Τρίτη 11 Απριλίου 2023

Αρχές Σύνταξης της Αρχαιοελληνικής Γλώσσας: 5. Η ΜΕΤΟΧΗ

ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ


§5.6. Οι κύριες χρήσεις της μετοχής είναι οι εξής:

• Η μετοχή χρησιμοποιείται, συνήθως έναρθρη, ως επιθετικός προσδιορισμός (επιθετική μετοχή), ο οποίος προσδιορίζει ειδικότερα ένα ουσιαστικό της πρότασης (κατά κανόνα το υποκείμενο ή το αντικείμενό της).

• Η μετοχή χρησιμοποιείται επίσης ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός (κατηγορηματική μετοχή) που μπορεί να αναφέρεται στο υποκείμενο ή το αντικείμενο της πρότασης.

Επιθετική και κατηγορηματική μετοχή αποτελούν (μαζί με την ουσιαστικοποιημένη μετοχή) τις ονοματικές χρήσεις της μετοχής.

• Η μετοχή χρησιμοποιείται και για να δηλώσει μια διεργασία ή ένα συμβάν που συνοδεύει και προσδιορίζει το κύριο ρήμα και το περιεχόμενό του ως προς τον χρόνο, τον τρόπο, την αιτία κ.λπ. (επιρρηματική μετοχή). Η επιρρηματική αυτή μετοχή διακρίνεται ανάλογα με τη σχέση της προς τους άλλους όρους της πρότασης σε συνημμένη και απόλυτη. Οι περιπτώσεις αυτές συνιστούν τις επιρρηματικές χρήσεις της μετοχής.

Ο Ξέρξης και οι αρχαίοι Έλληνες

Μιλώντας για εκείνα τα πράγματα που είναι επικίνδυνα, προφανή και πολύ πιθανά, για απειλές που ο κόσμος παράλογα αγνοεί. Είμαι σίγουρος ότι όλο και κάποιες αναλογίες θα βρείτε με σημερινά πρόσωπα και καταστάσεις.

Μια παλιά περσική παροιμία λέει:

Αυτός που δεν ξέρει, και δεν ξέρει ότι δεν ξέρει, είναι ανόητος. απόφυγέ τον.

Αυτός που δεν ξέρει, και ξέρει ότι δεν ξέρει, μπορεί να διδαχθεί, δίδαξέ τον.

Αυτός που ξέρει, και δεν ξέρει ότι ξέρει, κοιμάται, ξύπνησέ τον.

Αυτός που ξέρει, και ξέρει ότι ξέρει, είναι σοφός, ακολούθα τον.

Εμείς μπορεί να μην ξέρουμε τι ακριβώς είχε στο μυαλό του ο δημιουργός της παραπάνω παροιμίας αλλά σίγουρα όλοι ξέρουμε την ιστορία του Πέρση βασιλιά Ξέρξη και τις φιλοδοξίες του να κατακτήσει την Ελλάδα. Θα σας θυμίσω την ιστορία στα γρήγορα.

Το 481 π.Χ., ο Ξέρξης επιτέθηκε στην Ελλάδα παρά το γεγονός ότι είχε προειδοποιηθεί για την πιθανότητα ενός αποτελέσματος πολύ διαφορετικό από αυτό που περίμενε. Ήξερε αλλά δεν ήξερε ότι ήξερε.

Οι Έλληνες ήξεραν ό,τι ήξεραν και χρησιμοποίησαν τη γνώση τους για να πολεμήσουν μια πολύ ισχυρότερη δύναμη. Το αποτέλεσμα αυτής της επικής μάχης έδειξε και στους δύο αντιπάλους πράγματα που είχαν την ικανότητα να προβλέψουν, να ανταποκριθούν στις προειδοποιήσεις και να αντιδράσουν κατάλληλα. Η αφήγηση του Έλληνα ιστορικού Ηροδότου είναι αποκαλυπτική.

Ο Ξέρξης, βασιλιάς της Περσίας, γιος του Μεγάλου Δαρείου, κι εγγονός του Κύρου του Μεγάλου, ξεκίνησε για να κατακτήσει την Ελλάδα. Όταν ανέλαβε την εξουσία το 486 π.Χ. με το θάνατο του πατέρα του, δεν ήταν ακόμη και τόσο "Μέγας". Είχε όμως στο μυαλό του τόσο την υστεροφημία του όσο και την κληρονομιά του πατέρα του. Έξι χρόνια πριν, ο Δαρείος είχε εισβάλει στην Ελλάδα κι έφαγε τα μούτρα του στη μάχη του Μαραθώνα και πέθανε πριν προλάβει να κάνει νέα εκστρατεία.

Καθώς ο Ξέρξης σχεδίαζε πώς θα κατακτούσε αυτό που ο πατέρας του δεν κατάφερε, ο ξάδερφος και κουνιάδος του Μαρδόνιος, διοικητής του στρατού, ήταν αυτός που του ενίσχυε το όραμα απέναντι στις τυχόν αντιρρήσεις άλλων συμβούλων. Μα ποια δύναμη θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τον μεγαλύτερο στρατό που συγκεντρώθηκε ποτέ; Βέβαια αν οι αναμνήσεις τους από την ήττα δεν ήταν τόσο πρόσφατες κανονικά τόσο ο Ξέρξης όσο και οι σύμβουλοί του θα έπρεπε να γνώριζαν την απάντηση.

Δύο από τους έμπιστους συμβούλους του Ξέρξη επιχείρησαν να τον προειδοποιήσουν, αλλά εκείνος αρνήθηκε να ακούσει. Ο θείος του ο Αρτάβανος του έθεσε την πιθανότητα, «Ας υποθέσουμε… ότι μας πολεμάνε στη θάλασσα, μας νικάνε και μετά παλεύουν στον Ελλήσποντο και διαλύουν τη γέφυρα. Εκεί βρίσκεται ο κίνδυνος, βασιλιά μου». Ο Ξέρξης εξοργίστηκε (αν κι αργότερα το ξανασκέφτηκε πιο σοβαρά).

Σύμφωνα με την αφήγηση του Ηροδότου, ωστόσο, ένας ψηλός όμορφος άνδρας επισκέφτηκε τον Ξέρξη στα όνειρά του, απειλώντας τον επανειλημμένα ότι αν δεν προχωρήσει στην εκστρατεία θα έχανε τη θέση του.

Αφού καθαιρέθηκε από τη θέση του βασιλιά στη Σπάρτη, ο Δημάρατος είχε αυτοεξοριστεί στα Σούσα, όπου έγινε έμπιστος του Ξέρξη. Ο Δημάρατος τον προειδοποίησε ότι οι Σπαρτιάτες δεν θα ενδώσουν ποτέ, ακόμη κι αν όλοι άλλοι Έλληνες τον προσκυνούσαν. Θα σταθούν στη θέση τους και θα αντισταθούν, ό,τι κι αν γίνει: «Ο κύριός τους είναι ο νόμος και φοβούνται πολύ περισσότερο αυτόν παρά εσάς». Σε αντίθεση με τον τρόπο που αντιμετώπιζε τον Αρτάβανο, ο Ξέρξης «τον απέλυσε ευγενικά», φυσικά δεν άκουσε τη συμβουλή του και το 483 π.Χ. ξεκίνησε την εκστρατεία.

Αργότερα, όταν ένας κατάσκοπος ανέφερε στον Ξέρξη ότι οι Σπαρτιάτες είχαν λάβει αμυντικές θέσεις στη Λακωνία, ξαναφώναξε τον Δημάρατο, ο οποίος επανέλαβε την προηγούμενη προειδοποίησή του ότι οι Έλληνες δεν θα ήταν εύκολη λεία. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ο Δημάρατος αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο. Ο Ξέρξης τον ρώτησε και μια τρίτη φορά για το τι μπορούσε να κάνει για να νικήσει τους Σπαρτιάτες. Ο Δημάρατος του είπε να στείλει κάποια πλοία στα Κύθηρα κι από κει σαν ορμητήριο να αποσπάσει την προσοχή τους έτσι ώστε να τους εμποδίσει να βοηθήσουν τους άλλους Έλληνες.

Διαφορετικά, τον προειδοποίησε: «Ξέρεις τι θα γίνει αν δεν το κάνεις αυτό; Υπάρχει ένας στενός ισθμός στην Πελοπόννησο. Όλοι οι Πελοποννήσιοι θα σχηματίσουν μια συνομοσπονδία σχεδιασμένη για να σας αντισταθεί, και τότε αυτός ο ισθμός θα είναι το μέρος όπου θα πρέπει να περιμένετε γίνουν οι πολύ πιο σκληρές μάχες με ό,τι έχετε συναντήσει μέχρι τώρα».

Για τρίτη φορά.

Και έτσι συνεχίστηκαν οι προετοιμασίες για έναν πόλεμο με το όραμά του περί «κυριαρχίας σε ολόκληρη την ανθρώπινη φυλή» που του είχε έρθει σε ένα ακόμη όνειρό του.

Οι Έλληνες, από την πλευρά τους, γρήγορα αναγνώρισαν ότι η εισβολή που είχαν αποκρούσει το 490 π.Χ. ήταν απλά μια προειδοποίηση μιας μελλοντικής επίθεσης. Συμβουλεύτηκαν το Μαντείο στους Δελφούς, που επιβεβαίωσε τον φόβο τους για την περσική επίθεση, αλλά τους έδωσε και μια ελπίδα για το «ξύλινο τείχος» που θα «έμενε άθικτο και θα βοηθούσε εσάς και τα παιδιά σας».

Οι Έλληνες εγκατέλειψαν τις μικροσυγκρούσεις μεταξύ τους και ενώθηκαν απέναντι στην Περσία. Τελικά, αποφάσισαν να ακολουθήσουν τη συμβουλή του Θεμιστοκλή, που είχε πολεμήσει στον Μαραθώνα και τους συμβούλεψε να ναυπηγήσουν έναν στόλο από διακόσια καράβια: το «ξύλινο τείχος» που προέβλεπε το Μαντείο. Όπως είχε προβλέψει ο Δημάρατος, οι Έλληνες άρχισαν να ετοιμάζουν το στόλο τους για να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στη θάλασσα.

Και τα πράγματα λίγο πολύ έγιναν όπως τα είπε. Στη μάχη της Σαλαμίνας τον Σεπτέμβριο του 480, ο ελληνικός στόλος νίκησε ολοσχερώς τους Πέρσες. Ο Ξέρξης επέστρεψε στην πατρίδα του, αφήνοντας τον Μαρδόνιο να συνεχίσει την εκστρατεία κατά των Ελλήνων. Τον επόμενο χρόνο, οι Έλληνες κατέστρεψαν κι ό,τι είχε απομείνει από τον περσικό στόλο, ο Μαρδόνιος πέθανε στη μάχη και οι Πέρσες αναγκάστηκαν να αποσυρθούν εντελώς

Οι Έλληνες κέρδισαν τον πόλεμο ενάντια σε μια πολύ μεγαλύτερη δύναμη γιατί αναγνώρισαν μια κρίση γρήγορα, έδρασαν αποφασιστικά και πήραν τις σωστές αποφάσεις για την υπέρβαση της άμεσης απειλής. Το διακύβευμα ήταν μεγάλο. Είχαν κάθε άλλο παρά υπερβολική αυτοπεποίθηση ενώ συγκέντρωσαν διαφορετικές απόψεις.

Ο εχθρός τους είδε την πιθανότητα να χάσει τον πόλεμο σαν έναν σπάνιο κι ασύλληπτο Μαύρο Κύκνο, δεδομένου του μεγέθους των περσικών δυνάμεων σε σύγκριση με εκείνες των Ελλήνων, ενώ οι Έλληνες είδαν την περσική επίθεση σαν έναν Γκρίζο Ρινόκερο, μια εξαιρετικά προφανή απειλή που τους είχε βάλει στο μάτι.

Ο Ηρόδοτος δίνει δυσανάλογα μεγάλο μέρος της ικανότητας των Ελλήνων στο να ερμηνεύουν τους χρησμούς. Αλλά η νίκη τους δεν οφειλόταν εκεί, δηλαδή στο να μπορούν να ερμηνεύουν φανταστικά σημάδια αλλά και στην προθυμία τους να ενεργήσουν άμεσα. Ο Ξέρξης είχε πάρει τις προειδοποιήσεις που χρειαζόταν. Αλλά τις αγνόησε για πολλούς από τους ίδιους λόγους που κάνουμε όλοι όταν αντιμετωπίζουμε πληροφορίες που δεν θέλουμε να ακούσουμε—πληροφορίες που γνωρίζουμε αλλά αρνούμαστε να αποδεχθούμε.

«Ο Ξέρξης είχε πληροφορίες από τους Έλληνες συμβούλους του που θα μπορούσαν να είχαν κάνει την εισβολή του στην Ελλάδα πολύ πιο επιτυχημένη από ό,τι ήταν, αλλά απομονωμένος από αυτούς και τριγυρισμένος από τους φιλόδοξους κόλακές του και τις δικές του μεγαλομανίες, δεν τις εκμεταλλεύτηκε», γράφει σοφά η ιστορικός Carolyn Dewald. Η τάση ισχυρών ανδρών - όπως ο Κροίσος, ο Κύρος, ο Ξέρξης - «να αγνοούν τους περιορισμούς που βάζει ο κόσμος στη δύναμή τους, αποτυγχάνουν να ακούσουν πληροφορίες που θα ήταν χρήσιμες αλλά δεν ταιριάζουν με τις δικές τους αντιλήψεις για το εύρος του προσωπικού τους ελέγχου επί των γεγονότων».

Ο Ξέρξης ζύγισε τις δύο αντίπαλες πλευρές, αλλά τελικά πήγε με τη συμβουλή που του ήθελε ν ακούσει περισσότερο: του Μαρδόνιου, που μοιραζόταν τις ίδιες υπερμεγέθεις φιλοδοξίες. Οι Πέρσες έχασαν επειδή ο Ξέρξης ήταν σε άρνηση σχετικά με τις απειλές για το μεγαλεπήβολο σχέδιό του και αγνόησε πολλά σημάδια και προειδοποιήσεις.

Ο Ξέρξης παρουσίασε πολλά από τα λάθη που είναι κοινά σε όλους μας όταν αποτυγχάνουμε να αναγνωρίσουμε και να ενεργήσουμε μπροστά σε προφανείς απειλές. Βασίζουμε τις αποφάσεις μας σε αυτό που ο Γάλλος νευροεπιστήμονας Olivier Oullier αποκαλεί «emorationality»: ένα μείγμα λογικών και συναισθηματικών κινήτρων που μας οδηγούν. Έχουμε υπερβολική αυτοπεποίθηση, ακολουθούμε ή μιμούμαστε τους άλλους αποφεύγοντας να αναγνωρίσουμε τις απειλές ακόμα και όταν αυτό θα μας κοστίσει. Οι άνθρωποι, κάνουμε πάντα κρίσεις και οι αποφάσεις μας για πολλές από αυτές είναι μεροληπτικές.

Γιατί κι εμείς μη νομίζετε ότι είμαστε καλύτεροι στο να αναγνωρίζουμε έγκαιρα τις απειλές, ακόμη κι όταν υπάρχουν προειδοποιήσεις. Η πρώτη και πιο ύπουλη από αυτές τις προκαταλήψεις είναι η προκατάληψη της ομάδας. Στενά συνδεδεμένες είναι η μεροληψία επιβεβαίωσης κι η μεροληψία διαθεσιμότητας.

Έχοντας επίγνωση αυτών των προκαταλήψεων και αντισταθμίζοντας τες, μπορούμε να ενεργήσουμε περισσότερο σαν τους αρχαίους Έλληνες παρά σαν τους Πέρσες.

Επτά αλήθειες για την αγάπη

Μην ξεχνάτε αυτές τις επτά αλήθειες για την αγάπη

1. Η αγάπη είναι επιλογή: Η αγάπη διαφέρει από την επιθυμία, το πάθος και άλλα συναισθήματα που διαρκούν συνήθως λίγο αλλά είναι πολύ έντονα. Η αγάπη είναι μια επιλογή. Έχουμε επιλέξει να αγαπάμε κάποιον και κανείς και τίποτα δεν μπορεί να μας πιέσει να αισθανθούμε αγάπη.

2. Η αγάπη χρειάζεται χρόνο για να δημιουργηθεί: Η αγάπη μεταξύ δύο ανθρώπων χρειάζεται αρκετό χρόνο, εμπιστοσύνη και οικειότητα για να δημιουργηθεί. Βασίζεται στον χρόνο που περνάμε με τον σύντροφό μας για να τον γνωρίσουμε, να μοιραστούμε τα ενδιαφέροντά μας και τις απόψεις μας. Η αγάπη εμφανίζεται όταν γνωρίζουμε τον άλλο τόσο καλά ώστε να τον σεβόμαστε για αυτό που είναι και να τον θαυμάζουμε.

3. Αγάπη σημαίνει υπομονή: Για να αγαπήσουμε πρέπει να ξέρουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας, να έχουμε υπομονή με τα συναισθήματά μας και τους άλλους. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε άμεση αντίδραση ή ανταπόδοση, αλλά αρκεί να αφήσουμε τα πράγματα να κυλήσουν μόνα τους.

4. Η αγάπη απαιτεί δουλειά: Χρειάζεται προσπάθεια και δύο ανθρώπους που δουλεύουν καθημερινά για τη σχέση τους. Έτσι η αγάπη γίνεται πιο δυνατή και δεν εξασθενεί.

5. Αγάπη είναι η καλοσύνη: Εάν η αγάπη σας πληγώνει τον άλλο, τότε δεν είναι αγάπη. Αν τον καταπιέζει, δημιουργεί άσχημα συναισθήματα ή καταστάσεις, τότε δεν είναι μια ώριμη αγάπη. Η αγάπη πρέπει να μας κάνει να αισθανόμαστε σιγουριά και να δημιουργεί μια σταθερότητα στη ζωή μας.

6. Η αγάπη δεν είναι εγωιστική: Όταν αγαπάμε σταματάμε να ενδιαφερόμαστε μόνο για τον εαυτό μας. Γινόμαστε ένα με τον άλλο και λειτουργούμε μαζί του σαν μια οντότητα.

7. Η αγάπη απαιτεί δέσμευση: Πάντα θα υπάρχουν πειρασμοί, όμως όταν δύο άνθρωποι έχουν δεσμευτεί να αγαπούν ο ένας τον άλλο, ξέρουν τον τρόπο για να λειτουργήσει η σχέση τους. Η αληθινή αγάπη δεν μας αφήνει να αναρωτιόμαστε αν ‘υπάρχει κάποιος καλύτερος’ για εμάς αλλά υπάρχει μόνο όταν έχουμε αποφασίσει να μοιραστούμε με ένα άνθρωπο τη ζωή μας.

Οι προσδοκίες των άλλων ήταν τα κάγκελα στο δικό μου κλουβί

“Οι προσδοκίες των άλλων ήταν τα κάγκελα που χρησιμοποίησα για το δικό μου κλουβί”.

Είναι μια κατάσταση στην οποία βρίσκονται πολλοί άνθρωποι – ίσως και εσείς – προσπαθώντας να ικανοποιήσουν τους άλλους, ενώ παράλληλα βλάπτουν τον εαυτό τους.

Υπάρχει ένας όρος για να περιγράψει αυτού του είδους τη συμπεριφορά: ονομάζεται people-pleasing, και συνήθως ξεκινάει από την πρώιμη παιδική μας ηλικία.

Από πού προέρχεται η ικανοποίηση των ανθρώπων

Όταν ήμασταν παιδιά, είχαμε ορισμένες ανάγκες, κυρίως να μας προστατεύουν και να μας παρέχουν φροντίδα. Δυστυχώς, όμως, πολλοί από εμάς μεγαλώσαμε σε ένα ανασφαλές, ασταθές ή κακοποιητικό περιβάλλον που μας έκανε να βιώσουμε πολύ άγχος και πόνο.

Για να δημιουργήσουμε ένα ασφαλέστερο περιβάλλον, μάθαμε να ευχαριστούμε τους πιο κοντινούς μας ανθρώπους, όπως τους γονείς και τα αδέλφια μας. Ως εκ τούτου, η ικανοποίηση των ανθρώπων μπορεί να θεωρηθεί ως μια αντίδραση στο τραύμα, ένας προσαρμοστικός μηχανισμός αντιμετώπισης που εξυπηρετεί έναν τρομερά σημαντικό λόγο: να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις από τις οποίες εξαρτάται η ευημερία ή ακόμη και η επιβίωσή μας.

Αλλά εδώ είναι το πρόβλημα: ακόμη και τώρα ως ενήλικες πολλοί από εμάς εξακολουθούν να εμπλέκονται ασυνείδητα σε αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς, ενώ δεν το χρειαζόμαστε πραγματικά. Η ικανοποίηση των ανθρώπων έχει γίνει η δεύτερη φύση μας και, είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι, επηρεάζει αρνητικά τη ζωή μας.

Οι πιο συνηθισμένες συνήθειες των ανθρώπων που ικανοποιούν τους ανθρώπους

Πριν δούμε ποιες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις του people-pleasing, ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά σε μερικές κοινές συμπεριφορικές και ψυχολογικές συνήθειες των people pleasers:
  • Λένε “ναι” όταν θέλουν να πουν “όχι”
  • Ζητούν συγγνώμη για πράγματα για τα οποία δεν ευθύνονται
  • Καταπίεση του θυμού, της θλίψης ή άλλων “αρνητικών” συναισθημάτων
  • Δεν εκφράζουν τις γνήσιες σκέψεις τους
  • Ανησυχούν συνεχώς για το τι σκέφτονται οι άλλοι γι’ αυτούς
  • Προσπαθούν να βοηθήσουν τους άλλους, ακόμη και αν εκείνοι δεν ζητούν βοήθεια
  • Νιώθουν πληγωμένοι όταν κάποιος επικρίνει κάτι που είπαν ή έκαναν
  • Φοβούνται μήπως γελοιοποιηθούν
  • Κολακεύουν τους άλλους, ακόμη και αυτούς που δεν τους αρέσουν
  • Αποφεύγουν τις διαφωνίες και τις συγκρούσεις
  • Θέλουν να φαίνονται τέλειοι
  • Υπερβολική επαγρύπνηση για τους άλλους ανθρώπους
  • Κάνουν χάρες για τους άλλους, παρόλο που δεν το θέλουν
  • Να μην παίρνουν αποστάσεις από ορισμένους ανθρώπους, ακόμη και αν κακοποιούνται από αυτούς
  • Αισθάνονται ανάξιοι της αγάπης και του σεβασμού
  • Πιστεύουν ότι οι άλλοι ξέρουν καλύτερα από αυτούς
  • Αφήνουν τους άλλους να τους λένε πώς πρέπει να ζήσουν
  • Δείχνουν συμπόνια στους άλλους, αλλά όχι στον εαυτό τους
Τώρα ας στρέψουμε την προσοχή μας στο πώς η ικανοποίηση των ανθρώπων επηρεάζει τη ζωή μας.

Οι αρνητικές επιπτώσεις της ικανοποίησης των ανθρώπων

Οι επιπτώσεις της ικανοποίησης των ανθρώπων μπορεί να είναι σοβαρά επιζήμιες για εμάς τους ίδιους, τις σχέσεις μας και τον κόσμο γύρω μας. Παρακάτω παρατίθενται οι πιο σημαντικές από αυτές:

Στρες, άγχος, κόπωση και ασθένειες. Για να κρατήσουν τους άλλους ικανοποιημένους, οι people pleasers καταπιέζουν συναισθηματικά τον εαυτό τους αρκετά. Μπορεί να θέλουν να κλάψουν από θλίψη ή να ουρλιάξουν από θυμό, αλλά αντ’ αυτού φορούν ένα ψεύτικο χαμόγελο για να αποφύγουν τη σύγκρουση. Μπορεί να θέλουν να κάθονται ήσυχα και να χαλαρώνουν, αλλά αντ’ αυτού εκτελούν εργασίες που τους αναθέτουν οι άλλοι.

Μπορεί να θέλουν να πουν “όχι” και να απομακρυνθούν από μια σχέση, αλλά αντ’ αυτού επιλέγουν να συμμορφωθούν και να παραμείνουν με κάποιον που τους κακοποιεί. Ως αποτέλεσμα αυτής της συνεχιζόμενης συναισθηματικής καταπίεσης, οι άνθρωποι που ικανοποιούν τους ανθρώπους βιώνουν χρόνιο στρες, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση καθώς και σε ψυχικές και σωματικές ασθένειες. Επιπλέον, επειδή οι people pleasers είναι κολλημένοι στον έλεγχο των ανθρώπων και των καταστάσεων, τείνουν να βιώνουν πολύ άγχος, καθώς και απογοήτευση όταν τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως επιθυμούν.

Δυσαρέσκεια και λύπη. Όταν δεν ακολουθούμε το ένστικτό μας, απορρίπτουμε την εσωτερική μας φωνή, αναθέτουμε τη γνώση μας σε τρίτους ή κάνουμε πράγματα που δεν είναι σε ευθυγράμμιση με τις ανάγκες και τις βασικές μας αξίες προκειμένου να ευχαριστήσουμε τους άλλους, απορρίπτουμε τα συναισθήματα και τις συγκινήσεις μας και, επομένως, προδίδουμε, κατά μία έννοια, τον εαυτό μας. Επιπλέον, όταν προσπαθούμε διαρκώς να ευχαριστούμε τους άλλους, συνήθως καταλήγουμε να διαπιστώνουμε ότι μας θεωρούν δεδομένους, γεγονός που μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε ότι δεν μας εκτιμούν. Ως εκ τούτου, μπορεί να καταλήξουμε να βιώνουμε δυσαρέσκεια και τελικά να μετανιώνουμε που δεν ζήσαμε όπως κατά βάθος θέλαμε.

Δυσλειτουργικές σχέσεις. Παρόλο που το μόνο που θέλουν οι άνθρωποι που ευχαριστούν είναι να βελτιώσουν τις σχέσεις τους, στην πραγματικότητα τις χαλάνε ασυνείδητα. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι γι’ αυτό, ένας από τους οποίους είναι η ανέντιμη συμπεριφορά τους. Αν το καλοσκεφτείτε, οι people pleasers είναι, κατά μία έννοια, ψεύτες, γιατί προσποιούνται ότι είναι κάποιος που δεν είναι. Φυσικά, δεν λένε ψέματα από κακή πρόθεση, αλλά για να προστατεύσουν τον εαυτό τους. Είναι σαν χαμαιλέοντες, που αλλάζουν την εμφάνισή τους για να προσαρμοστούν στο περιβάλλον τους, συνεπώς κανείς δεν μαθαίνει το πραγματικό τους πρόσωπο – τουλάχιστον στην αρχή μιας σχέσης. Αυτό συχνά οδηγεί σε προβλήματα επικοινωνίας, και μόλις η αλήθεια βγει στην επιφάνεια, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές διαπροσωπικές συγκρούσεις. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι people pleasers καταλήγουν να βρίσκονται σε μπερδεμένες σχέσεις είναι ότι, λόγω της έλλειψης διεκδικητικότητας και των αδύναμων διαπροσωπικών ορίων τους, τείνουν να προσελκύουν ναρκισσιστές και νταήδες στη ζωή τους. Όμως, εξαιτίας των χειριστικών τακτικών των τελευταίων, μπορεί να εξακολουθούν να αισθάνονται αποδεκτοί, αγαπητοί και επιθυμητοί, πράγμα που συχνά τους κρατά κολλημένους σε τοξικές σχέσεις.

Έλλειψη χαράς, ελευθερίας, νοήματος και σκοπού. Οι people pleasers ζουν σε ένα ψυχικό κλουβί που τους εμποδίζει να εκφράσουν την αυθεντικότητά τους. Τους είναι εξαιρετικά δύσκολο να αφεθούν, να διασκεδάσουν, να κυνηγήσουν τα όνειρά τους ή απλώς να μιλήσουν με το μυαλό και την καρδιά τους, γιατί ανησυχούν συνεχώς για το τι σκέφτονται οι άλλοι γι’ αυτούς. Ως αποτέλεσμα, αισθάνονται ότι η ζωή τους στερείται χαράς, ελευθερίας, νοήματος και σκοπού. Εξαιτίας αυτού, τείνουν να βιώνουν ένα αίσθημα κενού μέσα τους, το οποίο συχνά λανθασμένα προσπαθούν να γεμίσουν ικανοποιώντας τους άλλους αντί να φροντίζουν τις δικές τους ανάγκες.

Πολιτική υπακοή και συμμόρφωση. Αν και συχνά παραμελείτε από τους ψυχολόγους όταν μιλούν για τις αρνητικές επιπτώσεις της ικανοποίησης των ανθρώπων, αυτό είναι ένα άλλο σημείο που αξίζει να αναφερθεί. Οι people pleasers τείνουν να συμμορφώνονται με τα κοινωνικοπολιτικά συστήματα, ακόμη και αν αυτά καταπιέζουν τους ίδιους και τους συνανθρώπους τους ή καταστρέφουν την κοινωνία και τον πλανήτη. Αυτό συμβαίνει επειδή οι people pleasers συχνά φοβούνται να αμφισβητήσουν δημόσια την πολιτική εξουσία, να υψώσουν τη φωνή τους εναντίον της ή να κινηθούν προς την αντίθετη κατεύθυνση από τις μάζες. Αντ’ αυτού, είναι συνήθως παθητικοί, συμμορφούμενοι, κάνοντας ό,τι τους λένε, περιμένοντας ίσως κρυφά κάποια θρησκευτική ή πολιτική προσωπικότητα να τους σώσει – επιτρέποντας έτσι να συνεχίζονται οι αδικίες, παρόλο που ξέρουν καλά μέσα τους ότι αυτές είναι λάθος και θα έπρεπε να σταματήσουν.

Πώς να σταματήσετε να ικανοποιείτε τους ανθρώπους

Αν έχετε διαπιστώσει ότι ικανοποιείτε συχνά τους ανθρώπους και αναρωτιέστε πώς να το σταματήσετε, ο παρακάτω οδηγός μπορεί να σας φανεί χρήσιμος.

Αποκτήστε συνείδηση της συμπεριφοράς σας. Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα για να σταματήσετε να ικανοποιείτε τους ανθρώπους είναι να συνειδητοποιήσετε ότι επιδίδεστε σε αυτή τη συμπεριφορά. Για να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα, πρέπει πρώτα να το συνειδητοποιήσουμε, και το ίδιο ισχύει και για το people-pleasing.

Μην κατηγορείτε ή κρίνετε τον εαυτό σας. Σε κάποιο βαθμό, όλοι προσπαθούν να ευχαριστήσουν τους άλλους και δεν υπάρχει λόγος να νιώθετε ντροπή, ενοχές ή κακία γι’ αυτό, λαμβάνοντας υπόψη τους λόγους για τους οποίους το κάνετε. Όπως είδαμε, το people-pleasing είναι ένας μηχανισμός αντιμετώπισης που διαμορφώθηκε για να σας κρατήσει ασφαλείς, οπότε να είστε ευγνώμονες για όλη τη βοήθεια που σας έχει προσφέρει.

Ακούστε την εσωτερική σας καθοδήγηση. Ο καθένας έχει ένα ένστικτο που τον ενημερώνει για το τι αισθάνεται σωστό και τι λάθος κάθε στιγμή. Για να συνδεθείτε καλύτερα μαζί του, αφιερώστε τακτικά χρόνο στον εαυτό σας και δώστε μεγάλη προσοχή στον εσωτερικό σας κόσμο – δηλαδή στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα αισθήματά σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να διακρίνετε ποιες είναι οι πραγματικές σας ανάγκες και επιθυμίες, πράγμα που αποτελεί προϋπόθεση για να τις επικοινωνήσετε στους άλλους.

Ανταποκριθείτε, μην αντιδράτε. Οι άνθρωποι που ικανοποιούν τους άλλους συχνά αντιδρούν από συνήθεια, λέγοντας και κάνοντας πράγματα που δεν θέλουν πραγματικά να κάνουν. Για να σπάσετε αυτή τη συνήθεια, πρέπει να μάθετε να σταματάτε, να αναλογίζεστε τις ανάγκες σας και να αντιδράτε ανάλογα με την κάθε κατάσταση. Για παράδειγμα, αν κάποιος σας ζητήσει να του κάνετε μια χάρη, αφιερώστε λίγα λεπτά για να σκεφτείτε αν θέλετε ή όχι, αντί να πείτε αμέσως “ναι” από συνήθεια. Και αν εξακολουθείτε να μην είστε σίγουροι γι’ αυτό, ενημερώστε τους και ίσως πείτε τους ότι θα απαντήσετε αργότερα, όταν θα έχετε αποφασίσει.

Εξασκηθείτε στην ειλικρίνεια. Ο πρωταρχικός σκοπός της επικοινωνίας είναι η σύνδεση, και αυτή η σύνδεση εξαρτάται από το πόσο είμαστε πρόθυμοι να ανοιχτούμε και να εκφραστούμε. Όταν λέμε ψέματα ή δεν επικοινωνούμε με ειλικρίνεια τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας, οι άλλοι δεν μπορούν να μας γνωρίσουν πραγματικά.

Μπορεί να προσπαθούμε να τους ευχαριστήσουμε από φόβο απόρριψης ή από επιθυμία για επιβεβαίωση, και μπορεί να τους αρέσουμε εξαιτίας αυτού, αλλά στην πραγματικότητα δεν τους αρέσουμε – τους αρέσει απλώς η μάσκα που φοράμε. Ως εκ τούτου, οι σχέσεις μας παραμένουν ψεύτικες και επιφανειακές. Έτσι, θα ήθελα να σας ρωτήσω: Θέλεις να αρέσεις στους ανθρώπους επειδή είσαι κάποιος που στην πραγματικότητα δεν είσαι; Δεν θα ήταν καλύτερα αν μπορούσατε να συνδεθείτε με ανθρώπους που σας συμπαθούν και σας αποδέχονται όπως είστε; Συνειδητοποιώντας τη σημασία της ειλικρίνειας στη δημιουργία γνήσιων, οικείων σχέσεων, θα αρχίσετε να ανοίγεστε περισσότερο στους άλλους και θα δείτε τις σχέσεις σας να γίνονται πολύ πιο ικανοποιητικές.

Θέστε τα όριά σας. Σε μια υγιή σχέση, ανοίγουμε τις καρδιές μας για να συμπεριλάβουμε τον άλλον ως μέρος του εαυτού μας. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να θέτουμε καθόλου διαπροσωπικά όρια. Στην πραγματικότητα, για να λειτουργήσει μια σχέση, η τοποθέτηση κάποιων ισχυρών ορίων είναι όχι μόνο χρήσιμη, αλλά και απαραίτητη, γιατί ενημερώνουν τους άλλους για το ποιες είναι οι ανάγκες και τα θέλω μας. Τους ενημερώνουν επίσης ότι δεν θα ανεχτούμε ορισμένες συμπεριφορές, οπότε γίνεται πολύ πιο δύσκολο να πέσουν θύματα κακοποίησης και χειραγώγησης.

Για να θέσετε τα όριά σας, πρέπει να τα εκφράσετε με σαφήνεια, τόσο στην αρχή μιας σχέσης όσο και αργότερα, καθώς αυτή εξελίσσεται και οι ανάγκες και τα θέλω σας αλλάζουν. Μερικά παραδείγματα είναι να πείτε σε κάποιον να σταματήσει να σας λέει ψέματα ή να είναι στην ώρα του όταν έχετε ραντεβού μαζί του ή να μην παίζει δυνατά μουσική ενώ ξεκουράζεστε. Και αν συνεχίσει την ίδια συμπεριφορά, θα πρέπει να του γνωστοποιήσετε ότι θα υπάρξουν συνέπειες, όπως το να αποχωρήσετε από τη σχέση.

Ελπίζω να βρήκατε τον παραπάνω οδηγό χρήσιμο. Είναι περιττό να πω ότι το να σταματήσετε να ικανοποιείτε τους ανθρώπους μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο, γιατί απαιτεί την κατάρριψη μακροχρόνιων νοητικών και συμπεριφορικών προτύπων. Αλλά μέσω της ενδοσκόπησης, της αυτοσυμπόνια και της καλλιέργειας της ειλικρίνειας, μπορεί σίγουρα να σταματήσει ή τουλάχιστον να ελαχιστοποιηθεί.

Το κίνητρο της συμπεριφοράς σου είναι πώς σε βλέπουν οι άλλοι, υποδύεσαι έναν ρόλο

Μη κάνεις αυτό…

Μη μιλάς έτσι…

Μη κάθεσαι έτσι...

Μη περπατάς έτσι…

Κάνε αυτό να σ` αγαπήσει η μαμά…

Κάνε εκείνο να σ` αγαπήσει ο μπαμπάς…

Κάνε αυτό …κάνε εκείνο…

Αποτέλεσμα… από μικρό παιδί να φοράς μια μάσκα υποδυόμενος μια εικόνα για να ταιριάζεις μαζί της, για να γίνεις αρεστός, να γίνεις αποδεκτός, να εισπράξεις την αγάπη!

Όταν το κίνητρο της συμπεριφοράς σου είναι πώς σε βλέπουν οι άλλοι, υποδύεσαι έναν ρόλο. Το κέντρο της ενέργειάς σου είναι έξω από σένα.

Είναι σαν να προβάλλεις τη συνειδητότητά σου σε κάποιο πρόσωπο φανταστικό που σε κοιτάζει, σε αποτιμά και σε κρίνει.

Όμως αφού ποτέ δεν ξέρεις τι στ` αλήθεια σκέπτονται οι άλλοι ή με ποιο τρόπο μπορούν να αντιληφθούν και να κρίνουν, συμπληρώνεις εσύ τις λεπτομέρειες και αυτές συνήθως είναι αρνητικές.

Προσπαθώντας απεγνωσμένα να αντιμετωπίσεις την δυσφορία που έχεις δημιουργήσει μέσα σου, συμβιβάζεσαι και αλλοιώνεις τον εαυτό σου ελπίζοντας ότι αν είσαι αρεστός και αποδεκτός θα αισθανθείς καλύτερα.

Δυστυχώς στην πράξη, συμβιβάζοντας και καταπιέζοντας τον εαυτό σου μπλοκάρεις την Ενεργειακή Ροή σου και δημιουργείς δυσφορία και συμπτώματα.

Σ` αυτό το γαϊτανάκι της αυτοαξιολόγησης όπου νομίζεις ότι ξέρεις τι σκέπτονται τι νιώθουν και τι θέλουν οι άλλοι, από σένα, αλλάζεις τον εαυτό σου και υποδύεσαι έναν ρόλο τόσο καλά που δεν ξέρεις πια ποιος είσαι.

Χάνεις την ευκαιρία, την δυνατότητα και τον χρόνο ίσως ,να δεις τι πραγματικά θέλεις Εσύ.

Κι` έρχεται η στιγμή που λες ότι εγώ θυσιάστηκα για τους άλλους

Κι` έρχεται η στιγμή που βλέπεις ότι δεν πήρες αυτό που περίμενες .

Κι` έρχεται η στιγμή που σιγοτραγουδάς τι έκανα για πάρτι μου τι έκανα για μένα…

ΣΚΕΨΟΥ Τίποτα δεν έκανες για τους άλλους, για σένα τα έκανες όλα, νόμιζες ότι έτσι θα σ` αγαπήσουν.

ΤΟΛΜΑ

ΠΕΤΑ ΤΗΝ ΜΑΣΚΑ

Δεν είσαι μόνος όλοι πιασμένοι στο ίδιο γαϊτανάκι, αυτός που σε κρίνει ζητά απεγνωσμένα αποδοχή και Αγάπη!!

ΔΩΣΤΗΝ

ΠΡΩΤΑ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ!

Δεν ανέχομαι παράλογους ανθρώπους

Μέτρησα τα χρόνια μου και συνειδητοποίησα, ότι μου υπολείπεται λιγότερος χρόνος ζωής απ’ ό,τι έχω ζήσει μέχρι τώρα… Έχω περισσότερο παρελθόν από ό,τι μέλλον.

Αισθάνομαι όπως αυτό το παιδάκι που του έδωσαν ένα γεμάτο μπολ με κεράσια: τα πρώτα τα καταβρόχθισε με λαιμαργία, αλλά όταν παρατήρησε ότι του απέμεναν λίγα, άρχισε να τα γεύεται με βαθιά απόλαυση.

Δεν έχω πια χρόνο να ασχοληθώ με τις μετριότητες.

Δε θέλω να βρίσκομαι σε συγκεντρώσεις όπου παρελαύνουν παραφουσκωμένοι εγωισμοί.

Με ενοχλεί η ζήλια και όσοι προσπαθούν να καταστρέψουν εκείνους που θαυμάζουν, να υποτιμήσουν τους ικανότερους για να οικειοποιηθούν τη θέση τους, το ταλέντο τους και την τύχη τους.

Μισώ να είμαι μάρτυρας των ελαττωμάτων που γεννά η μάχη για ένα μεγαλοπρεπές αξίωμα.

Δεν έχω χρόνο για ατέλειωτες φλυαρίες, για άχρηστες συζητήσεις θεμάτων που σχετίζονται με τις ζωές των άλλων που δεν αποτελούν μέρος της ζωής τους.

Δεν έχω πια χρόνο για να διαχειριστώ τις ευαισθησίες των ανθρώπων που παρά τη χρονολογική τους ηλικία είναι ανώριμοι.

Δεν έχω πια χρόνο για ατέρμονες συγκεντρώσεις όπου συζητούνται πράγματα που γνωρίζω από πριν ότι δε θα καταλήξουν πουθενά.

Δεν μπορώ να δεχτώ και να ανεχτώ τους καιροσκόπους.

Οι άνθρωποι δεν συζητούν πια για το περιεχόμενο, μετά βίας κάνουν λόγο απλά για τις ετικέτες. Ο χρόνος μου είναι σπάνιος για να συζητώ για τους τίτλους, τις ετικέτες. Θέλω την ουσία, η ψυχή μου βιάζεται…

Δεν υπάρχουν πια πολλά κεράσια στο μπολ…

Θέλω να ζήσω δίπλα σε ανθρώπους που παραμένουν άνθρωποι. Που ξέρουν να γελούν με τα λάθη τους. Που δεν επαίρονται για το θρίαμβό τους. Που δε θεωρούν τον εαυτό τους εκλεκτό, πριν από την ώρα τους. Που δεν αποφεύγουν τις ευθύνες τους. Που υπερασπίζονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Και που το μόνο που επιθυμούν είναι να βαδίζουν μαζί με την αλήθεια και την ειλικρίνεια.

Το ουσιώδες είναι αυτό που αξίζει τον κόπο στη ζωή.

Θέλω να περιτριγυρίζομαι από πρόσωπα που ξέρουν να αγγίζουν την καρδιά των ανθρώπων… Άνθρωποι τους οποίους τα σκληρά χτυπήματα της ζωής τους δίδαξαν πως μεγαλώνει κανείς με απαλά αγγίγματα στην ψυχή.

Ναι, βιάζομαι, αλλά μόνο για να ζήσω με την ένταση που μόνο η ωριμότητα μπορεί να σου χαρίσει.

Σκοπεύω να μην πάει χαμένο κανένα από τα κεράσια που μου απομένουν… Είμαι σίγουρος ότι ορισμένα θα είναι πιο νόστιμα απ’ όσα έχω ήδη φάει.

Σκοπός μου είναι να φτάσω ως το τέλος ικανοποιημένος και σε ειρήνη με τη συνείδησή μου και τους αγαπημένους μου.

Εύχομαι και ο δικός σου να είναι ο ίδιος γιατί με κάποιον τρόπο θα φτάσεις κι εσύ…

Λιαντίνης: Δίκη θα ειπεί να μη χαρίζεσαι ποτέ στον εαυτό σου μπροστά στο άδικο, στο ψέμα, στην αδυναμία

Από την άποψη της φυσικής πραγματικότητας ζωντανός άνθρωπος σημαίνει ταυτόχρονα και πεθαμένος. Αφού μια μέρα θα πεθάνει, φέρνει από τώρα που ζει δυνάμει μέσα του αυτή την κατάσταση της ανυπαρξίας του.

Η Ελληνική τέχνη είναι το γέννημα του αδυσώπητου αλλά και του εξαίσιου κόπου να μετουσιώσει το βάρος του κόσμου σε ελαφράδα ζωής. Η θλίψη που γέννησε στον Έλληνα η γνωριμία του με το κακό του κόσμου, με το malum physicum καθώς το λεν, παραχώρησε τη θέση της σε μία πικρή αποδοχή, σε μία συναίνεση ανάγκης με τις σκληρές δομές της φύσης. Και το πράγμα έγινε μ’ έναν τρόπο, ώστε την εγγενή συφορά του ανθρώπου να μην τη νοθέψει η δειλία και ο δόλος. Να μην κουκουλωθεί το κακό δηλαδή με την αυταπάτη και το ψέμα.

Η τέχνη των Ελλήνων είναι η αποτύπωση της συμπεριφοράς τους να ξεπεράσουν τον πόνο που τους έδινε η γνώση τους για τον κόσμο και για τη θέση του ανθρώπου μέσα στον κόσμο. Εάν οι Έλληνες δεν έβρισκαν διέξοδο στην τέχνη τους, θα ̓παιρναν τα βουνά και τα όρη. Κάτω από κάθε δέντρο θα μας άφηναν και από μια αγχόνη.

Με την τέχνη οι Έλληνες το βαθύ τους πόνο και την τιμιότητα να μην τον ψευτίσουν τα έκαμαν τραγούδι. Έτσι γεννήθηκε η ραψωδία του αοιδού, η λύρα και ο χορός του Αλκαίου και του Αλκμάνα, η διδασκαλία στα θέατρα, ο δωρικός κίονας, το αέτωμα του ναού, το άγαλμα του γλύπτη, το επιτύμβιο επίγραμμα, το πλατωνικό φιλοσόφημα.

Γνωρίζουμε πως την τραγωδία των Ελλήνων τη γέννησε το δράμα της ζωής του Διονύσου. Και ο θεός Διόνυσος εικόνιζε μυθικά την πορεία της φύσης από το γέννημό στη χαρά της αύξησης, στην οδύνη του θανάτου, στην ταφή του σπόρου, και στον ξαναγεννημό. Την ώρα που πεθαίνει ο παππούς έχει κιόλας γεννηθεί το εγγόνι του.

Όσο ο άνθρωπος θα ζει σε τούτο το γαλαζοπράσινο πλανήτη, και όσο η πολιτική του συνείδηση θα αναζητεί το τέλειο πολίτευμα για να συμβιώνει ειρηνικά και δίκαια στις κοινωνίες του, πάντα θα σημαδεύει σα στόχο τη δημοκρατία του Σόλωνα. Θα γυρίζει προς το κέντρο της, όπως η πυξίδα γυρίζει προς το βοριά.

Μ’ ενδιαφέρει λιγότερο, δηλαδή, αν ο τάδε πολίτης είναι πιο α­κουστός από μένα, απ’ όσο μ’ ενδιαφέρει να με κοιτάξει ευφρόσυνα ένα κορίτσι μέσα στους μπαχτσέδες, ή να κοιτάξω λυπημένα ένα ά­στρο που βασιλεύει και να συλλογιστώ ότι έτσι ταχιά θα βασιλέψω κι εγώ.

Δίκη θα ειπεί να μη χαρίζεσαι ποτέ στον εαυτό σου μπροστά στο άδικο, στο ψέμα, στην αδυναμία, σ’ αυτό που το νομίζεις συμφέρο σου. Και όλες σου τις επιθυμίες να τις αφήνεις να ευδοκιμήσουν και να αυξηθούν όσο και το μπόι σου. Ούτε χιλιοστό περισσότερο.

Δ. Λιαντίνη, Τα Ελληνικά

Τυχαίο δεν είναι Τίποτα

Τίποτα δεν είναι τυχαίο, κι ούτε που θα είναι ποτέ, είτε πρόκειται για μια ατελείωτη σειρά τέλειων όμορφων ημερών που αρχίζουν και τελειώνουν μέσα σε μια χρυσωπή ανταύγεια, είτε οι πιο επιφανειακά χαοτικές πολιτικές πράξεις, η δόξα μιας μεγάλης πόλης, η κρυστάλλινη δομή ενός πολύτιμου λίθου που δεν είδε ποτέ το φως, οι κατανομές των περιουσιών, το ποια ώρα ξυπνάς, οι θέσεις των ηλεκτρόνιων, η εμφάνιση ενός εκπληκτικά ψυχρού χειμώνα ύστερα από έναν άλλο.

Ακόμη και τα ηλεκτρόνια που υποτίθεται ότι είναι παράγωγα του απρόβλεπτου, είναι δαμασμένα και πειθαρχικά μικρά πλάσματα που τρέχουν γύρω, με την ταχύτητα του φωτός, πηγαίνοντας ακριβώς εκεί όπου έχει υπολογιστεί να πάνε.

Βγάζουν αδύναμους σφυριχτούς ήχους που, όταν κατανοηθούν στους πλήθος συνδυασμούς τους, είναι τόσο ευχάριστοι όσο κι ο άνεμος που σφυρίζει μέσα σ’ ένα δάσος και κάνουν ακριβώς αυτό που τους είπαν να κάνουν.

Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε σίγουροι.

Κι ωστόσο υπάρχει μια θαυμαστή αναρχία, μέσα στο ότι ο γαλατάς επιλέγει την ώρα που θα ξυπνήσει, το ποντίκι διαλέγει το τούνελ μέσα στο οποίο θα τρυπώσει, όταν ο υπόγειος σιδηρόδρομος έρχεται ορμητικός από το Μπόρροου Χωλ κι η νιφάδα του χιονιού που πέφτει όπου αυτή θέλει.

Πως μπορεί και γίνεται αυτό;

Αν τίποτα δεν είναι τυχαίο, και το κάθε τι είναι προκαθορισμένο, πως μπορεί να υπάρχει ελεύθερη βούληση;

Η απάντηση σ’ αυτό είναι απλή.

Τίποτα δεν είναι προκαθορισμένο, ή ήταν καθορισμένο, ή θα είναι καθορισμένο.

Άσχετα με όλα αυτά, το κάθε τι έχει συμβεί μονομιάς, μέσα σε λιγότερο από μια στιγμή, κι ο χρόνος επινοήθηκε επειδή δεν μπορούμε να κατανοήσουμε με μια ματιά τον τεράστιο και λεπτομερειακό πίνακα που μας έχει δοθεί, γι΄ αυτό και τον διασχίζουμε με γραμμικό τρόπο, κομμάτι το κομμάτι.

Ο χρόνος, ωστόσο, μπορεί εύκολα να ξεπεραστεί, όχι με το να κυνηγούμε το φως, αλλά με το να σταθούμε πίσω κι αρκετά μακριά, ώστε να τα δούμε όλα μονομιάς.

Το σύμπαν είναι ακίνητο κι ολοκληρωμένο.

Το κάθε τι που υπήρξε ποτέ, υπάρχει

Το κάθε τι που θα υπάρξει ποτέ, υπάρχει, κι έτσι συνέχεια, μέσα από όλους τους πιθανούς συνδυασμούς.

Παρ’ όλο που κατά την αντίληψή μας το φανταζόμαστε σαν να βρίσκεται σε κίνηση, και σαν μη-τελειωμένο, είναι απόλυτα τελειωμένο κι εκπληκτικά όμορφο.

Τελικά, ή μάλλον, όπως είναι στ’ αλήθεια τα πράγματα, το όποιο γεγονός, άσχετα πόσο μικρό, υπάρχει εσώτερα και λογικά δεμένο μ’ όλα τ’ άλλα.

Όλοι οι ποταμοί κυλούν τα νερά τους στη θάλασσα, αυτοί που είναι χωρισμένοι συνενώνονται, οι χαμένοι απολυτρώνουνται, οι νεκροί γυρίζουν πίσω στη ζωή, οι τέλεια γαλάζιες μέρες που άρχισαν και τέλειωσαν μέσα σε χρυσωπή ανταύγεια συνεχίζονται, ακίνητε και προσιτές, κι όταν όλα γίνουν αντιληπτά κατ’ αυτόν τον τρόπο, ξεπερνώντας το χρόνο, η δικαιοσύνη γίνεται φανερή όχι σαν κάτι που θα υπάρξει, αλλά σαν αυτό που υπάρχει.

Πόσο ριζικά είναι διαφορετική αυτή η άποψη από εκείνη που πιθανό να έχετε υιοθετήσει για μια ολόκληρη ζωή.

Πως μπορούν όλα να είναι συγχρονισμένα, όταν το κάθε τι που εμφανίζεται στο γυμνό μάτι μοιάζει να συμβαίνει μ’ ένα τυχαίο τρόπο;

Η εκπληκτική ανακάλυψη που περιμένει τους καινουργιο-φερμένους στη Φυσική είναι, ότι η απόδειξη που βρέθηκε κατά την ανάπτυξη της μηχανικής των κβάντουμ υποδεικνύει ότι τα υπο-ατομικά ”μόρια” σταθερά εμφανίζονται σαν παίρνουν αποφάσεις!

Και κάτι περισσότερο απ’ αυτό, οι αποφάσεις που φαίνονται να παίρνουν βασίζονται σε αποφάσεις που πάρθηκαν αλλού.

Τα υπο-ατομικά μόρια δείχνουν να να ξέρουν στιγμιαία ποιες αποφάσεις παίρνονται αλλού, κι αυτό το ”αλλού” μπορεί να είναι τόσο μακριά, όσο σ’ έναν άλλο γαλαξία…οι φιλοσοφικές προτάσεις της μηχανικής των κβάντουμ λένε, ότι όλα τα πράγματα στο σύμπαν μας (όπου συμπεριλαμβανόμαστε κι εμείς οι ίδιοι), που μοιάζουν να υπάρχουν ανεξάρτητα, είναι ουσιαστικά τμήματα ενός οργανικού προτύπου που περικλείνει τα πάντα, κι ότι κανένα τμήμα αυτού του σχεδίου δεν υπήρξε ποτέ ξεχωριστό από όλα τα άλλα.

Για μένα, αυτό σημαίνει απλούστατα ότι ο επιστημονικός κόσμος αρχίζει να συλλαμβάνει αυτό που όλοι οι πνευματικοί δάσκαλοι αφηγούνταν αιώνες τώρα.

Τα υπο-ατομικά μόρια είναι τόσο μικρά ώστε αψηφούν τη λογικευμένη μας κατανόηση.

Είναι (κι εσείς μαζί) η ίδια η ουσία του σύμπαντος και δεν συμπεριφέρονται με τον τρόπο που ο Νεύτων και άλλοι προηγούμενοι επιστήμονες διατύπωσαν.

Δε χρειάζονται το χρόνο σαν μια παράμετρο ανάμεσα στο ένα σημείο και στο άλλο. Είναι στιγμιαία δυο μόρια στον ίδιο ακριβώς χρόνο.

Οι έξυπνοι συνεργάζονται ενώ οι κουτοί ανταγωνίζονται

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Δεν υπάρχει καμία αντίφαση. Προσπάθησε να δεις τη ζωή σαν μαραθώνιο. Υπάρχουν συμμετέχοντες που τρέχουν δίπλα σου. Όσο η παρουσία τους λειτουργεί σαν ερέθισμα και ενεργεί καθησυχαστικά, δεν παρουσιάζει κανένα πρόβλημα. Τη στιγμή, όμως, που κάποιος θελήσει να κερδίσει τον συναγωνιζόμενο, η κατάσταση αλλάζει τελείως.

Ο αρχικός στόχος, που έπρεπε να ήταν «να καταφέρει να τερματίσει» ή «να τρέξει γρήγορα», μετατρέπεται στον στόχο «να νικήσει εκείνο το άτομο». Ο συναγωνιστής, που έπρεπε να ήταν ένας φίλος, μετατρέπεται σε ορκισμένο εχθρό που πρέπει να συντριβεί. Κι αυτό φέρνει με τη σειρά του ύπουλες μεθοδεύσεις με σκοπό τη νίκη και οδηγεί ακόμα και σε αθέμιτες συμπεριφορές. Ακόμα κι όταν ολοκληρωθεί ο αγώνας, το άτομο αδυνατεί να γιορτάσει τη νίκη του συναγωνιστή και παλεύει με αισθήματα φθόνου και κατωτερότητας.

ΝΕΟΣ: Και γι’ αυτό ο ανταγωνισμός είναι μη αποδεκτός,

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Όπου υπάρχει ανταγωνισμός, προκύπτουν και ύπουλες μεθοδεύσεις και αθέμιτες συμπεριφορές. Δε χρειάζεται να νικήσεις κάποιον. Δεν είναι αρκετό να καταφέρεις να τερματίσεις;

ΝΕΟΣ: Αποκλείεται να είστε τόσο αφελής. Είστε πραγματικά αφελής αν έχετε τέτοιες απόψεις.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Τότε, ας σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε ως παράδειγμα τον μαραθώνιο και ας επιστρέψουμε στην πραγματική κοινωνία. Αντίθετα με τον μαραθώνιο, όπου οι άνθρωποι συναγωνίζονται για τον καλύτερο χρόνο, σε μια κοινότητα που κυβερνάται από αρχηγό δεν υπάρχουν σαφή κριτήρια ως προς το τι συνιστά νίκη. Σε μια σχολική τάξη υπάρχουν κι άλλες παράμετροι πέραν των σχολικών μαθημάτων που μπορούν να επηρεάσουν τις αποφάσεις κάποιου. Κι όσο τα κριτήρια είναι ασαφή, ο κόσμος θα είναι γεμάτος ανθρώπους που κρατούν τους συντρόφους τους πίσω, παίρνουν τα εύσημα για τη δουλειά άλλων και κολακεύουν τους ηγέτες τους με στόχο να κερδίσουν την αναγνώριση μόνο για τους εαυτούς τους. Έχεις γίνει μάρτυρας αυτού ακόμα και στον εργασιακό σου χώρο, έτσι δεν είναι;

ΝΕΟΣ: Ναι, μάλλον…

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Προκειμένου να αποτρέψει τέτοιες καταστάσεις, ένας οργανισμός πρέπει να εφαρμόζει μια πραγματική δημοκρατία όπου δεν υπάρχει ανταμοιβή, τιμωρία, αλλά και ανταγωνισμός. Έχε, σε παρακαλώ, στο μυαλό σου πως η σχολική εκπαίδευση που προσπαθεί να χειραγωγήσει τους άλλους με ανταμοιβή και τιμωρία αντιπροσωπεύει μια συμπεριφορά που δε θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από τη δημοκρατία.

ΝΕΟΣ: Τότε, πείτε μου το εξής. Τι πιστεύετε πως είναι η δημοκρατία; Τι είδος οργανισμού ή κοινότητας θα χαρακτηρίζατε δημοκρατικό;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Μια κοινότητα που διοικείται όχι βάσει της αρχής του ανταγωνισμού, αλλά βάσει της αρχής της συνεργασίας.

ΝΕΟΣ: Αρχή της συνεργασίας;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Αντί για τον ανταγωνισμό με τους άλλους, να βάζεις τη συνεργασία με τους άλλους πάνω απ’ όλα τα άλλα. Αν καταφέρεις να λειτουργήσεις με γνώμονα την αρχή της συνεργασίας στην τάξη σου, οι μαθητές σου πιθανώς να υιοθετήσουν ένα σχέδιο ζωής που θα τους επιτρέπει να λένε “οι άνθρωποι είναι σύντροφοί μου”.

ΝΕΟΣ: Χα χα! Ας συναδελφωθούμε όλοι κι ας βάλουμε τα δυνατά μας; Ούτε καν στα νηπιαγωγεία δε στέκουν αυτά τα όνειρα θερινής νυκτός!

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ας υποθέσουμε ότι έχουμε έναν μαθητή που έχει εκδηλώσει επανειλημμένως προβληματικές συμπεριφορές. Πολλοί εκπαιδευτικοί θα σκέφτονταν: Τι να κάνω με αυτόν τον μαθητή; Θα σκέφτονταν αν θα πρέπει να επαινέσουν, να επιπλήξουν ή να αγνοήσουν το αγόρι, ή αν θα πρέπει να ακολουθήσουν κάποια άλλη προσέγγιση. Και τότε θα το φώναζαν στο γραφείο των καθηγητών, όπου και θα ασχολούνταν μεμονωμένα με την περίπτωσή του. Αλλά αυτός ο τρόπος σκέψης είναι λανθασμένος.

ΝΕΟΣ: Γιατί;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Το πρόβλημα εδώ είναι ότι η αρχή του ανταγωνισμού έχει διαποτίσει όλη την τάξη, όχι ότι το παιδί που εκδήλωσε την προβληματική συμπεριφορά είναι κακό. Αν πάθαινε πνευμονία, για παράδειγμα, δε θα την πάθαινε επειδή την κόλλησε μόνο του, αλλά επειδή ολόκληρη η τάξη είχε προσβληθεί εξαρχής. Η προβληματική του συμπεριφορά είναι σύμπτωμα. Αυτός είναι ο τρόπος σκέψης της αντλεριανής ψυχολογίας.

ΝΕΟΣ: Είναι αρρώστια ολόκληρης της τάξης;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ναι, είναι μια αρρώστια που ονομάζεται «αρχή του ανταγωνισμού». Αυτό που απαιτείται από τους εκπαιδευτικούς είναι να κοιτάξουν την κοινότητα εντός της οποίας εντοπίζεται το πρόβλημα, όχι το μεμονωμένο άτομο που το εκ δηλώνει. Και τότε, αντί να προσπαθεί να θεραπεύσει το άτομο, να αρχίσει να θεραπεύει την ίδια την κοινότητα.

ΝΕΟΣ: Πώς θεραπεύει κανείς μια ολόκληρη τάξη που πάσχει από πνευμονία;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Παύει να ανταμείβει και να τιμωρεί, ενώ παράλληλα καταπνίγει συνεχώς εν τη γενέσει του τον ανταγωνισμό. Απαλλάσσει την τάξη από την αρχή του ανταγωνισμού. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος.

ΝΕΟΣ: Αυτό θα ήταν αδύνατο και θα είχε και το αντίθετο αποτέλεσμα! Ξεχάσατε πως εφάρμοσα την εκπαίδευση χωρίς έπαινο, και απέτυχα;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ναι, το ξέρω. Ας σταθούμε εδώ για ένα λεπτό και ας κάνουμε μια αποτίμηση των σημείων που συζητήσαμε. Πρώτα απ’ όλα, η ίδια η φύση του ανταγωνισμού, όπου οι άνθρωποι αναμετρώνται μεταξύ τους για το ποιος θα επικρατήσει σε δύναμη ή ποιος θα τερματίσει πρώτος, πάντα καταλήγει σε κάθετες σχέσεις. Γιατί δημιουργεί νικητές και ηττημένους και τις συνεπαγόμενες ιεραρχικές σχέσεις που τους συνδέουν.

ΝΕΟΣ: Σύμφωνοι.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Αντιθέτως, οι οριζόντιες σχέσεις που πρεσβεύει η αντλεριανή ψυχολογία είναι εμποτισμένες με την αρχή της συνεργασίας. Κανείς δεν ανταγωνίζεται κανέναν, και δεν υπάρχουν νικητές και ηττημένοι. Δεν έχει σημασία αν υπάρχουν διαφορές ως προς το επίπεδο γνώσεων ή εμπειρίας ή ικανότητας ανάμεσα στα άτομα. Όλοι είναι ίσοι, ανεξαρτήτως ακαδημαϊκών ή επαγγελματικών επιτευγμάτων, και η συνεργασία είναι εκείνη που δίνει νόημα στην έννοια της κοινότητας.

ΝΕΟΣ: Ώστε αυτό εννοείτε όταν μιλάτε για δημοκρατικό κράτος;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ναι. Η αντλεριανή ψυχολογία είναι μια βασισμένη σε οριζόντιες σχέσεις, ψυχολογία της δημοκρατίας.

ΝΕΟΣ: Εντάξει. Τα σημεία σύγκρουσης είναι σαφή. Εσείς λέτε ότι δεν είναι πρόβλημα του ατόμου, αλλά ολόκληρης της τάξης ότι η αρχή του ανταγωνισμού που έχει διαποτίσει την τάξη είναι η ρίζα του κακού.

Εγώ, από την άλλη, επικεντρώνομαι στο άτομο. Για ποιον λόγο συμβαίνει αυτό; Λοιπόν, για να δανειστώ τα δικά σας λόγια , ο λόγος είναι ο σεβασμός. Κάθε μαθητής , με τη δική του μοναδική προσωπικότητα, υφίσταται ως ένα ξεχωριστό πλάσμα. Υπάρχουν διάφορα είδη μαθητών. Κάποιοι είναι ήσυχοι και φρόνιμοι, άλλοι θορυβώδεις και ζωηροί, άλλοι είναι σοβαροί κι άλλοι έχουν φλογερό ταμπεραμέντο. Δεν είναι ένα πλήθος χωρίς ατομικά χαρακτηριστικά.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ναι, βέβαια, έτσι είναι.

ΝΕΟΣ: Αλλά κι εσείς, ακόμα κι όταν μιλάτε περί δημοκρατίας, προσπαθείτε να μη βλέπετε το κάθε παιδί ξεχωριστά, αλλά να τα βλέπετε όλα ομαδικά. Επιπλέον, ευαγγελίζεστε ότι όλα θα αλλάξουν αν αλλάξουμε το σύστημα. Αυτό είναι στην ουσία κομμουνισμός.

Η δική μου άποψη είναι διαφορετική . Δεν έχει σημασία ποιο είναι το σύστημα – δημοκρατικό, κομμουνιστικό ή οτιδήποτε άλλο. Εγώ ασχολούμαι με την πνευμονία καθενός ξεχωριστά, όχι με την πνευμονία όλης της τάξης.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Γιατί αυτό έκανες πάντα.

ΝΕΟΣ: Μιλώντας συγκεκριμένα, εσείς πώς θα αντιμετωπίζατε την πνευμονία τους; Αυτό είναι ένα ακόμα σημείο σύγκρουσης. Η δική μου απάντηση θα ήταν με επιδοκιμασία. Ικανοποιώντας την ανάγκη τους για επιδοκιμασία.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Χμ…

ΝΕΟΣ: Καταλαβαίνω. Πραγματικά καταλαβαίνω την άρνησή σας απέναντι στην ανάγκη για επιδοκιμασία. Εγώ όμως την αποδέχομαι ενεργά. Έχω καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα βάσει προσωπικής εμπειρίας, οπότε δεν πρόκειται να υποκύψω εύκολα. Αναζητώντας απεγνωσμένα την επιδοκιμασία, τα παιδιά αυτά ξεπάγιασαν από το κρύο και αρρώστησαν.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Μπορείς να εξηγήσεις τη λογική πίσω από το συμπέρασμά σου;

ΝΕΟΣ: Στην αντλεριανή ψυχολογία, αρνείστε την ανάγκη για επιδοκιμασία. Για ποιον λόγο; Γιατί ως αποτέλεσμα της επιθυμίας του να γίνει αποδεκτό από έναν τρίτο, το άτομο, ενεργώντας υπό την πίεση της ανάγκης για επιδοκιμασία, θα αρχίσει, προτού το καταλάβει, να ζει μια ζωή που εναρμονίζεται με τις επιθυμίες αυτού του τρίτου. Με άλλα λόγια, θα ζει τη ζωή ενός άλλου.

Αλλά δε ζούμε για να ικανοποιούμε τις προσδοκίες κάποιου άλλου. Είτε αυτός ο άλλος είναι οι γονείς μας ή ο καθηγητής μας ή ο οποιοσδήποτε άλλος, δεν πρέπει να επιλέγουμε ένα σχέδιο ζωής που ικανοποιεί τις προσδοκίες εκείνου του άλλου. Σωστά το λέω;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ναι.

ΝΕΟΣ: Αν κάποιος ανησυχεί συνεχώς για το πώς τον κρίνουν οι άλλοι, καταλήγει να μη ζει την ίδια του τη ζωή. Γίνεται ένας τρόπος ζωής που δεν είναι πλέον ελεύθερος. Πρέπει να είμαστε ελεύθεροι. Κι αν κάποιος ευελπιστεί να βρει την ελευθερία, δεν πρέπει να αναζητά την επιδοκιμασία. Δεν είναι εσφαλμένη η κατανόησή μου, σωστά;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Όχι, δεν είναι εσφαλμένη

ΝΕΟΣ: Είναι μια υπέροχη, αληθινά θαρραλέα ιστορία. Αλλά ξέρετε τι γίνεται; Δυστυχώς, δεν μπορούμε να είμαστε αρκετά δυνατοί! Ακόμα κι εσείς, αν παρατηρούσατε την πραγματική καθημερινότητα με τους μαθητές, θα καταλαβαίνατε. Κάνουν ό,τι μπορούν για να παραστήσουν τους σκληρούς, αλλά μέσα τους είναι τρομερά ανασφαλείς. Δεν μπορούν με τίποτα να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και υποφέρουν από αισθήματα κατωτερότητας. Χρειάζονται την επιδοκιμασία των άλλων.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Είναι ακριβώς έτσι όπως το λες.

ΝΕΟΣ: Μη συμφωνείτε τόσο επιπόλαια μαζί μου, ξεπερασμένε Σωκράτη! Τα άτομα για τα οποία μιλάτε εσείς είναι όλοι σκέτα αγάλματα του Δαβίδ.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Αγάλματα του Δαβίδ;

ΝΕΟΣ: Ναι, γνωρίζετε τον Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου, έτσι; Είναι η ιδανική αναπαράσταση του ανθρώπινου σώματος – συμμετρικό και μυώδες, χωρίς ίχνος λίπους. Αλλά είναι μια εξιδανικευμένη εικόνα, χωρίς σάρκα και οστά, και δεν αναπαριστά ένα πλάσμα που υπάρχει στην πραγματικότητα. Οι πραγματικοί άνθρωποι παθαίνουν στομαχόπονους, οι πραγματικοί άνθρωποι αιμορραγούν! Εσείς μιλάτε πάντα για τους ανθρώπους λες και είναι εκείνο το ιδανικό άγαλμα του Δαβίδ.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Χα χα! Ενδιαφέρων ο τρόπος που το θέτεις.

ΝΕΟΣ: Αυτό στο οποίο εστιάζω εγώ είναι οι αληθινοί, ζωντανοί άνθρωποι. Μιλάω για ευαίσθητα παιδιά, στο έπακρον ατομικιστές, παιδιά που είναι από κάθε άποψη αμήχανα και εύθικτα. Πρέπει να ικανοποιήσω αυτή την ανάγκη για επιδοκιμασία σε καθένα ξεχωριστά, και με πιο υγιή τρόπο. Με μία λέξη, πρέπει να τα επαινέσω. Αν δεν το πράξω, δε θα μπορέσουν να ανακτήσουν το θάρρος που έχασαν.

Ενδύεστε τον χιτώνα του ενάρετου ανθρώπου, αλλά κρατάτε τους αδύναμους σε απόσταση. Έχετε ιδεαλιστικές θεωρίες για τους θαρραλέους και τους λεοντόκαρδους, αλλά τίποτα για τους πραγματικούς ανθρώπους.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Μάλιστα . Αν τα λόγια μου ακούστηκαν ως μη πρακτικές, ιδεαλιστικές θεωρίες, δεν ήταν αυτή η πρόθεσή μου. Η φιλοσοφία πρέπει να είναι μια αναζήτηση που βασίζεται σε στέρεο έδαφος, έχοντας πάντα επίγνωση ότι τα ιδανικά που κυνηγάμε δεν παύουν να είναι ιδανικά. Ας δούμε από μια άλλη σκοπιά τους λόγους για τους οποίους η αντλεριανή ψυχολογία δεν αποδέχεται την ανάγκη για επιδοκιμασία.

ΝΕΟΣ: Α, προσπαθείτε να δικαιολογήσετε τα πάντα, ακριβώς σαν τον Σωκράτη!

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ο όρος «αίσθημα κατωτερότητας» που ανέφερες νωρίτερα είναι κλειδί εδώ.

ΝΕΟΣ: Χμ… Θέλετε να μιλήσουμε για αισθήματα κατωτερότητας; Εντάξει. Ξέρετε, είμαι ειδικός στα αισθήματα κατωτερότητας.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Κατ’ αρχάς, κατά την παιδική ηλικία, όλοι οι άνθρωποι ανεξαιρέτως έχουν αισθήματα κατωτερότητας. Αυτό αποτελεί μείζον δεδομένο στην αντλεριανή ψυχολογία.

ΝΕΟΣ: Ανεξαιρέτως;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ακριβώς. Ο άνθρωπος είναι μάλλον το μόνο πλάσμα του οποίου το σώμα χρειάζεται μεγαλύτερο διάστημα για να αναπτυχθεί απ’ ό,τι ο νους. Ενώ στα άλλα πλάσματα το σώμα και ο νους αναπτύσσονται με την ίδια ταχύτητα, στους ανθρώπους πρώτα αναπτύσσεται ο νους, ενώ το σώμα μένει πίσω. Κατά μία έννοια, είμαστε όντα που ζουν δεμένα χειροπόδαρα. Γιατί, παρόλο που το μυαλό μας είναι ελεύθερο, το σώμα μας δεν είναι.

ΝΕΟΣ: Χμ, ενδιαφέρουσα σκοπιά αυτή.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ως αποτέλεσμα, τα παιδιά παλεύουν με το κενό που υπάρχει ανάμεσα σε αυτό που θέλουν να κάνουν από νοητικής πλευράς και αυτό που μπορούν να κάνουν από σωματικής πλευράς. Υπάρχουν πράγματα που εμείς οι ενήλικες γύρω τους μπορούμε να κάνουμε, αλλά εκείνα δεν μπορούν: εκείνο το ράφι όπου οι μεγάλοι βάζουν πράγματα αυτά δεν το φτάνουν εκείνες τις πέτρες που μπορούν να κουβαλήσουν οι ενήλικες αυτά δεν μπορούν να τις σηκώσουν και δεν μπορούν να συμμετέχουν και στις συζητήσεις τους.

Τα παιδιά βιώνουν αυτή την αίσθηση ανημπόριας -ή ανολοκλήρωτου εαυτού, θα μπορούσε να πει κανείς- και, κατά κανόνα, δεν μπορούν παρά να έχουν αισθήματα κατωτερότητας

ΝΕΟΣ: Άρα ξεκινούν τη ζωή τους ως ανολοκλήρωτα όντα;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ναι. Φυσικά, τα παιδιά δεν είναι «ανολοκλήρωτα» ως άνθρωποι. Απλώς η σωματική ανάπτυξη δε συμβαδίζει ακόμα με τη νοητική. Αλλά οι ενήλικες βλέπουν μόνο τις σωματικές τους ανάγκες και αρχίζουν να τους φέρονται σαν μωρά. Δεν προσπαθούν να δουν το μυαλό των παιδιών. Οπότε, είναι φυσικό τα παιδιά να έχουν αισθήματα κατωτερότητας. Γιατί παρ’ ότι το μυαλό τους δε διαφέρει από αυτό των ενηλίκων, δεν αναγνωρίζεται η ανθρώπινη αξία τους.

ΝΕΟΣ: Όλοι οι άνθρωποι ξεκινούν ως ανολοκλήρωτα όντα, οπότε όλοι βιώνουν αισθήματα κατωτερότητας. Αρκετά απαισιόδοξη αυτή η άποψη.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Δεν έχει μόνο αρνητικά. Αυτό το αίσθημα κατωτερότητας, αντί να γίνεται εμπόδιο, αποτελούσε πάντα ερέθισμα για προσπάθεια και εξέλιξη.

ΝΕΟΣ: Με ποιον τρόπο;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Αν τα ανθρώπινα πόδια ήταν το ίδιο γρήγορα με αυτά των αλόγων, τότε δε θα είχαν εφευρεθεί ποτέ οι άμαξες πιθανώς ούτε και τα μηχανοκίνητα οχήματα. Αν μπορούσαμε να πετάξουμε σαν τα πουλιά, δε θα είχε εφευρεθεί ποτέ το αεροπλάνο. Αν είχαμε γούνα σαν αυτή της πολικής αρκούδας, δε θα είχαν εφευρεθεί τα χειμερινά ρούχα, και αν κολυμπούσαμε σαν τα δελφίνια, δε θα είχε υπάρξει ποτέ ανάγκη για πλοία ή ναυτικές πυξίδες.

Ο πολιτισμός είναι το προϊόν της ανάγκης του ανθρώπου για να ξεπεράσει τη σωματική του αδυναμία, και η ιστορία της ανθρωπότητας είναι η ιστορία του θριάμβου της επί της κατωτερότητάς της.

ΝΕΟΣ: Δηλαδή, επειδή ήμασταν αδύναμοι καταφέραμε να κτίσουμε τέτοιον πολιτισμό;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Ακριβώς. Και για να το πάμε ένα βήμα παραπέρα, εξαιτίας αυτής της αδυναμίας είναι που οι άνθρωποι δημιουργούν κοινωνίες και ζουν με σχέσεις συνεργασίας. Από την εποχή του κυνηγού-συλλέκτη ακόμα, ζούσαμε σε ομάδες και συνεργαζόμασταν με τους συντρόφους μας για το κυνήγι ζώων και την ανατροφή των παιδιών. Δεν ήταν ότι θα 'θέλα με όντως να συνεργαζόμαστε μεταξύ μας. Ήταν ότι ήμασταν αδύναμοι – τόσο απελπιστικά αδύναμοι, που δεν μπορούσαμε να ζήσουμε χώρια.

ΝΕΟΣ: Λόγω αυτής της αδυναμίας οι άνθρωποι σχημάτισαν ομάδες και δημιούργησαν κοινωνίες. Άρα, λοιπόν, η δύναμή μας και ο πολιτισμός μας είναι καρποί αυτής της αδυναμίας.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Βλέποντάς το από την ανάποδη, δεν υπάρχει τίποτα πιο τρομακτικό για τον άνθρωπο από την απομόνωση. Για τους απομονωμένους ανθρώπους, δεν απειλείται μόνο η σωματική τους ασφάλεια αλλά και η ψυχική. Γιατί, ενστικτωδώς, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε μόνοι μας. Ως αποτέλεσμα, λαχταράμε πάντα μια δυνατή σύνδεση με άλλους. Αντιλαμβάνεσαι τι σημαίνει αυτό το γεγονός;

ΝΕΟΣ: Όχι. Τι σημαίνει;

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Όλοι έχουν μέσα τους έμφυτο το αίσθημα της κοινότητας. Και είναι κάτι που συνδέεται βαθιά με την ανθρώπινη ταυτότητα.

ΝΕΟΣ: Ααα!

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Όπως δεν μπορούμε να φανταστούμε μια χελώνα χωρίς καβούκι ή μια καμηλοπάρδαλη με κοντό λαιμό, έτσι δεν υφίσταται και άνθρωπος που να είναι εντελώς αποκομμένος από τους γύρω του. Το αίσθημα της κοινότητας δεν είναι κάτι που αποκτάται, αλλά κάτι που ο άνθρωπος ξεθάβει από μέσα του, γι’ αυτό και μπορεί να το μοιράζεται με άλλους ανθρώπους. Όπως διευκρινίζει ο Άντλερ, «το αίσθημα της κοινότητας αντικατοπτρίζει πάντα την αδυναμία του σώματος και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι μας».

ΝΕΟΣ: Ένα αίσθημα κοινότητας που πηγάζει από την ανθρώπινη αδυναμία.

ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ: Τα ανθρώπινα όντα είναι σωματικά αδύναμα. Αλλά ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι αξεπέραστος, πολύ δυνατότερος από οποιουδήποτε άλλου ζώου. Είμαι σίγουρος ότι γνωρίζεις πολύ καλά πόσο αντίθετο στους νόμους της φύσης είναι να σπαταλά κανείς τον καιρό του ανταγωνιζόμενος τους συντρόφους του. Το αίσθημα κοινότητας δεν είναι κάποιο ονειροπόλο ιδανικό. Είναι μια θεμελιώδης αρχή της ζωής που ενυπάρχει μέσα μας.

Ο Κράτης ο Θυρεπανοίκτης και η Ιππαρχία

Η Κυνική Σχολή φιλοσοφίας είναι πολύ ενδιαφέρουσα έκφανση της αρχαίας σκέψης, γιατί μας πρότεινε ένα τελείως πρωτότυπο τρόπο διαβίωσης και ένα ιδεώδες που είχε ευρύτατη απήχηση και αξιοπρόσεκτη ιστορική διάρκεια. Οι μεγάλες μορφές της Κυνικής Σχολής, ο Αντισθένης, ο Διογένης, ο Κράτης, πάντα θα εντυπωσιάζουν για την προσήλωσή τους στις αρχές που διακήρυτταν, για τη συνέπεια και την ειλικρίνειά τους.

Ο Κράτης ήταν μαθητής του Διογένη και ανέπτυξε ακόμα περισσότερο τη φιλοσοφία της «αυτάρκειας», της απάρνησης των υλικών αγαθών και κάθε περιουσίας, καθώς και της αδιαφορίας προς τις καθιερωμένες αρχές συμπεριφοράς. Η διαφορά του Κράτη προς τον Αντισθένη και τον Διογένη βρίσκεται στο ότι τις απόψεις του τις διατύπωνε με μειλίχιο τρόπο, χωρίς το απότομο ύφος του πρώτου και την προκλητική ειρωνεία του δεύτερου.

Ο Κράτης άκμασε γύρω στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα, ήταν δηλαδή περίπου σύγχρονος με τον Αριστοτέλη και τον Επίκουρο. Γεννήθηκε στη Θήβα και ο πατέρας του Ασκώνδας ήταν πολύ πλούσιος.

Ο Κράτης όμως, από τη στιγμή που ενστερνίστηκε τις απόψεις του Διογένη, μοίρασε το μερίδιο της περιουσίας που κληρονόμησε στους φτωχούς και πέταξε στη θάλασσα, όσα μετρητά είχε (ή σύμφωνα με άλλους συγγράφεις τα κατέθεσε σε έναν τραπεζίτη για να τα δώσει στα παιδιά που θα αποκτούσε, εφ’ όσον όμως δεν θα γίνονταν κι αυτά φιλόσοφοι, γιατί ως φιλόσοφοι δε θα είχαν ανάγκη περιουσίας). Από τότε ζούσε με πολύ πενιχρά μέσα, σαν γνήσιος μαθητής του Διογένη.

Όταν του είπαν πως ο Αλέξανδρος πριν πεθάνει είχε δώσει εντολή να ανοικοδομηθεί η Θήβα, την οποία είχε καταστρέψει εκ θεμελίων δεκαπέντε χρόνια πιο μπροστά, σχολίασε “και λοιπόν; Θα την ξαναχτίσει για να την ισοπεδώσει πάλι κάποιος άλλος Αλέξανδρος;”

Ο Κράτης είχε ένα φίλο, επίσης κυνικό φιλόσοφο, τον Μητροκλή, που καταγόταν από πλούσια οικογένεια της θρακικής πόλης Μαρώνεια. Αδελφή αυτού του Μητροκλή ήταν η Ιππαρχία, η οποία όταν τον γνώρισε τον ερωτεύθηκε, μολονότι ο Κράτης ήταν μάλλον άσχημος και ελαφρώς καμπούρης. Παρ’όλα αυτά στα νιάτα του ήταν πολύ γυναικάς, αλλά από τη στιγμή που μαθήτευσε στον Διογένη και έγινε κυνικός φιλόσοφος, αντιμετώπιζε τις γυναίκες διαφορετικά.

Η Ιππαρχία, που δεν ήταν μόνο πλούσια αλλά και νέα, ωραία και μορφωμένη, γοητεύτηκε από την καλοσύνη και την ψυχική ομορφιά του Κράτη και σχεδόν εκείνη του ζήτησε να παντρευτούν. Όπως ήταν φυσικό οι γονείς της, που σχεδίαζαν να την παντρέψουν με κάποιον της σειράς τους, προσπάθησαν να την αποτρέψουν, περνώντας από τις νουθεσίες στις απειλές, αλλά μάταια. Στο τέλος, στην απελπισία τους ζήτησαν τη βοήθεια του ίδιου του Κράτη.

Πράγματι αυτός συμφώνησε μαζί τους και προσπάθησε να μεταπείσει την Ιππαρχία, εκείνη όμως έμεινε βράχος. Τότε φώναξε την κοπελίτσα στο καλύβι όπου ζούσε, της έδειξε τα ελάχιστα υπάρχοντά του και ύστερα σηκώθηκε έβγαλε τα ρούχα του και της λέει:

“Λοιπόν, αυτός είναι ο γαμπρός και αυτή είναι η περιουσία του. Σκέψου πως τίποτ’ άλλο δε θα βρεις κοντά του”

Η κοπελίτσα όμως τον αγκάλιασε και του είπε πως τον θέλει όπως είναι, και κατόπιν ανακοίνωσε στους γονείς της την απόφαση της.

Από τότε που ζευγάρωσαν, ο παλιός γυναικάς δε γύρισε πια να κοιτάξει άλλη γυναίκα. Δέθηκε με την Ιππαρχία και πέρασαν μαζί όλη τη ζωή τους αγαπημένοι. Η Ιππαρχία του χάρισε ένα γιο, τον Πασικλή, ζούσε το ίδιο φτωχικά μ’εκείνον και τον ακολουθούσε σε όλες τις δημόσιες εμφανίσεις του, φορώντας τα ίδια απλά ρούχα με αυτόν. Αλλά δεν ήταν απλώς η “καλή σύζυγος, που ζούσε στη σκιά ενός διάσημου φιλοσόφου”. Αποτελεί εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μορφή της φιλοσοφίας, έγινε και η ίδια κυνική φιλόσοφος και μάλιστα διαπρεπής, και της αποδίδονται αρκετές διατριβές, που έχουν όμως χαθεί. Ο Λαέρτιος αναφέρει πολλά γι ‘αυτήν στο ΣΤ’ Βιβλίο των Βίων του, που είναι αφιερωμένο στους Κυνικούς.

Φαίνεται πως μια τέτοια διατριβή (που άλλοι αποδίδουν στον Κράτη και άλλοι στην ίδια), εξυμνούσε την “πήρα”, δηλαδή τη σακούλα ή τον τορβά, χαρακτηριστικό εξάρτημα όλων των κυνικών φιλοσόφων, που την κρεμούσαν στον ώμο τους και βάζαν μέσα όλη τους την κινητή περιουσία και όσα τρόφιμα τους έδιναν ή βρίσκανε.

Η πήρα είναι σαν μία πόλη ανάμεσα σ’ ατμούς κρασιού,
όμορφη και μακάρια, αν και βρώμικη ολόγυρα,
που τίποτα δεν έχει για να τραβήξει τους άμυαλους,
τους παράσιτους και τους ακόλαστους.
Όλοι αυτοί δε θα βρούνε στην πήρα, ούτε χρήματα ούτε δόξα, ούτε καλοπέραση, ούτε γοφούς πόρνης
θα βρούνε όμως θυμάρι, σκόρδα, σύκα και ψωμί που οι άνθρωποι τα χαίρονται,
αλλά δεν πολεμάνε μεταξύ τους γι’ αυτά.


Μολονότι οι απόψεις όλων των Κυνικών απέναντι στους θεούς τους κατατάσσουν στην κατηγορία των αγνωστικιστών, η Ιππαρχία δεν τα πήγε καλά με έναν διακηρυγμένο άθεο, τον Θεόδωρο, όχι όμως για τις αντιλήψεις του αλλά για τη συμπεριφορά του. Ο Θεόδωρος ήταν θρασύς και ενοχλητικός τύπος, που σχεδόν κανένας σύγχρονός του δε χώνευε, με την Ιππαρχία δε λογομαχούσε συνεχώς. Βέβαια οι αντιπαραθέσεις αυτές ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο μεταξύ φιλοσόφων, κάποτε όμως ο Θεόδωρος άπλωσε το χέρι του και πήγε να σηκώσει το ρούχο της, οπότε η Ιππαρχία τον έδειρε. Δικαιολόγησε την αντίδρασή της λέγοντας:

“Αν έκανε κάτι ο Θεόδωρος και δεν το θεωρούσαν αδικία, τότε δεν θα το θεωρούσαν αδικία αν έκανε το ίδιο και η Ιππαρχία. Αν ο Θεόδωρος απλώνοντας το χέρι του στην Ιππαρχία δεν διέπραξε αδίκημα, τότε ούτε η Ιππαρχία διαπράττει αδίκημα απλώνοντας το χέρι της στον Θεόδωρο”.

Ο Κράτης μοίραζε τις μέρες του μεταξύ Θήβας και Αθήνας, και γρήγορα έγινε τόσο αγαπητός στον κόσμο, ώστε στο τέλος έμπαινε απρόσκλητος σε όποιο σπίτι διάλεγε, για να δει πώς ζούσαν οι άνθρωποι που κατοικούσαν σ’ αυτό και να τους δώσει συμβουλές, που τις θεωρούσαν τόσο πολύτιμες, ώστε πολλοί γράψανε στην πόρτα του σπιτιού τους είσοδος Κράτητι, αγαθώ δαίμονι και τον ονόμασαν «Θυρεπανοίκτη».

Πέθανε σε βαθιά γεράματα και τον έθαψαν με μεγάλες τιμές στη Θήβα.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Βίοι Φιλοσόφων- Βιβλίο Στ’ 85-93 και 96-98

Έγκλημα και τιμωρία: Ο Λυκάων και οι γιοι του τιμωρούνται από τον Δία

Ο Λυκάων ήταν ο αρχαιότερος βασιλιάς της Αρκαδίας. Η παράδοση λέει πως ήταν ο ιδρυτής της πόλης Λυκόσουρας την οποία είχε χτίσει ψηλά πάνω στο Λύκαιο όρος. Λέει επίσης πως από πολλές γυναίκες είχε αποκτήσει πενήντα γιους και μία μόνο θυγατέρα την Καλλιστώ. Στους γιους του αποδίδεται η ίδρυση πενήντα πόλεων της αρχαίας Ελλάδας και μιας από τις αποικίες στην Ιταλία.

Ο Απολλόδωρος αναφέρει πως οι γιοί του Λυκάονα έκαναν άσχημη ζωή υπερβαίνοντας τα όρια της ασέβειας και της αλαζονείας.

Ο Δίας που πληροφορήθηκε τη συμπεριφορά τους θέλησε να διαπιστώσει ο ίδιος πως όλα όσα έμαθε ήταν αλήθεια. Έτσι, κατέβηκε από τον Όλυμπο στη γη και μεταμορφωμένος σε απλό άνθρωπο του μόχθου, τράβηξε για τον οίκο του Λυκάονα στην Αρκαδία. Όταν τον είδαν οι γιοί του Λυκάονα, χωρίς να καταλάβουν με ποιόν είχαν να κάνουν, θέλησαν να διασκεδάσουν μαζί του.

Παριστάνοντας, λοιπόν, τους περιποιητικούς και φιλόξενους του πρότειναν να συμφάγουν. Στο τραπέζι που ετοίμασαν όμως για να τον φιλέψουν αντί για κρέας ζώου του πρόσφεραν ψημένη σάρκα και εντόσθια παιδιού που οι ίδιοι αυτοί είχαν προηγουμένως σφάξει. Τότε Δίας, που κατάλαβε τι είχαν κάνει, οργισμένος από την ασέβεια στο πρόσωπό του και την ειδεχθή πράξη τους αναποδογύρισε το τραπέζι με τα φαγητά. Από τότε, εξαιτίας του αναποδογυρισμένου από τον Δία τραπεζιού, η περιοχή ονομάστηκε Τραπεζούς ενώ ο Λυκάων και οι γιοί του για τιμωρία τους μεταμορφώθηκαν από το θεό σε λύκους και όλη η περιοχή κατακάηκε από τους κεραυνούς του.

Μία άλλη εκδοχή αφηγείται πως κάποτε που ο Δίας πήγε στην Αρκαδία χωρίς να τους κρύψει την ιδιότητά του, οι γιοί του Λυκάονα για να πιστοποιήσουν αν ήταν στ’ αλήθεια θεός, του πρόσφεραν για φαγητό τα μέλη από το σώμα του μικρότερου αδερφού τους του Νυκτίμου ανακατεμένα με κρέας χοίρου και αμνού. Ο Δίας που κατάλαβε τι είχαν κάνει πλημμύρισε από οργή, κατακεραύνωσε τον Λυκάονα και κατόπιν, έναν- έναν, τους σαράντα εννέα από τους πενήντα γιους του. Ο τελευταίος, ο Νύκτιμος, γλύτωσε επειδή η Γαία γονατίζοντας εμπρός στον Δία πρόλαβε να συγκρατήσει το δεξί χέρι του που έριχνε τους κεραυνούς και να τον σώσει. Αργότερα αυτός διαδέχθηκε τον πατέρα του στο θρόνο και όπως λέει η παράδοση, στα χρόνια της βασιλείας του οι θεοί έκαναν τον κατακλυσμό για να τιμωρήσουν τους ανθρώπους που η κακία τους είχε πλέον ξεχειλίσει.

Χαμουραμπί: Ο πρώτος νομοθέτης της ανθρωπότητας

Ο Χαμουραμπί θεωρείται από τους ιστορικούς ο πρώτος νομοθέτης της ανθρωπότητας. Ο κώδικας του περιείχε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο νόμων, με τους οποίους λειτούργησε η κοινωνία της Βαβυλώνας, αλλά κυρίως ήταν ένας μπούσουλας για τα μετέπειτα νομικά συστήματα πολλών αυτοκρατοριών και λαών όπως οι δέκα εντολές του Εβραίου Μωυσή.

Οι Πέρσες πήραν σχεδόν αυτούσιο των κώδικα του Χαμουραμπί, ενώ μόνο οι Έλληνες ξέφυγαν από την επιρροή του, επειδή είχαν αναπτύξει δικό τους τρόπο σκέψης και κοινωνικής οργάνωσης. Οι νόμοι του μεγάλου νομοθέτη ήταν βέβαια πολύ αυστηροί για τα δικά μας δεδομένα, αλλά σε πολλά σημεία περιείχαν στοιχεία δικαιοσύνης, που είναι άφθαστα στην εποχή μας.

Κατά τον Χαμουραμπί και τους μετέπειτα Πέρσες βασιλείς, η δωροδοκία και η ψευδομαρτυρία σε δικαστήριο ήταν θανάσιμα αμαρτήματα.

Όταν ο Καμβύσης ανακάλυψε ότι ο δικαστής, ο Σισάμνης, είχε δωροδοκήσει για να βγάλει άδικη απόφαση, τον σκότωσε, τον έγδαρε σαν αρνί, έκοψε το δέρμα του λωρίδες και σκέπασε με αυτές τον θρόνο που καθόταν. Επίσης, αν έπιαναν κάποιον να ψευδομαρτυρεί, τον πετούσαν με αυτόφωρη διαδικασία στο ποτάμι να πνιγεί. Απλές λύσεις.

Αδικήματα και ποινές

Όλα τα παραπτώματα κατά του κράτους, κατά του Βασιλέως ή της οικογένειας του επέσυραν αυτομάτως την ποινή του θανάτου. Για άλλα εγκλήματα του κοινού ποινικού δικαίου, οι ακρωτηριασμοί χεριών, ποδιών και η τύφλωση ήταν συνηθισμένες τιμωρίες. Για να πιστοποιήσουν επίσης ότι η μαρτυρία ή η ομολογία κάποιου ήταν αληθινή, συχνή ήταν η δοκιμασία του με διάφορους τρόπους. Ο συνηθέστερος ήταν να του ρίχνουν καυτό νερό.

Ανάλογα με το αδίκημα, οι ένοχοι καταδικάζονταν επίσης σε ακρωτηριασμό της μύτης ή των αυτιών, σε κάρφωμα στο σταυρό, σε πέταγμα στα βράχια ή σε ανασκολοπισμό.

Παραπτώματα που ξεκινούν από την απειλή κατά συνανθρώπου μέχρι το χτύπημα σε κάποιον τοποθετούνταν σε μια κλίμακα με αντίστοιχες τιμωρίες. Η απειλή τιμωρείται με πέντε χτυπήματα μαστιγίου, οι βαριές σωματικές βλάβες φθάνουν τα διακόσια χτυπήματα. Αν κάποιος τιμωρηθεί πέντε φορές περνά στην κατηγορία του καθ’ εξίν εγκληματία, οπότε τιμωρείται με θάνατο.

Ειδική μνεία γινόταν στους νόμους του Χαμουραμπί στις αμοιβές και στις τιμωρίες των γιατρών και των κτηνίατρων. Αν ένας γιατρός χειρουργήσει κάποιον και αυτός πεθάνει ή τυφλωθεί, κόβεται το χέρι του γιατρού. Για φανταστείτε να ίσχυε κάτι τέτοιο στην εποχή μας….

Η αμοιβή των γιατρών

Καταπληκτική ήταν η νομοθεσία για την αμοιβή των γιατρών. Ήταν υποχρεωμένοι να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους, αλλά πληρώνονταν ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα του ασθενούς.

Ένας καλός κτηματίας πλήρωνε τον γιατρό που τον είχε θεραπεύσει με ποσό αντίστοιχο της αξίας ενός φθηνού βοδιού, ο προύχοντας με ποσό αντίστοιχο της αξίας ενός μέτριου βοδιού, ο άρχοντας με ποσό αντίστοιχο της αξίας ενός ακριβού βοδιού, ο διοικητής μιας σατραπείας με την αξία ενός άρματος και τεσσάρων βοδιών.

Για τη θεραπεία των συζύγων τους οι τιμές ήταν μειωμένες και αντιστοιχούσαν στην αξία θηλυκών ζώων, δηλαδή, ανάλογα με την κοινωνική θέση της ασθενούς μιας γαϊδούρας, μιας αγελάδας, μιας φοράδας και μιας θηλυκής καμήλας αντίστοιχα. Η τιμωρία για κλοπή ήταν επίσης απλή. Είτε ο κλέφτης επέστρεφε τα κλεμμένα στο πολλαπλάσιο είτε θανατωνόταν.

Η αθέτηση συμβολαίου ήταν επίσης σοβαρό παράπτωμα. Ενοικιάσεις εδαφών, αγορά γυναίκας, αγορά δούλων ή δανεισμός που εγγραφόντουσαν σε συμβόλαια αποκτούσαν πανίσχυρη νομική αξία.

Η αθέτηση σοβαρού συμβολαίου τιμωρείτο ως και με χίλια χτυπήματα μαστιγίου (δηλαδή θάνατο), ενώ η κλειστή οικογενειακή δομή της κοινωνίας επέτρεπε τη θεσμοθέτηση της συλλογικής οικογενειακής ευθύνης. Αν κάποιος αθετούσε συμβόλαιο , ήταν υπεύθυνοι όλοι οι συγγενείς του μέχρι έναν βαθμό συγγένειας και για τριακόσια χρόνια.

Η θέση της γυναίκας βέβαια ήταν μάλλον υποβαθμισμένη σε κείνους τους περίφημους κώδικες του Χαμουραμπί.

Χαρακτηριστική είναι η αντιμετώπιση βιασμού. Αν η βιασμένη κοπέλα ζούσε με τον πατέρα της και κι έμεινε έγκυος, ο βιαστής έπρεπε να αναλάβει τη συντήρησή της μέχρι που θα γεννούσε, όχι όμως να την παντρευτεί ή να αναγνωρίσει το παιδί. Αν η κοπέλα έκανε άμβλωση, τιμωρείτο με θάνατο και αυτή και ο πατέρας της. Αν ο βιαστής ή διαφθορέας είχε συστήσει άμβλωση, τιμωρείτο και αυτός μαζί με τη γυναίκα και τον πατέρα της.

Ομοιότητες με την εποχή μας δεν υπάρχουν πολλές, εκτός από μια βασική: Οι νόμοι φτιαχνόντουσαν πάντα για να παραβιάζονται από τους ισχυρούς.

Ο Αριστοτέλης, τα πάθη, οι δυνάμεις και οι έξεις

Από τη στιγμή που ξεκαθαρίστηκε ότι η αρετή δεν είναι από τη φύση, αλλά έχει να κάνει με την ισορροπία της ψυχής, που καθορίζεται από τη μεσότητα στα συναισθήματα και τις πράξεις, αυτό που μένει προς διερεύνηση είναι τα στοιχεία εκείνα που επενεργούν καθορίζοντας τη λειτουργία της ψυχής: «Εφόσον έχουμε την πρόθεση να βρούμε τη φύση της αρετής, επιβάλλεται να μάθουμε ποια είναι τα συμβαίνοντα στην ψυχή. Και τα συμβαίνοντα στην ψυχή είναι τριών ειδών: πάθη, δυνάμεις, έξεις» (1186a 7.1).

Για τον Αριστοτέλη η κατάδειξη των τριών αυτών εννοιών θα οδηγήσει στην τελική αποσαφήνιση της αρετής: «ώστε φαίνεται πως κάτι από τούτα θα είναι η αρετή» (1186a 7.2). Κι αυτός είναι ο λόγος που ξεκινά αμέσως να τις ορίζει: «Πάθη, λοιπόν, είναι η οργή, ο φόβος, το μίσος, ο πόθος, ο ζήλος, η συμπόνια και τα παρόμοιά τους, αυτά που συνήθως συνοδεύονται από δυσαρέσκεια και ευχαρίστηση» (1186a 7.2).

Με δεδομένο ότι ως πάθη ορίζονται τα συναισθήματα, η ευχαρίστηση και η δυσαρέσκεια αποτελούν τα αδιάσπαστα συνακόλουθα, που εν πολλοίς καθορίζουν τις πράξεις. Ο άνθρωπος αποδεικνύεται δέσμιος των συναισθημάτων του (δηλαδή των παθών του), κι αυτά (σε τελική ανάλυση) έχουν να κάνουν όχι μόνο με τον τρόπο που ευχαριστιέται ή δυσαρεστείται κανείς, αλλά και με την ένταση που εισπράττεται αυτή η ευχαρίστηση (ή η δυσαρέσκεια). Η οξύτητα των συναισθημάτων θα επιφέρει και τις αντίστοιχες πράξεις κι αυτός είναι ο δρόμος των άκρων που απομακρύνει από την αρετή.

Οι δυνάμεις ορίζονται ως εξής: «Με αυτές έχουμε τη δυνατότητα να υφιστάμεθα τα πάθη, δηλαδή οι δυνάμεις μάς καθιστούν ικανούς να εκδηλώσουμε οργή ή στενοχώρια ή συμπόνια ή τα παρόμοιά τους» (1186a 7.2). Οι δυνάμεις είναι οι δυνατότητες του ανθρώπου να εισπράξει αλλά και να εκδηλώσει τα συναισθήματά του. Ασφαλώς προέρχονται από τη φύση ως ένστικτα συνυφασμένα με το συναίσθημα, δηλαδή ως δυνατότητα πρόσβασης στη χαρά και τη λύπη. Κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να χαρεί ή να λυπηθεί.

Το ζήτημα είναι η ποιότητα των ερεθισμάτων που θα γεννήσουν τα συναισθήματα σε συνδυασμό με την ένταση που θα βιωθούν. Αν κάποιος χαίρεται με επαίσχυντες πράξεις, είναι φανερό ότι θα τις επιδιώξει. Κι όσο πιο έντονη είναι η ευχαρίστηση τόσο ισχυρότερο και το κίνητρο της επιδίωξης. Το ηθικό περιεχόμενο των ανθρώπινων ενεργειών είναι η διαχείριση των δυνάμεων, που πρέπει να στραφούν προς την κατεύθυνση της αρετής.

Από κει και πέρα αναλαμβάνουν δράση οι έξεις: «Με αυτές είμαστε τοποθετημένοι ως προς τα πάθη καλώς ή κακώς από ηθική άποψη· παράδειγμα: ως προς την οργή και την εκδήλωσή της· αν είμαστε οργίλοι σε υπερβολικό βαθμό, είμαστε κακώς τοποθετημένοι ως προς την οργή· αν, πάλι, δεν οργιζόμαστε καθόλου με αυτά που πρέπει να οργιζόμαστε, επίσης και σ’ αυτή την περίπτωση είμαστε κακώς τοποθετημένοι ως προς την οργή. Συμπερασματικά, η μέση τοποθέτηση είναι η εξής: ούτε υπερβολικά να υφιστάμεθα το πάθος της οργής ούτε και να το μηδενίζουμε. Σε μια τέτοια, βέβαια, κατάσταση, είμαστε καλώς τοποθετημένοι [ως προς την οργή]. Το ίδιο και ως προς τα υπόλοιπα πάθη, με τα οποία συμβαίνουν τα ίδια» (1186a 7.3 και 7.4).

Κι αυτή ακριβώς είναι η ουσία των έξεων, ως συνηθειών που ταυτίζονται με το χαρακτήρα του ανθρώπου. Γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία το πώς θα μάθει κανείς να αντιδρά στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Αν μάθει να αντιδρά υπερβολικά θα διαμορφωθεί κι ανάλογα μετατρέποντας την υπερβολή σε καθημερινότητα.

Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι αδύνατο να οριοθετείται στις υποδείξεις της μεσότητας καθιστώντας δύσκολη την κατάκτηση της αρετής: «τούτο είναι γνώρισμα των έξεων: το να είμαστε τοποθετημένοι ως προς τα πάθη καλώς ή κακώς από ηθική άποψη· και η καλή τοποθέτηση ως προς τα πάθη είναι η ακόλουθη: ούτε στην υπερβολή να βρισκόμαστε ούτε στην έλλειψη. Συνεπώς, στη μεσότητα ως προς τα πάθη, για τη στάση μας προς τα οποία κρινόμαστε αξιέπαινοι ή μη, εντοπίζεται η έξις ως καλή τοποθέτηση, ενώ στην υπερβολή και στην έλλειψη εντοπίζεται η έξις ως κακή τοποθέτηση» (1186a 8.1).

Φυσικά, ο έπαινος ή η κατάκριση αφορούν το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό που τίθεται προς εξέταση. Το ότι κάποιος δεν ακολουθεί τη μεσότητα στο ζήτημα της οργής και κατά συνέπεια κατακρίνεται ως οργίλος δε σημαίνει ότι απορρίπτεται συνολικά ως προσωπικότητα. Παρά το πάθος της οργής, που ασφαλώς τον απομακρύνει από την αρετή, μπορεί κάποιος να είναι αξιέπαινος για την αφοσίωσή του, τη γενναιοδωρία, την εργατικότητα κλπ. Το ζήτημα είναι πώς έχει συνηθίσει (ποια είναι η έξη του) σε κάθε επιμέρους αρετή.

Ο συνετός, ο σοφός, ο πραγματικά ελεύθερος άνθρωπος είναι εκείνος που έχει καταφέρει να χαλιναγωγήσει τα πάθη σε όλες τους τις εκδηλώσεις ακολουθώντας τη μεσότητα σε κάθε του επιλογή. Ο άνθρωπος αυτός ξέρει πώς να φερθεί αποδίδοντας την ύψιστη δικαιοσύνη σε αυτούς που τον συναναστρέφονται. Ένας τέτοιος άνθρωπος, ακόμη και όταν σφάλλει, είναι σε θέση να κατανοήσει το λάθος του, να το παραδεχτεί και να το επανορθώσει. Κι ακριβώς αυτό είναι που τον κάνει άξιο σεβασμού κι επιθυμητό στους άλλους ανθρώπους.

Πέρα, όμως, από την υπερβολή και την έλλειψη που υπονομεύουν την αρετή ο Αριστοτέλης θα σημειώσει: «Υπάρχουν, όμως, και κάποια άλλα πάθη –ενδέχεται να το υποθέσει κανείς– στην περίπτωση των οποίων η κακία δεν εντοπίζεται στην υπερβολή και την έλλειψη· παράδειγμα, η μοιχεία και ο μοιχός· μοιχός δεν είναι αυτός που απλά και μόνο καθ’ υπερβολήν διαφθείρει τις ελεύθερες γυναίκες. Αλλά και τούτη η περίπτωση, καθώς και όλες οι ανάλογες περιπτώσεις που εντάσσονται στην κατηγορία της ακόλαστης ηδονικής ευχαρίστησης, αντιμετωπίζονται επικριτικά γι’ αυτό που είναι οι ίδιες και όχι για την υπερβολή και την έλλειψή τους» (1186a 8.3).

Ασφαλώς, αυτού του είδους οι ενέργειες που επικρίνονται για την ίδια την ποιότητά τους, μαρτυρούν το εσφαλμένο του εθισμού των ανθρώπων που τις διαπράττουν, δηλαδή τις λανθασμένες επιλογές της ευχαρίστησης. Γι’ αυτό έχει μεγάλη σημασία ο τρόπος που θα εθιστεί κανείς από την πιο μικρή ηλικία. Οι έξεις, ως μόνιμα στοιχεία του χαρακτήρα πηγάζουν, από τα συναισθήματα που συνοδεύουν τις πράξεις και σηματοδοτούν ανεξίτηλα την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Από αυτή την άποψη, οι πράξεις αυτού του είδους εμπεριέχουν (από θέση αρχής) την υπερβολή, η οποία και τις επιφέρει, καθώς εκείνος που τις διαπράττει γνωρίζει εκ των προτέρων ότι δεν πρέπει να γίνει αντιληπτός. Ο κλέφτης δε χαίρεται εάν τον πιάσουν, αλλά εάν ολοκληρώσει την κλοπή ανενόχλητος, ώστε να απολαύσει τα κλοπιμαία. Η δύναμη που κινεί την πράξη του –όπως και του μοιχού– έχει να κάνει με το ακατανίκητο της χαράς, όταν ολοκληρώσει με επιτυχία το σχέδιό του (ή της λύπης που προϋποθέτει ο δρόμος της αρετής – εργασία για τον κλέφτη και εγκράτεια για τον μοιχό).

Η υπερβολή της συναισθηματικής είσπραξης που θα ακολουθήσει είναι που κινεί τη δράση και σε μερικούς ανθρώπους αποδεικνύεται ακατανίκητη. (Η περίπτωση του κλέφτη που εξωθείται σε αυτή την πράξη για λόγους επιβίωσης καταδεικνύει την πολιτική στρέβλωση, που εγκλωβίζει κάποιους ανθρώπους στο περιθώριο, κι ως εκ τούτου δεν αφορά την παρούσα διερεύνηση).

Από την άλλη, ακόμη και με αυτά τα δεδομένα είναι αναμφισβήτητο ότι η πυκνότητα των πράξεων (που θα καταδείξει και το μέγεθος της υπερβολής) θα παίξει μεγάλο ρόλο στους χαρακτηρισμούς που θα αποδοθούν. Άλλο ο κατά συρροή κλέφτης κι άλλο εκείνος που έκλεψε μια φορά – το ίδιο και ο μοιχός.

Με δυο λόγια, ακόμη και οι πράξεις που κατακρίνονται καθαυτές διαβαθμίζονται σε σχέση με την υπερβολή της επανάληψής τους. Έναν άνθρωπο που έκλεψε μία μόνο φορά και τιμωρείται ενδέχεται κάποιοι να τον λυπηθούν. Εκείνον όμως που αποδεδειγμένα κλέβει συνέχεια δε θα τον λυπηθεί κανένας. Η υπερβολή και η έλλειψη –με την έννοια της επανάληψης μιας κατακριτέας πράξης– θα παίξουν και πάλι το ρόλο τους αποδίδοντας το μέγεθος της απόρριψης σε μια συμπεριφορά.

Αφού, λοιπόν, έχει ξεκαθαριστεί ότι η υπερβολή και η έλλειψη αντιτίθενται στην αρετή επιφέροντας επικρίσεις, ο Αριστοτέλης διερωτάται: «Τι αντίκειται στη μεσότητά; Η υπερβολή, άραγε, ή η έλλειψη; Διότι κάποιες μεσότητες έχουν ως αντίθετό τους την έλλειψη, ενώ κάποιες άλλες την υπερβολή. Για παράδειγμα, η ανδρεία δεν έχει ως αντίθετή της τη θρασύτητα, που είναι υπερβολή, αλλά τη δειλία, που είναι έλλειψη· ενώ η σωφροσύνη, η οποία αποτελεί μεσότητα ανάμεσα στην ακολασία και την αναισθησία τη σχετική με τις ηδονές, δεν έχει ως αντίθετή της την αναισθησία, που είναι έλλειψη, αλλά την ακολασία, που είναι υπερβολή» (1186b 9.1).

Το βέβαιο είναι ότι –όπως κι αν το βλέπουν οι περισσότεροι– η αρετή αντιτίθεται εξίσου και στην υπερβολή και στην έλλειψη: «Αλλά και οι δύο αντίκεινται στη μεσότητα, και η υπερβολή και η έλλειψη· διότι η μεσότητα υστερεί συγκριτικά με την υπερβολή, ενώ υπερβάλλει σε σύγκριση με την έλλειψη» (1186b 9.2). Ο Αριστοτέλης θα φέρει κι ένα παράδειγμα: «από τη μία οι θρασείς και “ψευτόμαγκες” αποκαλούν τους ανδρείους δειλούς, ενώ από την άλλη οι δειλοί αποκαλούν τους ανδρείους ριψοκίνδυνους και τρελούς» (1186b 9.2).

Σε τελική ανάλυση η υποκειμενικότητα των ορίων καθιστά τις έννοιες δυσδιάκριτες επιτρέποντας στον καθένα να λέει ό,τι θέλει. Ο πραγματικά ανδρείος χάνεται ανάμεσα στις στρεβλώσεις που θα υποστηρίξουν και οι θρασείς και οι δειλοί. Με δεδομένο ότι κανένας δε θέλει να παραδεχτεί την έλλειψη ή την υπερβολή που τον καθιστά μη ενάρετο, αυτό που του μένει είναι η ελαστικότητα των ορίων που εν τέλει θα ξεχειλώσει τις έννοιες κατά το δοκούν. Και ο θρασύς και ο δειλός θα παραστήσουν τον ανδρείο διεκδικώντας τη μεσότητα για τον εαυτό τους κι αποδίδοντας στον πραγματικά ανδρείο την έλλειψη ή την υπερβολή αντίστοιχα.

Αυτός είναι ο λόγος που ο Αριστοτέλης θα υποδείξει στα «Ηθικά Νικομάχεια» τη λογική (και μάλιστα στην αυστηρότερη μορφή της, «λογική του σώφρονα ανθρώπου») ως κριτήριο για τον ορισμό της αρετής. Η αντίληψη των πολλών, που εν πολλοίς ενδέχεται να διαμορφώνεται κι ως συγκάλυψη ή ωραιοποίηση του εαυτού, δε φαίνεται να ικανοποιεί τον Αριστοτέλη, καθώς οι διαφορετικές εκδοχές καταδεικνύουν την ασάφεια των ορίων. Η λογική του σώφρονα ανθρώπου τίθεται ως διασφάλιση της αντικειμενικότητας που θα νοηματοδοτήσει τους ορισμούς.

Οι ορισμοί δεν αφορούν την αυθαίρετη εκτίμηση του καθενός, αφού έτσι δεν αποδίδεται η έννοια, αλλά ο τρόπος που προσπαθεί ο καθένας να την προσαρμόσει σ’ αυτό που επιθυμεί. Κι αυτός ακριβώς είναι ο μηχανισμός της στρέβλωσης και του λαϊκισμού που επιχειρεί να κάνει το άσπρο μαύρο είτε στην προσπάθεια για προσωπική επιβολή είτε στην εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων.

Το ότι ακόμη και η έννοια του σώφρονα ενδέχεται να διαστρεβλωθεί δίνοντας τη δυνατότητα στον καθένα να παρουσιαστεί ως τέτοιος καθιστά σαφή την επικινδυνότητα της εύκολης πίστης και την ανάγκη της ουσιαστικής κατανόησης του μέτρου, που θα καταδείξει όλες τις υπερβολές (ή τις ελλείψεις), όσο κι αν επιχειρείται η απόκρυψή τους. Η κοινωνία που διαπλάθει σώφρονες ανθρώπους είναι εκείνη που τελικά θα αποδώσει σε όλους αυτό που πράγματι αξίζουν. Κι αυτό έχει βαθύτατες πολιτικές διαστάσεις.

Ο Αριστοτέλης θα φέρει δύο παραδείγματα που θα καταδείξουν την τάση των περισσότερων να διαστρεβλώνουν τις έννοιες υποτιμώντας άλλοτε το ζήτημα της υπερβολής κι άλλοτε της έλλειψης: «Παραδείγματος χάριν, ποια είναι πιο μακριά από την ελεύθερη στάση, η ασωτία ή η ανελευθερία; Πιο πολύ φαίνεται να πλησιάζει στην ελεύθερη στάση η ασωτία παρά η ανελευθερία· άρα η ανελευθερία είναι πιο μακρινή. Και τα πιο μακρινά από το μέσο φαίνονται και σε μεγαλύτερο βαθμό αντίθετα. Συνεπώς, από μια εξ αντικειμένου έρευνα προκύπτει μάλλον το συμπέρασμα ότι αυτή που αντίκειται {στη μεσότητα} σε μεγαλύτερο βαθμό είναι η έλλειψη» (1186b 9.3-94).

Κι ακριβώς αυτό είναι το πεδίο του ασώτου να παραστήσει τον ελεύθερο παρουσιαζόμενος ως δήθεν απαλλαγμένος από την καθώς πρέπει ηθική στο όνομα της ελευθερίας του. Το ότι τελικά είναι δέσμιος των παθών που τον οδηγούν στην ασωτία δεν πρέπει να αναφερθεί. Ούτε ότι η ζωή του είναι τελικά χειρότερη και υποταγμένη στην ανισορροπία της ψυχής που τον απομακρύνει από τη μεσότητα.

Από την άλλη, ο ανελεύθερος που υποδουλώνει τις επιθυμίες του στο βωμό ενός ανούσιου καθωσπρεπισμού βιώνει την ίδια ανισορροπία από την άλλη πλευρά. Το ότι ο ένας είναι καταπιεσμένος δεν καταδεικνύει ότι ο άλλος είναι ελεύθερος. Και οι δύο βιώνουν το ανελεύθερο της υπερβολής και της έλλειψης. Ελεύθερος είναι αυτός που ακολουθώντας τη μεσότητα ξέρει να κάνει τις επιλογές που υποδεικνύει το μέτρο και ο ορθός λόγος.

Το δεύτερο παράδειγμα του Αριστοτέλη έχει να κάνει με τη φύση του ανθρώπου: «Δεύτερον και διαφορετικό, βασισμένο σε αυτά προς τα οποία ρέπει πιο πολύ η ανθρώπινη φύση μας: αυτά είναι που αντίκεινται και πιο πολύ προς το μέσο. Παραδείγματος χάριν, η φύση μάς οδηγεί να είμαστε μάλλον ακόλαστοι παρά σώφρονες· οι επιδόσεις μας είναι σίγουρα μεγαλύτερες στην κατεύθυνση που μας επιβάλλει η φύση μας· και σε ό,τι έχουμε μεγαλύτερη επίδοση, αυτό είναι που περισσότερο αντίκειται στο μέσο· και έχουμε μεγαλύτερη επίδοση στην ακολασία παρά στη σωφροσύνη. Συνεπώς, προκύπτει μάλλον το συμπέρασμα ότι η υπερβολή είναι αυτή που σε μεγαλύτερο βαθμό αντίκειται στη μεσότητα· γιατί η ακολασία είναι η υπερβολή εκεί που η σωφροσύνη είναι η μεσότητα» (1186b 9.4).

Η αναγνώριση ότι «η φύση μας οδηγεί να είμαστε μάλλον ακόλαστοι παρά σώφρονες» δεν πρέπει να ερμηνευτεί σαν παραδοχή ότι η φρόνηση είναι αντίθετη με τη φύση. Κάτι τέτοιο θα ήταν παράλογο, καθώς ό,τι είναι αντίθετο με τη φύση είναι αδύνατο να προταθεί ως πρότυπη συμπεριφορά. Η φρόνηση δεν αντίκειται της φύσης, αλλά ταυτόχρονα δε δίνεται κι ως δεδομένο από αυτή, όπως η ακοή ή η όραση.

Ο άνθρωπος πρέπει να αγωνιστεί για να την αποκτήσει και η φύση τον έχει πλάσει έτσι ώστε να μπορεί να το πετύχει. Το σύμφυτο κι όχι έμφυτο της φρόνησης καταδεικνύει τη δύναμη της έξης, που είναι σε θέση να καταστήσει το χαρακτήρα του ανθρώπου τόσο δυνατό, ώστε να επιβληθεί σε όλες του τις αδυναμίες, ακόμη κι αν αυτές δίνονται από την ίδια τη φύση.

Εξάλλου, δεν υπάρχει τίποτε πιο εύκολο από το να αποδίδει κανείς τις αδυναμίες του στη φύση. Μια τέτοια προοπτική θα ακύρωνε κάθε έννοια αρετής, αφού η τεμπελιά, η δειλία, η ακολασία και γενικά οτιδήποτε αντίκειται της μεσότητας θα παρουσιαζότανε αθωωτικά ως φυσική επιταγή. Κι αυτή είναι η εκδοχή της πιο επαίσχυντης παθητικότητας, αφού η φύση εκλαμβάνεται ως απαρέγκλιτος ρυθμιστής όλων των πραγμάτων καθιστώντας τον άνθρωπο απόλυτο έρμαιό της.

Η ευτυχία είναι ενέργεια της ψυχής, πράγμα που σημαίνει ότι ο άνθρωπος πρέπει να ενεργήσει για την κατάκτησή της. Ο άνθρωπος είναι ο κυρίαρχος της τύχης του. Τα περί φύσης μόνο ως δικαιολογίες μπορούν να εκληφθούν.

Το βέβαιο είναι ότι όσο μεγαλύτερο αγώνα πρέπει να δώσει ο άνθρωπος για να κατακτήσει την αρετή από την πλευρά της υπερβολής τόσο πιο ευάλωτος είναι σε στρεβλώσεις που σχετίζονται με την έλλειψη. Αυτό συμβαίνει στο παράδειγμα της ακολασίας. Το ότι ο ακόλαστος πρέπει να κατακριθεί γιατί συμπεριφέρεται υπερβολικά δεν πρέπει να φέρει ως πρότυπο την απάθεια. Ο ενάρετος, που δεν είναι ακόλαστος, δε σημαίνει ότι περνά στην έλλειψη δαιμονοποιώντας τις σαρκικές ηδονές.

Το πρότυπο του ερημίτη δεν αφορά τον Αριστοτέλη. Η σάρκα πρέπει κι εκείνη να ικανοποιηθεί, αλλά στο μέτρο που ορίζει ο ορθός λόγος. Η αντίληψη που προσπαθεί να προβάλει το πρότυπο της πλήρους αποχής από κάθε σωματική ευχαρίστηση στο όνομα της αρετής δεν είναι παρά η διαστρέβλωση της έλλειψης που παριστάνει τη μεσότητα. Τέτοιου είδους αντιλήψεις, όμως, δεν αφορούν το σώφρονα άνθρωπο. Κι αυτός είναι ο λόγος που ο Αριστοτέλης θα επικαλεστεί την αυστηρή λογική του σώφρονα ανθρώπου ως μοναδική απόδειξη αντικειμενικότητας στον ορισμό των εννοιών.

Αριστοτέλης, Ηθικά Μεγάλα

Ο Ιησούς ως επαναστάτης

(Αυτή είναι η τελευταία ανάρτηση με στοιχεία της σειράς, η ιστορικότητα του Ιησού των Ευαγγελίων και θα ακολουθήσουν μόνο τα συμπεράσματα που θα μπορούσαν να βγουν από αυτόν τον κυκεώνα)

Η μεγάλη αδυναμία της θεώρησης ότι ο Ιησούς υπήρξε, είναι το γεγονός ότι μπορείς να φτιάξεις γύρω από την ζωή του όσες ιστορίες σου κάνει κέφι και όλες με βάση τα ίδια τα κείμενα της Καινής Διαθήκης, κείμενα που σε βοηθούν να αρνηθείς όσα δεν σου πάνε στην ιστορία που συνθέτεις και να δεχτείς όλα αυτά που την οικοδομούν. Όμως πίσω σου θα αφήσεις την μεγάλη απόδειξη. Ότι η ιστορία αυτή όπως και τα πρόσωπά της είναι όλα δικά σου και δεν έχουν σχέση με τυχόν πραγματικά κι αυτό γιατί αυτά δεν υπήρξαν ποτέ.” -Θωμάς Μάρας, εισαγωγή στο Οι Αντιφάσεις της Καινής Διαθήκης σ.29.

Το σενάριο της δράσης και του κηρύγματος του Ιησού και τι υποτίθεται ότι ήθελε να πει σύμφωνα με την επικρατούσα Εκκλησία, είναι γνωστό σε αυτή τη χώρα πολύ καλά, αφού ο προσηλυτισμός όλων μας ξεκινάει από την μικρή ηλικία και ακόμα και όσοι δεν ήταν καλοί μαθητές ή δεν μεγάλωσαν σε αντίστοιχο περιβάλλον, θυμούνται σίγουρα κάποια κλασικά τσιτάτα όπως περί αγάπης, συγχώρεσης, μη τυπικότητας και ξανά αγάπης. Φυσικά, υπάρχουν μέσα στα Ευαγγέλια, κάποια συγκεκριμένα στοιχεία που υποστηρίζουν αυτή την άποψη. Μόνο που οι τακτικοί αναγνώστες του χώρου αυτού, γνωρίζουν πολύ καλά ότι τα Ευαγγέλια έχουν πάρα πολλές διαφορές, αντιφάσεις τόσο μεταξύ τους όσο και στα ίδια τα κείμενα, που δίνει την δυνατότητα να επιχειρηματολογήσει κάποιος για το οτιδήποτε και το μόνο αντίμετρο από την πλευρά της Εκκλησίας σε αυτό είναι οι συνεχείς ερμηνείες για να ολοκληρωθεί το δικό της πιστικό σενάριο.

Ας δούμε λοιπόν ένα άλλο σενάριο και τα στοιχεία εκείνα, που είναι αρκετά από τα Ευαγγέλια, που δεν συνάδουν με την θεωρία περί αγάπης και αδελφοσύνης, ελεημοσύνης κ.λπ., αλλά με έναν εξτρεμιστή επαναστάτη μεσσία, σαν του υπόλοιπους δηλαδή, που όπως είδαμε εμφανίστηκαν πολλοί εκείνη την εποχή, που δεν αποκηρύσσει την βία αλλά αντιθέτως, φαίνεται να μιλάει όχι μόνο για βία αλλά και μίσος ή ακόμα και επανάσταση.

Την ευκαιρία και την νομιμοποίηση για να ερευνήσουμε το σενάριο αυτό, μας το δίνει η μελέτη των αντίστοιχων παρεμβολών στα έργα του Ιώσηπου που ήδη είδαμε τόσο στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία όσο και στον Ιουδαϊκό Πόλεμο, του μόνου συγγραφέα που μας δίνει αρκετές πληροφορίες για την περιοχή και την εποχή, αλλά και την λογοκρισία που έχουν υποστεί οι σχετικές αναφορές του, που μιλάνε ή θυμίζουν τον Ιησού, που εύλογα μας δείχνουν ότι αν στα σημεία αυτά όντως κάτι ανέφερε, τότε θα μιλούσε πάλι για έναν εξτρεμιστή μεσσία και τα δεινά που έφερε η δράση του στην χώρα του και τους οπαδούς του, όπως ακριβώς αναφέρεται σε ένα σωρό άλλους αντίστοιχους χριστούς ή μεσσίες.

Εδάφια για τον εξτρεμιστή Ιησού

Θα πρέπει αρχικά να τονίσουμε ότι στους μαθητές δεν υπήρχε ισότητα, αλλά μια πυραμιδοειδής συγκεντρωτική ιεραρχία, δηλαδή υπήρχαν διακρίσεις. Αρχικά υπήρχαν 70 δευτερεύοντες και αφανείς μαθητές που προπορεύονταν των υπολοίπων για να προετοιμάζουν το έδαφος κατάλληλα όπου και να πήγαιναν. Τώρα το τι μπορεί να σημαίνει αυτή η προετοιμασία και η δημιουργία κλίματος το αφήνω στην κρίση σας. “1 Μετὰ δὲ ταῦτα ἀνέδειξεν ὁ Κύριος καὶ ἑτέρους ἑβδομήκοντα, καὶ ἀπέστειλεν αὐτοὺς ἀνὰ δύο πρὸ προσώπου αὐτοῦ εἰς πᾶσαν πόλιν καὶ τόπον οὗ ἤμελλεν αὐτὸς ἔρχεσθαι.” (Κατά Λουκάν 10: 1). Υπήρχαν εκτός από αυτούς οι γνωστοί 12 οι καλοί (άσχετα αν διαφέρουν εν μέρει τα ονόματα τους στα Ευαγγέλια), και από αυτούς τρεις οι καλύτεροι από όλους, (Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης) που τον ακολουθούσαν παντού, ακόμα και σε μέρη που δεν άφηνε τους άλλους να εισέλθουν.

Το πρώτο ενδιαφέρον δείγμα μιας όχι πολύ σύννομης δράσης είναι η προσπάθεια κάποιες ενέργειες, να είναι κρυφές και μακρυά από πόλεις.

44 Ὅρα μηδενὶ μηδὲν εἴπῃς, ἀλλ' ὕπαγε σεαυτὸν δεῖξον τῷ ἱερεῖ καὶ προσένεγκε περὶ τοῦ καθαρισμοῦ σου ἃ προσέταξε Μωϋσῆς, εἰς μαρτύριον αὐτοῖς. 45 ὁ δὲ ἐξελθὼν ἤρξατο κηρύσσειν πολλὰ καὶ διαφημίζειν τὸν λόγον, ὥστε μηκέτι αὐτὸν δύνασθαι φανερῶς εἰς πόλιν εἰσελθεῖν, ἀλλ' ἔξω ἐν ἐρήμοις τόποις ἦν· καὶ ἤρχοντο πρὸς αὐτὸν πάντοθεν.” (Κατά Μάρκον1: 44-5) και “10 Ὡς δὲ ἀνέβησαν οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ, τότε καὶ αὐτὸς ἀνέβη εἰς τὴν ἑορτήν, οὐ φανερῶς, ἀλλ' ἐν κρυπτῷ.” (Κατά Ιωάννην7: 10 και “36 ...Ταῦτα ἐλάλησεν Ἰησοῦς, καὶ ἀπελθὼν ἐκρύβη ἀπ' αὐτῶν.” (Κατά Ιωάννην12: 36).

Με το ξεκίνημα της δράσης του αμέσως δημιούργησε έριδες και εχθρούς: “29 καὶ ἀναστάντες ἐξέβαλον αὐτὸν ἔξω τῆς πόλεως καὶ ἤγαγον αὐτὸν ἕως ὀφρύος τοῦ ὄρους, ἐφ' οὗ ἡ πόλις αὐτῶν ᾠκοδόμητο, εἰς τὸ κατακρημνίσαι αὐτόν”. (Κατά Λουκάν4: 29) και αυτό κράτησε μέχρι το τέλος: “2 καὶ ἐζήτουν οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ γραμματεῖς τὸ πῶς ἀνέλωσιν αὐτόν· ” (Κατά Λουκάν22: 2).

Για να πείσει τους πρώτους μαθητές του να τον ακολουθήσουν, έκανε “σημεία και τέρατα” ή μπορεί κάποιος να πει ταχυδακτυλουργίες: “4 ὡς δὲ ἐπαύσατο λαλῶν, εἶπε πρὸς τὸν Σίμωνα· Ἐπανάγαγε εἰς τὸ βάθος καὶ χαλάσατε τὰ δίκτυα ὑμῶν εἰς ἄγραν... 6 καὶ τοῦτο ποιήσαντες συνέκλεισαν πλῆθος ἰχθύων πολύ· διερρήγνυτο δὲ τὸ δίκτυον αὐτῶν... 8 ἰδὼν δὲ Σίμων Πέτρος προσέπεσε τοῖς γόνασιν Ἰησοῦ λέγων·... 9 θάμβος γὰρ περιέσχεν αὐτὸν καὶ πάντας τοὺς σὺν αὐτῷ ἐπὶ τῇ ἄγρᾳ τῶν ἰχθύων ᾗ συνέλαβον, 10 ὁμοίως δὲ καὶ Ἰάκωβον καὶ Ἰωάννην, υἱοὺς Ζεβεδαίου,” (Κατά Λουκάν5: 4) κάτι όμως που αρνήθηκε σε άλλους όπως στους Φαρισαίους όταν του ζήτησαν επίσης “σημεία”.

Άλλο ένα σχετικό θέμα είναι ότι απευθυνόταν στους απόκληρους της κοινωνίας, δηλαδή στους κατεξοχήν εύκολα παρασυρόμενους σε κάθε εποχή και κοινωνία για ταραχές και επαναστάσεις: Ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι οἱ τελῶναι καὶ αἱ πόρναι προάγουσιν ὑμᾶς εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ” (Κατά Ματθαίον21: 31), “Τί ὅτι μετὰ τῶν τελωνῶν καὶ ἁμαρτωλῶν ἐσθίει καὶ πίνει; 17 καὶ ἀκούσας ὁ Ἰησοῦς λέγει αὐτοῖς· Οὐ χρείαν ἔχουσιν οἱ ἰσχύοντες ἰατροῦ, ἀλλ' οἱ κακῶς ἔχοντες· οὐκ ἦλθον καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλούς εἰς μετάνοιαν” (Κατά Μάρκον2: 17). Η ερώτηση ήταν των Γραμματέων και η αιτιολογία είναι αστεία σε σχέση με την συνέχεια, γιατί εδώ είναι σαν να μας λέει έμμεσα, ότι οι Φαρισαίοι και οι Γραμματείς δεν ήταν τόσο αμαρτωλοί που να έχουν ανάγκη μετάνοιας, όπως μας λέει αλλού. Φυσικά, είναι προφανές ότι τους προτιμούσε γιατί εκεί θα γινόταν άκριτα πιστευτός, σε αντίθεση με τους μορφωμένους Εβραίους. Επίσης, προσθετικά σε αυτό, φαίνεται να ήθελε οι οπαδοί του να μην έχουν οικονομική δυνατότητα και να είναι οικονομικά εξαθλιωμένοι άρα και πλήρως εξαρτώμενοι από το κίνημα: “ὕπαγε, ὅσα ἔχεις πώλησον καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι, ἄρας τὸν σταυρόν σου...Τέκνα, πῶς δύσκολόν ἐστι τοὺς πεποιθότας ἐπὶ χρήμασιν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν· 25 εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρυμαλιᾶς ῥαφίδος εἰσελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν” (Κατά Μάρκον10: 21-25).

Μάλιστα, εκθειάζει τους αγράμματους σε βάρος των σοφών “21... Ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας ταῦτα ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν, καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις· ναί, ὁ πατήρ, ὅτι οὕτως ἐγένετο εὐδοκία ἔμπροσθέν σου” (Κατά Λουκάν10: 21) και φυσικά το “μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι”.

Τους υποσχέθηκε θαύματα και ελευθερία: “18 Πνεῦμα Κυρίου ἐπ' ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με ἰάσασθαι τοὺς συντετριμμένους τὴν καρδίαν, 19 κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν” (Κατά Λουκάν4: 18-19) και επιπλέον τους υποσχέθηκε, τουλάχιστον στους 12 κοντινούς του, ότι απέκτησαν αυτοί, απόλυτες δυνάμεις για να κατατροπώσουν τον εχθρό “19 ἰδοὺ δίδωμι ὑμῖν τὴν ἐξουσίαν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν τοῦ ἐχθροῦ, καὶ οὐδὲν ὑμᾶς οὐ μὴ ἀδικήσῃ” (Κατά Λουκάν10: 19).

Η εξτρεμιστική αυτή θεώρηση εντείνεται περαιτέρω με την κακή ή έστω αδιάφορη οικογενειακή σχέση που θέλει να δείξει τόσο με την μητέρα του και τους αδελφούς του, ειδικά σε σχέση με του οπαδούς του: (Κατά Μάρκον3: 31), όσο και την ξεκάθαρη προτίμηση στην αγαμία που έδειξε “καὶ εἰσὶν εὐνοῦχοι οἵτινες εὐνούχισαν ἑαυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν” (Κατά Ματθαίον19: 12), αλλά και την προτροπή που θα δούμε στους μαθητές του να αφήσουν την οικογένειά τους για την επανάσταση πάρα κάτω.

Η διδασκαλία του δεν ήταν ποτέ ξεκάθαρη, στα Ευαγγέλια αναφέρεται ότι δίδασκε με παραβολές, δηλαδή με εύπεπτα παραμυθάκια που φυσικά μπορεί κανείς να τα ερμηνεύσει κατά βούληση, παρ' όλα αυτά συχνά έκλεινε το παραβολικό μη ξεκάθαρο μήνυμά του με την αποστροφή: “Ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω” που εντείνει την μυστικότητα και την κρυφή υπόγεια νοηματοδότηση, με την οποία μια σπείρα ή κρυφή οργάνωση, μπορεί να ανταλλάσει μηνύματα ανάλογα με την προκαθορισμένη ερμηνεία. Ο ίδιος ήταν ξεκάθαρος στο γιατί το έκανε: “11 καὶ ἔλεγεν αὐτοῖς· Ὑμῖν δέδοται γνῶναι τὰ μυστήρια τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ· ἐκείνοις δὲ τοῖς ἔξω ἐν παραβολαῖς τὰ πάντα γίνεται, 12 ἵνα βλέποντες βλέπωσι καὶ μὴ ἴδωσι, καὶ ἀκούοντες ἀκούωσι καὶ μὴ συνιῶσι, μήποτε ἐπιστρέψωσι καὶ ἀφεθῇ αὐτοῖς τὰ ἁμαρτήματα” (Κατά Μάρκον, 4: 11-12) και “34 χωρὶς δὲ παραβολῆς οὐκ ἐλάλει αὐτοῖς τὸν λόγον· κατ' ἰδίαν δὲ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ ἐπέλυε πάντα.” (Κατά Μάρκον4: 34). Να σημειωθεί ότι το “ἐκείνοις δὲ τοῖς ἔξω” αναφέρεται στο “1 Καὶ πάλιν ἤρξατο διδάσκειν παρὰ τὴν θάλασσαν· καὶ συνήχθη πρὸς αὐτὸν ὄχλος πολύς” λίγο πάρα πάνω, δηλαδή για όλον τον κόσμο που παρακολουθούσε το κήρυγμά του. Κάτι που δείχνει ότι δεν ήθελε να σώσει όλους τους ανθρώπους και έρχεται σε αντίθεση με την καθιερωμένη άποψη περί αγάπης και συγχώρεσης, ή ότι απευθύνεται σε όλους, αφού εδώ την αρνείται ξεκάθαρα σε όσους δεν είχαν την ικανότητα ή την πληροφόρηση, για να καταλαβαίνουν την κρυφή νοηματοδότησή του, που δείχνει στους εκλεκτούς του. Από την άλλη αλλού, μακάριζε τους “φτωχούς τω πνεύματι” αντιφάσκοντας στην ίδια του την πράξη ή δείχνοντας ένα είδος ειρωνείας.

Χαρακτηριστικό στην διδασκαλία ήταν η διάσταση λόγων και έργων ενώ υποτίθεται δίδασκε εξαιρετικά προβοκατόρικες και ανατρεπτικές ιδέες όπως : “27 ...ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς...29 τῷ τύπτοντί σε ἐπὶ τὴν σιαγόνα πάρεχε καὶ τὴν ἄλλην, καὶ ἀπὸ τοῦ αἴροντός σου τὸ ἱμάτιον καὶ τὸν χιτῶνα μὴ κωλύσῃς” (Κατά Λουκάν6: 27-29). Αλλά όπως θα δούμε παρακάτω καταριόταν συχνά και απειλούσε όποιον δεν δεχόταν την δράση και τον λόγο του, και ζήτησε τον λόγον όταν κάποιος τον κτύπησε (Κατά Ιωάννην18: 22) ή εξαφανίστηκε δύο φορές, την πρώτη φορά όταν τον κυνηγούσαν (Κατά Λουκάν4: 29-30) και την δεύτερη όταν του πετούσαν πέτρες (Κατά Ιωάννην8: 59).

Άλλη μια ενδιαφέρουσα δράση είναι η “επιδρομή” στην χώρα των Γεργεσηνών με ένα υποτίθεται θαύμα που έχω ασχοληθεί ήδη στα θαύματα της Καινής Διαθήκης. Αν εξαιρέσουμε την χαλαρή κουβεντούλα με τα δαιμόνια και έναν αλυσοδεμένο ημιπαράφρονα άνδρα που υποτίθεται σώθηκε, στην ουσία πήγαν εκεί κατέστρεψαν ένα μεγάλο κοπάδι με δύο χιλιάδες χοίρους (ως γνωστόν μολυσμένα ζώα για τους Εβραίους, όχι όμως για τους Γεργεσηνούς) που πνίγηκε (Κατά Μάρκον5: 1-20) Ενώ σύμφωνα με τον Λουκά αμέσως “υπέστρεψαν”, όταν οι Γαδαρηνοί εμφανίστηκαν απειλητικοί: “37 καὶ ἠρώτησαν αὐτὸν ἅπαν τὸ πλῆθος τῆς περιχώρου τῶν Γαδαρηνῶν ἀπελθεῖν ἀπ' αὐτῶν, ὅτι φόβῳ μεγάλῳ συνείχοντο· αὐτὸς δὲ ἐμβὰς εἰς τὸ πλοῖον ὑπέστρεψεν.” (Κατά Λουκάν8: 37).

Πάρα κάτω, έχουμε τις συμβουλές για την αποστολή δύο-δύο των μαθητών του για την διάδοση του μηνύματος, όποιο και αν τελικά ήταν αυτό, σε διάφορες πόλεις. Έχει ενδιαφέρον για τον υποτιθέμενο θεό της αγάπης οι κατάρες που στέλνει στους αντίπαλους, δηλαδή σε όσους δεν ακούσουν το μήνυμα αυτό, στο τι θα πάθουν αυτοί και οι πόλεις τους: “11 καὶ ὅσοι ἐὰν μὴ δέξωνται ὑμᾶς μηδὲ ἀκούσωσιν ὑμῶν, ἐκπορευόμενοι ἐκεῖθεν ἐκτινάξατε τὸν χοῦν τὸν ὑποκάτω τῶν ποδῶν ὑμῶν εἰς μαρτύριον αὐτοῖς· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀνεκτότερον ἔσται Σοδόμοις ἢ Γομόρροις ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἢ τῇ πόλει ἐκείνῃ.” (Κατά Μάρκον6: 11), (Κατά Λουκάν9: 1-6)  ή οι απειλές: “23 ὁ μὴ ὢν μετ' ἐμοῦ κατ' ἐμοῦ ἐστι, καὶ ὁ μὴ συνάγων μετ' ἐμοῦ σκορπίζει” (Κατά Λουκάν11: 23). Κατάρες απέπεμπε και σε δένδρα που αν και εκτός εποχής δεν είχαν καρπούς επειδή... πείναγε: “13 καὶ ἰδὼν συκῆν ἀπὸ μακρόθεν...καὶ ἐλθὼν ἐπ' αὐτὴν οὐδὲν εὗρεν εἰ μὴ φύλλα· οὐ γὰρ ἦν καιρὸς σύκων14 καὶ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτῇ· Μηκέτι ἐκ σοῦ εἰς τὸν αἰῶνα μηδεὶς καρπὸν φάγοι” (Κατά Μάρκον11: 13-14) θα ξαναμιλήσουμε στο τέλος για αυτό.

Άλλο ένα “ειρηνικό” μήνυμα από τον θεό της αγάπης: “27 πλὴν τοὺς ἐχθρούς μου ἐκείνους, τοὺς μὴ θελήσαντάς με βασιλεῦσαι ἐπ' αὐτοὺς, ἀγάγετε ὧδε καὶ κατασφάξατε αὐτοὺς ἔμπροσθέν μου (Κατά Λουκάν19: 27) είναι σε παραβολή μεν, αλλά δεν παύει να έχει την σημασία του για την οποία ο Χρυσόστομος (Λόγος κατά Ιουδαίων1: β) λέει ευθαρσώς ότι αναφέρεται στους Εβραίους. Ο καθείς βέβαια μπορεί να καταλάβει ότι το τι σημαίνει εχθρός σε τέτοιες περιπτώσεις είναι απροσδιόριστο, το τι του επιφυλάσσει όμως είναι το σημαντικό στην περίπτωσή μας.

Οι μαθητές του τον προκαλούν να καταστρέψουν αυτούς που δεν τους δέχονται με ολοκληρωτική καταστροφή: “καὶ πορευθέντες εἰσῆλθον εἰς κώμην Σαμαρειτῶν, ὡστε ἑτοιμάσαι αὐτῷ· 53 καὶ οὐκ ἐδέξαντο αὐτόν, ὅτι τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἦν πορευόμενον εἰς Ἱερουσαλήμ. 54 ἰδόντες δὲ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ Ἰάκωβος καὶ Ἰωάννης εἶπον· Κύριε, θέλεις εἴπωμεν πῦρ καταβῆναι ἀπὸ οὐρανοῦ καὶ ἀναλῶσαι αὐτούς, ὡς καὶ Ἠλίας ἐποίησε;” (Κατά Λουκάν9: 52).

Το ότι ήθελε να γίνει βασιλιάς του Ισραήλ είναι γραμμένο σε αρκετά σημεία.

ἰδοὺ μάγοι ἀπὸ ἀνατολῶν παρεγένοντο εἰς Ἱεροσόλυμα 2 λέγοντες, Ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων” (Κατά Ματθαίον2: 1).

23 Καὶ περιῆγεν ἐν ὅλῃ τῇ Γαλιλαίᾳ, διδάσκων ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν καὶ κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας καὶ θεραπεύων πᾶσαν νόσον καὶ πᾶσαν μαλακίαν ἐν τῷ λαῷ.” (Κατά Ματθαίον4: 23).

49 ἀπεκρίθη Ναθαναήλ καὶ λέγει αὐτῷ· Ραββί, σὺ εἶ ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ, σὺ εἶ ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ.

50 ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῷ· Ὅτι εἶπόν σοι, εἶδόν σε ὑποκάτω τῆς συκῆς, πιστεύεις; μείζω τούτων ὄψῃ.” (Κατά Ιωάννην1: 49).

Μερικές φορές φαίνεται να έκανε τον δύσκολο, ίσως γιατί το κίνημα δεν είχε ακόμα εδραιωθεί: “15 Ἰησοῦς οὖν γνοὺς ὅτι μέλλουσιν ἔρχεσθαι καὶ ἁρπάζειν αὐτὸν ἵνα ποιήσωσιν αὐτὸν βασιλέα, ἀνεχώρησε πάλιν εἰς τὸ ὄρος αὐτὸς μόνος” (Κατά Ιωάννην6: 15).

13 ἔλαβον τὰ βαΐα τῶν φοινίκων καὶ ἐξῆλθον εἰς ὑπάντησιν αὐτῷ, καὶ ἐκραύγαζον· Ὡσαννά· εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου, ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ.” (Κατά Ιωάννην12: 13).

Η προσευχή που προτείνει να του απευθύνουν είναι: “10 ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου” (Κατά Ματθαίον6: 10).

Ἤγγικεν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν” (Κατά Ματθαίον10: 7). Δεν υπάρχει ακόμα δηλαδή θα έρθει με τις προσευχές, τις ευχές και την δράση της επανάστασης.

12 ἀπὸ δὲ τῶν ἡμερῶν Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ ἕως ἄρτι ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, καὶ βιασταὶ ἁρπάζουσιν αὐτήν” (Κατά Ματθαίον11: 12).

οὐ μὴ γεύσωνται θανάτου ἕως ἂν ἴδωσιν τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐρχόμενον ἐν τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ” (Κατά Ματθαίον16: 28).

Το παρακάτω είναι επιβεβαίωση προφητείας: “5 Εἴπατε τῇ θυγατρὶ Σιών, Ἰδοὺ ὁ βασιλεύς σου ἔρχεταί σοι, πραῢς καὶ ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ ὄνον” που αναφέρει ο Ματθαίος (Κατά Ματθαίον21: 5).

11  Ὁ δὲ Ἰησοῦς ἐστάθη ἔμπροσθεν τοῦ ἡγεμόνος· καὶ ἐπηρώτησεν αὐτὸν ὁ ἡγεμὼν λέγων, Σὺ εἶ ὁ βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων; ὁ δὲ Ἰησοῦς ἔφη, Σὺ λέγεις.” (Κατά Ματθαίον27: 11).

29 καὶ πλέξαντες στέφανον ἐξ ἀκανθῶν ἐπέθηκαν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ καὶ κάλαμον ἐν τῇ δεξιᾷ αὐτοῦ, καὶ γονυπετήσαντες ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἐνέπαιξαν αὐτῷ λέγοντες, Χαῖρε, βασιλεῦ τῶν Ἰουδαίων” (Κατά Ματθαίον27: 29).

37 καὶ ἐπέθηκαν ἐπάνω τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ τὴν αἰτίαν αὐτοῦ γεγραμμένην· Οὗτός ἐστιν Ἰησοῦς ὁ βασιλεῦς τῶν Ἰουδαίων” (Κατά Ματθαίον27: 37).

Στον Ιωάννη το συμβάν αυτό είναι ποιο διαφωτιστικό: “19 ἔγραψε δὲ καὶ τίτλον ὁ Πιλᾶτος καὶ ἔθηκεν ἐπὶ τοῦ σταυροῦ· ἦν δὲ γεγραμμένον· Ἰησοῦς ὁ Ναζωραῖος ὁ βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων. 20 τοῦτον οὖν τὸν τίτλον πολλοὶ ἀνέγνωσαν τῶν Ἰουδαίων... 21 ἔλεγον οὖν τῷ Πιλάτῳ οἱ ἀρχιερεῖς τῶν Ἰουδαίων· Μὴ γράφε, ὁ βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων, ἀλλ' ὅτι ἐκεῖνος εἶπε, βασιλεύς εἰμι τῶν Ἰουδαίων” (Κατά Ιωάννην19: 19).

Παρά το υποτίθεται ειρηνικό και πανανθρώπινο του μήνυμα και το υποτίθεται ειρωνικό σχόλιο στον σταυρό από τους σταυρωτές του, όπως θέλουν να δείξουν υποτίθεται τα Ευαγγέλια, οι μαθητές ακόμα και στο τέλος, λίγο πριν την καλούμενη “Ανάληψη” συνεχίζουν και ρωτούν για το πότε θα αποκαταστήσει τη βασιλεία του Ισραήλ, δηλαδή το μόνιμο αίτημα των Ζηλωτών της εποχής και αυτός τους απαντά έμμεσα “στο άγνωστο μέλλον”: “6 οἱ μὲν οὖν συνελθόντες ἐπηρώτων αὐτὸν λέγοντες· Κύριε, εἰ ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ ἀποκαθιστάνεις τὴν βασιλείαν τῷ Ἰσραήλ; (Πράξεις1: 6).

Είχε συχνά καινοφανείς ιδέες σε αντίθεση με την κοινωνική πρακτική της πατρίδας του που ήταν ιδιαίτερα παραδοσιακή, όπως:

Δεν νήστευαν οι μαθητές του όπως υποτίθεται θα έπρεπε...

Διατί οἱ μαθηταὶ Ἰωάννου καὶ οἱ τῶν Φαρισαίων νηστεύουσιν, οἱ δὲ σοὶ μαθηταὶ οὐ νηστεύουσι;” (Κατά Μάρκον2: 18).

Φυσικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε το θέμα της τυπικότητας του Σαββάτου για το οποίο αναφέρονται πάρα πολλά χωρία και την πεισματική αντίδραση στην πατροπαράδοτη τήρησή του, κάνοντας συνέχεια “θαύματα” κυρίως τα Σάββατα για να ιντριγκάρει τους Φαρισαίους και τους προύχοντες των Εβραίων.

Έβριζε και καταριόταν τους τυπικούς της πίστης τους Φαρισαίους και τους Νομικούς: “39 εἶπε δὲ ὁ Κύριος πρὸς αὐτόν· Νῦν ὑμεῖς οἱ Φαρισαῖοι τὸ ἔξωθεν τοῦ ποτηρίου καὶ τοῦ πίνακος καθαρίζετε, τὸ δὲ ἔσωθεν ὑμῶν γέμει ἁρπαγῆς καὶ πονηρίας. 40 ἄφρονες! ...42 ἀλλ' οὐαὶ ὑμῖν τοῖς Φαρισαίοις...46 ὁ δὲ εἶπε· Καὶ ὑμῖν τοῖς νομικοῖς οὐαί...” (Κατά Λουκάν11: 39-52), αλλά συχνά έτρωγε και έπινε και τα έλεγαν συχνά μαζί “1 Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ ἐλθεῖν αὐτὸν εἰς οἶκόν τινος τῶν ἀρχόντων τῶν Φαρισαίων σαββάτῳ φαγεῖν ἄρτον, καὶ αὐτοὶ ἦσαν παρατηρούμενοι αὐτόν” (Κατά Λουκάν14: 1). Ταυτόχρονα τον προειδοποιούσαν για κινδύνους “31 Ἐν αὐτῇ τῇ ἡμέρᾳ προσῆλθόν τινες Φαρισαῖοι λέγοντες αὐτῷ· Ἔξελθε καὶ πορεύου ἐντεῦθεν, ὅτι Ἡρῴδης θέλει σε ἀποκτεῖναι.” (Κατά Λουκάν13: 31).

Ήταν κατά κάθε μέριμνας και προκοπής “22 Εἶπε δὲ πρὸς τοὺς μαθητάς αὐτοῦ· Διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε” (Κατά Λουκάν12: 22), ακόμα και υγιεινήςΔεν έπλενε και αυτός και οι μαθητές του τα χέρια τους πριν φάνε όπως ήταν η παράδοση και είναι και το υγιεινό: “Διατί οὐ περιπατοῦσιν οἱ μαθηταί σου κατὰ τὴν παράδοσιν τῶν πρεσβυτέρων, ἀλλ' ἀνίπτοις χερσὶν ἐσθίουσι τὸν ἄρτον;” (Κατά Μάρκον7: 5) και (Κατά Ματθαίον, 15:20).

Υποτίθεται ότι ένας θεός δεν κάνει διακρίσεις, αλλά η απάντηση στην Συροφοινίκισσα που την εξομοιώνει ταξικά ή φυλετικά με τα σκυλιά: “οὐ γάρ ἐστι καλὸν λαβεῖν τὸν ἄρτον τῶν τέκνων καὶ τοῖς κυναρίοις βαλεῖν.” (Κατά Μάρκον7: 27) μάλλον αυτό δείχνει.

Πίστευε και κήρυττε στους μαθητές του ότι ήταν ο Χριστός δηλαδή ο αναμενόμενος μεσσίας. Να ξεκαθαρίσουμε ότι μέχρι και τον τρίτο Ιουδαϊκό Πόλεμο 132-135 κ.ε., ο αναμενόμενος μεσσίας ή χριστός, για όλους τους Εβραίους θα ήταν βασιλιάς που θα τους ελευθέρωνε από τους Ρωμαίους. Ζητούσε λοιπόν από τους οπαδούς του να μην το αναφέρουν σε κανέναν για προφανείς λόγους. Φυσικά όπως ξέρουμε πλέον, υπήρχαν ήδη πάρα πολλοί που ισχυριζόντουσαν οι ίδιοι ή άλλοι για αυτούς, ότι ήταν ο αναμενόμενος μεσσίας. Επίσης σε πολλά “θαύματα” έλεγε στους “θεραπευόμενους” να μην πουν τίποτα σε κανένα. Η πρακτική, στην αρχή να μην γίνεται γνωστό τίποτα προς τα έξω, ενώ ταυτόχρονα μάζευε πλήθη γύρω του, δηλαδή πολλούς οπαδούς, ακριβώς για τον λόγο που προσπαθούσε να κρύψει, δείχνει μια υπολογισμένη μεθόδευση για κάποια τελική ξαφνική δράση: “Τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι; 28 οἱ δὲ ἀπεκρίθησαν· Ἰωάννην τὸν βαπτιστήν, καὶ ἄλλοι Ἠλίαν, ἄλλοι δὲ ἕνα τῶν προφητῶν. 29 καὶ αὐτὸς λέγει αὐτούς· Ὑμεῖς δὲ τίνα με λέγετε εἶναι; ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος λέγει αὐτῷ· Σὺ εἶ ὁ Χριστός. 30 καὶ ἐπετίμησεν αὐτοῖς ἵνα μηδενὶ λέγωσι περὶ αὐτοῦ.” (Κατά Μάρκον8: 27-30). Η αναζήτηση πληροφοριών από τους μαθητές του (και μάλιστα από κάποιον υποτιθέμενο θεό), για το τι λέει ο κόσμος για αυτόν, έχει επίσης ενδιαφέρον.

Φυσικά όπως ο κάθε σωστός “μεσσίας”, έλεγε ότι μόνο αυτός είναι ο αληθινός μεσσίας και όλοι οι άλλοι ψεύτικοι, που θα έρθουν με το ίδιο όνομα ή μάλλον προσδιορισμό, δηλαδή χριστός: “8 ὁ δὲ εἶπε· Βλέπετε μὴ πλανηθῆτε· πολλοὶ γὰρ ἐλεύσονται ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου λέγοντες ὅτι ἐγώ εἰμι καί ὁ καιρὸς ἤγγικε. μὴ οὖν πορευθῆτε ὀπίσω αὐτῶν” (Κατά Λουκάν21: 8).

Πιστεύετε ότι όλες του οι διδαχές ήταν προς το καλό; Διαβάστε την διφορούμενη προτροπή προς την αδικία στους μαθητές του, αμέσως μετά μετά από μία θολή παραβολή “ὅτι οἱ υἱοὶ τοῦ αἰῶνος τούτου φρονιμώτεροι ὑπὲρ τοὺς υἱοὺς τοῦ φωτὸς εἰς τὴν γενεὰν τὴν ἑαυτῶν εἰσι. 9 κἀγὼ ὑμῖν λέγω· ποιήσατε ἑαυτοῖς φίλους ἐκ τοῦ μαμωνᾶ τῆς ἀδικίας, ἵνα, ὅταν ἐκλίπητε, δέξωνται ὑμᾶς εἰς τὰς αἰωνίους σκηνάς...11 εἰ οὖν ἐν τῷ ἀδίκῳ μαμωνᾷ πιστοὶ οὐκ ἐγένεσθε, τὸ ἀληθινὸν τίς ὑμῖν πιστεύσει; 12 καὶ εἰ ἐν τῷ ἀλλοτρίῳ πιστοὶ οὐκ ἐγένεσθε, τὸ ὑμέτερον τίς ὑμῖν δώσει” (Κατά Λουκάν16: 1-12).

Ζητούσε πλήρη υποταγή από τους οπαδούς του: “34 Καὶ προσκαλεσάμενος τὸν ὄχλον σὺν τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι.” (Κατά Μάρκον8: 34). Επίσης ζητούσε πλήρη και άσκεπτη πίστη παρόμοια με των παιδιών, χωρίς νοητική σκέψη: “37 Ὃς ἐὰν ἓν τῶν τοιούτων παιδίων δέξηται ἐπὶ τῷ ὀνόματί μου, ἐμὲ δέχεται· καὶ ὃς ἐὰν ἐμὲ δέξηται, οὐκ ἐμὲ δέχεται, ἀλλὰ τὸν ἀποστείλαντά με” (Κατά Μάρκον9: 37) και “15 ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὃς ἐὰν μὴ δέξηται τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ ὡς παιδίον, οὐ μὴ εἰσέλθῃ εἰς αὐτήν” (Κατά Μάρκον10: 15). Μάλιστα, η υποταγή αυτή σήμαινε για τους οπαδούς του και την υποχρέωσή τους να αφήσουν τις οικογένειές τους και τα υπάρχοντά τους, με την υπόσχεση ότι έτσι θα λάβουν το απόλυτο έπαθλο: “οὐδείς ἐστιν ὃς ἀφῆκεν οἰκίαν ἢ ἀδελφοὺς ἢ ἀδελφὰς ἢ πατέρα ἢ μητέρα ἢ γυναῖκα ἢ τέκνα ἢ ἀγροὺς ἕνεκεν ἐμοῦ καὶ ἕνεκεν τοῦ εὐαγγελίου, 30 ἐὰν μὴ λάβῃ ἑκατονταπλασίονα νῦν ἐν τῷ καιρῷ τούτῳ οἰκίας καὶ ἀδελφοὺς καὶ ἀδελφὰς καὶ πατέρα καὶ μητέρα καὶ τέκνα καὶ ἀγροὺς μετὰ διωγμῶν, καὶ ἐν τῷ αἰῶνι τῷ ἐρχομένῳ ζωὴν αἰώνιον.” (Κατά Μάρκον10: 29-30). Στον Λουκά το χωρίο είναι πιο ξεκάθαρο και μιλάει κυριολεκτικά για μίσος προς την οικογένεια και όχι μόνον: “26 Εἴ τις ἔρχεται πρός με καὶ οὐ μισεῖ τὸν πατέρα ἑαυτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ τὴν γυναῖκα καὶ τὰ τέκνα καὶ τοὺς ἀδελφοὺς καὶ τὰς ἀδελφάς, ἔτι δὲ καὶ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν, οὐ δύναταί μου μαθητής εἶναι.” (Κατά Λουκάν14: 26) σχετικό είναι και το ή “Ἄφες τοὺς νεκροὺς θάψαι τοὺς ἑαυτῶν νεκρούς” (Κατά Λουκάν9: 60).

Κάποιες φορές εκινείτο από πόλη σε πόλη κρυφά, χωρίς να γίνεται αντιληπτός μαζί με τους μαθητές του: “30 Καὶ ἐκεῖθεν ἐξελθόντες παρεπορεύοντο διὰ τῆς Γαλιλαίας, καὶ οὐκ ἤθελεν ἵνα τις γνῷ·” (Κατά Μάρκον9: 34).

Συχνά, έλεγε απειλές για αυτούς που δεν θα τον δεχθούν και θα “σκανδαλισθούν” ή θα “σκανδαλίσουν”: “42 καὶ ὃς ἂν σκανδαλίσῃ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων τῶν πιστευόντων εἰς ἐμέ, καλόν ἐστιν αὐτῷ μᾶλλον εἰ περίκειται λίθος μυλικὸς περὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ καὶ βέβληται εἰς τὴν θάλασσαν. 43 καὶ ἐὰν σκανδαλίζῃ σε ἡ χείρ σου, ἀπόκοψον αὐτήν· καλόν σοί ἐστι κυλλὸν εἰς τὴν ζωὴν εἰσελθεῖν, ἢ τὰς δύο χεῖρας ἔχοντα ἀπελθεῖν εἰς τὴν γέενναν, εἰς τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον, 44 ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται45 καὶ ἐὰν ὁ πούς σου σκανδαλίζῃ σε, ἀπόκοψον αὐτόν· καλόν σοί ἐστιν εἰσελθεῖν εἰς τὴν ζωὴν χωλὸν, ἢ τοὺς δύο πόδας ἔχοντα βληθῆναι εἰς τὴν γέενναν, εἰς τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον, 46 ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται. 47 καὶ ἐὰν ὁ ὀφθαλμός σου σκανδαλίζῃ σε, ἔκβαλε αὐτόν· καλόν σοί ἐστι μονόφθαλμον εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, ἢ τοὺς δύο ὀφθαλμοὺς ἔχοντα βληθῆναι εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρός, 48 ὅπου ὁ σκώληξ αὐτῶν οὐ τελευτᾷ καὶ τὸ πῦρ οὐ σβέννυται. 49 πᾶς γὰρ πυρὶ ἁλισθήσεται, καὶ πᾶσα θυσία ἁλὶ ἁλισθήσεται” (Κατά Μάρκον9: 42-49).

Μερικά ακόμα εξτρεμιστικά τσιτάτα από τον υποτιθέμενο θεό της αγάπης που πριν λίγο έλεγε “μακάριοι οι ειρηνοποιοί” τώρα λέγει: “49 Πῦρ ἦλθον βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ τί θέλω εἰ ἤδη ἀνήφθη50 βάπτισμα δὲ ἔχω βαπτισθῆναι, καὶ πῶς συνέχομαι ἕως οὗ τελεσθῇ51 δοκεῖτε ὅτι εἰρήνην παρεγενόμην δοῦναι ἐν τῇ γῇ; οὐχί, λέγω ὑμῖν, ἀλλ' ἢ διαμερισμόν. 52 ἔσονται γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν πέντε ἐν οἴκῳ ἑνὶ διαμεμερισμένοι, τρεῖς ἐπὶ δυσὶ καὶ δύο ἐπὶ τρισί· 53 διαμερισθήσονται πατὴρ ἐπὶ υἱῷ καὶ υἱὸς ἐπὶ πατρί, μήτηρ ἐπὶ θυγατρὶ καὶ θυγάτηρ ἐπὶ μητρί, πενθερὰ ἐπὶ τὴν νύμφην αὐτῆς καὶ νύμφη ἐπὶ τὴν πενθεράν αὐτῆς.” (Κατά Λουκάν12: 49). Μάλιστα, κανείς μπορεί εύκολα να αναρωτηθεί· τί είναι το βάπτισμα που δεν έκανε ακόμα, σε αίμα και σε ποιών το αίμα;

Ας δούμε τώρα και το εδάφιο πάνω στο οποίο στηρίχτηκε θεολογικά η Βυζαντινή Ορθόδοξη Ιερά Εξέταση  και η Δυτική Ιερά Εξέταση: “6 ἐὰν μή τις μένῃ ἐν ἐμοί, ἐβλήθη ἔξω ὡς τὸ κλῆμα καὶ ἐξηράνθη, καὶ συνάγουσιν αὐτὰ καὶ εἰς τὸ πῦρ βάλλουσι, καὶ καίεται. ” (Κατά Ιωάννην15: 6). Η προτροπή είναι ξεκάθαρη. Όποιος δεν είναι μαζί του πρέπει να τον μαζέψουν και να τον κάψουν όπως καίνε τα κομμένα κλήματα.

Εδώ, αναφέρει ότι θα στείλει τις “κρυφές ουράνιες δυνάμεις” που έχει για να κάψουν με φρικτό τρόπο τους εχθρούς του: “41 ἀποστελεῖ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ, καὶ συλλέξουσιν ἐκ τῆς βασιλείας αὐτοῦ πάντα τὰ σκάνδαλα καὶ τοὺς ποιοῦντας τὴν ἀνομίαν, 42 καὶ βαλοῦσιν αὐτοὺς εἰς τὴν κάμινον τοῦ πυρός· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων.” (Κατά Ματθαίον13: 41).

Γνώριζε ότι η δράση του ήταν ή έστω θα εθεωρείτο αντικοινωνική και θα τον κυνηγούσαν: “33 ὅτι Ἰδοὺ ἀναβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδοθήσεται τοῖς ἀρχιερεῦσι καὶ γραμματεῦσι, καὶ κατακρινοῦσιν αὐτὸν θανάτῳ καὶ παραδώσουσιν αὐτὸν τοῖς ἔθνεσι” (Κατά Μάρκον10: 33).

17 καὶ ἔσεσθε μισούμενοι ὑπὸ πάντων διὰ τὸ ὄνομά μου” (Κατά Λουκάν21: 17).

Οργάνωσε μια θεαματική είσοδο στα Ιεροσόλυμα με τις επευφημίες των οπαδών του “13 ἔλαβον τὰ βαΐα τῶν φοινίκων...καὶ ἐκραύγαζον· Ὡσαννά·...ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ” (Κατά Ιωάννην12: 13) και επετέθη στους εμπόρους που βρισκόντουσαν σε αυτόν: “15 Καὶ ἔρχονται πάλιν εἰς Ἱεροσόλυμα· καὶ εἰσελθὼν ὁ Ἰησοῦς εἰς τὸ ἱερὸν ἤρξατο ἐκβάλλειν τοὺς πωλοῦντας καὶ τοὺς ἀγοράζοντας ἐν τῷ ἱερῷ, καὶ τὰς τραπέζας τῶν κολλυβιστῶν καὶ τὰς καθέδρας τῶν πωλούντων τὰς περιστερὰς κατέστρεψε, 16 καὶ οὐκ ἤφιεν ἵνα τις διενέγκῃ σκεῦος διὰ τοῦ ἱεροῦ,” (Κατά Μάρκον11: 15-16). Είναι προφανές ότι με το μαστίγιο που αναφέρει ο Ιωάννης στο αντίστοιχο εδάφιο (2: 15) (και μάλιστα στην αρχή της δράσης του Ιησού, ενώ οι συνοπτικοί στο τέλος), δεν μπορείς να διώξεις κανέναν, μόνο με όπλα ή με την συνδρομή πολλών απειλητικών συντρόφων έτοιμων να δείρουν.

Είχε σαν ορμητήριο στο Όρος των Ελαιών, όπως κάθε επαναστάτης που σέβεται την επανάστασή του: “19 Καὶ ὅτε ὀψὲ ἐγένετο, ἐξεπορεύοντο ἔξω τῆς πόλεως...27 Καὶ ἔρχονται πάλιν εἰς Ἱεροσόλυμα” (Κατά Μάρκον11: 19&27)

26 Καὶ ὑμνήσαντες ἐξῆλθον εἰς τὸ ὄρος τῶν ἐλαιῶν.” (Κατά Μάρκον14: 26).

37... τὰς δὲ νύκτας ἐξερχόμενος ηὐλίζετο εἰς τὸ ὄρος τὸ καλούμενον ἐλαιῶν” (Κατά Λουκάν21: 37).

Ταυτόχρονα φαίνεται να υπήρχε μυστική επικοινωνία με ανθρώπους φίλα προσκείμενους της δράσης του, στα Ιεροσόλυμα και μυστικά σημάδια προσυνεννόησης: “Ὑπάγετε εἰς τὴν πόλιν, καὶ ἀπαντήσει ὑμῖν ἄνθρωπος κεράμιον ὕδατος βαστάζων· ἀκολουθήσατε αὐτῷ, 14 καὶ ὅπου ἐὰν εἰσέλθῃ, εἴπατε τῷ οἰκοδεσπότῃ ὅτι ὁ διδάσκαλος λέγει· ποῦ ἐστι τὸ κατάλυμά μου ὅπου τὸ πάσχα μετὰ τῶν μαθητῶν μου φάγω15 καὶ αὐτὸς ὑμῖν δείξει ἀνώγαιον μέγα ἐστρωμένον ἕτοιμον· καὶ ἐκεῖ ἑτοιμάσατε ἡμῖν” (Κατά Μάρκον14: 13-15) Δεν ήξερε -σαν θεός- που να πάει να φάει και να κοιμηθεί το βράδυ.

Απαντούσε στους Γραμματείς, δηλαδή τους πνευματικούς ταγούς του λαού, με γλωσσοπαίγνια αόριστα και ποτέ ξεκάθαρα, κάτι ύποπτο για θεωρούμενο θεό : “29 ὁ δὲ Ἰησοῦς ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτοῖς· Ἐπερωτήσω ὑμᾶς κἀγὼ ἕνα λόγον, καὶ ἀποκρίθητέ μοι, καὶ ἐρῶ ὑμῖν ἐν ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιῶ...καὶ ὁ Ἰησοῦς ἀποκριθεὶς λέγει αὐτοῖς· Οὐδὲ ἐγὼ λέγω ὑμῖν ἐν ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιῶ” (Κατά Μάρκον11: 29-33), ή “61 ὁ δὲ ἐσιώπα καὶ οὐδέν ἀπεκρίνατο.” (Κατά Μάρκον14: 61), ή ακόμα και στον Ρωμαίο υπεύθυνο: “ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτῷ· Σὺ λέγεις. 3 καὶ κατηγόρουν αὐτοῦ οἱ ἀρχιερεῖς πολλά, αὐτὸς δὲ οὐδὲν ἀπεκρίνατο” (Κατά Μάρκον15: 2-3). Για να καταλάβετε το ύποπτο του θέματος, θυμηθείτε την διεξοδική και ξεκάθαρη απολογία του Σωκράτη στην δίκη του για όσα τον κατηγορούσαν.

Δίνει προφητείες για καταστροφές που θα έρθουν, προετοιμάζοντας τους μαθητές του και τους οπαδούς να αισθάνονται ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική, δηλαδή τελικά για την τελική μάχη. Όλο το κεφ. 13 του Κατά Μάρκον μπορεί να θεωρηθεί μια τέτοια προετοιμασία.

Αν και έχει ήδη πει αρκετές φορές ότι θα συλληφθεί και θα θανατωθεί αφού έτσι είναι γραμμένο και είναι έτοιμος για αυτό, ταυτόχρονα λέει ότι υπάρχει προδότης της προσπάθειά τους για τον οποίο αποπέμπει κατάρες αν και αυτό είναι ήδη “γραμμένο” όπως το ξανατονίζει: “21 ὁ μὲν υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὑπάγει καθὼς γέγραπται περὶ αὐτοῦ· οὐαὶ δὲ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ, δι' οὗ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται· καλὸν ἦν αὐτῷ εἰ οὐκ ἐγεννήθη ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος” (Κατά Μάρκον 14: 21).

Ο προδότης του κινήματος (Ιούδας) απευθύνεται σε Γραμματείς και Στρατηγούς “3 Εἰσῆλθε δὲ ὁ σατανᾶς εἰς Ἰούδαν τὸν ἐπικαλούμενον Ἰσκαριώτην, ὄντα ἐκ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν δώδεκα, 4 καὶ ἀπελθὼν συνελάλησε τοῖς ἀρχιερεῦσι καὶ γραμματεῦσι καὶ στρατηγοῖς τὸ πῶς αὐτόν παραδῷ αὐτοῖς” (Κατά Λουκάν22: 3-4). Βέβαια το τι ακριβώς πρόδωσε ο Ιούδας είναι ένα θέμα, αφού και ήξεραν που θα τον βρουν, άλλωστε δεν εμφανίστηκε στην δίκη ως μάρτυρας, αλλά δεν είναι του παρόντος.

Δίνει επιπλέον οδηγίες για την δράση: “27 καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς ὅτι Πάντες σκανδαλισθήσεσθε ἐν ἐμοὶ ἐν τῇ νυκτὶ ταύτῃ· ὅτι γέγραπται, πατάξω τὸν ποιμένα καὶ διασκορπισθήσονται τὰ πρόβατα·” (Κατά Μάρκον14: 27) και μάλιστα σε αυτήν χρειάζονται και όπλα: “36 εἶπεν οὖν αὐτοῖς· Ἀλλὰ νῦν ὁ ἔχων βαλάντιον ἀράτω, ὁμοίως καὶ πήραν, καὶ ὁ μὴ ἔχων πωλήσει τὸ ἱμάτιον αὐτοῦ καὶ ἀγοράσει μάχαιραν37 λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι ἔτι τοῦτο τὸ γεγραμμένον δεῖ τελεσθῆναι ἐν ἐμοί, τὸ καὶ μετὰ ἀνόμων ἐλογίσθη· καὶ γὰρ τὰ περὶ ἐμοῦ τέλος ἔχει. 38 οἱ δὲ εἶπον· Κύριε, ἰδοὺ μάχαιραι ὧδε δύο. ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς· Ἱκανόν ἐστι.” (Κατά Λουκάν22: 36-38).

Το ότι έγινε τελική μάχη το δείχνει η μεγάλη δύναμη που βγήκε να τον συλλάβει: “43 Καὶ εὐθέως, ἔτι αὐτοῦ λαλοῦντος, παραγίνεται Ἰούδας ὁ Ἰσκαριὼτης, εἷς τῶν δώδεκα, καὶ μετ' αὐτοῦ ὄχλος πολὺς μετὰ μαχαιρῶν καὶ ξύλων, ἀπεσταλμένοι παρὰ τῶν ἀρχιερέων καὶ γραμματέων καὶ τῶν πρεσβυτέρων.” (Κατά Μάρκον14: 43). Οι αντίπαλοι για να τον συλλάβουν ήταν τόσοι πολλοί, που οι οπαδοί του διεσπάρησαν και εξαφανίστηκαν εκτός από μια περίεργη ημίγυμνη φιγούρα (Κατά Μάρκον14: 50-1), αφού πρώτα όμως: “49 ἰδόντες δὲ οἱ περὶ αὐτὸν τὸ ἐσόμενον εἶπον αὐτῷ· Κύριε, εἰ πατάξομεν ἐν μαχαίρᾳ; 50 καὶ ἐπάταξεν εἷς τις ἐξ αὐτῶν τὸν δοῦλον τοῦ ἀρχιερέως καὶ ἀφεῖλεν αὐτοῦ τὸ οὖς τὸ δεξιόν” (Κατά Λουκάν22: 49-50). Μπορούμε άνετα να θεωρήσουμε ότι έγινε κανονική μάχη αλλά αυτή υποβιβάστηκε σε ένα κομμένο αυτί και άλλο ένα θαύμα.

Αφού δικάστηκε από όλες τις αρχές, καταδικάστηκε σε σταυρικό θάνατο μαζί με άλλους δύο ληστές και την επιγραφή ο “βασιλεύς των Ιουδαίων” που μας δείχνει όντος μια επαναστατική δράση, γιατί οι Ρωμαίοι σταύρωναν μόνο κακούργους και επαναστάτες: “26 καὶ ἦν ἡ ἐπιγραφὴ τῆς αἰτίας αὐτοῦ ἐπιγεγραμμένη·Ὁ βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων 27 Καὶ σὺν αὐτῷ σταυροῦσι δύο λῃστάς, ἕνα ἐκ δεξιῶν καὶ ἕνα ἐξ εὐωνύμων αὐτοῦ” (Κατά Μάρκον15: 27).

Θα δούμε τώρα αναλυτικότερα μια λεπτομέρεια στον Λουκά με μεγάλο ενδιαφέρον. Σχολίαζε θετικά τις άλλες εξτρεμιστικές κινήσεις και προσπάθειες:

1 Παρῆσαν δέ τινες ἐν αὐτῷ τῷ καιρῷ ἀπαγγέλλοντες αὐτῷ περὶ τῶν Γαλιλαίων, ὧν τὸ αἷμα Πιλᾶτος ἔμιξε μετὰ τῶν θυσιῶν αὐτῶν. 2 καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· Δοκεῖτε ὅτι οἱ Γαλιλαῖοι οὗτοι ἁμαρτωλοὶ παρὰ πάντας τοὺς Γαλιλαίους ἐγένοντο, ὅτι τοιαῦτα πεπόνθασιν; 3 οὐχί, λέγω ὑμῖν, ἀλλ' ἐὰν μὴ μετανοῆτε, πάντες ὡσαύτως ἀπολεῖσθε. 4 ἢ ἐκεῖνοι οἱ δέκα καὶ ὀκτὼ, ἐφ' οὓς ἔπεσεν ὁ πύργος ἐν τῷ Σιλωὰμ καὶ ἀπέκτεινεν αὐτούς, δοκεῖτε ὅτι οὗτοι ὀφειλέται ἐγένοντο παρὰ πάντας τοὺς ἀνθρώπους τοὺς κατοικοῦντας ἐν Ἱερουσαλήμ; 5 οὐχί, λέγω ὑμῖν, ἀλλ' ἐὰν μὴ μετανοήσητε, πάντες ὁμοίως ἀπολεῖσθε” (Κατά Λουκάν13: 1-9).

Το κείμενο αυτό όπως έχει ήδη διαπιστώσει ο Απ. Λυμπερίδης, στο Χαλκεύοντας την Ιστορία (σελ. 125-7), αν και υποδηλώνει μαχητικότητα, έχει μεταστραφεί σε ένα λυτρωτικό κείμενο και έχει γίνει εκτεταμένη διαστρέβλωση του αρχικού, θα καταλάβετε γιατί.

Το πρώτο περιστατικό είναι αυτό που αναφέρεται στην Ιουδαϊκή Αρχαιολογία (18.85), οι συμμετέχοντες δεν ήταν Γαλιλαίοι, αλλά Σαμαρείτες που συσπείρωσε ο μεσσίας του όρους Γαριζείν, συμβάν που είδαμε στους “πολλούς μεσσίες”, γιατί άλλη παρόμοια σφαγή δεν υπάρχει καταγεγραμμένη. Μάλιστα το συμβάν αυτό που έγινε το 36, λόγω ακριβώς της βιαιότητάς του, ήταν και το τελευταίο της δεκαετούς καριέρας του Πιλάτου, γιατί μετά από αυτό και την διαμαρτυρία των Σαμαρειτών στον Διοικητή της Συρίας Ουιτέλλιο για την σφαγή, ο Πιλάτος αντικαταστάθηκε και γύρισε στην Ρώμη. Καταλάβατε τώρα γιατί αναφέρει Γαλιλαίους και όχι Σαμαρείτες; Γιατί μετά από αυτό ο Πιλάτος διώχθηκε και το σενάριο θα χώλαινε.

Το δεύτερο συμβάν που αναφέρεται εδώ ως ατύχημα, ίσως είναι αυτό που αναφέρεται πριν ακριβώς από την Φλάβια Ομολογία, σχετικά με την Στάση για το υδραγωγείο, στο 18.60. Ο πύργος του Σιλωάμ φυσικά δεν έχει αναφερθεί πουθενά αλλού (οι ιεχωβάδες λένε στα υψώματα Οφήλ, δεν μας βοηθάει και πολύ) πολύ πιθανόν να αναφέρεται συγκεκαλυμμένα στο συμβάν για το υδραγωγείο στο Όρος των Ελαιών, μια περιοχή στρατηγικής σημασίας για τον έλεγχο της Ιερουσαλήμ και μέρος όπου ο Ιησούς και οι μαθητές του συχνά κρυβόντουσαν. Το συμβάν ακόμα και στον Ιώσηπο έχει ερωτηματικά. Ένα έργο Κοινής Ωφελείας, η κατασκευή υδραγωγείου και η μεταφορά νερού για την ύδρευση της Πόλης, δεν μπορεί να έχει μια τέτοια αντίδραση, αν δεν υπονοεί στάση για επέμβαση σε ένα στρατηγικό σημείο που ήταν φωλιά όλων των στασιαστών.

Αμέσως σε συνέχεια της πάρα πάνω αναφοράς στο κατά Λουκάν, συνεχίζει ο Ιησούς με την παραβολή για την άκαρπη συκιά που πρέπει να κοπεί, το θέμα είναι πότε. Θυμηθείτε ότι οι άλλοι Ευαγγελιστές την παραβολή αυτή δεν την γνωρίζουν, αλλά έχουν αντίστοιχο το θαύμα με την κατάρα που της έριξε και την ξέρανε, που ο Λουκάς δεν έχει. Το εντυπωσιακό είναι ότι δεν την ερμηνεύει, και το μόνο λογικό συμπέρασμα που μπορεί να βγει όπως είναι το κείμενο, είναι ότι αναφέρεται απλά στην υπομονή. Όπως όμως αναλύει ο Απ. Λυμπερίδης (ο.π. σ. 127), η συκιά συμβολίζει ξεκάθαρα την Ρώμη, τώρα νομίζω γίνεται κατανοητό, μέσα και από τα μυστικά μηνύματα που φέρεται να μεταφέρει, γιατί και οι παράλογες κατάρες για την συκιά. Το θέμα είναι ότι τώρα δένει καλύτερα το κείμενο του Λουκά από το 13: 1 έως το 13 :9 ως μια πετσοκομμένη επαναστατική αρχικά ομιλία κατά των Ρωμαίων που μεταμφιέστηκε σε λυτρωτικό μήνυμα της υπομονής.

Συμπεράσματα

Είμαστε στην εποχή που υπήρχε μια έξαρση του μεσσιανικού φαινομένου. Αυτό ήταν μια θεωρούμενη προφητεία ότι θα έρθει ένας μεγάλος προφήτης, ο Μεσσίας, ο Χριστόςπου θα γίνει βασιλιάς τους και θα έχει τόση δύναμη που θα διώξει τους Ρωμαίους και θα επαναφέρει την αίγλη της βασιλείας του Δαυίδ όπως τουλάχιστον την ανέφεραν οι γραφές τους και όπως την φανταζόντουσαν από αυτές, στην κατάσταση υποτέλειας που είχαν περιέλθει. Δεν υπήρχε κάποια άλλη θεώρηση. Αυτό περίμενε ο λαός και συνέχεια εμφανιζόντουσαν τέτοιοι, και για αυτό ο λαός τους ακολουθούσε. Ο Ιησούς των Ευαγγελίων, αν και αρχικά θέλει να το κρύψει, άλλοτε με υπόνοιες, άλλοτε μισοξεκάθαρα, λέει ή δέχεται αυτή την ιδιότητα του μεσσία. Δεν ξεκαθαρίζει όμως ποτέ στο πλήθος, αυτό που θέλουν τώρα να πουν τα Ευαγγέλια, ότι δεν ήρθε για αυτόν ακριβώς τον λόγο που μάζευε τον κόσμο γύρω του, δηλαδή να γίνει ο βασιλιάς τους που θα τους ελευθερώσει από την κατοχή, αλλά για κάτι άλλο, αυτό που ερμηνεύει δηλαδή σήμερα η Εκκλησία. Ακόμα όπως είδαμε και στην ύστατη στιγμή, στην Ανάληψητον ρωτούν οι μαθητές του, πότε θα αποκαταστήσει την βασιλεία του Ισραήλ που σημαίνει το πόσο σημαντικό ήταν, και τι σημασία είχε στα αρχικά κείμενα, παρά την διαστρέβλωση που έχει γίνει.

Τα κείμενα τα είδατε, γράφουν ότι γράφουν ξεκάθαρα. Η Εκκλησία το μόνο που μπορεί να κάνει σαν απάντηση, είναι ερμηνεία στην βάση άλλων εδαφίων που λένε τα αντίθετα. Φυσικά αν μπούμε και εμείς σε προχωρημένες ερμηνείες μπορούν να ειπωθούν πολλά περισσότερα, αλλά και μόνο αυτά που είναι γραμμένα στα ίδια τα κείμενα καθαρά, είναι αρκετά για να καταλάβουμε ότι κάτι δεν πάει καλά με την παραδεκτή από την Εκκλησία θεώρηση, ως το πως ακριβώς ξεκίνησαν τα Ευαγγέλια να γράφονται και ποιες ήταν οι πραγματικές πηγές τους.

Ακολουθεί ο επίλογος για την ιστορικότητα για να κλείσει το θέμα μας.