ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Ἀντιγόνη (683-723)

ΑΙ. πάτερ, θεοὶ φύουσιν ἀνθρώποις φρένας,

πάντων ὅσ᾽ ἐστὶ χρημάτων ὑπέρτατον.
685 ἐγὼ δ᾽ ὅπως σὺ μὴ λέγεις ὀρθῶς τάδε,
οὔτ᾽ ἂν δυναίμην μήτ᾽ ἐπισταίμην λέγειν·
γένοιτο μέντἂν χἁτέρως καλῶς ἔχον.
σὺ δ᾽ οὐ πέφυκας πάντα προσκοπεῖν ὅσα
λέγει τις ἢ πράσσει τις ἢ ψέγειν ἔχει.
690 τὸ γὰρ σὸν ὄμμα δεινὸν ἀνδρὶ δημότῃ
λόγοις τοιούτοις οἷς σὺ μὴ τέρψῃ κλύων·
ἐμοὶ δ᾽ ἀκούειν ἔσθ᾽ ὑπὸ σκότου τάδε,
τὴν παῖδα ταύτην οἷ᾽ ὀδύρεται πόλις,
πασῶν γυναικῶν ὡς ἀναξιωτάτη
695 κάκιστ᾽ ἀπ᾽ ἔργων εὐκλεεστάτων φθίνει·
ἥτις τὸν αὑτῆς αὐτάδελφον ἐν φοναῖς
πεπτῶτ᾽ ἄθαπτον μήθ᾽ ὑπ᾽ ὠμηστῶν κυνῶν
εἴασ᾽ ὀλέσθαι μήθ᾽ ὑπ᾽ οἰωνῶν τινος·
οὐχ ἥδε χρυσῆς ἀξία τιμῆς λαχεῖν;
700 τοιάδ᾽ ἐρεμνὴ σῖγ᾽ ἐπέρχεται φάτις.
ἐμοὶ δὲ σοῦ πράσσοντος εὐτυχῶς, πάτερ,
οὐκ ἔστιν οὐδὲν κτῆμα τιμιώτερον.
τί γὰρ πατρὸς θάλλοντος εὐκλείας τέκνοις
ἄγαλμα μεῖζον, ἢ τί πρὸς παίδων πατρί;
705 μή νυν ἓν ἦθος μοῦνον ἐν σαυτῷ φόρει,
ὡς φῂς σύ, κοὐδὲν ἄλλο, τοῦτ᾽ ὀρθῶς ἔχειν.
ὅστις γὰρ αὐτὸς ἢ φρονεῖν μόνος δοκεῖ,
ἢ γλῶσσαν, ἣν οὐκ ἄλλος, ἢ ψυχὴν ἔχειν,
οὗτοι διαπτυχθέντες ὤφθησαν κενοί.
710 ἀλλ᾽ ἄνδρα, κεἴ τις ᾖ σοφός, τὸ μανθάνειν
πόλλ᾽ αἰσχρὸν οὐδὲν καὶ τὸ μὴ τείνειν ἄγαν.
ὁρᾷς παρὰ ῥείθροισι χειμάρροις ὅσα
δένδρων ὑπείκει, κλῶνας ὡς ἐκσῴζεται,
τὰ δ᾽ ἀντιτείνοντ᾽ αὐτόπρεμν᾽ ἀπόλλυται.
715 αὔτως δὲ ναὸς ὅστις ἐγκρατῆ πόδα
τείνας ὑπείκει μηδέν, ὑπτίοις κάτω
στρέψας τὸ λοιπὸν σέλμασιν ναυτίλλεται.
ἀλλ᾽ εἶκε θυμοῦ καὶ μετάστασιν δίδου.
γνώμη γὰρ εἴ τις κἀπ᾽ ἐμοῦ νεωτέρου
720 πρόσεστι, φήμ᾽ ἔγωγε πρεσβεύειν πολὺ
φῦναί τιν᾽ ἄνδρα πάντ᾽ ἐπιστήμης πλέων·
εἰ δ᾽ οὖν, φιλεῖ γὰρ τοῦτο μὴ ταύτῃ ῥέπειν,
καὶ τῶν λεγόντων εὖ καλὸν τὸ μανθάνειν.

***

ΑΙΜ. Πατέρα μου, οι θεοί χαρίζουνε
στον άνθρωπο το νου, το πιο μεγάλο
τ᾽ απόχτημά του απ᾽ όλα όσα υπάρχουν.
Και γω, πως δεν τα λες σωστά όσα είπες,
δε θα μπορούσα κι είθε ούτε να μάθω
ποτέ να πω· μα όμως μπορεί να γίνει
να ᾽χει σωστήν ιδέα κι ένας άλλος.
Για σένα λοιπόν είμαι εγώ που πρέπει
φυσικά να προσέχω όλα όσα οι άλλοι
ή λένε ή κάνουν ή έχουν να σου ψέξουν.
690 Γιατί μπροστά σε σένα θα ᾽χε φόβο
να λέει ένας πολίτης τέτοια λόγια
που δε θα ευχαριστιόσουν να τ᾽ ακούσεις·
μα εγώ έτσι από κρυφά μπορώ ν᾽ ακούω
πόσο θρηνούν την κόρη αυτή στην πόλη,
που ενώ πιο λίγο απ᾽ όλες τις γυναίκες
τ᾽ άξιζε αυτό, έτσι άτιμα πεθαίνει
για μια τόσο λαμπρή και τίμια πράξη·
γιατί τον αδερφό της που κειτόνταν
σκοτωμένος στη μάχη άθαφτος έτσι,
δεν άφησε να τον σπαράξουν μήτε
σκυλιά αιμοβόρα, μήτε τ᾽ άγρια τα όρνια·
δεν είν᾽ αυτή λοιπόν άξια να τύχει
χρυσή τιμή; Τέτοιες σιγά γυρνούνε
700 σκεπαστές ομιλίες μες στην πόλη.
Μα εγώ, πατέρα, άλλο κανένα χτήμα
δεν έχω πιο ακριβό από τη δική σου
την ευτυχία· γιατί για ποιό στολίδι
στα παιδιά μπορεί να ᾽ναι πιο μεγάλο
απ᾽ την τιμή και δόξα του πατέρα,
ή στον πατέρα πάλι απ᾽ των παιδιών του;
Μην κρατείς λοιπόν μέσα σου ένα μόνο
τρόπο να σκέπτεσαι, και να πιστεύεις
πως ό,τι λες εσύ και τίποτ᾽ άλλο
δεν είναι ορθό, γιατ᾽ όποιοι το νομίζουν,
πως μόνοι αυτοί είναι φρόνιμοι, ή πως έχουν
ή γλώσσα ή πνεύμα που δεν έχουν άλλοι,
αυτοί αν τους ξεψαχνίσεις θα βρεθούνε
ολότελ᾽ άδειοι· μα ένας άνθρωπος
710 και σοφός να ᾽ναι, δεν είναι ντροπή του
να μαθαίνει πολλά και να μη σφίγγει
το δοξάρι πολύ· βλέπεις τα δέντρα
που πλάι στο φουσκωμένο ρέμα σκύβουν
κεφάλι, πως γλιτώνουν τα κλωνιά τους,
μα όσ᾽ αντιστέκουν σύγκορμα χαλιούνται·
έτσι κι όταν κανείς καραβοκύρης
παρασφίξει τη σκότα και δε λέει
να λασκάρει στον άνεμο καθόλου,
θ᾽ αναποδογυρίσει και πια τότε
με προύμυτα κουβέρτα θ᾽ αρμενίζει.
Μα δώσε τόπο στην οργή και στρέξε
απόφαση ν᾽ αλλάξεις, γιατί αν είμαι
άξιος κι εγώ, αν και νεότερος, να κρίνω
720 κάτι σωστό, λέω πως πολύ πιο πάνω
απ᾽ όλα αξίζει να ᾽χει γεννηθεί
κανείς μ᾽ όλη του κόσμου τη σοφία·
μα αφού δεν συνηθά ένα τέτοιο πράμα
να γίνεται, καλό ειναι και να θέλει
ν᾽ ακούει εκείνους που σωστά μιλούνε.

Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία: 3. Κλασική εποχή (508-323 π.Χ.)

3.5. Ποίηση

Χαρακτηριστική για τους κλασικούς αιώνες είναι η βαθμιαία υποχώρηση των ποιητικών ειδών και η αντίστοιχη ανάπτυξη της πεζογραφίας. Από τα ποιητικά είδη ακμάζει μόνο η δραματική ποίηση, που όμως δανείζεται και αξιοποιεί πλήθος στοιχεία από το έπος όσο και από τη λυρική ποίηση, κυρίως τη χορική.

3.5.Α. Επική ποίηση

Το διδακτικό έπος είδαμε να επιβιώνει τον 5ο π.Χ. αιώνα στα έργα προσωκρατικών φιλοσόφων, του Παρμενίδη και του Εμπεδοκλή, που συνέχισαν την παράδοση του Ξενοφάνη. Άλλα διδακτικά έπη γράφτηκαν στους κλασικούς αιώνες ελάχιστα, ανάμεσά τους μια Ρητορική τέχνη του Εύηνου από την Πάρο (5ος π.Χ. αι.) και ένας γαστρονομικός οδηγός για καλοζωιστές, η Ἡδυπάθεια του Αρχέστρατου από τη Γέλα της Σικελίας (4ος π.Χ. αι.).[1]

Στους κλασικούς αιώνες το ηρωικό έπος άλλαξε χαρακτήρα, καθώς ελάχιστοι ποιητές συνέχισαν την παράδοση υμνώντας τα κατορθώματα μυθολογικών ηρώων όπως ο Θησέας, οι Επτά επί Θήβας κλπ. Σημαντικότερος ανάμεσά τους ο Πανύασης από την Αλικαρνασσό (6ος/ 5ος π.Χ. αι.), που το έπος του Ἡράκλεια επαινέθηκε από τους νεότερους πολύ. Οι περισσότεροι προτίμησαν να χρησιμοποιήσουν τον επικό στίχο για να περιγράψουν σύγχρονά τους πολεμικά γεγονότα από τα Περσικά, τον Πελοποννησιακό πόλεμο κ.ά. Έτσι το ηρωικό έπος έτεινε να γίνει ιστορικό, με τους σύγχρονους στρατιωτικούς ηγέτες να συναγωνίζονται τον Οδυσσέα στην πονηριά και τον Αχιλλέα στη γενναιότητα.

Ο Χοιρίλος από τη Σάμο (5ος π.Χ. αι.) μακάρισε τους παλιούς ποιητές που έζησαν και έγραψαν «όσο ακόμα το λιβάδι της ποίησης ήταν απείραχτο· τώρα έχουν όλα μοιραστεί, και οι τέχνες πήραν τέλος· βλέπει κανείς προσεκτικά ένα γύρο, αλλά δεν έχει πού να κατευθύνει το καινούργιο του άρμα» (απόσπ. 1 Κ.). Ο ίδιος βρήκε ανεκμετάλλευτο θέμα τα Περσικά, και έγραψε έπος, τα Βαρβαρικά, όπου διηγήθηκε «πώς ήρθε από την Ασία στην Ελλάδα πόλεμος μεγάλος» (απόσπ. la Κ.). Ο Χοιρίλος ακολούθησε αργότερα τον σπαρτιάτη στρατηγό Λύσανδρο στις εκστρατείες του, με την εντολή να υμνήσει τα κατορθώματά του, αλλά είναι ζήτημα αν πρόλαβε να συνθέσει Λυσάνδρεια.

Σύγχρονος του Χοιρίλου ήταν ο Αντίμαχος από την Κολοφώνα, σημαντικός ποιητής και μελετητής του Ομήρου. Από τα έργα του ξεχωρίζουν η επική Θηβαΐς και μια ελεγειακή σύνθεση ερωτικών ιστοριών, η Λυδή, που πρέπει να συνδεθεί με τη Ναννώ του Μίμνερμου. Χαμένα σήμερα, τα έργα αυτά θαυμάστηκαν και επηρέασαν πολλούς· όμως το έπος Λυσάνδρεια, που το έγραψε προσκαλεσμένος, όπως ο Χοιρίλος, από τον σπαρτιάτη στρατηγό, παραδίδεται πως το κατάστρεψε μόνος του ο Αντίμαχος, όταν ο Λύσανδρος προτίμησε να βραβεύσει άλλον ποιητή, κατώτερό του.[2]

Η γενικότερη παρακμή του ηρωικού έπους δεν επηρέασε καθόλου τη φήμη του Ομήρου. Σε όλη την Κλασική εποχή η Ιλιάδα και η Οδύσσεια αποτελούσαν αναπόσπαστο μέρος της εκπαίδευσης των νέων και καλοδεχούμενο ακρόαμα στα συμπόσια και τις άλλες γιορταστικές εκδηλώσεις, ιδιωτικές και δημόσιες. Είναι γνωστό ότι στη μεγαλύτερη γιορτή της Αθήνας, τα Παναθήναια, επαγγελματίες ραψωδοί απαγγέλλαν ολόκληρα τα έπη, ένας μετά τον άλλον, αρχίζοντας καθένας από εκεί που είχε σταματήσει ο προηγούμενος.[3] Αντίστοιχα ήταν και η επίδραση του ποιητή μεγάλη, π.χ. στον Αισχύλο, που «έλεγε πως οι τραγωδίες του ήταν κομμάτια από τα μεγάλα δείπνα του Ομήρου» (Αθήναιος 8.347), και στον Σοφοκλή, που από τον Βίο του μαθαίνουμε ότι «σε πολλά του δράματα ακολουθεί την Οδύσσεια».
--------------------------
1. Από το πρώτο δε σώζεται σχεδόν τίποτα· όμως από το δεύτερο ο Αθήναιος (1ος/2ος μ.Χ. αι.) παραθέτει αρκετά αποσπάσματα. Έτσι, μαθαίνουμε π.χ. ότι «το καλύτερο κριθάρι στον κόσμο, πιο άσπρο από το χιόνι του ουρανού, φυτρώνει στη Λέσβο, στη θαλασσόβρεχτη περιοχή της Ερεσού· και αν οι θεοί τρώνε κριθαρόψωμο, από εκεί πηγαίνει ο Ερμής να τους αγοράσει» (απόσπ. 3 R.).

2. Και ο Μεγαλέξανδρος επιθυμούσε τα κατορθώματά του να δοξαστούν από τους ποιητές και «μακάριζε, όπως λέγαν, τον Αχιλλέα, που ευτύχησε να έχει κήρυκα της υστεροφημίας του τον Όμηρο» (Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις 1.12). Έτσι προσκάλεσε ποιητές να τον συνοδεύσουν στις εκστρατείες του, αλλά τα σχετικά έπη ήταν ασήμαντα και έχουν χαθεί.

3. Από παλιά το σοβαρό έπος συνυπήρχε με το κωμικό είδος της παρωδίας· έτσι, στα Παναθήναια δίπλα στα ομηρικά έπη απαγγέλλονταν και παρωδικά, π.χ. η Γιγαντομαχία του Ηγήμονα από τη Θάσο (5ος/4ος π.Χ. αι.).

Ο ανταγωνισμός κάνει το πέσιμο πιο ενδιαφέρον;

Κοιτιέστε εδώ και κανένα δεκάλεπτο από το απέναντι τραπέζι στο αγαπημένο μπαράκι που αποφάσισες να βγεις απόψε. Σου αρέσει κι αρέσεις κι εσύ στο άτομο αυτό και το ξέρετε κι οι δύο, μα κανένας δεν κάνει την κίνηση ώστε τα βλέμματα να γίνουν λέξεις γνωριμίας κι οι λέξεις παιχνίδια ερωτικά. Κάθε φορά που θα βγεις και θα πας στο ίδιο μέρος, αναμένεις πότε θα ξαναβρεθούν τα βλέμματά σας και θα πάρει το φλερτ φωτιά. Αυτή η έξαψη του κυνηγιού είναι που κρατάει το μυστήριο αναμμένο στο κόκκινο και τη φαντασία σε επίπεδα ψηλότερα κι απ’ την οροσειρά των Ιμαλαΐων.

Για πολλούς το φλερτ ξεκινάει ακριβώς εκεί, στο άπιαστο, σε αυτό που το κυνηγούν πολλοί μα κανένας δεν κατάφερε να το αιχμαλωτίσει, σε εκείνο το πρόσωπο που μοιάζει τόσο μοιραίο. Γιατί άλλωστε να φλερτάρει κάνεις αν δε νιώσει τον ανταγωνισμό να ρέει; Άμα δε νιώσει την έξαψη του κυνηγιού και τελικά τον θρίαμβο της κατάκτησης;

Ο ανταγωνισμός στη γενικότερη μορφή του υπάρχει σε όλους τους τομείς της ζωής. Είτε αυτός έχει να κάνει με τη δουλεία, τις φιλίες ή στην περίπτωσή μας με το ερωτικό παιχνίδι, ο ανταγωνισμός είναι ίσως η κινητήρια δύναμη που ωθεί τον κόσμο στο να γίνεται καλύτερος. Η ανάγκη του ανταγωνισμού δεν πηγάζει μόνο από την ανάγκη μας να υπερέχουμε, αλλά εμφανίζεται κυρίως από την ανάγκη μας να μας αναγνωρίζουν ως πιο σημαντικούς.

Έτσι, με το που νιώσουμε ότι υπάρχει ανταγωνισμός, ξεθάβουμε κάνα δύο στρατηγικές που είχαμε κρυμμένες, δύο τρία κόλπα και καμία δεκαριά άλλες ιδέες για να κερδίσουμε τη μάχη. Είναι ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων εκεί έξω που έχει κλειδώσει στο μυαλό του το φλερτ με τον ανταγωνισμό σαν ζευγάρι από κάλτσες, πάντα μαζί! Και για πολλούς το φλερτ παίρνει την ίδια ακριβώς μορφή με το παραδοσιακό κυνήγι. Δεν ξέρω αν θυμάστε, αλλά κάμποσα χρόνια πριν, φλερτ θεωρούσαμε μόνο το «ερωτικό κάλεσμα» του άντρα προς την γυναίκα και η μάχη ανάμεσα σε άλλα αρσενικά για το ποιος θα την κατακτήσει -μοιάζει αστείο πια. Φανταστείτε το σαν μια ζούγκλα όπου όλα τα λιοντάρια μάχονται για να κερδίσουν τη λιονταρίνα. Σαφώς και τα πράγματα έχουν αλλάξει στις μέρες μας και το φλερτ έρχεται από τους πάντες προς τους πάντες. Ωστόσο, αυτό που δεν έχει αλλάξει για αρκετούς είναι αυτό το ερωτικό παιχνίδι που βιώνεται μόνο αν υπάρχει έντονος ανταγωνισμός.

Ο άνθρωπος, από τη φύση του, πολύ συχνά επιθυμεί αυτά που δεν έχει, μα έχουν οι άλλοι. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο στο ερωτικό παιχνίδι είναι πολύ συνηθισμένο να επιθυμήσουμε κάτι το οποίο είτε έχει κάποιος άλλος, είτε θέλουν πολλοί. Μας αρέσει ο αγώνας μέχρι να κατακτήσουμε κάτι με κόπο κι ιδρώτα κι όχι να το πάρουμε με δύο απλές κινήσεις. Μας εξιτάρει που νιώθουμε την αίγλη του ανταγωνισμού και γινόμαστε δημιουργικοί για να μπορέσουμε να πετύχουμε τον στόχο μας, που δεν είναι άλλος από το να μας επιλέξουν ανάμεσα από άλλους μέσα από το δικό μας φλερτ.

Ταυτόχρονα, ο ανταγωνισμός στο φλερτ φέρει μαζί το, τη ζήλια Αν δε ζηλεύαμε έστω και λίγο αυτό που δεν έχουμε, πώς αλλιώς θα παλεύαμε για να το πάρουμε; Έτσι λοιπόν η ζήλια λειτουργεί κι αυτή ως καύσιμο που μας πεισμώνει να προσπαθήσουμε περισσότερο να κατακτήσουμε το άτομο που επιθυμούμε. Όσο πιο πολύ νιώθουμε τη ζήλια και τον ανταγωνισμό, τόσο πιο πολύ ελκόμαστε, όπως η μέλισσα στο μέλι. Κι όσο πιο πολύ ελκόμαστε, τόσο πιο πολύ αγωνιζόμαστε και φλερτάρουμε με διάφορους τρόπους ώσπου να θριαμβεύσουμε.

Κι από την άλλη, άπαξ και νιώσουμε ότι χάθηκε ο ανταγωνισμός στο φλερτ, το «αντικείμενο του πόθου» παύει να μας τραβάει τόσο. Δεν αγωνιζόμαστε πια για το ποιος θα το κερδίσει κι αφήνουμε το φλερτ να χάσει τη μαγεία του. Άλλωστε, είναι πολύ λίγοι που θα φλέρταραν με ή χωρίς ανταγωνισμό. Την επόμενη φορά λοιπόν που θα πιάσεις τον εαυτό σου να φλερτάρει, κοίταξε λίγο να δεις αν είσαι κι εσύ ο κυνηγός που θέλει να νιώθει τον ανταγωνισμό να τρέχει για να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά. Κι αν είναι έτσι, may the best one win!

Ο πόνος είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ανάπτυξης

Η ανάπτυξη είναι οδυνηρή επειδή έχετε μάθε να αποφεύγετε χιλιάδες πόνους στη ζωή σας. Αποφεύγοντάς τους δεν καταφέρνετε να τους καταστρέψετε, συσσωρεύονται. Εάν συνεχίσετε να καταπίνετε τους πόνους σας, αυτοί θα παραμείνουν στο σύστημά μας. Γι' αυτό η ανάπτυξη είναι οδυνηρή: όταν αρχίσετε να ωριμάζετε, όταν αποφασίσετε να μεγαλώσετε, πρέπει να αντιμετωπίσετε όλους τους πόνους που έχετε καταπιέσει. Δεν μπορείτε να τους παρακάμψετε.

Αποφυγή του πόνου και της απόλαυσης

Έχετε μεγαλώσει με λάθος τρόπο. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει ούτε μια κοινωνία στη γη που να μην έχει καταπιέσει την οδύνη. Όλες οι κοινωνίες εξαρτώνται από την καταστολή. Δύο πράγματα καταπιέζονται: το ένα είναι ο πόνος, το άλλο είναι η ευχαρίστηση. Και καταπιέζουν την ευχαρίστηση εξαιτίας του πόνου.

Η συλλογιστική τους είναι ότι αν δεν είσαι πολύ χαρούμενος, δεν θα γίνεις ποτέ πολύ δυστυχισμένος. Εάν καταστραφεί η μεγάλη χαρά, δεν θα υποφέρεις ποτέ βαθιά. Για να αποφύγουν, λοιπόν, τον πόνο αποφεύγουν την απόλαυση. Για να αποφύγουν τον θάνατο, αποφεύγουν τη ζωή.

Και η λογική αυτή έχει μια βάση. Και τα δύο στοιχεία μεγαλώνουν μαζί. Εάν θέλετε τις κορυφές των Ιμαλαΐων, τότε θα πρέπει να δεχτείτε και τις κοιλάδες. Αλλά οι κοιλάδες δεν έχουν τίποτα το αρνητικό. Απλώς η προσέγγισή σας σε αυτές θα πρέπει να είναι διαφορετική. Μπορείτε να απολαύσετε και τα δύο - η κορυφή είναι όμορφη, όπως και η κοιλάδα. Και υπάρχουν στιγμές που πρέπει κάποιος να απολαμβάνει την κορυφή και στιγμές που πρέπει να χαλαρώνει στην κοιλάδα.

Η κορύφωση είναι ηλιοφώτιστη, βρίσκεται σε διάλογο με τον ουρανό. Η κοιλάδα είναι σκοτεινή, αλλά όποτε θέλετε να χαλαρώσετε, πρέπει να μεταφερθείτε στο σκοτάδι της. Εάν θέλετε να έχετε κορυφές, οι ρίζες τους θα πρέπει να αναπτυχθούν στην κοιλάδα: όσο βαθύτερες είναι οι ρίζες σας, τόσο πιο ψηλά θα φυτρώσει το δέντρο σας.

Το δέντρο δεν μπορεί να μεγαλώσει χωρίς ρίζες και οι ρίζες πρέπει να κινούνται βαθιά μέσα στο χώμα.

Καταπίεση του πόνου

Ο πόνος και η ευχαρίστηση είναι εγγενή μέρη της ζωής.

Οι άνθρωποι φοβούνται τόσο πολύ τον πόνο, που τον καταπιέζουν, αποφεύγουν κάθε κατάσταση που προκαλεί πόνο, εξακολουθούν να τον αποφεύγουν.

Και τελικά σκοντάφτουν πάντα στο γεγονός ότι εάν πραγματικά θέλει κάποιος να αποφεύγει τον πόνο, θα πρέπει να αποφύγει και την ευχαρίστηση. Γι' αυτό οι μοναχοί σας αποφεύγουν την απόλαυση - τη φοβούνται.

Στην πραγματικότητα, απλώς αποφεύγουν όλες τις πιθανότητες πόνου. Γνωρίζουν ότι εάν αποφεύγετε την απόλαυση, τότε φυσικά ο μεγάλος πόνος δεν είναι δυνατός. Έρχεται μόνο ως σκιά της ευχαρίστησης. Μετά περπατάς στο έδαφος, ποτέ δεν κινείσαι στις κορυφές και ποτέ δεν πέφτεις στις κοιλάδες. Αλλά τότε είσαι μέρος των ζωντανών νεκρών, δεν είσαι ζωντανός.

Οι πολικότητες στη ζωή μας

Η ζωή διεξάγεται μεταξύ αυτής της πολικότητας. Αυτή η ένταση μεταξύ πόνου και ευχαρίστησης σας κάνει ικανούς να δημιουργήσετε.

Η μουσική, για παράδειγμα, υπάρχει μόνο σε αυτή την ένταση. Καταστρέψτε την πολικότητα και θα γίνετε όντα βαρετά, μπαγιάτικα, σκονισμένα. Δεν θα έχετε κανένα νόημα ως άτομα και δεν θα μάθετε ποτέ τι είναι το μεγαλείο. Θα έχετε χάσει τη ζωή σας. Κάποιος που θέλει να μάθει τη ζωή και να τη ζήσει πρέπει να αποδεχτεί και να αγκαλιάσει τον θάνατο. Έρχονται μαζί αυτά τα δύο στοιχεία, είναι δύο πτυχές ενός μοναδικού φαινομένου.

Αποφεύγοντας τον πόνο πονάμε περισσότερο

Γι' αυτό η ανάπτυξη είναι οδυνηρή. Πρέπει να εισχωρήσει κάποιος σε όλους αυτούς τους πόνους που αποφεύγει. Αυτό πονάει. Πρέπει να περάσει μέσα από όλες αυτές τις πληγές που με κάποιον τρόπο κατάφερε να μην κοιτάζει. Αλλά όσο πιο βαθιά εισχωρείς στον πόνο, τόσο βαθύτερη είναι η ικανότητά σου να αγγίξεις την ευχαρίστηση. Αν μπορείτε να εισχωρήσετε στον πόνο στον μεγαλύτερο του βαθμό, θα είστε σε θέση να αγγίξετε τους ουρανούς.

Η ωρίμανση αντιμετωπίζει την πραγματικότητα, αντιμετωπίζει το εκάστοτε γεγονός, όποιο κι αν είναι αυτό. Και επιτρέψτε μου να επαναλάβω: ο πόνος είναι απλώς πόνος. Δεν υπάρχει μαρτύριο σε αυτό.

Η ταλαιπωρία προέρχεται από την επιθυμία σας για την ανυπαρξία του πόνου, από την πεποίθηση ότι ο πόνος ενέχει κάτι κακό.

Παρακολουθήστε, γίνετε μάρτυρες αυτού του γεγονότος και θα εκπλαγείτε.
Παρατηρείστε αντί να μπαίνετε σε δράματα

Έχετε πονοκέφαλο: ο πόνος είναι εκεί, αλλά η δυστυχία δεν υπάρχει. Η δυστυχία είναι ένα δευτερεύον φαινόμενο, ο πόνος είναι πρωταρχικός. Ο πονοκέφαλος είναι εκεί, ο πόνος είναι εκεί, αλλά είναι απλώς ένα γεγονός. Δεν υπάρχει καμία κρίση ως προς αυτό. Δεν μπορείς να το αποκαλέσεις καλό ή κακό, δεν του δίνεις καμία αξία. Είναι απλώς ένα γεγονός.

Το τριαντάφυλλο είναι ένα γεγονός, το ίδιο και το αγκάθι. Η μέρα είναι ένα γεγονός το ίδιο και η νύχτα. Το κεφάλι είναι ένα γεγονός, το ίδιο και ο πονοκέφαλος. Απλώς το λαμβάνετε υπόψη.

Ο Βούδας δίδαξε στους μαθητές του ότι όταν έχουν πονοκέφαλο, μπορούν απλώς να λένε δύο φορές «πονοκέφαλος, πονοκέφαλος». Προσέξτε, μην αξιολογήσετε, μην πείτε: «Γιατί μου συνέβη αυτός ο πονοκέφαλος; Δεν πρέπει να συμβαίνει σε εμένα.». Τη στιγμή που θα πείτε «δεν πρέπει» βάζετε στη ζωή σας τα βάσανα.

Τώρα το μαρτύριό σας δημιουργείται από εσάς, όχι από τον πονοκέφαλο. Το να υποφέρετε είναι η ανταγωνιστική σας ερμηνεία, το να υποφέρετε είναι η άρνησή σας.

Και τη στιγμή που θα πείτε «δεν πρέπει να είναι έτσι» έχετε αρχίσει να το αποφεύγετε, έχετε αρχίσει να απομακρύνεστε από αυτό. Θα θέλατε να είστε απασχολημένοι με κάτι για να το ξεχάσετε. Ανοίγετε το ράδιο ή την τηλεόραση ή πηγαίνετε στο κλαμπ ή αρχίζετε να διαβάζετε. Αν εκτρέψετε τον εαυτό σας, θα του αποσπάσετε την προσοχή. Τώρα ο πόνος αυτός δεν έχει βιωθεί. Απλώς έχετε αποσπάσει την προσοχή σας από αυτόν. Και αυτός ο πόνος θα απορροφηθεί από το σύστημά σας.

Στάση παρουσίας και ανταγωνιστική στάση

Αυτό το σημείο πρέπει να γίνει βαθιά κατανοητό: Εάν μπορείτε να δείτε τον πονοκέφαλό σας χωρίς να πάρετε καμία ανταγωνιστική στάση απέναντι σε αυτόν, χωρίς να τον αποφεύγετε, χωρίς να ξεφύγετε από αυτόν, τότε μπορείτε απλώς να είστε εκεί στοχαστικά.

Εάν μπορείτε απλώς να τον κοιτάξετε, ο πονοκέφαλός σας θα περάσει στον χρόνο του. Δεν θα απορροφηθεί από το σύστημά σας, δεν θα το δηλητηριάσει. Θα είναι εκεί, θα το λάβετε υπόψη και θα χαθεί. Θα λυθεί από τα δεσμά του.

Όταν βιώνει κανείς ένα συγκεκριμένο πράγμα στον εαυτό του, τότε αυτό δεν μπορεί να εισχωρήσει στο σύστημά του. Πάντα αυτό εισέρχεται όταν το αποφεύγει κάποιος, όταν δραπετεύει από αυτό. Όταν απουσιάζετε, τότε αυτό εισέρχεται στο σύστημά σας. Μόνο όταν απουσιάσει κάποιος, μπορεί ένας πόνος να γίνει μέρος της ύπαρξής του -εάν είστε παρόντες, η ίδια η παρουσία σας το αποτρέπει από το να γίνει μέρος της ύπαρξής σας.

Αν μπορείτε να λάβετε υπόψη τους πόνους σας, δεν θα τους συσσωρεύσετε

Νίτσε: Η εργασία και η ανία

Η εργασία και η ανία

Σήμερα, με το να ζητάμε μια εργασία με σκοπό να κερδίσουμε χρήματα, είναι μια κοινή φροντίδα για όλους τους ανθρώπους που ζουν σε μια πολιτισμένη χώρα.

Γι’ αυτούς τους ανθρώπους η εργασία είναι ένα μέσο, κι έχει σταματήσει πια να είναι αυτοσκοπός, γι’ αυτό και δεν είναι πολύ δύσκολοι στο θέμα εκλογής της εργασίας τους, φτάνει αυτή να τους εξασφαλίζει ικανοποιητικά κέρδη.

Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που προτιμούν να πεθάνουν παρά να εργαστούν χωρίς χαρά.

Άνθρωποι δύσκολοι, που δεν αρκούνται στα λίγα και που τα πολλά κέρδη δεν τους ικανοποιούν, όσο δεν θεωρούν την ίδια εργασία σαν το ανώτερο κέρδος.

Ένα μέρος της σπάνιας αυτής κατηγορίας είναι οι διάφοροι καλλιτέχνες και στοχαστές.

Αλλά τέτοιοι είναι κι εκείνοι οι αργόσχολοι που περνούν τη ζωή τους κυνηγώντας ή κάνοντας ταξίδια και που ασχολούνται με τον έρωτα ή με άλλες περιπέτειες.

Όλοι τους ψάχνουν την εργασία και τον κόπο, αλλά μονάχα μέχρι το σημείο εκείνο που η εργασία και ο κόπος μπορούν να συνδέονται με την ηδονή, και, αν είναι ανάγκη, ας είναι και η σκληρότερη εργασία και ο χειρότερος κόπος.

Όταν όμως βγουν από εκεί, τότε εκδηλώνουν αποφασιστική τεμπελιά, έστω κι αν η τεμπελιά αυτή τους οδηγεί στην καταστροφή, την ατίμωση, κι ακόμα έστω κι αν κινδυνεύουν να αρρωστήσουν ή και να πεθάνουν.

Οι άνθρωποι αυτοί δεν φοβούνται τόσο την ανία, όσο φοβούνται την άχαρη εργασία.

Και μάλιστα, πρέπει να νοιώθουν μεγάλη πλήξη για να πετύχει η δουλειά τους.

Ενώ, για τον στοχαστή και το εφευρετικό πνεύμα, πλήξη είναι εκείνη η «επίπεδη ηρεμία» της ψυχής, εκείνη η «επίπεδη ηρεμία» που αισθανόμαστε πριν από κάθε ευχάριστο ταξίδι και που πρέπει να ανεχθεί αυτή την ηρεμία, ο άνθρωπος, και να περιμένει τα αποτελέσματά της μέσα του.

Εδώ είναι το δύσκολο. Αυτό ακριβώς δεν είναι σε θέση να πετύχουν οι λιγότερο υψηλές ανθρώπινες φύσεις!

Είναι χυδαίο να απομακρύνεις με κάθε τρόπο και θυσία την πλήξη, όπως είναι το ίδιο να εργάζεσαι χωρίς ευχαρίστηση.

Φρίντριχ Νίτσε, Η θεωρία του σκοπού της ζωής

Στη ζωή μας ας κάνουμε το εφικτό… όσο γίνεται καλύτερο

Ιδανικό ζευγάρι;

Είναι πολύ δύσκολο να μιλήσει ένας άνθρωπος γι’ αυτό που του συμβαίνει, γι’ αυτό που έχει ανάγκη ή που αισθάνεται.

Όλοι θέλουν πάντα να μιλήσουν για τον άλλον.

Πολλά ζευγάρια καταλήγουν στο χωρισμό γιατί πιστεύουν πως με κάποιον άλλον θα ήταν διαφορετικά και, φυσικά, μετά βρίσκονται αντιμέτωποι με παρόμοιες καταστάσεις, όπου το μόνο που έχει αλλάξει είναι ο συνομιλητής τους.

Οι δυσκολίες είναι αναπόσπαστο κομμάτι του δρόμου του έρωτα.

Η λύση θα ήταν να αφήσουμε κατά μέρος τη φαντασίωση ενός ιδανικού ζευγαριού, χωρίς συγκρούσεις διαρκώς ερωτευμένου.

Η πραγματικότητα βελτιώνεται σημαντικά όταν αποφασίζω να απολαύσω αυτά που μπορώ, αντί να υποφέρω επειδή δεν πραγματοποιείται μία φαντασίωση ή μία αυταπάτη.

Η πρόταση είναι: στη ζωή μας ας κάνουμε το εφικτό… όσο γίνεται καλύτερο.

Το να υποφέρω επειδή τα πράγματα δεν είναι όπως εγώ τα είχα φανταστεί, δεν είναι μόνο ανώφελο, είναι και παιδαριώδες.

Χαλίλ Γκιμπράν: Έτσι έγινα τρελός

Με ρώτησες πώς έγινα τρελός. Να πώς:

Μιαν αυγή, καιρό πολύ πριν γεννηθούνε άμετροι θεοί, ξύπνησα από ένα λήθαργο κι είδα πως μου είχαν κλέψει όλες τις μάσκες μου -τις εφτά μάσκες που είχα δημιουργήσει κι είχα φορέσει σ’ εφτά ζωές.

Έτρεξα τότε ακάλυπτος στους κοσμοπλημμυρισμένους δρόμους φωνάζοντας: “Κλέφτες, κλέφτες, καταραμένοι κλέφτες!”

Πολλοί άντρες και γυναίκες με περιγέλασαν, κι άλλοι έτρεξαν φοβισμένοι στα σπίτια τους.

Σαν έφτασα στην αγορά, ένας νέος πάνω από μια στέγη φώναξε:

“Είναι τρελός!”. Σήκωσα το κεφάλι για να τον δω. Τότε, για πρώτη φορά, ο ήλιος φίλησε το γυμνό πρόσωπό μου και η ψυχή μου γέμισε αγάπη για τον ήλιο, κι απ’ τη στιγμή εκείνη δεν ήθελα πια τις μάσκες μου.

Και εκστασιασμένος φώναξα: “Ευλογημένοι, ευλογημένοι εκείνοι που έκλεψαν τις μάσκες μου!”.

Έτσι έγινα τρελός.
Και μέσα στην τρέλα μου βρήκα και τα δυο: λευτεριά και σιγουριά.
Τη λευτεριά της μοναξιάς και τη σιγουριά πως δεν με καταλαβαίνουν.
Γιατί αυτοί που μας καταλαβαίνουν κάτι υποδουλώνουν μέσα μας.
Αλλά, ας μην είμαι και τόσο περήφανος για τη σιγουριά μου.
Κι ένας κλέφτης ακόμα, όταν είναι φυλακισμένος, είναι προφυλαγμένος από έναν άλλον κλέφτη.

Χαλίλ Γκιμπράν, Ο τρελός

Ό,τι και αν συνέβη στο παρελθόν, το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν υφίσταται στο παρόν

Οι άνθρωποι πιστεύουν τόσα ψέματα που ακόμη και το πιο ασήμαντο γίνεται ένας μεγάλος δαίμονας που μας καταστρέφει τη ζωή. Συνήθως, αυτός ο δαίμονας προέρχεται από μια αντίληψη, ιδίως από μια αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας. «Είμαι ένας αποτυχημένος. Κοίτα τι μου συνέβη όταν ήμουν εννιά ετών. Κοίτα τι έπαθα χθες το βράδυ!» Ό,τι και αν συνέβη στο παρελθόν, το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν υφίσταται στο παρόν. Μπορεί να βιώσατε τις πιο τραυματικές εμπειρίες, τώρα όμως ζείτε στο παρόν, και η μόνη αλήθεια που υπάρχει είναι το παρόν. Ό,τι και αν συνέβη στην εικονική πραγματικότητα του παρελθόντος, ό,τι και αν συνέβη στο σώμα μας, έχει επουλωθεί προ πολλού. Εντούτοις, ο νους μπορεί να μας κάνει να υποφέρουμε και να ζούμε με ενοχές και ντροπή για πολλά χρόνια.

Ζούμε τη ζωή κουβαλώντας το φορτίο του παρελθόντος μας. Και αυτό το φορτίο είναι λες και κουβαλάμε ένα βαρύ πτώμα. Για κάποιους, το φορτίο δεν είναι βαρύ. Ωστόσο, για την πλειονότητα των ανθρώπων, αυτό το πτώμα είναι ασήκωτο. Και δεν είναι απλώς πολύ βαρύ, αλλά και ιδιαίτερα δύσοσμο. Πολλοί από εμάς μοιραζόμαστε με τα αγαπημένα μας πρόσωπα το πτώμα που κουβαλάμε. Με την ανεξίτηλη μνήμη μας, ξαναζούμε τις εμπειρίες μας συνεχώς, επιτρέποντάς τους να χρωματίσουν το παρόν μας. Όποτε ανακαλούμε αυτές τις εμπειρίες, τιμωρούμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας, ξανά και ξανά και ξανά.

Ο άνθρωπος είναι το μόνο ζώο στη γη που τιμωρεί τον εαυτό του και τους γύρω του χίλιες φορές για το ίδιο λάθος. Πώς μπορούμε να μιλάμε για αδικίες στον κόσμο όταν δεν υπάρχει δικαιοσύνη στον κόσμο που στροβιλίζεται μέσα στο κεφάλι μας; Στο σύμπαν υπάρχει απόλυτη δικαιοσύνη – αληθινή δικαιοσύνη, όχι η διαστρεβλωμένη δικαιοσύνη που έχουμε δημιουργήσει εμείς ως καλλιτέχνες. Η αληθινή δικαιοσύνη είναι η αντιμετώπιση αυτού που αποκαλώ δράση-αντίδραση. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου υπάρχουν συνέπειες για τα πάντα. Κάθε πράξη προκαλεί μια αντίδραση. Αληθινή δικαιοσύνη είναι να πληρώνουμε μία φορά για κάθε λάθος που κάνουμε. Αλλά πόσες φορές πληρώνουμε για ένα λάθος μας; Προφανώς δεν υπάρχει δικαιοσύνη.

Για να μπορέσεις να ξαναπετάξεις μαζί του στα ουράνια

Μια φορά και έναν καιρό, ήταν ένα πουλί. Στολισμένο με δύο τέλειες φτερούγες και λαμπερό, χρωματιστό και υπέροχο φτέρωμα. Ήταν δηλαδή ένα ζώο φτιαγμένο για να πετάει ελεύθερο και να αιωρείται στον ουρανό, δίνοντας χαρά σε όποιον το παρατηρούσε.

Μια μέρα, μια γυναίκα είδε το πουλί και το ερωτεύτηκε. Έμεινε να κοιτάζει το πέταγμά του με το στόμα ανοιχτό από τη σαστιμάρα, με την καρδιά της να γοργοχτυπάει και τα μάτια της να λάμπουν από συγκίνηση. Την κάλεσε να πετάξει μαζί του και ταξίδεψαν μαζί στον ουρανό μέσα σε απόλυτη αρμονία.

Η γυναίκα θαύμαζε, υμνούσε και λάτρευε το πουλί. Αλλά τότε σκέφτηκε: Μπορεί να θέλει να γνωρίσει μακρινούς τόπους και βουνά! Και η γυναίκα αισθάνθηκε φόβο. Φόβο μην το ξανανιώσει αυτό με άλλο πουλί. Και αισθάνθηκε φθόνο, φθόνο για την ικανότητα του πουλιού να πετάει. Και αισθάνθηκε μοναξιά.

Και σκέφτηκε: Θα στήσω παγίδα. Την επόμενη φορά που θα εμφανιστεί το πουλί, δε θα ξαναφύγει. Το πουλί που ήταν και αυτό ερωτευμένο, επέστρεψε την επόμενη μέρα, έπεσε στην παγίδα και κλείστηκε στο κλουβί. Κάθε μέρα η γυναίκα κοιτούσε το πουλί. Ήταν το αντικείμενο του πάθους της και το έδειχνε στις φίλες της, που σχολίαζαν: «Μα εσύ τα έχεις όλα».

Όμως άρχισε να γίνεται μια παράξενη μεταμόρφωση: αφού είχε το δικό της πουλί και δε χρειαζόταν πια να το κατακτήσει, έχανε το ενδιαφέρον της. Το πουλί, χωρίς να μπορεί να πετάξει και να εκφράζει το νόημα της ζωής του, άρχισε να μαραζώνει, να χάνει τη λάμψη του, να ασχημαίνει και η γυναίκα δεν του έδινε πλέον την προσοχή της, μόνο το τάιζε και φρόντιζε το κλουβί του.

Μια ωραία μέρα, το πουλί πέθανε. Η γυναίκα λυπήθηκε πολύ και το σκεφτόταν συνέχεια. Αλλά δεν θυμόταν το κλουβί, θυμόταν μόνο τη μέρα που το είδε για πρώτη φορά, να πετάει ευχαριστημένο στα σύννεφα. Αν παρατηρούσε τον εαυτό της, θα ανακάλυπτε ότι αυτό που τη συγκινούσε τόσο πολύ στο πουλί ήταν η ελευθερία του, η ενέργεια που εξέπεμπαν οι φτερούγες του, όχι το ίδιο του το σώμα.

Χωρίς το πουλί και η δική της ζωή έχασε το νόημά της και ο θάνατος ήρθε να χτυπήσει την πόρτα της. «Γιατί ήρθες;» ρώτησε τον θάνατο. «Για να μπορέσεις να ξαναπετάξεις μαζί του στα ουράνια», αποκρίθηκε ο θάνατος. Αν το είχες αφήσει να φύγει και πάντα να επιστρέφει, θα το αγαπούσες και θα το θαύμαζες ακόμη περισσότερο. Τώρα όμως χρειάζεσαι εμένα για να μπορέσεις να το ξαναδείς».

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ: Ο κύριος πρόξενος της ταραχής στη ζωή ενός ανθρώπου είναι η άγνοια του καλού και του κακού

Ο Επίκουρος παρατηρεί πως η ευτυχία κι η αρετή συνδέονται ακατάλυτα μεταξύ τους:

Είναι αδύνατο να ζήσεις ηδονικά χωρίς φρόνηση, ομορφιά και δικαιοσύνη κι είναι αδύνατο να ‘χει η ζωή σου ομορφιά, δικαιοσύνη και φρόνηση, αν δεν έχει και ευχαρίστηση. Όποιος δεν τα διαθέτει αυτά, δεν μπορεί να ζει ευτυχισμένα.

Δεν είναι όλοι οι ηθικοί αναμορφωτές τόσο καίριοι όσο ο Eπίκουρος, στον τρόπο με τον οποίο συνδέει την ευτυχία με την αρετή. Πολλοί ηθικολόγοι θα ήθελαν να πιστέψουμε πως το να ακολουθούμε το μονοπάτι της αρετής είναι «αυτοσκοπός». Αν τους ρωτήσουμε γιατί θα πρέπει να συμπεριφερόμαστε ενάρετα, ο λόγος που προβάλλουν είναι πως το να ασκούμε την αρετή είναι κάτι που από μόνο του μας ανταμείβει. Αυτή η ταυτολογία υποδηλώνει ότι κάθε σκοπούμενη «αρετή» θα πρέπει να επιδιώκεται, ανεξάρτητα που οδηγεί τελικά –ακόμη κι αν δεν οδηγεί πουθενά. Μ’ αυτό το είδος «κυκλικής επιχειρηματολογίας», διαφωνεί ο Επικούρειος συνομιλητής του Κικέρωνα, στο έργο του De Finibus:

Όσοι ταυτίζουν το Ύψιστο Αγαθό αποκλειστικά με την αρετή έχουν παραπλανηθεί από τη λαμπρότητα μιας λέξης και δεν κατανοούν τις αληθινές απαιτήσεις της φύσης.

Αν δεχτούν να ακούσουν τον Επίκουρο, θα απαλλαγούν από το πιο χονδροειδές λάθος. Η σχολή σας μιλάει πολύ για την υπέρτατη ομορφιά των αρετών αν όμως οι αρετές δεν έφερναν την ηδονή, ποιος θα τις θεωρούσε αξιέπαινες ή επιθυμητές;

Την ιατρική την εκτιμούμε, όχι επειδή παρουσιάζει επιστημονικό ενδιαφέρον μα επειδή συμβάλλει στην υγεία.

Την τέχνη της ναυσιπλοΐας την επαινούμε για την πρακτική της αξία όχι την θεωρητική, επειδή εφαρμόζει κανόνες που είναι απαραίτητοι για το ασφαλές ταξίδι.

Έτσι και η Φρόνηση, που θα πρέπει να τη θεωρούμε ως τέχνη του ζην, αν δεν έφερνε αποτελέσματα δεν θα ήταν επιθυμητή όμως είναι μια επιθυμητή αρετή, επειδή εξασφαλίζει και παράγει την ηδονή. Όσο για το νόημα που δίνω στην ηδονή, ήδη θα πρέπει να σας είναι ξεκάθαρο και δεν πρέπει να ‘στε προκατειλημμένοι εναντίον μου εξαιτίας του ότι η λέξη συσχετίζεται με την προστυχιά.

Ο κύριος πρόξενος της ταραχής στη ζωή ενός ανθρώπου είναι η άγνοια του καλού και του κακού, οι λαθεμένες αντιλήψεις μας πάνω σ’ αυτά συχνά μας αποστερούν τις μεγαλύτερες ηδονές και μας βασανίζουν με τους πιο σκληρούς πόνους της ψυχής. Άρα χρειαζόμαστε τη Φρόνηση, για να μας απαλλάξει από τους φόβους και τις ορμές μας, να ξεριζώσει όλα τα λάθη και τις προκαταλήψεις και να μας υπηρετήσει σαν αλάνθαστος οδηγός για την επίτευξη της ηδονής.

Και μόνο η Φρόνηση μπορεί να αποδιώξει τη θλίψη απ’ τις καρδιές και να μας προστατέψει από την ανησυχία και το φόβο. Αν την αφήσεις να σε δασκαλέψει, θα μπορέσεις να ζήσεις γαλήνια και να σβήσεις τις πυρακτωμένες φλόγες της επιθυμίας. Γιατί οι επιθυμίες είναι ανίκανες να βρουν ικανοποίηση και δεν καταστρέφουν μόνο μεμονωμένα άτομα μα οικογένειες ολόκληρες, και μάλιστα συχνά ταρακουνούν τα θεμέλια του κράτους. Αυτές είναι η πηγή του μίσους, των καυγάδων, των ανταγωνισμών, των πολεμικών συγκρούσεων. Κι όχι μόνο δείχνουν το πρόσωποπό τους προς τα έξω, όχι μόνο επιτίθενται τυφλά εναντίον άλλων, μα ακόμα κι όταν είναι φυλακισμένες μες στην καρδιά μαλώνουν και τρώγονται μεταξύ τους κι αυτό δε μπορεί παρά να φαρμακώνει τη ζωή στο σύνολό της.

Επομένως, μόνο ο Σοφός, που κλαδεύει την οργιώδη βλάστηση της ματαιοδοξίας και των λαθών, έχει τη δυνατότητα να ζήσει ανενόχλητος από τη θλίψη και το φόβο, ευχαριστημένος μέσα στα όρια που έχει θέσει η φύση των πραγμάτων. Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο χρήσιμο για το ευ ζην, από τη διδασκαλία του Επίκουρου σχετικά με τις επιθυμίες.

Αν προσέξουμε ότι η άγνοια και το λάθος υποβιβάζουν το σύνολο της ζωής σε μια σύγχυση, ενώ η Φρόνηση από μόνη της είναι ικανή να μας προστατέψει από τις επιθέσεις της βουλιμίας και τις συμφορές του φόβου, μιας και μας διδάσκει πώς να αντιμετωπίζουμε ακόμα και τα χτυπήματα της τύχης με μετριοπάθεια, και μας δείχνει όλα τα μονοπάτια που οδηγούν στην ηρεμία και τη γαλήνη, τότε γιατί να μην ομολογήσουμε, δίχως δισταγμό, ότι η Φρόνηση είναι επιθυμητή για τις ηδονές που προσφέρει, κι ότι η Αφροσύνη πρέπει να αποφεύγεται λόγω των τραυματικών συνεπειών της;

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ

Ορατίου Ωδές

AEQUAM MEMENTO

Να θυμάσαι να διατηρείς ατάραχο το πνεύμα σου
στις δυσχερείς περιστάσεις, παρόμοια και στις ευχάριστες
στιγμές να το προστατεύεις από την υπερβολική
χαρά, μελλοθάνατε Δήλλιε,

είτε ζήσεις όλον τον καιρό περίλυπος,
είτε κατά τις εορταστικές ημέρες ξαπλωμένος
σε απόμακρη χλόη ευφραίνεσαι
με το παλαιότερο κρασί.

Για ποιο λόγο το θεόρατο πεύκο και η λεύκα αγαπούν
να σχηματίζουν με τα κλαδιά τους μια φιλόξενη σκιά;
Γιατί το τρεχούμενο νερό σπεύδει
επίπονα σε λοξό ρυάκι;

Δώσε εντολή να φέρουν εδώ το κρασί, τα αρώματα
και τα πάρα πολύ βραχύβια άνθη του τερπνού
τριαντάφυλλου, όσο το επιτρέπουν τα πράγματα,
η ηλικία και τα μαύρα νήματα των τριών αδερφών*.

Θα αποχωρήσεις από τα άλση που αγόρασες, την κατοικία
και την έπαυλή σου, που λούζει ο ξανθός Τίβερης,
θα αποχωρήσεις και ιδιοκτήτης, του σε ύψος
συσσωρευμένου πλούτου θα γίνει ο κληρονόμος σου.

Δεν υπάρχει καμιά διαφορά είτε ζεις κάτω από
τον ουρανό πλούσιος και καταγόμενος από τον αρχαίο
Ίναχο είτε πτωχός ευτελέστατης καταγωγής.
Είσαι θύμα του ανηλεούς Άδη.
--------------------
*Εννοεί τις τρεις Μοίρες (Parcae), Κλωθώ, Λάχεσι και Άτροπο.

Ορατίου, Ωδές Β΄-3

Το ότι εκατομμύρια άτομα υποστηρίζουν μια ανοησία δε σημαίνει ότι είναι αλήθεια

Πηγαίνετε σε μια συναυλία. Στη γωνία του δρόμου πέφτετε πάνω σε μια ομάδα ατόμων που κοιτάζουν τον ουρανό. Χωρίς να σκεφτείτε, σηκώνετε το κεφάλι. Γιατί; Λόγω του φαινομένου που ονομάζουμε κοινωνική απόδειξη. Στη μέση του κονσέρτου, σ’ ένα κομμάτι που ο σολίστας εκτελεί με μπρίο, κάποιος μέσα στο κοινό αρχίζει να χειροκροτεί και, ένα δευτερόλεπτο αργότερα, όλη η αίθουσα κάνει το ίδιο. Το ίδιο κι εσείς. Γιατί; Πάλι η κοινωνική απόδειξη. Μετά τo κονσέρτο πηγαίνετε στο βεστιάριο για να πάρετε το παλτό σας. Παρατηρείτε ότι τα άτομα που στέκονται μπροστά σας στην ουρά αφήνουν νομίσματα σ’ ένα πιάτο, ενώ το βεστιάριο περιλαμβάνεται στην τιμή του εισιτηρίου. Τι κάνετε; Αφήνετε κι εσείς πουρμπουάρ. Λόγω της κοινωνικής απόδειξης (που αποκαλείται ενίοτε πνεύμα κοπαδιού, αγελαίο ένστικτο ή, γενικότερα, κομφορμισμός), συμπεριφέρομαι όπως οι άλλοι. Με άλλα λόγια, όσο περισσότερα άτομα επιδοκιμάζουν μια ιδέα, τόσο καλύτερη είναι αυτή η ιδέα- πράγμα, φυσικά, παράλογο.

Πίσω από τις κερδοσκοπικές φούσκες και τις κινήσεις χρηματιστηριακού πανικού κρύβεται η κοινωνική απόδειξη. Τη βλέπουμε επί τω έργω στον κόσμο της μόδας, στις τεχνικές μάνατζμεντ, στα χόμπι, στις δίαιτες, στις θρησκευτικές πεποιθήσεις κτλ. Η κοινωνική απόδειξη μπορεί να παραλύσει ολόκληρους πολιτισμούς- σκεφτείτε, παραδείγματος χάρη, τις ομαδικές αυτοκτονίες που οργανώνουν ορισμένες αιρέσεις.

Το πείραμα που έκανε για πρώτη φορά ο ψυχολόγος Σόλομον Ας, το 1950, αποδεικνύει πόσο η κοινωνική πίεση μπορεί να διαστρεβλώσει τη σωστή κρίση.

Ο ερευνητής δείχνει γραμμές διαφορετικού μήκους σ’ έναν εθελοντή που πρέπει κάθε φορά να δηλώνει αν η γραμμή είναι μακρύτερη, κοντύτερη ή ίση με μια γραμμή αναφοράς. Όταν ο εθελοντής είναι μόνος του στον χώρο εκτιμά σωστά το μήκος των γραμμών που του δείχνουν- η άσκηση είναι πραγματικά εύκολη. Έπειτα ο ερευνητής φέρνει άλλα εφτά άτομα στον ίδιο χώρο — τους «συνενόχους» του, αλλά ο εθελοντής δεν το ξέρει. Οι νεοφερμένοι, ο ένας μετά τον άλλο, δίνουν λανθασμένη απάντηση δηλώνοντας ότι η εν λόγω γραμμή είναι πιο κοντή, ενώ είναι ολοφάνερα πιο μακριά από τη γραμμή αναφοράς. Ύστερα έρχεται η σειρά του εθελοντή να απαντήσει. Στο 30% των περιπτώσεων δίνει την ίδια λάθος απάντηση με τους προηγούμενους, από καθαρή κοινωνική πίεση.

Γιατί; Διότι αυτή η συμπεριφορά αποδείχτηκε αποτελεσματική στρατηγική επιβίωσης κατά την εξέλιξη. Ας υποθέσουμε ότι ζείτε 50.000 χρόνια πριν και ότι περπατάτε στη σαβάνα με τους κυνηγούς συντρόφους σας και, ξαφνικά, εκείνοι το βάζουν στα πόδια. Τι κάνετε; Στέκεστε ακίνητος ξύνοντας το πιγούνι και αναρωτιέστε αν αυτό που βλέπετε είναι πράγματι λιοντάρι ή κάποιο ακίνδυνο ζώο που μοιάζει με λιοντάρι; Όχι βέβαια! Εξαφανίζεστε κι εσείς γρήγορα. Μπορείτε να σκεφτείτε αργότερα, όταν θα είστε ασφαλής. Εκείνος που συμπεριφέρθηκε διαφορετικά στη σαβάνα του Σερενγκέτι δεν επέζησε για να μεταβιβάσει τα γονίδιά του στους απογόνους του. Αυτός ο τύπος συμπεριφοράς είναι τόσο ριζωμένος μέσα μας, που εξακολουθούμε να τον χρησιμοποιούμε, ενώ δε μας προσφέρει πια κανένα πλεονέκτημα επιβίωσης. Το μόνο παράδειγμα που μπορώ να σκεφτώ όπου η κοινωνική απόδειξη είναι χρήσιμη είναι να έχετε εισιτήρια για ένα ποδοσφαιρικό ματς σε μια ξένη πόλη και να μην ξέρετε πού βρίσκεται το στάδιο – στην περίπτωση αυτή είναι μάλλον λογικό να ακολουθήσετε τα άτομα που μοιάζουν με φιλάθλους.

Οι κωμωδίες καταστάσεων και τα τοκ σόου χρησιμοποιούν την κοινωνική απόδειξη μεταδίδοντας σε καίριες στιγμές ηχογραφημένα γέλια για να προκαλέσουν το γέλιο των τηλεθεατών.

Η διαφήμιση εκμεταλλεύεται συστηματικά την αδυναμία μας να υποκύπτουμε στην πίεση της κοινωνικής απόδειξης. Είναι μάλιστα πιο αποτελεσματική όταν υπάρχει πληθώρα προϊόντων τα χαρακτηριστικά των οποίων δεν έχουν ευδιάκριτες διαφορές μεταξύ τους (για παράδειγμα, όταν πρέπει να διαλέξετε ανάμεσα σε διάφορες μάρκες αυτοκινήτων, απορρυπαντικών, καλλυντικών που, τελικά είναι ισάξια) και όπου εμφανίζονται άνθρωποι “όπως εσείς κι εγώ”. Γι’ αυτό δε θα δείτε ποτέ στην τηλεόραση μια Αφρικανή νοικοκυρά να επαινεί ένα προϊόν καθαρισμού.

Να είστε δύσπιστοι όταν μια επιχείρηση διατείνεται ότι το προϊόν της είναι “πρώτο σε πωλήσεις” . Παράλογο επιχείρημα, διότι δε σημαίνει ότι είναι καλύτερο μόνο και μόνο επειδή πουλιέται πολύ. Όπως έλεγε ο συγγραφέας Σόμερσετ Μομ, το ότι πενήντα εκατομμύρια άτομα υποστηρίζουν μια ανοησία αυτό δε σημαίνει ότι είναι αλήθεια.

Πρέπει να γίνεις μικρό παιδί όχι πισωγυρνώντας, αλλά μεγαλώνοντας

Άκουσε αυτά τα λόγια και προσπάθησε να τα καταλάβεις. Θα σε βοηθήσουν πολύ στο μονοπάτι που τραβάς.

Ο άντρας, όταν μεθύσει, διαφεντεύεται από μικρό παιδί. Τρεκλίζει, μη ξέροντας που πάει, γιατί υγρή έχει την ψυχή.

Φαντάσου την εικόνα. Είναι πολύ συμβολική. Όταν μεθύσεις, πισωγυρνάς, στρέφεσαι προς τα πίσω, γίνεσαι ξανά μικρό παιδί. Το πισωγύρισμα όμως δεν είναι μεγάλωμα.

Πρέπει να γίνεις μικρό παιδί όχι πισωγυρνώντας, αλλά μεγαλώνοντας, μεγαλώνοντας προς τα μπρος, προς τα πάνω. Πρέπει να γίνεις παιδί, όχι προς τα πίσω, αλλά προς τα μπρος. Γυρνώντας πίσω, δεν κερδίζεις. Πέφτοντας πίσω, χάνεις. Όλο το μέσα σου σακατεύεται. Εξωτερικά μοιάζεις με ενήλικο και μέσα σου είσαι σα μικρό παιδί. Κι όχι παιδί, αλλά παιδαριώδης. Όχι αθώος, αλλά παμπόνηρος. Και βρίσκεται τόσο βαθιά η πονηριά σου, που δεν ξεγελάς τους άλλους, παρά κοροϊδεύεις τον εαυτό σου, τη συνειδητότητά σου, το ίδιο σου το μέλλον. Κοροϊδεύεις τις ίδιες τις δυνατότητες σου. Πισωγυρνάς.

Μέσα σου, κουβαλάς όλα τα στάδια που έχεις περάσει. Κάποτε ήσουν στη μήτρα κι ένα μέρος σου εκεί μένει ακόμα, γιατί δεν μπορείς να απαλλαγείς. Μεγαλώνεις απλώς και το παρελθόν γίνεται θεμέλιο της ύπαρξής σου.

Μέσα σου ζουν τα πάντα. Κι όχι μόνο από τη ζωή αυτή, μα κι από άλλες ζωές ζώων, από ζωές φυτών. Όλα υπάρχουν τίποτα δεν χάνεται. Κουβαλάς όλο σου το παρελθόν. Είσαι το παρελθόν σου. Όλο σου το παρελθόν υπάρχει και μπορείς να γυρίσεις προς τα πίσω. Κάθε στιγμή είναι δυνατό. Κι όταν είσαι μεθυσμένος, πισωγυρνάς. Όχι μόνο παιδί γίνεσαι, μα ακόμα και φυτό μπορείς να γίνεις.

Κοίτα το μεθυσμένο που κείτεται μες στις βρομιές του δρόμου. Δεν μοιάζει διόλου ανθρώπινος. ‘Έχει γυρίσει πίσω, φυτοζωεί. Δεν μπορείς ούτε καν ζωντανό να τον πεις. Μπορείς να τον πεις άνθρωπο; Τι ανθρώπινο έχει τούτη τη στιγμή πάνω του; Σε τι διαφέρει από ένα δέντρο; Η μόνη διαφορά τους προς στιγμήν είναι ότι το δέντρο βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση, μιας και τουλάχιστον δεν είναι μεθυσμένο. Κι αυτός ο άνθρωπος έχει πισωγυρίσει. Έχει γίνει σαν το δέντρο.

Μπορείς να μαστουρώσεις τόσο, που όπως λένε στη Δύση,να πετρώσεις απ’ το ναρκωτικό. Έφτασες στα έσχατα. Δεν είσαι καν φυτό. Είσαι σαν πέτρα, έχει χαθεί κάθε δυνατότητα μεταβολής. ‘Εφτασες στο χαμηλότερο σκαλί της σκάλας στον πάτο. Γύρισες πίσω εκατομμύρια χρόνια, μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Και τότε μένεις αβοήθητος- ένας ηλίθιος. Συμπεριφέρεσαι σαν ηλίθιος, δεν ξέρεις τι σου γίνεται.

Ουσιαστικά δεν υπάρχεις. Απουσιάζεις.

Η παρουσία σου έχει χαθεί. Μέσα σου τώρα δεν υπάρχει κέντρο. Αυτή είναι η κατάσταση της υγρότητας: απουσία κέντρου ‘Εγινες σαν το νερό, δίχως κέντρο. Και το νερό ρέει παντού, δίχως κατεύθυνση, χωρίς εσωτερική ενότητα. Αν πεθάνεις αυτή τη στιγμή, ούτε καν θα καταλάβεις πώς πέθανες. Ό,τι κι αν συμβεί αυτή τη στιγμή, εσύ δεν θα το ξέρεις. Δεν υπάρχεις. Πρόκειται για χάσιμο της συνειδητότητας. ‘Εχεις καταπέσει τελείως, έφτασες στο βυθό.

Αυτό είναι εύκολο. Η ψυχή το χαίρεται, γιατί χαίρεται τα εύκολα. Δεν χρειάζεται καμιά προσπάθεια. Δεν είσαι υποχρεωμένος ν’ ακολουθήσεις κάποιο δρόμο. Εσύ δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτα. Καμιά ανάγκη ανησυχίας ούτε σκέψης, απλώς αφήνεσαι να πέφτεις. Δεν αποτελείς πια μέρος μιας αναπτυσσόμενης ύπαρξης, δεν είσαι μέρος τής ασταμάτητα εξελισσόμενης θεότητας. Έχεις χάσει τα πάντα.

Αυτή είναι η χειρότερη δυνατή κατάσταση. Και δεν φτάνεις σ’ αυτή μόνο μέσα από τα ναρκωτικά, αλλά και μέσα από πολλά άλλα. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το θυμάσαι. Μπορεί να μην πίνεις ποτά ούτε ναρκωτικά, αλλά υπάρχουν πολλά υποκατάστατα. Κάθε φυγή μπορεί να είναι ναρκωτικό.

Μπορεί να ψέλνεις την ίδια επωδό συνέχεια, δίχως επίγνωση του τι κάνεις, απλώς να ψέλνεις. Αν ψέλνεις συνεχώς, χωρίς επίγνωση του τι κάνεις, αυτό μπορεί να λειτουργήσει σαν αλκοόλ, σε φέρνει σε κατάσταση ασυνειδησίας. Θα νιώσεις μεγάλη απόλαυση, αλλά όχι μακαριότητα. Πέφτεις προς τα πίσω.

Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι. Το αλκοόλ του πολιτικού είναι η εξουσία, το κύρος. Όταν κανείς κερδίζει εξουσία, χάνει τις αισθήσεις του. Η εξουσία διαφθείρει απόλυτα, γιατί είναι ναρκωτικό. Όταν κατέχεις εξουσία, χάνεις τη συνειδητότητά σου, μεθάς. Κι αρχίζεις να κάνεις που ούτε τα ‘χες φανταστεί. Ούτε κι εσύ ο ίδιος θα πίστευες πως μπορείς να κάνεις τέτοια πράγματα.

Η εξουσία είναι ναρκωτικό, το μεγαλύτερο που γνώρισε ο κόσμος. Και το ωραίο είναι πως οι πολιτικοί που εχθρεύονται τα ναρκωτικά είναι οι μεγαλύτεροι ναρκομανείς. Κι εσείς επίσης μπορείτε να φτιάξετε το δικό σας ιδιωτικό ναρκωτικό.

Πλούτη! Κοίτα τι συμβαίνει όταν κανείς κερδίσει πλούτη. Δεν υπάρχει πια, απουσιάζει εντελώς! Κινείται, δουλεύει σκληρά, αλλά δεν ξέρει τι κάνει. Έχει τελείως χάσει τη συνειδητότητά του. Υπάρχουν επίσης τα ιδιωτικά ναρκωτικά. Μπορείς να γίνεις ζωγράφος, να γίνεις ποιητής και να ‘ναι αυτό για σένα φυγή.

Με οτιδήποτε ξεχνάς τον εαυτό σου, με οτιδήποτε ταυτίζεσαι, ό,τι κι αν είναι αυτό που κάνεις χάνεται η προσωπική σου μαρτυρία. Γίνεται ναρκωτικά. Κι αυτά ο Ηράκλειτος το αποκαλεί υγρότητα. Οι ψυχές ρέπουν προς την υγρή κατάσταση.

Καμιά προσπάθεια δεν χρειάζεται, καμιά αντιμετώπιση με την πραγματικότητα. Κρύβεσαι, δραπετεύεις, κλείνεις τα μάτια σαν τη στρουθοκάμηλο, δεν μπορείς να δεις τίποτα και είσαι ευτυχής. Αυτό το λες εσύ ευτυχία. Τέτοια ευτυχία όμως δεν διαρκεί. Είναι στιγμιαία.

Όταν ερωτεύεσαι, νιώθεις πολύ ευτυχισμένος. Κι αυτό είναι ναρκωτικό, ένα ναρκωτικό που δημιουργούν οι ορμόνες του σώματός σου, ένα βιολογικό ναρκωτικό. Η φύση το χρησιμοποιεί, γιατί δεν μπορεί να βασιστεί σ’ εσένα. Σκέψου, αν δεν υπήρχε ο έρωτας, ο κόσμος θα σταματούσε να υπάρχει, γιατί το σεξ από μόνο του δεν είναι τίποτα.

Αν μπορείς να αγαπήσεις συνειδητά -κι όχι σαν θύμα των τεχνασμάτων της φύσης- με μια αγάπη συνειδητή, τότε δεν ολισθαίνεις προς τα πάνω, αλλά ανυψώνεσαι. Τότε η αγάπη γίνεται δύναμη που σε ολοκληρώνει. Δεν σε διαλύει. Γίνεται επίγνωση. Τότε μέσα στη σχέση γίνεσαι όλο και πιο συνειδητός. Νοιάζεσαι για τον άλλον, μα δεν τον χρησιμοποιείς. Νοιάζεσαι και μοιράζεσαι, μα δεν κατέχεις. Ελευθερώνεις τον άλλον και με την απελευθέρωσή του ελευθερώνεσαι κι εσύ. Γίνεστε δυο συνταξιδιώτες σ’ ένα ανώτερο ταξίδι.

Τι σημαίνει βοηθώ το παιδί μου να γίνει ένα καλό παιδί;

ΠΡΟΣΦΑΤΑ, ΕΤΥΧΕ ΝΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΩ ΤΗΝ ΕΞΗΣ ΣΚΗΝΗ: ένα τρίχρονο αγοράκι σερνόταν αργά πίσω από τη μητέρα και τον πατέρα του μέσα σε ένα γεμάτο κόσμο αεροδρόμιο. Ανά πέντε δευτερόλεπτα, το νήπιο ούρλιαζε διαπεραστικά! Αυτό που έκανε τα πράγματα ακόμη χειρότερα, όμως, ήταν ότι ούρλιαζε γιατί το ήθελε. Δεν ήταν ότι είχε φτάσει στα όριά του και δεν είχε άλλο τρόπο να το διαχειριστεί. Ως γονιός, μπορούσα να καταλάβω από τον τόνο του ότι ούρλιαζε γιατί αυτό ήθελε να κάνει. Ενοχλούσε τόσο τους γονείς του όσο και εκατοντάδες άλλους ανθρώπους για να τραβήξει την προσοχή τους. Ίσως κάτι να χρειαζόταν εκείνη τη στιγμή. Όμως δεν υπήρχε τρόπος να το πάρει και οι γονείς του έπρεπε να του το έχουν πει. Τώρα, μπορεί να σκεφτείς: «Μα, ίσως να ήταν και οι γονείς εξαντλημένοι και να είχαν τζετ λαγκ, μετά από μια μεγάλη πτήση». Όμως, όποια και αν ήταν η κατάσταση των γονιών, αν αφιέρωναν Τριάντα δευτερόλεπτα για να εφαρμόσουν μια προσεκτικά εστιασμένη τεχνική επίλυσης προβλημάτων θα μπορούσαν να βάλουν ένα τέλος σε αυτό το ντροπιαστικό επεισόδιο. Κάποιοι άλλοι γονείς, περισσότερο σκεπτόμενοι, δεν θα άφηναν κάποιον για τον οποίον νοιάζονται, δηλαδή το παιδί τους, να γίνει αντικείμενο περιφρόνησης ενός ολόκληρου πλήθους.

Έχει τύχει να δω ένα τετράχρονο αγόρι να μένει νηστικό σε τακτική βάση. Η νταντά του είχε κάποιο ατύχημα και προσωρινά τον φρόντιζαν οι γείτονες εναλλάξ. Την ημέρα που ήταν η σειρά μας και η μητέρα του τον άφησε στο σπίτι μας, μας είπε ότι δεν έτρωγε απολύτως τίποτα, όλη την ημέρα. «Δεν πειράζει» είπε εκείνη. Φυσικά και πειράζει (σε περίπτωση που αυτό δεν είναι προφανές). Αυτό ήταν το ίδιο τετράχρονο αγόρι που αργότερα γαντζώθηκε επάνω στη γυναίκα μου για ώρες με απόλυτη απόγνωση και πλήρη αφοσίωση, όταν με πείσμα, επιμονή και φιλευσπλαχνία η γυναίκα μου κατάφερε να τον ταΐσει ένα ολόκληρο μεσημεριανό γεύμα, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας τον επιβράβευε για τη συνεργασία του και αρνιόταν να τον αφήσει χωρίς φαγητό. Ξεκίνησε με κλειστό στόμα, ενώ καθόταν μαζί με όλους μας στο τραπέζι της τραπεζαρίας, τη γυναίκα μου, εμένα, τα δυο μας παιδιά και δυο γειτονόπουλα που φροντίζαμε στη διάρκεια της ημέρας. Έβαλε το πιρούνι μπροστά του, περιμένοντας υπομονετικά, πεισματικά, ενώ εκείνος. · κουνούσε το κεφάλι του μπρος πίσω, αρνούμενος να ανοίξει το στόμα του, χρησιμοποιώντας τις συνήθεις αμυντικές μεθόδους ενός μη συνεργάσιμου και όχι και τόσο καλά φροντισμένου παιδιού δύο ετών.

Δεν το άφησε όμως έτσι. Τον χάιδευε στο κεφάλι κάθε φορά που κατάφερνε να φάει μια μπουκιά, ενώ του έλεγε με ειλικρίνεια ότι ήταν ένα καλό παιδί» όποτε το έκανε αυτό. Και όντως η γυναίκα μου πίστευε ότι αυτό το αγόρι ήταν καλό παιδί. Ήταν ένα χαριτωμένο, πληγωμένο παιδί. Δέκα λεπτά αργότερα, χωρίς πολλή φασαρία, τελείωσε όλο του το φαγητό. Όλοι μας κοιτούσαμε με κομμένη την ανάσα, Μπροστά μας εκτυλισσόταν ένα δράμα ζωής και θανάτου.

«Κοίτα» είπε η γυναίκα μου, δείχνοντάς του το πιάτο. «Το τελείωσες όλα». , που όταν το είδα για πρώτη φορά στεκόταν στη γωνία μόνο του. Το αγόρι οικειοθελώς και με λύπη, το αγόρι που δεν έπαιζε με τα άλλα παιδιά, που συνέχεια ήταν κατσουφιασμένο, που δεν ανταποκρινόταν όταν το γαργαλούσα ή το τσίγκλαγα, καθώς προσπαθούσα να το πείσω να παίξει, αυτό το αγόρι έσκασε · Ένα πλατύ, λαμπερό χαμόγελο. Και αυτό έδωσε χαρά σε όλους μας στο τραπέζι. Και σήμερα, μετά από είκοσι χρόνια, καθώς γράφω για αυτό, μου έρχονται δάκρυα στα μάτια. Στη συνέχεια, για το υπόλοιπο της ημέρας το μικρό αυτό αγόρι ακολουθούσε τη γυναίκα μου γύρω γύρω στο σπίτι σαν κουτάβι και δεν ήθελε να την αφήσει από τα μάτια του. Όταν η γυναίκα μου καθόταν κάπου, το αγόρι πηδούσε στην αγκαλιά της, κουλουριαζόταν, ανοιγόταν και πάλι στον κόσμο, ενώ απεγνωσμένα έψαχνε την αγάπη που του είχαν για πολύ καιρό αρνηθεί. Αργότερα μέσα στην ίδια μέρα, αλλά υπερβολικά πολύ σύντομα, ξαναεμφανίστηκε η μητέρα του. Κατέβηκε τα σκαλιά που οδηγούσαν στο δωμάτιο που βρισκόμασταν όλοι. «Α, να και η σούπερ μαμά» ξεστόμισε με κακία, καθώς είδε τον γιο της κουλουριασμένο στην αγκαλιά της γυναίκας μου. Στη συνέχεια έφυγε, με τη μαύρη, δολοφονική της καρδιά ανέγγιχτη και το καταδικασμένο παιδί από το χέρι. Αυτή η γυναίκα ήταν ψυχολόγος. Αλίμονο τι βλέπει κανείς ακόμη και με ένα μάτι ανοιχτό. Δεν είναι παράλογο που οι άνθρωποι θέλουν να παραμένουν τυφλοί .

Κάποιοι εντοπίζουν όλα τα προβλήματα αυτού του είδους στον ενήλικο, είτε πρόκειται για τον γονέα είτε για την ευρύτερη κοινωνία. Άνθρωποι σαν και αυτούς λένε: «Δεν υπάρχουν κακά παιδιά, μόνο κακοί γονείς». Όταν μας έρχεται στον νου η εξιδανικευμένη εικόνα ενός άσπιλου παιδιού, τότε αυτή η ιδέα μοιάζει να δικαιολογείται πλήρως. Η ομορφιά, η ανοιχτοσύνη, η χαρά, η εμπιστοσύνη και η ικανότητα για αγάπη που χαρακτηρίζει τα παιδιά κάνουν εύκολο να προσδώσει κανείς όλη την ευθύνη στους ενήλικους που βρίσκονται εκεί. Όμως αυτή η στάση είναι επικίνδυνα και αφελώς ρομαντική. Είναι, επίσης, υπερβολικά μονομερής, στην περίπτωση των γονιών που έχουν έναν εξαιρετικά δύσκολο γιο ή μια εξαιρετικά δύσκολη κόρη. Επιπλέον, δεν είναι ό,τι καλύτερο να αποδίδουμε αδιακρίτως όλη την ανθρώπινη εξαχρείωση στην κοινωνία. Αυτό το συμπέρασμα μετακυλίει το πρόβλημα πίσω στον χρόνο. Δεν εξηγεί τίποτα και δεν λύνει κανένα πρόβλημα. Εάν η κοινωνία είναι αυτή που είναι εξαχρειωμένη και όχι τα άτομα που την απαρτίζουν, τότε από πού προήλθε η εξαχρείωση τους.

Εάν η κοινωνία είναι αυτή που είναι εξαχρειωμένη και όχι τα άτομα που την απαρτίζουν, τότε από πού προήλθε η εξαχρείωση; Πώς πολλαπλασιάστηκε; Είναι μια εντελώς μονομερής και βαθιά ιδεολογική θεωρία.

Ακόμη πιο προβληματική είναι η επιμονή που λογικά προέρχεται από αυτήν την υπόθεση σχετικά με την κοινωνική εξαχρείωση ότι όλα τα ατομικά προβλήματα, όσο σπάνια και να είναι, πρέπει να λύνονται με πολιτισμική αναδιάρθρωση, όσο ριζική και να είναι αυτή. Η κοινωνία μας αντιμετωπίζει ολοένα και περισσότερο το κάλεσμα να αποδομήσει τις σταθεροποιητικές της παραδόσεις συμπεριλάβει όλο και μικρότερους αριθμούς ανθρώπων που δεν ταιριάζουν ή δεν θέλουν να ταιριάξουν στις κατηγορίες στις οποίες βασίζονται οι αντιλήψεις μας. Αυτό δεν είναι καλό. Τα προσωπικά προβλήματα κάθε ανθρώπου δεν μπορούν να λυθούν από την κοινωνική επανάσταση, γιατί οι επαναστάσεις είναι αποσταθεροποιητικές και επικίνδυνες. Έχουμε μάθει να ζούμε μαζί και να οργανώνουμε τις περίπλοκες κοινωνίες μας αργά και σταδιακά, μετά από πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα, και δεν καταλαβαίνουμε με επαρκή ακρίβεια γιατί ό,τι κάνουμε λειτουργεί. Έτσι, το να αλλάξουμε τους τρόπους του κοινωνικού μας Είναι στο όνομα κάποιου ιδεολογικού συνθήματος (ένα από αυτά που μου έρχονται στον νου είναι η ποικιλομορφία) είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει πολύ περισσότερα προβλήματα αντί να φέρει καλό, δεδομένης της ταλαιπωρίας που προκαλούν κατά κανόνα ακόμη και οι μικρές επαναστάσεις.

Ήταν πραγματικά καλό, για παράδειγμα, που απελευθερώθηκαν σε τόσο μεγάλο βαθμό οι νόμοι περί διαζυγίων τη δεκαετία του 1960; Δεν είμαι πολύ σίγουρος ότι θα συμφωνούσαν τα παιδιά οι ζωές των οποίων αποσταθεροποιήθηκαν από την υποθετική ελευθερία που έφερε αυτή η προσπάθεια απελευθέρωσης. Ο τρόμος και η φρίκη βρίσκονται πίσω από τους τοίχους που με τόση σοφία μας παρείχαν οι πρόγονοί μας. Γκρεμίζουμε αυτούς τους τοίχους με δικό μας κίνδυνο. Πατάμε, χωρίς να το ξέρουμε, επάνω σε λεπτό πάγο, με βαθιά, παγωμένα νερά από κάτω, όπου παραφυλάνε τέρατα πέρα από κάθε φαντασία.

Βλέπω τους σημερινούς γονείς να είναι τρομοκρατημένοι από τα παιδιά τους, αφενός γιατί έχουν θεωρηθεί οι κοντινότεροι εκπρόσωποι αυτής της υποθετικής τυραννίας, ενώ αφετέρου στερούνται τα εύσημα του ρόλου τους ως καλοπροαίρετων και απαραίτητων εκπροσώπων της πειθαρχίας, της τάξης και της συμβατικότητας. Βρίσκονται στο άβολο μεταίχμιο της ανασφάλειας που προκαλεί η πανίσχυρη σκιά του εφηβικού ήθους της δεκαετίας τους 1960, μιας δεκαετίας της οποίας οι υπερβολές οδήγησαν στην ευρεία υποτίμηση της ενηλικίωσης, σε μια άλογη δυσπιστία ως προς την ύπαρξη μιας ικανής δύναμης και στην ανικανότητα να διακρίνει κανείς μεταξύ του χάους της ανωριμότητας και της υπεύθυνης ελευθερίας. Όλα αυτά έχουν οδηγήσει στη μεγάλη ευαισθησία των γονιών προς τη βραχυπρόθεσμη ταλαιπωρία των παιδιών τους, ενώ έχει αυξήσει τον φόβο τους μην τυχόν καταστρέψουν τα παιδιά τους σε επώδυνο και μη παραγωγικό βαθμό… Ίσως σκεφτείς ότι είναι προτιμότερο αυτό παρά το αντίστροφο, όμως υπάρχουν καταστροφές που καραδοκούν σε κάθε άκρα κάθε ηθικού συνεχούς.

Ο ευγενής άγριος έχει ειπωθεί ότι κάθε άτομο είναι συνειδητός ή ασυνείδητος ακόλουθος κάποιου σημαντικού φιλοσόφου. Η πεποίθηση ότι το πνεύμα των παιδιών είναι εγγενώς αγνά και ότι καταστρέφεται μόνο από τον πολιτισμό και την κοινωνία προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από τον Ζαν-Ζακ Ρουσώ, τον γαλλόφωνο φιλόσοφο του δεκάτου-ογδόου αιώνα από τη Γενεύη. Ο Ρουσώ ήταν ένθερμος υποστηρικτής της ιδέας ότι τόσο η ανθρώπινη κοινωνία όσο και η ατομική ιδιοκτησία έφερναν τη διαφθορά. Υποστήριζε ότι δεν υπήρχε τίποτα εξίσου ευγενικό και υπέροχο όσο ένας άνθρωπος στην προ του πολιτισμού κατάσταση. Ακριβώς την ίδια χρονική περίοδο, διαπιστώνοντας την ανικανότητά του ως πατέρα, εγκατέλειψε τα πέντε του παιδιά στη μοιραία φροντίδα των ορφανοτροφείων εκείνης της εποχής.

Ωστόσο, ο ευγενής άγριος που περιέγραψε ο Ρουσώ ήταν ένα ιδανικό, κάτι το αφηρημένο, αρχετυπικό και θρησκευτικό και όχι η χειροπιαστή πραγματικότητα που εκείνος επέθετε. Το μυθικά άψογο Θείο Βρέφος πάντοτε κυριαρχεί στη φαντασία μας. Είναι το δυναμικό της νιότης, ο νεογέννητος ήρωας, ο αδικημένος αθώος, ο χαμένος γιος του δίκαιου βασιλιά. Είναι οι υπαινιγμοί της αθανασίας που συνοδεύουν τις πρώιμες εμπειρίες μας. Είναι ο Αδάμ, ο τέλειος άνδρας, που περπατά αναμάρτητος μαζί με τον Θεό στον Κήπο της Εδέμ πριν από την Πτώση. Ωστόσο, οι άνθρωποι είναι τόσο κακοί όσο και καλοί και η σκιά που υπάρχει για πάντα στην ψυχή μας υπάρχει και σε μεγάλο μέρος του νεότερου εαυτού μας. Γενικά, οι άνθρωποι βελτιώνονται καθώς μεγαλώνουν, αντί να χειροτερεύουν: γίνονται πιο ευγενικοί, πιο ευσυνείδητοι και πιο σταθεροί συναισθηματικά καθώς τρομάζουν. Ο εκφοβισμός στην απόλυτη και συχνά φρικτή ένταση των σχολικών προαυλίων σπάνια εκδηλώνεται στην κοινωνία των ενηλίκων.

Επομένως, συμπεραίνουμε ότι δεν είναι απλώς λάθος να αποδίδουμε όλες τις βίαιες τάσεις των ανθρώπων στις παθολογίες της κοινωνικής δομής, Είναι τόσο λάθος που ισοδυναμεί με το να είναι κανείς στην ουσία οπισθοδρομικός. Η ζωτικής σημασίας διαδικασία της κοινωνικοποίησης προλαμβάνει μεγάλο μέρος του κακού και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μεγάλο μέρος του καλού. Τα παιδιά πρέπει να διαμορφώνονται και να ενημερώνονται, διαφορετικά δεν μπορούν να ευημερήσουν. Αυτό το γεγονός αντανακλάται με σκληρό τρόπο στη συμπεριφορά τους: τα παιδιά προσδοκούν με απόλυτη απελπισία την προσοχή των συνομηλίκων και των ενηλίκων γύρω τους γιατί αυτή η προσοχή, η οποία τα καθιστά αποτελεσματικά και εκλεπτυσμένα μέλη της κοινότητας, είναι απαραίτητη σε ζωτικό βαθμό. Τα παιδιά μπορεί να τα βλάψει εξίσου, ή και περισσότερο μάλιστα, η έλλειψη σημαντικής προσοχής σε σχέση με την κακοποίηση, τόσο την ψυχολογική όσο και τη σωματική. Η βλάβη που προκαλείται λόγω της έλλειψης προσοχής προκαλείται από την παράλειψη της πράξης, παρά από την ίδια την πράξη, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι είναι λιγότερο σοβαρή ή μακρά σε διάρκεια. Τα παιδιά υφίστανται βλάβη όταν οι «φιλεύσπλαχνα» απόντες γονείς δεν τα κάνουν εύστροφα και παρατηρητικά και ξύπνια και τα αφήνουν, αντιθέτως, σε μία ασυνείδητη και αδιαφοροποίητη κατάσταση. Τα παιδιά υφίστανται βλάβη όταν αυτοί που είναι επιφορτισμένοι με τη φροντίδα τους, φοβούμενοι την οποιαδήποτε σύγκρουση ή αναστάτωση, δεν τολμούν πλέον να τα διορθώσουν και τα αφήνουν χωρίς καθοδήγηση. Μπορώ ακόμη και στον δρόμο να αναγνωρίσω τα παιδιά που έχουν τέτοιους γονείς. Είναι μαλθακά, δεν έχουν στόχο και άγονται και φέρονται. Είναι σαν από μολύβι, θαμπά αντί να είναι από χρυσάφι και να λάμπουν. Είναι σαν τον άπλαστο πηλό, παγιδευμένα σε μια διαρκή κατάσταση αναμονής.

Καταγράφηκε η μεγαλύτερη έκρηξη ακτίνων Γάμμα στο Σύμπαν

Μια τεράστια έκρηξη ακτίνων Γάμμα σε απόσταση πάνω από ένα δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη και θεωρείται η μεγαλύτερη έκρηξη που έχει εντοπιστεί ποτέ κατέγραψαν επιστήμονες στη Ναμπίμπια, μέσω των τηλεσκοπίων Fermi και Swift, με υποστήριξη από το Στερεοσκοπικό Σύστημα Υψηλής Ενέργειας.

Η έκρηξη οφείλεται στην κατάρρευση ενός αστεριού που ξεκίνησε να μετατρέπεται σε μαύρη τρύπα, σύμφωνα με ειδικούς από το γερμανικό Electron Synchrotron στο Αμβούργο.

Η έκρηξη αποτελείται από συνδυασμό φωτεινών ακτίνων Χ και ακτίνων Γάμμα που εντοπίστηκαν στον ουρανό και εκπέμπονται από μακρινές εξωγαλακτικές πηγές. Παρότι συνέβη ένα δισεκατομμύριο έτη φωτός από τη Γη, θεωρείται ότι βρίσκεται στο «κοσμικό μας κατώφλι» καθώς προέρχεται από τον αστερισμό του Ηριδανού. Σύμφωνα με τους ερευνητές είναι η μεγαλύτερη έκρηξη ακτίνων Γάμμα που έχει εντοπιστεί μέχρι σήμερα. Οι προηγούμενες εκρήξεις απέχουν κατά μέσο όρο 20 δισεκατομμύρια έτη φωτός.

Η έκρηξη εντοπίστηκε στις 29 Αυγούστου 2019

Η έκρηξη, με την ονομασία GRB 190829A, εντοπίστηκε για πρώτη φορά στις 29 Αυγούστου 2019. Το συμβάν σχετίστηκε με την κατάρρευση ενός γρήγορα περιστρεφόμενου μεγάλου αστεριού σε μαύρη τρύπα. Οι επιστήμονες εξηγούν ότι ένα τμήμα της βαρυτικής ενέργειας τροφοδοτεί την παραγωγή ενός υπερελαστικοποιημένου κύματος έκρηξης.

Το συμβάν χωρίζεται σε δύο φάσης. Στην αρχή, η χαοτική φάση διάρκειας δεκάδων δευτερολέπτων και στη συνέχεια μια φάση μακράς διάρκειας, ομαλής εξασθένισης της μεταλαμπής.

Ο Dr Andrew Taylor, του γερμανικού Electron Synchrotron (DESY), που συνυπογράφει τη μελέτη είπε ότι βρισκόταν στην πρώτη γραμμή όταν έγινε η έκρηξη.

«Μπορούσαμε να παρατηρήσουμε την ακτινοβολία για αρκετές ημέρες», ανέφερε. Οι επιστήμονες κατάφεραν να μετρήσουν με λεπτομέρεια τις μετρήσεις της αναλαμπής.

Διαπιστώθηκαν ομοιότητες μεταξύ ακτίνων Χ και ακτίνων Γάμμα

Η επιστήμονας του DESY Σύλβια Ζου, ανέφερε ότι πρόκειται για τις μεγαλύτερες εκρήξεις στο σύμπαν, που προκλήθηκαν από την κατάρρευση ενός ταχέως περιστρεφόμενου αστεριού. Τα συγκεκριμένα αστέρια μετά τα τελικά στάδια μετατρέπονται σε μαύρη τρύπα.

Τα αποτελέσματα της παρατήρησης προκάλεσαν έκπληξη στους ερευνητές, καθώς διαπίστωσαν περίεργες ομοιότητες μεταξύ των ακτίνων Χ και των πολύ υψηλών ενεργειακών εκπομπών ακτίνων Γάμμα. Σύμφωνα με τις παραδοσιακές θεωρίες, τα δύο συστατικά εκπομπών παράγονται με ξεχωριστό μηχανισμό.

Ωστόσο, με βάση τις τρέχουσες θεωρίες φάνταζε απίθανο ότι ακόμη και οι πιο ισχυρές εκρήξεις στο σύμπαν θα μπορούσαν να επιταχύνουν τα ηλεκτρόνια με τέτοιο τρόπο, ώστε να παράγουν άμεσα τις παρατηρούμενες ακτίνες γάμμα πολύ υψηλής ενέργειας.

Levinas: Η οπτική της Ύπαρξης

Emmanuel Levinas: 1906-1995

Είναι και Ύπαρξη

§1. Ο Levinas είναι ένας από τους πρώτους φιλοσόφους που παρουσίασε στη Γαλλία τα έργα του Husserl και του Heidegger. Ως προς τον πρώτο θα εξετάσει τη θέση του για επιστροφή στα ίδια τα πράγματα και για την εγκατάλειψη του δυισμού μεταξύ Είναι και φαίνεσθαι. Ως προς τον Heidegger θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στο Είναι και στη θεμελιώδη θέση της οντολογίας. Είναι αλήθεια πως η φιλοσοφία του Levinas από τη μια πλευρά προϋποθέτει τη θεμελιώδη οντολογία του M. Heidegger, ενώ από την άλλη αναδύεται ως εναλλακτική προς αυτή προβολή. Αυτό που ο Γάλλος φιλόσοφος έχει κοινό με τον Heidegger, από την άποψη ευρύτερων προθέσεων και σκοπών, είναι ότι επιχειρεί και ο ίδιος να σκεφτεί ό,τι ως τώρα δεν έχει εισέλθει στο κέντρο του φιλοσοφικού στοχασμού. Τούτο σημαίνει ότι δεν αρκείται απλώς να αντικρούσει ό,τι έχει πει ως τώρα ο Heidegger για το Είναι, αλλά να προχωρήσει πέρα απ’ αυτό. Όπως λέει ο ίδιος:

«ζητεί να προσπελάσει την ιδέα του Είναι εν γένει μέσα στην απροσωπία του για να αναλύσει στη συνέχεια την έννοια του παρόντος και της θέσης, όπου στο απρόσωπο Είναι εμφανίζεται, δίκην υποστάσεως, ένα ον, ένα υποκείμενο, ένα υπάρχον».

§2. Με βάση την ως άνω θέση δεν αρνείται συλλήβδην το Είναι, αλλά επιχειρεί να βαδίσει μέσα στην απροσωπία του και να σκεφτεί τη θέση των όντων εκεί μέσα. Όταν σκεπτόμαστε το Είναι, σκεπτόμαστε εκείνο χάρη στο οποίο κάτι υπάρχει. Τούτο υποδηλώνει πως το Είναι απηχεί το απρόσωπο «υπάρχει», στο πλαίσιο του οποίου συμπλέκονται η ύπαρξη του υποκειμένου και η ύπαρξη του αντικειμένου: η ύπαρξη και το υπάρχον. Έτσι το Είναι μας δεσμεύει στο γεγονός της ύπαρξης, πράγμα που σημαίνει αφενός ότι δεν κατρακυλάμε στον μηδενισμό, αφετέρου πως βρισκόμαστε στο κέντρο μιας τραγικότητας, συνυφασμένης με τη ζωή της ύπαρξης. Αυτή η τραγικότητα θέτει σε μια κινητικότητα τα ανθρώπινα όντα, από την οποία δεν μπορούν να ξεφύγουν με κανένα τρόπο και σε καμιά στιγμή, γιατί πρόκειται για μια τάξη της αντικειμενικής πραγματικότητας, που δεν μπορεί να την υπερβεί η τάξη του υποκειμένου.

§3. Καθημερινά γίνεται λόγος για έναν κόσμο, που αδιάκοπα βρίσκεται σε μια κατάσταση μεταξύ ειρήνης και πολέμου, ασυνεννοησίας μεταξύ Εγώ και Εσύ, σε μια απόκλιση ανάμεσα στην ορθολογική τάξη και τα συμβάντα, σε μια εκδήλωση αντιθετικών αντιλήψεων, που η μια βλέπει την άλλη ως μη λογική και γενικώς σε μια κατάσταση παρόμοιων αναστατώσεων. Πρόκειται στ’ αλήθεια για ένα διηνεκές παιχνίδι ανάμεσα στις σχέσεις μας και στην πραγματικότητα του κόσμου· ένα παιχνίδι που φαίνεται να οδηγείται σε ένα τέλος, πριν ακόμη ολοκληρωθεί, και συνάμα να οδηγεί και σε ένα τέλος την ύπαρξή μας. Αυτό τότε δεν μπορεί σημαίνει ότι μπροστά μας βρίσκεται μόνο ο θάνατος παρά ότι βρισκόμαστε μέσα στην ανωνυμία του Είναι. Το να είμαστε σε σχέση με τον κόσμο, δεν υποδηλώνει ότι συνδεόμαστε με το Είναι. Η πρωταρχική σχέση που μας συνδέει με το Είναι τίθεται, αφότου ο κόσμος βρίσκεται στο τέλος του. Και τούτο επειδή η ύπαρξη προηγείται του κόσμου. Μέσα στα συντρίμμια του κόσμου το Είναι, που φαίνεται να εξαφανίζεται απ’ αυτόν και να μας αναστατώνει, δεν σημαίνει παρά το «υπάρχει» μας.

§4. Η ύπαρξη έχει τον χαρακτήρα του δράματος του κόσμου και δεν είναι απλώς μια στατική κατάσταση, με την οποία αυτός ή αυτό που είναι επικοινωνεί μαζί της κατόπιν κάποιας απόφασης, ειλημμένης πριν από το ως άνω δράμα, πριν από το άνοιγμα της αυλαίας αυτού του δράματος. Αυτός ή αυτό που είναι, ήδη είναι κάτι που υπάρχει και το οποίο παίρνει πάνω του την ύπαρξη. Έτσι, η ύπαρξη, με το να υφίσταται ως τέτοια, παραπέμπει σε μια σχέση μας με το Είναι, η οποία δεν μπορεί να αποφευχθεί με κανένα τρόπο, γιατί το Είναι μας περιβάλλει ασφυκτικά πανταχόθεν και μας πλήττει, χωρίς να ακούμε τη φωνή του, χωρίς να το βλέπουμε ή να το ακούμε να αποκρίνεται. Δείχνει έτσι να είναι ξένο προς την ουσία μας κι όμως αυτό μαρτυρεί τον ίδιο τον πόνο, το πάσχειν. Ο Levinas, διαφοροποιούμενος κατ’ αυτόν τον τρόπο από τον Heidegger, αποφαίνεται πως το ερώτημα για το Είναι, για το νόημά του, είναι μια παρεμβολή ανάμεσα σε εμάς και αυτό, που απομακρύνεται ή κρύβει το Είναι. Το ζητούμενο ωστόσο για τον Γάλλο φιλόσοφο δεν είναι κάποια αντιπαράθεση ή υποδήλωση αντιπαράθεσης ανάμεσα στο Είναι και το μη-Είναι, αλλά το Άλλο/ο Άλλος στη σχέση του προς το Είναι.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ - Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (1.17.10-1.18.5)

[1.17.10] Τετάρτῃ δὲ ἡμέρᾳ ἐς Ἔφεσον ἀφικόμενος τούς τε φυγάδας, ὅσοι δι᾽ αὐτὸν ἐξέπεσον τῆς πόλεως, κατήγαγε καὶ τὴν ὀλιγαρχίαν καταλύσας δημοκρατίαν κατέστησε· τοὺς δὲ φόρους, ὅσους τοῖς βαρβάροις ἀπέφερον, τῇ Ἀρτέμιδι ξυντελεῖν ἐκέλευσεν. [1.17.11] ὁ δὲ δῆμος ὁ τῶν Ἐφεσίων, ὡς ἀφῃρέθη αὐτοῖς ὁ ἀπὸ τῶν ὀλίγων φόβος, τούς τε Μέμνονα ἐπαγομένους καὶ τοὺς τὸ ἱερὸν συλήσαντας τῆς Ἀρτέμιδος καὶ τοὺς τὴν εἰκόνα τὴν Φιλίππου τὴν ἐν τῷ ἱερῷ καταβαλόντας καὶ τὸν τάφον ἐκ τῆς ἀγορᾶς ἀνορύξαντας τὸν Ἡροπύθου τοῦ ἐλευθερώσαντος τὴν πόλιν ὥρμησαν ἀποκτεῖναι. [1.17.12] καὶ Σύρφακα μὲν καὶ τὸν παῖδα αὐτοῦ Πελάγοντα καὶ τοὺς τῶν ἀδελφῶν τοῦ Σύρφακος παῖδας ἐκ τοῦ ἱεροῦ ἐξαγαγόντες κατέλευσαν· τοὺς δὲ ἄλλους διεκώλυσεν Ἀλέξανδρος προσωτέρω ἐπιζητεῖν καὶ τιμωρεῖσθαι, γνοὺς ὅτι ὁμοῦ τοῖς αἰτίοις καὶ οὐ ξὺν δίκῃ τινάς, τοὺς μὲν κατ᾽ ἔχθραν, τοὺς δὲ κατὰ ἁρπαγὴν χρημάτων ἀποκτενεῖ, ξυγχωρηθὲν αὐτῷ, ὁ δῆμος. καὶ εἰ δή τῳ ἄλλῳ, καὶ τοῖς ἐν Ἐφέσῳ πραχθεῖσιν Ἀλέξανδρος ἐν τῷ τότε εὐδοκίμει.

[1.18.1] Ἐν τούτῳ δὲ ἐκ Μαγνησίας τε καὶ Τράλλεων παρ᾽ αὐτὸν ἧκον ἐνδιδόντες τὰς πόλεις· καὶ ὃς πέμπει Παρμενίωνα, δοὺς αὐτῷ δισχιλίους καὶ πεντακοσίους πεζοὺς τῶν ξένων καὶ Μακεδόνας παραπλησίους, ἱππέας δὲ τῶν ἑταίρων ἐς διακοσίους. Ἀλκίμαχον δὲ τὸν Ἀγαθοκλέους ἐπὶ τὰς Αἰολίδας τε πόλεις ξὺν δυνάμει οὐκ ἐλάττονι ἐξέπεμψε καὶ ὅσαι Ἰωνικαὶ ὑπὸ τοῖς βαρβάροις ἔτι ἦσαν. [1.18.2] καὶ τὰς μὲν ὀλιγαρχίας πανταχοῦ καταλύειν ἐκέλευσεν, δημοκρατίας δὲ [τε] ἐγκαθιστάναι καὶ τοὺς νόμους τοὺς σφῶν ἑκάστοις ἀποδοῦναι, καὶ τοὺς φόρους ἀνεῖναι, ὅσους τοῖς βαρβάροις ἀπέφερον. αὐτὸς δὲ ὑπομείνας ἐν Ἐφέσῳ θυσίαν τε ἔθυσε τῇ Ἀρτέμιδι καὶ πομπὴν ἔπεμψε ξὺν τῇ στρατιᾷ πάσῃ ὡπλισμένῃ τε καὶ ὡς ἐς μάχην ξυντεταγμένῃ.
[1.18.3] Τῇ δὲ ὑστεραίᾳ ἀναλαβὼν τῶν τε πεζῶν τοὺς λοιποὺς καὶ τοὺς τοξότας καὶ τοὺς Ἀγριᾶνας καὶ τοὺς Θρᾷκας ἱππέας καὶ τῶν ἑταίρων τήν τε βασιλικὴν ἴλην καὶ πρὸς ταύτῃ τρεῖς ἄλλας ἐπὶ Μιλήτου ἐστέλλετο· καὶ τὴν μὲν ἔξω[δον] καλουμένην πόλιν ἐξ ἐφόδου ἔλαβεν ἐκλιπούσης τῆς φυλακῆς· ἐνταῦθα δὲ καταστρατοπεδεύσας ἔγνω ἀποτειχίζειν τὴν εἴσω πόλιν. [1.18.4] Ἡγησίστρατος γάρ, ὅτῳ ἡ φρουρὰ ἡ Μιλησίων ἐκ βασιλέως ἐπετέτραπτο, πρόσθεν γράμματα παρ᾽ Ἀλέξανδρον ἔπεμπεν ἐνδιδοὺς τὴν Μίλητον· τότε δὲ ἀναθαρρήσας ἐπὶ τῷ Περσῶν στρατῷ οὐ μακρὰν ὄντι διασώζειν τοῖς Πέρσαις ἐπενόει τὴν πόλιν. Νικάνωρ δὲ τὸ Ἑλληνικὸν ναυτικὸν ἄγων ὑποφθάνει τοὺς Πέρσας τρισὶν ἡμέραις πρότερος καταπλεύσας ἢ τοὺς Πέρσας Μιλήτῳ προσχεῖν, καὶ ὁρμίζεται ναυσὶν ἑξήκοντα καὶ ἑκατὸν ἐν τῇ νήσῳ τῇ Λάδῃ· κεῖται δὲ αὕτη ἐπὶ τῇ Μιλήτῳ. [1.18.5] αἱ δὲ τῶν Περσῶν νῆες ὑστερήσασαι, ἐπειδὴ ἔμαθον οἱ ναύαρχοι τῶν ἀμφὶ Νικάνορα τὴν ἐν τῇ Λάδῃ προκαταγωγήν, πρὸς τῆς Μυκάλῃ τῷ ὄρει ὡρμίσθησαν. τὴν γὰρ Λάδην τὴν νῆσον προκατειλήφει Ἀλέξανδρος, οὐ τῶν νεῶν μόνον τῇ ἐγκαθορμίσει, ἀλλὰ καὶ τοὺς Θρᾷκας καὶ τῶν ἄλλων ξένων ἐς τετρακισχιλίους διαβιβάσας ἐς αὐτήν. ἦσαν δὲ τῶν βαρβάρων αἱ νῆες ἀμφὶ τὰς τετρακοσίας.

***

[1.17.10] Ο Αλέξανδρος την τέταρτη μέρα έφθασε στην Έφεσο· επανέφερε στην πόλη όσους είχαν εξοριστεί εξαιτίας του και εγκατέστησε δημοκρατικό πολίτευμα καταλύοντας την ολιγαρχία· διέταξε επίσης να πληρώνουν στον ναό της Αρτέμιδος όσους φόρους πλήρωναν πριν στους βαρβάρους. [1.17.11] Μόλις λοιπόν έλειψε ο φόβος από τους ολιγαρχικούς, ο λαός της Εφέσου κινήθηκε να σκοτώσει όσους προσκάλεσαν τον Μέμνονα στην πόλη, όσους σύλησαν τον ναό της Αρτέμιδος και έριξαν κάτω το άγαλμα του Φιλίππου που βρισκόταν σε αυτόν, καθώς και όσους ανέσκαψαν και απομάκρυναν από την αγορά τον τάφο του Ηροπύθη, ο οποίος ελευθέρωσε την πόλη. [1.17.12] Λιθοβόλησαν λοιπόν τον Σύρφακα και τον γιο του Πελάγοντα καθώς και τα παιδιά των αδελφών του Σύρφακα, αφού τους έσυραν έξω από τον ναό. Ο Αλέξανδρος τους απαγόρευσε να καταδιώξουν άλλους πολίτες και να τους τιμωρήσουν, γιατί καταλάβαινε ότι, αν επιτραπεί στον λαό, μαζί με τους πραγματικά ενόχους θα εκτελέσει και μερικούς άλλους χωρίς δίκη, είτε από έχθρα είτε για να τους αρπάξει την περιουσία. Περισσότερο από καθετί άλλο η πράξη του αυτή στην Έφεσο έγινε αιτία να αποκτήσει τότε ο Αλέξανδρος μεγάλη εκτίμηση.
[1.18.1] Στο μεταξύ ήρθαν από τη Μαγνησία και τις Τράλλεις απεσταλμένοι για να του παραδώσουν τις πόλεις τους. Ο Αλέξανδρος έστειλε σε αυτές τον Παρμενίωνα με δύο χιλιάδες πεντακόσιους μισθοφόρους πεζούς, άλλους τόσους Μακεδόνες και από το ιππικό των εταίρων περίπου διακόσιους· έστειλε επίσης τον Αλκίμαχο, τον γιο του Αγαθοκλή, με όχι λιγότερες δυνάμεις, στις αιολικές πόλεις και στις ιωνικές που ήταν ακόμη στην εξουσία των Περσών. [1.18.2] Τον διέταξε να καταλύει παντού τα ολιγαρχικά πολιτεύματα και να εγκαθιστά δημοκρατικά, να αποκαταστήσει σε όλες τις πόλεις τους πατροπαράδοτους νόμους και να τις απαλλάξει από τη φορολογία που πλήρωναν πριν στους Πέρσες. Ο ίδιος καθυστέρησε λίγο στην Έφεσο, όπου πρόσφερε θυσία στην Άρτεμη και οργάνωσε πομπή με όλον τον στρατό του οπλισμένο και παραταγμένο όπως στη μάχη.
[1.18.3] Την επόμενη μέρα πήρε μαζί του τους υπόλοιπους πεζούς, τους τοξότες, τους Αγριάνες, τους Θράκες ιππείς, και από το ιππικό των εταίρων τη βασιλική ίλη και άλλες τρεις ακόμη ίλες και βάδισε κατά της Μιλήτου. Με επίθεση κατέλαβε τη λεγόμενη έξω πόλη, την οποία εγκατέλειψε η φρουρά της· στρατοπέδευσε εκεί και αποφάσισε να αποκλείσει τη μέσα πόλη με τείχος. [1.18.4] Γιατί ο Ηγησίστρατος, στον οποίο είχε ανατεθεί από τον βασιλιά των Περσών η φρούρηση της Μιλήτου, έστειλε στην αρχή γράμμα στον Αλέξανδρο παραδίνοντάς του την πόλη· μετά όμως πήρε θάρρος, επειδή οι περσικές δυνάμεις δεν ήταν μακριά, και σκεφτόταν να διαφυλάξει την πόλη για τους Πέρσες. Ο Νικάνωρ όμως οδηγώντας το ελληνικό ναυτικό πρόλαβε να καταπλεύσει τρεις μέρες πριν πλησιάσουν στη Μίλητο οι Πέρσες και να αγκυροβολήσει με εκατόν εξήντα πλοία στη νήσο Λάδη, που βρίσκεται δίπλα στη Μίλητο. [1.18.5] Τα πλοία των Περσών έφθασαν καθυστερημένα και, όταν οι ναύαρχοί τους πληροφορήθηκαν ότι τα πλοία του Νικάνορα είχαν καταπλεύσει πριν από αυτούς στη Λάδη, αγκυροβόλησαν κάτω από το όρος Μυκάλη. Γιατί ο Αλέξανδρος είχε καταλάβει από πριν τη νήσο Λάδη, όχι μόνο προσορμίζοντας τα πλοία του, αλλά και με τους Θράκες και με τέσσερις χιλιάδες περίπου άλλους μισθοφόρους που μετέφερε σε αυτήν· τα πλοία των βαρβάρων ήταν περίπου τετρακόσια.