Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΡΗΤΟΡΙΚΗ, ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Περὶ ἀντιδόσεως § 253-257

Ύμνος στον λόγο

Όπως δηλώνει στο προοίμιο ο Ισοκράτης, αιτία για τη συγγραφή του λόγου του Περὶ ἀντιδόσεως στάθηκε η διαπίστωση ότι πολλοί είχαν λανθασμένη αντίληψη για το πρόσωπό του. Αφορμή για τη διαπίστωση στάθηκε η παραπομπή του σε δίκη περὶ ἀντιδόσεως. Ο σωζόμενος λόγος, γραμμένος από τον Ισοκράτη σε ηλικία 82 ετών, δεν είναι αυτός που εκφωνήθηκε στη συγκεκριμένη περίσταση, αλλά ένας λόγος γραμμένος λίγο αργότερα με σκηνικό τη δίκη αυτή, που δίνει στον Ισοκράτη τη δυνατότητα να παρουσιάσει τον εαυτό του και να υπερασπιστεί τις παιδευτικές του ιδέες, τη φιλοσοφία του. Στις κατηγορίες ότι ασκεί αρνητική ηθική επίδραση στους νέους μαθαίνοντάς τους να στρεψοδικούν, απαντά ότι δεν είναι λογογράφος, αλλά ότι οι λόγοι του, από τους οποίους παραθέτει εκτενή αποσπάσματα, ασχολούνται με σημαντικά πολιτικά ζητήματα, ενώ οι μαθητές του, μεταξύ των άλλων και ο πολιτικός Τιμόθεος, προσέφεραν πολλά στην πόλη. Αναφέρει επίσης ότι ο ίδιος δεν έχει πλουτίσει, όπως τον κατηγορούν. Όσον αφορά στη μομφή για παιδευτικές του ιδέες ο Ισοκράτης διακρίνει δύο ειδών επικριτές: οι πρώτοι αρνούνται ότι είναι δυνατή τέτοιου είδους παιδεία, όπως ισχυρίζεται ο ίδιος· οι δεύτεροι θεωρούν ότι η μόρφωση που παρέχει επιτρέπει απλώς στους νέους να χρησιμοποιούν τα εφόδια που τους προσφέρει με τρόπο ανήθικο, για να αποκομίζουν προσωπικά οφέλη. Σε σχέση με τη δεύτερη αυτή κατηγορία επικρίσεων ο Ισοκράτης επαναλαμβάνει σχεδόν με τα ίδια λόγια στο απόσπασμα που ακολουθεί τον ύμνο στον λόγο που υπήρχε σε έναν από τους "κυπριακούς" λόγους του (Νικοκλής 5-9).

Περὶ ἀντιδόσεως § 253-257

[253] οὐκοῦν χρὴ καὶ περὶ τῶν λόγων τὴν αὐτὴν ἔχειν διάνοιαν, ἥνπερ καὶ περὶ τῶν ἄλλων, καὶ μὴ περὶ τῶν ὁμοίων τἀναντία γιγνώσκειν, μηδὲ πρὸς τοιοῦτον πρᾶγμα δυσμενῶς φαίνεσθαι διακειμένους, ὃ πάντων τῶν ἐνόντων ἐν τῇ τῶν ἀνθρώπων φύσει πλείστων ἀγαθῶν αἴτιόν ἐστιν. τοῖς μὲν γὰρ ἄλλοις οἷς ἔχομεν, ἅπερ ἤδη καὶ πρότερον εἶπον, οὐδὲν τῶν ζῴων διαφέρομεν, ἀλλὰ πολλῶν καὶ τῷ τάχει καὶ τῇ ῥώμῃ καὶ ταῖς ἄλλαις εὐπορίαις καταδεέστεροι τυγχάνομεν ὄντες· [254] ἐγγενομένου δ᾽ ἡμῖν τοῦ πείθειν ἀλλήλους καὶ δηλοῦν πρὸς ἡμᾶς αὐτούς, περὶ ὧν ἂν βουληθῶμεν, οὐ μόνον τοῦ θηριωδῶς ζῆν ἀπηλλάγημεν, ἀλλὰ καὶ συνελθόντες πόλεις ᾠκίσαμεν καὶ νόμους ἐθέμεθα καὶ τέχνας εὕρομεν, καὶ σχεδὸν ἅπαντα τὰ δι᾽ ἡμῶν μεμηχανημένα λόγος ἡμῖν ἐστὶν ὁ συγκατασκευάσας. [255] οὗτος γὰρ περὶ τῶν δικαίων καὶ τῶν ἀδίκων καὶ τῶν καλῶν καὶ τῶν αἰσχρῶν ἐνομοθέτησεν, ὧν μὴ διαταχθέντων οὐκ ἂν οἷοί τ᾽ ἦμεν οἰκεῖν μετ᾽ ἀλλήλων. τούτῳ καὶ τοὺς κακοὺς ἐξελέγχομεν καὶ τοὺς ἀγαθοὺς ἐγκωμιάζομεν. διὰ τούτου τούς τ᾽ ἀνοήτους παιδεύομεν καὶ τοὺς φρονίμους δοκιμάζομεν· τὸ γὰρ λέγειν ὡς δεῖ τοῦ φρονεῖν εὖ μέγιστον σημεῖον ποιούμεθα, καὶ λόγος ἀληθὴς καὶ νόμιμος καὶ δίκαιος ψυχῆς ἀγαθῆς καὶ πιστῆς εἴδωλόν ἐστιν. [256] μετὰ τούτου καὶ περὶ τῶν ἀμφισβητησίμων ἀγωνιζόμεθα καὶ περὶ τῶν ἀγνοουμένων σκοπούμεθα· ταῖς γὰρ πίστεσιν, αἷς τοὺς ἄλλους λέγοντες πείθομεν, ταῖς αὐταῖς ταύταις βουλευόμενοι χρώμεθα, καὶ ῥητορικοὺς μὲν καλοῦμεν τοὺς ἐν τῷ πλήθει λέγειν δυναμένους, εὐβούλους δὲ νομίζομεν, οἵτινες ἂν αὐτοὶ πρὸς αὑτοὺς ἄριστα περὶ τῶν πραγμάτων διαλεχθῶσιν. [257] εἰ δὲ δεῖ συλλήβδην περὶ τῆς δυνάμεως ταύτης εἰπεῖν, οὐδὲν τῶν φρονίμως πραττομένων εὑρήσομεν ἀλόγως γιγνόμενον, ἀλλὰ καὶ τῶν ἔργων καὶ τῶν διανοημάτων ἁπάντων ἡγεμόνα λόγον ὄντα, καὶ μάλιστα χρωμένους αὐτῷ τοὺς πλεῖστον νοῦν ἔχοντας.

***
[253] Επομένως πρέπει να έχουμε και για τον λόγο την ίδια γνώμη που έχουμε για τις άλλες ασχολίες, να μην κρίνουμε διαφορετικά όμοια πράγματα και να μη δείχνουμε εχθρότητα απέναντι σε τέτοιο πράγμα, που απ᾽ όλα τα φυσικά χαρίσματα των ανθρώπων έχει αποφέρει τα περισσότερα αγαθά. Γιατί σε όλα τα άλλα που έχουμε, και τα οποία ανέφερα ήδη, δεν ξεχωρίζουμε από τα ζώα, και μάλιστα είμαστε κατώτεροι από πολλά απ᾽ αυτά στην ταχύτητα, τη δύναμη και σε άλλες ικανότητες. [254] Επειδή όμως έχουμε την ικανότητα να πείθουμε ο ένας τον άλλον και να δηλώνουμε καθαρά προς εμάς τους ίδιους αυτά που θέλουμε, όχι μόνο απαλλαγήκαμε από τη ζωή την όμοια με των θηρίων, αλλά συγκεντρωθήκαμε και χτίσαμε πόλεις, φτιάξαμε νόμους, ανακαλύψαμε τις τέχνες και σχεδόν όλα όσα επινοήσαμε τα βρήκαμε με τη βοήθεια του λόγου. [255] Ο λόγος είναι εκείνος που θέσπισε νόμους για το δίκαιο και το άδικο, το καλό και το κακό. Αν δεν υπήρχαν οι διατάξεις τούτες, θα ήμαστε ανίκανοι να συμβιώσουμε. Χάρη στον λόγο ελέγχουμε τους κακούς και εγκωμιάζουμε τους καλούς. Με τον λόγο μορφώνουμε τους ανόητους και δοκιμάζουμε τους σώφρονες. Γιατί θεωρούμε το να μιλάει κάποιος όπως πρέπει ως την πιο σίγουρη απόδειξη της σωστής σκέψης, και ο λόγος ο αληθινός, δίκαιος και νόμιμος αποτελεί την εικόνα της αγαθής και τίμιας ψυχής. [256] Με τη βοήθεια του λόγου συζητούμε για τις αμφισβητούμενες υποθέσεις και πραγματοποιούμε τις έρευνές μας για όσα δεν γνωρίζουμε. Τα επιχειρήματα με τα οποία πείθουμε τους άλλους μιλώντας είναι τα ίδια που χρησιμοποιούμε όταν σκεφτόμαστε. Ονομάζουμε ρήτορες εκείνους που είναι ικανοί να μιλούν μπροστά στα πλήθη και θεωρούμε πως σκέπτονται σωστά εκείνοι που μπορούν να συνδιαλεχθούν με τον εαυτό τους άριστα επί διαφόρων θεμάτων. [257] Αν πρέπει να μιλήσω συνοπτικά για τη δύναμη τούτη, βλέπουμε ότι κανένα από τα πράγματα που γίνονται σωστά, δεν υπάρχει χωρίς τη βοήθεια του λόγου. Ο λόγος είναι ο οδηγός όλων των πράξεων και των σκέψεών μας και τον χειρίζονται περισσότερο εκείνοι που έχουν τον περισσότερο νου. Από τούτα τίποτε δεν σκέφτηκε ο Λυσίμαχος κι έτσι τόλμησε να κατηγορήσει εκείνους που επιθυμούν να αποκτήσουν το πράγμα που παρέχει τόσο πολλά και σημαντικά αγαθά.

Το δικαίωμα στην απερισκεψία

«Να το ωραίο άλογο που χτυπά τη γη με τα πόδια του και χλιμιντρίζει, κι αδημονεί να τρέξει κι αγαπά αυτόν που το καβαλά – αλλά τι ντροπή! Ο καβαλάρης δεν μπορεί να ανεβεί στη σέλα, είναι κουρασμένος. Αυτή είναι η ντροπή του κουρασμένου στοχαστή μπροστά στη δική του φιλοσοφία.»

«Πώς πρέπει να συμπεριφέρεται κανείς; Για ποιο σκοπό πρέπει να ενεργεί; – Αναφορικά με τις άμεσες και καθημερινές ανάγκες του ατόμου είναι εύκολο να απαντήσει κανείς σ’ αυτό το ερώτημα. Αλλά όσο περισσότερο υπεισέρχεται σε ένα πεδίο λεπτότερων, πιο εκτεταμένων και πιο σημαντικών πράξεων, τόσο περισσότερο αβέβαιο και αυθαίρετο γίνεται το πρόβλημα. Ωστόσο, πρέπει εδώ ακριβώς να αποτραπεί η αυθαιρεσία της απόφασης! Αυτό απαιτεί η αυθεντία της ηθικής: ένας φόβος και ένας τυφλός σεβασμός πρέπει να οδηγούν τον άνθρωπο δίχως καθυστέρηση σ’ αυτές τις πράξεις που δεν διακρίνει αμέσως τον σκοπό και τα μέσα τους! Στα πράγματα όπου θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο να σκεφτόμαστε λαθεμένα, αυτή η αυθεντία της ηθικής συνδέει τη σκέψη – έτσι τουλάχιστον η ηθική συνηθίζει να δικαιολογείται μπροστά στους κατήγορούς της. «Λαθεμένα», εδώ σημαίνει «επικίνδυνα» -, αλλά επικίνδυνα για ποιον; Γενικά, δεν είναι ο κίνδυνος της πράξης που έχουν υπόψη οι κάτοικοι της αυθεντικής ηθικής, αλλά ο δικός τους κίνδυνος, η απώλεια που θα μπορούσε να υποστεί η δύναμή τους και η επιρροή τους, μόλις θα αναγνωριζόταν σε όλους το δικαίωμα να ενεργούν σύμφωνα με τη δική τους οποιαδήποτε λογική, αυθαίρετα και απερίσκεπτα: αυτοί διατάζουν, ακόμη και όταν στα ερωτήματα: «Πώς πρέπει να συμπεριφέρομαι; για ποιο σκοπό πρέπει να ενεργώ;» μόλις και μετά βίας μπορούν να δοθούν απαντήσεις. Και αν η λογική της ανθρωπότητας αναπτύσσεται με τόσο περίεργη βραδύτητα, ώστε μερικές φορές να αμφισβητείται αυτή η ανάπτυξη που αφορά ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας, ποιος έχει μεγαλύτερη ευθύνη γι’ αυτό, αν όχι αυτή η επίσημη παρουσία; Θα πω μάλιστα, αυτή η πανταχού παρουσία των ηθικών εντολών που δεν επιτρέπουν ούτε να τεθεί το προσωπικό ερώτημα «Για ποιο σκοπό;» και «Πώς;» Μήπως η παιδεία μας δεν έχει δημιουργηθεί για να μας προκαλεί παθητικά συναισθήματα, για να μας κάνει να καταφεύγουμε στο σκοτάδι όταν η λογική μας θα έπρεπε να διατηρεί όλη της τη διαύγεια και την ψυχραιμία; Εννοώ σε όλες τις ανώτερες και σπουδαιότερες υποθέσεις.»

 

«Οι περισσότεροι άνθρωποι, ό,τι κι αν πιστεύουν και λένε για τον «εγωισμό» τους, δεν κάνουν τίποτα σ’ όλη τη ζωή τους για το εγώ τους, αλλά για το φάντασμα του εγώ τους που έχει σχηματιστεί γι’ αυτούς μέσα στο πνεύμα του περιβάλλοντος τους πριν τους κοινοποιηθεί. Κατά συνέπεια, ζουν όλοι μέσα σε μια νεφέλη από απρόσωπες ή μισοπρόσωπες γνώμες, και από αυθαίρετες και κατά κάποιο φανταστικές αξιολογήσεις, ο ένας σε σχέση με τον άλλο, και επομένως από πνεύμα σε πνεύμα: είναι ένα μοναδικός κόσμος φαντασμάτων που ξέρει να δίνει μια εικόνα τόσο γαλήνια! Αυτή καταχνιά από γνώμες και συνήθειες αναπτύσσεται και ζει σχεδόν ανεξάρτητα από τους ανθρώπους που περικαλύπτει. Σ’ αυτή βρίσκεται η αχώριστη δυσαναλογία από τις γενικές κρίσεις για τους ανθρώπους – όλοι αυτοί που είναι άγνωστοι μεταξύ τους πιστεύουν σ’ αυτή την αναιμική και αφηρημένη λέξη «άνθρωπος», δηλαδή σε ένα μύθο. Και κάθε αλλαγή που επιχειρείται σ’ αυτή την αφηρημένη έννοια από τις μεμονωμένες ισχυρές κρίσεις (όπως εκείνες των ηγεμόνων και των φιλοσόφων) προκαλεί ένα ασυνήθιστο και παράλογο αποτέλεσμα στη μεγάλη πλειονότητα. – Όλα αυτά επειδή κάθε άτομο αυτής της πλειοψηφίας δεν μπορεί να αντιτάξει ένα αληθινό εγώ, που του είναι προσιτό και που το έχει εμβαθύνει, στην καθολική ωχρή πλαστικότητα, που θα κατάστρεφε μ’ αυτό τον τρόπο.»

 

«Πρέπει να το τακτοποιήσεις αυτό με τον εαυτό σου, επειδή πρόκειται για τη ζωή σου.” Είναι ο Λούθηρος που μας κάνει αυτή τη δήλωση πιστεύοντας ότι μας έβαλε το μαχαίρι στον λαιμό. Αλλά εμείς τον αποκρούουμε με τα λόγια κάποιου ανώτερου και πιο συνετού: “Εξαρτάται από μας να μην σχηματίζουμε γνώμη για το ένα ή για το άλλο και να απαλλάξουμε έτσι την ψυχή μας από την ανησυχία. Γιατί, από την ίδια τη φύση τους τα πράγματα δεν μπορούν να μας αναγκάσουν να έχουμε γνώμη.»

 

«Τι είναι εκείνο που μου αρέσει στον Θουκυδίδη; Τι με ωθεί να τον εκτιμώ περισσότερο από τον Πλάτωνα; Αντλεί τη μεγαλύτερη και την πιο ανιδιοτελή ευχαρίστηση από το καθετί, από τον άνθρωπο και τα γεγονότα, και βρίσκει ότι σε κάθε τύπο ανήκει μια ποσότητα ορθολογισμού: αυτό τον ορ­θολογισμό ζητά να ανακαλύψει. Έχει μια μεγαλύτερη πρακτι­κή δικαιοσύνη από τον Πλάτωνα. Δεν διαβάλλει και δεν ταπεινώνει τους ανθρώπους που δεν του αρέσουν ή που του έκαναν κακό. Αντίθετα: προσθέτει και εισάγει ένα στοιχείο μεγαλείου σε κάθε πράγμα και σε κάθε πρόσωπο, βλέποντας σ’ αυτά μό­νο χαρακτήρες. Τι θα μπορούσαν να κάνουν όλες οι επόμενες γενιές που τους αφιερώνει το έργο του μ’ αυτό που δεν είναι τυπικό! Έτσι ανοίγεται σ’ αυτό τον άνθρωπο-στοχαστή ο πο­λιτισμός της ανιδιοτελούς γνώσης του κόσμου, σε μια θαυμαστή άνθιση, αυτός ο πολιτισμός που βρίσκει τον ποιητή του στον Σοφοκλή, τον πολιτικό του στον Περικλή, τον γιατρό του στον Ιπποκράτη, τον φυσικό του επιστήμονα στον Δημόκριτο: αυτός ο πολιτισμός που του αξίζει να βαφτιστεί με το όνομά των δασκάλων του, των σοφιστών, και που δυστυ­χώς, από τη στιγμή της βάφτισής του, αρχίζει ξαφνικά να ωχριά και να γίνεται ασύλληπτος για μας, – επειδή από τότε υποψιαζόμαστε ότι θα ήταν πολύ ανήθικος για να τον χτυπήσει ο Πλάτων και όλες οι σωκρατικές σχολές! Εδώ η αλήθεια είναι τόσο πολύπλοκη και τόσο συγκεχυμένη ώστε αποφεύγει κα­νείς να τη διευκρινίσει: ας ακολουθήσει λοιπόν η πανάρχαια πλάνη (error veritate simplicior) τον παλιό της δρόμο!»

 

«Δεν τον γνωρίζετε! Η αλήθεια είναι ότι υποτάσσεται εύκολα και ελεύθερα στους ανθρώπους και στα πράγματα, και ότι δείχνει καλοσύνη και στα δύο – το μόνο που ζητά είναι να τον αφήσουν ήσυχο – αλλά μόνο όσο οι άνθρωποι και τα πράγματα δεν απαιτούν υποταγή. Κάθε αξίωση τον κάνει περήφανο, ακοινώνητο και φιλοπόλεμο.»

 

«Δεν είναι για μια φορά μόνο αλλά ακατάπαυστα που η ικανότητά μας και η μεγαλοσύνη μας γίνονται κομμάτια. Τα μικρά φυτά που φυτρώνουν παντού, που εισβάλλουν ανάμεσα στα πράγματα και προσκολλώνται σ’ αυτά, – αυτή η μικρή βλάστηση που καταστρέφει ό,τι μεγάλο υπάρχει μέσα μας,-τη μικρότητα του περιβάλλοντος μας, αυτά που βλέπουμε καθημερινά, κάθε ώρα, τις χίλιες μικρές ρίζες αυτού ή εκείνου του μικρόψυχου αισθήματος που φυτρώνουν γύρω μας, στις δουλειές μας, στις συναναστροφές μας, στη χρησιμοποίηση του χρόνου μας. Αν αφήσουμε αυτό το μικρό ζιζάνιο να περάσει απαρατήρητο, θα μας καταστρέψει χωρίς να το καταλάβουμε!- Και αν θέλετε οπωσδήποτε να αφανιστείτε, προτιμήστε να το κάνετε με μιας και ξαφνικά: τότε θα μείνουν ίσως από σας θαυμάσια λείψανα! Και όχι, όπως φοβόμαστε σήμερα, φωλιές από τυφλοπόντικες! Και χόρτο και ζιζάνια πάνω σ’ αυτές τις μικρές, νικηφόρες, ταπεινές φωλιές, ίδιες με πριν και πολύ αξιοθρήνητες ακόμη και για να θριαμβεύσουν! »

 

«Δεν υπάρχει ούτε μία και μοναδική επιστημονική μέθοδος που μπορεί αποκλειστικά να σου δώσει τη γνώση! Πρέπει να ενεργούμε απέναντι στα πράγματα ψηλαφιστά, να είμαστε πότε καλοί, πότε κακοί μ’ αυτά και να τα χειριζόμαστε διαδοχικά με δικαιοσύνη, πάθος και ψυχραιμία. Ο ένας συνδιαλέγεται με τα πράγματα ως αστυνομικός, ο άλλος ως εξομολογητής, ένας τρίτος ως ταξιδιώτης και ως περίεργος. Θα κατορθώσει κανείς να τους αποσπάσει ένα κομμάτι είτε με τη συμπάθεια είτε με τη βία. Ο ένας ωθείται μπροστά για να τα δει καθαρά, από τον σεβασμό που του εμπνέουν τα μυστικά τους, ο άλλος αντίθετα, από αδιακρισία και πονηριά ως προς την ερμηνεία των μυστηρίων. Εμείς οι αναζητητές της γνώσης, όπως όλοι οι κατακτητές, οι εξερευνητές, οι θαλασσοπόροι, οι τυχοδιώκτες, εμείς έχουμε μια ριψοκίνδυνη ηθικότητα και πρέπει να το θεωρούμε καλό που μας περνούν γενικά, για κακούς.»

 

«Για να υπολογίσουμε πόσο λεπτοί ή αδύνατοι από τη φύση τους φαίνονται ακόμη και οι πιο γεροί εγκέφαλοι, πρέπει να παρατηρήσουμε με ποιο τρόπο αντιλαμβάνονται και αποδίδουν τις γνώμες των αντιπάλων τους•, το φυσικό μέτρο κάθε διάνοιας αποκαλύπτεται εδώ – Ο τέλειος σοφός, δίχως να το επιδιώκει, υψώνει τον αντίπαλό του σε είδωλο και ελευθερώνει την αντίφασή του από κάθε κηλίδα και από κάθε γωνία επαφής. Μόνο όταν ο αντίπαλός του έχει γίνει θεός με λαμπερά όπλα, παλεύει εναντίον του.»

 

«Επειδή κάτι έχει καταλήξει να μας φαίνεται διάφανο, φανταζόμαστε ότι δεν θα μπορεί στο εξής να μας αντισταθεί – και απορούμε τότε που βλέπουμε τα πράγματα διαμέσου αυτού δίχως να μπορούμε να το διαπεράσουμε! Πρόκειται για την ίδια τρέλα και την ίδια έκπληξη που δοκιμάζει μια μύγα όταν βρίσκεται μπροστά σε ένα τζάμι.»

 

«Να κάνουμε τα πιο αποκρουστικά πράγματα για τα οποία δεν τολμά κανείς να μιλήσει, αλλά που είναι χρήσιμα και αναγκαία, – είναι κι αυτό κάτι ηρωικό. Οι Έλληνες δεν ντρέπονταν να συγκαταλέγουν στα μεγάλα κατορθώματα του Ηρακλή τον καθαρισμό ενός στάβλου.»

 

«Αν λέω ψέματα αυτή τη στιγμή, δεν είμαι πια ένας έντιμος άνθρωπος και ο καθένας πρέπει να έχει το δικαίωμα να μου το πει κατάμουτρα.» – Συνιστώ αυτό τον τύπο στη θέση του δικαστικού όρκου και της γνωστής επίκλησης του Θεού: είναι πιο ισχυρός. Ο ευσεβής άνθρωπος δεν έχει κι αυτός κανένα λόγο να εναντιωθεί σ’ αυτό: επειδή από τη στιγμή που ο συνηθισμένος όρκος δεν” αρκεί πια, πρέπει ο ευσεβής να ακούει την κατήχηση που προστάζει: Δεν θα επικαλείσαι μάταια το όνομα του Κυρίου σου, του Θεού σου!»

 

«Παντού όπου οι αρχαίοι των πρώτων αιώνων έθεταν μια λέξη, πίστευαν ότι είχαν κάνει μια ανακάλυψη. Πόσο αλήθεια το θέμα ήταν διαφορετικό! – είχαν θίξει ένα πρόβλημα και πιστεύοντας ότι το είχαν λύσει, είχαν δημιουργήσει ένα εμπόδιο για τη λύση του – Τώρα, για να φτάσουμε στη γνώση, πρέπει να σκοντάψουμε σε λέξεις διαιωνισμένες και σκληρές σαν πέτρα, και αν επιχειρήσουμε κάτι τέτοιο, θα σπάσουμε πιθανότερα ένα πόδι παρά μια λέξη.»

 

«Ντροπή σας! Θέλετε να ενταχθείτε σε ένα σύστημα όπου πρέπει να είναι κανείς ένας πλήρης και τέλειος τροχός! Όπου είναι φανερό ότι ο καθένας θα μπορούσε να είναι αυτό που τον κάνουν οι ανώτεροι του! Όπου η αναζήτηση των “σχέσεων” αποτελεί ένα από τα φυσικά καθήκοντα! Όπου κανείς δεν αισθάνεται προσβεβλημένος όταν του υποδεικνύουν έναν άνθρωπο που “μπορεί κάποτε να του είναι χρήσιμος”! Όπου δεν ντρέπεται κανείς να κάνει επισκέψεις για να ζητήσει τη μεσολάβηση κάποιου! Όπου δεν αμφιβάλλει μάλιστα κανείς ότι, με μια τόσο σκόπιμη συμμόρφωση με παρόμοια ήθη, κατατάσσεται μια για πάντα στα πιο ευτελή δοχεία της φύσης που οι άλλοι μπορούν να χρησιμοποήσουν ή να σπάσουν όποτε θέλουν, δίχως να θεωρούνται πολύ υπεύθυνοι. Όπως θα έλεγε κανείς: Δεν θα εκλείψουν ποτέ οι άνθρωποι του είδους μου: Χρησιμοποιείστε με λοιπόν, δίχως καμώματα!»

 

«Εδώ κι εκεί συναντάς ένα άνθρωπο που μετατρέπει σε χρυσάφι ό,τι αγγίζει. Μια ωραία μέρα, θα ανακαλύψει ότι αυτό το παιχνίδι θα τον κάνει να πεθάνει από πείνα. Όλα όσα είναι γύρω του είναι λαμπερά, εξαίσια, ιδανικά και απρόσιτα, και τώρα επιδιώκει να βρει πράγματα που του είναι τελείως αδύνατο να μεταβάλλει σε χρυσάφι. Και πόσο σφοδρά τα λαχταρά! Όπως ένας που πεθαίνει από πείνα λαχταρά την τροφή!
– Πού θ’ απλώσει το χέρι του;»

 Φρειδερίκος Νίτσε Αυγή – (Σκέψεις για τις ηθικές προλήψεις)

Η δύναμη της συγγνώμης

Πόσο ψυχικό σθένος χρειάζεται η συγχώρεση και τι κρύβεται πίσω από μια συγγνώμη; Tι σημαίνουν και οι δύο αυτές λέξεις; Γιατί και στις δύο περιπτώσεις κάτι μας κρατάει πίσω;

Συγχώρεση: υπόθεση προσωπική. Πολλοί πιστεύουμε ότι η συγχώρεση είναι κάτι που οφείλουμε να κάνουμε όταν αυτός που μας πλήγωσε τη ζητάει. Όμως, στην πραγματικότητα είναι μια υπόθεση πολύ πιο προσωπική. Δεν έχει να κάνει με τον άλλον, αλλά με εμάς, με τη δική μας ανάγκη να απαλλαγούμε από ένα φορτίο που μας βαραίνει και να κερδίσουμε ξανά την εσωτερική μας γαλήνη. Επίσης, δεν είναι πράξη δικαιοσύνης, γι’ αυτό μικρή σημασία έχει αν αυτός που μας πλήγωσε τιμωρήθηκε ή όχι. Στην ουσία, η συγχώρεση είναι μια πράξη ανακούφισης πρώτα από όλα για εμάς τους ίδιους, ενώ δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η σχέση μας με αυτόν που μας πλήγωσε θα διορθωθεί.

Συγχωρώ σημαίνει ξεχνώ;
Κι όμως, «συγχωρώ» δεν σημαίνει «ξεχνώ». Αντίθετα, για να συγχωρέσουμε κάποιον πρέπει να θυμηθούμε ό,τι μας έκανε και να ασχοληθούμε με αυτό. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να το αφήσουμε πίσω. Γι’ αυτό και η διαδικασία της συγχώρεσης χρειάζεται χρόνο και μεγάλη προσπάθεια.

Γιατί δεν συγχωρούμε;
Η άρνηση να συγχωρέσουμε τον «θύτη» είναι ένας τρόπος να του θυμίσουμε πόσο μας πλήγωσε, να του δείξουμε τι νιώθουμε όταν δεν μπορούμε να εκφραστούμε ανοιχτά. Όσο διατηρούμε, όμως, αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, στερούμε από τον εαυτό μας τη δυνατότητα να αξιοποιήσει την ενέργειά του με πιο εποικοδομητικό τρόπο για εμάς και τη σχέση μας αυτή. Μένουμε κολλημένοι στο παρελθόν, δεν εξελισσόμαστε και τελικά φθειρόμαστε. Φυσικά, το πόσο σημαντική είναι η σχέση με αυτόν που μας πλήγωσε καθορίζει και το πόσο μας επηρεάζουν τα συναισθήματά μας.
Αν η άρνησή μας να συγχωρέσουμε αφορά μόνο μία συγκεκριμένη σχέση, τότε ίσως έχουν προηγηθεί και άλλα γεγονότα που μας έχουν πληγώσει. Αν, πάλι, είμαστε άνθρωποι που δεν συγχωρούμε, τότε συσσωρεύουμε αρνητική ενέργεια, που μακροπρόθεσμα θα επηρεάσει τη ζωή μας και τις σχέσεις μας. Επίσης, στην τελευταία περίπτωση, δεν συγχωρούμε ούτε τον εαυτό μας και είμαστε ιδιαίτερα απαιτητικοί από αυτόν, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να χαρούμε τη ζωή μας.

Μήπως ζητάμε εκδίκηση;
Αν αυτό που αναζητάμε είναι η εκδίκηση, τότε πάλι αρνούμαστε να αποδεσμευτούμε από ένα παρελθόν που μας βαραίνει και επιλέγουμε να το διατηρούμε ζωντανό μέσα από σκέψεις εκδίκησης. Έτσι, ξαναζούμε τον πόνο, αλλά αυτή τη φορά υπεύθυνοι για την πρόκλησή του είμαστε εμείς και η εμμονή μας. Αντί να εστιάζουμε σε πράγματα που θα βελτιώσουν τη ζωή μας, επιδιώκουμε μια ανακούφιση που δεν είναι ποτέ αρκετή και δεν μας αφήνει να βγούμε από τη θέση του «θύματος». Δίνουμε τη δύναμή μας στον άλλον, αφού με τις πράξεις του καθορίζει τη ζωή μας, χωρίς να συνειδητοποιούμε ότι και εμείς έχουμε ευθύνη.

    

Μπορεί να διδαχτεί;
Ένα παιδί που μεγαλώνει με γονείς που ξέρουν να συγχωρούν θα μάθει και εκείνο να συγχωρεί. Ωστόσο, αυτό που έχει αξία δεν είναι τόσο οι γονείς να μιλήσουν στο παιδί για την αξία της συγχώρεσης όσο το να την υποστηρίζουν με τις πράξεις τους. Οι πράξεις είναι αυτές που δίνουν ισχύ στο μήνυμά τους.
Ένας άλλος τρόπος για να μάθει κάποιος να συγχωρεί είναι να αναγνωρίσει με ποιον τρόπο επηρεάζουν τη ζωή του τα αρνητικά συναισθήματα που κρατάει μέσα του. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν θέλει να φθαρεί από αυτά, τότε θα επιλέξει να τα απελευθερώσει και να προχωρήσει με τη ζωή του.

Τι είναι η συγγνώμη;
Πέρα από τη συγχώρεση, υπάρχει και η «συγγνώμη», μια λέξη που φαίνεται εξίσου δύσκολο να την προφέρουμε, ενώ είναι ακόμα πιο δύσκολο το να την εννοούμε. Όταν ζητάμε συγγνώμη, στην ουσία αναλαμβάνουμε την ευθύνη για ό,τι κάναμε ή είπαμε σε βάρος κάποιου άλλου. Η ανάληψη της ευθύνης αυτής συνδέεται με το αίσθημα της δύναμης και όχι της αδυναμίας, αφού προϋποθέτει να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας, να μπούμε στη θέση του άλλου και να δείξουμε ευαισθησία. Η ενσυναίσθηση αποτελεί θεμελιώδη ανθρώπινη δεξιότητα και όσοι τη διαθέτουν δημιουργούν πιο αρμονικές σχέσεις. Όταν ζητάμε συγγνώμη από κάποιον, σημαίνει ότι μας ενδιαφέρει πραγματικά η σχέση που έχουμε μαζί του. Όμως, και η ειλικρίνεια είναι βασική προϋπόθεση για να λειτουργήσει η συγγνώμη θετικά, γι’ αυτό και αν ζητήσουμε συγγνώμη, αλλά εξακολουθήσουμε να λειτουργούμε με τον ίδιο τρόπο, αυτό δείχνει ότι δεν αναγνωρίζουμε πραγματικά τις συνέπειες των πράξεων μας και δεν νοιαζόμαστε ουσιαστικά για τα συναισθήματα των άλλων. Οι πράξεις μας είναι εκείνες που ενδυναμώνουν τον λόγο μας.

Γιατί είναι δύσκολο να τη ζητήσουμε;
Η καθημερινή εμπειρία δείχνει ότι το να ζητάμε ειλικρινά συγγνώμη είναι αρκετά δύσκολο. Γιατί; Κάποιοι θεωρούν ότι κάτι τέτοιο είναι ένδειξη αδυναμίας, ότι παραχωρούν στον άλλον την ισχύ. Όταν κάποιος λειτουργεί ανταγωνιστικά σε μια σχέση, θεωρεί σημαντικό να αισθάνεται ότι διατηρεί εκείνος τον έλεγχο. Ωστόσο, λόγος μπορεί να είναι και η απουσία επαφής με τα δικά μας συναισθήματα, καθώς αν δεν τα αναγνωρίζουμε, δεν μπορούμε να μπούμε στη θέση του άλλου. Αποτρεπτικά λειτουργούν και τα έντονα συναισθήματα ενοχής, τα οποία δεν μας αφήνουν να αναλάβουμε την ευθύνη των πράξεών μας και να επανορθώσουμε. Τέλος, υπάρχει και το ενδεχόμενο να μη ζητάμε συγγνώμη επειδή δεν έχουμε αντιληφθεί τις συνέπειες των πράξεών μας. Είναι, επομένως, σημαντικό σε μια σχέση το άτομο που έχει θιγεί να εκφράζει ανοιχτά τα συναισθήματά του.
Όταν δεν ζητάμε συγγνώμη, το μήνυμα που λαμβάνει κάποιος είναι ότι η σχέση μας μαζί του δεν είναι σημαντική. Η στάση αυτή μπορεί να του προκαλέσει θυμό, λύπη, πόνο, τα οποία επηρεάζουν τη σχέση μας και μπορεί να το απομακρύνουν από κοντά μας.

Τρεις μορφές συγγνώμης
Έρευνα από το Πανεπιστήμιο του Maryland έδειξε πως υπάρχουν 3 μορφές συγγνώμης, που η καθεμία είναι αποτελεσματική ανάλογα με το άτομο στο οποίο απευθύνεται. Η πρώτη περιέχει την έννοια της επανόρθωσης, η δεύτερη της κατανόησης και του συμμερισμού και η τρίτη της αναγνώρισης παραβίασης κανόνων. Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως η πρώτη είναι πιο αποτελεσματική με όσους είναι ατομιστές και υλιστές, η δεύτερη με ανθρώπους που ορίζουν τον εαυτό τους κυρίως μέσα από τις σχέσεις τους και η τρίτη με όσους ορίζουν τον εαυτό τους ως μέλη μιας ομάδας.

Τα στάδια της συγχώρεσης

1. Το πρώτο βήμα είναι να συνειδητοποιήσουμε τον πόνο που μας προκάλεσαν. Δεν είναι εύκολο να παραδεχτούμε ότι πληγωθήκαμε, γιατί συχνά πείθουμε τον εαυτό μας ότι όλα είναι καλά, ώστε να προστατευτούμε από δυσάρεστα συναισθήματα.
2. Πολλές φορές, όταν μας πληγώνουν, έχουμε την αίσθηση ότι κάπου φταίξαμε κι εμείς, ώστε να αισθανόμαστε ότι έχουμε τον έλεγχο της κατάστασης. Οι ενοχές, όμως, δεν οδηγούν πουθενά.
3. Το στάδιο της θυματοποίησης είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, γιατί ο ρόλος του θύματος είναι πολύ «βολικός» και αποτελεί μια καλή δικαιολογία για να μην αναλάβουμε ευθύνες.
4. Εξίσου σημαντικό είναι και το να εκφράσουμε την οργή μας. Ωστόσο, για να γίνει αυτό δεν χρειάζεται να βρεθούμε πρόσωπο με πρόσωπο με αυτόν που μας πλήγωσε, αρκεί να παραδεχτούμε και να αποδεχτούμε τον θυμό μας.
5. Έπειτα ακολουθεί το ξεκαθάρισμα των λογαριασμών. Ούτε εδώ χρειάζεται να αναζητήσουμε τον θύτη και να του μιλήσουμε, εκτός και αν πρόκειται για κάποιο κοντινό σε εμάς πρόσωπο. Η συγχώρεση μπορεί να δοθεί ακόμη κι αν δεν ξαναδούμε αυτόν που μας έβλαψε.
6. Το τελευταίο στάδιο είναι αυτό της συγχώρεσης, το οποίο οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται ως μια εσωτερική λύτρωση.

Σεξουαλική αποστροφή: Πώς οι κρίσεις πανικού σχετίζονται με τον έρωτα

Χαρακτηρίζεται από αποστροφή και αποφυγή κάθε επαφής, ιδίως των γεννητικών οργάνων, που αποβλέπει σε σεξουαλική δραστηριότητα. Συχνά συνυπάρχει φοβικού τύπου αποφυγή, η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη θεραπευτική αντιμετώπιση αυτής της δυσλειτουργίας.

Η Kaplan μελέτησε 353 άτομα και ζευγάρια με κύρια αιτίαση τη χαμηλή συχνότητα σεξουαλικών επαφών. Από αυτά, 120 απέφευγαν τις σεξουαλικές επαφές εξαιτίας φόβου ή αποστροφής και παρουσίαζαν υψηλή συχνότητα διαταραχών πανικού. Αντίθετα, η συχνότητα των αγχωδών διαταραχών στους ασθενείς που παραπονούνταν για απώλεια του σεξουαλικού ενδιαφέροντος και άλλες μορφές σεξουαλικής αποφυγής ήταν σημαντικά χαμηλότερη.

Αγχος για τη σεξουαλική τους δραστηριότητα δεν αναπτύσσουν όλα τα άτομα με κρίσεις πανικού, αλλά σε εκείνα που παρουσιάζουν αυτή τη διαταραχή το άγχος είναι έντονο και δεν εξαλείφεται. Αυτά τα πανικόβλητα άτομα δεν εμφανίζουν απλό άγχος επίδοσης, αλλά βιώνουν πραγματικό πανικό για τη σεξουαλική τους διαδικασία. Ακόμα, δεν παρουσιάζουν όλοι το «ρόλο του θεατή», αλλά μπορεί να ασχολούνται ψυχαναγκαστικά με τη σκληρότητα της στύσης τους ή με τις λεπτομέρειες της εκσπερμάτισής τους.

Οι γυναίκες με την εν λόγω διαταραχή καταπιέζουν τους εαυτούς τους με το φόβο ότι τα ερωτικά χάδια που χρειάζονται για να φθάσουν στον οργασμό θα κουράσουν τον εραστή τους. Τέτοια άγχη παρεμποδίζουν τη συγκέντρωση στα συναισθήματα και τη σεξουαλική διέγερση.

Σε αντίθεση με τους προωροεκσπερματιστικούς, που έχουν έναν πραγματικό λόγο ανησυχίας για τη σεξουαλική δραστηριότητα, οι ασθενείς που παρουσιάζουν φοβία για το σεξ όχι μόνο φοβούνται την αποτυχία (ένας φόβος πραγματικός, εάν κάποιος επιχειρήσει να έχει σεξουαλική επαφή ενώ είναι πλημμυρισμένος από αδρεναλίνη), αλλά ανησυχούν υπερβολικά για τη σεξουαλική απόλαυση καθαυτή.

Άλλοι φοβικοί ασθενείς αποφεύγουν κάθε σωματική επαφή. Μερικοί φοβούνται μόνο ορισμένες δραστηριότητες της σεξουαλικής διαδικασίας, όπως τη διείσδυση, τα φιλιά, το να ξεντυθούν, να τους δουν ή να τους αγγίξουν τα γεννητικά τους όργανα. Για κάποια άτομα η σεξουαλική αποφυγή είναι τόσο καταναγκαστική, ώστε παραμένουν μοναχικά, παρθένα και μερικές φορές κοινωνικά απομονωμένα σε όλη τους τη ζωή. Άλλα άτομα με φοβική αποφυγή των σεξουαλικών επαφών ενδέχεται να παντρευτούν, αλλά αποφεύγουν όσο μπορούν τη σεξουαλική επαφή και καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες να δημιουργούν συνθήκες που δεν επιτρέπουν σεξουαλικές επαφές.

Όταν δεν μπορούν πλέον να αποφύγουν τη σεξουαλική επαφή, βιώνουν έντονο άγχος. Κάποιοι παρουσιάζουν πραγματικές κρίσεις πανικού, με συμμετοχή του αυτονόμου νευρικού συστήματος κατά τη σεξουαλική διαδικασία. Ένας αριθμός γυναικών ανέφερε ότι μετά από κάθε σεξουαλική επαφή με τον άνδρα τους αισθάνονταν άρρωστες και εκνευρισμένες για αρκετές μέρες μετά. Είναι προφανές ότι πολλές από τις παραπάνω αγωνίες επηρεάζουν την προσωπικότητα και, κατ’ επέκταση, το σύνολο της συμπεριφοράς.

Οριοθέτηση: Γιατί είναι σημαντική στην ανατροφή του παιδιού σου

Πως λοιπόν οι γονείς θα βάλουν κάποια όρια στη συμπεριφορά του παιδιού;

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους να μάθει να συμπεριφέρεται σύμφωνα με κάποιους κανόνες, κατανοώντας τι είναι φυσιολογικό για την ηλικία του παιδιού τους, δίνοντας οι ίδιοι το καλό παράδειγμα, οργανώντας ένα σχέδιο συμπεριφοράς και πληροφορώντας από πριν το παιδί για το τι περιμένουν από αυτό.

Ακόμα, χρειάζεται να μπορούν ν' ακούν το παιδί, να κάνουν διάλογο, να το σέβονται, αλλά και να ξέρουν που θα επιμείνουν και που θα φανούν πιο διαλλακτικοί. Η κοινή λογική και η αίσθηση του χιούμορ βοηθά το γονιό ν' αντιμετωπίσει τα προβλήματα με καλύτερο τρόπο.

Βασικές αρχές για να οριοθετήσετε τη συμπεριφορά του παιδιού σας

1. Προσέξτε το χώρο όπου το παιδί ζει και παίζει (στο σπίτι και τον παιδικό σταθμό). Είναι οργανωμένο το περιβάλλον του; Υπάρχουν ακατάστατες περιοχές; Υπάρχουν αρκετά παιχνίδια και αρκετή ποικιλία υλικών ώστε τα παιδιά να μην πρέπει να περιμένουν πολύ ώρα κάποιο άλλο παιδάκι ν' αφήσει ένα παιχνίδι για να έρθει η σειρά τους να παίξουν μ' αυτό ή να μην πρέπει να μοιράζονται τα πάντα; Τα παιχνίδια βρίσκονται σε ύψος που να τα φτάνει το παιδί και είναι για την ηλικία του;
 

Αν όχι, αυτό μπορεί να δημιουργήσει απογοήτευση κι εκνευρισμό στο παιδί. Υπάρχουν περιοχές που το παιδί μπορεί να αισθανθεί ότι έχει τον έλεγχο; (μια γωνιά όπου μπορεί να παίξει μόνο του ή το δικό του δωμάτιο/χώρο στο σπίτι;)

2. Έχετε σκεφτεί το πως θα θέσετε τα όρια στη συμπεριφορά του παιδιού σας; Είναι λογικά αυτά τα όρια; Για παράδειγμα, δεν μπορεί κανείς να απαιτεί από ένα παιδάκι 3-4 χρονών να μην κάθεται στο χώμα για να μη λερωθεί, να μην παίζει έξω, να μην τρέχει, να μη σκαρφαλώνει, να μην, να μην, να μην... γιατί με αυτό τον τρόπο ο γονιός καταστρατηγεί τη φύση του παιδιού, έχει παράλογες απαιτήσεις και οι πολλές απαγορεύσεις και "μη" στο τέλος χάνουν τη σημασία τους για το παιδί.

Τα όρια θα πρέπει να βασίζονται στην ικανότητα του παιδιού να καταλάβει τους κανόνες συμπεριφοράς. Ο γονιός θα πρέπει να εξηγήσει τους κανόνες αυτούς προτού δημιουργηθεί πρόβλημα, σε μια στιγμή ηρεμίας.

Αν το παιδί δεν ακολουθήσει τον κανόνα, ο γονιός του δίνει χρόνο να συμμορφωθεί; Δίνουν οι γονείς στα μεγαλύτερα παιδιά (δημοτικού σχολείου) την ευκαιρία να πουν τη γνώμη τους για τους κανόνες συμπεριφοράς; Τι λένε οι γονείς στο παιδί όταν φέρεται καλά; Το προσέχουν ιδιαίτερα αυτό το γεγονός;

3. Μάθετε να χρησιμοποιείτε συναισθηματική συμμετοχή και κατανόηση. Πρόκειται για έναν ευγενικό και υποστηρικτικό τρόπο απέναντι στα παιδιά που ακόμα μαθαίνουν πως λειτουργεί ο κόσμος γύρω τους.

Όταν μιλάτε στο παιδί σας το κάνετε με γλυκό και καλό τρόπο; Χρησιμοποιείτε αυτό που σας είπε το παιδί, επαναλαμβάνοντάς το, για να ελέγξετε αν το καταλάβατε; Ο τόνος της φωνής σας και η έκφραση του προσώπου σας δείχνουν κατανόηση; Έχετε δημιουργήσει μια σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί ή διαρκώς του λέτε τι δεν πρέπει να κάνει;

4. Μοιραστείτε τον έλεγχο, όταν αυτό είναι εφικτό. Καθένας μας θέλει να έχει έστω και μια μικρή μερίδα ελέγχου. Συχνά τα παιδιά κάνουν καταπληκτικές παρατηρήσεις και έχουν ωραίες ιδέες.

Επιτρέπετε στο παιδί σας να έχει κάποιον έλεγχο των πραγμάτων; Ακούτε το παιδί σας όταν σας λέει για μια νέα ιδέα του; Υπάρχει ατμόσφαιρα συναισθηματικού πάρε-δώσε; Δίνετε στο παιδί σας την ευκαιρία να κάνει επιλογές μεταξύ 2-3 αποδεκτών λύσεων; Του δίνετε εναλλακτικές; Μπορείτε να θέσετε έτσι τις ερωτήσεις σας στο παιδί ώστε να το βοηθήσετε να σκεφτεί πάνω σε αυτό που κάνει;

Τέτοιου είδους ερωτήσεις ξεκινάνε κάπως έτσι: "Έχεις σκεφτεί τι θα συμβεί αν...;" ή "Τι είχες κάνει την προηγούμενη φορά που δημιουργήθηκε αυτό το ζήτημα;" ή "Τι νομίζεις ότι θα πρέπει να κάνουμε σχετικά με αυτό;".

5. Διατηρήστε τον αυτοέλεγχό σας. Αν το παιδί έχει ένα ξέσπασμα θυμού, πως το χειρίζεστε; Μπορείτε με τη συμπεριφορά σας να δώσετε το καλό παράδειγμα και να δείξετε στο παιδί πως χειρίζεστε το θυμό σας; Μπορείτε να του δείξετε πως να χρησιμοποιεί λέξεις και εκφράσεις για να δηλώσει το πως αισθάνεται αντί να καταφεύγει σε εκρηκτικές συμπεριφορές (πχ, δάγκωμα, χτύπημα ποδιών στο πάτωμα, κλάμα).

Μετά από το ξέσπασμα του παιδιού, κάνετε μαζί του ήρεμα κάποια συζήτηση; Όταν ζητάτε από το παιδί να κάνει ή να μην κάνει κάτι, διαλέγετε να του το πείτε όταν είναι ήρεμο και σας προσέχει; Είστε στο ίδιο δωμάτιο μαζί του όταν του λέτε κάτι και το κοιτάτε στα μάτια, ή του φωνάζετε από κάποιο άλλο δωμάτιο και χάνετε την υπομονή σας και νευριάζετε επειδή δεν σας ακούει;

Χρησιμοποιείτε εναλλακτικές επιλογές και βοηθάτε το παιδί σας να στρέψει την προσοχή του σε κάτι άλλο αντί να καταφεύγετε σε απειλές και σε δωροδοκίες.

Τα παραπάνω σημεία αποτελούν ένα γενικότερο πλαίσιο αναφοράς για το πως θα πρέπει οι γονείς να σκεφτούν σχετικά με την οριοθέτηση της συμπεριφοράς του παιδιού τους.

Τα παιδιά χρειάζονται όρια, όχι μόνο για να μάθουν να συμπεριφέρονται σωστά, αλλά, κυρίως, επειδή η οριοθέτηση τους δημιουργεί την αίσθηση της σιγουριάς. Όταν τα όρια μπαίνουν με καλό τρόπο και υπάρχει αγάπη και ζεστασιά, τότε το παιδί παίρνει ένα μάθημα ζωής: με αυτό τον τρόπο μαθαίνει και το ίδιο να θέτει όρια στον εαυτό του, να μη λειτουργεί παρορμητικά και αναπτύσει αυτοέλεγχο και αυτοπεποίθηση.

Το μαυσωλείο της Αλικαρνασσού: Η ανέγερση και η καταστροφή του.

Το μαυσωλείο της Αλικαρνασσού θεωρείται ένα τα Επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Αυτό το μεγαλοπρεπές έργο χτίστηκε ως τάφος του Μαύσωλου και της γυναίκας του Αρτεμισίας.

 Ο Μαύσωλος, γιος του Εκατόμνω*, διαδέχθηκε τον πατέρα του ως ηγεμόνας και σατράπης της Καρίας το 376 π.Χ., και αφού κατόρθωσε να συγκεντρώσει στα χέρια του μεγάλο πλούτο και δύναμη, αποφάσισε να μεταφέρει την πρωτεύουσά του από τα Μύλασα, στο εσωτερικό της χώρας, στην ελληνική πόλη Αλικαρνασσό, που βρισκόταν στα παράλια και διέθετε αξιόλογο λιμάνι.

Συνέπεια της απόφασης αυτής ήταν να ξανασχεδιαστεί η Αλικαρνασσός με βάση ένα πολεοδομικό σχέδιο με οριζόντιους και κάθετους δρόμους, όμοιο με εκείνο που είχε εφαρμοστεί περίπου 50 χρόνια νωρίτερα στη Ρόδο.

Στο πιο περίοπτο σημείο της πόλης, περίπου στο κέντρο της, δημιουργήθηκε ένα μεγάλο τεχνητό ανάλημμα (242 m x 107 m), που δέσποζε επάνω από την αγορά. Εκεί, σύμφωνα με την απόφαση του Μαυσώλου, κατασκευάστηκε για τον ίδιο και την αδελφή και σύζυγό του Αρτεμισία ένα επιβλητικό ταφικό μνημείο ,που έμεινε γνωστό ως Μαυσωλείο και θεωρήθηκε ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.

Σημασία δεν έχει μόνο το μέγεθος και η πολυτέλεια, αλλά και η θέση του κτηρίου. Η ίδρυση ενός ταφικού μνημείου στο κέντρο μιας πόλης έχει ιδιαίτερο συμβολισμό. Οι αρχαίοι έθαβαν τους νεκρούς τους έξω από τα τείχη. Μόνο τάφοι ηρώων μπορούσαν να βρίσκονται σε κεντρικά σημεία και ειδικότερα στην αγορά. Είναι επομένως σαφές ότι, με την κατασκευή του επιβλητικού ταφικού μνημείου του στο κέντρο της καινούργιας του πρωτεύουσας, ο Μαύσωλος επιδίωκε να αποκτήσει μετά τον θάνατό του ηρωικές τιμές.


Αναπαράσταση του Μαυσωλείου.

Υπολογίζεται ότι το ύψος του Μαυσωλείου ήταν 45 μέτρα και ήταν λευκού χρώματος. Οι Έλληνες αρχιτέκτονες, Σάτυρος και Πύθεος, το σχεδίασαν και άλλοι τέσσερις Έλληνες γλύπτες το φιλοτέχνησαν.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, η δημιουργία του πιο πολυτελούς τάφου στην Αρχαιότητα, του Μαυσωλείου στην Αλικαρνασσό, συνδέεται με έναν βασιλικό έρωτα. Μετά τον ξαφνικό θάνατο του σατράπη Μαύσωλου της Καρίας, ενός κράτους στα παράλια της Μικράς Ασίας, η περίλυπη χήρα του, βασίλισσα Αρτεμισία, έχτισε ένα ταφικό μνημείο ως ένδειξη της αφοσίωσής της. Ακόμα και ο διόλου ρομαντικός συγγραφέας Πλίνιος ο Πρεσβύτερος συγκινήθηκε από την ιστορία: «Αυτός ο τάφος χτίστηκε για τον Μαύσωλο, τον βασιλιά της Καρίας, από τη σύζυγό του Αρτεμισία... [Οι μεγαλύτεροι] καλλιτέχνες [της περιοχής] εργάστηκαν τόσο σκληρά γι` αυτό το έργο, που συγκαταλέχθηκε στα επτά θαύματα... Η βασίλισσα πέθανε πριν από την αποπεράτωση του οικοδομήματος. Όμως, το έργο δεν εγκαταλείφθηκε, καθώς οι τεχνίτες το θεωρούσαν μνημείο της δικής τους δόξας και δεξιοτεχνίας...».

Η Αρτεμισία, που ήταν αδελφή και σύζυγος του Μαύσωλου, πέθανε το 351 π.Χ., μόνο δύο χρόνια μετά τον αδελφό και σύζυγό της, άρα η ανέγερση είχε αρχίσει αρκετόν καιρό πριν τον θάνατο του Μαύσωλου. Μια τόσο μεγάλη και περίτεχνη κατασκευή, όπως το Μαυσωλείο, με έναν εξαιρετικά πλούσιο γλυπτό διάκοσμο, οπωσδήποτε θα απαιτούσε πολύ καιρό για την ολοκλήρωσή του.
Οι λάρνακες με στάχτες του Μαύσωλου και της Αρτεμισίας τοποθετήθηκαν στον τάφο πριν ακόμη ολοκληρωθεί. Ως μορφή θυσίας και τελετουργίας μεγάλος αριθμός θυσιασμένων ζώων τοποθετήθηκαν στις σκάλες που οδηγούσαν στον τάφο, και στη συνέχεια οι σκάλες γέμισαν με πέτρες και μπάζα, σφραγίζοντας την πρόσβαση.

Το σχετικό απόσπασμα του Πλίνιου, που χρονολογείται στο 75 μ.Χ., είναι η πληρέστερη περιγραφή. Ο Ρωμαίος συγγραφέας τονίζει ότι για το Μαυσωλείο προσλήφθηκαν τουλάχιστον πέντε κορυφαίοι γλύπτες της Ελλάδας. Τέσσερις γλύπτες, που ο καθένας είχε αναλάβει και από μία όψη του Μαυσωλείου, συναγωνίζονταν για το ποιος θα φιλοτεχνήσει τα πιο όμορφα ανάγλυφα και γλυπτά :


Μαρμάρινο λιοντάρι από το μαυσωλείο της Αλικαρνασσού

«Ο Σκόπας είχε ανταγωνιστές στα ίδια χρόνια τον Βρύαξη και τον Τιμόθεο και τον Λεωχάρη, που πρέπει να τους αναφέρουμε μαζί, επειδή δούλεψαν από κοινού στα γλυπτά του Μαυσωλείου. Πρόκειται για τον τάφο που έφτιαξε για τον Μαύσωλο, τον ηγεμόνα της Καρίας που πέθανε το δεύτερο έτος της 107ης Ολυμπιάδας, η γυναίκα του Αρτεμισία. Το ότι το έργο αυτό συγκαταλέγεται ανάμεσα στα επτά θαύματα οφείλεται κυρίως σε αυτούς τους καλλιτέχνες. Το πλάτος του στα νότια και τα βόρεια είναι 63 πόδια, ενώ στα μέτωπα λίγο μικρότερο. Η περίμετρός του είναι συνολικά 440 πόδια, φτάνει σε ύψος τους 25 πήχεις, και περιβάλλεται από 36 κίονες. Την περίσταση των κιόνων οι Έλληνες την ονομάζουν πτερόν. Τα γλυπτά της ανατολικής πλευράς τα έκανε ο Σκόπας, της βόρειας ο Βρύαξις, της νότιας ο Τιμόθεος και της δυτικής ο Λεωχάρης. Πριν τελειώσουν, η βασίλισσα πέθανε. Ωστόσο, δεν σταμάτησαν και ολοκλήρωσαν το έργο, γιατί θεώρησαν ότι θα ήταν ένα μνημείο για την υστεροφημία τους και την τέχνη τους. Ως σήμερα δεν υπάρχει συμφωνία τίνος τα γλυπτά είναι τα καλύτερα. Υπήρχε και πέμπτος καλλιτέχνης. Διότι επάνω στο πτερόν στέκεται μια πυραμίδα ίση σε ύψος με την κάτω κατασκευή, η οποία με τις 24 βαθμίδες της καταλήγει στενεύοντας στην κορυφή του έργου. Στο ψηλότερο σημείο υπάρχει ένα μαρμάρινο τέθριππο, το οποίο κατασκεύασε ο Πύθις. Αν συνυπολογίσει κανείς αυτή την πυραμίδα ολόκληρο το οικοδόμημα φτάνει σε ύψος τα 140 πόδια.»


Κολοσσιαία αγάλματα που βρέθηκαν στον χώρο του Μαυσωλείου και πιθανόν αναπαριστούν τον Μαύσωλο και την γυναίκα του Αρτεμίσια.

Αν και είχε ολοκληρωθεί σχεδόν 20 χρόνια προτού ο Αλέξανδρος κατακτήσει την Αλικαρνασσό, η δημιουργική ανάμειξη αρχιτεκτονικών ρυθμών, που χαρακτηρίζει το Μαυσωλείο, αποτελεί πρόδρομο του εκλεπτικισμού της μεταγενέστερης ελληνιστικής περιόδου. Ζωντανό παράδειγμα γόνιμης πολιτισμικής σύνθεσης, οι κύριες επάλληλες «ζώνες» του μνημείου συνδύαζαν στοιχεία των πολιτισμών της Λυκίας, της Ελλάδας και της Αιγύπτου. Η βάση (πόδιον), το «κάτω μέρος» κατά τον Πλίνιο, είχε ύψος γύρω στα 18 μέτρα και ακολουθούσε τις παραδοσιακές αρχές της αρχιτεκτονικής ταφικών μνημείων της Λυκίας. Πάνω στη βάση στηριζόταν το «δεύτερο τμήμα», δηλαδή ένα περιστύλιο ιωνικού ρυθμού με 36 κίονες, ύψους 12 μέτρων. Η βαθμιδωτή πυραμιδοειδής στέγη αποτελούνταν από 24 μαρμάρινους αναβαθμούς, που κατέληγαν σε μια μικρή ορθογώνια βάση, ύψους 7 μέτρων. Το μαρμάρινο τέθριππο με τον ηνίοχο προσέθετε μερικά μέτρα ακόμα στο συνολικό ύψος.


Τμήμα μαρμάρινου Ίππου που έσερνε το άρμα
στην κορυφή του Μαυσωλείου.

Αν και ο Πλίνιος υπολογίζει σωστά το συνολικό ύψος, υποτιμά τις διαστάσεις της κάτοψης του κτιρίου (πιθανόν 36x30 μέτρα περίπου). Το μνημείο, που ήταν επενδυμένο με λευκό στιλπνό μάρμαρο, ήταν χτισμένο στη διασταύρωση των δύο κύριων οδών στο κέντρο της πόλης και υψωνόταν πολύ πιο πάνω από τα τείχη της Αλικαρνασσού. Με φόντο τους βραχώδεις λόφους και θέα στην καταγάλανη θάλασσα, το Μαυσωλείο είχε έναν αιθέριο χαρακτήρα.

Δεν ξέρουμε γιατί ο Μαύσωλος κατασκεύασε έναν τόσο περίτεχνο τάφο. Οι ιστορικοί υποθέτουν ότι επιθυμούσε να αφήσει μετά τον θάνατό του ένα μνημείο που θα πρόβαλλε τον ρόλο του ως ηγεμόνα της Αλικαρνασσού, που την έκανε ευημερούσα πόλη της ανατολικής Μεσογείου. Ως προς την αντοχή του στο χρόνο, το ταφικό αυτό μνημείο ξεπέρασε όλα τα άλλα θαύματα της Αρχαιότητας, πλην ενός, μέχρι που κατεδαφίστηκε από τους Ιωαννίτες ιππότες, 1.900 χρόνια μετά την ανέγερσή του.

Η εξαιρετική ποιότητα του γλυπτού διάκοσμου και η έξοχη ένταξή του στο οικοδόμημα καθιστούσαν το Μαυσωλείο θαυμαστό στα μάτια των επισκεπτών από τον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Δυστυχώς, σχεδόν όλα τα θραύσματα που ανασύρθηκαν από τα ερείπια φέρουν μεγάλες φθορές και είναι σχετικά συνηθισμένα. Εξαιρούνται δύο εξαίσια αγάλματα, ενός άντρα και μιας γυναίκας. Η ανδρική μορφή, που είναι πιο καλοδιατηρημένη και κάποτε είχε λανθασμένα θεωρηθεί απεικόνιση του Μαύσωλου, συνδυάζει τη ρεαλιστική αποτύπωση των ανατομικών λεπτομερειών με την ευαίσθητη απόδοση της έκφρασης του προσώπου και του ψυχικού κόσμου του μοντέλου. Αν είχαν διασωθεί περισσότερα από τα εκατό και πλέον αγάλματα του τάφου -όλα υπερφυσικών διαστάσεων- το Μαυσωλείο θα ήταν ένας θησαυρός γλυπτών αριστουργημάτων.




Τμήματα από την ζωφόρο , που απεικονίζει μια μυθική μάχη ανάμεσα σε Έλληνες στρατιώτες και Αμαζόνες. Η ζωφόρος διασώθηκε, επειδή οι ντόπιοι τη χρησιμοποίησαν για να καλύψουν έναν αποχετευτικό αγωγό.

Αν και τον 13ο αιώνα το Μαυσωλείο καταστράφηκε από σεισμό, το μεγαλύτερο μέρος του οικοδομήματος δεν είχε καταρρεύσει ώς το 1522 μ.Χ., όταν διατάχθηκε η κατεδάφισή του. Ο πατήρ Σάββας του Καστιλιόνε, ένας χριστιανός μοναχός που ζούσε στη γειτονική Ρόδο, έγραφε ότι ο Μέγας Μάγιστρος του ιπποτικού τάγματος των Ιωαννιτών «όπως είναι φυσικό, διάκειται εχθρικά προς την Αρχαιότητα». Όπως και άλλοι σύγχρονοί τους, ο Μέγας Μάγιστρος και οι ιππότες του θεωρούσαν την ειδωλολατρική τέχνη επικίνδυνη για τη χριστιανική πίστη.

Οι Ιωαννίτες ιππότες, που χρειάζονταν δομικά υλικά για το κάστρο του Αγίου Πέτρου, κοντά στη μικρή πόλη Μποντρούμ, ώστε να αντιμετωπίσουν μια επικείμενη τουρκική επίθεση, αφαίρεσαν αρχιτεκτονικά μέλη του Μαυσωλείου, το οποίο στη συνέχεια καλύφθηκε από τη λάσπη που έφερε η βροχή. Ευτυχώς, μερικά γλυπτά ενσωματώθηκαν στα τοιχώματα του κάστρου ως διακοσμητικά, κι έτσι διασώθηκαν.

Πενήντα χρόνια αργότερα, ο Κλωντ Γκισάρ από τη Λυών περιέγραψε πώς οι ιππότες κονιορτοποίησαν τα γλυπτά και τα μετέτρεψαν σε ασβέστη. Ξήλωσαν πρώτα τα μαρμάρινα σκαλιά της στέγης, ώστε να αποκαλυφθεί το κεντρικό κτίσμα:

«Σύντομα διαπίστωσαν ότι όσο βαθύτερα πήγαιναν, τόσο μεγάλωνε το οικοδόμημα, παρέχοντάς τους πέτρωμα για την παρασκευή ασβέστου αλλά και για οικοδομικές εργασίες. Ύστερα από τέσσερις ή πέντε ημέρες, και αφού μέσα σε ένα απόγευμα είχαν αποκαλύψει μεγάλο χώρο, είδαν ένα άνοιγμα που οδηγούσε σε ένα υπόγειο. Πήραν ένα κερί και αφού πέρασαν μέσα από το άνοιγμα, βγήκαν σε μια ωραία τετράγωνη αίθουσα, με μαρμάρινους κίονες γύρω γύρω, με τις βάσεις, τα κιονόκρανα, το επιστύλιο, τη ζωφόρο και τα γείσα τους σκαλισμένα σε έκτυπο ανάγλυφο. Το διάστημα ανάμεσα στους κίονες κάλυπταν πλάκες και ταινίες από μάρμαρο σε διάφορα χρώματα, στολισμένα με χυτά στοιχεία και γλυπτά... και τοποθετημένα στο λευκό φόντο του τοίχου με ανάγλυφες σκηνές μάχης. Αφού στην αρχή θαύμασαν τα έργα και τη μοναδικότητα των γλυπτών, τα τεμάχισαν και τα έθραυσαν...».


Σήμερα στον χώρο μόνο μερικοί σκόρπιοι σπόνδυλοι από αυλακωτούς κίονες και λαξευμένες πέτρες μαρτυρούν την αλλοτινή ύπαρξη του Μαυσωλείου

Η ειρωνεία της τύχης θέλησε να πραγματοποιηθεί η τουρκική επίθεση στη Ρόδο και όχι στην Αλικαρνασσό. Σύντομα οι Ιωαννίτες ιππότες εγκατέλειψαν το προγεφύρωμά τους στη Μικρά Ασία, αφού όμως είχαν ισοπεδώσει αυτό το αρχαίο θαύμα.
--------------
Σημειώσεις : Εκάτομνος (4ος αι. π.Χ.). Ηγεμόνας της Καρίας, πατέρας του Μαυσώλου και της Αρτεμισίας της νεότερης. Αν και ήταν αρχηγός της μίας από τις δύο περσικές στρατιές στον Κυπριακό πόλεμο (394-385 π.Χ.), συμμάχησε κρυφά με τους Έλληνες, εναντίον του Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη ,και προσέφερε χρηματική βοήθεια στον Ευαγόρα Α’, ηγεμόνα της Κύπρου.

Βλέπεις την αλήθεια κατάματα;

Κατηγόρησε τις αρνητικές σου σκέψεις.

Κατηγόρησε τα συναισθήματά σου.

Κατηγόρησε τη συμπεριφορά σου.

Κατηγόρησε τις πράξεις σου και την απραξία σου.

Κατηγόρησε τις επιθυμίες σου.

Κατηγόρησε τον εαυτό σου.

Κατηγόρησέ τα όλα και δεν θα έχεις τίποτα. Μετά θα σου φταίνε οι πάντες και τα πάντα. Ό,τι κι αν πιάνεις θα μεταμορφώνεται σε πίκρα.

Ο απόλυτος παραλογισμός, που συνεχίζεται για το μόνο λόγο πως όλα παραμένουν κρυμμένα, καλά κλειδωμένα μέσα στο νου  και στην καρδιά σου.

Στην επιφάνεια η ειρωνεία....

Σου λένε πως έχεις απέραντη δύναμη, πως μπορείς να θεραπεύσεις τα πάντα, να γίνεις τα πάντα, να έχεις τα πάντα, φτάνει να το θελήσεις. Φτάνει να σκέφτεσαι θετικά, φτάνει να κάνεις παρέα με τους σωστούς ανθρώπους, φτάνει να αποφεύγεις τα "ενεργειακά βαμπίρ", φτάνει να επαναλαμβάνεις θετικές επιβεβαιώσεις γεμάτες "φως και αγάπη".

Και εσύ συνεχίζεις να κυνηγάς, να κρίνεις, να απογοητεύεσαι, να περιμένεις, ενώ προσπαθείς να αλλάξεις τις σκέψεις σου, να μεταμορφώσεις τα συναισθήματά σου, να απαρνηθείς τις ανάγκες σου... Σε μια μάταιη επανάληψη, που δεν αντιλαμβάνεσαι φυσικά όσο βρίσκεσαι μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα της πλάνης, που μαστίζει τη συνείδηση.

Πολλά λέγονται/γράφονται για το φόβο. Έχει κατηγορηθεί για τα πάντα και παρουσιάζεται ως ο υπέρτατος εχθρός της αγάπης. Για την ενοχή τίποτα....

Και δώσ' του η ανάγκη για "συγχώρεση"...η αλαζονεία του κατήγορου και του κατηγορούμενου εξίσου. Αλλά εσωτερικά, πολύ βαθιά μέσα σου, η κατηγορία συνεχίζεται, ακόμα κι αν το αρνείσαι. Φαίνεται αυτό!

Όταν έχεις μάθει να βλέπεις αληθινά, καθαρά, αγνά, μπορείς να το δεις κι εσύ: στα λόγια σου, στο ύφος σου, στη στάση σου, φαίνεται... Σε όλη την κοσμοθεωρία σου, την πολιτική σου αντίληψη, τον καταμερισμό της κοινωνίας, την βολική διάσπαση των πάντων, για να μη βλέπεις την αλήθεια κατάματα.

Μόνο αν απαλλαγείς από τις θεωρίες/δογματισμούς, αν αναγνωρίσεις τις πεποιθήσεις σου, αν αναλάβεις την ευθύνη για τις απόψεις σου, αν αμφισβητήσεις τη σιγουριά της θέασής σου, τις κατατάξεις του δυαδικού νου σου, την εκλογίκευση των φοβιών σου, τη μετάλλαξη του εαυτού σου...

Είναι πιο δύσκολο και σίγουρα όχι τόσο ανώδυνο όσο θα το 'θελες.

Κίνα: Γεννήθηκε μωρό... 12 ετών μέσω κρυογονικής τεχνολογίας

Υπάρχουν ιστορίες που προσελκύουν το ενδιαφέρον, κάποιες άλλες που προκαλούν τον ενδιαφέρον και κάποιες που ενδεχομένως να εμπεριέχουν μία δόση υπερβολής. Η ιστορία που είδε το φως της δημοσιότητας στην Κίνα, ξεπερνά όλα τα προηγούμενα και δημιουργεί μία νέα, δικής της κατηγορία. Λίγα 24ωρα νωρίτερα, γεννήθηκε μωρό... 12 ετών! Δεν πρόκειταιο για φαντασία, αλλά για το πρώτο παιδί που γεννήθηκε στην Κίνα μέσω... κρυογονικής τεχνολογίας.

Η αρχή της απίστευτης αυτής ιστορία, μας γυρνά 13 χρόνια στο παρελθόν. Μία 40χρονη γυναίκα, η οποία αντιμετώπιζε μεγάλο πρόβλημα πολυκυστικών οωθηκών, αδυνατούσε να «συλλάβει» παιδί. Προκειμένου, η ίδια και ο σύζυγός της, να γίνουν γονείς, κατέφυγαμ στη σύγχρονη ιατρική τεχνολογία. Οι γιατροί ξεχώρισαν 12 ωάριά της, τα οποία γονιμοποίησαν με το σπέρμα του συζύγου της.

Τα δύο εξ αυτών χρησιμοποιήθηκαν ώστε να φέρει στον κόσμο το πρώτο παιδάκι της. Την περίοδο εκείνημ, ωστόσο, βρισκόταν σε ισχύ στην Κίνα η απαγόρευση του δεύτερου παιδιού. Ως εκ τούτου, η 40χρονη - σήμερα - γυναίκα και ο σύζυγός της, ζήτησαν να κρατηθούν σε συνθήκες «πάγου» τα υπόλοιπα 10 ωάρια. Έτσι και έγινε. Δώδεκα χρόνια μετά, και ενώ η Κίνα επέτρεψε τη γέννηση και δεύτερου παιδιού, το ζευγάρι επιχείρησε να «αξιοποιήσει» τα υπόλοιπα γονιμοποιημένα ωάρια. Από τα δέκα, τα εφτά είχαν διασωθεί και τελικά τα τρία, κατάφεραν να διασωθούν. Η διαδικασία ξεκίνησε και εννιά μήνες μετά, το ένα εξ αυτών αποτέλεσε το δεύτερο παιδί του ζευγαριού.

Η απίστευτη αυτή ιστορία είχε ευτυχές τέλος την Τετάρτη (24/2), στο Νοσοκομείο Τανγκντού, της επαρχίας Σαανγκζί. Το υγιέστατο αγοράκι που γεννήθηκε μοιάζει όντως ολίγων ημερών, αλλά με την τυπική έννοια της ιατρικής ορολογίας, είναι μεγαλύτερο από 12 χρονών!

Το Σύμπαν πάντοτε επιφυλάσσει εκπλήξεις

Εχει περάσει σχεδόν ένας αιώνας από τότε που οι αστρονόμοι, μέσα από τις παρατηρήσεις τους, υποστήριζαν ότι το Σύμπαν που μας φιλοξενεί διαστέλλεται, και ότι ξεκίνησε ως… ένα μοναδικό και εξαιρετικά πυκνό σημείο. Ετσι γεννήθηκε η θεωρία της Μεγάλης Εκρηξης, παρότι ο συγκεκριμένος όρος επινοήθηκε δύο δεκαετίες αργότερα. Για τον επόμενο μισό αιώνα, η συμβατική θεωρία για το «τι συνέβη μετά» τη Μεγάλη Εκρηξη υπαγόρευε ότι το Σύμπαν συνέχισε να διαστέλλεται με επιβραδυνόμενο ρυθμό, κάτι που εξηγούνταν από την επίδραση της δύναμης της βαρύτητας.
 

Η φωτεινότητα του Σουπερνόβα αποκαλύπτει την ηλικία του. Oσο πιο αχνό είναι το φως του, τόσο πιο μακριά μας βρίσκεται και τόσο πιο παλιά πραγματοποιήθηκε η έκρηξη. Το φως αυτό ταξιδεύει σε εμάς μέσα σε ένα διαστελλόμενο Σύμπαν. Το πόσο έχει διασταλεί αυτό το φως μαρτυρά το πόσο έχει διασταλεί και το Σύμπαν

To 1988 ο Αμερικανός αστροφυσικός Σολ Περλμάτερ από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, ξεκίνησε μία έρευνα με σκοπό να μετρήσει τον ρυθμό με τον οποίο επιβραδύνεται η διαστολή του Σύμπαντος. Δεν ήταν ο μόνος. Μία δεύτερη ομάδα με επικεφαλής τον Αυστραλό Μπράιαν Σμιντ, μετά λίγα χρόνια, έβαλε το ίδιο στοίχημα, χρησιμοποιώντας μάλιστα και την ίδια μέθοδο: την παρατήρηση του φωτός αστέρων που εκρήγνυνται, γνωστoί ως Υπερκαινοφανείς αστέρες ή Σουπερνόβα.

Το φως για να ταξιδέψει χρειάζεται χρόνο. Ενα μακρινό Σουπερνόβα μπορεί να απέχει έως και δέκα δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη, έχει δηλαδή τα 2/3 της ηλικίας του Σύμπαντος. Η φωτεινότητα του Σουπερνόβα αποκαλύπτει την ηλικία του. Για παράδειγμα, όσο πιο αχνό είναι το φως του, τόσο πιο μακριά μας βρίσκεται και τόσο πιο παλιά πραγματοποιήθηκε η έκρηξη. Το φως αυτό ταξιδεύει σε εμάς μέσα σε ένα διαστελλόμενο Σύμπαν. Το πόσο λοιπόν έχει διασταλεί αυτό το φως μαρτυρά το πόσο έχει διασταλεί και το Σύμπαν.

Οι παρατηρήσεις τους έδειξαν ότι πράγματι η διαστολή του Σύμπαντος πραγματοποιούνταν με επιβραδυνόμενο ρυθμό μέχρι τα μισά της ζωής του, όμως στο πιο πρόσφατο μισό της ζωής του αυτό άρχισε να επιταχύνεται, και από όσα γνωρίζουν έως σήμερα οι επιστήμονες, θα συνεχίσει να επιταχύνεται. «Αυτό που παρατηρήσαμε ήταν ένα δραματικά διαφορετικό Σύμπαν. Ηταν μία μεγάλη έκπληξη» είπε ο νομπελίστας πλέον Σολ Περλμάτερ, στην ομιλία του στο πλαίσιο της 65ης Συνάντησης νομπελιστών με νέους επιστήμονες στο Λίνταου της Γερμανίας, τον περασμένο μήνα.

«Αλλαγή πλεύσης»

Ποιος ευθύνεται όμως γι’ αυτή την «αλλαγή πλεύσης» του Σύμπαντος; «Μία πιθανή εξήγηση αφορά την ύπαρξη μιας νέας μορφής ενέργειας που δεσπόζει σε ολόκληρο το Σύμπαν, την οποία όμως δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να ανακαλύψουμε» είπε ο κ. Περλμάτερ. «Αυτή την ενέργεια την έχουμε ονομάσει Σκοτεινή Ενέργεια (Dark Energy), ένα όνομα που περιγράφει την άγνοιά μας γι’ αυτήν, και δεν έχει καμία σχέση με το χρώμα της» σχολίασε αστειευόμενος.

Είναι ελάχιστα αυτά που γνωρίζουν οι επιστήμονες για τη Σκοτεινή Ενέργεια, και όπως τόνισε ο κ. Περλμάτερ, για να αρχίσουν οι αστροφυσικοί να ξεδιπλώνουν τα μυστικά των ιδιοτήτων της χρειάζεται οι μετρήσεις τους να αποκτήσουν 20 φορές μεγαλύτερη ακρίβεια. «Κάθε φορά που καταφέρνουμε να κάνουμε πιο ακριβείς μετρήσεις της ιστορίας του Σύμπαντος επιφυλάσσονται και εκπλήξεις», είπε.

Παράλληλα όμως με την εξιχνίαση του μυστηρίου της Σκοτεινής Ενέργειας, ο κ. Περλμάτερ, καταστρώνει και άλλα σχέδια: να ανακαλύψει μία μέθοδο διδασκαλίας του τρόπου σκέψης των επιστημόνων, την οποία θεωρεί απαραίτητο εφόδιο, όχι μόνο για τους επιστήμονες, αλλά για ολόκληρη την κοινωνία.

– Πώς μπορεί η εργαλειοθήκη της επιστήμης να μας μάθει να βρίσκουμε λύσεις στα προβλήματα της κοινωνίας;

– Το σημαντικότερο που μας διδάσκει η επιστήμη είναι ότι καταφέρνουμε περισσότερα όταν είμαστε ανοιχτοί στο να κάνουμε λάθος. Ενα από τα προβλήματα του σήμερα, είναι ότι η άσκηση πολιτικής έχει απομακρυνθεί από τη λογική της ορθολογικής αντιπαράθεσης, ενώ έχει επικρατήσει το «έχω τις απόψεις μου και παραμένω πιστός σε αυτές».

Αντίθετα, στην επιστήμη κυνηγάμε τα ίδια μας τα λάθη, ψάχνουμε να βρούμε εάν υπάρχει κάτι διαφορετικό στο κόσμο που δεν το περιμέναμε. Ετσι οδηγούμαστε συχνά σε εκπλήξεις και είμαστε πρόθυμοι να

αλλάξουμε γνώμη, να δοκιμάσουμε δηλαδή μία διαφορετική πολιτική, και ακόμα και εάν κάνουμε λάθος, συνεχίζουμε να πειραματιζόμαστε. Για κάποιο λόγο αυτό το τόσο επιτυχημένο μάθημα από την επιστήμη δεν έχει μεταδοθεί με επιτυχία στις μεγαλύτερες κοινωνίες και στο πολιτικό σύστημα.

Η επιστήμη προσφέρει επίσης μία πιθανολογική κατανόηση του κόσμου. Δεν γνωρίζουμε με απόλυτη σιγουριά τις απαντήσεις κάθε δεδομένη στιγμή, αλλά είμαστε ικανοί να ποσοτικοποιήσουμε πόσο σίγουροι είμαστε. Και αυτό είναι το δυνατό μας σημείο, η ικανότητά μας να είμαστε ευέλικτοι και να γνωρίζουμε πότε να ακολουθούμε τις πιθανότητες και πότε υπάρχει χώρος για ελιγμούς.

– Στην πολιτική, τι εμποδίζει την αλλαγή γνώμης;

– Από τον τρόπο που λειτουργεί η επιστήμη, η αίσθησή μου είναι ότι εάν καταπιαστείς με ένα δύσκολο πρόβλημα πρέπει να υποθέσεις ότι τα πρώτα δύο ή τρία πράγματα που θα δοκιμάσεις δεν θα λειτουργήσουν. Οπως και να έχει, όμως, χρειάζεται να τα δοκιμάσεις, γιατί μόνο έτσι θα διαπιστώσεις γιατί δεν λειτουργούν. Ομολογώ ότι είμαι σοκαρισμένος που κανένας δεν βλέπει τα κοινωνικά ή τα οικονομικά προβλήματα με τον ίδιο τρόπο. Εάν δεν δοκιμάσουμε, δεν είναι ότι αποφεύγουμε τα λάθη, κάνουμε απλά λάθη χωρίς να το ξέρουμε. Και μη γνωρίζοντας έναν εύκολο τρόπο να τα διορθώσουμε, παντρευόμαστε μία συγκεκριμένη οπτική.

Ο ρόλος της ομάδας

Για κάποιους δεν υπάρχει χώρος για αλλαγή γνώμης, γιατί κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι παραδέχονται ότι ολόκληρη η πλατφόρμα τους δεν βγάζει νόημα και ότι ο κόσμος θα πρέπει να ψηφίσει τον αντίπαλο. Αντίθετα, εάν ο τρόπος που κάνει κάποιος πολιτική βασίζεται σε μία διαδικασία, κατά την οποία λέει «προσπαθούμε να διαπιστώσουμε πώς να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο, και εάν συνεχίσετε να ψηφίζετε γι’ αυτή τη διαδικασία, θα τα καταφέρουμε καλύτερα μαζί», δίνεται χώρος για να εκμεταλλευτούμε καλύτερα τις ευκαιρίες και να διαπιστώσουμε τι μπορούμε να κάνουμε μαζί, σαν ομάδα.

– Τι μας διδάσκει η συνεργατική φύση της επιστημονικής έρευνας;

– Η κατανόηση του πώς λειτουργούν οι άνθρωποι είναι εξίσου σημαντική με την κατανόηση της λειτουργίας του κόσμου. Μία συζήτηση ανθρώπων, στην οποία ο καθένας φέρνει στο τραπέζι τη δική του διαφορετική γνώση, μπορεί να οδηγήσει είτε στη συνένωση της γνώσης, είτε στην απομόνωσή της.

Οι διαδικτυακές συζητήσεις για παράδειγμα είναι φρικτές. Διαβάζεις ένα άρθρο και μετά βλέπεις μία λίστα σχολίων, τα οποία γίνονται όλο και πιο επιθετικά. Σε αυτές τις συζητήσεις δεν υπάρχει ίχνος του: «ας διαχωρίσουμε τα ζητήματα, ας διαπιστώσουμε τι καταλαβαίνουμε και τι όχι, ας δούμε πού έχουμε πληθώρα αποδείξεων και πού όχι». Δεν υφίσταται κάποιος τρόπος οργάνωσης της συζήτησης ώστε οι άνθρωποι να σκεφτούν σοβαρά τα προβλήματα. Σαν αποτέλεσμα, εκείνος που ακούγεται πιο απόλυτα βέβαιος για τον εαυτό του, είναι εκείνος που παίρνει τελικά τον έλεγχο της συζήτησης.

– Ποια είναι τα αποτελέσματα τέτοιων συζητήσεων;

– Τα προβλήματα που προκύπτουν είναι δύο. Το πρώτο είναι ότι δημιουργείται πόλωση. Οι άνθρωποι καταλήγουν να συζητούν μόνο με τη δική τους ομάδα και να συμφωνούν όλο και πιο βίαια με τους ομοϊδεάτες τους.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι δεν γεννιούνται ενδιαφέρουσες νέες ιδέες, γιατί ο ένας παγιδεύεται στο «νησί» των δικών του ιδεών και ο άλλος στο διαφορετικό δικό του νησί. Ισως όμως να υπάρχει ένα άλλο, σπουδαίο νησί, σε κάποιο άλλο μέρος, το οποίο, εάν γίνει κάποια συζήτηση μεταξύ των δύο, να μπορέσουν τελικά να το ανακαλύψουν. Ισως στην πραγματικότητα να υπάρχει μία καλύτερη λύση που δεν έχουμε εξερευνήσει ακόμα.

Εμφύτευμα ανοίγει τον δρόμο για έλεγχο συσκευών μέσω σκέψης

Φαντάζει ως κάτι βγαλμένο από το «Matrix» ή κάποια παρεμφερή ταινία, ωστόσο φαίνεται ότι σύντομα θα αποτελεί πραγματικότητα: Ο λόγος για ένα εμφύτευμα με μικρά ηλεκτρόδια, το οποίο θα «πιάνει» τη λειτουργία νευρώνων από αιμοφόρα αγγεία κοντά στον εγκέφαλο, ανοίγοντας δρόμους για έλεγχο συσκευών μέσω σκέψης.

Το «stentrode» έχει δημιουργηθεί από Αυστραλούς ερευνητές και είναι μια μεταλλική συσκευή πλάτους τριών χιλιοστών, με σκοπό την απόκτηση πρόσβασης σε εγκεφαλικά σήματα για τον χειρισμό τεχνητών μελών ή αναπηρικών καροτσιών.

«Πρόκειται για παγκόσμια πρωτιά. Αυτή η προσέγγιση δεν έχει υπάρξει ξανά στο παρελθόν. Τώρα έχουμε μια συσκευή που πρακτικά μπορεί να εμφυτευθεί και συντηρηθεί σε βάθος χρόνου» λέει σχετικά ο καθηγητής Τέρι Ο’ Μπράιεν, του Τμήματος Ιατρικής του Melbourne University.

Το stentrode περιέχει ένα δίκτυο μικρών ηλεκτροδίων και εμφυτεύεται κοντά σε αιμοφόρο αγγείο δίπλα στον κινητικό φλοιό του ασθενούς, με αποτέλεσμα να μη χρειάζονται πολύπλοκες χειρουργικές επεμβάσεις στον εγκέφαλο.

«Ήμασταν σε θέση να αναπτύξουμε την τεχνική ώστε να μπορούμε να σπρώξουμε το στεντ πάνω, μέσα από τα αιμοφόρα αγγεία, στον εγκέφαλο από την καρωτίδα» σημειώνει ο καθηγητής Κλάιβ Μέι, του Florey Institute of Neuroscience and Mental Health.

Οι προκαταρκτικές δοκιμές μέχρι τώρα ήταν επιτυχείς και μέσα στο επόμενο έτος ασθενείς σε δύο αυστραλιανά νοσοκομεία θα λάβουν το εμφύτευμα.

Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από την αυστραλιανή κυβέρνηση και τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, το stentrode θα βγει στην αγορά κατά το 2022.

Για πρώτη φωτίστηκε η προέλευση μιας γρήγορης «έκρηξης» ραδιοκυμάτων στο σύμπαν

Οι αστρονόμοι κατάφεραν για πρώτη φορά να εντοπίσουν την προέλευση μιας «γρήγορης εκπομπής (έκρηξης) ραδιοκυμάτων» (Fast Radio Burst-FRB).

Επίσης, χάρη στον εντοπισμό της προέλευσης της ραδιο-εκπομπής, βρήκαν μια εναλλακτική μέθοδο να μετρήσουντην πυκνότητας της ύλης και να «ζυγίσουν» έτσι το σύμπαν. Επιβεβαίωσαν με αυτό τον τρόπο ότι η ορατή (κανονική ή βαρυονική) ύλη αποτελεί περίπου μόνο το 5% του σύμπαντος. Το υπόλοιπο 28% εκτιμάται ότι είναι σκοτεινή ύλη και το 67% σκοτεινή ενέργεια.

Οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν τις υποψίες τους ότι αυτές οι πολύ σύντομες αλλά εντυπωσιακές «αναλαμπές» ραδιοκυμάτων προέρχονται από το μακρινό σύμπαν και η προέλευσή τους δεν είναι κάποια πηγή κοντά στη Γη.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον δρα Έβαν Κιν του Οργανισμού SKA, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature», χρησιμοποίησαν αρχικά το ραδιοτηλεσκόπιο «Παρκς» της ανατολικής Αυστραλίας και στη συνέχεια το ιαπωνικό οπττικό τηλεσκόπιο «Σουμπαρού» στη Χαβάη. Οι μυστηριώδεις FRB, που για πρώτη φορά έγιναν αντιληπτές το 2007, εκπέμπουν σε ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου τόση ενέργεια, όση ο Ήλιος μας σε 10.000 χρόνια. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπισθεί 16 τέτοιες «εκρήξεις», αν και οι επιστήμονες θεωρούν πιθανό ότι συμβαίνουν γύρω στις 10.000 καθημερινά στον ουρανό. Παραμένει όμως ακόμη άγνωστο ποιό φυσικό φαινόμενο τις προκαλεί. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι προέρχονται από τη σύγκρουση δύο άστρων νετρονίων και πάντως μάλλον όχι από εξωγήινους, όπως έχουν ισχυρισθεί ορισμένοι!

Αυτή τη φορά, τουλάχιστον, οι αστρονόμοι κατόρθωσαν να υπολογίσουν ότι μια τέτοια ραδιο-έκρηξη, που έγινε αντιληπτή τον Απρίλιο του 2015, προερχόταν από έναν πολύ μακρινό ελλειπτικό γαλαξία σε απόσταση περίπου έξι δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη.

Επίσης, χάρη στον εντοπισμό της προέλευσης της ραδιο-εκπομπής, βρήκαν μια εναλλακτική μέθοδο να μετρήσουντην πυκνότητας της ύλης και να «ζυγίσουν» έτσι το σύμπαν. Επιβεβαίωσαν με αυτό τον τρόπο ότι η ορατή (κανονική ή βαρυονική) ύλη αποτελεί περίπου μόνο το 5% του σύμπαντος. Το υπόλοιπο 28% εκτιμάται ότι είναι σκοτεινή ύλη και το 67% σκοτεινή ενέργεια.