ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Ἰφιγένεια ἡ ἐν Ταύροις (260-341)

260 ΒΟΥ. ἐπεὶ τὸν ἐσρέοντα διὰ Συμπληγάδων
βοῦς ὑλοφορβοὺς πόντον εἰσεβάλλομεν,
ἦν τις διαρρὼξ κυμάτων πολλῷ σάλῳ
κοιλωπὸς ἀγμός, πορφυρευτικαὶ στέγαι.
ἐνταῦθα δισσοὺς εἶδέ τις νεανίας
265 βουφορβὸς ἡμῶν, κἀπεχώρησεν πάλιν
ἄκροισι δακτύλοισι πορθμεύων ἴχνος.
ἔλεξε δ᾽· Οὐχ ὁρᾶτε; δαίμονές τινες
θάσσουσιν οἵδε. — θεοσεβὴς δ᾽ ἡμῶν τις ὢν
ἀνέσχε χεῖρε καὶ προσηύξατ᾽ εἰσιδών·
270 Ὦ ποντίας παῖ Λευκοθέας, νεῶν φύλαξ,
δέσποτα Παλαῖμον, ἵλεως ἡμῖν γενοῦ,
εἴτ᾽ οὖν ἐπ᾽ ἀκταῖς θάσσετον Διοσκόρω,
ἢ Νηρέως ἀγάλμαθ᾽, ὃς τὸν εὐγενῆ
ἔτικτε πεντήκοντα Νηρῄδων χορόν.
275 ἄλλος δέ τις μάταιος, ἀνομίᾳ θρασύς,
ἐγέλασεν εὐχαῖς, ναυτίλους δ᾽ ἐφθαρμένους
θάσσειν φάραγγ᾽ ἔφασκε τοῦ νόμου φόβῳ,
κλύοντας ὡς θύοιμεν ἐνθάδε ξένους.
ἔδοξε δ᾽ ἡμῶν εὖ λέγειν τοῖς πλείοσι,
280 θηρᾶν τε τῇ θεῷ σφάγια τἀπιχώρια.
κἀν τῷδε πέτραν ἅτερος λιπὼν ξένοιν
ἔστη κάρα τε διετίναξ᾽ ἄνω κάτω
κἀπεστέναξεν ὠλένας τρέμων ἄκρας,
μανίαις ἀλαίνων, καὶ βοᾷ κυναγὸς ὥς·
285 Πυλάδη, δέδορκας τήνδε; τήνδε δ᾽ οὐχ ὁρᾷς
Ἅιδου δράκαιναν, ὥς με βούλεται κτανεῖν
δειναῖς ἐχίδναις εἰς ἔμ᾽ ἐστομωμένη;
ἣ δ᾽ ἐκ χιτώνων πῦρ πνέουσα καὶ φόνον
πτεροῖς ἐρέσσει, μητέρ᾽ ἀγκάλαις ἐμὴν
290 ἔχουσα — πέτρινον ὄχθον, ὡς ἐπεμβάλῃ.
οἴμοι, κτενεῖ με· ποῖ φύγω; παρῆν δ᾽ ὁρᾶν
οὐ ταῦτα μορφῆς σχήματ᾽, ἀλλ᾽ ἠλλάσσετο
φθογγάς τε μόσχων καὶ κυνῶν ὑλάγματα,
†ἃς φᾶσ᾽† Ἐρινῦς ἱέναι μιμήματα.
295 ἡμεῖς δὲ συσταλέντες, ὡς θαμβούμενοι,
σιγῇ καθήμεθ᾽· ὃ δὲ χερὶ σπάσας ξίφος,
μόσχους ὀρούσας ἐς μέσας λέων ὅπως,
παίει σιδήρῳ λαγόνας εἰς πλευράς θ᾽ ἱείς,
δοκῶν Ἐρινῦς θεὰς ἀμύνεσθαι τάδε,
300 ὡς αἱματηρὸν πέλαγος ἐξανθεῖν ἁλός.
κἀν τῷδε πᾶς τις, ὡς ὁρᾷ βουφόρβια
πίπτοντα καὶ πορθούμεν᾽, ἐξωπλίζετο,
κόχλους τε φυσῶν συλλέγων τ᾽ ἐγχωρίους·
πρὸς εὐτραφεῖς γὰρ καὶ νεανίας ξένους
305 φαύλους μάχεσθαι βουκόλους ἡγούμεθα.
πολλοὶ δ᾽ ἐπληρώθημεν οὐ μακρῷ χρόνῳ.
πίπτει δὲ μανίας πίτυλον ὁ ξένος μεθείς,
στάζων ἀφρῷ γένειον· ὡς δ᾽ ἐσείδομεν
προύργου πεσόντα, πᾶς ἀνὴρ ἔσχεν πόνον
310 βάλλων ἀράσσων. ἅτερος δὲ τοῖν ξένοιν
ἀφρόν τ᾽ ἀπέψη σώματός τ᾽ ἐτημέλει
πέπλων τε προυκάλυπτεν εὐπήνους ὑφάς,
καραδοκῶν μὲν τἀπιόντα τραύματα,
φίλον δὲ θεραπείαισιν ἄνδρ᾽ εὐεργετῶν.
315 ἔμφρων δ᾽ ἀνᾴξας ὁ ξένος πεσήματος
ἔγνω κλύδωνα πολεμίων προσκείμενον
καὶ τὴν παροῦσαν συμφορὰν αὑτοῖν πέλας,
ᾤμωξέ θ᾽· ἡμεῖς δ᾽ οὐκ ἀνίεμεν πέτροις
βάλλοντες, ἄλλος ἄλλοθεν προσκείμενοι.
320 οὗ δὴ τὸ δεινὸν παρακέλευσμ᾽ ἠκούσαμεν·
Πυλάδη, θανούμεθ᾽, ἀλλ᾽ ὅπως θανούμεθα
κάλλισθ᾽· ἕπου μοι, φάσγανον σπάσας χερί.—
ὡς δ᾽ εἴδομεν δίπαλτα πολεμίων ξίφη,
φυγῇ λεπαίας ἐξεπίμπλαμεν νάπας.
325 ἀλλ᾽, εἰ φύγοι τις, ἅτεροι προσκείμενοι
ἔβαλλον αὐτούς· εἰ δὲ τούσδ᾽ ὠσαίατο,
αὖθις τὸ νῦν ὑπεῖκον ἤρασσεν πέτροις.
ἀλλ᾽ ἦν ἄπιστον· μυρίων γὰρ ἐκ χερῶν
οὐδεὶς τὰ τῆς θεοῦ θύματ᾽ ηὐτύχει βαλών.
330 μόλις δέ νιν τόλμῃ μὲν οὐ χειρούμεθα,
κύκλῳ δὲ περιβαλόντες ἐξεκλέψαμεν
πέτροισι χειρῶν φάσγαν᾽, εἰς δὲ γῆν γόνυ
καμάτῳ καθεῖσαν. πρὸς δ᾽ ἄνακτα τῆσδε γῆς
κομίζομέν νιν. ὃ δ᾽ ἐσιδὼν ὅσον τάχος
335 εἰς χέρνιβάς τε καὶ σφαγεῖ᾽ ἔπεμπέ σοι.
ηὔχου δὲ τοιάδ᾽, ὦ νεᾶνί, σοι ξένων
σφάγια παρεῖναι· κἂν ἀναλίσκῃς ξένους
τοιούσδε, τὸν σὸν Ἑλλὰς ἀποτείσει φόνον
δίκας τίνουσα τῆς ἐν Αὐλίδι σφαγῆς.
340 ΧΟ. θαυμάστ᾽ ἔλεξας τὸν μανένθ᾽, ὅστις ποτὲ
Ἕλληνος ἐκ γῆς πόντον ἦλθεν ἄξενον.

***

ΓΕΛ. Στη θάλασσα που εδώ χτυπάει, περνώντας
260 τις Συμπληγάδες, βάζαμε τα βόδια,
θρεφτά του λόγγου· εκεί ᾽ναι μια κουφάλα,
σκαμμένη απ᾽ τις φουρτούνες μες στο βράχο,
σκεπή για τους ψαράδες της πορφύρας.
Ένας μας, γελαδάρης, είδε μέσα
δυο νέους, κι ακροπατώντας ήρθε πίσω
και λέει σ᾽ εμάς· «Δε βλέπετε; θεοί ᾽ναι,
δεν ξέρω ποιοί, που κάθονται.» Ένας άλλος
δικός μας, θεοφοβούμενος, τους βλέπει,
τα χέρια υψώνει και μια δέηση κάνει:
270 «Ω γιε της Λευκοθέας της πελαγίσιας,
σώστη των πλοίων, Παλαίμονά μου αφέντη,
γίνε ίλεος· μα κι εσείς, Διόσκουροί μου,
αν είστ᾽ εσείς που κάθεστε στους βράχους,
ή του Νηρέα χαρές, που είν᾽ ο πατέρας
χορού πενήντα ευγενικών Νηρηίδων.»
Μα ένας άλλος μας, άπιστος κι αυθάδης
απ᾽ την ασέβεια, γέλασε για τούτη
τη δέηση κι είπε, ναυτικοί πως θα ήταν
καραβοτσακισμένοι, που θ᾽ ακούσαν
για το έθιμο να σφάζουμε τους ξένους
και κάθονταν στο σπήλιο από το φόβο·
είπαμε οι πιο πολλοί πως είχε δίκιο
και να τους κυνηγήσουμε για σφάγια
280 της θεάς μας, όπως είναι ο ντόπιος νόμος.
Φεύγει απ᾽ το βράχο ωστόσο ο ένας ξένος,
τινάζει πάνω κάτω το κεφάλι,
βογκάει, τρέμουν τα χέρια του, τον πιάνει
μανία, και κράζει κυνηγός σα να ᾽ναι:
«Βλέπεις, Πυλάδη, αυτή; και τούτη του Άδη
δε βλέπεις τη δρακόντισσα, που θέλει
να με σκοτώσει, αρματωμένη ως είναι
με οχιές φριχτές που ενάντια μου τις στρέφει;
Και η άλλη, απ᾽ το χιτώνα της φυσώντας
φωτιά και φόνο, κοίτα, φτερολάμνει
στην αγκαλιά τη μάνα μου κρατώντας,
290 για να τη ρίξει πάνω μου κοτρόνα.
Θα με σκοτώσει· αχ, πού να φύγω;» Ωστόσο
καμιά μορφή από τούτες δε φαινόταν·
των δαμαλιών μουγκρίσματα, των σκύλων
γαβγίσματα, γι᾽ αυτόν τα ουρλιάσματα ήταν
που, καθώς λένε, βγάζουν οι Ερινύες.
Εμείς, βουβοί, ζαρώσαμε στην άκρη,
σα για θάνατο· εκείνος ξεσπαθώνει
κι ως λιοντάρι χιμώντας στα δαμάλια
χτυπά με το σπαθί, πλευρά, λαγόνια,
με την ιδέα πως αντιστέκεται έτσι
300 στις Ερινύες· και βάφτηκε αίμα η άπλα
της θάλασσας. Ως βλέπει πια ο καθένας
τα βόδια του να πέφτουν, να χαλιούνται,
άρματ᾽ αδράχνει και μαζεύει ντόπιους
φυσώντας σε κοχύλες· δεν είν᾽ άξιοι,
κρίναμε, γελαδάρηδες ανθρώποι
με ξένους νέους κι αντρείους να παραβγούνε.
Και γίναμε πολλοί σε λίγην ώρα.
Πέρασε η κρίση της μανίας, και πέφτει
μ᾽ αφρούς στο στόμα ο ξένος· βλέποντάς τον
νά πέφτει απά στην ώρα, όλοι βαλθήκαν
310 από μακριά ή κοντά να τον βαρούνε.
Σφόγγιζε τους αφρούς του ο άλλος ξένος
και τον γνοιαζόταν, κι έβαζε μπροστά του
ωραίο κρουστό υφαντό, να τον σκεπάσει·
είχε απ᾽ τη μια το νου του στις ριξιές μας
και φρόντιζε απ᾽ την άλλη για το φίλο.
Ορθός πηδάει, στα σύγκαλά του, ο ξένος,
κι ως βλέπει να πλακώνει οχτρών φουρτούνα
και να σιμώνει το κακό, βογκάει·
κι εμείς, άλλοι από δω άλλοι κείθε ορμώντας,
320 γραμμή πετροβολούμε· τότε ακούστη
το φοβερό του πρόσταγμα: «Πυλάδη,
ο θάνατός μας βέβαιος, αλλά να ᾽ναι
τιμημένος· ξεσπάθωσε κι ακλούθα.»
Σαν είδαμε τα δυο σπαθιά να παίζουν,
πιάσαμε τα βραχόσπαρτα φαράγγια.
Μα αν φεύγαν μερικοί, ζυγώνανε άλλοι
και ρίχνανε· αν αυτούς μπροστά τούς βάζαν,
όσοι είχαν φύγει πριν ξαναρχινούσαν
το πετροβολητό· μα απίστευτο είναι·
χιλιάδες χέρια, και δεν βρέθηκε ένας
της θεάς τα σφαχτάρια να πετύχει.
330 Και τέλος δεν τους βάλαμε στο χέρι
με την αντρεία· τους ζώσαμε ένα γύρο,
και τα σπαθιά τούς πέσανε απ᾽ τα χέρια,
που οι πέτρες τα παράλυσαν· στο χώμα
γονάτισαν κατάκοποι· στο ρήγα
τούς πήγαμε, κι αυτός, μόλις τους είδε,
πρόσταξε ευθύς σ᾽ εσέ να οδηγηθούνε,
να γίνει ο ραντισμός τους και η σφαγή τους.
Τέτοια να δέεσαι να ᾽ρχονται απ᾽ τα ξένα,
κοπέλα μου, σφαχτά· αν ξεκάνεις τέτοιους,
το φόνο σου η Ελλάδα θα πλερώσει,
που ᾽θελε να σε σφάξει στην Αυλίδα.
340 ΚΟΡ. Παράξενη είναι η τρέλα του Έλληνα, όποιος
και να ᾽ναι, που στον άξενο ήρθε πόντο.

Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της, Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΑ ΝΕΟΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ: Κλασικισμός (18ος-19ος αιώνας)

12.9. Η αρχαία τέχνη μετά τα μέσα του 19ου αιώνα

Ο ατμός, η μηχανή, ο σιδηρόδρομος, ο ηλεκτρισμός, ο τηλέγραφος, η φωτογραφία αλλάζουν την επαφή, την επικοινωνία των ανθρώπων, ενώ η μαζική παραγωγή στη βιομηχανία αλλάζει τα γνωστά ως τότε μεγέθη στην οικονομία και στην κοινωνία. Οι πόλεις τον 19ο αιώνα μεγαλώνουν με ταχύτατο ρυθμό, το Παρίσι, η Κοπεγχάγη, το Λένινγκραντ, το Μόναχο, το Λονδίνο, η Στοκχόλμη και η Μαδρίτη παίρνουν σταδιακά τη σημερινή τους μορφή. 

Στην τέχνη αλλάζουν οι ρυθμοί εξέλιξης και ο τρόπος που αντιμετωπίζεται το παρελθόν. Μετά τον κλασικισμό και τον ρομαντισμό, ο ρεαλισμός, τα ιδεαλιστικά ρεύματα, ο ιμπρεσιονισμός, το νέο στιλ θα οδηγήσουν με ταχύτατους ρυθμούς στις πρωτοπορίες των αρχών του 20ού αιώνα. Η συμβατικότητα των αρχαίων μύθων σταδιακά εγκαταλείπεται. Οι σπουδές σε Ακαδημίες, η μετατροπή των μεγάλων συλλογών σε μουσεία και η καθιέρωση των μεγάλων εκθέσεων δημιουργούν νέα δεδομένα στον καλλιτεχνικό χώρο. Η επίσημη τέχνη ταυτίζεται σχεδόν απόλυτα με αυτή των κρατικών σχολών και Ακαδημιών (ακαδημαϊκή τέχνη) αλλά και της επίσημης παρουσίασής της στα Σαλόν, τις μεγάλες κρατικές εκθέσεις. Έτσι ανοίγεται ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην επίσημη, συντηρητική τέχνη και στην ελεύθερη, προοδευτική και βασισμένη στον πειραματισμό τέχνη. 

Η σταθερή αντίδραση των προοδευτικών δυνάμεων στην επίσημη τέχνη εξηγεί εν μέρει την υποχώρηση της επίδρασης της αρχαίας τέχνης, καθώς ταυτίζεται πλέον με τη διδασκαλία στις Ακαδημίες και με το γούστο του μεγάλου κοινού, που συμβαδίζει με τον συντηρητισμό της κοινωνίας. 

Η Αρχαιότητα διατηρεί πάντα τη γοητεία της και κάποιο μερίδιο ακόμη και στους ζωγράφους της πρωτοπορίας, αλλά πρόκειται συνήθως για περιπτώσεις όπου η αναφορά στην Αρχαιότητα αποτελεί περισσότερο ανάμνηση του παρελθόντος, αναγνώριση ή επιβίωση των παλιών αξιών και όχι ανανεωτική δημιουργία.

Η αναζήτηση της ευτυχίας

Είναι προφανές ότι αντικειμενικός σκοπός της ύπαρξής μας είναι η αναζήτηση της ευτυχίας. Ωστόσο… μια ζωή βασισμένη στην αναζήτηση της προσωπικής ευτυχίας δεν είναι, από τη φύση της, εγωιστική, εγωκεντρική και αξιολύπητη;

Δεν μπορεί κανείς στα σοβαρά να θεωρεί ότι μπορεί να ζει παραιτημένος από την αναζήτηση αυτού του δρόμου προς την αρμονία, την πληρότητα, την ευτυχία.

Ευτυχία είναι, κατά τη γνώμη μου, η ικανοποίηση να ξέρεις ότι είσαι στον σωστό δρόμο.

Ευτυχία είναι η εσωτερική ηρεμία που νιώθει αυτός που ξέρει προς τα πού πάει η ζωή του.

Ευτυχία είναι η σιγουριά ότι δεν είσαι χαμένος.

Στην καθημερινή μας ζωή, οι στόχοι είναι τα λιμάνια όπου πρέπει να φτάσουμε, ο δρόμος είναι τα βοηθήματα που έχουμε στη διάθεσή μας για να τα καταφέρουμε, και τον χάρτη θα μας τον προσφέρει η πείρα.

Δεν αμφιβάλλω ότι έχει σημασία να ξέρουμε πού βρισκόμαστε. Ωστόσο… χωρίς κατεύθυνση δεν υπάρχει δρόμος.

Ποιος είναι ο σωστός δρόμος;

Όταν ο δρόμος μου προσανατολίζεται σύμφωνα με την κατεύθυνση που δίνω στη ζωή μου, τότε είμαι στον σωστό δρόμο.

Όταν εγώ, ο δρόμος και η πορεία μου συμπίπτουν, έχω την ικανοποίηση ότι βαδίζω σωστά, είμαι ήρεμος, τα έχω καλά με τον εαυτό μου και είμαι ευχαριστημένος.

Το θέμα δεν είναι μόνο να έχεις διάθεση να ζεις, είναι και να ξέρεις προς τι, για ποιο λόγο ζεις. Κι αυτό, μας αρέσει ή δεν μας αρέσει, συνεπάγεται προσωπική απόφαση.

Οι σκοτεινές νύχτες της ψυχής

Κάποια στιγμή οι περισσότεροι άνθρωποι διέρχονται μια περίοδο θλίψης, δοκιμασίας, απώλειας, ματαίωσης ή αποτυχίας που είναι τόσο δύσκολη και διαρκής που μπορεί να χαρακτηριστεί ως σκοτεινή νύχτα της ψυχής.

Εάν το βασικό ενδιαφέρον για τη ζωή είναι η υγεία, μπορεί να προσπαθήσεις να ξεπεράσεις σύντομα το σκοτάδι αυτό. Αλλά εάν ψάχνεις για νόημα, προσωπικότητα, ιδιαιτερότητα και προσωπική ουσία, μπορεί να διαπιστώσεις πως οι σκοτεινές νύχτες σου έχουν πολλά δώρα.

Σκοτεινή νύχτα της ψυχής

Σήμερα ορίζουμε πολλές από αυτές τις εμπειρίες ως «κατάθλιψη», αλλά δεν είναι όλες οι σκοτεινές νύχτες καταθλιπτικές και η λέξη είναι πολύ κλινική για κάτι μπορεί να σε κάνει να αναζητήσεις νόημα στη ζωή. Είναι ώρα για μία διαφορετική προσέγγιση αυτής της κοινής εμπειρίας.

Σε προειδοποιώ πως αυτή η δουλειά είναι περίπλοκη και έχεις να διερευνήσεις προσεχτικά τον εαυτό σου. Με τα παραδείγματα που δίνω θα δεις πως ένα ιδιαίτερα δύσκολο γεγονός μπορεί να γίνει μία πολύτιμη στιγμή μεταμόρφωσης.

Κάθε ανθρώπινη ζωή είναι φτιαγμένη από φως και σκοτάδι, χαρά και θλίψη, ζωτικότητα και θάνατο. Το πώς αντιμετωπίζεις και σκέφτεσαι αυτούς τους ρυθμούς της διάθεσης τα κάνει όλα διαφορετικά.

Θα προσπαθήσεις να κρυφτείς στις ψευδαισθήσεις και τις διασπαστικές διασκεδάσεις; Θα γίνεις κυνικός και καταθλιπτικός; Ή θα ανοίξεις την καρδιά σου στο μυστήριο που είναι τόσο φυσικό όπως ο ήλιος και το φεγγάρι, η μέρα και η νύχτα, το καλοκαίρι και ο χειμώνας;

Αν είσαι όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, θα έχεις βρεθεί πολλές φορές στις σκοτεινές νύχτες της ψυχής. Μπορεί να είσαι στη μέση αυτής τώρα. Ίσως σ’ ένα δύσκολο γάμο, ίσως έχοντας ένα παιδί με προβλήματα, ή να είσαι πιασμένος σε μία τρομακτική κατάσταση. Μπορεί να θρηνείς το χαμό ενός συντρόφου ή γονιού. Μπορεί να έχεις προδοθεί από έναν σύντροφο ή συνεργάτη. Για κάποιους ανθρώπους αυτά είναι προβλήματα που πρέπει να λυθούν, και για άλλους είναι πηγές βαθιάς, απόγνωσης.

Η πραγματική νύχτα της ψυχής δεν είναι μία επιφανειακή πρόκληση αλλά μία εξέλιξη που σε απομακρύνει από την χαρά της καθημερινής ζωής. Ένα εξωτερικό γεγονός ή μία εσωτερική διάθεση σε χτυπάει στον πυρήνα της ύπαρξής σου.

Αυτό δεν είναι απλά ένα συναίσθημα, αλλά μία βαθιά ρήξη στην ύπαρξή σου και ίσως χρειαστεί καιρός για να βγεις από αυτήν.

Μία σκοτεινή νύχτα ίσως να μην μοιάζει με κατάθλιψη. Σε μία μακριά ασθένεια ή σ’ έναν προβληματικό γάμο, μπορεί να κυριαρχείσαι από άγχος και αγωνία κι όχι από κατάθλιψη. Από την άλλη μεριά, μία κλινική κατάθλιψη μπορεί να είναι μία σκοτεινή νύχτα της ψυχής. Όπως και να το πεις, η εμπειρία σε εμπεριέχει ως πρόσωπο με την ιστορία σου, το ταπεραμέντο σου, τις αναμνήσεις τα συναισθήματα και τις ιδέες σου. Η κατάθλιψη είναι μία ετικέτα κι ένα σύνδρομο, ενώ η «σκοτεινή νύχτα» μία πνευματική δοκιμασία.

Αποφεύγοντας να ζήσουμε

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν πως ο σκοπός της ζωής είναι να λύνουν τα προβλήματά τους και να είναι χαρούμενοι. Αλλά η χαρά είναι συνήθως μία πρόσκαιρη αίσθηση και ποτέ δεν μπορείς να είσαι χωρίς προβλήματα. Ίσως ο σκοπός της ζωής είναι να γίνεις περισσότερο αυτός που είσαι και να συμμετέχεις περισσότερο με τους ανθρώπους και τη ζωή, να ζήσεις τη ζωή σου πιο αληθινά για σένα. Αυτό μπορεί να ακούγεται προφανές, ωστόσο πολλοί άνθρωποι ξοδεύουν τη ζωή τους αποφεύγοντας τη ζωή.

Φοβούνται να αφεθούν στη ροή της κι έτσι η ζωτικότητά τους διοχετεύεται στην φιλοδοξία, τους εθισμούς, τις έγνοιες που δεν τους προσφέρουν κάτι που να αξίζει. Μία σκοτεινή νύχτα μπορεί να εμφανιστεί παράδοξα, ως ένας δρόμος να ξαναγυρίσουν στη ζωή. Κατεβάζουν τη ζωή στη βάση της και βοηθούν να γίνει μια νέα αρχή.

Τα οφέλη της σκοτεινής νύχτας της ψυχής

Εδώ θέλω να εξερευνήσω τη θετική συνεισφορά της σκοτεινής νύχτας παρά τον πόνο που εμπεριέχει. Δεν θέλω να το ωραιοποιήσω ούτε να παραστήσω πως δεν υπάρχουν κίνδυνοι. Ούτε επίσης θέλω να προτείνω ότι μπορείτε να είστε συνέχεια μέσα της. Αλλά τη βλέπω ως ευκαιρία για μεταμόρφωση από μέσα με τρόπους που δεν φαντάζεστε. Μία σκοτεινή νύχτα είναι σαν τον Δάντη που αναζητώντας το μονοπάτι του, γλιστρά απρόσεκτα σε μία σπηλιά.

Είναι σαν την Αλίκη που κοιτάει στον καθρέφτη κι έπειτα περνάει μέσα του. Είναι σαν τον Οδυσσέα που χτυπιέται από τα κύματα. Δεν επιλέγεις να βρεθείς σε μία σκοτεινή νύχτα από μόνος σου. Σου δίνεται. Η δουλειά σου είναι αν πας κοντά της και να ψάξεις για το χρυσό της.

Πιθανότατα γνωρίζεις περισσότερα για τα βάθη της ψυχής σου από περιόδους πόνου και σύγχυσης, παρά από περιόδους άνεσης.

Η σκοτεινιά και η αναταραχή ερεθίζουν τη φαντασία με ιδιαίτερους τρόπους. Σου δίνουν τη δυνατότητα να δεις πράγματα που ίσως κανονικά αγνοούσες. Γίνεσαι ευαίσθητος σ’ ένα διαφορετικό φάσμα συναισθημάτων και νοήματος. Αντιλαμβάνεσαι τα αόρατα άκρα των συναισθημάτων και των σκέψεων σου και μαθαίνεις πράγματα που δεν θα παρατηρούσες σε στιγμές κανονικότητας. Tough - brave

Η «σκοτεινή νύχτα» δεν είναι ούτε ασυνήθιστη, ούτε σπάνια. Είναι μία φυσική κατάσταση.

Εάν όλη σου η προσπάθεια είναι να την ξεφορτωθείς, δεν θα μάθεις ότι έχει να σου πει, ούτε θα περάσεις από τα σημαντικά στάδια που μπορεί να σε οδηγήσει. Θα ήθελα να σ’ ενθαρρύνω να αφεθείς στο σκοτάδι αυτό, με όλη σου τη δύναμη και την ευφυΐα, και ίσως βρεις μία νέα οπτική και μία βαθύτερη αίσθηση του εαυτού.

Ακόμα κι εάν η πηγή του πόνου είναι ακραία – έγκλημα, βιασμός, κακοποίηση, ληστεία, επαγγελματική πίεση, αιχμαλωσία, ή αποτέλεσμα τρομοκρατικής ενέργειας – μπορείς ακόμα να ανακαλύψεις νέες πηγές μέσα σου και νέα προοπτική για τη ζωή.

Σκοπός δεν είναι να επιλύσουμε τη σκοτεινή νύχτα, αλλά να εμπλουτίσουμε τη ζωή μας μέσα απ’ αυτήν.

Νευρωτισμός και σεξουαλικότητα

Το σεξ, ανάλογα με την κοσμοθεωρία, τις προσδοκίες, τις εμπειρίες, την προσωπικότητα, την ηλικία και το πολιτιστικό πλαίσιο δράσης του καθενός αποτελεί είτε μια αδιαφιλονίκητα μαγική ένωση είτε συμβιβασμό είτε μια βιολογική ή ηδονιστική ανάγκη, που σε τίποτα δεν διαφέρει από την αντίστοιχη των ζώων.

Οι θεωρήσεις περί αυτού μπορεί να επηρεάζονται από την αναπαραγωγική διάσταση, την ανθρωπολογική ερμηνεία, την εξιδανίκευση του ρομαντισμού, την ψυχολογική και κοινωνιολογική σκοπιά, τη θρησκεία, την τέχνη, τους μηχανισμούς άμυνας.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, λίγους αφήνει ασυγκίνητους και είναι περισσότεροι αυτοί, που το έχουν αναγάγει σε κεντρικό, καθημερινό θέμα συζήτησης, άσχετα αν επιδίδονται μετά μανίας ή το έχουν λησμονήσει.

Ολόκληρες γενιές το έχουν θεοποιήσει, απαξιώσει, απομυθοποιήσει, αποσιωπήσει, εξοβελίσει, γελοιοποιήσει, πολύ μελάνι έχει ξοδευτεί αφειδώς από εκατοντάδες ειδικούς ανά τους αιώνες, αναλύοντας, εφευρίσκοντας τεχνικές, συμβουλεύοντας και ποδηγετώντας.

Για το σεξ πάντα ο καθένας κάτι έχει να διηγηθεί είτε είναι εκούσιος αρνητής του και αναχωρητής είτε αυτόκλητος ειδήμονας και λεγεωνάριος ατρόμητος ή ιέρεια της λαγνείας του.

Το σεξ είναι κίνητρο, σύγκρουση, αυτοσκοπός, ανάμνηση, αυτοαπασχόληση, διαστροφή, επάγγελμα, τιμωρία και απώλεια του Παραδείσου, συνεκτικός κρίκος και παγκόσμια γλώσσα. Η πιο βιωματική μορφή επικοινωνίας, αφού μπορεί να μετατρέψει το ένστικτο σε θαλπωρή, την ορμή σε οικογένεια, την αυτάρκεια σε μοναξιά.

Αποτελεί σύμβολο, σημειολογία, ιεροτελεστία, απωθημένο ή ακράτητο πόθο. Με περίεργες και επώδυνες ιδιότητες: Όσο περισσότερο επεξηγείται, τόσο διαλύεται η έντασή του. Και εάν οι εραστές δεν αφεθούν να μετατραπούν σε αντικείμενα, αλλά εμπλέξουν την οικειότητα, την εκτίμηση, την αγάπη, τους καλούς τρόπους, την εκμετάλλευση, το politically correct, τόσο εξελίσσεται σε παρωδία ή τραγωδία

Μα πάνω από όλα είναι πηγή προβλημάτων...ειδικά από τότε που έγινε αποδεκτή η ψυχανάλυση. Βιολογικά ναι μεν διασφαλίζει την ποικιλία των ειδών, διαιωνίζει και ανακατεύει ισχυρά γονίδια, αφήνει τους ισχυρότερους να επιβιώνουν, πλην δε θέτει σε θανάσιμο κίνδυνο τους θιασώτες του είτε αυτοί είναι αντιλόπες στη ζούγκλα είτε τσακισμένες υπολήψεις μη κυρίαρχων και στερημένων αρσενικών είτε άνθρωποι, που μεταφέρουν τις προσκολλήσεις, τις καθηλώσεις και τις ανασφάλειες τους στην αρένα του έρωτα.

Αλήθεια, έχετε αναρωτηθεί σε τι μέγγενη μπορεί να μετεξελιχθεί εάν η νεύρωση αποφασίσει να εκτονωθεί στο κρεβάτι;

Εάν διαθέτετε κάποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά καθ´υπερβολή, ενδεχομένως να χρειαστεί να επαναπροσδιορίσετε τις θέσεις και πρακτικές σας στο σεξ. Αν όχι, για να επενδύσετε στην ισορροπία του εαυτού σας, αλλά τουλάχιστον για να διαφυλάξετε την ψυχική υγεία των συντρόφων σας ή να επανακτήσετε την ελκυστικότητά σας.

Όλες οι αναφερόμενες ιδιότητες χρήζουν ειδικού ή κραυγάζουν για έναρξη της πορείας προς την αυτογνωσία και την αλλαγή, αλλά δεν λύνονται με το σεξ... Κι αν πρόσκαιρα η επήρειά τους εξασθενήσει, γρήγορα θα επανακάμψει δριμύτερη:

- αμφιταλαντεύεσθε ανάμεσα στην ενοχή και τον ίμερο και όσο επιθυμείτε τον άλλο τόσο αναίτια, σε μια αποστροφή της στιγμής, μπορείτε να τον αρνηθείτε,

- αποφεύγετε αυτά που επιθυμείτε, τα αρνείστε, τα εκλογικεύετε, τα διακωμωδείτε

- εκνευρίζεστε διαρκώς και με την ελάχιστη αφορμή, αναζητάτε πρόσφορο έδαφος για καυγά ή γκρίνια, κερδίζετε την προσοχή με τις φωνές,

- είστε υπερβολικά δύσθυμος ή κυκλοθυμικός/η,

- η συναισθηματική αστάθεια ή το ακατάλληλο συναίσθημα διακατέχει την ψυχοσύνθεσή σας,

- ανησυχείτε για τα πάντα, έχετε εμμονή με το τέλειο, τη λεπτομέρεια, το ανέφικτο,

- είστε καταθλιπτικός, φιλύποπτος, προσωποποιείτε το κάθε τι, υποψιάζεστε, αμφιβάλλετε σε σημείο καχυποψίας και άρνησης,

- δεν μπορείτε να χαλαρώσετε, να αφεθείτε, να μη σκέφτεστε αδιάκοπα, να μη μεμψιμοιρείτε,

- είστε υπερβολικά ακατάστατος και αποδιοργανωμένος,

- είστε ψυχρή/ος

- απογοητεύεστε βαθιά, ακόμα κι αν οι εξωπραγματικές προσδοκίες σας είναι αυτές, που σας διαψεύδουν, κι όχι οι συμπεριφορές του συντρόφου

- νιώθετε ότι τίποτα δεν θέλετε αρκετά, εγκαταλείπετε εύκολα, δεν τελειώνετε αυτό που αρχίσατε, καταπιάνεστε με νέες ασχολίες, που επίσης θα βαρεθείτε

- έλκεστε από την απόρριψη, μαγνητίζεστε από εκείνους που παρέχουν επίφαση ρώμης,

- έχετε εξαρτητική προσωπικότητα και χαμηλή αυτοεκτίμηση,

- έχετε την πεποίθηση πώς σκοτώνετε ό,τι αγαπάτε

- προσβάλλεστε εύκολα, δεν κατανοείτε το χιούμορ, είστε υπερευαίσθητος/η,

- δεν μπορείτε να διαχειριστείτε το χρόνο που περνά και το σώμα, που αλλάζει,

- δεν αντιστέκεστε στους πειρασμούς, ενδίδετε χωρίς σκέψη, ζείτε επικίνδυνα,

- επιδιώκετε άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών σας και οργίζεσθε, εάν οι άλλοι δεν το κατανοούν ή δεν σπεύδουν να τις πραγματοποιήσουν

- επιρρίπτετε τις ευθύνες στους άλλους

- μεγαλοποιείτε τα αρνητικά, όσο ασήμαντα κι αν είναι και ελαχιστοποιείτε ή κωφεύετε στα θετικά.

- νομίζετε ότι μαντεύετε τις σκέψεις του άλλου και οι φαντασιώσεις σας κόβουν τους δεσμούς με την πραγματικότητα...

Συμπαντική αλήθεια και Matrix

Η πόλη παλιά είχε χαρακτήρα… Τα φώτα ήταν πάρα πολύ λίγα. Όταν λοιπόν κοιμόμασταν «στρωματσάδα» στην ταράτσα έβλεπες έναν ουρανό γεμάτο αστέρια. Και τότε, σαν παιδί, ρώταγα. Αλλά οι απαντήσεις που έπαιρνα ήταν κάτι μεταξύ αλήθειας και παραμυθιού. Τότε ξεδιπλώνονταν περίεργα πράγματα, μύθοι, θρύλοι, παραμύθια. Απόψεις μισές σωστές μισές λάθος, που δημιουργούσαν έναν μαγικό κόσμο.

Αυτός ο μαγικός κόσμος των παιδικών χρόνων δεν ξεχνιέται εύκολα. Γράφεται μέσα σου. Αυτό που γράφεται μέσα σου ώστε να ακολουθήσεις μια επιστήμη, ώστε να την υπηρετήσεις για την υπόλοιπη ζωή σου είναι ένα βαθύ ερώτημα που βάζεις μέσα σου από πολύ μικρός.

Όλοι μας βάζουμε αυτό το ερώτημα. Είναι να δώσεις μια απάντηση από πού έρχεσαι, που είσαι και που πας. Τι είναι αυτό που βλέπεις γύρω σου. Είναι το προαιώνιο ερώτημα του ανθρώπου.

Τι είσαι μέσα σ’ αυτό το χάος;
Από πού έρχεσαι;
Που πας;
Τι θα γίνει όταν πεθάνεις;
Τι έχει γίνει πριν γεννηθείς;

Είσαι κολλημένος σ’ ένα μικρό «πλοιάριο» που τρέχει με ασύλληπτη ταχύτητα μέσα στο Σύμπαν. Δεν το καταλαβαίνεις αλλά τρέχεις! Αρχίζουν να δημιουργούνται μέσα σου καταστάσεις δέους, φόβου. Καταλαβαίνεις ότι τα πράγματα στην ψυχή ενός παιδιού μεγαλοποιούνται απ’ ό,τι στη ψυχή ενός ενήλικα. Αυτό που αισθάνεσαι είναι ένα δέος που υπερβαίνει το φόβο. Νιώθεις πολύ μικρός σ’ ένα αχανές Σύμπαν. Δεν μπορείς να συμφιλιωθείς με την αίσθηση ότι είσαι ένα τίποτα. Αναζητάς τις ρίζες σου. Νιώθεις κάτι να σε έλκει. Είναι κάτι που σε έλκει προς τα άστρα. Η αίσθηση ενός νόστου…

Και οι αρχαίοι Γνωστικοί πίστευαν πως είναι ξένοι σ’ αυτόν τον κόσμο, πνευματικές οντότητες που εξέπεσαν στον κόσμο της ύλης, ενώ θεωρούν πραγματική τους πατρίδα τον ουρανό…

Νομίζω ότι όλοι οι Έλληνες είναι λίγο πολύ Γνωστικοί. Μπορεί να μην δεχόμαστε τα μισά, δεχόμαστε τα άλλα μισά. Πάντως οι ιδέες μας είναι γνωστικιστικές.

Δηλαδή ο κόσμος μας είναι ένα είδος φυλακής;

Κοίταξε να δεις, αυτά είναι τα ερωτήματα που πρέπει να απαντήσεις. Είναι ευτυχισμένοι αυτοί που τουλάχιστον πιστεύουν πως έχουν απαντήσει σ’ αυτά τα εσωτερικά τους ερωτήματα.

Τι είναι αυτό που ωθεί έναν ερευνητή;

Είναι ένα φοβερό ψέμα, τουλάχιστον σ’ αυτούς που έχουν τη συνείδηση του ερευνητή, ότι δουλεύεις για τον κόσμο. Για το καλό της ανθρωπότητας. Η έρευνα είναι κάτι το εγωιστικό. Αυτό που κάνει ο ερευνητής είναι να λύσει τα δικά του προβλήματα. Τώρα, αν τα δικά του προβλήματα, όταν τα λύσει, βοηθήσουν και την ανθρωπότητα, τότε ακόμη καλύτερα. Αλλά το αρχικό κίνητρο είναι να λύσει το πρόβλημα που έχει μέσα του, έχει γιγαντωθεί, του δημιουργεί δέος και φόβο. Προσπαθεί με τη γνώση να ξεπεράσει το φόβο και το δέος. Να κυριαρχήσει πάνω τους.

Αλλά ο πόνος είναι αυτός που συνήθως παράγει γνώση…

Μα η γνώση δεν είναι πάντοτε ευτυχία! Η γνώση τις περισσότερες φορές είναι πόνος. Η γνώση είναι μοναξιά. Είναι απομόνωση. Είναι η ανάγκη της μοναξιάς όντας μέσα σε πολύ κόσμο. Να είσαι μέσα σ’ ένα άγριο πλήθος και να νιώθεις μόνος. Είναι η εσωτερική μοναξιά. Όχι με την κακή έννοια –μια εποικοδομητική μοναξιά.

Υπάρχει σχέση της αστροφυσικής με τη μεταφυσική;

Η μελέτη του σύμπαντος είναι κάτι το διαφορετικό από την μελέτη των πρακτικών εφαρμογών της καθημερινότητας. Είναι μια βουτιά σ’ έναν κόσμο που προσεγγίζει τη μεταφυσική, τον εσωτερισμό. Άλλοι άνθρωποι που δεν είναι τόσο υπομονετικοί, που δεν είναι τόσο επίμονοι, ζητούν άλλους, πιο εύκολους τρόπους, για να λύσουν τα μεταφυσικά τους προβλήματα. Γι’ αυτό διαβάζουν ένα δύο βιβλία αστρολογίας και λένε ότι κατάλαβαν τον κόσμο. Το δύσκολο είναι η αποδεικτική διαδικασία. Να αποδείξεις ότι είναι αλήθεια αυτό που βρίσκεις μπροστά σου. Ότι η γνώση σου είναι αληθινή. Κι αυτό να τ’ αποδείξεις, για να είσαι σίγουρος μέσα σου ότι η άποψη που έχεις για τον κόσμο, για τον εαυτό σου, για την κοινωνία κ.α. είναι σωστή. Δεν είναι ένα παραμύθι που διαιωνίστηκε μέσα από τα βιβλία κάποιων.

Ναι, αλλά η επιστημονική γνώση δεν είναι δόγμα. Συνέχεια αλλάζει! Συνέχεια εμφανίζονται καινούργιες θεωρίες.

Βεβαίως. Όμως, αν έχεις προσέξει, όλες οι καινούργιες θεωρίες δεν ανατρέπουν τις παλιές. Συμπληρώνουν τις παλιές. Η Θεωρία της Σχετικότητας δεν ανέτρεψε τον Νεύτωνα, συμπλήρωσε και επέκτεινε τη Νευτώνεια Φυσική. Υπάρχει μια συμπληρωματικότητα στην επιστημονική σκέψη. Είναι λάθος αυτό που πιστεύει ο πολύς κόσμος ότι οι νέες θεωρίες ανατρέπουν τις παλιές. Τις συμπληρώνουν, τις επεκτείνουν, τις κάνουν καλύτερες. Τις δίνουν μια άλλη εμβέλεια, μια άλλη ποιότητα.

Μια από τις τελευταίες θεωρίες της αστροφυσικής, της κοσμολογίας μάλλον, λέει ότι το Σύμπαν δημιουργήθηκε από μια «κβαντική διακύμανση του κενού». Είναι γνωστό ότι το άθροισμα των θετικών και των αρνητικών δυνάμεων στο Σύμπαν ισούται με μηδέν. Σύμφωνα μ’ αυτή τη θεωρία το Σύμπαν δεν έχει ανάγκη κάποιου δημιουργού, είναι δηλαδή αυτοδημιουργητο. Κι εδώ μπαίνει το ερώτημα γιατί τα Ιερατεία θέλουν να μας καταναγκάσουν να πιστεύουν σ’ έναν θεό-δημιουργό…

Κοίταξε, η Επιστήμη, από τη φύση της, δεν είναι συγκρουσιακή. Δεν βγάζει θεωρίες για να συγκρουστεί με κάποιους. Κανένας επιστήμονας δεν έχει καμία όρεξη να συγκρουστεί με κανέναν. Αυτό που λέμε «σύγκρουση» στην Επιστήμη δεν έχει σχέση με σχέση με τις συγκρούσεις των πολιτικών που φωνάζουν, «σκοτώνονται», σαν σε ένα πεδίο μάχης που κάποιος πρέπει να αφανίσει τον άλλον. Είναι σκληρή σύγκρουση ιδεών. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να συγκρουστούμε σε εκπληκτικό επίπεδο σ’ ένα συνέδριο κι όλοι μαζί μετά να πάμε να φάμε και να διασκεδάσουμε!

Αλλά οι ιδέες δεν είναι αυτές που διαμορφώνουν την εικόνα μας για τον κόσμο; Κι όποιος ελέγχει τις ιδέες…

Μα δεν χωρίζουν τους ανθρώπους οι ιδέες. Δεν σημαίνει πως οι άνθρωποι, μέσω διαφορετικών ιδεών, πρέπει να συγκρουστούν μεταξύ τους ως άνθρωποι. Οι ιδέες συγκρούονται μεταξύ τους, όχι οι άνθρωποι. Αν εγώ διατυπώσω μια άποψη και δεν την καταλάβει ο άλλος ή δεν την καταλάβει κανένας, τότε θα πρέπει να ξαναπροσπαθήσω. Γιατί και ο επιστήμονας είναι άνθρωπος. Αυτό δεν σημαίνει πως ο επιστήμονας θα πρέπει να συγκροτήσει ένα στράτευμα για να αφανίσει τους άλλους επιστήμονες ώστε να επικρατήσουν οι ιδέες του.

Παλιότερα όμως, μέχρι τον 18ο αιώνα, τα θρησκευτικά ιερατεία κυνηγούσαν και καταδίκαζαν τους επιστήμονες…

Το έκαναν ακριβώς επειδή δεν είχαν την αίσθηση τι σημαίνει Επιστήμη. Ο επιστήμονας όμως δεν έχει τέτοιου είδους προβλήματα.

Αλλά οι επιστήμονες σήμερα δεν είναι ένα είδος «Ιερατείου»;

Μπορεί να είναι «ιερατείο» με την έννοια ότι διαμορφώνουν τον κόσμο μέσα σ’ ένα πλαίσιο ιδεών, σ’ έναν κόσμο ειρήνης και κατανόησης. Αν ο άλλος δεν θέλει να κατανοήσει τον κόσμο όπως είναι, ας μην τον κατανοήσει ποτέ!

Οι Δυτικές κοινωνίες έχουν κάνει ένα μεγάλο λάθος αλλοιώνοντας το νόημα κάποιων λέξεων. Όταν λέμε Επιστήμη εννοούμε την αναζήτηση της αλήθειας του φυσικού κόσμου. Όταν λέμε Τεχνολογία εννοούμε μια μερική εφαρμογή κάποιων αποκτηθέντων γνώσεων για να κάνουμε καλύτερη τη ζωή μας. Ο τεχνολόγος δεν είναι επιστήμονας. Δεν κάνει Επιστήμη.

Ο Νίκολα Τέσλα τι ήταν; Επιστήμονας ή τεχνολόγος;

Ο Τέσλα ήταν επιστήμονας. Μπορεί να χρησιμοποίησε συσκευές αλλά το έκανε για να ανακαλύψει και να αποδείξει καινούργιους φυσικούς νόμους. Αρχικά ήταν ένας επιστήμονας ο οποίος ήθελε να ανακαλύψει νόμους της Φύσης. Για να ανακαλύψει νόμους της Φύσης έκανε διάφορες εφευρέσεις. Μέχρι εδώ ο Τέσλα ήταν επιστήμονας και ήταν ένας πολύ επιτυχημένος επιστήμονας. Ήταν μεγάλος.
Όταν όμως ο Τέσλα σκέφτηκε να γίνει επιχειρηματίας, τότε απέτυχε! Γιατί; Απέτυχε γιατί ήταν επιστήμονας! Τα προσόντα τα οποία διέθετε τον έκαναν να είναι εκπληκτικός επιστήμονας, αλλά τον έκαναν πολύ κακό επιχειρηματία. Ο Τέσλα εφηύρε κάποια πράγμα για να ανακαλύψει νόμους της Φύσης.

Τεχνολόγος είναι αυτός που εφευρίσκει πράγματα για να τα ρίξει στην παραγωγή. Να κάνει π.χ. τον ηλεκτρισμό εμπορεύσιμο προϊόν. Κι εδώ, ξέρεις πολύ καλά, πως ο Τέσλα απέτυχε. Δεν ήταν καλός επιχειρηματίας. Όπου έβαζε τα λεφτά του τα έχανε. Γιατί αυτά τα δύο πράγματα δεν πάνε μαζί.

Κάποιος που έχει μια πολύ ελεύθερη σκέψη, που αγκαλιάζει ολόκληρο το Σύμπαν, δεν έχει τη δυνατότητα να ενσωματωθεί σε μικρά πράγματα. Γιατί είναι πάρα πολύ μικρό πράγμα να χρησιμοποιήσεις τις εφευρέσεις, την επιστημονική γνώση του Τέσλα, για να φτιάξεις, έστω, τον μεγαλύτερο σταθμό παραγωγής ενέργειας στη Αμερική. Είναι πολύ μικρό σε σχέση με τη σύλληψη της ιδέας. Από τη στιγμή που ανακαλύπτεις το μυστικό ενός ολόκληρου σύμπαντος τι σημασία έχει η Νέα Υόρκη. Είναι πάρα πολύ μικρή! Ολόκληρη η Γη είναι πάρα πολύ μικρή!

Σήμερα πάντως δεν επικρατεί η εμπορευματική λογική πάνω στη χρήση της επιστημονικής γνώσης;

Εδώ υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα το οποίο πρέπει να προσέξουν οι μικρές χώρες, όπως η Ελλάδα. Υπάρχει μια επικρατούσα λογική. Τη γνώση την καινούργια, η οποία θα γίνει τεχνολογία και θα μπει στο σπίτι μας μετά από εκατό, διακόσια χρόνια, ο Δυτικός πολιτισμός πιστεύει πως αποτελεί προνόμιο των μεγάλων κρατών. Επιστήμη βασική μπορεί να κάνει η Αμερική, η Γερμανία, η Ιαπωνία, η Ρωσία, η Γαλλία… Οι μικρές χώρες απαγορεύεται να κάνουν Επιστήμη, να παράγουν καινούργια γνώση!

Στις μικρές χώρες έχουν εναποθέσει έναν δευτερεύοντα ρόλο, να παίρνουν τα απομεινάρια της παλιάς γνώσης και να κάνουν μικρές τεχνολογικές εφαρμογές –τις οποίες εμείς θεωρούμε μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα!–, ενώ εκείνοι ασχολούνται με το Αύριο.

Εμείς προσπαθούμε να φτιάξουμε ένα μικρό τσιπάκι που θα χρησιμοποιηθεί σ’ έναν υπολογιστή ενός πανεπιστημίου –σιγά το λάχανο! Εκείνοι όμως την ίδια στιγμή φτιάχνουν κβαντικούς υπολογιστές. Όταν εμείς προσπαθούμε να φτιάξουμε ένα μηχανηματάκι GPS για να βρίσκουμε τους δρόμους με τα αυτοκίνητα –το οποίο παρεμπιπτόντως είναι Ελληνική εφεύρεση– εκείνοι μιλούν για κβαντικά κενά, για κβαντικά πηγάδια.

Όταν στα Ελληνικά πανεπιστήμια διδάσκουμε ότι δεν υπάρχουν ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός, εκείνοι κάνουν πειράματα με αλληλοσχετισμένα φωτόνια οι πληροφορίες των οποίων ταξιδεύουν με ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός! Όλη αυτή η πρόοδος της επιστήμης, αυτή η Νέα Φυσική έχει περάσει εδώ σε μια «γραικίλα» ότι «δεν είναι δικιά μας δουλειά». Κι αυτό περιορίζει την εμβέλεια μας. Γι’ αυτό δεν ευθύνονται μόνον οι επιστημονικοί κύκλοι. Φταίνε τα ΜΜΕ, φταίει η ίδια η Ελληνική κοινωνία.

Πως φτάσαμε στη σημερινή επιστημονική επανάσταση την οποία υπηρετείται;

Γνωρίζουμε πολύ καλά πως το Σύμπαν περιγράφεται ως ένας «κώνος φωτός», που έχει περιοχές όπου υπάρχουν ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός. Εγώ δεν θα σου πω για τα παράδοξα του σύμπαντος, αλλά θα σου πω για τα φοβερά πράγματα που τα γνωρίζει σήμερα η Επιστήμη κι έχει αλλάξει ολόκληρος ο πολιτισμός μας με βάση τις νέες επιστημονικές ανακαλύψεις.

Παράδειγμα:

Όπως ξέρεις η μεγάλη επιστημονική επανάσταση του 16ου και 17ου αιώνα στηρίχτηκε στην ανάπτυξη της Νευτώνιας Φυσικής και της Ευκλείδειας Γεωμετρίας. Στηρίζονταν στη λογική ότι το ορατό Σύμπαν ήταν Ευκλείδειο, δηλαδή μια «καλοστημένη μηχανή» που λειτουργούσε σε τρεις διαστάσεις. Όταν ήρθε ο Αϊνστάιν έκανε μια μεγάλη τομή με τη Θεωρία της Σχετικότητας, εισάγοντας κάποιες ιδέες που δεν θέλουμε καν να τις συζητάμε, ενώ τις χρησιμοποιούμε. Έβαλε δύο καινούργια στοιχεία: το Σύμπαν μας δεν μετριέται με την Ευκλείδειο Γεωμετρία και οι διαστάσεις του είναι παραπάνω από τρεις.
Εάν δεν αναλύσουμε, σε πρακτικό επίπεδο, τι σημαίνει ένας χώρος να έχει περισσότερες από τρεις διαστάσεις και να μην μετριέται με την Ευκλείδειο Γεωμετρία…

Πόσες διαστάσεις έχει το Σύμπαν;

Πάντως περισσότερες από τρεις! Αυτό το οποίο γνωρίζουμε σήμερα, αποδεικτικά από την Επιστήμη, είναι ότι η ανθρώπινη βιολογία, έτσι όπως είναι διαμορφωμένη και η οποία εκφράζεται μέσα από τις πέντε αισθήσεις μας, δεν έχει την τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται μορφές και σχήματα που είναι παραπάνω από τρεις διαστάσεις. Ακόμη κι αν είναι Ευκλείδεια η Γεωμετρία, αν οι διαστάσεις είναι τέσσερις, ο άνθρωπος δεν μπορεί να αντιληφθεί καμιά τετρασδιάστατη μορφή ή σχήμα λόγω του DNA του, της ίδιας του της βιολογίας. Ότι όργανο και να φτιάξει δεν αλλάζει τη βιολογία του ανθρώπου, απλώς επεκτείνει τις αισθήσεις μας. Γνωρίζουμε λοιπόν πως ένας χώρος, ακόμη κι αν είναι Ευκλείδειος, αν έχει παραπάνω από τρεις διαστάσεις, τότε εμείς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτα.

Ήρθε λοιπόν ο Αϊνστάιν και μας λέει πως είναι τέσσερις οι διαστάσεις και ο χώρος είναι Ρίμαν και δεν είναι Ευκλείδειος. Αν δεν είναι Ευκλείδειος ο χώρος τότε σημαίνει ότι δεν μπορώ να αντιληφθώ τίποτα, ακόμη κι αν είναι τριών, δύο ή και μιας διάστασης. Επειδή ο χώρος είναι Ρίμαν δεν μπορούμε να δούμε τίποτε βάσει της βιολογίας μας και, εγώ συμπληρώνω, ακόμη κι αν ήταν Ευκλείδειος δεν μπορούμε να δούμε τίποτε επειδή έχει τέσσερις διαστάσεις.

Γεννάται ένα μεγάλο ερώτημα:

Αφού βλέπουμε γύρω μας! Είμαστε ένα κομμάτι του σύμπαντος. Βλέπουμε πράγματα γύρω μας. Άρα κάπως πρέπει να εξηγηθεί αυτό το φαινόμενο. Κι αυτό το λύνει η Επιστήμη αρχίζοντας από τα Μαθηματικά, που λένε τα εξής:

Αν πάρω αυτόν το περίεργο χώρο Ρίμαν του σύμπαντος, που δεν μπορώ να αντιληφθώ τίποτε, κόψω ένα πάρα πολύ μικρό κομματάκι, τότε αυτό συμπεριφέρεται με πάρα πολύ καλή προσέγγιση σαν να ήταν Ευκλείδειος χώρος.

Τι γίνεται λοιπόν; 

Οι αισθήσεις μας μέσω μιας σειράς αδυναμιών τους αποκόπτουν πλαστά ένα πολύ μικρό κομματάκι του σύμπαντος, το οποίο πλαστά μοιάζει σαν να είναι Ευκλείδειο. Δηλαδή γύρω μας δημιουργούμε ένα «κουκούλι», μια σφαίρα μέσα στην οποία υπάρχουμε, την οποία σφαίρα έχουμε την ψευδαίσθηση ότι είναι Ευκλείδεια.

Όλα τα γεγονότα που συμβαίνουν έξω από αυτό το Ευκλείδειο «κουκούλι» μας, αναγκάζονται να περάσουν μέσα από αυτό το «κουκούλι» για να έρθουν στις αισθήσεις μας. Αυτό που αντιλαμβανόμαστε σ’ αυτόν τον κόσμο που φτιάχνουν οι αισθήσεις μας δεν είναι παρά ολογράμματα, απεικονίσεις όπως λένε στα Μαθηματικά: εικόνες-Matrix αυτού που πραγματικά υπάρχει. Βλέπουμε τις σκιές του σύμπαντος.

Δεν βλέπουμε το ίδιο το Σύμπαν. Καθετί που αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας δεν είναι πραγματικό, είναι απλώς η σκιά αυτού που πραγματικά υπάρχει! Αυτά που σου λέω τα γνωρίζουμε στην αστροφυσική, δεν είναι τίποτε το παράξενο.

Οι αισθήσεις μας δεν μας βοηθούν στην κατανόηση του σύμπαντος;

Μίλησα για τις αδυναμίες των αισθήσεων μας. Οι αισθήσεις μας έχουν βασικά τρεις αδυναμίες.

Ας πάρουμε το μάτι μας. Δεν αντιλαμβάνεται όλες τις ακτινοβολίες παρά ελαχιστότατες, αυτό που λέμε οπτικό φάσμα. Μιλάμε για έναν ωκεανό φωτός που δεν μπορούμε ν’ αντιληφθούμε και αντιλαμβανόμαστε μόνο ελαχιστότατες.

Η δεύτερη αδυναμία που έχει το μάτι μας είναι ότι δεν μπορεί ν’ αντιλαμβάνεται αντικείμενα που είναι μικρότερα από κάποια ελάχιστη διάμετρο. Με τον τρόπο αυτό δεν καταλαβαίνουμε τη σκόνη που βρίσκεται μεταξύ μας, τα σωματίδια των οσμών, τα μικρόβια κλπ.

Και η τρίτη αδυναμία που έχει το μάτι μας είναι αν δύο αντικείμενα είναι πιο κοντά από μια συγκεκριμένη απόσταση δεν τα αντιλαμβανόμαστε σαν δύο αντικείμενα, αλλά σαν ένα. Κοίταξε τώρα αν δεν είχαμε αυτές τις αδυναμίες του ματιού.

Για παράδειγμα αν βλέπαμε όλες τις ακτινοβολίες, τότε δεν θα βλέπαμε τίποτα! Θα ήταν ένας απέραντος ωκεανός φωτός γύρω μας, που δεν θα διέκρινες τίποτα, θα ήταν απλά ένα εκτυφλωτικό φως.

Για να δούμε τη δεύτερη αδυναμία. Αν βλέπαμε αντικείμενα που ήταν μικρά, τότε αυτός ο χώρος μεταξύ μας δεν θα ήταν κενός. Θα ήταν το πιο πηχτό πράγμα που έχεις δει στη ζωή σου! Ακόμη και το άρωμα που φοράω, τα μικροσωματίδια, θα τα έβλεπες. Θα έβλεπες τη σκόνη, μικροοργανισμούς, κι ακόμη τις πτητικές ενώσεις, το καυσαέριο… Θα έβλεπες να μας ενώνει ένα πυκνότατο υλικό. Δηλαδή εσένα θα σε έβλεπα θαμπό, γιατί θα σε έβλεπα μέσα από ένα εκπληκτικά πυκνό υλικό.

Ας πάμε στην τρίτη αδυναμία. Αν μπορούσα να ξεχωρίσω ως ανεξάρτητα αντικείμενα όσο κοντά και να βρίσκονται. Τότε δεν θα σε έβλεπα εσένα. Θα έβλεπα τα κύτταρά σου, θα έβλεπα τα μόρια σου, τα άτομα σου, τα ηλεκτρόνια, τα πρωτόνια, τα νετρόνια των ατόμων σου. Θα έβλεπα τα στοιχειώδη σωμάτια. Κι επειδή αυτά δεν είναι σωματίδια μάζας αλλά ρεύματα ενέργειας, θα έβλεπα την ενέργεια. Κι επειδή τα πάντα είναι φτιαγμένα από τα ίδια δομικά υλικά, τότε πως θα ξεχώριζα το τραπέζι από εσένα; Θα ζούσα σ’ έναν ωκεανό στροβιλιζόμενης ενέργειας!

Τα πάντα μέσα στο Σύμπαν είναι δηλαδή ενέργεια;

Έτσι λοιπόν το πρώτο που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε δεν είναι ο περιορισμός, αλλά η ενότητα. Αυτό που θα πρέπει να καταλάβουμε με την κλασσική έννοια της Φυσικής του 1910 –δεν μιλάω για σημερινές «τρελές» ανακαλύψεις– είναι ότι όλο το Σύμπαν είναι Ένα. Δεν υπάρχουν εξατομικευμένα αντικείμενα. Δεν υπάρχεις Εσύ κι Εγώ. Δεν υπάρχω Εγώ και το τραπέζι.

Η Γη και το Φεγγάρι… Τα πάντα μέσα στο Σύμπαν είναι ένας ωκεανός συνεχόμενης ενέργειας. Μέσα σ’ αυτόν τον ωκεανό της ενότητας της ενέργειας κάπου, πιθανότατα, υπάρχουν κάποια μικροπυκνώματα, τα οποία ονομάζουμε ύλη, που οι αισθήσεις μας αντιλαμβάνονται ως ύλη. Αν όμως η πυκνότητα της ενέργειας είναι λίγο μικρότερη, τότε δεν τη βλέπουμε καθόλου. Τα πάντα ενώνονται μέσα στο Σύμπαν. Είναι Ένα. Όπως καταλαβαίνεις μια τέτοια αντίληψη του φυσικού σύμπαντος δεν αλλοιώνει μόνο τις απόψεις μας περί Επιστήμης, αλλάζει τις απόψεις μας για το τι είμαστε. Αλλάζει την κοινωνική θεωρία.

Τι είμαστε;

Είμαστε Ένα. Εσύ κι εγώ δεν είμαστε άλλο πράμα. Κι αν εγώ κάνω κάτι κακό σ’ εσένα είναι σαν να κάνω κακό σ’ εμένα. Γιατί υπάρχει μια ενότητα. Βλέπεις οι νέες φυσικές απόψεις περί σύμπαντος, που είναι βεβαίως παλιές, αρχίζουν να αλλάζουν την κοινωνική φιλοσοφία. Κι όταν αλλάζει η κοινωνική φιλοσοφία, τότε αλλάζουν τα πολιτικά συστήματα.

Γι’ αυτό λέμε πάντοτε ότι μετά από μια μεγάλη επιστημονική επανάσταση ακολουθεί μια μεγάλη κοινωνική επανάσταση. Ένας άνθρωπος ο οποίος πιστεύει πως είναι ένα τίποτα, ένα κομμάτι μάζας που θα καταστραφεί και θα πεθάνει, νιώθει μια μικρότητα κι ασχολείται με μικρά πράγματα.

Ένας άνθρωπος όμως που έχει αίσθηση της συμπαντικότητάς του και της ενότητάς του με το Σύμπαν αναζητάει άλλα πράγματα. Αυτό σημαίνει ότι η μικρότητα των ανθρώπων είναι η μη αίσθηση της συμπαντικότητάς τους, της μεγαλοσύνης τους. Δεν μπορώ να είμαι αντίπαλός σου γιατί είναι σαν να είμαι αντίπαλος του εαυτού μου. Γιατί εσύ κι εγώ και όλοι είμαστε ΈΝΑ. Είμαστε Ένα σαν Σύμπαν.

Όλα αυτά μου ακούγονται αρκετά φιλοσοφικά…

Όταν συζητάω γι’ αυτά τα θέματα αποφεύγω να εκφράσω φιλοσοφικές ή άλλου είδους προσωπικές απόψεις. Θέλω να μιλάω μόνο επιστημονικά κι όλα αυτά τα οποία λέω δεν έχουν καμία σχέση με φιλοσοφία και με οτιδήποτε άλλο. Αυτά που σου λέω μπορώ να τα αποδείξω επιστημονικά.

Σ’ αυτό το καινούργιο Σύμπαν λοιπόν επικρατούν, αποδεικτικά, καινούργιες ιδιότητες. Καμιά μορφή και κανένα σχήμα δεν έχει μέσα κι έξω. Το έξω είναι μέσα και το μέσα είναι έξω. Τίποτε δεν έχει δύο ανεξάρτητες πλευρές! Αυτό μπορώ να στο αποδείξω και πρακτικά και το ξέραμε από τον 18ο αιώνα. Το έξω κάθε σχήματος συγχρόνως είναι μέσα, και το μέσα κάθε σχήματος συγχρόνως είναι έξω. Να δούμε τι προεκτάσεις έχει αυτό, αν θέλεις να το φιλοσοφήσεις κιόλας.

Καθένας από εμάς είναι μια μορφή του σύμπαντος, μια μορφή-σκιά, οι αισθήσεις κατανοούν μόνο τη σκιά αυτού που είναι ο άνθρωπος. Δεν κατανοούν το σύνολο αυτού που είναι άνθρωπος, αυτό που ενώνεται με όλο το Σύμπαν. Δεν αντιλαμβάνονται τη συμπαντική μορφή του, αντιλαμβάνονται μόνο την προβολή του σ’ αυτό το ψεύτικο «κουκούλι», το Ευκλείδειο, που φτιάχνουν οι αισθήσεις του.

Για σκέψου λοιπόν ότι εγώ είμαι έξω από εσένα κατά την άποψη σου. Συμπαντικά όμως είμαι μέσα σου, κι εσύ είσαι μέσα σ’ εμένα. Άρα οι δύο μας ταυτιζόμαστε. Κι αν ταυτιζόμαστε οι δυο μας, ταυτιζόμαστε με τα πάντα! Γι’ αυτό βλέπεις πως οι αρχαίοι Έλληνες και Ινδοί φιλόσοφοι έλεγαν πως για να μπορέσεις να καταλάβεις το Σύμπαν, πρέπει πρώτα να χωθείς μέσα στον εαυτό σου, όσο βουτάς μέσα σου είναι σαν να βγαίνεις έξω! Γιατί το μέσα μιας μορφής είναι το έξω μιας άλλης μορφής. Ενώ όσο βγαίνεις προς τα έξω, νομίζεις πως κατακτάς το Σύμπαν, τόσο περιορίζεσαι προς τα μέσα.

Ποιο είναι το μήνυμα που αναβλύζει μέσα από την επανάσταση της Νέας Φυσικής;

Το καινούργιο μήνυμα της Νέας Φυσικής είναι η ενότητα, είναι η άρνηση της ατομικότητας, η άρνηση του απομονωτισμού, η άρνηση ότι ο κάθε άνθρωπος είναι κάτι το ξεχωριστό.

Στη νέα εποχή που επαγγέλλεται αυτή η σύγχρονη Φυσική δεν υπάρχει Εγώ, υπάρχει το Εμείς. Δεν υπάρχει το Έχω, αλλά το Είμαι. Αυτό δεν είναι αποτέλεσμα μιας φιλοσοφικής ενόρασης –γνωρίζω τις φιλοσοφικές ενοράσεις αλλά αρνούμαι να τις συζητήσω, συζητάω μόνο Φυσική– αλλά της σύγχρονης αντίληψης της Φυσικής για τον κόσμο. Καταλαβαίνεις λοιπόν πως η άρνηση του Εγώ, η άρνηση της ατομικότητας, αλλάζει τις κοινωνίες, φέρνει επανάσταση.

Δεν καταργείται ο εθνικισμός με την έννοια της κατάργησης της ταυτότητας, καταργείται η ατομικότητα που οδηγεί στον εθνικισμό. Τα πάντα είναι Ένα. Όλα τα υπόλοιπα είναι κουταμάρες! Μια πλάνη των αισθήσεων μας. Οι σκιές δηλαδή –το Matrix– που η μια πολεμάει την άλλη. Είναι αστείο. Οι σκιές να μάχονται μεταξύ τους, ενώ είναι οι ίδιες! Είναι αντανακλάσεις του ίδιου πράγματος. Είναι δύο δικές σου εικόνες κι αυτές οι δύο εικόνες προσπαθούν η μία να σκοτώσει την άλλη.

Το ότι ζούμε συνεχώς σε μια κατάσταση Matrix είναι σίγουρο –μπορώ να σου δώσω όση βιβλιογραφία θέλεις, που βασίζονται σε πολύ έγκυρο επιστημονικό υλικό. Οι περισσότεροι επιστήμονες γνωρίζουν την αλήθεια του πράγματος, αλλά δεν μπορούν να την επιβάλλουν σε μια κοινωνία που στρεβλά αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Άρα καταλαβαίνεις πως μια μεγάλη επιστημονική επανάσταση έχει κλείσει τον κύκλο της κι αν περάσει στον κόσμο όλα θ’ αλλάξουν. Τίποτε δεν θα ‘ναι όπως ήταν χθες.

Τι είναι αυτό όμως που την εμποδίζει να περάσει στον πολύ κόσμο; Να αλλάξει τις ανθρώπινες κοινωνίες;

Κοίταξε, μην βάζεις στο νου σου παγκόσμιες συνωμοσίες. Υπάρχουν πολλών ειδών αδυναμίες. Είναι η αδυναμία η δική μας να κατανοήσουμε πλήρως αυτά που διαβάζουμε στα επιστημονικά συγγράμματα. Είναι η μικρότητα και η φιλοδοξία μας. Είναι ο φόβος μας να συγκρουστούμε.

Να έχουμε το θάρρος να διατυπώσουμε την επιστημονική μας άποψη χωρίς να φοβόμαστε μην «χάσουμε τη θέση» μας. Να ξεπεράσουμε τους ανθρώπινους φόβους…

Χρειάζεται μια πλήρη κατανόηση της αλήθειας αυτών που λέω, διότι αν πραγματικά νιώθεις την ταύτιση με το Σύμπαν τότε καταλαβαίνεις ότι όλα αλλάζουν σε θεολογικό, σε κοινωνικό επίπεδο. Το θέλουμε όμως; Οι μεγάλες αλλαγές ξέρεις, δεν γίνονται ποτέ από την κορυφή. Δεν βρέθηκε ποτέ ένας βασιλιάς, ένας αυτοκράτορας για να επιβάλει την καινούργια γνώση.

Η Γνώση επιβάλλεται από κάτω. Αυτό που γνωρίζουμε πλέον, ότι ζούμε σ’ έναν κόσμο-Matrix κι ότι δεν υπάρχει η έννοια της ύλης –είναι διανοητικό κατασκεύασμα μας, είναι το αντίτιμο της «πτώσης» μας και της μικρότητας των αισθήσεων μας– είναι η αδυναμία μας να νιώσουμε μέσα από μια 6η αίσθηση (συναισθησία) την οποία έχουμε χάσει και την οποία πρέπει να κατακτήσουμε. Αυτή την ενότητα του Σύμπαντος. Οραματίζομαι την εποχή που η Νόηση θα έχει γίνει αίσθηση και θα μετράμε πλέον έξι αισθήσεις. Και το Σύμπαν θα είναι διαφορετικό γύρω μας.

Αυτό όμως δεν προϋποθέτει και κάποιο είδος βιολογικής εξέλιξης;

Ναι αλλά ξέρω πως γρήγορα οι άνθρωποι θα πρέπει μέσω μιας καλλιέργειας να εξελιχθούν, γιατί έχουμε αποδείξει ως βιολογικές υπάρξεις ότι προσαρμοζόμαστε στη νέα γνώση. Θα πρέπει να μετατραπούν από Homo Sapiens σε Homo Universalis, μέσω της ανάπτυξης μιας άλλης αίσθησης την οποία σήμερα ονομάζουμε Νόηση. Τέρμα η ύλη! Τα πάντα είναι ενέργεια, κι όταν λέω ενέργεια δεν μιλάω για ηλεκτρισμό, μαγνητισμό κλπ. αυτά είναι εκφάνσεις της ενέργειας. Δεν είναι ενέργεια ο ηλεκτρισμός, είναι μια εκδήλωση ενός ευρύτερου γεγονότος που δεν γνωρίζουμε ούτε την έκταση ούτε τη φύση και το λέμε Ενέργεια.

Η ενέργεια είναι το υλικό του σύμπαντος που δεν είναι ούτε Ευκλείδειο, ούτε τρισδιάστατο. Είναι έξω από τις αισθήσεις μας, είναι το λεγόμενο χάος, το Έρεβος… Το υλικό από το οποίο πηγάζουν όλα τα δευτερογενή γεγονότα που μας δημιουργούν αυτό το Matrix είναι έξω από τη δυνατότητα των αισθήσεων μας. Κάποτε το ονόμαζαν χάος, σήμερα η Νέα Φυσική το ονομάζει Ψευδοκενό. Ο χώρος είναι γεμάτος από αυτό το Ψευδοκενό που αν κουνηθεί λίγο, αν υπάρξει μια μικροδιακύμανση του, τότε γεννιέται ένας κόσμος και όχι ένα Σύμπαν. Σύμπαν είναι όλοι οι κόσμοι μαζί και υπάρχουν άπειροι… Όμως οι κόσμοι είναι μια αφαίρεση, διότι το Σύμπαν είναι Ένα και ούτε σε κόσμους (μικροσύμπαντα) μπορούμε να το χωρίσουμε. Όλα αυτά φαίνονται μαγικά. Για ανθρώπους που δεν ξέρουν σύγχρονη Φυσική είναι μεταφυσικά.

Ένα πρακτικό παράδειγμα που απορρέει από αυτή τη Νέα Φυσική:

Το παράδειγμα των συσχετισμένων φωτονίων. Είναι ένα εργαστηριακό πείραμα με δύο φωτόνια τα οποία κάποια στιγμή της ζωής τους έχουν αλληλεπιδράσει. Αν πάρω αυτά τα δύο φωτόνια και τα μεταφέρω σε μια τεράστια απόσταση μεταξύ τους και προικοδοτήσω το ένα με κάποια πληροφορία π.χ. αλλάξω την πόλωση του, τότε η πληροφορία αυτή μεταφέρεται στο άλλο με ταχύτητες πολλαπλάσιες της ταχύτητας του φωτός! Αυτό σημαίνει ότι το φαινόμενο της μετάδοσης της πληροφορίας δεν έχει γίνει σε χώρο Ευκλείδειο και τρισδιάστατο, όπου δεν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερη ταχύτητα από του φωτός. Αν θεωρήσουμε ότι κάποτε συνέβη η Μεγάλη Έκρηξη τότε το μεγαλύτερο μέρος των φωτονίων είναι συσχετισμένο εν τη γενέσει τους. Αυτό σημαίνει ότι τα φωτόνια που βρίσκονται στο Α του Κενταύρου με τα φωτόνια που βρίσκονται μέσα στο μυαλό σου, κάποτε ήταν συσχετισμένα. Άρα δεν χρειάζεται να πας εκεί για να μάθεις τις πληροφορίες, διότι οι πληροφορίες έχουν μεταφερθεί μέσω των συσχετισμένων φωτονίων και βρίσκονται μέσα στο μυαλό σου. Αν εσύ δεν τις αντιλαμβάνεσαι, πρόβλημά σου! Προετοίμασε τον εαυτό σου με έναν τέτοιο τρόπο ώστε να καταλαβαίνει τις πληροφορίες. Οι πληροφορίες του σύμπαντος είναι ήδη εδώ και μάλιστα με ταχύτητες πολλαπλάσιες από την ταχύτητα του φωτός. Αυτό συμβαίνει και μέσα από τα «κβαντικά πηγάδια».

Τι είναι «κβαντικό πηγάδι»; Ένα είδος «εξόδου διαφυγής» από τον Ματριξοειδή κόσμο μας;

Είναι η μετάδοση πληροφοριών μέσα από διαύλους, που έχουν ως αρχή και τέλος το χώρο του Matrix αλλά η τροχιά, ο χώρος όπου εξελίσσονται είναι το πραγματικό Σύμπαν, και όχι το Matrix. Η αρχή και το τέλος του «πηγαδιού», αυτού του «λώρου», είναι στο Matrix. Το σώμα όμως του «πηγαδιού» είναι εκτός του Matrix, όπου εκεί μπορεί να τρέξει η πληροφορία με οποιαδήποτε ταχύτητα θέλει. Κι αυτό το γνωρίζουμε και το διδάσκουμε στους πρωτοετείς φοιτητές μας. Αυτή είναι και η λειτουργία των «Μαύρων Τρυπών» και του «Λώρου Αϊνστάιν-Ρόσεν», που εξελίσσεται πίσω τους, είναι ένα τέτοιο «κβαντικό πηγάδι». Η «Μαύρη Τρύπα» είναι η είσοδος και η «Λευκή Οπή» η είσοδος από το πραγματικό Σύμπαν, στο δικό μας Matrix. Βλέπεις η πραγματική επιστημονική γνώση είναι πολύ πιο παράξενη και «μεταφυσική» από πολλές μεταφυσικές γνώσεις.

Έχουν γίνει πειράματα κβαντικής τηλεμεταφοράς;

Ναι, έχουμε πάρει μόριο από ένα εργαστήριο και το έχουμε μεταφέρει στο άλλο. Υπάρχει ένα πρόβλημα όμως. Αν πάρω ένα μόριο νερού το οποίο εξαφανίζω από ένα εργαστήριο και εμφανίζω στο άλλο, υπάρχει το πρόβλημα της ταυτότητας. Δηλαδή αυτό που εμφανίστηκε στο άλλο εργαστήριο είναι το ίδιο που εξαφανίστηκε από το άλλο; Δεν μπορούμε να το ταυτοποιήσουμε. Αυτό που εμφανίστηκε είναι το ίδιο ή είναι ένα άλλο που δημιουργήθηκε στη θέση αυτού που χάθηκε; Αυτό το φαινόμενο όμως δεν είναι τηλε-μεταφορά αλλά κβαντό-μεταφορά. Όταν μετακινείσαι στο χώρο μεταφέρεσαι εσύ ο ίδιος ή μήπως μεταφέρεται απλώς το σύνολο των ιδιοτήτων σου;

Η ζωή στο Σύμπαν είναι ένα σπάνιο και μοναδικό φαινόμενο ή είναι κάτι το συνηθισμένο;

Είναι κάτι το συνηθισμένο. Αυτό είναι δεδομένο. Θα ήταν εντελώς παράλογο να υπήρχε ζωή μόνο στη Γη. Όχι μόνο υπάρχει ζωή στο Σύμπαν αλλά υπάρχουν και οργανισμοί που έχουν δημιουργήσει τα δικά τους Matrix. Βέβαια εμείς έχουμε μια πολύ εγωιστική άποψη για τη ζωή και νομίζουμε ότι είναι μόνο αυτό που βλέπουμε γύρω μας. Μπορεί να υπάρχει ζωή χωρίς μάζα! Και στο θέμα της ζωής υπάρχουν πολύ εγωιστικά ανθρώπινα πρότυπα. Άλλωστε οι μορφές ζωής είναι απλώς προβολές μέσα στο Matrix μιας μορφής που υπάρχει συμπαντικά…

Πρέπει πρώτα να κατανοήσεις την ενότητα. Όλα τα άλλα είναι λεπτομέρειες που αφορούν τον εγωισμό και τους φόβους του ανθρώπου. Υπάρχει μια ενότητα στο Σύμπαν και όλα αυτά που βλέπω γύρω μου είναι Matrix. Η πραγματικότητα του οτιδήποτε βλέπω βρίσκεται έξω από τον χώρο των αισθήσεων μου. Εκεί πρέπει να αναζητήσω την ρίζα της ύπαρξης όλων των «σκιών» που αντιλαμβάνομαι μέσα στο Σύμπαν.

Γιατί είναι δύσκολο να αφομοιώσουμε τη νέα επιστημονική γνώση;

Οι γνώσεις έχουν εγκατασταθεί μ’ έναν δογματικό τρόπο μέσα σου που είναι πολύ δύσκολο να τον σπάσεις. Γι’ αυτό βλέπεις σε όλη αυτή την καινούργια επιστημονική πραγματικότητα αντιδρούν θετικότερα οι νεότεροι, που δεν έχουν παγιωμένες και δογματικές γνώσεις. Γι’ αυτό είπε κάποτε ο Μαξ Πλανκ: «Καμία νέα επιστημονική θεωρία δεν θριάμβευσε επειδή κατάφερε να πείσει τους αντιπάλους της, κάνοντάς τους να δουν το φως της αλήθειας, αλλά μόνο γιατί αυτοί που ήταν εναντίον της, κάποια στιγμή πέθαναν και μια νέα γενιά, περισσότερο εξοικειωμένη μαζί της, μεγάλωσε και πήρε τα ηνία». Η αλήθεια είναι ότι δεν μας αρέσει να ξεβολευόμαστε διανοητικά από τις παγιωμένες απόψεις μας, γιατί αυτό μας χαλάει ένα κοσμοείδωλο που υπάρχει γύρω μας.

Οι άνθρωποι όμως της εναλλακτικής σκέψης αρέσκονται στο διανοητικό ξεβόλεμα, σχεδόν το αποζητούν…

Οι άνθρωποι σκέφτονται μ’ έναν τρόπο –λανθασμένο ή όχι δεν μ’ ενδιαφέρει– που αναγκάζει «κουτάκια» του εγκεφάλου τους, που σε άλλους ανθρώπους είναι κλειστά, να ανοίγουν. Δεν μ’ ενδιαφέρει εμένα αν οι σκέψεις που κάνουν είναι σωστές ή όχι. Τα «κουτάκια» όμως του εγκεφάλου τους που σε άλλους είναι κλειστά σ’ αυτούς είναι ανοικτά! Αυτό ξέρεις πόσο μεγάλο προσόν είναι; Γιατί όταν έρχομαι εγώ για να τους πω αυτά που σου λέω τώρα είναι έτοιμοι να τα δεχτούν και να τα καταλάβουν, ενώ οι άλλοι δεν μπορούν να τα καταλάβουν. Είναι έτοιμοι διανοητικά να κατανοήσουν τη νέα επιστημονική επανάσταση. Έχουν κάνει ήδη την υπέρβασή τους κι έχουν ανοίξει, βιολογικά, κάποια «κουτάκια» του εγκεφάλου τους, έστω και με στρεβλό τρόπο. Δεν με νοιάζει πως τα άνοιξαν. Σημασία είναι πως είναι έτοιμοι σ’ αυτόν τον τεράστιο χώρο του εγκεφάλου τους που έχουν ανοίξει να «φορτώσουν» τις νέες επιστημονικές γνώσεις. Είναι ένας τρόπος για να ανοίξεις «κανάλια» στον εγκέφαλό σου και έχεις πλέον τη δυνατότητα να διαγράψεις κάποιες, πιθανότατα, στρεβλές απόψεις και να εγγράψεις κάτι το καινούργιο, που οι άλλοι αδυνατούν να κατανοήσουν. Μπορείς πλέον καλύτερα να αντιληφθείς το Matrix του κόσμου και να κατανοήσεις τα μυστήρια του σύμπαντος.

ΟΡΑΤΙΟΣ: Τα Θέλγητρα της Φύσης

Σοφός ο θεός καλύπτει με σκοτεινή νύχτα (βαθύ σκοτάδι) την
έκβαση του μέλλοντος χρόνου και γελάει αν ο θνητός (ο άνθρωπος)
τρέμει (αγωνιά) πέραν του θεμιτού. 

Να θυμάσαι να τακτοποιείς (να διευθετείς, να ρυθμίζεις) το
παρόν δίκαιος (με δικαιοσύνη, με αμεροληψία, με απάθεια)· τα
λοιπά φέρονται δίκην ποταμού (με τον τρόπο του ποταμού), ο
οποίος άλλοτε γλιστράει ήρεμα (γαλήνια) δια μέσου της πεδιάδας
στο Ετρουσκικό πέλαγος,

άλλοτε πέτρες περιφαγωμένες (μισοτριμμένες) και ξεριζωμένα
δέντρα και κτήνη και σπίτια κυλάει (παρασύρει) μαζί με τη βουή
των βουνών και του γειτονικού δάσους, όταν φοβερός κατακλυσμός (δεινή νεροποντή)
φουσκώνει τους ήσυχους ποταμούς.

Κύριος του εαυτού του (ευτυχής) και χαρούμενος περνάει τη ζωή του
εκείνος που μπορεί κάθε μέρα να έχει ειπεί: έζησα· αύριο
ας σκεπάσει ο Πατήρ (ο Δίας) τον ουρανό είτε με μαύρο σύννεφο
είτε με λαμπρό ήλιο·

δεν θα κάμει όμως μάταιο (ανώφελο) ο,τιδήποτε (το κάθε τι)
που ανήκει στο παρελθόν, ούτε θα μεταβάλλει ούτε θα κάμει αγέννητο,
ό,τι μια φορά ο χρόνος που φεύγει το πάρει μαζί του.

Η τύχη που χαίρεται σε δύσκολο έργο και που επιμένει να
παίζει ασυνήθιστο (παράδοξο) παιχνίδι αλλάζει (εναλλάσσει) τις
αβέβαιες τιμές, άλλοτε σε μένα ευμενής, άλλοτε σε άλλον.

Επαινώ την τύχη που παραμένει· αν σείει (κουνάει) τα γρήγορα
φτερά (της), αποδίδω όσα έχει δώσει, και περικαλύπτομαι με την
αρετή (μου) και ζητώ την έντιμη πενία χωρίς προίκα.

Δεν είναι δικό μου έργο, αν το κατάρτι του πλοίου μουγκρίζει (τρίζει)
από τις θύελλες του Λίβα, να τρέχω σε οικτρές δεήσεις και
να συναλλάσσομαι (να δίνω σε αντάλλαγμα) με αναθήματα (τάματα) στους θεούς,
για να μην προσθέσουν πλούτη στην άπληστη (ακόρεστη)
θάλασσα τα Κύπρια και τα Τύρια εμπορεύματα.

Τότε εμένα με την βοήθεια δίκωπου σκάφους (πλοιαρίου)
θα με φέρει η αύρα και ο δίδυμος Πολυδεύκης[1] ασφαλή (σώον)
μέσα από τις θύελλες του Αιγαίου.
----------------------------
[1] Οι Διόσκουροι Κάστορας και Πολυδεύκης, αδελφοί της Ελένης, λατρεύονταν ως θεότητες των ναυτιλλομένων. Με τη μορφή του αστερισμού των Διδύμων ήταν ευνοϊκοί στους πλέοντες στις θάλασσες, επειδή κατά τις μακρές σκοτεινές νύχτες λάμπουν με ισχυρό φως.

ΟΡΑΤΙΟΥ ΩΔΕΣ, Ωδή 29η (βιβλίο III)

ΚΙΚΕΡΩΝ: Χωρίς αρετή, καμία φιλία δεν είναι δυνατόν να στεριώσει

[Μιλά ο Λαίλιος] Η φιλία δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια σύμπνοια σε πράγματα ανθρώπινα και θεϊκά. Είναι σύμπνοια που την τρέφει η στοργή και η καλή προαίρεση. Αναρωτιέμαι αν οι θεοί πρόσφεραν τίποτε καλύτερο στον άνθρωπο, εκτός βέβαια από τη σοφία. Σίγουρα άλλοι άνθρωποι προτιμούν το χρήμα, άλλοι προτιμούν την υγεία, την εξουσία, τις τιμές. Πολλοί προτιμούν μόνο την ηδονή, αλλά αυτή η τελευταία επιλογή ταιριάζει περισσότερο στην τάξη των χυδαίων ανθρώπων. Όσο για τις προηγούμενες επιλογές είναι αβέβαιες και πρόσκαιρες, εξαρτώνται κυρίως από τα καπρίτσια της τύχης και λιγότερο από τη βούληση του ανθρώπου. Όσο για κείνους που εντάσσουν τη φιλία στην αρετή, το υπέρτατο αγαθό, ασφαλώς έχουν δίκιο· ακριβώς απ’ αυτήν την αρετή γεννιέται και αναπτύσσεται η φιλία. Χωρίς αρετή, καμία φιλία δεν είναι δυνατόν να στεριώσει!

Ας δώσουμε λοιπόν στη λέξη αρετή την έννοια που προσλαμβάνει από την καθημερινότητα, στην απλή γλώσσα των ανθρώπων. Ας μην αφήσουμε να απομακρυνθεί από την κυριολεκτική της σημασία με λεκτικούς ακροβατισμούς, όπως κάνουν οι δοκησίσοφοι. Ας θεωρήσουμε ότι οι άριστοι άνδρες, που τη λογάριασαν έτσι, ήταν άνθρωποι σαν τον Παύλο Αιμίλιο, τον Κάτωνα, τον Γάλλο, σαν τους Σκιπίωνες και τον Φίλωνα. Η ζωή τους αποτελεί παράδειγμα και σήμερα ακόμη. Ας έχουμε λοιπόν κατά νου αυτούς και ας αφήσουμε τους άλλους.

Η φιλία ανάμεσα σε άριστους ανθρώπους έχει τέτοια και τόσο μεγάλα πλεονεκτήματα που δεν θα μπορούσα να τα περιγράψω παρά μονάχα επιφανειακά. Και πρώτα απ’ όλα πώς μπορεί να είναι η ζωή «άξια να τη ζει κανείς» όπως λέει ο Έννιος, χωρίς την ηρεμία και την αφοσίωση που μπορείς να βρεις στο πρόσωπο ενός φίλου;

Υπάρχει πιο γλυκιά εμπειρία από την παρουσία ενός ανθρώπου στον οποίο μπορείς να τα εκμυστηρευτείς όλα, σαν να μιλάς στον εαυτό σου; Τι να την κάνεις την ευτυχία, όταν δεν έχεις κανέναν να τη μοιραστείς; Και πώς θα μπορούσε κανείς ν’ αντέξει την κακοτυχία χωρίς το στήριγμα που οι περισσότεροι από μας αναζητούν; Όλες οι επιθυμίες του ανθρώπου έχουν ένα συγκεκριμένο στόχο: θέλει να αποκτήσει πλούτη για να περνάει καλύτερα, επιζητεί την ισχύ για να κερδίσει το σεβασμό του κόσμου, επιδιώκει τις τιμές για να τον επαινούν, τις ηδονές για να γεύεται την απόλαυση· θέλει να έχει υγεία για να μην υποφέρει και για να αντλεί δυνάμεις από το σφρίγος του σώματος. 

Η φιλία, αυτή καθαυτή έχει πολλά θετικά στοιχεία. Όποιος τη χρειάζεται, είναι εκεί πάντα παρούσα, δεν αποκλείει κανέναν, δεν είναι ποτέ νωθρή. Όπως λένε, δεν χρειαζόμαστε τόσο τη φωτιά και το νερό, όσο χρειαζόμαστε τη φιλία. Δεν μιλώ φυσικά για μια συνηθισμένη, κοινή, συγκαταβατική φιλία, ανεξάρτητα από τα πλεονεκτήματα που τη συνοδεύουν. Μιλώ για την πραγματική, την ολοκληρωμένη φιλία που ένας πολύ μικρός αριθμός ανθρώπων κατάφερε να κατακτήσει. Κάνει την ευτυχία ακόμη μεγαλύτερη και τη δυστυχία λιγότερο οδυνηρή γιατί μοιράζει το βάρος της.

Κικέρων, Περί Φιλίας

Η Αγάπη απαιτεί να είμαστε δυνατοί

Αγάπη και ουσιαστική πραγματικότητα του κόσμου μας αποτελούν καθώς φαίνεται δυο μεγάλους αντιθετικούς παράγοντες και δυνάμεις. Από τη μια μεριά, ο άνθρωπος μπορεί να ξέρει ότι μόνον όταν είναι ευπρόσιτος μπορεί αληθινά να προσφέρει και ν’ αποδεχτεί αγάπη. Ταυτόχρονα όμως ξέρει ότι αν αποκαλύψει το πόσο ευπρόσιτος είναι στην καθημερινή ζωή συχνά κινδυνεύει να τον εκμεταλλευτούν, να επωφεληθούν απ’ αυτόν. Νιώθει πως αν κρατήσει σε εφεδρεία ένα τμήμα του εαυτού του για να προστατέψει το ευπρόσιτο του, θα δέχεται πάντα από τους άλλους μόνο το μέρος της αγάπης που προσφέρει. Έτσι, η μοναδική πιθανότητα που έχει για μια βαθιά αγάπη είναι να προσφέρει όλα όσα διαθέτει. Όμως, ανακαλύπτει πως αν δίνει όλα όσα έχει συχνά μένει μ’ ελάχιστα ή τίποτα από μέρους των άλλων.

Ξέρει ότι πρέπει να εμπιστεύεται και να πιστεύει στην αγάπη. Ωστόσο, αν εκφράσει την εμπιστοσύνη και την πίστη του, η κοινωνία δε διστάζει να τον εκμεταλλευτεί και να τον θεωρήσει τρελό. Αν έχει ελπίδα στην αγάπη και ξέρει ότι μόνο με την ελπίδα, που μπορεί να κάνει το όνειρο, μιας όλο αγάπη ανθρωπότητας, πραγματικότητα η κοινωνία θα τον γελοιοποιήσει σαν έναν ιδεαλιστή ονειροπόλο. Αν δεν αποζητά την αγάπη σαν μανιακός, θα τον υποπτευτούν ότι είναι ανίκανος, ή ότι έχει «παράξενα γούστα». Ωστόσο, ξέρει ότι την αγάπη δεν την επιδιώκεις, υπάρχει παντού, και το να την αναζητάς είναι αυταπάτη, κοροϊδία. Η αγάπη κι η καθημερινή πρακτική του σημερινού κόσμου μοιάζουν απομακρυσμένες καταστάσεις, μίλια μακριά. Δεν είναι ν’ απορούμε λοιπόν που τόσο πολλοί άνθρωποι δεν έχουν το κουράγιο να προσπαθήσουν να γεφυρώσουν αυτό το χάσμα, γιατί από πρακτικής πλευράς το χάσμα μοιάζει αγεφύρωτο. Ο άνθρωπος έχει την κατανόηση και την παρόρμηση για ωρίμανση μέσα στην αγάπη, αλλά η κοινωνία καθιστά αυτή την παρόρμηση δύσκολη στην πράξη. Η πραγματικότητα της κοινωνίας διαφέρει από την πραγματικότητα της αγάπης. Η δύναμη να πιστεύεις στην αγάπη, χωρίς να κινείσαι σ’ έναν ασφαλή περίγυρο, είναι κάτι περισσότερο απ’ αυτό που μπορούν να δεχτούν οι περισσότεροι άνθρωποι. Έτσι, βρίσκουν ότι είναι πιο εύκολο ν’ αφήσουν την αγάπη κατά μέρος, να τη φυλάξουν μόνο για ειδικούς ανθρώπους, ή για μοναδικές ευκαιρίες και να συμμαχήσουν με την κοινωνία.

Για να μένεις ανοικτός στην αγάπη, να εμπιστεύεσαι και να πιστεύεις στην αγάπη, να έχεις ελπίδες στην αγάπη και να ζεις με την αγάπη, χρειάζεσαι την πιο μεγάλη δύναμη. Αυτός ο όρος τόσο σπάνια βιώνεται μέσα στην πραγματική ζωή, ώστε οι άνθρωποι δεν ξέρουν πώς να συμπεριφερθούν μαζί του, ακόμη κι όταν ανακαλύπτουν ότι τον διαθέτουν. Σταύρωσαν έναν Ιησού, δολοφόνησαν έναν Γκάντι, και δηλητήριασαν ένα Σωκράτη. Η κοινωνία έχει λίγο χώρο για την τιμιότητα, την τρυφερότητα, την καλοσύνη ή το ενδιαφέρον. Όλ’ αυτά θεωρούνται σαν εμπόδια στην «πορεία του κόσμου». Αυτό το φαινόμενο υπήρξε η βάση για σπουδαία φιλολογικά έργα αρχίζοντας από την Πολιτεία του Πλάτωνα και τον Ηλίθιο του Ντοστογιέφκι, ως τον Αλέξη Ζορμπά του Νίκου Καζαντζάκη και τον Ναζαρηνό του Λιουίς Μπουνιουέλ. Μοιάζει σχεδόν σαν ένα παιχνίδι. Οι άνθρωποι αποζητούν μια φυσιογνωμία για να την εξάρουν. Επιλέγουν προσεχτικά το άτομο αυτό, περνούν λίγο καιρό πεσμένοι στα πόδια του με λατρεία, κι ύστερα βρίσκουν μεγάλη ικανοποίηση σφαγιάζοντάς το. Μοιάζει σα να μη μπορούν ν’ ανεχτούν την τελειότητα σαν να τους αναγκάζει να δουν τον εαυτό τους, σαν να τους παρακινεί ν’ αλλάξουν, – κι όλες αυτές οι σκέψεις είναι τόσο δυσάρεστες κι επίπονες! Είναι πιο εύκολο να μη βλέπουν ούτε να ενδιαφέρονται για τον εαυτό τους, να μην ασχολούνται με την τελειότητα. Έτσι μπορούν να είναι ευχαριστημένοι με τις ατέλειές τους.

Είναι γεγονός ότι ο άνθρωπος δε ζει μέσα σ’ έναν κόσμο όπου όλοι αγαπιούνται. Αν σχετιστεί με τον κόσμο των ανθρώπων είναι το πιο πιθανό ότι θα συναντήσει εγωισμό, σκληρότητα απάτη, εκμετάλλευση και διάθεση για παρασιτικές πράξεις. Αν εξαρτηθεί από τον πραγματικό κόσμο, έξω από τον εαυτό του, για ενίσχυση, θ’ απογοητευτεί και γρήγορα θ’ ανακαλύψει ότι η κοινωνία κι οι άνθρωποι δεν είναι καθόλου τέλειοι. Γιατί η κοινωνία του δημιουργήθηκε από καθόλου τέλειους ανθρώπους. Για να τα βγάλει πέρα μ’ αυτά που ανακαλύπτει και να εξακολουθήσει να ζει μέσα στην αγάπη χρειάζεται μεγάλη δύναμη. Θα επιβιώσει μόνο αν αυτή η δύναμη βρίσκεται μέσα του. Δεν πρέπει να προσφέρει την αγάπη του στον κόσμο, κι αν απορριφθεί να κατηγορεί τον κόσμο για την αναισθησία του. Αν δε βρει καθόλου αγάπη, μπορεί να κατηγορήσει μόνο τον εαυτό του που δεν είχε αγάπη. Πρέπει να έχει την αγάπη εξασφαλισμένη μέσα του. Πρέπει ν’ αφιερώσει τον εαυτό του στην αγάπη, να είναι αποφασιστικός κι ακλόνητος με την αγάπη του.

Δεν πρέπει να είναι σαν τον ανόητο Αφελή του Βολταίρου και ν’ αναγνωρίζει μόνο καλοσύνη ακόμη κι εκεί που υπάρχει το κακό. Πρέπει να γνωρίζει και το κακό, το μίσος και την απάτη σαν πραγματικά φαινόμενα, αλλά πρέπει να βλέπει την αγάπη σαν μεγαλύτερη δύναμη. Δεν πρέπει ν’ αμφιβάλλει γι’ αυτό, έστω και για μια στιγμή, γιατί τότε χάθηκε. Η μοναδική του σωτηρία είναι ν’ αφιερώσει τον εαυτό του στην αγάπη, με τον ίδιο τρόπο όπως έκανε ο Γκάντι κηρύσσοντας τη μη-βία, όπως ο Σωκράτης με την αλήθεια, όπως ο Ιησούς με την αγάπη. Μόνο τότε θα βρούμε τη δύναμη να καταπολεμήσουμε τις δυνάμεις της αμφιβολίας, της σύγχυσης και της αντίθεσης- Ο άνθρωπος δεν πρέπει να εξαρτιέται από κανέναν κι από τίποτα για ενίσχυση κι εξασφάλιση εκτός από τον εαυτό του. Αυτός ο δρόμος μπορεί να είναι μοναχικός, αλλά θα είναι λιγότερο μοναχικός αν ο άνθρωπος κατανοήσει τα παρακάτω:

Το βασικό του λειτούργημα είναι να βοηθήσει στην αναδίπλωση του αληθινού Εαυτού του.

Ισότιμο μ’ αυτό το λειτούργημα είναι να βοήθα τους άλλους να γίνουν δυνατοί και να τελειοποιηθούν σαν μοναδικά άτομα.

Θα το κάνει αυτό καλύτερα δίνοντας σ’ όλους την ευκαιρία να δείξουν τα αισθήματα τους, να εκφράσουν τις βλέψεις τους και να μοιραστούν τα όνειρά τους.

Πρέπει να βλέπει τις δυνάμεις που χαρακτηρίζονται «κακές» σαν να προέρχονται από άτομα που υποφέρουν και που, όπως ο ίδιος, είναι «ανθρώπινα», ζώντας μέσα στη διαδικασία της προσπάθειας να τελειοποιηθούν σαν «πλάσματα».

Πρέπει να καταπολεμά αυτές τις δυνάμεις του κακού, μέσα από μια δραστήρια αγάπη που βαθιά ασχολείται κι ενδιαφέρεται για την ελεύθερη αναζήτηση της αυτοανακάλυψης του κάθε ατόμου.

Πρέπει να πιστεύει ότι δεν είναι ο κόσμος άσχημος, πικρόχολος και καταστρεπτικός, αλλά είναι έτσι όπως ο άνθρωπος έχει κάνει τον κόσμο να φαίνεται.

Πρέπει να είναι ένα πρότυπο. Όχι πρότυπο τελειότητας – μια κατάσταση που δεν τη φτάνει συχνά ο άνθρωπος – αλλά ένα πρότυπο ανθρώπινου πλάσματος. Γιατί το να είναι ένα καλό ανθρώπινο πλάσμα είναι το σπουδαιότερο που μπορεί να είναι.

Πρέπει να μπορεί να συγχωρεί τον εαυτό του επειδή είναι λιγότερο τέλειος.

Πρέπει να καταλάβει ότι η αλλαγή είναι αναπόφευκτη και πως το να πορεύεται μέσα στην αγάπη και στην αυτο-υλοποίηση, είναι πάντα καλό.

Πρέπει να πειστεί ότι τη συμπεριφορά για να τη μάθει, πρέπει να τη δοκιμάζει. «Ζω σημαίνει κάνω».

Πρέπει να μάθει ότι δεν μπορεί ν’ αγαπηθεί απ’ όλους τους ανθρώπους. Ότι αυτό είναι το ιδανικό. Μέσα στον κόσμο των ανθρώπων, αυτό το ιδανικό δε βρίσκεται συχνά.

Πρέπει να γίνει ο πιο όμορφος καρπός που υπάρχει στον κόσμο, ώριμος, ζουμερός, γλυκός, και να προσφερθεί σε όλους. Αλλά πρέπει και να θυμάται ότι θα υπάρξουν άνθρωποι που δεν τους αρέσουν αυτοί οι καρποί.

Πρέπει να καταλάβει πως αν γίνει ο πιο όμορφος καρπός του κόσμου και σε κάποιον τον οποίο αγαπά δεν αρέσουν αυτοί οι καρποί, έχει την επιλογή ν’ αλλάξει και να γίνει ένας άλλος καρπός. Αλλά πρέπει και να τον προειδοποιήσουμε πως αν γίνει ένας άλλος καρπός θα είναι πάντα δεύτερης ποιότητας. Μόνο ο καρπός που πραγματικά είναι, θα ‘ναι πάντα ο καλύτερος.

Πρέπει να συνειδητοποιήσει πως αν επιλέξει να είναι ένας δεύτερης ποιότητας καρπός, διατρέχει τον κίνδυνο αυτός που αγαπά ν’ ανακαλύψει το δεύτερο της ποιότητας, κι επειδή θέλει μόνο το καλύτερο, να τον απορρίψει. Μπορεί τότε να σπαταλήσει την υπόλοιπη ζωή του προσπαθώντας να γίνει ο καλύτερος άλλος καρπός – πράγμα αδύνατο αφού είναι άλλος – ή μπορεί πάλι να ξαναγίνει αυτό που ήταν.

Πρέπει να προσπαθήσει ν’ αγαπά όλους τους ανθρώπους, έστω κι αν όλοι δεν τον αγαπούν. Δεν αγαπάς για να σ’ αγαπήσουν αγαπάς για χάρη της αγάπης.

Δεν πρέπει ν’ απορρίπτει κανέναν άνθρωπο, γιατί έχει συνειδητοποιήσει ότι είναι τμήμα του κάθε ανθρώπου κι αν απορρίπτει έστω κι έναν άνθρωπο είναι σαν ν’ απορρίπτει τον εαυτό του.

Πρέπει να ξέρει πως αν αγαπά όλους τους ανθρώπους κι απορριφθεί από έναν, δεν πρέπει ν’ αποτραβηχτεί με φόβο, πόνο, απογοήτευση ή θυμό. Δεν είναι λάθος του άλλου. Απλά δεν ήταν έτοιμος γι’ αυτά που του προσφέρονταν. Η αγάπη δεν του προσφέρθηκε με όρους. Έδωσε αγάπη επειδή στάθηκε αρκετά τυχερός ώστε να έχει για να δώσει, επειδή ένιωθε χαρά δίνοντας, και δεν έδωσε μόνο και μόνο επειδή θα ’παίρνε κάτι σαν αντάλλαγμα.

Πρέπει να καταλάβει πως αν κάποιος απόρριψε την αγάπη του, υπάρχουν εκατοντάδες άλλοι που την περιμένουν. Η ιδέα ότι δεν υπάρχει παρά μόνο μια σωστή αγάπη είναι αυταπάτη. Υπάρχουν πολλές σωστές αγάπες.

Αυτές οι σκέψεις θα σας βοηθήσουν ν’ αποκτήσετε δύναμη σαν άτομο που αγαπά, γιατί το ν’ αγαπάς θ’ απαιτήσει να έχεις συνέχεια τη λεπτότητα του πολύ σοφού, την ευελιξία του παιδιού, την ευαισθησία του καλλιτέχνη, την κατανόηση του φιλόσοφου, την ανεκτικότητα του άγιου, την ανεξιθρησκεία του αφοσιωμένου, τη γνώση του λόγιου, και τη γενναιότητα του σίγουρου. Πολλά προτερήματα! Μα όλ’ αυτά θα ωριμάσουν μέσα σ’ αυτόν που επιλέγει ν’ αγαπά, γιατί είναι κιόλας τμήμα του δυναμικού του και θα υλοποιηθούν μέσα από την αγάπη. Το ζήτημα είναι λοιπόν ν’ αγαπάς τον τρόπο με τον οποίο αγαπάς.

Νιάτα και γηρατειά

Η ελαφράδα και η ανεμελιά της νιότης μας βασίζεται, ως ένα βαθμό, στο ότι καθώς ανεβαίνουμε το βουνό, δε βλέπουμε το θάνατο, γιατί βρίσκεται στους πρόποδες της άλλης πλευράς. Μόλις όμως περάσουμε την κορυφή, αποκτούμε οπτική επαφή με το θάνατο, τον οποίο μέχρι τότε είχαμε μόνο ακουστά, ενώ ταυτόχρονα οι ζωτικές μας δυνάμεις αρχίζουν να υποχωρούν, το ίδιο και η όρεξή μας για ζωή. Μια βλοσυρή σοβαρότητα παίρνει τη θέση της νεανικής ελαφράδας και ζωγραφίζεται ακόμα και στο πρόσωπό μας.

H βασική διαφορά ανάμεσα στα νιάτα και στα γηρατειά παραμένει το ότι τα πρώτα έχουν για προοπτική τους τη ζωή, ενώ τα δεύτερα τo θάνατο˙ το ότι τα πρώτα έχουν μικρό παρελθόν και μεγάλο μέλλον, ενώ τα δεύτερα το αντίθετο. H ζωή στα γηρατειά είναι όμοια με την πέμπτη πράξη μιας τραγωδίας: ξέρουμε ότι έρχεται ένα τραγικό τέλος˙ όμως δεν ξέρουμε ακόμα ποιο θα είναι. Το σίγουρο όμως είναι ότι, όταν o άνθρωπος φτάσει σε μεγάλη ηλικία, το μόνο που έχει μπροστά του είναι ο θάνατος όταν όμως είναι νέος, έχει μπροστά του τη ζωή˙ και τίθεται τώρα το ερώτημα, ποιο από τα δύο είναι χειρότερα και μήπως η ζωή είναι κάτι που καλύτερα είναι να το έχει κανείς πίσω του παρά μπροστά του; H μέρα του θανάτου είναι καλύτερη απ’ τη μέρα της γέννησης.

O εκφυλισμός όλων των δυνάμεων προοδευτικά με την ηλικία είναι, όπως και να το κάνουμε, πολύ θλιβερό πράγμα˙ είναι όμως απαραίτητο, ίσως μάλιστα και ευεργετικό, γιατί αλλιώς ο θάνατος, για τον οποίο τα γηρατειά αποτελούν προετοιμασία, θα ήταν υπερβολικά σκληρός. Γι’ αυτό και το μεγαλύτερο κέρδος που φέρνει η πραγματικά μεγάλη ηλικία είναι η ευθανασία, δηλαδή ο ελαφρύς θάνατος, χωρίς κάποια βασανιστική αρρώστια, χωρίς σωματική ταλαιπωρία, ένας εντελώς ανώδυνος θάνατος.

Αυτός που φοβάται λιγότερο απ’ όλους την προοπτική της εξαφάνισης με το θάνατο είναι αυτός που έχει ήδη παραδεχτεί ότι και τώρα δεν είναι τίποτα και που δε νοιάζεται καθόλου για το ατομικό του φαίνεσθαι, αφού μέσα του η γνώση έχει -τρόπος του λέγειν- κάψει και καταναλώσει τη βούληση, οπότε δεν του έχει μείνει πια ούτε βούληση, ούτε έντονη επιθυμία για την ατομική ύπαρξη.

O θάνατος εξαλείφει τον φθόνο ολοκληρωτικά˙ τα γηρατειά μόνο κατά το ήμισυ.

Η παρανόηση σχετικά με την πολυδιαφημισμένη αυθεντικότητα

Σας αρέσουν οι αυθεντικοί άνθρωποι; Σίγουρα. Με αυθεντικούς ανθρώπους ξέρεις πάντα πού βρίσκεσαι- ξέρεις τι σκέφτονται και τι νιώθουν, τι κάνουν και τι κάνετε μαζί τους. Τέτοιοι ανεπιτήδευτοι άνθρωποι δεν κρατούν μυστικό τον εσωτερικό τους εαυτό- έτσι η προσωπική επαφή είναι στενή, ευχάριστη και αποτελεσματική.

Αλλά για πόση αυθεντικότητα μιλάμε; Ας κάνουμε ένα πείραμα σκέψης. Ας υποθέσουμε ότι συναντιέστε με την υπεραυθεντική Λίζα για γεύμα. Μετά από 20 λεπτά καθυστέρηση, εμφανίζεται αναμαλλιασμένη λες και έχει αρπαχτεί με γάτα. Μουρμουρίζει μια συγγνώμη και στη συνέχεια διαλαλεί και την ακούει όλο το εστιατόριο ότι «δεν είχε διάθεση για φαγητό», «και μάλιστα σε αυτό το εστιατόριο που ήταν κάποτε της μόδας αλλά δεν είναι πια». Οι άνθρωποι στα γύρω τραπέζια αφήνουν κάτω το πιρούνι τους. Μετά από μια στιγμή σιωπής η Λίζα αρχίζει να εγκωμιάζει μεγαλοφώνως την εμφάνισή σας, αλλά δεν παραλείπει να πει ότι το ρολόι σας «δεν ταιριάζει» με το υπόλοιπο σύνολο. Στη συνέχεια, σκύβει πάνω από το τραπέζι, αρπάζει το ποτήρι με το κρασί που είχατε παραγγείλει και το πίνει μονορούφι: «Συγνώμη, διψούσα τρομερά!». Μετά το ορεκτικό ακουμπάει το κεφάλι της στο τραπέζι και πέφτει για ύπνο, ενώ εσείς βρίσκεστε στο έλεος των βλεμμάτων των άλλων. Πέντε λεπτά αργότερα φτάνουν τα μακαρόνια και η Λίζα ξυπνάει, τεντώνεται με ένα ζωώδες χασμουρητό και λέει χαμογελώντας: «Χωρίς έναν υπνάκο στα γρήγορα δεν είμαι ο εαυτός μου». Και αρπάζει με τα δάχτυλα το ένα μακαρόνι μετά το άλλο, βουτηγμένα στη σάλτσα, και τα ρουφάει επειδή είναι «πολύ πιο διασκεδαστικό» από το να τα φάει κανονικά. Στη συνέχεια, σας περιγράφει με λεπτομέρειες, λέγοντας ότι θέλει να «τα πετάξει από πάνω της», τα όνειρα που είδε την προηγούμενη νύχτα – δεν βγάζετε άκρη και ζητάτε τον λογαριασμό. Αγαπητέ αναγνώστη, να τι μπορεί να είναι η αυθεντικότητα.

Μια σύσταση: μην πέφτετε θύμα της διαφήμισης περί αυθεντικότητας. Για διάφορους λόγους. Πρώτον, το απλό γεγονός ότι δεν γνωρίζουμε πραγματικά ποιοι είμαστε. Όπως είδαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, ο πυρήνας μας δεν είναι αξιόπιστη πυξίδα, αλλά μάλλον ένα συνονθύλευμα συγκρουόμενων συναισθημάτων. Δεν κατανοούμε τον εαυτό μας. Τι ακριβώς πρέπει να αποκαλύψει η αυθεντικότητα; Η αυθεντικότητα δικαιούται να έχει τη θέση της στην ερωτική ζωή ή σε πολύ στενές φιλίες, αλλά όχι έναντι περιστασιακών γνωριμιών και σίγουρα όχι στον δημόσιο χώρο.

Δεύτερον, μη συμπεριφέρεστε έτσι ώστε να γελοιοποιείστε. Αν ψάξετε να βρείτε μια προσωπικότητα -έναν πολιτικό, έναν στρατηγό, έναν φιλόσοφο, έναν οικονομολόγο, έναν επιστήμονα- που εκτιμάτε και σέβεστε στον μέγιστο βαθμό και η οποία ανοίγει δημοσίως την καρδιά της, δεν θα βρείτε καμία. Οι άνθρωποι γίνονται σεβαστοί επειδή κρατούν τις υποσχέσεις τους, όχι γιατί μας επιτρέπουν να μοιραστούμε τους εσωτερικούς τους μονολόγους.

Τρίτον, τα κύτταρα είναι τα δομικά στοιχεία της ζωής. Κάθε κύτταρο περιβάλλεται από κυτταρική μεμβράνη. Η λειτουργία της είναι να προστατεύει το κύτταρο από τους επιβλαβείς εισβολείς και να ρυθμίζει με ακρίβεια ποια μόρια θα περάσουν και ποια όχι. Στο επίπεδο του οργανισμού παρατηρείται η ίδια διαδικασία- για τους ίδιους λόγους . Τα ζώα έχουν δέρμα, τα φυτά φλοιό. Ένας οργανισμός χωρίς εξωτερικά σύνορα θα πεθάνει αμέσως. Η αυθεντικότητα δεν είναι παρά η εγκατάλειψη αυτών των φραγμών σε ψυχολογικό επίπεδο. Με συνέπεια οι άλλοι να μπορούν να σας εκμεταλλευτούν για να επιτύχουν τους δικούς τους σκοπούς. Δεν είναι μόνο ότι γίνεστε γελοίοι, γίνεστε και ευάλωτοι.

Φαινόμενα που μπορούν να μας δείξουν την κβαντική βαρύτητα

Η κβαντική βαρύτητα είναι πεδίο της θεωρητικής φυσικής που επιδιώκει να περιγράψει τη βαρύτητα σύμφωνα με τις αρχές της κβαντικής μηχανικής, και όπου τα κβαντικά φαινόμενα δεν μπορούν να αγνοηθούν, όπως συμπαγή αστροφυσικά αντικείμενα (μαύρες τρύπες), όπου τα αποτελέσματα της βαρύτητας είναι ισχυρά.

Προς το παρόν, δεν υπάρχει τέτοια θεωρία που να είναι παγκοσμίως αποδεκτή και να επιβεβαιώνεται από την εμπειρία. Επομένως, ο όρος «Κβαντική Βαρύτητα» υποδεικνύει περισσότερο ένα ανοιχτό πρόβλημα από μια συγκεκριμένη θεωρία. Αρκετές ερευνητικές γραμμές, σε διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης, προσφέρουν προσωρινές λύσεις στο πρόβλημα. Η αναζήτηση μιας σωστής κβαντικής θεωρίας της βαρύτητας μερικές φορές παρουσιάζεται ως το πιο σημαντικό ανοιχτό πρόβλημα στη θεμελιώδη φυσική: το «Άγιο Δισκοπότηρο» της σύγχρονης θεωρητικής φυσικής.

Η κβαντική βαρύτητα αναμένεται να μας αναγκάσει σε περαιτέρω τροποποιήσεις των εννοιών του χώρου και του χρόνου , προς την κατεύθυνση που άνοιξε η γενική σχετικότητα του Αϊνστάιν, προκειμένου να τις καταστήσει πλήρως συμβατές με την κβαντική θεωρία. Στη γενική σχετικότητα, ο χώρος και ο χρόνος χάνουν τις ιδιότητές τους να είναι ένα σταθερό πλαίσιο στο οποίο βυθίζεται ο δυναμικός κόσμος. Ταυτίζονται με το βαρυτικό πεδίο και αποκτούν δυναμικές ιδιότητες: ο χωροχρόνος μπορεί να “διπλώσει” και “να στρέψει” σαν λαστιχένιο φύλλο. Όταν λαμβάνουμε υπόψη την κβαντική μηχανική, συνειδητοποιούμε ότι αυτό το “λαστιχένιο φύλλο” είναι στην πραγματικότητα ένα κβαντικό πεδίο, και ως εκ τούτου, όπως όλα τα κβαντικά πεδία οφείλει να έχει μια μικροσκοπική κοκκώδη δομή (όπως τα φωτόνια που σχηματίζουν το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο) και μια πιθανοκρατική δυναμική. Ούτω η κβαντική βαρύτητα πιθανό να είναι η θεωρία του κοκκώδους και πιθανολογικού «κβαντικού χώρου» και του «κβαντικού χρόνου». Η οικοδόμηση της μαθηματικής γλώσσας και η εννοιολογική δομή για την κατανόηση τέτοιων εννοιών του κβαντικού χώρου και του κβαντικού χρόνου είναι η πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι φυσικοί για μια κβαντική θεωρία της βαρύτητας.

Η κλίμακα Planck

Απλά διαστατικά επιχειρήματα δείχνουν ότι τα φυσικά φαινόμενα όπου παίζουν ρόλο τα κβαντικά βαρυτικά φαινόμενα γίνονται στην κλίμακα μήκους Planck=ℏG/c3 ∼10−33 cm . Εδώ ℏ είναι η σταθερά Planck που διέπει την κλίμακα των κβαντικών φαινομένων, G είναι η σταθερά Newton που κυβερνά τη δύναμη της βαρυτικής δύναμης, και c είναι η ταχύτητα του φωτός, που διέπει την κλίμακα των σχετικιστικών αποτελεσμάτων. Το μήκος Planck είναι εξαιρετικά μικρό. Για να έχουμε μια ιδέα, το μήκος του Planck είναι τόσες φορές μικρότερο από ένα άτομο, όσο ένα άτομο είναι μικρότερο από το ηλιακό σύστημα. Η τρέχουσα τεχνολογία δεν είναι ακόμη ικανή να παρατηρήσει φυσικά αποτελέσματα σε κλίμακες που είναι τόσο μικρές (αν και έχουν εμφανιστεί αρκετές πρόσφατες προτάσεις για το πώς θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο.) Εξαιτίας αυτού, δεν έχουμε άμεση πειραματική καθοδήγηση για την οικοδόμηση μιας κβαντικής θεωρίας βαρύτητας. Αυτό δεν αποτελεί από μόνο του πλήρες εμπόδιο, διότι η γενική σχετικότητα και η κβαντική μηχανική είναι και οι δύο ισχυρές για την κατασκευή μιας ενοποιημένης θεωρίας: Άλλωστε έχουν επιτευχθεί αρκετές σημαντικές εξελίξεις στην ιστορία της φυσικής με απουσία νέων πειραμάτων, από την προσπάθεια συγχώνευσης των δύο εμπειρικά υποστηριζόμενων, αλλά προφανώς αντιφατικών θεωριών. (Τέτοια παραδείγματα έχουμε τη συγχώνευση του Νεύτωνα με τις θεωρίες του Κέπλερ και του Γαλιλαίου, τη συγχώνευση της θεωρίας του Μαξγουέλ με την ηλεκτρική και μαγνητική θεωρία ή την ειδική σχετικότητα του Αϊνστάιν με την φαινομενικά αντίφαση μεταξύ του ηλεκτρομαγνητισμού και της μηχανικής.) Ωστόσο, έως ότου παρατηρηθούν άμεσα ή έμμεσα γνήσια κβαντικά βαρυτικά φαινόμενα, δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε ή να παραποιήσουμε καμία από τις τρέχουσες προσωρινές θεωρίες.

Φυσικές εφαρμογές

Μερικά φαινόμενα όπου η κβαντική βαρύτητα αναμένεται να παίζει σημαντικό ρόλο είναι τα ακόλουθα:

Η μικροσκοπική δομή του χωροχρόνου.

Αν μπορούσαμε να μετρήσουμε τη γεωμετρία του χώρου και του χρόνου στην κλίμακα Planck, θα πρέπει να είμαστε σε θέση να δούμε κβαντικά βαρυτικά αποτελέσματα. Πολλά επιχειρήματα δείχνουν ότι το μήκος του Planck μπορεί να εμφανίζεται ως ένα όριο στην απεριόριστη διαχωριστικότητα του χώρου, δηλαδή ως ελάχιστο μήκος. Διαισθητικά, κάθε προσπάθεια μέτρησης μικρότερων αποστάσεων θα είχε ως αποτέλεσμα τη συγκέντρωση υπερβολικής ενέργειας σε πολύ μικρό χώρο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας μικροσκοπικής μαύρης τρύπας, που δεν θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε την περιοχή. Ένα τέτοιο ελάχιστο μήκος σαν το Planck θα συμπληρώσει το τριο των θεμελιωδών κλιμάκων στη Φύση, μαζί με την ταχύτητα του φωτός, που είναι η μέγιστη ταχύτητα, και τη σταθερά Planck, που είναι το ελάχιστο ποσό δράσης που ανταλλάσσεται μεταξύ δύο συστημάτων.

Πρώιμη κοσμολογία.

Σύμφωνα με το σημερινό πρότυπο κοσμολογικό μοντέλο, το Σύμπαν ήταν πολύ πυκνό και ζεστό στο παρελθόν. Επεκτείνοντας το μοντέλο στο παρελθόν, συναντάμε ένα μοναδικό σημείο άπειρης πυκνότητας, θερμοκρασίας και καμπυλότητας, που συμβολικά λέγεται Big Bang. Ωστόσο, αυτή η τελική προέκταση στο παρελθόν είναι σίγουρα λανθασμένη επειδή τα κβαντικά βαρυτικά φαινόμενα κυριαρχούν όταν το σύμπαν είναι πολύ πυκνό και ζεστό και αυτά τα φαινόμενα δεν περιλαμβάνονται στο συνηθισμένο μοντέλο. Χρειάζεται λοιπόν μια κβαντική θεωρία της βαρύτητας για να ληφθούν υπόψη αυτά τα αποτελέσματα και να μελετηθούν οι πρώτες στιγμές της ζωής του σύμπαντός μας.

Ορισμένες τρέχουσες θεωρίες βαρύτητας (συγκεκριμένα η κβαντική βαρύτητα βρόχου), δείχνουν ότι το μοναδικό σημείο (ιδιομορφία) Big-Bang δεν είχε επιτευχθεί ποτέ και η τρέχουσα επέκταση του σύμπαντος μπορεί να είχε προηγηθεί από μία φάση κατάρρευσης και μία “Μεγάλη Σύνθλιψη” ή Big Bounce. Μία από τις κύριες ελπίδες για την παρακολούθηση των ιχνών των κβαντικών βαρυτικών φαινομένων είναι σε αυτό το κοσμολογικό πλαίσιο, ως ίχνη πρώιμων φαινομένων του σύμπαντος, που απέμειναν στην παρούσα κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου, κάτω υπό έντονη παρατήρηση, ή στην ακτινοβολία υποβάθρου κυμάτων βαρύτητας, που αναμένεται να παρατηρηθεί αυτή την δεκαετία.

Μαύρες τρύπες

Η κβαντική βαρύτητα πρέπει να παίζει ρόλο σε διάφορες πτυχές της φυσικής των μαύρων οπών. Πρώτον, πρέπει να δώσει μια πλήρη κατανόηση της θερμικής ακτινοβολίας που αναμένεται να παράγουν οι μαύρες τρύπες, που υπολογίστηκαν πρώτα από τον Stephen Hawking. Δεύτερον, η ανάλυση του Hawking δείχνει ότι οι μαύρες τρύπες μεταφέρουν τεράστια εντροπία περίπου 10 στην 77 για μια μαύρη τρύπα με μία ηλιακή μάζα. Ποιά όμως είναι η στατιστική μηχανική προέλευση αυτού του αριθμού που είναι τεράστια ακόμη και από τα πρότυπα θερμοδυναμικής; Τρίτον, η κβαντική βαρύτητα αναμένεται να αντικαταστήσει την άπειρη μοναδικότητα ή ιδιομορφία που προβλέπει η γενική σχετικότητα στο κέντρο των μαύρων οπών με μια πιο φυσική λογική εικόνα. Τέλος, η θεωρία πρέπει να εξηγήσει τι συμβαίνει στο τέλος της εξάτμισης κατά Hawking μιας μαύρης τρύπας.

Αστροφυσικά φαινόμενα

Έχουν προταθεί αρκετά αστροφυσικά κβαντικά-βαρυτικά φαινόμενα. Κανένα δεν έχει παρατηρηθεί μέχρι στιγμής, αλλά διάφοροι υπολογισμοί υποδηλώνουν ότι ενδέχεται να παρατηρηθούν στο εγγύς μέλλον. Ένα παράδειγμα είναι μια μικρή εξάρτηση της ταχύτητας του φωτός από το χρώμα του φωτός, που προκαλείται από την κοκκοποίηση του χώρου στην κλίμακα Planck. Το αποτέλεσμα είναι πολύ μικρό λόγω της μικρότητας της κλίμακας Planck, αλλά θα μπορούσε να γίνει ανιχνεύσιμο εάν συσσωρευτεί σε μια πολύ μεγάλη διαγαλαξιακή διαδρομή που διανύθηκε από το φως. Οι παρατηρήσεις για τη δοκιμή αυτής της πρόβλεψης συνεχίζονται.

Ένα παράθυρο προς την κβαντική βαρύτητα

Εάν διαθέτουμε εξισώσεις που περιγράφουν τη μετάβαση του σύμπαντος από την κβαντική φάση, μπορούμε να υπολογίσουμε τις επιδράσεις των κβαντικών φαινομένων στο σύμπαν που σήμερα παρατηρούμε. Το σύμπαν πληρούται από μια κοσμική ακτινοβολία, μια θάλασσα φωτονίων η οποία απέμεινε στον κόσμο από την αρχική υπέρθερμη φάση, το εναπομείναν απαύγασμα της αρχικής υψηλής θερμοκρασίας.

Το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο στον απέραντο χώρο ανάμεσα στους γαλαξίες ταλαντεύεται όπως η επιφάνεια της θάλασσας μετά από μια μεγάλη θύελλα. Αυτό το σείσιμο, το διασπαρμένο σε όλο το σύμπαν, ονομάζεται κοσμική ακτινοβολία υποβάθρου. Έχει μελετηθεί τα τελευταία χρόνια από δορυφόρους όπως ο COBE, ο WMAP και, πιο πρόσφατα, ο Planck. Οι λεπτομέρειες από τη δομή της ακτινοβολίας μάς αποκαλύπτουν την ιστορία του σύμπαντος και, κρυμμένα στις πτυχές αυτών των λεπτομερειών, θα μπορούσαν να υπάρχουν ίχνη της κβαντικής απαρχής του σύμπαντος μας.

Ένας από τους πιο ενεργούς τομείς έρευνας στην κβαντική βαρύτητα βρόχων είναι η μελέτη του πώς η κβαντική δυναμική του αρχέγονου σύμπαντος αντικατοπτρίζεται σε αυτά τα δεδομένα. Τα αποτελέσματα είναι πρώιμα, ωστόσο ενθαρρυντικά. Με περισσότερους υπολογισμούς και μετρήσεις μεγαλύτερης ακρίβειας, θα πρέπει να καταλήξουμε σε έναν έλεγχο της θεωρίας.

Τα ίχνη της μεγάλης αρχέγονης θερμότητας πρέπει επίσης να βρίσκονται στο ίδιο το βαρυτικό πεδίο. Το βαρυτικό πεδίο δε, δηλαδή ο ίδιος ο χώρος, πρέπει να λικνίζεται όπως η επιφάνεια της θάλασσας. Συνεπώς, θα πρέπει να υπάρχει και μια κοσμική βαρυτική ακτινοβολία υποβάθρου — παλαιότερη και από την ηλεκτρομαγνητική, επειδή τα βαρυτικά κύματα διαταράσσονται λιγότερο από την ύλη σε σχέση με τα ηλεκτρομαγνητικά, και μπορούν να διαδοθούν αδιατάρακτα ακόμα και όταν το σύμπαν είναι υπερβολικά πυκνό για να επιτρέψει τη διάδοση ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων.

Έχουμε πλέον παρατηρήσει άμεσα τα βαρυτικά κύματα, με τον ανιχνευτή LIGO, ο οποίος αποτελείται από δύο βραχίονες κάθετους μεταξύ τους, μήκους τεσσάρων χιλιομέτρων ο καθένας, εντός των οποίων δέσμες λέιζερ μετρούν την απόσταση μεταξύ σταθερών σημείων. Οταν περνά ένα βαρυτικό κύμα, ο χώρος μακραίνει και μικραίνει ανεπαίσθητα, και τα λέιζερ αποκαλύπτουν αυτές τις μικροσκοπικές διακυμάνσεις.

Στις λεπτοφυείς ανωμαλίες του χώρου, θα πρέπει να μπορέσουμε να ανιχνεύσουμε ίχνη γεγονότων που έλαβαν χώρα πριν από 14 δισεκατομμύρια χρόνια, στην αρχή του σύμπαντος μας, και να επιβεβαιώσουμε τα συμπεράσματά μας για τη φύση του χώρου και του χρόνου.

Αρχαία τραγωδία: ο τραγικός ήρωας και η ζωή

Αρχαία Ελληνική Τραγωδία: Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά

§1

I. Οι ήρωες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας είναι τα κατ’ εξοχήν τραγικά πρόσωπα, γύρω από τα οποία και εντός των οποίων εκτυλίσσεται όλος ο μύθος της τραγωδίας. Αλλά τι σημαίνει γι’ αυτούς ότι είναι πρόσωπα; Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη (των περί τα ζώα ιστοριών 491bˑ περί ζώων μορίων 662a), το πρόσωπο παίρνει, πρώτα-πρώτα, το όνομά του από τη λειτουργία του ως τμήμα του ανθρώπινου σώματος: ο άνθρωπος, σε αντίθεση με τα άλλα ζώα, είναι το μόνο ζώο που στέκεται όρθιο, κοιτάζει μπροστά και μιλάει εντελώς κατά πρόσωπο. Με μια φράση: συνδυάζει το βλέμμα και το ενώπιονˑ και τούτο όχι έξω και από την ετυμολογική του ερμηνεία: προς-ωπο (ὤψ) σημαίνει εκείνο που βλέπει προς τα μπρος. Γενικώς ειπείν, το πρόσωπο είναι αυτό που εκτίθεται σε θέα και συγχρόνως εκθέτει σε θέα.

II.Αυτούς τους ήρωες που συναντάμε στην αρχαία ελληνική τραγωδία είναι λοιπόν τέτοια πρόσωπα, καθώς δεν στέκονται κάπου μακριά από τον κόσμο της κοινωνίας, παραδεδομένοι στα χάδια μιας αύρας ή στην επίπλαστη αυτο-ανύψωση μιας οινοποσίας, αλλά βρίσκονται στο κέντρο της ζωής: συνήθως έρχονται ενώπιόν μας, εμπίπτουν στο βλέμμα μας, ως γνωστοί ήρωες από τον κεντρικό ρόλο που έπαιζαν στα ομηρικά έπη καθώς και στις άλλες ποιητικές συνθέσεις του επικού κύκλου. Μέσα από τη μυθική τους πρόσληψη ή επένδυση παρουσιάζονται οντολογικά να κινούνται ανάμεσα στους θεούς και τους θνητούς. Ετούτο είναι το πρώτο σημαντικό στοιχείο για την κατανόηση και νομιμοποίηση του ηρωικού Είναι του ανθρώπου, του ηρωικού ανθρώπου ως τέτοιου.

§2

Ι. Η γλώσσα των ηρώων προηγείται κάθε είδους λόγου και αφήνει ελεύθερο τον χώρο σε μια ζωντανή, κατά πρόσωπο επικοινωνίαˑ στην τραγωδία βασικά μια τέτοια επικοινωνία καθίσταται πρωτίστως εφικτή με την οπτική αντιπαράθεση: το ένα πρόσωπο καλείται να κοιτάξει το άλλο πρόσωπο κατενώπιον. Βλέπουμε ή ακούμε, για παράδειγμα, στον Ιππόλυτο του Ευριπίδη τον Θησέα να ζητεί από τον Ιππόλυτο να κοιτάξει κατά πρόσωπο τον πατέρα του (στ. 946-947). Ο ήρωας, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να είναι ένας καθημερινός θνητός που αρκείται να διαβάζει την εφημερίδα του και να ησυχάζει διασπείροντας πληροφορίες, έστω και τραγικές. Απεναντίας είναι το αλεξικέραυνο που προορίζεται να εξουδετερώνει την απειλητική για μια κοινωνία κεραυνοπληξία. Ακόμη κι όταν η μια ή η άλλη κεραυνοβόλα κατάσταση αποτρέπει την κατά πρόσωπο επικοινωνία –π.χ. ο Ορέστης ζητεί να προχωρεί στα σκοτεινά, για να ξεφύγει από τα μάτια του γέροντα Τυνδάρεω, μετά το φόνο της μάνας του (Ορέστης, στ. 467-469)– το ηρωικό πρόσωπο είναι πάντοτε παρόν, για να ενσαρκώσει την κοινότητα της ζωής.

ΙΙ. Το ερώτημα που γεννιέται, για κάθε κοινωνία σε κάθε εποχή, είναι τούτο: έχουν ανάγκη οι λαοί από ήρωες; Προκαταβολικά θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως οι λαοί που στερούνται τους ήρωές τους, είτε ως μυθικά πρόσωπα είτε ως ανυπότακτα πρόσωπα ανδρείας και υπέρβασης του φόβου του θανάτου, καταρρέουν. Αυτό μαρτυρά η ιστορία. Η αντι-ηρωική εποχή, ας πούμε, της σημερινής εποχής έχει ως μοναδικούς «ήρωες» του ανθρώπινου βίου καθημερινούς θνητούς, που φαντάζονται τους εαυτούς τους «γίγαντες» της τέχνης ή της πολιτικής, ενώ στην πράξη είναι οι πιο δειλοί και οι πιο ακάθαρτοι από την άποψη των παθών άνθρωποι, που με φόβο αλλά και με περισσό θράσος ξεθεμελιώνουν και τα τελευταία οχυρά μιας ιστορικής πολιτείας, ειδικά όταν αυτά τα ξεθωριασμένα όντα μιλάνε για «δημοκρατίες» και «σοσιαλισμούς» του λαού. Ίδιοι και όμοιοι με τους αλυσοδεμένους της σπηλιάς του Πλάτωνα, αποδεικνύονται οντολογικά ανίκανοι να «ανοίξουν δρόμο στα σπαθιά κι ελεύθεροι να μείνουν» (Σολωμός). Το έργο της τραγωδίας που παίζουν στο θέατρο της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής, αλλά και αντίστοιχοι ηθοποιοί επί θεατρικής σκηνής, είναι, όπως λέει ο Πλάτων στο 10ο βιβλίο της Πολιτείας, να παίρνουν την ψυχή του άξεστου ανθρώπου, που διψάει για δάκρυα και πεινάει για θρήνο, και να την «ταΐζουν» με εκφυλιστικά τραγικά θεάματα και με κατώτερες ηδονές απόλυτα φθοροποιές. Έτσι τυφλοί που είναι φλυαρούν μεταξύ τους και τούτο το παρουσιάζουν ως μια κατά πρόσωπο αντιπαράθεση «ηρώων» με τους εχθρούς του φωτός.

§3

Ι. Οι ήρωες της αρχαίας τραγωδίας χαρακτηρίζονταν κυρίως από τις σημαντικές τους υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο, γι’ αυτό και όχι σπάνια λατρεύονταν μετά θάνατον ως ημίθεοι. Συνέβαινε πράγματι να παρουσιάζονται από τους τραγικούς ποιητές πάνω στη σκηνή ως πρότυπα ευγένειας, ήθους, ικανότητας και γενναιότητας, με βάση μια ανώτερη ποιητική αισθητική. Αυτό βοηθούσε τους θεατές ή τους αναγνώστες να κινούνται μέσα σε ένα κόσμο δυνατών εκδηλώσεων θαυμασμού και δι’ αυτού του θαυμασμού να άγουν αυθόρμητα την ψυχή τους σε μίμηση ή ταύτιση με τους ήρωές τους. Μια τέτοια μίμηση ή ταύτιση τους ωθούσε, βαθμιαία και ασυνείδητα, να δημιουργούν μια άλλη σχέση με τη ζωή, πιο τολμηρή και πιο τραγική. Ταυτόχρονα, ο ίδιος ο θεατής ή ο αναγνώστης αισθανόταν πως μπορεί να γίνει πιο δεινός, με το αρχαίο ελληνικό νόημα της λέξης: φοβερός, επικίνδυνος, ριψοκίνδυνος και εν τέλει ικανός.

ΙΙ. Σε κάθε περίπτωση, οι υπό συζήτηση τραγικοί ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά: υποφέρουν τα πάνδεινα, σταυρώνονται ασταμάτητα όσο βρίσκονται στη ζωή. Ο βίος τους πλήττεται από συμφορές, από ατιμασμούς, από απουσία κάθε σεβασμού απέναντί τους. Η Αντιγόνη, για παράδειγμα, αντιπαρατίθεται με την εχθρότητα της ανελέητης εξουσίας του Κρέοντα και τελικά οδηγείται στο θάνατο. Κάτι παρόμοιο μπορεί να διακρίνει κανείς και στη σημερινή τραγωδία του θεάτρου αλλά της της πολιτικής: ορισμένοι «ειδικοί» στην αμορφωσιά, στην απουσία κάθε είδους ταλέντου –με «αριστερή» κουλτούρα σκυλάδικου και «σοσιαλιστική», «κομμουνιστική» συμπεριφορά συντεχνίας γιδοβοσκών (βλ. τι λέει ο Πλάτων σχετικά στο Θεαίτητο), χωρίς την παραμικρή ευαισθησία– καταδικάζουν στον αργό θάνατο το κύριο σώμα της κοινωνίας, τους ζωντανούς της ήρωες, τη μοναδικότητα της ατομικότητας. Όμως ο ήρωας, της αρχαίας τραγωδίας, παραμένει αλύγιστος: ξεκινά μόνος, αλλά όχι σπάνια έχει και διαδόχους που συνεχίζουν απτόητοι την ηρωική δράση, αγνοώντας τη μοίρα που τους περιμένει. Εδώ έγκειται το μεγαλείο της τραγικότητάς του. Όσο κι αν εξουσιαστικές και άλλες δυνάμεις, ή ακόμη και πάθη-ενστικτώδεις ορμές του ίδιου του ήρωα, τείνουν να τον εκμηδενίζουν, να τον ευτελίζουν, να τον ταπεινώνουν, η βαρύτητα, η δυναμική των πράξεών του είναι αυτή που επισκιάζει την επιδιωκόμενη ή επιζητούμενη ατίμωσή του. Ακόμη και ο πιο ντροπιασμένος ήρωας επανεμφανίζεται κάποια στιγμή ως αληθινός αρωγός της ανθρώπινης κοινότητας.

ΠΛΑΤΩΝ: Πολιτεία (478e-480a)

[478e] Ἐκεῖνο δὴ λείποιτ᾽ ἂν ἡμῖν εὑρεῖν, ὡς ἔοικε, τὸ ἀμφοτέρων μετέχον, τοῦ εἶναί τε καὶ μὴ εἶναι, καὶ οὐδέτερον εἰλικρινὲς ὀρθῶς ἂν προσαγορευόμενον, ἵνα, ἐὰν φανῇ, δοξαστὸν αὐτὸ εἶναι ἐν δίκῃ προσαγορεύωμεν, τοῖς μὲν ἄκροις τὰ ἄκρα, τοῖς δὲ μεταξὺ τὰ μεταξὺ ἀποδιδόντες. ἢ οὐχ οὕτως;Οὕτω.
Τούτων δὴ ὑποκειμένων λεγέτω μοι, φήσω, καὶ [479a] ἀποκρινέσθω ὁ χρηστὸς ὃς αὐτὸ μὲν καλὸν καὶ ἰδέαν τινὰ αὐτοῦ κάλλους μηδεμίαν ἡγεῖται ἀεὶ μὲν κατὰ ταὐτὰ ὡσαύτως ἔχουσαν, πολλὰ δὲ τὰ καλὰ νομίζει, ἐκεῖνος ὁ φιλοθεάμων καὶ οὐδαμῇ ἀνεχόμενος ἄν τις ἓν τὸ καλὸν φῇ εἶναι καὶ δίκαιον καὶ τἆλλα οὕτω. «Τούτων γὰρ δή, ὦ ἄριστε, φήσομεν, τῶν πολλῶν καλῶν μῶν τι ἔστιν ὃ οὐκ αἰσχρὸν φανήσεται; καὶ τῶν δικαίων, ὃ οὐκ ἄδικον; καὶ τῶν ὁσίων, ὃ οὐκ ἀνόσιον;»
[479b] Οὔκ, ἀλλ᾽ ἀνάγκη, ἔφη, καὶ καλά πως αὐτὰ καὶ αἰσχρὰ φανῆναι, καὶ ὅσα ἄλλα ἐρωτᾷς.
Τί δὲ τὰ πολλὰ διπλάσια; ἧττόν τι ἡμίσεα ἢ διπλάσια φαίνεται;
Οὐδέν.
Καὶ μεγάλα δὴ καὶ σμικρὰ καὶ κοῦφα καὶ βαρέα μή τι μᾶλλον ἃ ἂν φήσωμεν, ταῦτα προσρηθήσεται ἢ τἀναντία;
Οὔκ, ἀλλ᾽ ἀεί, ἔφη, ἕκαστον ἀμφοτέρων ἕξεται.
Πότερον οὖν ἔστι μᾶλλον ἢ οὐκ ἔστιν ἕκαστον τῶν πολλῶν τοῦτο ὃ ἄν τις φῇ αὐτὸ εἶναι;
Τοῖς ἐν ταῖς ἑστιάσεσιν, ἔφη, ἐπαμφοτερίζουσιν ἔοικεν, [479c] καὶ τῷ τῶν παίδων αἰνίγματι τῷ περὶ τοῦ εὐνούχου, τῆς βολῆς πέρι τῆς νυκτερίδος, ᾧ καὶ ἐφ᾽ οὗ αὐτὸν αὐτὴν αἰνίττονται βαλεῖν· καὶ γὰρ ταῦτα ἐπαμφοτερίζειν, καὶ οὔτ᾽ εἶναι οὔτε μὴ εἶναι οὐδὲν αὐτῶν δυνατὸν παγίως νοῆσαι, οὔτε ἀμφότερα οὔτε οὐδέτερον.
Ἔχεις οὖν αὐτοῖς, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτι χρήσῃ, ἢ ὅποι θήσεις καλλίω θέσιν τῆς μεταξὺ οὐσίας τε καὶ τοῦ μὴ εἶναι; οὔτε γάρ που σκοτωδέστερα μὴ ὄντος πρὸς τὸ μᾶλλον μὴ εἶναι [479d] φανήσεται, οὔτε φανότερα ὄντος πρὸς τὸ μᾶλλον εἶναι.
Ἀληθέστατα, ἔφη.
Ηὑρήκαμεν ἄρα, ὡς ἔοικεν, ὅτι τὰ τῶν πολλῶν πολλὰ νόμιμα καλοῦ τε πέρι καὶ τῶν ἄλλων μεταξύ που κυλινδεῖται τοῦ τε μὴ ὄντος καὶ τοῦ ὄντος εἰλικρινῶς.
Ηὑρήκαμεν.
Προωμολογήσαμεν δέ γε, εἴ τι τοιοῦτον φανείη, δοξαστὸν αὐτὸ ἀλλ᾽ οὐ γνωστὸν δεῖν λέγεσθαι, τῇ μεταξὺ δυνάμει τὸ μεταξὺ πλανητὸν ἁλισκόμενον.
Ὡμολογήκαμεν.
[479e] Τοὺς ἄρα πολλὰ καλὰ θεωμένους, αὐτὸ δὲ τὸ καλὸν μὴ ὁρῶντας μηδ᾽ ἄλλῳ ἐπ᾽ αὐτὸ ἄγοντι δυναμένους ἕπεσθαι, καὶ πολλὰ δίκαια, αὐτὸ δὲ τὸ δίκαιον μή, καὶ πάντα οὕτω, δοξάζειν φήσομεν ἅπαντα, γιγνώσκειν δὲ ὧν δοξάζουσιν οὐδέν.
Ἀνάγκη, ἔφη.
Τί δὲ αὖ τοὺς αὐτὰ ἕκαστα θεωμένους καὶ ἀεὶ κατὰ ταὐτὰ ὡσαύτως ὄντα; ἆρ᾽ οὐ γιγνώσκειν ἀλλ᾽ οὐ δοξάζειν;
Ἀνάγκη καὶ ταῦτα.
Οὐκοῦν καὶ ἀσπάζεσθαί τε καὶ φιλεῖν τούτους μὲν ταῦτα [480a] φήσομεν ἐφ᾽ οἷς γνῶσίς ἐστιν, ἐκείνους δὲ ἐφ᾽ οἷς δόξα; ἢ οὐ μνημονεύομεν ὅτι φωνάς τε καὶ χρόας καλὰς καὶ τὰ τοιαῦτ᾽ ἔφαμεν τούτους φιλεῖν τε καὶ θεᾶσθαι, αὐτὸ δὲ τὸ καλὸν οὐδ᾽ ἀνέχεσθαι ὥς τι ὄν;
Μεμνήμεθα.
Μὴ οὖν τι πλημμελήσομεν φιλοδόξους καλοῦντες αὐτοὺς μᾶλλον ἢ φιλοσόφους; καὶ ἆρα ἡμῖν σφόδρα χαλεπανοῦσιν ἂν οὕτω λέγωμεν;
Οὔκ, ἄν γέ μοι πείθωνται, ἔφη· τῷ γὰρ ἀληθεῖ χαλεπαίνειν οὐ θέμις.
Τοὺς αὐτὸ ἄρα ἕκαστον τὸ ὂν ἀσπαζομένους φιλοσόφους ἀλλ᾽ οὐ φιλοδόξους κλητέον;
Παντάπασι μὲν οὖν.

***

[478e] Θα μας έμενε λοιπόν τώρα να βρούμε, καθώς φαίνεται, εκείνο που μετέχει κι από τα δυο, και από το ον και από το μη ον, χωρίς όμως να είναι σωστό να το ονομάσομε πραγματικό και καθαυτό ον ή μην ον· κι έτσι, αν το βρούμε, αυτό με το δίκιο μας θα το τιτλοφορούμε αντικείμενο της δοξασίας, και θ᾽ αποδώσομε τότε στα άκρα τα άκρα και στα μεταξύ τα μεταξύ. Ή δεν είναι έτσι;
Έτσι.
Και μια που μένομε σύμφωνοι σ᾽ αυτά, θα ρωτήσω κατόπι [479a] να μου αποκριθεί εκείνος ο καλός μας, που δεν παραδέχεται πως υπάρχει το καθαυτό ωραίο, ούτε η ιδέα της ίδιας της ομορφιάς, παντοτινά και στα πάντα της αμετάβλητη, αλλά μόνο τα πολλά ωραία αναγνωρίζει, εκείνος δα που τρελαίνεται για τα θεάματα και δεν ανέχεται να του κάμει κανείς λόγο για το ένα και απόλυτο ωραίο, για το ένα και απόλυτο δίκαιο, κι έτσι και για τ᾽ άλλα. Απ᾽ αυτά τα πολλά τα ωραία, καλέ μας, θα του πούμε, να υπάρχει μήπως κανένα που να μη μπορεί να φανεί ποτέ και άσχημο, και από τα δίκαια που να μη φανεί άδικο, και από τα όσια ανόσιο;
[479b] Όχι, μα μπορεί πολύ καλά τα ίδια πράματα να φανούν κατά κάποιο τρόπο και ωραία και άσχημα, καθώς και όλα τ᾽ άλλα που ρωτάς.
Κι ακόμα τί; τα πολλά διπλάσια δεν μπορεί πολύ ωραία να φανούν και μισά κι άλλο τόσο διπλάσια;
Πώς όχι;
Και τα μεγάλα επίσης και τα μικρά και τα ελαφριά και τα βαριά λιγότερο μπορεί να είναι και τέτοια που θα τα πούμε, αλλά και τ᾽ αντίθετα;
Όχι, αλλά πάντα το καθέν᾽ απ᾽ αυτά μπορεί να είναι και το ένα και το άλλο.
Ώστε το καθέν᾽ απ᾽ αυτά τα πολλά είναι πιο πολύ ή δεν είναι εκείνο που το πει κανείς πως είναι;
Αυτό μοιάζει με κείνα που λένε πάνω στα τραπέζια, τα ήξεις αφήξεις, [479c] ή με το αίνιγμα των παιδιών για τον ευνούχο που πετροβόλησε τη νυχτερίδα και με τί και πού απάνω την πετροβόλησε· γιατί κι αυτά τα πολλά που λες, μπορεί να τα πάρει κανείς κι έτσι και αλλιώς, και για κανένα τους δε γίνεται να πεις με απόλυτη ασφάλεια αν είναι ή δεν είναι είτε και τα δυο, είτε ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Έχεις λοιπόν να κάμεις τίποτα καλύτερο μ᾽ αυτά, ή να τους ορίσεις άλλη καλύτερη θέση, παρά ανάμεσα στο ον και στο μηδέν; Γιατί βέβαια ούτε πιο σκοτεινά από το μη ον θα φανούν, ώστε να τα θεωρήσομε για κάτι περισσότερο [479d] από αυτό, ούτε φωτεινότερα από το ον, ώστε να έχουν περισσότερη απ᾽ αυτό ύπαρξη.
Σωστότατα.
Βρήκαμε λοιπόν, καθώς φαίνεται, πως αυτές οι διάφορες ιδέες των πολλών για το ωραίο και για τ᾽ άλλα, παρακυλούν κάπου ανάμεσα στο μη ον και στο πραγματικό ον.
Το βρήκαμε.
Μα είχαμε ακόμη μείνει και σύμφωνοι πως αν ήθελε φανεί κάτι τέτοιο, πρέπει να ονομάζεται αυτό αντικείμενο όχι της επιστήμης αλλά της δοξασίας, της διάμεσης εκείνης δύναμης που μ᾽ αυτή πιάνεται ό,τι πλανιέται στο μεταξύ.
Πραγματικώς.
[479e] Εκείνοι λοιπόν που παρατηρούν τα πολλά ωραία πράματα, δε βλέπουν όμως το καθαυτό ωραίο, ούτε μπορούν να παρακολουθήσουν εκείνον που είναι σε θέση να τους το δείξει, καθώς και τα πολλά δίκαια, όχι όμως και το καθαυτό δίκαιο, κι έτσι κι όλα τ᾽ άλλα, αυτοί θα πούμε πως έχουν απλώς δοξασίες, όχι όμως και καμιά πραγματική γνώση γι᾽ αυτά τα πράματα.
Αναγκαστικά.
Απεναντίας, εκείνοι που παρατηρούν αυτά καθαυτά τα πράματα και την παντοτινά αναλλοίωτη ουσία τους, δε θα πούμε πως αυτοί πραγματικά γνωρίζουν, και όχι πως έχουν απλώς δοξασίες;
Αναγκαστικά κι αυτό.
Λοιπόν δεν θα λέμε πως αυτοί λαχταρούν κι αγαπούν [480a] τα πράματα που είναι αντικείμενο της επιστήμης, κι εκείνοι οι άλλοι τα πράματα που είναι αντικείμενο της δοξασίας; Ή δε θυμόμαστε ότι λέγαμε για τους τελευταίους αυτούς πως φωνές και χρώματα ωραία και τα τέτοια τ᾽ αγαπούν και αισθάνονται ευχαρίστηση να τα βλέπουν, το ίδιο όμως το ωραίο ούτε και πως υπάρχει ανέχονται ν᾽ ακούσουν;
Το θυμόμαστε.
Μήπως λοιπόν θα ᾽ταν καμιά παραφωνία εκ μέρους μας, αν τους ονομάζαμε καλύτερα φιλοδόξους παρά φιλοσόφους, και θα μας θύμωναν άραγε πάρα πολύ, αν τους δίναμε αυτό τ᾽ όνομα;
Όχι, αν θέλουν να με πιστέψουν εμένα· γιατί δεν είναι συχωρεμένο πράγμα να θυμώνει κανείς με την αλήθεια.
Εκείνους λοιπόν που αφοσιώνονται στο κάθε καθαυτό ον δεν πρέπει να τους ονομάζομε φιλοσόφους και όχι φιλοδόξους;
Χωρίς καμιά αμφιβολία.