες βροχές.

Η μοναξιά θα μυρίζει νοτισμένη γη. Ανέμους θα γεμίζει η καρδιά μου. Λίγες ημέρες ακόμη και θα σβήσουν οι γραμμές οι ακριβείς του προσώπου σου. Και τότε απ’ την αρχή θα σε ποθώ ξανά. Θα αποκλείσω λήθη και οργή. Η νοσταλγία να με μουσκεύει και εγώ η ίδια υγρασία να αναδίδω. Φθαρμένη να προσμένω την ανάσταση της σάρκας αυτού που υπήρξαμε.

Θαρρώ τούτος ο κόσμος ο σκληρός έχει φτιαχτεί μόνο για ανθρώπους με μπρατσωμένες ψυχές...

 "Να προσέχεις", μου 'λεγε ένας φίλος μου. "Να προσέχεις γιατί δίνεσαι ολόψυχα στους ανθρώπους. Το θεωρείς υποχρέωση και καθήκον απέναντι στην ανθρώπινη ψυχή. Ταυτίζεσαι μαζί τους, ενστερνίζεσαι το πρόβλημά τους. Αλλά αναρωτήσου, πόσοι από αυτούς που τους έδωσες και το τελευταίο κομματάκι ψυχής που σου 'χει απομείνει θα έκαναν το ίδιο και για σένα;"

Πόσο δίκιο είχε τελικά. Οι άνθρωποι ερμηνεύουν την καλοσύνη και την ευαισθησία σου σαν αδυναμία, την οικειοποιούνται και σε ανύποπτο χρόνο ορμούν πάνω σου να σε κατασπαράξουν σαν λυσσασμένοι γύπες. Φωνάζουν, ωρύονται... "Έχουμε μπουχτίσει από ψεύτικους ανθρώπους", λένε για να θολώσουν τα νερά παραλείποντας το γεγονός ότι έχουν κάνει την εκμετάλλευση δεύτερή τους φύση. Ω ναι! Υπάρχουν και τέτοιου είδους άνθρωποι! Αυτοί που κατηγορούν τους γύρω τους ώστε να κερδίσουν την προσοχή σου, να απομυζήσουν όσο περισσότερη ενέργεια διαθέτεις κι όταν πια στερέψεις σε πετάνε σαν στυμμένη λεμονόκουπα.

Εντούτοις, δεν φταίνε οι άνθρωποι που μας απογοητεύουν.
Φταίμε εμείς που τους δίνουμε περισσότερη αξία απ' ὀση μπορούν τελικά να αντέξουν. Κι αυτό γιατί έχουν μάθει να ζουν με τους ψεύτικους ανθρώπους. Γιατί έτσι μειώνονται τα "καθήκοντά" τους αφού δεν υπάρχουν προσδοκίες μεταξύ τους ή οποιουδήποτε είδους απαιτήσεις. Μερικές φορές αναρωτιέμαι τί ψυχή και χαρακτήρα πρέπει να διαθέτει κάποιος για να επιβιώσει στις μέρες μας. Θαρρώ τούτος ο κόσμος ο σκληρός έχει φτιαχτεί μόνο για ανθρώπους με μπρατσωμένες ψυχές...

Επιβάλλω = καταβάλλω και έτσι αναβάλλω

Το επιβάλλω, μας οδηγεί στο καταβάλλω και τελικά στο αναβάλλω. Πότε γίνεται αυτό ? Μα όταν εμείς επιβάλλουμε στους εαυτούς μας, επειδή μας το είπαν, επειδή έτσι είθισται, επειδή πρέπει, επειδή.. επειδή.. επειδή. Όταν επιβάλλουμε λοιπόν σε μας διάφορα, φορτώνουμε τους εαυτούς μας με πάρα πολλά που άλλοτε μας ανήκουν και άλλοτε όχι. Έχουμε κάποιες φορές, την τάση να φορτωνόμαστε με υποχρεώσεις πολλές και μάλιστα κάποιες να είναι έξω από τις δικές μας ιδιότητες και ικανότητες. Από υπερβάλλοντα ζήλο ? Από το ότι δεν ξέρουμε πώς να πούμε όχι ? Από το ότι έχουμε μέσα μας πάντα έναν υποβολέα.. οποίος μας λέει «και τι να έκανα, δεν γινόταν αλλιώς»? Σίγουρα δεν γινόταν αλλιώς ? Κι αν έλειπες εσύ τι θα γινόταν ?

Οπότε με οδηγό το επιβάλλω έρχεται κάποια μέρα στη ζωή μας το καταβάλλω. Καταβάλλομαι από κόπωση κυρίως συναισθηματική, αφού με έχω παραφορτώσει με τόσα όσα δεν μπορώ να αντέξω. Η αντοχή μου μειώνετε, η υπομονή μου στερεύει και έτσι αρχίζουν τα πρώτα προβλήματα υγείας ίσως. Αν όχι τότε έρχεται το αναβάλλω.

Το αναβάλλω αρχίζει να δημιουργεί μέσα μας τις πρώτες αντιρρήσεις και γεννιέται η αναβλητικότητα.

Η οποία στα πρώτα της βήματα θα αναβάλλουμε σε εμάς πρώτα. Τι θα αναβάλλουμε ? Ότι έχει να κάνει μόνο με μας. Δηλαδή μία ξεκούραση στους εαυτούς μας, μία βόλτα που είχαμε υποσχεθεί σε μας. Γενικά η αναβλητικότητα στα πρώτα της βήματα έχει στόχο να μη μας επιτρέπει να κάνουμε τίποτε για μας. Και πως θα κάνει την εμφάνισή της ?

Για παράδειγμα όταν εμείς θα έχουμε αποφασίσει να πιούμε με ηρεμία το καφεδάκι μας και να διαβάσουμε το βιβλίο μας, τότε θα αρχίσουν όλοι να μας χρειάζονται. Τότε θα φωνάξει το παιδί μας «μαμά/μπαμπά». Τότε θα χτυπήσει το τηλέφωνο και θα είναι ένας φίλος/ φίλη που μας χρειάζεται απεγνωσμένα. Και άλλα πολλά παραδείγματα που πιστεύω ότι ο καθένας θα φέρει στην επιφάνεια. Τότε εμείς θα αναβάλλουμε την δική μας απόλαυση και θα τρέξουμε να εξυπηρετήσουμε τους άλλους.

Τι κάνουμε τότε ακριβώς ? Πάλι το επιβάλλω κάνει κουμάντο.
Έτσι το καταβάλλω μεγαλώνει. Το καταβάλλω στη συνέχεια γεννά το κατακρίνω, την κατάκριση. Γιατί για να μπορέσω να αναβάλλω κάτι, αναζητώ «άλλοθι» έτσι κατηγορώ, κατηγοριοποιώ και κρίνω. Αυτή η κατάκριση είναι μία μορφή «ανάγκης» για να σταματήσω την όποια επιβολή. Όπου επί-βολή = με το «πιστόλι στον κρόταφο», με εξαναγκάζω, με εκβιάζω να κάνω πράγματα, είτε μπορώ, είτε θέλω, είτε όχι.

Άρα αν στη ζωή μου βιώνω την αναβλητικότητα ας αναζητήσω τις επιβολές και τις καταβολές. Τι με καταβάλει και από πού γεννιέται.

Η καταβολή αρχίζει με την κόπωση η οποία μας οδηγεί στον ύπνο και την κακοκεφιά. Γιατί για να φτάσει το σώμα σε τέτοιες δονήσεις θα πει ότι το μυαλό είναι φορτωμένο μέσα από επιβολές. Το μυαλό γεννά τα συναισθήματα κυρίως του θυμού και ο θυμός εκρέει μέσα στο σώμα μας τα ύδατα της κόπωσης. Η κόπωση ευθύνεται και για την κακή μας διάθεση. Γιατί θα παρατηρήσουμε ότι κατά τη διάρκεια που κάνουμε αγαπημένες μας ασχολίες δεν κουραζόμαστε, αλλά γίνεται ακριβώς το αντίθετο. Το σώμα μέσα από την ευχαρίστηση δέχεται τα ύδατα της ευτυχίας και της ευδαιμονίας και αυτόματα ξεκουράζεται. Ο εγκέφαλος δεν λαμβάνει σκέψεις κόπωσης αλλά απόλυτης ισορροπίας.
Οπότε αν νιώθουμε συναισθηματική υπερφόρτωση, δεν μας φταίνε συνήθως οι άνθρωποι που μας περιβάλλουν, αλλά όλες οι διαδρομές που εμείς αναλαμβάνουμε, που τελικά δεν τις απολαμβάνουμε.

Πριν λοιπόν αναζητήσουμε στις σχέσεις μας τα «προβλήματα», ας ψάξουμε να βρούμε που είναι κρυμμένο το «πακέτο» - επιβάλλω, καταβάλω, αναβάλω. Σε ποιους τομείς είναι όλο αυτό και έτσι μέσα από αυτό την «πληρώνουν» οι σχέσεις μας κι εμείς τελικά.

Νευρωτισμός και σεξουαλικότητα

 Το σεξ, ανάλογα με την κοσμοθεωρία, τις προσδοκίες, τις εμπειρίες, την προσωπικότητα, την ηλικία και το πολιτιστικό πλαίσιο δράσης του καθενός αποτελεί είτε μια αδιαφιλονίκητα μαγική ένωση είτε συμβιβασμό είτε μια βιολογική ή ηδονιστική ανάγκη, που σε τίποτα δεν διαφέρει από την αντίστοιχη των ζώων.

Οι θεωρήσεις περί αυτού μπορεί να επηρεάζονται από την αναπαραγωγική διάσταση, την ανθρωπολογική ερμηνεία, την εξιδανίκευση του ρομαντισμού, την ψυχολογική και κοινωνιολογική σκοπιά, τη θρησκεία, την τέχνη, τους μηχανισμούς άμυνας.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, λίγους αφήνει ασυγκίνητους και είναι περισσότεροι αυτοί, που το έχουν αναγάγει σε κεντρικό, καθημερινό θέμα συζήτησης, άσχετα αν επιδίδονται μετά μανίας ή το έχουν λησμονήσει.

Ολόκληρες γενιές το έχουν θεοποιήσει, απαξιώσει, απομυθοποιήσει, αποσιωπήσει, εξοβελίσει, γελοιοποιήσει, πολύ μελάνι έχει ξοδευτεί αφειδώς από εκατοντάδες ειδικούς ανά τους αιώνες, αναλύοντας, εφευρίσκοντας τεχνικές, συμβουλεύοντας και ποδηγετώντας.

Για το σεξ πάντα ο καθένας κάτι έχει να διηγηθεί είτε είναι εκούσιος αρνητής του και αναχωρητής είτε αυτόκλητος ειδήμονας και λεγεωνάριος ατρόμητος ή ιέρεια της λαγνείας του.

Το σεξ είναι κίνητρο, σύγκρουση, αυτοσκοπός, ανάμνηση, αυτοαπασχόληση, διαστροφή, επάγγελμα, τιμωρία και απώλεια του Παραδείσου, συνεκτικός κρίκος και παγκόσμια γλώσσα. Η πιο βιωματική μορφή επικοινωνίας, αφού μπορεί να μετατρέψει το ένστικτο σε θαλπωρή, την ορμή σε οικογένεια, την αυτάρκεια σε μοναξιά.

Αποτελεί σύμβολο, σημειολογία, ιεροτελεστία, απωθημένο ή ακράτητο πόθο. Με περίεργες και επώδυνες ιδιότητες: Όσο περισσότερο επεξηγείται, τόσο διαλύεται η έντασή του. Και εάν οι εραστές δεν αφεθούν να μετατραπούν σε αντικείμενα, αλλά εμπλέξουν την οικειότητα, την εκτίμηση, την αγάπη, τους καλούς τρόπους, την εκμετάλλευση, το politically correct, τόσο εξελίσσεται σε παρωδία ή τραγωδία

Μα πάνω από όλα είναι πηγή προβλημάτων…ειδικά από τότε που έγινε αποδεκτή η ψυχανάλυση. Βιολογικά ναι μεν διασφαλίζει την ποικιλία των ειδών, διαιωνίζει και ανακατεύει ισχυρά γονίδια, αφήνει τους ισχυρότερους να επιβιώνουν, πλην δε θέτει σε θανάσιμο κίνδυνο τους θιασώτες του είτε αυτοί είναι αντιλόπες στη ζούγκλα είτε τσακισμένες υπολήψεις μη κυρίαρχων και στερημένων αρσενικών είτε άνθρωποι, που μεταφέρουν τις προσκολλήσεις, τις καθηλώσεις και τις ανασφάλειες τους στην αρένα του έρωτα.

Αλήθεια, έχετε αναρωτηθεί σε τι μέγγενη μπορεί να μετεξελιχθεί εάν η νεύρωση αποφασίσει να εκτονωθεί στο κρεβάτι;

Εάν διαθέτετε κάποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά καθ´ υπερβολή, ενδεχομένως να χρειαστεί να επαναπροσδιορίσετε τις θέσεις και πρακτικές σας στο σεξ. Αν όχι, για να επενδύσετε στην ισορροπία του εαυτού σας, αλλά τουλάχιστον για να διαφυλάξετε την ψυχική υγεία των συντρόφων σας ή να επανακτήσετε την ελκυστικότητά σας.

Όλες οι αναφερόμενες ιδιότητες χρήζουν ειδικού ή κραυγάζουν για έναρξη της πορείας προς την αυτογνωσία και την αλλαγή, αλλά δεν λύνονται με το σεξ… Κι αν πρόσκαιρα η επήρειά τους εξασθενήσει, γρήγορα θα επανακάμψει δριμύτερη:
- αμφιταλαντεύεσθε ανάμεσα στην ενοχή και τον ίμερο και όσο επιθυμείτε τον άλλο τόσο αναίτια, σε μια αποστροφή της στιγμής, μπορείτε να τον αρνηθείτε,
- αποφεύγετε αυτά που επιθυμείτε, τα αρνείστε, τα εκλογικεύετε, τα διακωμωδείτε
- εκνευρίζεστε διαρκώς και με την ελάχιστη αφορμή, αναζητάτε πρόσφορο έδαφος για καυγά ή γκρίνια, κερδίζετε την προσοχή με τις φωνές,
- είστε υπερβολικά δύσθυμος ή κυκλοθυμικός/η,
- η συναισθηματική αστάθεια ή το ακατάλληλο συναίσθημα διακατέχει την ψυχοσύνθεσή σας,
- ανησυχείτε για τα πάντα, έχετε εμμονή με το τέλειο, τη λεπτομέρεια, το ανέφικτο,
- είστε καταθλιπτικός, φιλύποπτος, προσωποποιείτε το κάθε τι, υποψιάζεστε, αμφιβάλλετε σε σημείο καχυποψίας και άρνησης,
- δεν μπορείτε να χαλαρώσετε, να αφεθείτε, να μη σκέφτεστε αδιάκοπα, να μη μεμψιμοιρείτε,
- είστε υπερβολικά ακατάστατος και αποδιοργανωμένος,
- είστε ψυχρή/ος
- απογοητεύεστε βαθιά, ακόμα κι αν οι εξωπραγματικές προσδοκίες σας είναι αυτές, που σας διαψεύδουν, κι όχι οι συμπεριφορές του συντρόφου
- νιώθετε ότι τίποτα δεν θέλετε αρκετά, εγκαταλείπετε εύκολα, δεν τελειώνετε αυτό που αρχίσατε, καταπιάνεστε με νέες ασχολίες, που επίσης θα βαρεθείτε
- έλκεστε από την απόρριψη, μαγνητίζεστε από εκείνους που παρέχουν επίφαση ρώμης,
- έχετε εξαρτητική προσωπικότητα και χαμηλή αυτοεκτίμηση,
- έχετε την πεποίθηση πώς σκοτώνετε ό,τι αγαπάτε
- προσβάλλεστε εύκολα, δεν κατανοείτε το χιούμορ, είστε υπερευαίσθητος/η,
- δεν μπορείτε να διαχειριστείτε το χρόνο που περνά και το σώμα, που αλλάζει,
- δεν αντιστέκεστε στους πειρασμούς, ενδίδετε χωρίς σκέψη, ζείτε επικίνδυνα,
- επιδιώκετε άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών σας και οργίζεσθε, εάν οι άλλοι δεν το κατανοούν ή δεν σπεύδουν να τις πραγματοποιήσουν
- επιρρίπτετε τις ευθύνες στους άλλους
- μεγαλοποιείτε τα αρνητικά, όσο ασήμαντα κι αν είναι και ελαχιστοποιείτε ή κωφεύετε στα θετικά.
- νομίζετε ότι μαντεύετε τις σκέψεις του άλλου και οι φαντασιώσεις σας κόβουν τους δεσμούς με την πραγματικότητα…

To Φάντασμα της Πραγματικότητας

Ερευνώντας το Άγνωστο ο ερευνητής βρίσκεται μπροστά στο πιο αδυσώπητο φάντασμα απ’ όλα. Δεν μπορεί ούτε να το αποφύγει ούτε να το αγνοήσει. Είναι ένα φάντασμα που δεν αναγνωρίζει σύνορα, που περνά μέσα από τους τοίχους με άνεση, και που δε δέχεται κανέναν περιορισμό. Όσο κι αν προσπαθεί κανείς να το περιορίσει και να το εγκλωβίσει τόσο περισσότερο συνειδητοποιεί ότι αυτό είναι αδύνατο και ακατόρθωτο.Το Φάντασμα αυτό λέγεται Πραγματικότητα.

Δεν ορίζεται, ούτε περιορίζεται. Δεν έχει όρια, περίγραμμα ή μορφή. Δεν μπορεί να κλειστεί σ’ ένα κουτάκι που λέγεται Φυσικός Νόμος. Ο κάθε “φυσικός” νόμος δεν είναι παρά ένα συγκεκριμένο ποσό ανθρώπινης μωρίας. Είναι ένα κβάντουμ ανοησίας. Η πραγματικότητα δεν μπορεί καν να χωριστεί σε κατηγορίες και να ταξινομηθεί, δίχως ν’ αλλοιωθεί η φύση της ή και να χαθεί εντελώς. Όλα σχετίζονται με όλα, αλλά σχεδόν πάντα οι σχέσεις αυτές και οι αλληλεπιδράσεις παραμένουν άγνωστες για μας ή, το πολύ, είναι οριακά γνωστές.

Ο διαχωρισμός των φαινομένων σε κατηγορίες ή ομάδες φτιάχνει τεχνητούς χώρους, που όμως δεν έχουν καμία στεγανότητα και σπάνια ικανοποιούν ακόμη και την πιο συμβατική έννοια αυτών των λέξεων. Γι’ αυτό και είναι αδύνατο να δοθεί σ’ ένα βιβλίο μια ολοκληρωμένη εικόνα. Όχι γιατί δεν υπάρχει χώρος γι’ αυτό, αλλά γιατί από τη φύση της η Πραγματικότητα είναι μια έκφραση του χάους και δεν ολοκληρώνεται. Ολοκλήρωση σημαίνει περιορισμό. Δεν ξέρουμε τίποτα που πραγματικά ν’ αρχίζει από κάπου και να τελειώνει κάπου. Τα πάντα αρχίζουν από το άγνωστο και συνεχίζονται σε αμέτρητα παρακλάδια, που χωρίζονται σε άλλα υποπαρακλάδια, επ’ άπειρο, προς το άγνωστο. Ο μόνος τρόπος για να “ολοκληρώσεις” ένα θέμα είναι ν’ αγνοήσεις το μεγαλύτερο μέρος του. Δε γίνεται διαφορετικά. Τελικά, αυτό κάνω κι εγώ, αυτό κάνουν όλοι.

Ορίζουμε αυθαίρετα μια αρχή και αυθαίρετα ένα τέλος.
Υπάρχει ένα πλήθος μυστηρίων γύρω από τη θάλασσα που, ακόμη και με τον περιορισμό αυτό –το “γύρω από τη θάλασσα” είναι περιορισμός– δεν είναι δυνατό να τα ταξινομήσουμε σε μια κάπως ικανοποιητικά ολοκληρωμένη μορφή. Τα ίδια συμβάντα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως υλικό στην έρευνα των θαλάσσιων τεράτων, στην έρευνα των στοιχειωμένων πλοίων, των παραψυχολογικών φαινομένων, των υποβρύχιων πολιτισμών, ή και σε οποιαδήποτε άλλη έρευνα. Ναι, ακόμη και στην έρευνα ενός ψυχολόγου που θα ήθελε ν’ αποδείξει ότι όσοι ασχολούνται με αυτά είναι τρελοί.

Για παράδειγμα, σε ποιο σημείο οι εξαφανίσεις των πληρωμάτων των πλοίων αρχίζουν να συνδέονται με το φαινόμενο των ΑΤΥΑ (Αγνώστου Ταυτότητας Υποβρύχια Αντικείμενα), και σε ποιο σημείο τα ΑΤΥΑ αρχίζουν να ταυτίζονται με τα ΑΤΙΑ; Πότε τα σκάφη αυτά γίνονται δεκτά ως εξωγήινα και πότε ως εκδηλώσεις παράλληλων κόσμων ή και ως εκδηλώσεις του “υπερφυσικού”; Πού αρχίζουν να συνδέονται οι λεγόμενοι Παράλληλοι Κόσμοι με τα παραψυχολογικά φαινόμενα; Πότε τα θαλάσσια τέρατα είναι φυσικά “προϊστορικά” πλάσματα που έτυχε να επιβιώσουν ως τις μέρες μας, και πότε είναι εξωγήινα όντα ή εκπρόσωποι ενός πιθανού υποβρύχιου ιθαγενούς αλλά μη ανθρώπινου πολιτισμού;
Παντού οι κατηγορίες συγχέονται. Δεν ξέρουμε πού ανήκουν. Μπορεί να μην ανήκουν σε καμία γνωστή κατηγορία· αλλά κι αν ανήκουν σε κάποια, μια έρευνα που θα κάναμε σε βάθος θ’ απαιτούσε να τα κατατάξουμε αργότερα σε μια πιο γενική κατηγορία και μετά σε μια ακόμη πιο γενική… σε μια σειρά χωρίς τελειωμό.
Από την άλλη μεριά, σύντομα θα σκοντάφταμε στο εξής βασικό πρόβλημα: στις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις της κάθε κατηγορίας φαινομένων με άλλες γενικές ή επιμέρους κατηγορίες φαινομένων. Και όποιος πιστεύει πως υπάρχουν απλές απαντήσεις και λύσεις σε όλα, σημαίνει ότι ποτέ δεν ασχολήθηκε σοβαρά με το να τις βρει.

Ο κόσμος, η πραγματικότητα, όπως θέλετε πέστε το, και το καθετί που ανήκει σ’ αυτά, έχουν μια ενιαία υπόσταση. Δε διαχωρίζονται, και οποιαδήποτε έρευνα που αναγκαστικά έχει αρχή και τέλος είναι, εξίσου αναγκαστικά, ανεπαρκής. Αν ένα βιβλίο τελειώνει εξηγώντας τα πάντα χωρίς ν’ αφήνει περιθώρια γι’ άλλες εξηγήσεις ή αμφιβολίες, πετάξτε το στα σκουπίδια. Μια πλήρης έκθεση της πραγματικότητας θ’ απαιτούσε ένα συγγραφέα με άπειρη διάνοια για να γράψει ένα βιβλίο με άπειρες σελίδες, κι έναν αναγνώστη με άπειρη εγκεφαλική χωρητικότητα. Και ασφαλώς, μια αιωνιότητα για να γραφτεί και να διαβαστεί το κάθε κεφάλαιο αυτού του βιβλίου.

Ακόμη κι αν υπήρχαν όλα αυτά, θα χρειαζόταν άπειρη υπομονή και από τη μεριά του συγγραφέα και από τη μεριά του αναγνώστη – κάτι που σίγουρα δε διαθέτουμε, αν δεν έχει εξαντληθεί ήδη. Έτσι συμβιβαζόμαστε σε μια μικρή όψη του χάους που αποκαλείται –μια πραγματικά αθώα λέξη– Πραγματικότητα.

Οι αναλύσεις που θα κάνουμε έχουν δύο όψεις: Πρώτο, δεν ανήκουν σε καμία από τις προηγούμενες κατηγορίες φαινομένων που είδαμε. Η καθεμία στέκει μεν από μόνη της, αλλά ταυτόχρονα είναι ανεπαρκής αν τη δει κανείς αποκομμένη από το ευρύτερο πλέγμα. Δεύτερο, μπορεί οι αναλύσεις να μπουν σε λογικά πλαίσια, αλλά η πίστη στη λογική φύση της πραγματικότητας είναι το πιο παράλογο πράγμα που έχω συναντήσει μέχρι σήμερα. Δεν έχω βρει τίποτα το λογικό σε όλα αυτά τα γεγονότα, αν με τον όρο “λογικό” εννοούμε μια απλή ερμηνεία που να καλύπτει τα πάντα. Ναι, δείχνουν κάποια νοημοσύνη, αλλά η μηχανιστική λογική δεν είναι γνώρισμα καμίας φυσικής νοημοσύνης.
Σκεφτείτε, για παράδειγμα: Γιατί ένα τηγανητό κολοκυθάκι είναι πιο λογικό να υπάρχει από πένα πλοίο-φάντασμα;

Μπορεί να χρησιμοποιώ αστεία παραδείγματα, αλλά δεν αστειεύομαι. Ναι, τελικά, τι το πιο λογικό υπάρχει στην ύπαρξη ενός κολοκυθιού σε σύγκριση μ’ εκείνη ενός πλοίου-φαντάσματος; Με καμία φιλοσοφική, γνωσιολογική ή άλλη μεθοδολογία δεν μπορεί ν’ αποδείξει κανείς ότι το κολοκυθάκι υπάρχει περισσότερο από ένα πλοίο­-φάντασμα. Σε τελική ανάλυση, δεν είναι καν δυνατό ν’ αποδείξει κανείς ότι υπάρχει τίποτα. Μπορεί ο Ντεκάρτ να υπήρχε επειδή σκεπτόταν –ξέρετε, εννοώ εκείνη τη γνωστή φράση του– αλλά πόσο σκέφτεται ένα κολοκυθάκι για να υπάρχει;

Η λεγόμενη αντικειμενική ύπαρξη είναι απλώς μια σύμβαση που έχουμε κάνει με το Άγνωστο. Είναι αξίωμα, δεν έχει αποδείξεις.
Αλλά, ακόμη κι αν δεχτεί κανείς ως αξίωμα ότι το κολοκυθάκι υπάρχει, έχει κάθε δικαίωμα να το αναλύσει σε μόρια και σε άτομα, σε νετρίνο και σε κουάρκ, να το περιγράψει σαν μια χωροχρονική ανωμαλία του πεδίου με όρους κυμάτων πιθανοτήτων και με κβαντικούς αριθμούς… και άλλα τέτοια ακατανόητα ακόμη και για εκείνους που πήραν Νομπέλ επειδή τα ανακάλυψαν.

Αλλά, με ποια λογική, ξεκινώντας από τις ίδιες βασικές καταστάσεις, καταλήγουν όλα αυτά να διαμορφώνουν πότε ένα τηγανητό κολοκυθάκι, πότε έναν τεράστιο ήλιο, πότε έναν άνθρωπο και πότε ένα παξιμάδι βίδας… ή ένα βακτηρίδιο ή έναν εκπρόσωπο του Θεού επί ης ταλαίπωρης Γης;
Πώς θ’ αναλύσουμε όλα αυτά τα διαφορετικά αντικείμενα, πλάσματα και υποστάσεις και πώς θα εξηγήσουμε τις διαφορές τους καταφεύγοντας στα κουάρκ και τους κβαντικούς αριθμούς;
Λογική; Χα! Απλώς το σύμπαν υπάρχει – και αυτό τα λέει όλα.
Θα μου ήταν εύκολο να δείξω, ακολουθώντας διαφορετική τακτική, ότι ένα τηγανητό κολοκυθάκι κρύβει τόσο μυστήριο όσο και η εξαφάνιση ενός πλοίου ή η παρουσία ενός ΑΤΙΑ ή και η ίδια η φύση του σύμπαντος, και δε θα αστειευόμουν καθόλου. Οποιοδήποτε κομματάκι του σύμπαντος κρύβει το μυστήριο του συνόλου. Ρωτήστε έναν επιστήμονα που προσπαθεί να ενοποιήσει τη βαρύτητα, τον ηλεκτρομαγνητισμό, τις ασθενείς και τις ισχυρές πυρηνικές δυνάμεις σ’ ένα ενιαίο σύνολο και θα διαπιστώσετε με έκπληξη ότι το τηγανητό κολοκυθάκι μπορεί να είναι –και είναι– το ίδιο ακατανόητο και γοητευτικό όσο και τα σμήνη των μακρινών γαλαξιών.

Αλλά η πεζή αλήθεια εδώ είναι ότι κατά βάθος δεν εξετάζουμε τόσο τα μεγάλα μυστήρια όσο τα πιο εντυπωσιακά από τα μεγάλα μυστήρια, όπως τουλάχιστον τα εννοεί ο συνηθισμένος μέσος άνθρωπος. Είναι για τον ίδιο σχεδόν λόγο που οι εφημερίδες και οι τηλεοράσεις προτιμούν να ασχολούνται με τη Μαντόνα, παρά με την κυρία Ευανθία που μένει δίπλα σας.Από την άποψη αυτή, ακόμη και η πιο σοβαρή έρευνα –ας πούμε για παράδειγμα, “η επίδραση των αμινογλυκοσίδων στη μονάδα 30S των ριβοσωμάτων”– θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν ένα επιστημονικό πορνογράφημα, γιατί ασχολείται με κάτι ευρύτερου ενδιαφέροντος. Όπως ο Τύπος ασχολείται με τη Μαντόνα και όχι με την τυχαία κυρία Ευανθία.

Το πλεονέκτημα αυτής της τακτικής –του να δίνουμε έμφαση στη Μαντόνα αντί για την κυρία Ευανθία, και στα εντυπωσιακά μυστήρια αντί για τα πιο ταπεινά– είναι ότι εγγυάται να τραβήξει το ενδιαφέρον του μέσου αναγνώστη. Αυτό είναι απολύτως θεμιτό. Τραβώντας το ενδιαφέρον του αναγνώστη με μερικά εντυπωσιακά συμβάντα το μυαλό του αρχίζει να δουλεύει, και σιγά-σιγά αρχίζει να βλέπει να ν’ ανακαλύπτει από μόνος του πράγματα που δεν υπήρχαν καν στο τυχόν αρχικό κείμενο που διάβασε.

Έτσι αρχίζει ν’ αναζητά και, κυρίως, αρχίζει ν’ αμφιβάλλει για πράγματα που σε κάθε άλλη περίπτωση θα τα θεωρούσε ως σίγουρες, απόλυτες και αναμφισβήτητες αλήθειες. Αρχίζει έτσι να χάνει την πίστη του στην απόλυτη γνώση και στην απόλυτη αλήθεια, που συνήθως δεν είναι παρά τα σαλιαρίσματα κάποιων απολιθωμένων και αραχνιασμένων μυαλών. Και αυτή η αμφισβήτηση του απόλυτου είναι το πιο σημαντικό βήμα προς την προσωπική εσωτερική ελευθερία και την αληθινή κατανόηση του σύμπαντος. Γιατί “κατανόηση” δε σημαίνει να μικραίνεις το σύμπαν στα ανεπαρκή όρια της ανθρώπινης λογικής, αλλά να το δεχτείς στην απειρία του ως έχει και, φυσικά, να το ερευνήσεις.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι το σύμπαν αποτελεί μια πρόκληση. Πρέπει να τη δεχτούμε και ν’ ανταποκριθούμε σ’ αυτή. Δεν είναι δυνατό να προβάλλουμε πάνω του σαν σε οθόνη τις προκαταλήψεις μας, και να προσπαθούμε μετά να τις βαφτίσουμε “μεγάλες αλήθειες”. Ό,τι αινιγματικό συμβαίνει πρέπει να ερευνηθεί, έστω μόνο και μόνο επειδή είναι αινιγματικό. Δεν έχει τόσο σημασία το να βρεθεί μια τελική απάντηση –που δεν υπάρχει– όσο το να διευρυνθεί η οπτική γωνία από την οποία βλέπουμε τον κόσμο. Η συνολική κατανόηση της Πραγματικότητας είναι πάντα πέρα από τη λύση των επιμέρους προβλημάτων. Λύνοντας το κάθε πρόβλημα ξεχωριστά και απαντώντας σε κάθε αίνιγμα ανεξάρτητα χάνουμε τελικά την πραγματικότητα και την ουσία του συνόλου. Και τότε η γνώση είναι σαν στάχτη στο στόμα και σαν ναρκωτικό για το μυαλό.
Έτσι, οι αναλύσεις των αινιγμάτων που θα δούμε τώρα είναι φαινομενικά μόνο ανεξάρτητες και δεν έχει ιδιαίτερη αξία ή σημασία η προσπάθεια να βγάλετε μια “πλήρη” εικόνα. Συσχετισμοί υπάρχουν, αλλά κάνοντάς τους θα βρεθείτε αντιμέτωποι με πιο πολύπλοκες καταστάσεις από πριν.

Δεν πειράζει.
Δε ζορίζουμε τα γεγονότα για να στριμωχτούν κάπου. Σημασία έχει να πετάξετε τις παρωπίδες και ν’ αντιληφθείτε πόσο προσβλητική είναι η ιδιότητα του οπαδού. Και η τυφλή αποδοχή της οποιασδήποτε ιδέας ως τελικής και οριστικής αλήθειας σας κάνει οπαδό.

Όλα όσα είδαμε είχαν μια ομίχλη μυστηρίου γύρω τους, αλλά είναι μια χρήσιμη ομίχλη, όσο κι αν αυτό ακούγεται περίεργο. Χρήσιμη γιατί εμποδίζει την πλήρη ταξινόμηση. Αν ήταν εφικτό θ’ απέφευγα την οποιαδήποτε ταξινόμηση των θεμάτων σε κάθε βιβλίο μου, αλλά ένα τέτοιο βιβλίο δεν θα ήταν δυνατό να διαβαστεί. Βασικά, η δική μου δουλειά είναι να δείχνω την άλλη πλευρά της κάθε επίσημης αλήθειας, ώστε κάπως να ισορροπούν τα πράγματα.
Αλλά, γέμισα κιόλας μερικές σελίδες με κουβέντα (κακό αυτό), αν κι ελπίζω να σας έβαλα σε σκέψεις (καλό αυτό) για να συνεχίσετε την έρευνα.
Ενδιαφέρον αυτό!
Και ο Ιανός έχει κάποιο ρόλο σ’ αυτό το παιχνίδι της πραγματικότητας.
Τι παράξενοι κόσμοι θα μπορούσαν να κρύβονται πίσω απ’ όλα αυτά που είδαμε; Πού θα πρέπει να τους αναζητήσουμε; Πού τους αναζήτησαν άλλοι και τι βρήκαν; Στους βυθούς, στο διάστημα, σε άλλες διαστάσεις;… Ή μήπως σε όλα αυτά μαζί; Μήπως οι παράξενοι κόσμοι αλληλοσυμπληρώνονται; Η απάντηση είναι θετική, αλλ’ αυτό θα το κρίνετε και μόνοι σας. Είναι γεγονός ότι έχουν προταθεί διάφορα μοντέλα “θεωρητικών κόσμων” για να εξηγηθούν τα φαινόμενα, με λιγότερες ή περισσότερες δόσεις συνοχής και συνέπειας στη δομή τους. Αυτό είναι φανερό. Εκείνο που δεν είναι τόσο φανερό είναι το ποιο μοντέλο πλησιάζει περισσότερο στη λεγόμενη Πραγματικότητα.

Τα μοντέλα αυτά έχουν περισσότερο ή λιγότερο στενά πλαίσια και ο κάθε συγγραφέας φαίνεται να πιστεύει –ανόητα μάλλον– ότι έχει υποχρέωση να πρωτοτυπήσει, χρησιμοποιώντας κάθε φορά κι ένα διαφορετικό όνομα για να περιγράψει κάτι που ήδη περιγράφουν και άλλοι. Έτσι, έχουμε το Τρίγωνο των Βερμούδων, τη Θάλασσα του Διαβόλου, τα Νεκροταφεία του Διαβόλου, το Τρίγωνο του Θανάτου, τη Θάλασσα των Χαμένων Ψυχών, τον Τόπο (Limbo) των Καταραμένων ή των Χαμένων, κι ένα σωρό εξίσου γραφικά ονόματα για το ίδιο πράγμα, γεγονός που τελικά μάλλον προκαλεί σύγχυση παρά διαφωτίζει το θέμα.

Αλλά… δε βαριέστε, έχει κι αυτό το κέφι του.
Θα δούμε πώς έχουν τα πράγματα κάτω από τη γενική ονομασία Παράξενοι Τόποι. Όπου είναι δυνατό θα αναφέρουμε συγκριτικά και παράλληλα τις διάφορες προτεινόμενες θεωρίες και απόψεις, διαφορετικά θα τις εξετάσουμε ξεχωριστά στη συνέχεια. Έτσι κι αλλιώς, όπως είπαμε, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα όρια ή σύνορα ανάμεσά τους.

Τι να κάνουμε; Το χάος υπήρχε ήδη πριν αρχίσω να γράφω εγώ. Ναι, μάρτυράς μου και ο Ησίοδος.
Αλλά ας βουτήξουμε τώρα στη δίνη αυτών των τόπων.
Φυσικά, με κέφι.

ΒΙΒΛΙΑ ΥΠΟ ΔΙΩΓΜΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΥΡΑ

ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΑ
«ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ» ΒΙΒΛΙΑ ΥΠΟ ΔΙΩΓΜΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΥΡΑ!
Όταν η Γνώση Καταδιώκεται από τον Σκοταδισμό…

Η γνώση είναι δύναμη. Η συνειδητοποίηση αυτού του γεγονότος έκανε από πολύ νωρίς τους κάθε είδους εξουσιαστές να κατανοήσουν πως η διατήρηση των προνομίων τους δεν θα μπορούσε παρά να είναι συνυφασμένη με τον έλεγχο της γνώσης. Γι’ αυτό το λόγο τα βιβλία αποτελούσαν πάντοτε το μεγαλύτερο βάσανο των απανταχού δικτατόρων. Η απόλυτη εξουσία προϋποθέτει τον έλεγχο της γνώσης, που εξασφαλίζει τον περιορισμό της έκφρασης και της διάδοσης μη αρεστών σε αυτήν ιδεών. Για να υποταχθούν επιτυχέστερα οι μάζες θα πρέπει να αρκούνται στην υιοθέτηση της γνώμης του δυνάστη τους και να μην επιτρέπεται η πρόσβασή τους σε οποιαδήποτε άλλη γνώμη, που μπορεί να αποβεί επιζήμια για την εξουσία. Ο Βολτέρος το είχε αντιληφθεί πλήρως αυτό, όταν έγραφε σε ένα σατιρικό φυλλάδιο ότι «τα βιβλία διαλύουν την άγνοια, τον φρουρό και θεματοφύλακα όλων των αστυνομευόμενων κρατών». Έτσι, η λογοκρισία, οποιαδήποτε μορφή κι αν έχει πάρει μέσα στους αιώνες, αποτελεί παραφυάδα της κάθε εξουσίας. Η ιστορία του κόσμου καπνίζει ακόμη από τις ατέλειωτες πυρές που άναψαν οι λογοκριτές και οι άρχοντες για να κάψουν βιβλία που θεωρούσαν επιζήμια για τη διατήρηση των προνομίων τους.

Η πυρπόληση των βιβλίων αντιπροσώπευε πάντοτε την «εντυπωσιακότερη» και βαναυσότερη μορφή λογοκρισίας. Η πράξη αυτή είχε ασφαλώς συμβολικό χαρακτήρα. Μπορούσε να διατρανώσει την απόλυτη εξουσία των κρατούντων και να τρομοκρατήσει τα πλήθη. Όσο για τους δημιουργούς των βιβλίων που ρίχνονταν στην πυρά, γινόταν σαφές ότι αν στα πνευματικά τους τέκνα επιφυλάσσονταν μια τέτοια μεταχείριση, οι ίδιοι θα έπρεπε να αναμένουν μια κατά πολύ σκληρότερη αντιμετώπιση και τιμωρία. Βέβαια, οι εξουσιαστές φαίνεται να μην κατανόησαν ή να μην θέλησαν να κατανοήσουν ποτέ ότι οι ιδέες δεν μπορούν να καούν. Οι πυρές μπορεί να καταστρέφουν άμεσα το μέσο έκφρασής τους –τα βιβλία– όμως, οι ίδιες οι ιδέες παραμένουν ζωντανές, έτοιμες να πυρπολήσουν τις καρδιές των ανθρώπων και να τους δώσουν δύναμη να αντιταχθούν στους δυνάστες τους.
Η λογοκρισία ωστόσο δεν εκφράστηκε ποτέ με τόσο έκδηλους και καταφανείς τρόπους. Το είδος της λογοκρισίας που επιβλήθηκε με την έκδοση καταλόγων που περιείχαν τους τίτλους απαγορευμένων βιβλίων ή ακόμη και αυτή που επέτρεπε στα βιβλία να κυκλοφορούν ελεύθερα αφού πρώτα είχαν υποστεί την «επιμέλεια» των λογοκριτών, ήταν ίσως αποδοτικότερη, αφού έδινε στις μάζες την ψευδαίσθηση πως μπορούσαν να απολαμβάνουν έστω και μικρά ποσοστά ελευθερίας, επιτυγχάνοντας η εξουσιαστές με αυτό τον τρόπο να τις καταστήσουν ακίνδυνες.
Παρακάτω θα επιχειρήσουμε μια συνοπτική καταγραφή των γνωστότερων διώξεων βιβλίων, που ασφαλώς δεν είναι πλήρης. Οι διώξεις αυτού του είδους ήταν παντού και πάντοτε τόσες πολλές, που κανείς δεν θα μπορούσε να τις καταγράψει με απόλυτη πληρότητα.

Το 411 π.Χ. τα έργα του Πρωταγόρα καίγονται δημόσια στην Αθήνα.
Το 213 π.Χ. ο Κινέζος αυτοκράτορας Σι Χουάνγκ Τι προσπαθεί να επιβληθεί καίγοντας όλα τα βιβλία που υπήρχαν στην επικράτειά του.
Το 48 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας αδιαφορεί για την πρώτη πυρπόληση της πολυφημισμένης Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Στις αρχές του 1ου μ.Χ. αιώνα, ο Αύγουστος Γάιος Ιούλιος Καίσαρ Οκταβιανός (63 π.Χ.-14 μ.Χ.) εξορίζει τους ποιητές Κορνήλιο Γάλλο και Οβίδιο και απαγορεύει την ανάγνωση και την κυκλοφορία των έργων τους.
Ακολουθώντας το παράδειγμα αυτό, ο Καλιγούλας (12-41 μ.Χ.) διατάζει να καούν τα βιβλία του Ομήρου, του Βιργίλιου και του Λίβιου. Ωστόσο το διάταγμά του δεν εφαρμόζεται ποτέ.
Το 64 μ.Χ. καταστρέφεται με εμπρησμό τη Ρώμη. Μαζί καίγονται και όλες οι βιβλιοθήκες της πόλης που φιλοξενούσαν αναρίθμητους αρχαιοελληνικούς γραπτούς θησαυρούς.

Το 302 μ.Χ. ο «νεοφώτιστος» Χριστιανός βασιλιάς της Αρμενίας Τιριδάτ Γ΄, ο επονομαζόμενος Μέγας, υπό την επιρροή του προφήτη Ελάϊα, διατάσει τη σφαγή του εθνικού ιερατείου και τη μετατροπή όλων των εθνικών ναών της επικράτειάς του σε εκκλησίες ή οίκους κηρύγματος. Ταυτόχρονα, διατάσει την πυρπόληση όλων των βιβλιοθηκών της Αρμενίας, που είχαν ιδρυθεί αιώνες πριν από τους ελληνιστές ηγεμόνες της χώρας, με την αιτιολογία πως αποτελούν «κιβωτούς δαιμονικής γνώσεως».
Το 304 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός εκδίδει έδικτο με το οποίο διατάσσει τη συλλογή και καταστροφή όλων των χριστιανικών βιβλίων δια πυρράς.
Ο «νεοφώτιστος» αυτοκράτορας Κωνσταντίνος (306-337 μ.Χ.) επιτρέπει στους Χριστιανούς επισκόπους και μοναχούς να λεηλατήσουν και να κατεδαφίσουν τα αρχαία ελληνικά μνημεία και να πυρπολήσουν ελληνικά συγγράμματα. Ακόμη και οι κάτοχοι τέτοιων συγγραμμάτων ρίχνονται στις φλόγες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του φιλοσόφου Σώπατρου, που ρίχνεται στην πυρά μαζί με τους ανεκτίμητους θησαυρούς της προσωπικής του βιβλιοθήκης.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο Ουλεντιανός καταστρέφει όλα τα βιβλία των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων που μπόρεσε να εντοπίσει. Ιδιαίτερο μένος επιδεικνύει ενάντια στα βιβλία που αναφέρονται στην τέχνη και το δίκαιο.
Το 364 μ.Χ. ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Φλάβιος Ιοβιανός διατάσει την πυρπόληση της Βιβλιοθήκης της Αντιόχειας που είχε ιδρύσει ο Ιουλιανός.

Το 370 μ.Χ., στα πλαίσια ενός μεγάλου διωγμού κατά των Εθνικών σε ολόκληρη την Ανατολική Αυτοκρατορία, ο αυτοκράτορας Βάλης προστάζει την πυρπόληση όλων των εθνικών βιβλίων που είχαν διασωθεί σε ιδιωτικές συλλογές των κατοίκων της Αντιόχειας. Σωροί βιβλίων καίγονται δημόσια στις πλατείες και οι ιδιοκτήτες τους θανατώνονται η βασανίζονται.
Το 389 μ.Χ. πλήθη μοναχών της ερήμου εισβάλουν στις πόλεις της Μέσης Ανατολής καταστρέφοντας αγάλματα, βωμούς και ιερά, καίγοντας ταυτόχρονα όλες τις δημόσιες βιβλιοθήκες.
Το 391 μ.Χ., μετά από μια αποτυχημένη εξέγερση Εθνικών στην Αλεξάνδρεια με επικεφαλής τον φιλόσοφο Ολύμπιο, οι εξεγερμένοι καταφεύγουν στο ιερό του Σεράπιδος. Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος δίνει εντολή να συντριβεί το περίφημο άγαλμα του Σέραπι και να ισοπεδωθεί το ιερό. Οι Χριστιανοί καταλαμβάνουν το ιερό, το ισοπεδώνουν και πυρπολούν την ονομαστή βιβλιοθήκη του που φιλοξενούσε τμήμα της θρυλικής συλλογής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Το 398 μ.Χ. η Τέταρτη Σύνοδος της Καρθαγένης απαγορεύει ακόμη και στους επισκόπους την ανάγνωση των βιβλίων των Εθνικών. Σε Δύση και Ανατολή, αμέτρητα φιλοσοφικά και επιστημονικά βιβλία του προχριστιανικού κόσμου ρίχνονται στην πυρά.

Το 402 μ.Χ. ο γερμανικής καταγωγής κυριότερος σύμβουλος και αρχιστράτηγος του Ρωμαίου αυτοκράτορα Ονώριου, Στελίχων, ρίχνει στην πυρά τα περίφημα σιβυλλικά βιβλία.
Την ίδια περίπου περίοδο πυρπολούνται στη Βηρυτό αρχαία κείμενα με πρωτοβουλία Χριστιανών εκκλησιαστικών συγγραφέων.
Στις 24 Αυγούστου του 410 μ.Χ., ο Αλάριχος καταλαμβάνει τη Ρώμη και επί τρεις ημέρες τα στρατεύματά του λεηλατούν τους θησαυρούς της πόλης, καταστρέφοντας τα έργα τέχνης και τα βιβλία των Εθνικών.
Το 415 μ.Χ., με προτροπή του επισκόπου Κύριλλου, ο χριστιανικός όχλος της Αλεξάνδρειας οδηγεί τη φιλόσοφο Υπατία μπροστά στην πατριαρχική εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ κι αφού την τεμαχίζουν και περιφέρουν τα κομμάτια της στους δρόμους της πόλης, τα καινε τελικά μαζί με τα συγγράμματά της στη θέση Κυναρών.
Το 448 μ.Χ. ο Θεοδόσιος διατάσει να παραδοθούν στις φλόγες όλα τα «αντιχριστιανικά» βιβλία. Εξέχουσα θέση στις πυρές που ανάβουν σε όλη την επικράτεια είχαν τα βιβλία του Νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πορφύριου, που ασχολούταν με τη φύση του Χριστιανισμού.
Το 500 μ.Χ., μετά από ένα ξέσπασμα εσχατολογικής υστερίας που προαναγγέλλει την επικείμενη έλευση της συντέλειας του κόσμου, ανάβουν πυρές για να καταστραφούν όλα τα βιβλία των Εθνικών που είχαν διασωθεί από προγενέστερες διώξεις. Αποτέλεσμα αυτής της υστερίας κατά των βιβλίων ήταν ότι από το 500 έως το 1100 μ.Χ. σχεδόν κανένα βιβλίο δεν παρήχθη, ενώ το ίδιο διάστημα δεν κυκλοφορούσαν περισσότεροι από 600 τόμοι σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Το 529 μ.Χ., με εντολή του Ιουστινιανού, κλείνουν όλες οι φιλοσοφικές σχολές της Αθήνας. Την ίδια στιγμή στην Κωνσταντινούπολη, όπως μας πληροφορεί ο Ιωάννης Μαλάλας στη Χρονογραφία του, γίνονται επιδρομές σε κατοικίες και έρευνες για την κατάσχεση βιβλίων και έργων τέχνης της Κλασικής Εποχής. Οι κάτοχοι αυτών των πολιτιστικών θησαυρών διαπομπεύονται στους δρόμους της βασιλεύουσας και τα βιβλία των συλλογών τους ρίχνονται στην πυρά.
Το 556 μ.Χ. ο Ιουστινιανός στέλνει στην Αντιόχεια τον φοβερό ιεροεξεταστή Αμάντιο που συλλαμβάνει, βασανίζει και θανατώνει τους εναπομείναντες Εθνικούς της πόλεως και καιει όλες τις ιδιωτικές βιβλιοθήκες.

Το 590 μ.Χ., αμέσως μόλις ο πάπας Γρηγόριος, ο επονομαζόμενος Μέγας, καταλαμβάνει τον παπικό θώκο, διατάσει την πυρπόληση της Βιβλιοθήκης του Παλατινού Απόλλωνος και όλων των άλλων βιβλιοθηκών της Ρώμης όπου φυλάσσονταν αναρίθμητα χειρόγραφα κλασικών συγγραφέων, «για να μη στερήσει τους πιστούς η θύραθεν σοφία τους από τη Βασιλεία των Ουρανών»!
Το 727 μ.Χ., ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Λέων Α΄ δίνει εντολή να πυρποληθεί η Οικουμενική Σχολή, το σημαντικότερο πνευματικό ίδρυμα του Βυζαντίου, όπου στεγάζονταν βιβλιοθήκη με ανεκτίμητους αρχαιοελληνικούς πολιτιστικούς θησαυρούς. Ο αυτοκράτορας προστάζει επίσης να καούν ζωντανοί μαζί με τα βιβλία και όλοι οι διανοούμενοι και οι διδάσκαλοι του ιδρύματος. Έτσι, το κτίριο περικυκλώνεται από ένοπλους στρατιώτες, που παρεμποδίζουν την έξοδο του προσωπικού της Σχολής κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς.
Το 1073 μ.Χ. ο πάπας Γρηγόριος Ζ΄ προστάζει να πυρποληθούν όλα τα βιβλία των αρχαίων Ελλήνων που αναφέρονται στον έρωτα, χαρακτηρίζοντάς τα αισχρά και ακόλαστα. Έτσι ρίχνονται στην πυρά τα έργα της Σαπφώς, του Αλκαίου, του Δίφιλου, του Ανακρέωντα, της Ήρινας, του Μίμνερμου, του Απολλόδωρου, του Μένανδρου κ.ά.
Το 1139 μ.Χ. ο αυγουστινιανός μοναχός Αρνάλδος της Μπρέσια, που είχε καταγγείλει τη μανία της χριστιανικής εκκλησίας για πλουτισμό και παγκόσμια κυριαρχία, διώκεται από τον πάπα Ιννοκέντιο Β΄ και τα βιβλία του παραδίδονται στην πυρά.
Το 1210 μ.Χ. ο πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ απαγορεύει κάθε ασχολία με τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Στο Παρίσι καίγονται ζωντανοί δεκάδες πανθεϊστές Αμαλρικιανοί και παραδίδονται στην πυρά τα βιβλία του αριστοτελικού φιλοσόφου Ντέιβιντ Ντινάν.

Το 1239, ο πάπας Γρηγόριος Θ΄ στέλνει επιστολές στους βασιλείς της Αγγλίας, της Γαλλίας, της Ναβάρας, της Αραγονίας, της Καστίλης και της Πορτογαλίας, δίνοντας εντολή κατά το τελευταίο Σάββατο της Απόκρεω, όταν οι Εβραίοι θα ήταν συγκεντρωμένοι στις συναγωγές τους, να κατασχεθούν όλα τα βιβλία τους και να παραδοθούν στους Επαίτες Μοναχούς. Η απόφαση αυτή του πάπα οφειλόταν στην επιρροή που ασκούσε πάνω του ένας Εβραίος προσήλυτος, ο Νικόλαος ντε Ρουπέλα, ο οποίος τον είχε πείσει πως όλα τα εβραϊκά βιβλία και προπαντός το Ταλμούδ, περιείχαν τόσες αντιχριστιανικές βλασφημίες, ώστε άξιζε να ριχτούν στην πυρά.
Το 1248 μ.Χ. συντάσσεται για πρώτη φορά ειδικός κατάλογος με τα απαγορευμένα βιβλία, αρχαία κείμενα και επιστημονικά συγγράμματα, ο διαβόητος Index, στον οποίο θα αναφερθούμε εκτενέστερα στη συνέχεια.
Το 1258 μ.Χ. οι Μωαμεθανοί Μογγόλοι καταλαμβάνουν και καταστρέφουν τη Βαγδάτη και πυρπολούν όλες τις ονομαστές βιβλιοθήκες της.
Το 1267 μ.Χ., ο πάπας Κλήμης Δ΄, αναθέτει στον αρχιεπίσκοπο της Ταραγκόνα (Ισπανία) να εξαναγκάσει με την απειλή του αφορισμού τον βασιλιά της Αραγονίας και τους ευγενείς του να επιβάλουν στους Εβραίους την παράδοση όλων τους των βιβλίων στους ιεροεξεταστές. Τα βιβλία μεταφέρθηκαν με κάρα στους δρόμους της Τουλούζης, ενώ βασιλικοί αξιωματούχοι ανακοίνωναν μεγαλόφωνα ότι «θα καταστρέφονταν εξαιτίας των βλασφημιών τους κατά του Χριστού, της Παναγίας και του χριστιανικού ονόματος». Κατόπιν τα βιβλία κάηκαν επίσημα μπροστά σε πλήθη λαού.
Το 1452 μ.Χ. ο πατριάρχης Σχολάριος καιει στην αυλή του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως τα έργα του φιλόσοφου Πλήθωνος Γεμιστού. Την ίδια πράξη θα επαναλάβει και μερικά χρόνια αργότερα, το 1463, καίγοντας τα νέα αντίτυπα των συγγραμμάτων του Πλήθωνα.
Το 1497 μ.Χ. οι ιεροεξεταστές καινε σε τεράστιες πυρές στη Φλωρεντία αρχαία βιβλία και ποιητικές συλλογές, μαζί με γυναικεία κοσμήματα, μουσικά όργανα και πίνακες ζωγραφικής.
Το 1554 μ.Χ. ο Ιούλιος Γ΄ διατάζει τους Εβραίους να παραδώσουν το σύνολο των βιβλίων τους, απειλώντας τους με την ποινή του θανάτου αν απέφευγαν να συμμορφωθούν με την εντολή του.

Στις 8 Φεβρουαρίου του 1600 μ.Χ. καταδικάζεται σε θάνατο στην πυρά ο Ιταλός φιλόσοφος Τζιορντάνο Μπρούνο. Τα βιβλία του καίγονται μπροστά στα σκαλοπάτια του Αγίου Πέτρου κι ο ίδιος παραδίδεται στις φλόγες στο Κάμπο ντεϊ Φιόρι στις 27 Φεβρουαρίου, εν μέσω λιτανειών.
Το 1633 μ.Χ. ο Γαλιλαίος καταδικάζεται από την Ιερά Εξέταση σε ισόβια δεσμά και «ισόβιο σιωπή», επειδή τόλμησε να προτείνει ότι η Γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος κι ότι περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο. Τα βιβλία του ρίχνονται στην πυρά.
Το 1798 μ.Χ. ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ αφορίζει τον Ρήγα Φεραίο και καταδικάζει τα βιβλία του ως «τοις δόγμασι της Ορθοδόξου πίστεως εναντιούμενα».
Το 1866 μ.Χ. η Ιερά Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας αναθεματίζει τον Ε. Ροΐδη και το βιβλίο τουΠάπισσα Ιωάννα, ζητώντας από το ελληνικό κράτος την ποινική δίωξη του συγγραφέα.
Όπως είπαμε και στην αρχή, ο παραπάνω συνοπτικός κατάλογος δεν είναι πλήρης. Οι καταστροφές και οι διώξεις των βιβλίων δεν έπαψαν ποτέ…

Να μοιράζομαι την καρέκλα μου με κάθε κουρασμένο

Ένα μικρό ψαροκάικο είναι η ζωή μου. Ένα μικρό φθαρμένο ψαροκάικο που έχει σμαραγδιά φεγγάρια στο κατάρτι του κι ένα ξεσκούφωτο ήλιο αληταρά για τιμονιέρη. Ένα ψαροκάικο δίχως ρότα.

Πού πάμε καπετάνιο; Με ρωτάει ο τιμονιέρης και μου κλείνει το μάτι. Όπου πάνε τα κύματα λέω επίσημα εγώ. Και τα σμαραγδιά φεγγάρια που είναι στο κατάρτι σκάνε σαν ρόδια στην κουβέρτα. Κι ο ξεσκούφωτος ήλιος ο αληταράς παρατάει το τιμόνι του και χορεύει. Και η νύχτα γεμίζει χιλιάδες ήλιους αληταράδες. Και η ψυχή μου γεμίζει νύχτες πολύχρωμες. Γεμίζει σμαραγδιά φεγγάρια και θαλασσινά πουλιά. Πού να χωρέσουν μέσα μου όλα αυτά? Που να στριμωχτούν πανάθεμα τα;

Αν βρισκόταν τώρα κάποιος δίπλα μου να μου ζεστάνει τα χέρια, να μου πει ψιθυριστά "Εντάξει, μη φοβάσαι μωρό μου". Κι εγώ να σύρω τα δάχτυλα μου στο πρόσωπο του και να πιάσω το σχήμα του χαμόγελου του. Να πιάσω το σχήμα του κόσμου. Και να γλυκαθώ. Κάτι τέτοιες νύχτες είναι που έχω κάνει όλες τις αγοραπωλησίες της ψυχής μου με τον πρώτο έμπορα που θα μου παρουσιαστεί. Πουλάω τα πάντα έτσι για έναν παρά.

Είναι κάτι νύχτες του Γενάρη που τα πουλιά τρέχουν να κρυφτούν γιατί νιώθουν πως έρχεται ο χιονιάς. Πολλά πουλιά χιλιάδες. Θέλω να φύγω. Θέλω να φύγω γρήγορα πριν με προλάβει ο χιονιάς… Βαρέθηκα να ανάβω φωτιές για να ζεσταθούν οι άλλοι και στο τέλος να ξεπαγιάζω εγώ. Να μοιράζομαι την καρέκλα μου με τον κάθε κουρασμένο και στο τέλος να στρογγυλοκάθεται αυτός και γω να κουλουριάζομαι στο πάτωμα. Να σκουπίζω με τα χείλια μου τα δάκρυα των άλλων και τα δικά μου να ξεραίνονται στα μαγούλα μου και να κάνουν κρουστά. Κουράστηκε η ράχη μου να κουβαλά πληγωμένους. Στέγνωσε το στόμα μου να τους φωνάζω. Μη σωριάζεστε ρε ξεφτίλες. Σταθείτε στα πόδια σας. Μπόρα είναι. Βγάλτε τις τσίμπλες από τα μάτια σας. Ξημερώνει.

Βαρέθηκα να φτιάχνομαι από τα λάθη μου. Να φυτεύω βολβούς πάνω σε σωρούς από σκατά. Να βγάζω αθώους τους ένοχους και να κάθομαι για πάρτη τους στο σκαμνί. Να μουλιάζω στην βροχή γιατί άνοιξα την ομπρελά μου να μπουν από κάτω δυο τρεις μουρόχαβλοι που μου φάνηκαν κρυουλιάρηδες...

Το κακό είναι πώς όλα αυτά γίνονται επειδή στο βάθος είμαι δειλός. Τα κάνω για να πιστέψω έστω και για λίγο πώς είμαι και εγώ εδώ. Πως παίζω και εγώ σ΄ αυτό το ντέρμπυ. Πάντως όπως και να χει το ζήτημα ένα πράμα ξέρω καλά. Πως γουστάρω πολύ. Γουστάρω την φάση και περισσότερο την αντίφαση. Γουστάρω την τρελά μου και περισσότερο την τρελά των άλλων. Γουστάρω να μυρίζομαι ανθρωπιά. Γουστάρω τ΄ αγόρια που έχουν κορδέλες στα μαλλιά και στα μάτια ένα ματσάκι μενεξέδες. Γουστάρω τα κορίτσια που τραγουδούν στις ακρογιαλιές μένα θαλασσοπούλι ανάμεσα στα φρύδια. Μπορεί να είμαι μια δειλή μια φευγάτη αλλά χαίρομαι αφάνταστα που κάποιος με έσπειρε σε αυτή την γη.

Αν σκοτωθούμε σε καμία στροφή να ξέρεις συμβαίνει αυτό και στα πουλιά. Ήρθαμε στην γη περάσαμε καλά ευχαριστώ, δαγκάσαμε μερικές γερές μπουκιές, μούλιασε η ψυχή και το πετσί μας μέσα στο ζουμί της ζωής και αυτό ήταν το καλύτερο που μπορούσαμε να κάμομε. Σημασία έχει η ένταση. Όχι η διάρκεια. Το χει η κούτρα σου να ζεις. Μπορεί να φτάσεις στα εκατό χωρίς να ζήσεις ούτε μια μέρα. Γι αυτό σου επαναλαμβάνω.

Αν σκοτωθούμε σε καμιά στροφή να ξέρεις ότι τίποτα δεν θα ανατραπεί από τον όμορφο τούτο κόσμο, που είχαμε την τιμή να γνωρίσουμε. Τίποτε απολύτως. Ξυπνώ το πρωί και λέω ευχαριστώ. Ευχαριστώ που ξύπνησα. Ως το βράδυ, έχω να ζήσω μια ζωή που μετράει σαν αιώνας. Μεριές ρε συ πότε είσαι ωραίος; Όταν την κάθε ώρα σου μπορείς να την ρισκάρεις. Να την παίζεις στο μπαρούτι έτσι για το τίποτα. Όχι για κόπους και μαλακίες., γιατί τότε είσαι ματαιόδοξος. Τότε είσαι άτομο που προσπαθεί να γράψει ιστορία. Να δώσει παραδείγματα, μηνύματα, σκατά, όπως θέλεις πες τα. Όχι. Δεν γουστάρω τίποτα από μεγάλες ιδέες οράματα και κουραφέξαλα. Δεν με αφορούν. Και για να σου δώσω να καταλάβεις. Δεν θα πήγαινα να σκοτωθώ σε έναν πόλεμο σαν ηλίθιος. Θα μπορούσα όμως να παλέψω, ενδεχομένως και να πεθάνω για να σε δω να χαίρεσαι μα να χοροπηδάς σαν χορτάτη μαϊμού στο πανηγύρι της ζωής.

Περπατώ ολομόναχη στην πλαγιά των λύκων. Σε ένα μονοπάτι που έχουν φυτρώσει στην άκρη του κάτι πολύχρωμα όνειρα. Σαν αγριολούλουδα. Πέρα από τα σύνορα της ψυχής μου. Πέρα από τα σύνορα της λογικής μου. Στην κόψη της νύχτας.

Πήρα την ανάσα της ροδακινιάς και ξέπλυνα το πρόσωπο μου. Έκλεψα το χαμόγελο μου από τον ύπνο ενός παιδιού και σκέπασα την γύμνια μου. Μάζεψα τα σκόρπια φύλλα του φθινοπώρου κι άναψα φωτιά να ζεσταθώ. Περπατώ ολομόναχη στην πλάγια των λύκων. Αν ακούσω το κλάμα τους θα κρυφτώ στις φτερούγες εκείνου του μικρού πουλιού που τραγουδάει, γιατί ονειρεύεται ένα κόκκινο τσαμπί σταφύλι.

Αν συναντήσω ένα χείμαρρο, θα γίνω φεγγάρι και θα μπερδευτώ στα κλωνάρια κείνης της λεύκας, που ψιθυρίζει τα μυστικά της στα περαστικά σύννεφα. Αν συναντήσω την λύπη θα της ζωγραφίσω ένα χρωματιστό καραβάκι. Αν συναντήσω ένα θαλασσοπούλι, θα κρεμάσω στο πόδι του ένα ραβασάκι να το πάει σε κείνον π΄ αγαπώ. Αν συναντήσω τον θάνατο θα χαζέψω την χαίτη του άλογου του ώσπου να με σηκώσει στην αγκαλιά του.

Όταν κάποια φορά στην ζωή σου νιώσεις πανικό χτυπά την πόρτα εκείνου που ξέρεις πως σε περιμένει. Την ώρα του μεγάλου πανικού θα χτυπήσεις την πόρτα εκείνου που ορκίστηκε πώς πάντα θα σε περιμένει. Είδες που άδικα φοβόσουνα; Δεν χάλασε ο κόσμος λοιπόν, όταν όλοι θα σε απαρνηθούν και ο τελευταίος Ιούδας θα αρπάξει τα δηνάρια του, μόλις σε φιλήσει με πάθος στο στόμα.

Δεν τρέχει κάστανο αν κάποιος κολλητός σου σε δει μια μέρα γυμνό και ξεχασμένο σε ένα πεζοδρόμιο και σου δαγκώσει την ψυχή με τον οίκτο του. Δεν ήρθε το τέλος του κόσμου, αν κάποτε γκρεμοτσακιστείς από τον βράχο που σκαρφάλωσες, γιατί πήρε το μάτι σου ένα ανθισμένο κυκλάμινο. Αυτός θα είναι εκεί. Τελείωνε μωρό μου, θα σου πει. Ξεπάγιασαν τα χέρια μου να περιμένουν να σε αγκαλιάσουν.

Ήταν ένα απομεσήμερο του Σεπτέμβρη. Ένα μοβ απομεσήμερο που τα ηλιοτρόπια ήταν δακρυσμένα, γιατί ο ήλιος τα είχε ξεχάσει και ταξίδευε πίσω από σκούρα σύννεφα Κουράγιο έλεγα μέσα μου. Μην ιδρώνεις. Την μεριές καλά την πόρτα του. Ακόμα και αν φωνάξεις., θα σε ακούσει. Αφού στο είπε. Στ΄ ορκίστηκε πώς θα σε περιμένει. Φώναξα δυνατά ώσπου βράχνιασα. Χτύπησα δυνατά ώσπου μάτωσαν τα χέρια μου. Κανείς...

Τι όμορφα που είναι τα μοβ απομεσήμερα του Σεπτέμβρη.. Ακόμα και όταν ξέρεις πως αυτός που νόμιζες πως θα σε περιμένει, κρύφτηκε πίσω από σκούρα σύννεφα και σε ξέχασε. Όχι πώς η αφεντιά μου είναι τίποτα σπουδαίο. Απλώς κορόιδεψα λιγότερο από ότι με κορόιδεψαν. Έκλεψα λιγότερο από όσο με έκλεψαν. Και σίγουρα μοίρασα τα τιμαλφή μου, έτσι δίχως να τα χρεώσω πουθενά. Δεν βαριέσαι. Η ουσία είναι ότι χωρίς να το καταλάβω καλά βρέθηκα στην απ' έξω.

Φαίνεται την ώρα που οι άλλοι λογάριαζαν κι έβγαζαν τα μερτικά, εγώ περίμενα να σηκωθεί το φεγγάρι από τα κλαδιά της κουκουναριάς. Σε αυτό το πανηγύρι λοιπόν της ζωής, κάτι θα βρει ο καθένας να τον τραβήξει. Κάτι θα βρει να του αρέσει. Απλωμένη η πραμάτεια. Δεν γίνεται να μην γουστάρεις κατιτί. Το ζήτημα είναι να λάβεις μέρος. Μη σε πάρει η απόκοτων, γιατί την έκανες. Ρε συ, το γονατισμένου τον πηδούν οι πάντες. Ακόμα και οι απόμαχοι τρέχουν να κάνουν μάτι. Σήκω στα πόδια σου. Κάνε παιχνίδι ρε κωλόπαιδο. Μην με κοιτάς σαν μαλάκας.

Δεν παίρνει ο άλλος από θεωρίες. Σκύβεις κοντά στον άνθρωπο σου και προσπαθείς να του μάθεις από το άλφα την ζωή. Προσπαθείς να του φέρεις ξανά στο μυαλό του όλες τις όμορφες εικόνες, που αυτός τις έχει σβήσει και δεν τις θυμάται πια. Σιγά, με πολλή αγάπη και μεγάλη προσοχή. Του συλλαβίζεις από την αρχή το ποιηματάκι. Κατάλαβες; Αυτό προϋποθέτει βέβαια μεγάλη ψυχή και απέραντη αντοχή. Θέλει κότσια.

Έλα μου έγνεψε χαμογελώντας. Κάνε γρήγορα. Τα όμορφα πράγματα στην ζωή κρατούν όσο η βροχή μέσα στα δάχτυλα μου. Αν αρνηθείς, είναι βρισιά. Δεν χρειάζεται σκέψη. Δε σου ταιριάζουν οι δισταγμοί. Ξέρω τι ψάχνεις. Ξέρω που πάς. Ψηλάφισα τα ίχνη από τα βήματα σου μια νύχτα που είχε ολόγιομο φεγγάρι. Έχω κρυμμένης τα στήθια μου την έκρηξη που θα διαλύσει τα κύτταρα σου και θα σε σκορπίσει στον ουρανό. Κοίταξε με είμαι ένα κόκκινο πλατανόφυλλο σε ένα ποτάμι ορμητικό. Αν κυνηγάς τα όνειρα, πέσε μέσα να με πιάσεις. Αν δεν κάμεις, αν φοβηθείς δεν είσαι για μένα. Φύγε. Δεν σε συνάντησα ποτέ.

Για σένα της έλεγα. Μόνο για σένα. Για να σου τραγουδούν τις ώρες της σιωπής σου. Άπλωνα τα χέρια μου μέσα στην νύχτα και μάζευα πολύχρωμους ήλιους και άσπρα φτερά από περιστέρια. Για σένα της έλεγα Μόνο για σένα. Για να σκεπάσεις το γυμνό κορμί σου. "Ξέρεις τι είναι ο έρωτας" μου έλεγε σιγά η Δάφνη. Η φωνή της ήταν τρυφερή, λιγο τσαλακωμένη, λίγο χνουδωτή, σαν φυλλαράκι της μοναξιά Το βαθύ μπλε του ουρανού. Το βαθύ κόκκινο της παπαρούνας. Το φλύαρο πράσινο του λιβαδιού. Τα χρώματα στης ψυχής. Αυτός είναι ο έρωτας.

Ξέρεις τι μετράει τελικά; Ποιά χέρια θα σε αγκαλιάσουν και θα κάμουν το δέρμα σου να δακρύσει. Ποιό στόμα θα τσακίσει το φλοιό του μυαλού σου και θα σε τινάξει χωρίς αναπνοή στ αστέρια. Δεν έχει ταυτότητα ο έρωτας.

Κάθε φορά που τυχαίνει να πετάξω τις αποσκευές μου, να βάλω φωτιά στο καλύβι μου, με πιάνει μετά από λίγο τέτοια ταραχή , που τρέχω να ξεπουλήσω όσο την ανεξαρτησία μου. Αυτοί που λένε πως είναι ευτυχείς, γιατί έκοψαν τα νήματα που τους συνδέανε με τους υπόλοιπους, αν δεν το παίζουν βούδες είναι το λιγότερο μαλάκες του γλυκού νερού. Όσο περισσότερο ξεκόβεις από τους άλλους, τόσο έρχεσαι κοντύτερα στην Άβυσσο. Κι εκεί τα πράματα είναι δύσκολα. Παρία και πληγή. Χρειαζόμαστε μικρές σκλαβιές στην ζωή μας, για να ξυπνάμε. Χρειαζόμαστε πλαίσια. Σκοπούς. Προσδιορισμούς. Χρειαζόμαστε κορνίζες για να κλείνουμε μέσα τα τοπία που ζωγραφίζει η ψυχή μας. Αλλιώς, τα παίρνει ο άνεμος.

Ένα τριαντάφυλλο - Μια ζωή

Κοίτα αυτό το τριαντάφυλλο.

Δεν είναι όμορφο;

Μπορείς να το απολαύσεις;

Θα μπορούσε ίσως να έχει λίγο πιο ζωντανά χρώματα, θα μπορούσε ίσως να είναι λίγο μεγαλύτερο, θα μπορούσε… Αλήθεια τι άλλο λες πως θα μπορούσε να γίνει για να σ’ αρέσει περισσότερο; Τι θα ήθελες να προσθέσεις ή να αφαιρέσεις;

Αν όμως δε μπορείς να το δεχτείς έτσι όπως είναι αυτή τη στιγμή, μεγάλο ή μικρό, με ζωντανά ή λιγότερο ζωντανά χρώματα, εσύ χάνεις. Χάνεις γιατί δεν είσαι ικανός να το απολαύσεις. Και δε μπορείς να το απολαύσεις γιατί αναβάλλεις την απόλαυση μέχρι το τριαντάφυλλο να γίνει όπως ο νους σου το φαντάζεται. Κρίνεις το τριαντάφυλλο!

Μα δε καταλαβαίνεις ότι μαθαίνοντας να αναβάλλεις, τελικά αυτή η αναβολή γίνεται συνήθεια; Κι αν ακόμα καταφέρεις να μεγαλώσεις το τριαντάφυλλο, ο ίδιος νους θα πει: κι όμως μπορεί να γίνει ακόμα μεγαλύτερο. Κι ο ίδιος νους, ο δικός σου νους, θα συνεχίσει να αναβάλλει μέχρι το τριαντάφυλλο να μαραθεί. Ο ίδιος νους θα συνεχίσει να αναβάλλει μέχρι να μαραθεί ολόκληρη η ζωή σου και ο θάνατος να σου χτυπήσει την πόρτα. Τότε θα μετανοήσεις αλλά θα είναι δυστυχώς αργά γιατί θα καταλάβεις ότι ξόδεψες τον πολύτιμο χρόνο που σου δόθηκε κρίνοντας κι αναβάλλοντας, σπατάλησες όλη σου τη ζωή με πρέπει και με θέλω και δεν αφέθηκες ούτε στιγμή να απολαύσεις την ομορφιά της ύπαρξης. Κι η ύπαρξη είναι όμορφη έτσι όπως ακριβώς είναι. Η ύπαρξη πάντα ακτινοβολεί έκσταση και γαλήνη αν μάθεις να μην την κρίνεις και να βρίσκεσαι εκεί για να την απολαύσεις.

Αυτό το τριαντάφυλλο,
αυτή η ζωή,

Σταμάτα να το κρίνεις
και απόλαυσέ το !

Ο Θεός της Σταθερότητας

Έχω πολλές φορές αναρωτηθεί πως τόσοι άνθρωποι έχουν βρει το δρόμο τους ενώ εγώ… βρίσκομαι ακόμα στο δρόμο!
Ακόμα τον αναζητώ!

Αναρωτιέμαι: ο δικός μου δρόμος, Ιθάκη δεν έχει;

Πάνω που λέω ότι έφθασα, ότι ήρθε επιτέλους η ώρα να γευθώ τους γλυκούς καρπούς της Ιθάκης μου, ένας καινούργιος δρόμος ανοίγεται μπρος μου που μου ψιθυρίζει ένα σχεδόν αναγκαστικό:
- Έλα! Από δω!
Είναι ίσως εκείνη η στιγμή που η Ιθάκη αρχίζει να γίνεται κουραστική, πληκτική, επαναληπτική, όταν αρχίζω να την κοιτάζω χωρίς να τη βλέπω …αλλά δε θέλω να φύγω μακριά της ωστόσο.

Αναρωτιέμαι: όταν συνεχώς με καλούν οι δρόμοι πότε θα βρω άγκυρα; Πως οι άλλοι τη βρίσκουν ενώ σ’ έμενα παίζει συνεχώς το κρυφτούλι;

Έχω πλέον την εντύπωση ότι δε θα τη βρω.
Αυτή η ζωή ήταν, είναι και θα είναι το ταξίδι.
Φαίνεται ότι ο δικός μου πλούτος είναι …στο ταξίδι.
Όχι στις βαριές βαλίτσες, στα πολλά μπιχλιμπίδια, στους ψηλούς τοίχους, στην κάθε είδους εξασφάλιση.

Ο δικός μου Θεός δεν είναι ο Θεός της σταθερότητας τον οποίο προσκυνούν τόσοι πολλοί άνθρωποι στη γη.
Είναι ο Θεός της κίνησης, της μετακίνησης, της αλλαγής.
Μου έδωσε το στίγμα του από τότε που γεννήθηκα εξ άλλου.

Μετά από χρόνια ατελείωτων αλλαγών κατάλαβα ότι αυτός ο αγαπημένος, καθησυχαστικός Θεός της σταθερότητας
μπορεί να προσφέρει ασφάλεια,
αλλά αυτό για μένα ισοδυναμεί με ζωντανό λήθαργο.

Ξέρω ότι αν τον ακολουθήσω δε θα μου προσφέρει ποτέ των ποτών τη μαγεία,
την ελευθερία, το χτυποκάρδι,
τον ενθουσιασμό, το θαυμαστό,
τα φτερά,
εν ολίγοις τις υψηλές οκτάβες της ζωής.

Γιατί, το νέκταρ των Θεών, μπορείς να το λάβεις
μόνο δικαιωματικά.
Τολμώντας δηλαδή ν’ ακολουθήσεις τ’ Όνειρο κι όχι τη σταθερότητα.
Δίνοντας την ευκαιρία στη ζωή να σε εκπλήξει.

Αντίο λοιπόν forever Θεέ της σταθερότητας
Καλωσόρισες άλλη μια φορά Θεέ της Σοφίας της Αβεβαιότητας.
Βίρα τις άγκυρες και πρόσω ολοταχώς!

Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον...

...ή θα σωθούμε μαζί ή θα πεθάνουμε απομονωμένοι, ως άτομα

Να μάθουμε να ζητάμε ευθέως αυτό που χρειαζόμαστε ή που θεωρούμε ότι δικαιούμαστε.

Μερικοί διστάζουν να εκφράσουν τις ανάγκες τους, συνήθως από φόβο απόρριψης του αιτήματος και μπερδεύουν την αξιοπρέπεια με τον εγωισμό.

Εγωισμός είναι να ζητάς και να νομίζεις ότι οι άλλοι είναι υποχρεωμένοι να ικανοποιούν το αίτημα σου (ιδιαίτερα όταν εγκλωβίζεσαι στο «δίκιο» σου).

Να σέβεστε το δικαίωμα του άλλου να αρνηθεί την ικανοποίηση της ανάγκης σας.

Ο ισορροπημένος άνθρωπος σκέφτεται ότι, ο άλλος απορρίπτει το αίτημα, όχι αυτόν σαν προσωπικότητα.

Ο εγωιστής είναι εύθικτος και τα παίρνει όλα προσωπικά.

Η κοινωνική ζωή στηρίζεται στην αλληλεξάρτηση και ανταλλαγή.

Οι άνθρωποι χαίρονται όταν δίνουν, όταν είναι χρήσιμοι στους άλλους.

Μην περιμένετε όμως να μαντεύουν τις ανάγκες σας. Η αυτάρκεια είναι επικίνδυνο μονοπάτι υπεροψίας.

Ανοιχτείτε στους άλλους ανθρώπους, χωρίς φόβο, ζητήστε απλά αυτό που χρειάζεστε.

Στη ζωή δεν παίρνουμε αυτό που νομίζουμε ότι μας αξίζει, αλλά αυτό που διεκδικούμε και διαπραγματευόμαστε.

Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον: ή θα σωθούμε μαζί ή θα πεθάνουμε απομονωμένοι, ως άτομα

Ομίχλη που σκεπάζει το… Σύμπαν

Όπως αποδεικνύεται, η ομίχλη δεν αποτελεί ένα γήινο φυσικό φαινόμενο αφού διαστημικά σκάφη και τηλεσκόπια έχουν εντοπίσει τον τελευταίο καιρό ομίχλη σε πλανήτες, στο διαστρικό κενό αλλά και στο κέντρο του Γαλαξία μας

Ομίχλη και μάλιστα διαφόρων ειδών υπάρχει σε πολλά σημεία του Σύμπαντος

Αίσθηση προκάλεσε πριν από λίγες ημέρες μια εικόνα που έστειλε το διαστημικό σκάφος «New Horizons» από τον μακρινό Πλούτωνα. Η εικόνα δείχνει μια ομίχλη που περιβάλλει τον πλανήτη νάνο σε απόσταση 160 χλμ. από την επιφάνεια - απόσταση πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που ανέμεναν οι επιστήμονες ότι θα μπορούσε να παρατηρηθεί ένα τέτοιο φαινόμενο.

Δεν είναι όμως η πρώτη... διαστημική ομίχλη που εντοπίζεται. Μόλις λίγες ημέρες πριν από τον εντοπισμό της ομίχλης στον Πλούτωνα, σε έναν άλλον πλανήτη νάνο του ηλιακού μας συστήματος, τη Δήμητρα, εντοπίστηκε επίσης η παρουσία ομίχλης. Οταν το σκάφος της αποστολής Dawn πλησίασε τη Δήμητρα τον περασμένο Μάρτιο εντόπισε δύο ασυνήθιστα λαμπερές κηλίδες μέσα στη λεκάνη ενός κρατήρα, διαμέτρου 98 χλμ. Η φύση τους παραμένει αδιευκρίνιστη, ωστόσο οι ερευνητές εικάζουν ότι πρόκειται για πάγο ή άλατα που ήρθαν στην επιφάνεια λόγω κάποιας πρόσκρουσης. Αλλοι επιστήμονες εικάζουν ότι πιθανώς πρόκειται για ένα ηφαίστειο που αντί για πυρακτωμένα υλικά εκτοξεύει νερό.

Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας μελετώντας τα δεδομένα που στέλνει το Dawn κατέληξαν προσφάτως στο συμπέρασμα ότι στον κρατήρα που ονομάστηκε Occator δημιουργείται πολύ συχνά μια ομίχλη. Πρόκειται για ένα τοπικό ατμοσφαιρικό φαινόμενο στον πλανήτη. Αν ο ισχυρισμός των ερευνητών επιβεβαιωθεί, ταυτόχρονα λύνεται και το μυστήριο της ταυτότητας των λαμπερών κηλίδων, αφού η ύπαρξη τέτοιας ατμοσφαιρικής δραστηριότητας μπορεί να συνδέεται με την παρουσία πάγου και όχι αλάτων.

Η αρειανή ομίχλη
Μία ακόμη εντυπωσιακή και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανακάλυψη έκαναν επιστήμονες για τον Αρη. Εχει διαπιστωθεί εδώ και καιρό ότι στις πολικές περιοχές του Κόκκινου Πλανήτη χιονίζει. Εχει επίσης εξακριβωθεί η σύσταση του χιονιού, το οποίο αποτελείται από παγωμένους κρυστάλλους διοξειδίου του άνθρακα. Ερευνητές του ΜΙΤ υποστηρίζουν τώρα ότι «μέτρησαν» το μέγεθος των νιφάδων οι οποίες είναι μικροσκοπικές. Σύμφωνα με τα συμπεράσματά τους, μια νιφάδα αρειανού χιονιού έχει μέγεθος παρόμοιο με εκείνο των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
«Αν βρεθεί κάποιος στον Αρη, θα βιώσει τη χιονόπτωση ως ομίχλη επειδή δεν πέφτουν νιφάδες αλλά ραφιναρισμένα σωματίδια» είπε η Κέρι Καχόι, καθηγήτρια Αεροναυτικής και Αστροναυτικής του ΜΙΤ και μέλος της ερευνητικής ομάδας η οποία βασίστηκε σε δεδομένα που έχουν στείλει οι δορυφόροι MGS και MRO οι οποίοι βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον Αρη και τον μελετούν. Η έρευνα δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Journal of Geophysical Research».

Η γαλαξιακή ομίχλη
Το φως των πανάρχαιων και πολύ μακρινών άστρων είναι εξαιρετικά δύσκολο να παρατηρηθεί με άμεσο τρόπο. Το φως όμως των πρώτων άστρων αποτελεί μέρος μιας διάχυτης ομίχλης φωτονίων που είναι γνωστή με τον όρο «εξωγαλαξιακό φως υποβάθρου». Το εξωγαλαξιακό φως διαπερνά όλο το Σύμπαν και στην ουσία αυτό το φως αποτελεί ένα κοσμικό ημερολόγιο αφού σε αυτό υπάρχουν δεδομένα για όλα τα άστρα που υπήρξαν ποτέ στο Σύμπαν.

Η ομίχλη της σκοτεινής ύλης
Δεδομένα που συνέλεξε το διαστημικό τηλεσκόπιο ακτίνων-γ Fermi της NASA έδειξαν ότι το κέντρο του Γαλαξία μας παράγει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες ενέργειας υψηλής ακτινοβολίας-γ, η προέλευση της οποίας πιθανώς μπορεί να εξηγηθεί μέσω της μυστηριώδους σκοτεινής ύλης. Οι ερευνητές έδωσαν στη δημοσιότητα μια εικόνα από το γαλαξιακό κέντρο στο οποίο εικονίζεται μια λαμπερή κοσμική «ομίχλη». Σύμφωνα με τους επιστήμονες, αυτή η ομίχλη αποτελείται πιθανότατα από τα σωματίδια της σκοτεινής ύλης που βρίσκονται σε μια διεργασία... αλληλεξόντωσης, γεγονός που δεν είχε επιτρέψει ως σήμερα τον εντοπισμό τους.

Η ΕΠΙΒΟΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΥΘΩΝ ΣΤΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ

Γιατί αυτή η αδιάκοπη επιβολή των ελληνικών μύθων στην φαντασία της Δύσης; Γιατί μια δράκα ελληνικών μύθων, μεταξύ των οποίων και αυτός της Αντιγόνης, να επανέρχονται στην τέχνη και την σκέψη του εικοστού αιώνα, σε βαθμό που να γίνονται σχεδόν έμμονες ιδέες; Γιατί δεν υπάρχει τέλος για τον Οι- δίποδα, τον Προμηθέα, τον Ορέστη, τον Νάρκισσο, γιατί δεν αναπαύονται εν ειρήνη στην αρχαιολογία; Ρητά και υπόρρητα, αυτό ήταν το ερώτημα που υποφώσκει σε τούτη την μελέτη.

Οι ποιητές, οι φιλόσοφοι, οι ανθρωπολόγοι, οι ψυχολόγοι, ακόμη και οι θεολόγοι έχουν δώσει απαντήσεις. Πολλές από τις απαντήσεις είναι σαγηνευτικές. Επειδή οι ελληνικοί μύθοι κωδικοποιούν ορισμένες πρωταρχικές βιολογικές και κοινωνικές αντιπαραθέσεις και αντιλήψεις του Εγώ στην ιστορία του ανθρώπου, διαρκούν ως ζωντανή κληρονομιά στην συλλογική μνήμη και αναγνώριση. Επιστρέφουμε σε αυτούς, όπως επιστρέφουμε στις ψυχικές μας ρίζες (αλλά τότε, γιατί άραγε δεν είναι, αυστηρά μιλώντας, οικουμενικοί και ίσης σπουδαιότητας για όλους τους πολιτισμούς, Δύσης και Ανατολής;). Μας βεβαιώνουν πως τα ίδια τα θεμέλια των τεχνών και του πολιτισμού μας είναι μυθικά. Έχοντας πάρει από την αρχαία Ελλάδα τα ουσιαστικά στοιχεία της δυτικής ορθολογικότητας, των πολιτικών θεσμών, των αισθητικών μορφών, πήραμε μαζί και την μυθολογία, από την οποία αυτά τα ουσιώδη στοιχεία άντλησαν την συμβολική τους ιστορία και εγκυρότητα.

Μπορούμε, όμως, να διατυπώσουμε θεωρίες και σε ταπεινότερο επίπεδο. Η ελληνική λογοτεχνία είναι η πρώτη που ανα­γνωρίζουμε και βιώνουμε ως τέτοια. Η ταύτισή της με τους μύ­θους είναι τόσο άμεση και γόνιμη, ώστε η ελληνική μυθολογία έχει γίνει σταθερό κέντρο, σημείο αναφοράς για κάθε μετέπειτα ποιητική επινόηση και φιλοσοφική αλληγορία. Οι ελληνικοί μύθοι είναι μια στενογραφία, που η οικονομία της γεννά απεριόριστες παραλλαγές, χωρίς όμως να έχει ανάγκη, η ίδια, να επινοηθεί εκ νέου. Βλέπε το αλφάβητό μας ή την αριθμητική μας σημειογραφία. Υπάρχουν ασφαλώς και προσθήκες: το σύμβολο του μηδενός, ο μύθος του Δον Ζουάν. Είναι, όμως, εξαιρετικά σπάνιες. Ο Χάιντεγκερ το διατυπώνει ακόμη απλούστερα: για τον δυτικό άνθρωπο, «ο ίδιος ο μύθος είναι ελληνικός».

Γιατί όμως; Για να προσαρμόσουμε εδώ την εικόνα του Νίτσε, γιατί άραγε αυτή η «αιώνια επιστροφή»;

Όταν ένα ερώτημα αποδεικνύεται υπερβολικά δύσκολο, μπορούμε, ίσως, να το μετριάσουμε, θέτοντας ένα άλλο ερώτημα, εξίσου ή και περισσότερο δύσκολο. Έχω, όντως, την πεποίθηση, ωστόσο, ότι, αν εξετάσουμε τον Σαίξπηρ, μπορούμε, κατ’ αντιπαράθεσιν, να βρούμε κάποια πρόσβαση στον κεντρικό, ακατάλυτο, χαρακτήρα κανόνα που έχουν οι ελληνικοί μύθοι.

Τέσσερις σχεδόν αιώνες έχουν κυλήσει από τότε που δημιουργήθηκαν τα έργα του. Πολλά περί του Σαίξπηρ κατέχουν το φωτοστέφανο του ανώνυμου, κάποιου που η προσωπική του ατομικότητα είναι ελάχιστα γνωστή ή δεν υπάρχει ανάγκη να γίνει γνωστή. Από πολλές απόψεις, οι επινοήσεις και ο λόγος του Σαίξπηρ, τα αποφθέγματα, οι παρομοιώσεις, τα σύμβολά του είναι πανταχού παρόντα στον πολιτισμό μας. Όμως, αν και υπάρχει – στον Λορενζάτσιο του Αλφρέ ντε Μυσσέ, στην γερμανική και ρωσική ποίηση και πεζογραφία – μεγάλος αριθμός μεταφορών από τον Άμλετ, αν και ο Ληρ του Έντουαρντ Μποντ αποτελεί εντυπωσιακό πείραμα, αν και ο Μάκβεθ του Ιονέσκο έχει τις μεγάλες του στιγμές, ωστόσο ο κόσμος του Σαίξπηρ παραμένει δικός του. Δεν έχει δώσει επιγόνους ούτε επαναλήψεις του πολλαπλού, συνεχούς είδους ή της ποιότητας που συνδέουμε με την κληρονομιά της Ὀρέστειας, της Μήδειας ή του Ιππολύτου του Ευριπίδη, των σοφόκλειων δραμάτων για τον Οιδίποδα και την Αντιγόνη. Ερωτώ, λοιπόν: δεν θα έπρεπε να έχουμε τώρα μια λεγεώνα από «Μάκβεθ», από «Οθέλλους» από «Βασιλιάδες Ληρ»;

Η ανωτερότητα του Σαίξπηρ είναι ένα από τα ελάχιστα γνήσια ταμπού θέματα στις πολιτιστικές μας συζητήσεις. Πραγματικές αμφιβολίες δεν μπορούν να εγερθούν, παρ’ εκτός στο επίπεδο της οργισμένης διαστροφής (Τολστόι) ή της ευθυμίας και της επιδειξιμανίας (ο Σω στον Κυμβελίνο). Η άκρα ανισότητα του έργου του Σαίξπηρ, ο παιδαριώδης χαρακτήρας πολλών επεισοδίων και παρεκβάσεων, ιδιαίτερα στις κωμωδίες, η απεραντολογία κειμένων που οι σκηνοθέτες κόβουν σαν να πρόκειται για προφανές θέμα ρουτίνας, είναι προβλήματα που επισημαίνονται τρόπον τινά εν παρόδω. Η υπεροχή του σαιξπηρικού επιτεύγματος στο σύνολό του είναι τέτοια, ώστε να παραμερίζει, να μετατρέπει μάλιστα σε προτερήματα, πράγματα που σε κάθε άλλον συγγραφέα θα αποτελούσαν σοβαρές αποτυχίες. Εφόσον ο γελωτοποιός στον Οθέλλο είναι τόσο έκδηλα ανυπόφορος, απλώς τον παραλείπουν στον σχολιασμό και στις σκηνικές παραγωγές.

Μόνον ένας άνθρωπος, για τον οποίο η έκφραση των προσωπικών πεποιθήσεων αποτελεί ηθικό απόλυτο, μπορεί να καταγράψει τα θεμελιώδη σημεία αμηχανίας γύρω από τον γεννήτορα του Άμλετ ή του Ληρ. Στο έργο του Vermischte Bermerkungen («Σύμμεικτες Παρατηρήσεις») (δημοσιευμένο, είναι αλήθεια, μετά θάνατον) ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν σημειώνει ότι ποτέ δεν κατάφερε να «μπει στο νόημα… να καταλάβει» τον Σαίξπηρ. Οι φωνασκίες αυτού του καθολικού εκθειασμού τον γεμίζουν βαθιά δυσπιστία. «War er vielleicht eher ein Spmchschopfer als ein Dichter?» («Ήταν ίσως περισσότερο γλωσσοπλάστης παρά ποιητής;»). Αυτή η διάκριση είναι πολύ δύσκολο να μεταφραστεί. Πρόκειται, στην ουσία, για την διάκριση ανάμεσα σε έναν υπέρτατο δεξιοτέχνη και δημιουργό γλώσσας, εκφραστικών τεχνασμάτων, και σε αυτόν που το έργο του οδηγεί στην «αλήθεια». «Er ist nicht naturwahr», λέει ο Βιτγκενστάιν για τον Σαίξπηρ, «δεν αποδίδει πιστά την φύση» ή, ίσως, «η αλήθεια του δεν εί­ναι φυσική». Κανείς δεν θα μπορούσε να μιλήσει για την «μεγάλη καρδιά του Σαίξπηρ», όπως μπορούν να μιλούν για την «μεγάλη καρδιά του Μπετόβεν». Σύμφωνα με τον Βιτγκενστάιν, το «ευκίνητο χέρι» του Σαίξπηρ επινόησε, με απαράμιλλο τρό­πο, νέες «Naturformen der Sprache», «φυσικές μορφές» ή «είδη γλώσσας», μάλλον, παρά δημιούργησε ό,τι ο Βιτγκενστάιν θα αναγνώριζε ως ουσιαστικές, αληθείς παρουσίες.

Θα μας έπαιρνε, ίσως, πολύ χρόνο, για να διευκρινίσουμε με ακρίβεια τις παρατηρήσεις του Βιτγκενστάιν, να τις τοποθετήσουμε στο συνολικό πλαίσιο αναφοράς τους (αν και είναι ήδη έκδηλη η σχέση τους με την διάκριση του Κίρκεγκωρ ανάμεσα στο αισθητικό και το ηθικό, καθώς και οι τολστοϊκές απηχήσεις). Το ουσιαστικό, όμως, σημείο είναι το εξής: ο Βιτγκενστάιν αναγνωρίζει στον Σαίξπηρ μία μοναδική κυριαρχία στην γλώσσα. Αυτή η κυριαρχία δεν εξασφαλίζει, και μάλιστα ενδέχεται να αντιμάχεται, τον αγώνα για την «αλήθεια και την διατύπωσή της», είτε θεολογική είτε φιλοσοφική είναι αυτή η αλήθεια. Ο σαιξπηρικός κόσμος είναι αμερόληπτος, ίσως αδιάφορος, σε ό, τι αφορά τον Θεό. Είναι απομακρυσμένος από αυτό που θέτει ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, όταν λέει ότι «το θεολογικό» είναι, και στην γλώσσα και στην ύψιστη τέχνη, ο μόνος εγγυητής του βιωμένου νοήματος.

Στην ελληνική τραγωδία, η υπερβατική διάσταση είναι ουσιαστικότατη. Τόσο ο Αισχύλος, όσο και ο Σοφοκλής την αναπτύσσουν και την αντιμετωπίζουν ανοιχτά– στον Ευριπίδη ενίοτε υπονομεύεται, ενίοτε προβάλλει καταλυτική. Ο μύθος ενσαρκώνει το δυναμικό του ανέκκλητου, ενώ αναβάλλει, μέσω της αμφισημίας, της πλάνης και της σύγκρουσης, την εκπλήρωσή του. Στον μύθο υπάρχει πάντοτε μια «προσμονή» νοήματος, είτε μεσσιανικού είτε αντιμεσσιανικού – μάρτυς οι Βάκχες, μάρτυς ο ανώνυμος «Ευαγγελισμός» του μουσείου των Βρυξελλών, όπου, πίσω από την Παρθένο που λαμβάνει το μήνυμα του αγγέλου, υπάρχει μια εικόνα της σταύρωσης.

Αυτή η ανεκπλήρωτη προσδοκία γεννά την ελληνική τραγωδία και την καθιστά ανεξάντλητα ανοιχτή στις ανάγκες μας για κατανόηση. Ο Σαίξπηρ άντλησε τα θέματά του από την ιστορία, τις λαϊκές παραδόσεις, τον θρύλο, το παραμύθι, τα faits divers από χρονικά πάθους. Δεν χρησιμοποίησε τον μύθο, με προβληματική εξαίρεση το Τρωίλος και Χρυσηίδα. Κάποια θαυμαστή διαίσθηση τον εμπόδισε. Ο πλουραλισμός και η ευρύτητα των αντιλήψεών του, η κλίση του προς το κωμικοτραγικό, η προσοχή του προς το παιδί μέσα στον άνθρωπο αρνούνται κάθε ενοποίηση της πραγματικότητας, και μαζί της το ανυπόφορο μεγαλείο της μυθικής στιγμής. Η Ὀρέστεια, ο Οἰδίπους Τύραννος, η Ἀντι­γόνη, οι Βάκχες, αλλά και το Tristan und Isolde του Βάγκνερ βρίσκονται έξω από την καλειδοσκοπική, μη θρησκευτική ανθρωπότητα του Σαίξπηρ.

Ωστόσο, ο μύθος και η στράτευσή του στο υπερβατικό είναι που γεννά, που επιβάλλει, την δυναμική της επανεμφάνισης, της επανάληψης (repetition: αυτό το «να ξαναζητάς») μέσα στον χρόνο.

Η άλλη κατεύθυνση, την οποία θα ήθελα να ερευνήσω, είναι αυτή που σκιαγράφησα αδρά σε ένα προηγούμενο κεφάλαιο: η υπόθεσή μου ότι οι κύριοι ελληνικοί μύθοι είναι εντυπωμένοι στην εξέλιξη της γλώσσας μας και ιδιαίτερα των γραμματικών μας. Εάν η διαίσθησή μου είναι σωστή, και εδώ όλα μένουν προς απόδειξιν, όταν μιλάμε, μιλάμε με οργανικά υπολείμματα του μύθου. Εξ ου και η ενδημική παρουσία στην νοοτροπία και τον πολιτισμό μας του Οιδίποδα και της Ελένης, του Έρωτα και του Θανάτου, του Απόλλωνα και του Διονύσου.

Πρόκειται, όμως, για εικασίες και για βιβλία που δεν έχουν ακόμη γραφεί. Το μόνο, για το οποίο μπορώ να είμαι βέβαιος, είναι το εξής: αυτό που προσπάθησα να πω, χρειάζεται κιόλας προσθήκες. Αυτή την στιγμή οι άνθρωποι φαντάζονται, σκάφτονται, ζουν νέες «Αντιγόνες»· το ίδιο θα συμβαίνει και αύριο.