Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ΕΠΟΣ, ΗΣΙΟΔΟΣ

Η ποιητική στέψη του Ησιόδου

Στο έπος που φέρει τον τίτλο Θεογονία ο Ησίοδος εξιστορεί την γένεση των θεών και τα γεγονότα που οδήγησαν στην οριστική επικράτηση του Δία. Το ποίημα έχει τη δομή γενεαλογικού καταλόγου, στον οποίο εντάσσονται περισσότερες από τριακόσιες θεότητες και προσωποποιημένες κοσμικές δυνάμεις, ενώ ενδιαμέσως παρεμβάλλονται αρκετές μυθικές διηγήσεις ποικίλης έκτασης. Στην αρχή της γενεαλογίας βρίσκεται η "γέννηση" του Χάους· ακολουθούν η Γη, ο Τάρταρος και ο Έρως. Την πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης από τον Ουρανό διαδέχεται η δεύτερη της κυριαρχίας του Κρόνου, ο οποίος τρώει τα παιδιά του, για να ακολουθήσει στο τέλος ο Δίας, ο οποίος ανατρέπει τον Κρόνο, αφού καταφέρνει προηγουμένως να τον ξεγελάσει και να σωθεί. Ύστερα από τον "μύθο της διαδοχής", ο οποίος παρουσιάζει εμφανείς αντιστοιχίες με παρόμοιους μύθους της Εγγύς Ανατολής, η αφήγηση επικεντρώνεται στην οριστική κυριαρχία του Δία: η τιμωρία του Προμηθέα, η νίκη στον πόλεμο με τους Τιτάνες, η καθυπόταξη του τέρατος Τυφωέα, η ανάδειξη του Δία σε βασιλιά των θεών, και μια σειρά γάμων τόσο του ίδιου του Δία όσο και των υπολοίπων θεών.

Το προοίμιο του έργου αποτελείται από έναν ύμνο προς τις Μούσες. Παρόμοιοι ύμνοι, δείγματα των οποίων σώζονται στους Ὁμηρικοὺς Ὕμνους,προτάσσονταν ως προοίμιο σε ποιήματα (κυρίως επικά) γραμμένα σε εξάμετρο. Στο τμήμα του προοιμίου που ακολουθεί περιγράφονται οι Μούσες, που χορεύουν και τραγουδούν στον Ελικώνα (στ. 1-21), η επιφάνειά τους στον ποιητή, ο οποίος αποκτά το χάρισμα να τραγουδά (στ. 22-34), και ο ύμνος του χρισμένου πια ποιητή προς τις Μούσες, οι οποίες τραγουδούν στα δώματα του Ολύμπου και ευφραίνουν τον Δία (στ. 35-52). Στο προοίμιο αυτό πρώτη φορά ποιητής αυτοσυστήνεται στο έργο του. Πρώτη φορά επίσης ποιητής παραδέχεται ότι η ποίηση δεν λέει πάντα την αλήθεια.

Θεογονία 1-35

Μουσάων Ἑλικωνιάδων ἀρχώμεθ᾽ ἀείδειν,
αἵ θ᾽ Ἑλικῶνος ἔχουσιν ὄρος μέγα τε ζάθεόν τε
καί τε περὶ κρήνην ἰοειδέα πόσσ᾽ ἁπαλοῖσιν
ὀρχεῦνται καὶ βωμὸν ἐρισθενέος Κρονίωνος·
5 καί τε λοεσσάμεναι τέρενα χρόα Περμησσοῖο
ἢ Ἵππου κρήνης ἢ Ὀλμειοῦ ζαθέοιο
ἀκροτάτῳ Ἑλικῶνι χοροὺς ἐνεποιήσαντο
καλοὺς ἱμερόεντας, ἐπερρώσαντο δὲ ποσσίν.
ἔνθεν ἀπορνύμεναι, κεκαλυμμέναι ἠέρι πολλῷ,
10 ἐννύχιαι στεῖχον περικαλλέα ὄσσαν ἱεῖσαι,
ὑμνεῦσαι Δία τ᾽ αἰγίοχον καὶ πότνιαν Ἥρην
Ἀργείην, χρυσέοισι πεδίλοις ἐμβεβαυῖαν,
κούρην τ᾽ αἰγιόχοιο Διὸς γλαυκῶπιν Ἀθήνην
Φοῖβόν τ᾽ Ἀπόλλωνα καὶ Ἄρτεμιν ἰοχέαιραν
15 ἠδὲ Ποσειδάωνα γαιήοχον ἐννοσίγαιον
καὶ Θέμιν αἰδοίην ἑλικοβλέφαρόν τ᾽ Ἀφροδίτην
{Ἥβην τε χρυσοστέφανον καλήν τε Διώνην
19 Ἠῶ τ᾽ Ἠέλιόν τε μέγαν λαμπράν τε Σελήνην}
18 Λητώ τ᾽ Ἰαπετόν τε ἰδὲ Κρόνον ἀγκυλομήτην
20 Γαῖάν τ᾽ Ὠκεανόν τε μέγαν καὶ Νύκτα μέλαιναν
ἄλλων τ᾽ ἀθανάτων ἱερὸν γένος αἰὲν ἐόντων.
αἵ νύ ποθ᾽ Ἡσίοδον καλὴν ἐδίδαξαν ἀοιδήν,
ἄρνας ποιμαίνονθ᾽ Ἑλικῶνος ὑπὸ ζαθέοιο.
τόνδε δέ με πρώτιστα θεαὶ πρὸς μῦθον ἔειπον,
25 Μοῦσαι Ὀλυμπιάδες, κοῦραι Διὸς αἰγιόχοιο·
«ποιμένες ἄγραυλοι, κάκ᾽ ἐλέγχεα, γαστέρες οἶον,
ἴδμεν ψεύδεα πολλὰ λέγειν ἐτύμοισιν ὁμοῖα,
ἴδμεν δ᾽, εὖτ᾽ ἐθέλωμεν, ἀληθέα γηρύσασθαι.»
ὣς ἔφασαν κοῦραι μεγάλου Διὸς ἀρτιέπειαι·
30 καί μοι σκῆπτρον ἔδον, δάφνης ἐριθηλέος ὄζον
δρέψασαι θηητόν· ἐνέπνευσαν δέ μοι αὐδὴν
θέσπιν, ἵνα κλείοιμι τά τ᾽ ἐσσόμενα πρό τ᾽ ἐόντα,
καί με κέλονθ᾽ ὑμνεῖν μακάρων γένος αἰὲν ἐόντων,
σφᾶς δ᾽ αὐτὰς πρῶτόν τε καὶ ὕστατον αἰὲν ἀείδειν.
35 ἀλλὰ τίη μοι ταῦτα περὶ δρῦν ἢ περὶ πέτρην;

***
Με τις Ελικωνιάδες¹ Μούσες ας αρχίσει το τραγούδι μας·
κατοικούν τον Ελικώνα, όρος μέγα κι ιερό,
και χορεύουν γύρω στη μαβιά πηγή με τα πόδια ανάλαφρα,
στον βωμό του παντοδύναμου Κρονίδη.²
Λούζουν πρώτα το κορμί τους τρυφερό στα νερά του Περμησσού5
και της Ιπποκρήνης ή του θεϊκού Ολμειού·³
ύστερα ψηλά ανεβαίνουν στου Ελικώνα τις απάτητες κορφές,
και χορούς συστήνουν, όμορφους, χαριτωμένους,
τον ρυθμό κρατώντας με τα πόδια τους.
Από εκεί κινώντας, σκεπασμένες την πυκνήν ομίχλη,
προχωρούν μέσα στη νύχτα, τραγουδούν10
με την περίκαλλη φωνή τους, εξυμνώντας
τον αιγίοχο Δία και την Ήρα του Άργους ,⁴
χρυσοπέδιλη βαδίζοντας·
εξυμνούν τον κοσμοσείστη Ποσειδώνα, παντοκράτορα της γης,15
σεβαστή τη Θέμη και την Αφροδίτη ελικοβλέφαρη,
την Ήβη χρυσοστέφανη και την ωραία Διώνη·
τη Λητώ, τον Ιαπετό, τον πανούργο Κρόνο,
την Αυγή, τον μέγαν Ήλιο, τη λαμπρή Σελήνη·
και τη Γη, τη μαύρη Νύχτα, τον απέραντο Ωκεανό -20
το γένος των άλλων αθανάτων, ιερό και αιώνιο.

Κάποτε εκείνες δίδαξαν τον Ησίοδο το ωραίο τραγούδι,
την ώρα που βοσκούσε το κοπάδι του,
στου θεϊκού Ελικώνα τις πλαγιές.
Κι ήταν αυτός ο πρώτος λόγος τους, όπως μου μίλησαν
οι Ολυμπιάδες Μούσες, θεές και θυγατέρες του αιγίοχου Δία:25
«Βοσκοί αγροίκοι, μίζεροι και λιμασμένοι,
ξέρουμε εμείς και λέμε ψεύδη, σάμπως αληθινά,
ξέρουμε όμως, όταν θέμε, να μιλούμε και την καθαρήν αλήθεια.»
Έτσι μου μίλησαν κι αποτελειώνοντας τον άρτιο λόγο τους,
οι κόρες του μεγάλου Δία, μου προσφέρουν σκήπτρο, να κόψω30
θαυμαστό κλαδί μιας δάφνης θαλερής,⁵
και μου ενέπνευσαν θεϊκή φωνή·
να ψάλλω όλα που έγιναν κι όσα θα γίνουν,
προστάζοντας να υμνώ το γένος των μακάρων, των αιωνίων θεών,
όμως αρχή και τέλος να τραγουδώ εκείνες -
αλλά τι κάθομαι κι ανιστορώ πράγματα περιττά,35
για δέντρα και για βράχια;
----------

¹ Ο Ελικών ήταν βουνό στη νοτιοδυτική Βοιωτία, από όπου καταγόταν ο Ησίοδος. Το επίθετο δηλώνει τον τόπο όπου λατρεύονταν οι Μούσες. Παρακάτω χαρακτηρίζονται "Ολυμπιάδες", δηλαδή γεννημένες στον Όλυμπο.

² Ο γιος του Κρόνου, ο Δίας, ήταν ο ύψιστος των θεών αλλά και ο πατέρας των Μουσών.

³ Ο Περμησσός και ο Ολμειός ήταν ποτάμια στον Ελικώνα. Η Ιπποκρήνη ήταν η περίφημη πηγή που σχηματίστηκε από το χτύπημα της οπλής του Πήγασου στον βράχο.

⁴ Η Ήρα λατρευόταν ιδιαίτερα στο Άργος. Μετά τη σύζυγο του Δία αναφέρονται τα παιδιά του Αθηνά, Απόλλων και Άρτεμις, και ο πιο σημαντικός ύστερα από τον Δία θεός, ο Ποσειδών. Ακολουθούν δύο άλλες σημαντικές θεές, η Θέμις και η Αφροδίτη. Η Αφροδίτη οδηγεί συνειρμικά στην Ήβη (προσωποποίηση της εφηβείας) και στην Διώνη (μητέρα της Αφροδίτης στον Όμηρο). Με την Διώνη ως μητέρα συνδέεται η Λητώ, μητέρα του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Τους γονείς των μεγάλων θεών ακολουθούν μεγάλοι Τιτάνες: ο Ιαπετός, πατέρας του Προμηθέα, και ο Κρόνος, πατέρας του Δία. Στο τέλος του καταλόγου αναφέρεται σειρά από σημαντικές προσωποποιημένες θεότητες.

⁵ Οι ραψωδοί κρατούσαν συνήθως κατά την απαγγελία των επών είτε λύρα είτε δάφνινο ραβδί. Εδώ ο Ησίοδος λαμβάνει ένα ραβδί, γιατί δεν έχει μάθει πριν από το γεγονός αυτό να παίζει λύρα.
 

Ἔργα καὶ ἡμέραι 109-201

Ο μύθος των γενών

Στο διδακτικό έπος Ἔργα καὶ ἡμέραι δύο είναι τα βασικά θέματα που απασχολούν τον Ησίοδο: η δικαιοσύνη και η εργασία. Ως αφορμή για τη συγγραφή του αναφέρεται από τον ποιητή η (πιθανώς επινοημένη) διαμάχη του με τον αδελφό του Πέρση, ο οποίος δωρωδόκησε τους "βασιλιάδες" για να καρπωθεί μεγαλύτερο μερίδιο της πατρικής κληρονομιάς. Το εύρημα αυτό επιτρέπει στον Ησίοδο να απευθύνει παραινέσεις ηθικού χαρακτήρα αλλά και διδαχές με καθαρά πρακτικό περιεχόμενο. Επειδή παρόμοια ποιήματα πρακτικής σοφίας υπήρχαν ήδη στην Εγγύς Ανατολή, θεωρείται πιθανόν ότι το έπος του Ησιόδου προϋποθέτει γνώση αυτής της παράδοσης. Στο πρώτο μέρος του ποιήματος ο ποιητής, χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, μύθους, αλληγορίες και γνωμικά, προσπαθεί να δείξει στον αδελφό του ότι η ύπαρξη των κακών στους ανθρώπους οφείλεται στην ὕβριν παλαιοτέρων γενεών, γεγονός που καθιστά αναπόφευκτη την επίπονη εργασία. Στο δεύτερο μέρος (στ. 342 κ.ε.) ακολουθούν πρακτικές συμβουλές, ώστε να μπορεί ο αδελφός του να ζει με έντιμο τρόπο από την εργασία του. Ένας από τους μύθους που διηγείται ο Ησίοδος στο πρώτο μέρος είναι αυτός των γενών: πέντε γένη ή είδη ανθρώπων διαδέχονται στη διάρκεια του χρόνου το ένα το άλλο σε μια πορεία σταδιακής κατάπτωσης. Τα τέσσερα από τα γένη αντιστοιχούν σε ισάριθμα μέταλλα (χρυσός, άργυρος, χαλκός, σίδηρος). Πριν από το τελευταίο όμως παρεμβάλλεται ένα επιπλέον γένος, για να ενταχθούν σ᾽ αυτό οι ήρωεςπου σύμφωνα με τους μύθους των Ελλήνων πολέμησαν στη Θήβα και στην Τροία. Τα σημάδια της φθίνουσας πορείας του ανθρώπινου γένους εντοπίζονται κάθε φορά στον βαθμό της ηθικής κατάπτωσης, της πρόωρης γήρανσης και της άδοξης μεταθανάτιας ζωής.

χρύσεον μὲν πρώτιστα γένος μερόπων ἀνθρώπων
110 ἀθάνατοι ποίησαν Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες.
οἳ μὲν ἐπὶ Κρόνου ἦσαν, ὅτ᾽ οὐρανῷ ἐμβασίλευεν·
ὥστε θεοὶ δ᾽ ἔζωον ἀκηδέα θυμὸν ἔχοντες
νόσφιν ἄτερ τε πόνων καὶ ὀιζύος, οὐδέ τι δειλὸν
γῆρας ἐπῆν, αἰεὶ δὲ πόδας καὶ χεῖρας ὁμοῖοι
115 τέρποντ᾽ ἐν θαλίῃσι, κακῶν ἔκτοσθεν ἁπάντων·
θνῇσκον δ᾽ ὥσθ᾽ ὕπνῳ δεδμημένοι· ἐσθλὰ δὲ πάντα
τοῖσιν ἔην· καρπὸν δ᾽ ἔφερε ζείδωρος ἄρουρα
αὐτομάτη πολλόν τε καὶ ἄφθονον· οἳ δ᾽ ἐθελημοὶ
119 ἥσυχοι ἔργ᾽ ἐνέμοντο σὺν ἐσθλοῖσιν πολέεσσιν.
121 αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ τοῦτο γένος κατὰ γαῖα κάλυψε,
τοὶ μὲν δαίμονες ἁγνοὶ ἐπιχθόνιοι τελέθουσιν
ἐσθλοί, ἀλεξίκακοι, φύλακες θνητῶν ἀνθρώπων,
{οἵ ῥα φυλάσσουσίν τε δίκας καὶ σχέτλια ἔργα
125 ἠέρα ἑσσάμενοι πάντη φοιτῶντες ἐπ᾽ αἶαν,}
πλουτοδόται· καὶ τοῦτο γέρας βασιλήιον ἔσχον.
δεύτερον αὖτε γένος πολὺ χειρότερον μετόπισθεν
ἀργύρεον ποίησαν Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες,
χρυσέῳ οὔτε φυὴν ἐναλίγκιον οὔτε νόημα·
130 ἀλλ᾽ ἑκατὸν μὲν παῖς ἔτεα παρὰ μητέρι κεδνῇ
ἐτρέφετ᾽ ἀτάλλων, μέγα νήπιος, ᾧ ἐνὶ οἴκῳ·
ἀλλ᾽ ὅτ᾽ ἄρ᾽ ἡβήσαι τε καὶ ἥβης μέτρον ἵκοιτο,
παυρίδιον ζώεσκον ἐπὶ χρόνον, ἄλγε᾽ ἔχοντες
ἀφραδίῃς· ὕβριν γὰρ ἀτάσθαλον οὐκ ἐδύναντο
135 ἀλλήλων ἀπέχειν, οὐδ᾽ ἀθανάτους θεραπεύειν
ἤθελον οὐδ᾽ ἔρδειν μακάρων ἱεροῖς ἐπὶ βωμοῖς,
ᾗ θέμις ἀνθρώποις κατὰ ἤθεα. τοὺς μὲν ἔπειτα
Ζεὺς Κρονίδης ἔκρυψε χολούμενος, οὕνεκα τιμὰς
οὐκ ἔδιδον μακάρεσσι θεοῖς οἳ Ὄλυμπον ἔχουσιν.
140 αὐτὰρ ἐπεὶ καὶ τοῦτο γένος κατὰ γαῖα κάλυψε,
τοὶ μὲν ὑποχθόνιοι μάκαρες θνητοὶ καλέονται,
δεύτεροι, ἀλλ᾽ ἔμπης τιμὴ καὶ τοῖσιν ὀπηδεῖ.
Ζεὺς δὲ πατὴρ τρίτον ἄλλο γένος μερόπων ἀνθρώπων
χάλκειον ποίησ᾽, οὐκ ἀργυρέῳ οὐδὲν ὁμοῖον,
145 ἐκ μελιᾶν, δεινόν τε καὶ ὄβριμον· οἷσιν Ἄρηος
ἔργ᾽ ἔμελε στονόεντα καὶ ὕβριες, οὐδέ τι σῖτον
ἤσθιον, ἀλλ᾽ ἀδάμαντος ἔχον κρατερόφρονα θυμόν.
{ἄπλαστοι· μεγάλη δὲ βίη καὶ χεῖρες ἄαπτοι
ἐξ ὤμων ἐπέφυκον ἐπὶ στιβαροῖσι μέλεσσι.}
150 τῶν δ᾽ ἦν χάλκεα μὲν τεύχεα, χάλκεοι δέ τε οἶκοι,
χαλκῷ δ᾽ εἰργάζοντο· μέλας δ᾽ οὐκ ἔσκε σίδηρος.
καὶ τοὶ μὲν χείρεσσιν ὑπὸ σφετέρῃσι δαμέντες
βῆσαν ἐς εὐρώεντα δόμον κρυεροῦ Ἀίδαο,
νώνυμνοι· θάνατος δὲ καὶ ἐκπάγλους περ ἐόντας
155 εἷλε μέλας, λαμπρὸν δ᾽ ἔλιπον φάος ἠελίοιο.
αὐτὰρ ἐπεὶ καὶ τοῦτο γένος κατὰ γαῖα κάλυψεν,
αὖτις ἔτ᾽ ἄλλο τέταρτον ἐπὶ χθονὶ πουλυβοτείρῃ
Ζεὺς Κρονίδης ποίησε, δικαιότερον καὶ ἄρειον,
ἀνδρῶν ἡρώων θεῖον γένος, οἳ καλέονται
160 ἡμίθεοι, προτέρη γενεὴ κατ᾽ ἀπείρονα γαῖαν.
καὶ τοὺς μὲν πόλεμός τε κακὸς καὶ φύλοπις αἰνὴ
τοὺς μὲν ὑφ᾽ ἑπταπύλῳ Θήβῃ, Καδμηίδι γαίῃ,
ὤλεσε μαρναμένους μήλων ἕνεκ᾽ Οἰδιπόδαο,
τοὺς δὲ καὶ ἐν νήεσσιν ὑπὲρ μέγα λαῖτμα θαλάσσης
165 ἐς Τροίην ἀγαγὼν Ἑλένης ἕνεκ᾽ ἠυκόμοιο.
{ἔνθ᾽ ἦ τοι τοὺς μὲν θανάτου τέλος ἀμφεκάλυψε}
τοῖς δὲ δίχ᾽ ἀνθρώπων βίοτον καὶ ἤθε᾽ ὀπάσσας
168 Ζεὺς Κρονίδης κατένασσε πατὴρ ἐς πείρατα γαίης.
170 καὶ τοὶ μὲν ναίουσιν ἀκηδέα θυμὸν ἔχοντες
ἐν μακάρων νήσοισι παρ᾽ Ὠκεανὸν βαθυδίνην,
ὄλβιοι ἥρωες, τοῖσιν μελιηδέα καρπὸν
τρὶς ἔτεος θάλλοντα φέρει ζείδωρος ἄρουρα.
μηκέτ᾽ ἔπειτ᾽ ὤφελλον ἐγὼ πέμπτοισι μετεῖναι
175 ἀνδράσιν, ἀλλ᾽ ἢ πρόσθε θανεῖν ἢ ἔπειτα γενέσθαι.
νῦν γὰρ δὴ γένος ἐστὶ σιδήρεον· οὐδέ ποτ᾽ ἦμαρ
παύσονται καμάτου καὶ ὀιζύος οὐδέ τι νύκτωρ
φθειρόμενοι· χαλεπὰς δὲ θεοὶ δώσουσι μερίμνας.
ἀλλ᾽ ἔμπης καὶ τοῖσι μεμείξεται ἐσθλὰ κακοῖσιν.
180 Ζεὺς δ᾽ ὀλέσει καὶ τοῦτο γένος μερόπων ἀνθρώπων,
εὖτ᾽ ἂν γεινόμενοι πολιοκρόταφοι τελέθωσιν.
οὐδὲ πατὴρ παίδεσσιν ὁμοίιος οὐδέ τι παῖδες
οὐδὲ ξεῖνος ξεινοδόκῳ καὶ ἑταῖρος ἑταίρῳ,
οὐδὲ κασίγνητος φίλος ἔσσεται, ὡς τὸ πάρος περ.
185 αἶψα δὲ γηράσκοντας ἀτιμήσουσι τοκῆας·
μέμψονται δ᾽ ἄρα τοὺς χαλεποῖς βάζοντες ἔπεσσι,
σχέτλιοι, οὐδὲ θεῶν ὄπιν εἰδότες· οὐδέν κεν οἵ γε
γηράντεσσι τοκεῦσιν ἀπὸ θρεπτήρια δοῖεν·
{χειροδίκαι· ἕτερος δ᾽ ἑτέρου πόλιν ἐξαλαπάξει·}
190 οὐδέ τις εὐόρκου χάρις ἔσσεται οὐδὲ δικαίου
οὐδ᾽ ἀγαθοῦ, μᾶλλον δὲ κακῶν ῥεκτῆρα καὶ ὕβριν
ἀνέρα τιμήσουσι· δίκη δ᾽ ἐν χερσί· καὶ αἰδὼς
οὐκ ἔσται, βλάψει δ᾽ ὁ κακὸς τὸν ἀρείονα φῶτα
μύθοισι σκολιοῖς ἐνέπων, ἐπὶ δ᾽ ὅρκον ὀμεῖται.
195 ζῆλος δ᾽ ἀνθρώποισιν ὀιζυροῖσιν ἅπασι
δυσκέλαδος κακόχαρτος ὁμαρτήσει στυγερώπης.
καὶ τότε δὴ πρὸς Ὄλυμπον ἀπὸ χθονὸς εὐρυοδείης
λευκοῖσιν φάρεσσι καλυψαμένω χρόα καλὸν
ἀθανάτων μετὰ φῦλον ἴτον προλιπόντ᾽ ἀνθρώπους
200 Αἰδὼς καὶ Νέμεσις· τὰ δὲ λείψεται ἄλγεα λυγρὰ
θνητοῖς ἀνθρώποισι· κακοῦ δ᾽ οὐκ ἔσσεται ἀλκή.

***
Χρυσό πρωτόπλασαν το γένος των βροτών ανθρώπων
οι αθάνατοι του Ολύμπου.110
Στην εποχή του Κρόνου,¹ όταν εκείνος δέσποζε στον ουρανό,
ζούσαν κι εκείνοι σαν θεοί· ο νους τους ξέγνοιαστος,
πάθη και συμφορές μακριά τους, μήτε τα μαύρα γηρατειά
τους άγγιζαν· άφθαρτοι κι αναλλοίωτοι,πόδια και χέρια,
στις χαρές δοσμένοι, κι ό,τι κακό έμενε απ᾽ έξω.115
Ακόμη κι όταν πέθαιναν, ήταν ο θάνατός τους ύπνος
που τους δάμαζε, κι είχανε όλα τα καλά δικά τους·
χωράφια γόνιμα τους έδιναν καρπό από μόνα τους,
μεγάλη κι άφθονη σοδειά· κι εκείνοι πράοι, ησυχασμένοι
σε έργα ευχάριστα, ευλογημένοι
με τα πολλά αγαθά τους.
Κι όταν με τον καιρό της γης το χώμα σκέπασε τούτο το γένος,121
έγιναν επιχθόνια πνεύματα, αγνά, καλόγνωμα, να διώχνουν
το κακό, φύλακες των θνητών ανθρώπων.
Αυτοί φυλάν το δίκιο, αυτοί αποτρέπουνε τα ανόσια έργα·
κυκλοφορούν, ντυμένοι την ομίχλη, σ᾽ όλη την οικουμένη,125
πηγή ευτυχίας και πλούτου - τέτοια βασιλική τιμή τους έλαχε.

Μετά, δεύτερο γένος, πολύ χειρότερο, αργυρό
έπλασαν οι θεοί του Ολύμπου· σε τίποτε δεν έμοιαζε με το χρυσό,
μήτε στην όψη μήτε και στο φρόνημα.
Έπρεπε το παιδί να μείνει κολλημένο στην καλή του μάνα,130
χρόνια εκατό· να το ταΐζει και να το νταντεύει, κι αυτό να παίζει
μες στο σπίτι -μεγάλο, αφύσικο μωρό.
Αλλά, κι όταν περνούσανε στην ήβη, κόντευαν πια
στην ανθηρή τους νιότη,
ζούσαν ελάχιστα, δυστυχισμένοι με τον λίγο χρόνο τους
και το λειψό μυαλό τους. Γιατί δεν είχαν σθένος
να αντισταθούν στη μεταξύ τους βία, στην αμοιβαία135
αλαζονεία τους· καν δεν τιμούσαν τους θεούς, μήτε και δέχονταν
να θυσιάσουν στους αγνούς βωμούς, όπως το ορίζει
η τάξη των ανθρώπων, όπου κι αν κατοικούν.
Γι᾽ αυτό ο Κρονίδης Δίας τους έκρυψε από θυμό,
που δεν σεβάστηκαν τις οφειλές τους
στους μάκαρες ολύμπιους θεούς.
Και μόλα ταύτα, όταν της γης το χώμα κάλυψε κι αυτό το γένος,140
τους είπαν μάκαρες θνητούς του κάτω κόσμου,
έστω και δεύτερης σειράς -κάποια τιμή κι αυτούς τους συνοδεύει.²

Ύστερα ο Δίας‒πατέρας έφτιαξε τρίτο γένος
των βροτών ανθρώπων, χάλκινο, που να μη μοιάζει
στο ασημένιο πουθενά·
φράξινο, ανελέητο, φριχτό. Άλλο δεν είχαν στο μυαλό τους145
πάρεξ τα υπερφίαλα έργα του πολέμου,
βαριά σε στεναγμούς· στάρι δεν έτρωγαν³ κι ήταν σκληρή
η καρδιά τους σαν το ατσάλι.
Άπιαστοι κι άγριοι, υπερδύναμοι, με χέρια ανίκητα
που φύτρωναν στους ώμους, πάνω σε μέλη στιβαρά.
Χάλκινα τα όπλα, χάλκινα τα σπίτια τους,150
δούλευαν μόνον τον χαλκό -δεν είχε ακόμη εφευρεθεί
ο μαύρος σίδηρος.⁴
Κι αφού απ᾽ τα ίδια τους τα χέρια ξεκληρίστηκαν,
κατέβηκαν στον σκοτεινό, άραχλο δόμο του Άδη,
ανώνυμοι. Όσο κι αν ήταν τρομεροί, τους εξαφάνισε
μαύρος ο χάρος, κι άφησαν πίσω τους το φως,155
τη λάμψη του ήλιου.

Όταν με τον καιρό το χώμα κάλυψε κι αυτό το γένος,
έπλασε γένος τέταρτο στη σιτοφόρο γη ο Κρονίδης Δίας,
πιο δίκαιο κι αντρειωμένο·
το θείο γένος των ηρώων που λέγονται κι ημίθεοι,⁵
την προηγούμενη από μας γενιά, να ζουν στην άπειρη οικουμένη.160
Αλλά κι αυτούς τους χάλασε ολέθριος πόλεμος, κακόφωνη
σφαγή· άλλους εκεί μπροστά στη Θήβα την επτάπυλη,
χώρα του Κάδμου, έτσι που μεταξύ τους μάχονταν
ποιος θα κερδίσει βόδια και πρόβατα του Οιδίποδα·⁶
άλλους ο πόλεμος τους έφερε στην Τροία, με τα καράβια τους165
περνώντας πάνω απ᾽ το μέγα κύμα της θαλάσσης,
για χάρη της καλλίκομης Ελένης.
Όπου τους πιο πολλούς στο χώμα τους παράχωσε
το τέλος του θανάτου. Σε κάποιους όμως έδωσε τη χάρη
ο Κρονίδης Ζευς να μείνουν πέρα απ᾽ τους ανθρώπους·
σαν αγαθός πατέρας τούς κατοίκισε στα πέρατα του κόσμου,
κι εκεί, με δίχως λύπη στην ψυχή τους,170
κατοικούν στις Νήσους των Μακάρων, πλάι στις ροές
του Ωκεανού, του βαθυστρόβιλου, ήρωες ευτυχείς·
που τους προσφέρει τρεις φορές η σιτοφόρα γη τον χρόνο
ώριμους και γλυκούς καρπούς, σαν μέλι.

Άμποτε να μη ζούσα εγώ σ᾽ αυτήν την πέμπτη γενεά,
με τους ανθρώπους της· καλύτερα να ᾽χα πεθάνει πιο μπροστά175
ή να γεννιόμουν ύστερα. Γιατί έφτασε τώρα η ώρα
του γένους του σιδήρου.
Μήτε τη μέρα θα απολείψουν κάματος και πόνος μήτε τη νύχτα
η φθορά τους θα κοπάσει· τους περιμένουν μέριμνες βαριές,
θεόσταλτες, μόλο που κάποτε θα σμίγει και σ᾽ αυτούς
καλό με το κακό.
Ο Δίας όμως θα αφανίσει κι αυτό το γένος των βροτών·180
όταν τα νήπια θα γεννιούνται με κροτάφους γκρίζους·
ούτε ο γονιός θα μοιάζει του παιδιού του μήτε και τα παιδιά
με τους γονείς· ο ξένος στον φιλόξενο, ο σύντροφος στον σύντροφο
μήτε κι ο αδελφός στον αδελφό
δεν θα ᾽ναι φίλος πια, που ήταν άλλοτε ο κανόνας.
Θα τους καταφρονούν τους γέροντες γονείς οι απόγονοί τους,185
θα τους χλευάζουν ξεστομίζοντας λόγια βαριά,
άσπλαχνοι, ανίδεοι μπροστά στον φόβο του θεού·
σ᾽ εκείνους που τους γέννησαν, όταν γεράσουν, δεν θα αποδώσουν
τα τροφεία τους· καμιά αρετή ευορκίας, δικαιοσύνης,190
καλοσύνης· αντίθετα, θα δείχνουν την εκτίμησή τους
σ᾽ όποιον θα πράξει το κακό· το δίκιο καθενός η δυνατή γροθιά·
θα λείψει κι η ντροπή· θα βλάφτει ο τιποτένιος τον καλύτερό του,
με δόλια λόγια ξεγελώντας τον, και θα ορκίζεται αποπάνω·
ο φθόνος μόνον θα συντροφεύει τους ανθρώπους μες στη συμφορά τους 195
κακόγλωσσος, χαιρέκακος, μνησίκακος.
Και τότε προς τον Όλυμπο, μακριά από πλατείες και δρόμους,
καλύπτοντας με τον λευκό τους πέπλο την ωραία θωριά τους,
εγκαταλείποντας για πάντα τους ανθρώπους,
θα φύγουν και θ᾽ ανέβουν στον κόσμο των θεών
η Αιδώς κι η Νέμεση. Ό,τι θα μείνει, θα ᾽ναι μόνο
βάσανα πικρά, κλήρος για τους απόκληρους βροτούς,200
δεν θα υπάρξει στα δεινά τους σωτηρία καμιά.
-----------

¹ Βλ. το Εισαγωγικό σημείωμα στο προηγούμενο κείμενο του Ησιόδου.

² Το δέος που επικρατούσε για τους άγνωστους που ήταν θαμμένοι σε παλιούς τάφους οδήγησε προφανώς τον Ησίοδο στο να ταυτίσει τους ανθρώπους του "αργυρού γένους" με τους νεκρούς αυτών των τάφων.

³ Η γεωργία θεωρούνταν βασικό συστατικό του πολιτισμένου βίου, έτσι ώστε η απουσία της να παραπέμπει σε "πρωτόγονη" κατάσταση του ανθρώπου.

⁴ Ο μύθος ανταποκρίνεται στην ιστορική πραγματικότητα, αφού η χρήση του σιδήρου διαδόθηκε στην Ελλάδα τον 11ο αι. π.Χ.. Και στα ομηρικά έπη, τα οποία αφηγούνται ιστορίες που εκτυλίσσονται σε παλαιότερες εποχές, τα μεταλλικά μέρη των όπλων είναι χάλκινα.

⁵ Ο χαρακτηρισμός αναφέρεται στην καταγωγή τους, αφού ήταν γεννημένοι από πατέρα θεό και μητέρα θνητή.

⁶ Εννοείται η σύγκρουση των γιων του Οιδίποδα Ετεοκλή και Πολυνείκη κατά την εκστρατεία των Επτά επί Θήβας καθώς και η σύγκρουση των "Επιγόνων", που είχε ως συνέπεια την πτώση της πόλης.

Αν πάρεις στα σοβαρά τον κόσμο, οδηγείσαι με μαθηματική ακρίβεια στην κατάθλιψη

Παρατηρώντας και ζώντας σ’ αυτό τον κόσμο, τα συμπεράσματα που βγάζεις παίρνοντας τον στα σοβαρά, σε οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη κατάθλιψη. Βιωματικά και πρακτικά και όχι θεωρητικά, κατανοεί ο καθένας μας πως το απόφθεγμα ¨Γνώρισα τους ανθρώπους και αγάπησα τα ζώα¨ είναι η κοντινότερη προσέγγιση της εποχής.

Την κατάντια του ανθρώπινου είδους τη βλέπεις σε πάρα πολλές πτυχές της κοινωνίας, από το ότι δεν υπάρχει κανένας δισταγμός στο να θανατώσει άνθρωπος άνθρωπο, μέχρι τις διαπροσωπικές σχέσεις στις οποίες δεν υπάρχει βάθος ούτε κατά διάνοια. Οι σχέσεις είτε στηρίζονται στη χρόνια εξάρτηση είτε στο συμφέρον. Η φιλία είναι ένα σπάνιο είδος, πόσο μάλλον η ερωτική σχέση που περιέχει μέσα και τεράστιες δόσεις εγωισμού.

Για την πρώτη πτυχή του ¨ανθρώπου¨ που αφορά δολοφονίες (είτε με τη πρόφαση του πολέμου, της ομάδας, της θρησκείας κλπ) είναι κάτι που όσο και να μεγαλώσω, όση περισσότερη σοφία και να αποκτήσω, ποτέ δεν θα πάψει να μου προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως αντί ο κόσμος τα 60-70 χρόνια της ζωής του να τα περνάει όμορφα γαλήνια στον πιο γεμάτο πλανήτη (απ’ όλες τις απόψεις) προτιμά να σκορπά το θάνατο, να καταστρέφει τη φύση, να δολοφονεί ζώα. Για ποιο λόγο; Ποτέ δε θα μάθω πραγματικά τι ψυχικά τραύματα επουλώνει ο καθένας απ’ αυτούς, κάνοντας ανεπανόρθωτο κακό στο συνάνθρωπο.

Η δεύτερη πτυχή που σίγουρα είναι πιο βαριάς μορφής γιατί τη βιώνουμε καθημερινά στον κύκλο μας και δεν τη βλέπουμε απλά στην τηλεόραση, είναι αυτή των διαπροσωπικών σχέσεων. Η αλήθεια είναι πως με το πέρας των χρόνων, μετά από συλλογή εμπειριών καταλήγεις στο συμπέρασμα πως ουσιαστικές και βαθιές ανθρώπινες σχέσεις δεν υπάρχουν. Σιγά σιγά βλέπεις γύρω σου την απαξίωση πολλών εννοιών, όπως της φιλίας, της συντροφικότητας ή της συνεργασίας. Ο άνθρωπος μεγαλώνει, αλλάζει και χάνεται. Πράγματα που ένωναν δύο ανθρώπους στο παρελθόν πλέον όχι απλά έχουν ξεθωριάσει, αλλά έχουν διαγραφεί εντελώς. Έτσι μένει μόνο η συνήθεια η οποία κάποια στιγμή θα ξεπεραστεί κ αυτή.

Το πρόβλημα σ’ αυτή τη περίπτωση είναι πως μεγαλώνοντας δυσκολεύεσαι ολοένα και περισσότερο να βάλεις καινούρια άτομα στην καθημερινότητα σου. Μπορεί να διευρύνονται οι ορίζοντες σου και να γίνεσαι διαλλακτικότερος στα στραβά της εποχής και των γύρω σου, αλλά πολύ δύσκολα συνυπάρχεις μαζί τους. Ευτυχώς που στα δικά μου μάτια υπάρχουν δύο πολύ σημαντικοί παράγοντες που μας δίνουν πνοή κι ενέργεια και μας γλυτώνουν από τη ματαιότητα. Το ένα είναι η τέχνη και το άλλο ο έρωτας. Βέβαια τώρα που το ξανασκέφτομαι ο έρωτας αφορά κυρίως τους νέους ανθρώπους. Όσο μεγαλώνεις συνειδητοποιείς πως κι αυτός είναι εγωιστικός και υπερτιμημένος. Οπότε μένει μόνο η τέχνη, η οποία έχει τόσες πολλές μορφές, που είναι αδύνατον να μη βρεις κάτι να σε εκφράζει και να σε γεμίζει ενέργεια και ζωή. Μουσική, θέατρο, κινηματογράφος, ποίηση, ζωγραφική, φωτογραφία και φύση (κι αυτή τέχνη είναι).

Όλα είναι πράγματα που καθαρίζουν τελείως τον εγκέφαλο και σε κάνουν να δεις τη ζωή όμορφη(κι ας μην είναι). Χωρίς την ανάγκη αναγκαστικής συντροφιάς από ανθρώπους που δεν εκτιμάς ή δεν σε συνδέει τίποτα πλέον. Δεν είναι άσχημο πράγμα η μοναχικότητα όταν έχεις για φίλο τη μαγεία της τέχνης, ανακαλύπτεις στον εαυτό σου κρυμμένες γωνίες που δεν γνώριζες καν την ύπαρξη τους. Βέβαια αν υπάρξει η σπάνια περίπτωση του να βρεθεί ένας άνθρωπος που θα έχετε πνευματική και συναισθηματική ταύτιση τόσο δυνατή που να περάσετε όλα τα παραπάνω μαζί, νομίζω πως θα είστε πολύ κοντά στο να αγγίξετε το θεό.

Στενεύουν τα περάσματα

οι φίλοι μου φαντάσματα

κι η πόλη μοιάζει γενικώς

τάφος οικογενειακός

Δημοκρατία ή ολιγαρχία;

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα ενός διαλόγου μεταξύ του Λουτσιάνο Κάνφορα και του Γκουστάβο Ζαγκρεμπέλσκι, που έγινε στην ιστορική έδρα του παλαιότερου Πανεπιστημίου της Μπολόνια. Διεθνώς γνωστός ως ιστορικός των αρχαίων χρόνων, ο Λουτσιάνο Κάν- φορα διδάσκει Κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι. Ο Γκουστάβο Ζαγκρεμπέλσκι είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο.

Γκουστάβο Ζαγκρεμπέλσκι:
Στην τελευταία σελίδα του βιβλίου σας «Intervista sul potere» (Laterza, 2013) αναφέρεστε στην επιστροφή στην κυριαρχία των ολιγαρχιών, έπειτα από δύο αιώνες δημοκρατικών αγώνων, ως ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα του κόσμου στον οποίο ζούμε. Και εγώ νομίζω ότι αυτό είναι το κυριότερο πρόβλημα του καιρού μας. Εδώ βρίσκεται ίσως το κλειδί για να κατανοήσουμε αυτό που συνήθως δεν γίνεται κατανοητό, ξεκινώντας από το τέλος της πολιτικής και από τον θρίαμβο της τεχνικής, που κρύβει το πρόσωπο της εξουσίας, τις μορφές της, τους πρωταγωνιστές της. Σε ένα πρόσφατο άρθρο μου έχω ορίσει την ολιγαρχία ως το καθεστώς της ανισότητας, του προνομίου, της κρυφής και ανεύθυνης εξουσίας, δηλαδή της διακυβέρνησης που συγκεντρώνεται σε λίγους, οι οποίοι αντιστέκονται στην αλλαγή. Παραμένουν στην εξουσία πάντοτε οι ίδιοι και αναπαράγονται με αλληλέγγυα συνενοχή και πελατειακές σχέσεις. Οι μορφές της δημοκρατίας κλονίζονται αλλά δεν ανατρέπονται. Η ουσία όμως της δημοκρατίας χάνεται. Ο καιρός μας είναι, νομίζω, ο καιρός της δημοκρατικής υποκρισίας και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα.

Αυτή η εκτίμηση δεν παραγνωρίζει εκείνον που ο Μίχελς είχε ορίσει ως «σιδερένιο νόμο των ολιγαρχιών». Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι ηγετικές ομάδες υπήρχαν και υπάρχουν πάντοτε και παίζουν αποφασιστικό ρόλο τόσο στα κόμματα όσο και στα δημοκρατικά κράτη κάθε τύπου. Υπάρχει όμως μια διαφορά μεταξύ των ελίτ που είναι ανοιχτές στην εναλλαγή και την αντικατάσταση και ελέγχονται από ισχυρές αντιεξουσίες, όπως η ανεξάρτητη Δικαιοσύνη και ο ελεύθερος Τύπος, και των κλειστών ολιγαρχιών. Στο βιβλίο σας αναφέρεστε σε μιαν επιστροφή στα «αρχικά» χαρακτηριστικά των παλαιών ολιγαρχιών, που βασίζονταν κυρίως στον πλούτο και την αριστοκρατική καταγωγή. Με ποιον τρόπο εκδηλώνεται κατά τη γνώμη σας αυτή η επιστροφή;

Λουτσιάνο Κάνφορα:
Ο νους μου πάει κυρίως σε μακροσκοπικά και ταυτόχρονα διδακτικά φαινόμενα. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών εκλέγεται (έστω από μια μειοψηφία όσων έχουν δικαίωμα ψήφου, δεδομένης της πελώριας αποχής του αμερικανικού εκλογικού σώματος), αλλά τις θεμελιώδεις αποφάσεις τις παίρνουν άλλοι. Τις παίρνουν δυνάμεις καθοριστικές που κινούνται στο παρασκήνιο και που μπορούν στο βάθος να περιφρονούν τους εκλογικούς τύπους. Προκειμένου να υπηρετηθούν οι σκοποί της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεμονίας είναι αναγκαία μια προκλητική και παράνομη ηλεκτρονική κατασκοπία; Ο πρόεδρος ίσως να αγνοεί ακόμα και την ύπαρξή της, αλλά αυτή πραγματοποιείται χωρίς αναστολές από εκείνους που κατέχουν την εξουσία, ακόμα και με τίμημα σοβαρές κρίσεις με τους Ευρωπαίους συμμάχους καθώς και με τους Ρώσους ή Κινέζους ανταγωνιστές. Ο πρόεδρος διακηρύσσει δημόσια την αντίθεσή του στο ανθηρό και ελεύθερο εμπόριο των όπλων, τα αποτελέσματα του οποίου είναι τρομερά; Το ισχυρότατο λόμπι των παραγωγών όπλων παραλύει όμως κάθε σχετική απόφαση. Αυτή είναι η ουσία της μεγάλης αμερικανικής πραγματικότητας και αυτό είναι το μοντέλο που σταδιακά επικρατεί παντού. Ο Μίχελς είχε συλλάβει ένα «νόμο», αλλά η πραγματικότητα που αυτός μελέτησε ήταν μικρό πράγμα σε σχέση με τη σκληρή και ανησυχητική πραγματικότητα που έχουμε μπροστά στα μάτια μας. Η ανάλυση του Μίχελς και των δασκάλων του, των θεωρητικών των ελίτ, αναφερόταν σε πολιτικούς σχηματισμούς του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, όπως τα πολιτικά κόμματα ή γενικότερα η πολιτική τάξη. Το πρόβλημα είναι ότι η πολιτική τάξη έχει υποκατασταθεί στον ρόλο της, παρ’ όλο που παραμένει στη θέση της, από δυνάμεις με πολύ μεγαλύτερο βάρος και ισχύ, οι οποίες διαφεύγουν ολικά από το εκλογικό «παιχνίδι» ή από τον λαϊκό έλεγχο. Αυτές είναι οι νέες ολιγαρχίες. Πριν προσπαθήσουμε να τις καταπολεμήσουμε, χρειάζεται να κατορθώσουμε να φανερώσουμε τον χαρακτήρα τους και την κυριαρχία τους. Θα θέλαμε έναν νέο Μαρξ, ικανό να μελετήσει τη χρηματοοικονομική εξουσία του παρόντος και του επερχόμενου μέλλοντος.

Για την ώρα, ωστόσο, οφείλουμε να αρκεστούμε στους ταλμουδιστές (είναι όλο και λιγότεροι), που ασχολούνται με την ερμηνεία του «παλαιού» Μαρξ, ενώ η πραγματικότητα που βρίσκεται μπροστά μας και δεσπόζει πάνω μας ζητάει ήδη να «αποκαλυφθεί» από τη ρίζα της. Και χωρίς την ευγενική και εχέμυθη συμβολή των «τεχνικών», οι οποίοι σίγουρα διαθέτουν ειδικές γνώσεις, αλλά είναι συνένοχοι των νέων εξουσιών που κινούν τα νήματα στα κέντρα των αποφάσεων.

Ο Πλάτων, στην «Πολιτεία» του, είχε οραματιστεί ότι στην κορυφή του ιδεώδους κράτους θα βρίσκονταν οι «φιλόσοφοι-κυβερνήτες», οι οποίοι θα έφταναν με ασκητική αφοσίωση στην κατανόηση και τη θεώρηση του ύψιστου αγαθού και του ορθού και γι’ αυτό θα νομιμοποιούνταν να κυβερνούν όλους τους άλλους. Στη θέση των φιλοσόφων-κυβερνητών ο δικός μας παντοδύναμος, πλούσιος και υπερεξοπλισμένος «Πρώτος Κόσμος» έχει τοποθετήσει τους μεγάλους γνώστες, τους πρωταγωνιστές της οικονομίας. Αυτοί γνωρίζουν αυτό που θέλουν, αλλά φοβάμαι ότι δεν θέλουν ούτε το ύψιστο αγαθό ούτε τη δικαιοσύνη. Το ερώτημα που πρέπει να τεθεί (καθώς δεν είναι δυνατόν να περιμένουμε αδρανείς και παθητικά την έλευση του «μεγάλου αναλυτή» της νεωτερικότητας) είναι το ακόλουθο: Σε μια τέτοια κατάσταση ποια δυνατότητα υπάρχει να αποκτήσουμε ξανά, ως κοινοί πολίτες, τη δύναμη να επηρεάζουμε την πορεία των γεγονότων;

Γκουστάβο Ζαγκρεμπέλσκι:
Μιλήσατε για δυνάμεις που δρουν στο παρασκήνιο. Τέτοιες δυνάμεις υπήρχαν πάντοτε. Το ότι η πολιτική «στη σκηνή» των θεσμών είναι μια σκηνοθεσία για να αποσπά τα μάτια του κοινού από την πραγματικότητα της εξουσίας (η οποία «βρίσκεται στον βαθύτερο πυρήνα του μυστικού», έγραψε ο Ελίας Κανέτι) είναι μια ρεαλιστική ιδέα. Κάποτε το παρασκήνιο αντιμετωπιζόταν ως ο τόπος του σκοταδιού, της ίντριγκας, των συνωμοσιών, των ανομολόγητων πράξεων. Ολα αυτά ήταν αρνητικά πράγματα, που έπρεπε να καταπολεμούνται δημόσια με θεσμούς που λένε πάντοτε την αλήθεια. Σήμερα;

Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε κάτι καινούργιο. Οι συνέπειες πάνω στη ζωή των ανθρώπων είναι προφανείς, όπως προφανής είναι και η αιτία: η επικυριαρχία της απορρυθμισμένης οικονομίας που ελέγχεται από το κερδοσκοπικό χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Είναι όμως μια ασώματη αιτία, η οποία, προς το παρόν, φαίνεται ασύλληπτη, κρυμμένη, σαν να βρίσκεται πίσω από ένα πέπλο. Διαπιστώνουμε την παρακμή της πολιτικής και είμαστε θεατές της παντομίμας των τελετουργικών της: πρόσωπα ανυπόστατα που παρουσιάζονται ως «τεχνοκράτες» και αποκαλύπτονται εκτελεστές της βούλησης άλλων· «θέσεις» ως λάφυρο μιας πάλης που, καταχρώμενη τη λέξη, συνεχίζει να αποκαλείται πολιτική· κανένα σχέδιο που να διαθέτει αυτονομία· συνθήματα τόσο αφηρημένα όσο και επιτακτικά: το ζητούν οι: η «Ευρώπη», η «ανάπτυξη», ο «ανταγωνισμός».

Αυτή η παρακμή είναι η συνέπεια εκείνου που είναι σήμερα ο αληθινός «πυρήνας της εξουσίας». Για να μπορέσουμε να αντιταχθούμε σε αυτόν με τα μέσα της δημοκρατίας, πρέπει πάνω απ’ όλα να τον κατανοήσουμε, χωρίς να αρκούμαστε μόνον να θρηνούμε για τις συνέπειές του μπερδεύοντάς τες με τις αιτίες του.

Μορφή θυμού: Επικρίσεις και ταπεινώσεις

Αυτή η μορφή θυμού έχει μεγαλύτερη ευθύτητα από άλλες. Το μήνυμά της είναι το εξής: «Κάτι δεν πάει καλά με σένα. Το ξέρω και θα στο πω. Θέλω να αισθανθείς άσχημα επειδή είμαι θυμωμένος μαζί σου.»

    

Οι θυμωμένοι άνθρωποι συχνά κατηγορούν τους άλλους για τα προβλήματα τους. Εσύ με έκανες να έχω πονοκέφαλο. Εσύ με εξαγρίωσες. Εσύ φταις για όλα. Εσύ, εσύ, εσύ.

Υπάρχουν πέντε επικριτικά μηνύματα. Τα επικριτικά μηνύματα λένε στους άλλους ότι είναι κακοί άνθρωποι. Τα μηνύματα αυτά λένε ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά, και συνήθως αυτό το κάτι είναι ότι το άτομο δεν μπορεί να διορθώσει. Τα πέντε αυτά μηνύματα είναι τα εξής:

• Δεν αξίζεις τίποτα
• Δεν είσαι αρκετά καλός
• Είσαι ανάξιος να αγαπηθείς
• Δεν ανήκεις / δε χωράς πουθενά
• Δεν έπρεπε να υπάρχεις

Αυτά που ξεστομίζεις είναι απαίσια, τρομερά πράγματα, ακόμα κι αν τα ψιθυρίζεις. Εκτός αυτού, ποιος νομίζεις ότι είσαι για να κρίνεις τους άλλους; Οι επικρίσεις είναι μια σκληρή πρακτική. Κάνουν τους άλλους να αισθάνονται απαίσια.

«Ε, και λοιπόν;» λες πάλι εσύ. «Γιατί να με εμποδίσει κάτι τέτοιο; Κοίτα, εγώ είμαι θυμωμένος με την … Θέλω να την κάνω να αισθανθεί απαίσια. Ξέρω πολύ καλά τι κάνω και πιάνει πάντα. Την κάνω να κλαίει, όποτε θέλω.»

Πολύ ωραία! Αλλά όταν σταματάει να κλαίει, σε αποκαλεί αποτυχημένο, λάθος της φύσης ( αυτό είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να πει και να σε τσατίσει). Μετά είναι θυμωμένη και πληγωμένη για μία εβδομάδα.

Οι επικρίσεις και οι ταπεινώσεις είναι όπλα του θυμού. Άλλες φορές έχουν αποτέλεσμα, άλλες πάλι όχι. Πολύ συχνά επιστρέφουν σαν μπούμερανγκ σ’ αυτόν που τις εξαπέλυσε πρώτος. Οι άλλοι επικρίνουν εσένα μετά. Και τότε είναι που ανεβαίνεις άλλο ένα σκαλοπάτι στη σκάλα του θυμού.

The Monster Burger: το μπέργκερ των… 6.000 θερμίδων

Στο εστιατόριο The Hog in Horsley στο Gloucestershire δημιουργήθηκε ένα μπέργκερ-τέρας που λίγοι μπορούν να «νικήσουν».

Σίγουρα όταν πηγαίνετε με την παρέα σας για μπέργκερ, έχετε στο μυαλό σας ένα τσιζμπεργκερ, ένα μπέργκερ με λίγο μπέικον, ίσως στη χειρότερη ένα μπέργκερ με διπλό μπιφτέκι. Όπως και να ‘χει, δεν φαντάζεστε να τρώτε το Monster Burger (όνομα και πράγμα) του

The Hog in Horsley στο Gloucestershire, το οποίο θέτει σοβαρή υποψηφιότητα ως το πιο ανθυγιεινό μπέργκερ -ή τουλάχιστον ένα από τα πιο ανθυγιεινά.

Με πάνω από 1 κιλό κρέας, 10 χοντρές φέτες μπέικον, 12 onion rings, 2 τηγανητά αβγά και περίπου 6 χιλιάδες θερμίδες, το ύψους 30 εκατοστών μπέργκερ ζυγίζει περίπου 2 κιλά και σίγουρα κάνει καλή παρέα με τη χοληστερίνη και το έμφραγμα.

Δημιουργός του ο Dave Cameron, head chef του The Hog in Horsley, Gloucestershire, ο οποίος το δημιούργησε για μια τοπική γιορτή που συνέβη στις αρχές του φθινοπώρου. Μέσα σε όλα, μάλιστα, οι πεινασμένοι καταναλωτές πλήρωναν 10 λίρες για το μπέργκερ, το οποίο, όμως, αν δεν κατάφερναν να εξαφανίσουν σε 45 λεπτά, θα τους κόστιζε άλλες 15. Και σαν να μην ήταν αρκετό το μπέργκερ από μόνο του, το συνόδευε και μισό κιλό πατάτες, όπως και σαλάτα, σε ένα γεύμα ικανό να ταΐσει όχι έναν, αλλά τουλάχιστον 4 με 6 άτομα.

Το Monster Burger περιέχει περίπου μισό κιλό κιμά, μισό κιλό χοιρινό και μισό κιλό μπρίσκετ, με τον μοσχαρίσιο κιμά μόνο του να αποδίδει 2.259 θερμίδες και 76,5 γραμμάρια κορεσμένου λίπους –περίπου 4 φορές πάνω από τη συνιστώμενη ημερήσια δόση για τις γυναίκες. Συνολικά, το γεύμα αυτό παρέχει 409 γραμμάρια λίπους, 131 γραμμάρια εκ των οποίων κορεσμένο.

Από το πιάτο δεν έλειψαν και οι σος, όπως bbq, κέτσαπ και πάπρικα, γι’ αυτούς που ήθελαν κι ένα ντιπ και συνολικά αποδεικνύει ότι τα τεράστια γεύματα συνεχίζουν να ξεπηδούν ολοένα και περισσότερο, τουλάχιστον στη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τον περασμένο Απρίλιο στο Μάντσεστερ, ο σεφ Sam Longhurst του Splendid Kitchen δημιούργησε ένα μπέργκερ ύψους 25 εκατοστών, με 6 διαφορετικές μορφές 3 ειδών κρέατος, το οποίο έφτανε τις 2 χιλιάδες θερμίδες, ενώ τον Νοέμβριο του 2014 ένα τεράστιο μπέργκερ, που θεωρήθηκε το μεγαλύτερο του Ηνωμένου Βασιλείου βγήκε σε προσφορά στο The George, στο Stockton-on-Tees της βορειοανατολικής Αγγλίας, με «ψωμάκια» μήκους 50 εκατοστών και βάρος συνολικό… 30 κιλών.

Άλλα τρελά burger για... γερά στομάχια

Αν η πιο τολμηρή σας επιλογή στα burger μέχρι τώρα ήταν με διπλό μπιφτέκι, τότε τα παρακάτω burger από διάφορες γωνιές του κόσμου, μάλλον θα σας κάνουν να αισθανθείτε λίγο άσχημα.

Η αντίληψη που έχουν για τα burger κάποια εστιατόρια και fast food φαίνεται να διαφέρει πολύ από αυτή που έχουμε οι περισσότεροι στο μυαλό μας. Για κάποιους, ένα μπιφτέκι, μια φέτα τυρί, λίγο μπέικον, ντομάτα και σάλτσα δεν είναι αρκετά.

Είστε έτοιμοι να δούμε τι προσθέτουν στο burger τους αυτοί που έχουν λίγο περισσότερη και ολίγον αρρωστημένη φαντασία;

Burger με κρέας περιστεριού και… σκουλήκια
Όσο κι αν τα σκουλήκια κάνουν το κρέας περιστεριού να ακούγεται πιο ανεκτό, η ιδέα αυτού του burger είναι λίγο περίεργη. Σερβίρεται στο Pestaurant του Λονδίνου και τα σκουλήκια ψήνονται στα κάρβουνα, ενώ το εν λόγω εστιατόριο σερβίρει γενικότερα διάφορα πράγματα που το πιθανότερα είναι να ψεκάζαμε αντί να τα φάμε.

The Luther Burger
Στο συγκεκριμένο burger τα ψωμάκια δίνουν τη θέση τους σε… ντόνατς, συνδυάζοντας το αλμυρό με το γλυκό. Πήρε το όνομά του από τον τραγουδιστή και συνθέτη Luther Vandross, ο οποίος το προτιμούσε, ενώ λέγεται ότι το εφηύρε ένας σεφ από τη Γεωργία των Η.Π.Α., ο οποίος είχε… ξεμείνει από ψωμάκια.

 

Phat Bastard Burger
Επινοήθηκε το 2013 από τον ιδιοκτήτη του Longboards Laidback Eatery and Burger Bar και τον σεφ του στην Αυστραλία. Περιέχει 900 γραμμάρια μοσχαρίσιο κρέας, 6 φέτες τυρί, 200 γραμμάρια χοιρινό, 8 φέτες μπέικον, 8 onion rings, λαχανοσαλάτα, ντομάτα, σάλτσα και μαρούλι σε σπιτικά ψωμάκια. Για να «κάψει» κανείς το εν λόγω burger, αν καταφέρει να το φάει, χρειάζεται περίπου 8 ώρες αεροβική άσκηση.

Poop Burger
Θα το εκφράσουμε όσο πιο τυπικά γίνεται για να σας προφυλάξουμε από την αηδία που ενδεχομένως να νιώσετε. Επιστήμονες στην Ιαπωνία δημιούργησαν το πρώτο burger στον κόσμο με ανθρώπινες ακαθαρσίες. Ο Mitsuyuki Ikeda από το Εργαστήριο Okayama ανάμειξε πρωτεΐνη προερχόμενη από ανθρώπινα περιττώματα με φασόλια σόγιας και ζουμί από μπριζόλα για να μιμηθεί τη γεύση κρέατος ενός κλασικού χάμπουργκερ. Πάμε παρακάτω.

Burger από κρέας αλόγου
Κόντρα στις αντιθέσεις των Βρετανών που δεν επιθυμούν να τρώνε οτιδήποτε έχει σχέση με άλογο, η Lord Nelson Pub του Λονδίνου λάνσαρε το 2013 το εν λόγω burger, το οποίο μάλιστα έκανε τελικά θραύση.

Pizza burger
Γι’ αυτούς που δεν ξέρουν τι να παραγγείλουν ανάμεσα σε πίτσα και burger, το συγκεκριμένο burger της αλυσίδας fast-food Boston Pizza της Βόρειας Αμερικής τους δίνει την απάντηση: μπιφτέκι κι όλα τα απαραίτητα υλικά μέσα σε καλτσόνε, σε ένα αποτέλεσμα που είναι τόσο ανθυγιεινό όσο φαντάζεστε.

Quadruple Bypass Burger
Το Heart Attack Grill, ένα μάλλον κακόφημο φαγάδικο στο Λας Βέγκας των Η.Π.Α, σερβίρει φαγητό που βλάπτει σοβαρά την υγεία, ενώ το όνομά του έχει συνδεθεί με τουλάχιστον δύο θανάτους πελατών του, οι οποίοι έπαθαν έμφραγμα μετά την κατανάλωση του εν λόγω burger. To Quadruple Bypass Burger περιλαμβάνει 4 μπιφτέκια των 250 γραμμαρίων το καθένα, 20 φέτες μπέικον, 8 φέτες τυρί και λίγο… μαρούλι για τα μάτια του κόσμου. Οι θερμίδες του; Μόλις 9.982.

The Douche Burger
Εκκεντρική και πολυδάπανη επιλογή για burger προσφέρει το 666 Burger της Νέας Υόρκης, με το Douche Burger που κοστίζει 666 δολάρια, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα burger του μαγαζιού που η τιμή τους είναι στα 6,66 δολάρια. Η διαφορά τους είναι ότι το Douche Burger είναι γεμάτο με «πλουσίων γεύσεις» όπως συνηθίζουν να λένε, με φουα-γκρα, αστακό, τρούφα, χαβιάρι, τυρί Gruyère κ.ά. και σερβίρεται τυλιγμένο σε φύλλο χρυσού.

The 777lb Burger
Λένε ότι το μέγεθος δεν παίζει ρόλο. Στο Juicy’s Outlaw Grill στο Κάλγκαρι του Καναδά, όμως, το μέγεθος αυτού του burger αλλάζει τα δεδομένα, αφού ζυγίζει 350 κιλά και περιέχει 4,5 κιλά μουστάρδα, άλλο τόσο μαγιονέζα, 6 κιλά τουρσί, 10 κιλά κρεμμύδια και 10 κιλά μαρούλι. Στην πραγματικότητα είναι τόσο βαρύ που χρειάζεται ανυψωτικό για να τοποθετηθεί στο γκριλ, ενώ δεν είναι ακριβώς… fast food, αφού πρέπει να το παραγγείλει κάποιος τουλάχιστον 24 ώρες νωρίτερα.

 Μαύρο… μπέργκερ

Στην Ιαπωνία κυκλοφορεί ήδη ένα κατάμαυρο μπέργκερ που ακούει στο όνομα «μαύρο μαργαριτάρι».

 

Υπάρχει το μαύρο ψωμί και το καστανό ρύζι της ολικής άλεσης, εν προκειμένω, όμως, το μαύρο που εννοούμε δεν έχει καμία σχέση με τα παραπάνω. Πρόκειται για ένα κατάμαυρο μπέργκερ από γνωστή αλυσίδα fast-food, το οποίο βγαίνει στην Ιαπωνία και περιέχει μαύρο τυρί, μαύρο ψωμί και μαύρη σος.

Το μαύρο μπέργκερ δεν είναι κάτι καινούργιο, αφού κυκλοφορεί ήδη από το 2012. Στη νέα βερσιόν του, όμως, θα περιέχει και μαύρο τυρί, μαζί με το μαύρο ψωμί και τη μαύρη σος που περιείχε ήδη τα προηγούμενα χρόνια.

Το μυστικό του εν λόγω μπέργκερ έγκειται στον ξυλάνθρακα μπαμπού, όπου «καπνίζονται» τα ψωμάκια, ενώ χρησιμοποιείται και στο τυρί. Η μαύρη σος φτιάχνεται με σκόρδο, κρεμμύδι και μελάνι σουπιάς, ενώ το μπιφτέκι περιέχει μαύρο πιπέρι.

Το «μαύρο μαργαριτάρι» είναι η απλή έκδοση του μπέργκερ, το οποίο κυκλοφορεί και με μαρούλι και ντομάτα (σε φυσιολογικά χρώματα) ως «μαύρο διαμάντι».

Glamburger: το πιο ακριβό μπέργκερ του κόσμου με επικάλυψη… χρυσού

Σεφ του Λονδίνου δημιουργεί το πιο ακριβό μπέργκερ, του οποίου η τιμή είναι… απλησίαστη.

 

Μετά, ήρθε και το μπέργκερ να κλέψει την παράσταση, με τον αστακό του, το χαβιάρι του και τα… χρυσά του φύλλα.

Το εν λόγω μπέργκερ φτιάχνεται με μοσχαρίσιο κρέας wagyu και κρέας ελαφιού, χρειάστηκε 3 εβδομάδες προκειμένου να τελειοποιηθεί και έχει επιλεχθεί από τους ανθρώπους των… ρεκόρ ως το πιο ακριβό του κόσμου, με την τιμή του να ανέρχεται στις 1.100 λίρες, δηλαδή περίπου στα 1400 ευρώ.

Το εστιατόριο Honky Tonk στο Τσέλσι γαρνίρισε το πιάτο με διάφορες ακριβές λιχουδιές προκειμένου να δικαιολογήσει την τιμή του, ενώ τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι τα εξής: 220 γραμμάρια μοσχαρίσιου κιμά wagyu και 60 γραμμάρια κιμά ελαφιού (προκειμένου να εξισορροπηθούν τα λιπαρά), μαύρη τρούφα στη μέση του μπέργκερ, αλάτι από τα Ιμαλάια, καναδέζικος αστακός με σαφράν από το Ιράν για συνοδευτικό, μπέικον στην κορυφή, χαβιάρι μπελούγκα και αβγό πάπιας τυλιγμένο σε βρώσιμα φύλλα χρυσού. Στο τελείωμα, στο ψωμάκι πασπαλίζουν λίγο ιαπωνικό matcha (ένας τύπος πράσινου τσαγιού σε σκόνη) και το τυλίγουν κι αυτό σε φύλλο χρυσού. Στο γαρνίρισμα βρίσκουμε μάνγκο και άσπρη τρούφα και όπως δηλώνει και ο Chris Large, επικεφαλής σεφ του Honky Tonk, τα υλικά είναι εξαιρετικής ποιότητας και πανάκριβα, δικαιολογώντας και την υψηλή τιμή του μπέργκερ.

Εκτός από την τιμή του, όμως, είναι και οι θερμίδες του υψηλές, φτάνοντας τις 2.618 και ξεπερνώντας τη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη ενός ενήλικα.

Το Glamburger, που μάλλον είναι το χάμπουργκερ της… υπερβολής, δημιουργήθηκε για διαφημιστικούς λόγους σε συνεργασία με εκπτωτικά site, ενώ μέσω αυτών δίνεται και ένα μπέργκερ… δωρεάν.

Tο μεγαλύτερο αεροδρόμιο στον κόσμο

Το γραφείο της Ζάχα Χαντίντ σχεδιάζει το νέο αεροδρόμιο του Πεκίνου, που θα είναι και το μεγαλύτερο αεροδρόμιο στον κόσμο. Δείτε τα σχέδια που δημοσιεύθηκαν.

Το νέο αεροδρόμιο αναμένεται να εξυπηρετεί 45 εκατομμύρια επιβάτες το χρόνο, ενώ ο αριθμός αυτός θα μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 75 εκατομμύρια. Θα είναι σε θέση επίσης να ανταποκριθεί σε πολλές διαφορετικές ανάγκες, ανάλογα με τον αριθμό των επιβατών ή με τον τύπο των αεροσκαφών.

Η πρόσβαση στο αεροδρόμιο θα γίνεται με όλα τα μέσα και αναμένεται να συμβάλει ιδιαίτερα στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης αλλά και των γειτονιών επαρχιών.

Το υπάρχον αεροδρόμιο του Πεκίνου έχει ήδη ξεπεράσει τον αριθμό των επιβατών και των αεροσκαφών που μπορεί να εξυπηρετήσει και χρειάζεται άμεσα αναβάθμιση.
Από τα στοιχεία του νέου αεροδρομίου χαρακτηριστική είναι η αισθητά μειωμένη απόσταση ανάμεσα στο check in και τα gates αλλά και ανάμεσα στα διαφορετικά gates για τους επιβάτες με ανταπόκριση.

Τα αεροδρόμιο έχει σχεδιαστεί ώστε να είναι συμμετρικό για να επιτρέπεται η ανεμπόδιστη και εύκολη ροή των επιβατών και να αποτυπώνει την αρμονία που συναντάται γενικότερα στην κινεζική φύση.  

Η Δηλιογεννημένη Aρτεμις

«Οι θεοί ενοικούν όπως πάντοτε το παρόν και συγκροτούν το είναι. Δεν είναι αρχαίοι, δεν εξελίσσονται και δεν εκπίπτουν, αφού δεν γνωρίζουν εξέλιξη και έκπτωση, οι φυσικοί νόμοι, η δύναμη, η ακατάλυτη και αιώνια δεν χάνεται και δεν μειώνεται παρά μόνο εάν ο κόσμος επιστρέψει στο χάος, εάν οι Τιτάνες επανακτήσουν την κυριαρχία…», γράφει σε ένα βιβλίο της η Ουρανία Τουτουντζή.

…Ο Ουρανός έλαβε σύζυγό του τη Γαία και απέκτησε δώδεκα τέκνα, τους Τιτάνες και τις Τιτανίδες. Αυτοί ήταν οι παλιοί θεοί (Τιτάν σημαίνει φωτεινό, συμβολίζει την ηλιακή θεότητα). Τιτάνες θα είναι το επίσημο όνομα των θεών του ουρανού. Oλοι οι Τιτάνες πλην του Κρόνου ήταν άναρχοι απέναντι στους νόμους.

Μία από τις Τιτανίδες, η Φοίβη, θα ενωθεί με τον Τιτάνα Κάο ή Σφαίρο ή Πόλο και θα αποκτήσουν δύο κόρες, τη Λητώ και την Αστερία. Φοίβη σημαίνει η φωτεινή, η εξαγνίζουσα, η ανέγγιχτη, κυριαρχεί στη σελήνη και προστατεύει θνητούς και αθάνατους, στα νυχτερινά όνειρά τους, και φορά χρυσό στεφάνι.

Η Λητώ, η οποία ταυτίζεται και με τη Λυκιακή θεότητα Lada και τη σημιτική Alilat, θα ταυτιστεί με τη νύχτα, επίσης νυχτερινή θεά που γεννά γαλαξίες και ηλιακά συστήματα. Με τη σειρά της θα ενωθεί παράνομα με τον Δία και θα φέρει στον κόσμο την Αρτέμιδα και τον Απόλλωνα.

Όπως την επικαλείται ο ορφικός ύμνος «Λητώ κυανόπλεε, διδυμότοκε θεά, σεμνήτω κοίω. Θυγατέρα μεγάθυμε, πολύευκτη βασίλισσα, που σου έλαχε από τον Δία ιερά γόνιμη ωδίνη καλότεκνη και εγέννησες τον Φοίβο και την τοξεύτρια Αρτέμιδα στην Ορτυγία εκείνη και στη βραχώδη Δήλο…».
Η Δήλος, στα αρχαία ημερολόγια της παρατήρησης της ανατολής των άστρων, Αιγυπτιακά, Ελληνικά, Σουμερο-βαβυλωνιακά, αντιστοιχεί στην Παρθένο με το στάχυ. Με την ανατολή του Στάχυος ξεκινούσε ένα από τα Αιγυπτιακά ημερολόγια. Η Δήλος ανήκει στο σύνολο των ιερών τόπων όπου καθρεφτίζονται τα άστρα του ουρανού… Τα σύμβολα των αστερισμών όπως το στάχυ θα στιγματίσουν τη μία όψη του νομίσματος των τόπων σαν σήματα και της δύναμης που αποπνέουν. Oι προσανατολισμοί των ναών αυτών θα δείχνουν τις φορές που θα καταλήγουν σε κάποιο σημείο και το άλλο σε άλλο έτσι ώστε να χαραχθούν τρίγωνα, τετράγωνα και κύκλοι στη γη.

Μια σειρά από σημαίνουσες γυναίκες θα μεσολαβήσουν για τον ερχομό της Αρτέμιδος, αυτής που μόλις γεννηθεί θα αναλάβει την ευθύνη του ερχομού του αδελφού της Φωτοβόλου Απόλλωνα. Αν παρατηρήσει κανείς, θα διαπιστώσει ότι μεγάλοι μάντεις, όπως ο Τειρεσίας και άλλοι (μύστες), για να αγγίξουν αυτή την άλλη γνώση, ένα χρονικό διάστημα της ζωής τους μεταλλάχθηκαν σε γυναίκες. Οι γυναίκες είναι αυτές που θα έρθουν σε επαφή και συνουσία με αγγέλους και θεούς… Ο απόστολος Παύλος φοβούμενος τη δύναμή τους θα διατάξει σχέδιο να κρύβονται οι γυναίκες από τους ναούς (θυμηθείτε τους γυναικωνίτες) για να μην τραβήξουν την προσοχή - ενδιαφέρον της θεϊκής δύναμης που βρίσκεται εκεί κατά τη διάρκεια της λειτουργίας.

Η ετοιμόγεννη Λητώ κυνηγημένη από την Ηρα θα βοηθηθεί από την Αθηνά, τη γεννημένη από την υδάτινη μήτρα την Πυρομάντη από τους Δελφούς, να βρει τόπο να γεννήσει, κάνοντας ένα κύκλο σταθμών δώδεκα γεωγραφικών σημείων που ταυτίζονται με τα ζώδια, καταλήγοντας στο κέντρο του κύκλου στην άδηλη μέχρι εκείνη τη στιγμή Δήλο. Κατά τον Ησίοδο, η Δήλος θα εμφανιστεί στην απελπισμένη Λητώ σαν πλοίο που έπλεε στους ουρανούς και έψαχνε να προσγειωθεί… και προσθαλασσώθηκε και αγκυροβόλησε στο κέντρο των Κυκλάδων.

Αυτό το πλοίο το έλεγαν Δήλια Αστέρια ή Θεωρίς που επλανάτο πολύ καιρό στους ουρανούς και έφερε στη γη ξένους θεούς…

Η πιο μεγάλη απόδειξη αυτής της αλήθειας ήταν ότι οι Δηλιανοί, κάθε χρόνο, κατασκεύαζαν ομοίωμα αυτού του πλοίου (κάτι σαν την τριήρη της παρθένου Αθηνάς) και τελούσαν γιορτή στη μνήμη του γεγονότος αυτού. Ήταν από τις σημαντικότερες γιορτές πλοίου της αρχαιότητας. Τη νύχτα της γέννησης της πρωτότοκης Αρτέμιδος και του δευτερότοκου Απόλλωνα θα ανάψουν οι πυρσοί της ημέρας και της νύχτας. Αυτό το φως θα έχει για την αρχαιότητα την ίδια σημασία που έχει σήμερα το φως των Ιεροσολύμων. Τα Καβείρια μυστήρια δεν ξεκινούσαν εάν δεν έφτανε το φως της Δήλου που μοιράζονταν στα σπίτια μετά από ενεαήμερη συσκότιση. Η Αρτεμις συνδέεται με τα Καβείρια όπως μαρτυρούν τα γραφόμενα μιας επιγραφής στη Μικρά Ασία, όπου ήταν διαδεδομένη η λατρεία των Καβείρων. «Ιέρειαν δια βίου της Βουλαίας Αρτέμιδος και Λουτροφόρων Μεγάλων θεών Καβείρων».

Η Αρτεμις γεννήθηκε ομαλά πρώτη από τα δίδυμα και βοήθησε τη μητέρα της να ξεγεννήσει τον δευτερότοκο Απόλλωνα. Έκτοτε, η παρθένος Αρτεμις γίνεται η επίσημη προστάτιδα των τοκετών.

Στη σύγχρονη πια Μύκονο ύστερα από μείξεις και παραφθορές μύθων, προσάπτουν στην Αρτέμιδα και ένα φυλακτό που χαρίζουν συνήθως στις ετοιμόγεννες, το σήμα τανίτ, το αιγυπτιακό μάτι, που βρίσκεται σε ψηφιδωτό στο πλατύσκαλο μιας δηλιανής έπαυλης, με σκοπό να κρατά το κακό μάτι έξω από το σπίτι.

Την Αρτέμιδα έμαθαν να είναι παραστάτης και βοηθός του τοκετού οι Μοίρες, οι οποίες βρίσκονταν εκεί και στις δύο γέννες. Οι Μοίρες ήταν αυτόνομες και αυτεξούσιες και ούτε καν ο Δίας δεν μπορούσε να διαφεντέψει, παρ’ όλο που κατοικούσαν και αυτές στον Όλυμπο κάτω από τον θρόνο του. Η Αρτεμις συμβολίζει το ατίθασο εφηβικό πνεύμα, τον ρυθμό, τη μουσική, τον χορό. Στις γιορτές της, νεαρές παρθένες χορεύουν οργιαστικά με μάσκες. Συμβολίζει ακόμη την αιώνια νεότητα, την ανανέωση στη ζωή, ονομάζεται γι’ αυτό Κωροτρόφη και Φιλοπάρθενος και Λοχεία (αφού ταυτίζεται με την Ειλειθυία, θεά του τοκετού).

Οι επικλήσεις σε αυτήν γίνονται τη νύχτα, γι’ αυτό της αποδίδονται τα επίθετα Νυχία, Φωσφόρος, Σελάσφορος, Νυχτοφάνεια και Νυχτοπόλος Lusijera στα Λατινικά. Οι αστερισμοί που την αντιπροσωπεύουν είναι η Μικρή και η Μεγάλη Αρκτος. Η αρκούδα (πολική άρκτος) φτιάχνει μόνη της στο λευκό χιόνι τη φωλιά της για να γεννήσει. Φροντίζει τον τοκετό της και μένει στο σπιτικό με τα νεογέννητα μέχρι την άνοιξη. Η Αρτεμις συχνά προσφωνείται και Αρκτος.

Η θεά συνδέεται με τον αριθμό έξι και ο Απόλλων με τον αριθμό επτά. Η γέννηση της Αρτέμιδος μνημονεύεται την έκτη ημέρα κάθε μήνα και του αδελφού της την έβδομη. Η πορεία της Λητούς εκτός από τις στάσεις του ζωδιακού κύκλου, το σημείο εκκίνησης από τον πολικό αστέρα των Δελφών μέχρι το σημείο κατάληξης, την Πύλη Φωτός της Δήλου (κέντρο του κύκλου), ακτίνα που ονομάζεται «διάδρομος της Λητούς», ταυτίζεται με το αρχαίο χειμερινό ηλιοστάσιο του αγριόχοιρου και της Αρκτου.

Η Αρτεμις συχνά ονομάζεται και Άρκτος. Το συνθετικό Αρκτ προστιθέμενο στη λέξη Θέμις, δηλ. την τάξη του σύμπαντος, είναι η Αρτεμις και η μοίρα της. Συνδέεται με το ζώδιο του ζυγού που είναι ο αστερισμός της Μεγάλης Αρκτου. Η γραμμική κάτοψη του αστερισμού συναντά τον Πολικό Αστέρα, τον πολικό συμβολισμό φυλάει ο Βασιλιάς Αρθούρος (στην κελτική γλώσσα Αρκτος). Φύλακας της Αρκτου ο κάτοχος της Υπερβόρειας παράδοσης, με δώδεκα Ιππότες, δώδεκα ήλιους ή κατοικίες του ήλιου - αστερισμών.

Ο Πλάτωνας στους Νόμους τονίζει τη σημασία της κατανομής σε δώδεκα μέρη των άστρων του ουρανού, που αντιστοιχούν στις πόλεις ενός κράτους, στα μερίσματα του στρατού, του κάθε επίγειου κλήρου, νομισμάτων, κάθε είδους σταθμών, έτσι ώστε η συμμετρία να συμφωνεί και να τακτοποιείται κάτω από το νόμο των Θεών για να εξασφαλίζει ο επίγειος κόσμος την εύνοιά τους.

Η θεά Αρτεμις, η πάντα συνοδευόμενη από τις Υπερβόρειες νύμφες ταξιδεύει μια φορά τον χρόνο στον Βορρά. Η λέξη βορέας από τη σανσκριτική ρίζα var, vri (καταγωγή της λέξης Βραυρώνα, το Ιερό της Μεγάλης Αρκτου, Varuna = ουρανός) σημαίνει καλύπτω, κρύβω όπως ο ουρανός τη γη, δηλ. τους ανώτερους κόσμους που είναι κρυμμένοι από τις αισθήσεις.

Ο ναός της Βραυρώνας είναι αφιερωμένος στη Μεγάλη Αρκτο, ο οποίος με πολική κατεύθυνση το ζώδιο του καρκίνου και τις δύο γραμμές του ηλιοστασίου συνδέεται με το δελφικό σύστημα. Οι νέες άρκτοι που στα τελετουργικά ονομάζονταν «άρκτευσις» ή «αρκτεία» ήταν όπως και στης Αθηνάς τις τελετουργίες η συνοδεία μικρών κοριτσιών ντυμένα στο χρώμα της ζαφοράς - κρόκου και αφιερώνονταν στη θεά. Οι νέες «Αρκτοι» αντιπροσωπεύουν «την ενσάρκωση των ψυχών», δηλαδή την «πύλη των ανθρώπων»

Ο αγριόχοιρος έχει την ίδια ρίζα με την αρκούδα σε διάφορες ινδοευρωπαϊκές χώρες. Σε πολλά νομίσματα έχουμε και παραστάσεις φτερωτών αγριόχοιρων, ενώ σε πολλούς ναούς της θεάς θυσίαζαν μαζί με άλλα άγρια ζώα, αρκούδες και αγριόχοιρους. Σε αρχαιότερο ζωδιακό κύκλο ο αγριόχοιρος συμβολίζει το χειμερινό ηλιοστάσιο.

Μια ακόμα θεά που όντως προϋπήρχε στη Δήλο και θα αντικατασταθεί αργότερα από την Αρτέμιδα, είναι η κρητικής καταγωγής Βριτομάρτις, η οποία στην Κρήτη ταυτίστηκε με τη Δύκτηνα ή την Αρτέμιδα με το δίχτυ.

Λέγεται ότι μια πρώιμη θεά της Δήλου φερμένη από τη Μικρά Ασία, η «Ποτνία Θηρών», θα συγχωνευτεί με τη θεά Βριτομάρτις όπου λατρευόταν και αυτή εκεί για να γεννηθεί η ελληνική θεότητα Αρτεμις. Με την ταύτιση της θεάς με προηγούμενες θεότητες όπως και την ταύτιση του ζωδίου του αγριόχοιρου με την άρκτο ας λάβουμε υπ’ όψιν ότι η Αρτεμις ανήκει στη δεύτερη γενεά θεών…

Η Δήλος είναι πύλη φωτός, ο Απόλλων φύλακας του φωτός όπως και η Αρτεμις, η δύναμή της τρομακτική, γλυκιά, χθόνια, προστατευτική στα παιδιά, προστάτης του ύπνου και του τοκετού, φυλάει κατά κύριο λόγο μετά την αταξία των Τιτάνων την τάξη του ουρανού.

Σε γενικές γραμμές, η Αρτεμις θα θεωρηθεί ότι προέρχεται από τη συγχώνευση τριών θεοτήτων της Γης, της Σελήνης και της Ποτνίας των Θηρών. Η σελήνη όπως και ο ήλιος διατρέχουν το πλανητικό ζωδιακό σύστημα – το ίδιο και η Ποτνία των Θηρών παρουσιάζεται σε έργα τέχνης σε κοσμήματα στη Σπάρτη, τη Δήλο όπως και θεοί της Βαβυλώνας, σαν ουράνια, φτερωτή που κρατά δυο λιοντάρια που συμβολίζουν τα δύο ηλιοστάσια.

Τα λιοντάρια από τα κείμενα που διασώζονται, ημερεύουν δίπλα στη θεά. Μία από τις ακόλουθές της αφιερωμένες διαπαντός παρθένες ερωτεύτηκε και δόθηκε στον νεαρό Ιππομένη. Αμέσως μετά μεταμορφώθηκε σε λιοντάρι, συνεχίζοντας όμως να είναι πιστή ακόλουθος της θεάς. Η Αρτεμις λέγεται ότι είχε στην ακολουθία της λέοντες και λέαινες. Το λιοντάρι συμβολίζει τη ζωή στον επίγειο κόσμο, αλλά και στον Κάτω Κόσμο. Ο Ηρακλής, αφού νίκησε τους κατοίκους του Ορχομενού, αφιέρωσε στην Εύκλεια Αρτέμιδα (αυτή που λατρεύεται ως θεά του Κάτω Κόσμου) ένα λιοντάρι. Λιοντάρια συχνά τοποθετούσαν οι αρχαίοι πάνω στους τάφους… Σαν θεά του Κάτω Κόσμου, από το φυτικό κόσμο φέρει σαν σύμβολό της το κυπαρίσσι, χαρακτηριστικό μέχρι σήμερα δέντρο των Κυκλάδων.

Το κυπαρίσσι δημιουργήθηκε από τη μεταμόρφωση του Κυπάρισσου σε δέντρο. Ο Κυπάρισσος ήταν γιος του Τήλεφου (ιδρυτής της Περγάμου) που αγαπούσε ο Απόλλωνας. Ο νέος αυτός από λάθος σκότωσε ένα ιερό αρσενικό ελάφι με το ακόντιό του και η θλίψη τον οδήγησε σε απόπειρα αυτοκτονίας. Τότε ο Απόλλωνας τον μεταμόρφωσε σε δέντρο που συμβολίζει, όπως στα ορφικά μυστήρια και στα σημερινά νεκροταφεία το κυπαρίσσι, τον θάνατο και την ανάσταση των νεκρών. Σαν Χθόνια θεά, η Αρτεμις με ζωδιακό σύμβολο τον σκορπιό που φέρει στο κέντρο του περιδεραίου της λατρεύτηκε στην Εφεσο.

Στη Δήλο λίγο πιο πάνω από τον ναό του Ηραίου και κατόπιν της θεάς Ισιδος από την πίσω νοτιοανατολική πλευρά βρίσκεται ναός του Δία Υψίστου κάτω από τον οποίο είχε ιδρυθεί το Ιερό της Λοχείας Αρτέμιδος (προστάτιδα της οικογένειας), που αντιπροσωπεύει τον αριθμό 3, της προόδου του ενός, δηλ. τρεις φάσεις της σελήνης, το τριαδικό στοιχείο της Αρτέμιδος που αντιστοιχεί στους τρεις Δεκανούς του αστερισμού της Παρθένου και δείχνει ότι υπήρχαν τρεις Αρτέμιδες (τριπλή Εκάτη) και λατρευόταν έτσι στη Δήλο και την Αθήνα.

Οι τρεις Δεκανοί του αστερισμού ήταν τρεις παρθένες, η Αγλαυρος, η Ερση και η Πάνδροσος. Στην Ολυμπία σε χάλκινο έλασμα απεικονίζεται η Μεγάλη θεά με τρία πουλιά, που συμβολίζουν τους αστερισμούς του Τοξότη του Αιγόκερω και του Υδροχόου που είναι τα ζώδια του χειμερινού ηλιοστασίου. Τα μεγάλα Μυστήρια άρχιζαν τη φθινοπωρινή Ισημερία, διαρκούσαν όλο το χειμερινό ηλιοστάσιο, ξεκινούσαν στην Ελευσίνα και συνδέονταν με τη Δήλο. Τα Ελευσίνια μυστήρια συνδέονταν με τον Αιγόκερω και την «Πύλη των θεών».

Ο χρόνος στη Δήλο βρίσκεται στη φυσική του μορφή, είναι αμέτρητος. Οταν είσαι εκεί δεν ξέρεις αν ο ναός της Αρτέμιδος έχει φορά από Βορρά προς Νότο και το άγαλμά της ήταν στημένο στον Βορρά να κοιτά τον Νότο (έχοντας πλάι της τα αγάλματα των Υπερβόρειων νυμφών…). Αυτός ο ναός θα συνδέσει το κέντρο του Αιγαίου με ένα από τα ισχυρότερα ιερά της Λιβύης του Αμμωνίου.

Από τον ναό του Αμμωνίου της Λιβύης όπου ξεκινά και τελειώνει ένας από τους αρχαιοτέρους ζωδιακούς κύκλους, συνδέεται η Δήλος της Αρτέμιδος με απόλυτη ευθεία γραμμή ευρισκόμενη στο κέντρο μιας νοητής βάσης πυραμίδας όπου στα τέσσερα άκρα της βάσης της βρίσκονται τα ιερά των Δελφών, των Σάρδεων, του Λιθησίου Απόλλωνος και στην προέκταση της άλλης διαγώνιου της βάσης τέμνει τον Κάμιρο της Ρόδου. Ο κριοκέφαλος Αμμωνας παρουσιάζεται σε μία από τις γλυπτικές απεικονίσεις του με τέσσερα κεφάλια κριαριού, δηλ. τις τέσσερις κατευθύνσεις του χώρου του ζωδιακού κύκλου. Στη Δήλο βιώνεται μοναχικά και μοναδικά από τον καθένα ο χρόνος και ο χρόνος.

Εκεί βασιλεύει η δυάδα, διπλασιάζοντας τη μονάδα με τόλμη (φτάνοντας στη λύση του δήλιου προβλήματος). Τα σύμβολα των δύο θεών της, ο Ηλιος και το Φεγγάρι, κυριαρχούν στο στερέωμά της. Κάτω από τον Ηλιο (σύμβολο του Απόλλωνα) δημιουργείται η αίσθηση του χώρου, δηλ. η απόκρυφη γεωμετρία του και κάτω από το Φεγγάρι (σύμβολο της Αρτέμιδος) δημιουργείται ο χρόνος και τα μυστικά περάσματά του. Οι σύγχρονοι επιστήμονες (Αϊνστάιν, Τέσλα κ.ά.) μιλούν για τη σχέση ήλιου και σελήνης μετά από τόσα χρονιά, ότι ο ήλιος είναι το παρελθόν (έννοια χώρου με εκκίνηση ένα σημείο) και το φεγγάρι το μέλλον (έννοια – συνείδηση του χώρου). Στα Αγγλικά η λέξη bear – boar σημαίνει δύο ζώα (Μικρή και Μεγάλη Αρκτος).

Ο αριθμός 2 ως σύμβολο, στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι ο αριθμός της σελήνης, αφού το ένα χωρίζεται σε δύο μοναδικά μισά φεγγάρια. Η Αφροδίτη της Κύπρου έχει όψη διπλής θεάς της Αρτέμιδος όπως στις δύο όψεις της Ιστάρ των Χαλδαίων ως θεά αυγερινός της δράσης και της μάχης, και σαν θεά έσπερος του έρωτα. Συναντά την Ισιδα με συνοδεία πανθήρων, αρκούδων, πυρόξανθων λιονταριών και γκρίζων λύκων.

Προσφωνείται και λύκαινα γιατί αυτή είναι που αφήνεται στα άγρια ένστικτα, πλάσμα που επιλέγει πότε θα ζει ομαδικά και πότε μοναχικά. Το θρυλικό αυτό πρότυπο θα το συναντήσουμε σε πολλές γυναίκες, που σήκωσαν το ανάστημά τους στις φαλλοκρατικές κοινωνίες και στο πέρασμα του χρόνου θα ακολουθήσουν το μονοπάτι της.

Το πλέον όμως αγαπημένο και γνωστό στους περισσότερους ζώο που αντιπροσωπεύει τη θεά είναι το ελάφι. Σκεφθείτε μόνο το ανάλαφρο και γρήγορο εφηβικό περπάτημα της ανάμεσα στα δέντρα ενός δάσους με τη συνοδεία ενός ελαφιού. Ένα από τα ελάφια που την ακολουθούσαν ήταν αυτό που σκότωσε στο κυνήγι ο Αγαμέμνονας και από τον θυμό της η Αρτεμις εμπόδισε τον απόπλου των πλοίων για την Τροία, όπως ενημέρωσε αυτόν και τους πολεμιστές συντρόφους του ο μάντης Κάλχας.

Η Αρτεμις θα τους έδινε χάρη εάν ο Αγαμέμνονας θυσίαζε γι’ αυτήν το πλέον αγαπητό του πρόσωπο, την Ιφιγένεια. Αν και οι Ελληνες δεν ήταν ποτέ προσφιλείς στις ανθρωποθυσίες, δεν υπήρχε άλλη λύση. Και μόνο το χέρι της θεάς πήρε την παρθένο κόρη στην Αυλίδα στον ναό της να την υπηρετεί και την αντικατέστησε με ένα ελάφι. Η Ταϋγέτη ή Τιτανίς, μία από τις συντρόφισσες της θεάς κάποτε αμάρτησε συνάπτοντας ερωτική σχέση με τον Δία και όπως ήταν φυσικό η Αρτεμις τη μεταμόρφωσε σε ελάφι! Αυτό το ελάφι αφιερώθηκε από μόνο του στην Οθρώσια Αρτέμιδα. Μέχρι σήμερα σε πολλούς χριστιανικούς ναούς όπου χτίστηκαν πάνω σε αρχαίους, έρχονταν αυτόκλητα ελάφια να θυσιαστούν στη γιορτή των ναών…

Στη Βραυρώνα, στον ναό της Αρτέμιδος, θυσίαζαν για πολλά χρόνια ελάφια, μέχρι που κινδύνεψαν να αφανιστούν όλα τα ελάφια της περιοχής και αντικατέστησαν αυτή τη θυσία με προσφορά πλακούντων με μορφή ελαφιού… Το ελάφι συμβολίζει την αιθέρια ύπαρξη και το ιδεώδες σύνορο ανάμεσα στα δύο από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης, τη γη και τον αέρα. Το γνωστότερο άγαλμά της βρίσκεται στη Δήλο όπου σημαδεύει με δόρυ ένα ελάφι, το άγριο «εγώ» που έχει ο άνθρωπος και πρέπει να το ξεπεράσει.

Στην ιερή μας γεωμετρία, η γραμμική ένωση των πόλεων με τους Αρτεμίσιους ναούς της Βραυρώνας – Αθήνας - Αυλίδας με γωνία 120 μοιρών έχει διχοτόμο που περνά από τον Ραμνούντα που βρίσκεται στην Αττική όπου υπάρχει ναός της Νεμέσεως και της Θέμιδος, θεότητες της δικαιοσύνης. Ο κύκλος που ξεκινά από την Αυλίδα τελειώνει στη Βραυρώνα με βραχίονα Ζυγού της Δικαιοσύνης στο Ραμνούντα.

Η προέκταση της γραμμής της Βραυρώνας περνάει από την Αρκαδία (Αρκτος). Ακόμα υπάρχει το τρίγωνο λατρείας της Θεάς του Αργους – Αυλίδας – Βραυρώνας, ο οποίος εξυπηρετεί άλλες ευθυγραμμίσεις. Κατά κύριο λόγο τα ιερά της Αρτέμιδος με αυτά του Απόλλωνα και του Δία ή άλλων θεοτήτων με τη φορά κατεύθυνσής τους όσον αφορά τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα θα αντιγράφουν προς – ευχήν τις κατευθύνσεις των ουρανίων σωμάτων, με απόλυτη μαθηματική ακρίβεια.

Το μουσείο της Δήλου φιλοξενεί ακόμη μια μαρμάρινη ανάγλυφη πλάκα όπου ο Ερμής προπορεύεται σε προφίλ (αλίμονο αν ο θεός σε κοιτάξει κατάματα), κρατώντας το κηρύκειο της μυστικιστικής πομπής, ακολουθεί η Αρτεμις με τεράστιο δόρυ, που απεικονίζει την ισχύ, και ανοίγει δρόμο όπου ακολουθεί η Αθηνά κρατώντας με σοφία μικρό τόξο, ανοίγοντας το δρόμο στον Απόλλωνα που ακολουθεί κρατώντας έναν ψηλό αναμμένο πυρσό, το φως της αγάπης. Η όλη μυστικιστική ακολουθία ξεκινά από δεξιά και πορεύεται προς τα αριστερά…

Η Αρτεμις, στέκει ακόμα στις ακίδες της γης σε σημαδιακά τρίγωνα τετράγωνα και κύκλους, αυτή φέρνει στην Ελληνική γη της Δήλου το εξ Ανατολών Φως και ο Απόλλωνας το εξαπλώνει στη Δύση. ΑΥΤΗ οδεύει με επίθετα προσωνύμια λειτουργός του άνω σύμπαντος ανοίγει όταν πρέπει τις πύλες των ανθρώπων. Τον καιρό που ο ΘΕΟΣ…

Από μηχανής θεός: Ηταν τότε που έστελνα τον εαυτό μου.
Μέσα σε φύλο θηλυκό
Και γράψανε οι άνθρωποι τι είναι δημοκρατία.
Κράτα Άρτεμη τι;
Δεν πεθαίνουν οι θεοί, μόνο οι άνθρωποι.
Προστάτευε τη γέννα, τη γυναίκα.
Δείξε τον πόλεμο που αναίτια δεν πολεμά.
Δώσε τα όπλα της ειρήνης για να γίνουν έργα.
Δώσε κυνήγι και τροφή την προσευχή των φύλων.
(Απόσπασμα από το ποίημα ΑΡΤΕΜΙΣ)

Και μπλέκουμε τις έννοιες μήπως και πνίξουμε την ενοχή...

Κρυβόμαστε μην καταλάβουν ότι δεν είμαστε οι μάσκες που φοράμε...

Και κάνουμε υποδείξεις για τις δικές τους, διότι εμείς είμαστε τέλειοι...

Ok, δεν είμαστε, αλλά αυτοί τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι γιατί εμείς έχουμε όλα τα δίκαια με το μέρος μας...

Και τα βράδια, αναρωτιόμαστε σιωπηλά γιατί κάνει μοναξιά σε αυτόν τον πλανήτη...

Και ψάχνουμε ανθρώπους να μας αντέξουν χωρίς τις μάσκες μας...

χωρίς να είμαστε σίγουροι αν θα τους αντέξουμε όταν δεν θα φοράνε τις δικές τους...

Τελικά συμβιβαζόμαστε με μάσκες και το ονομάζουμε "επιλογή".

Και μπλέκουμε τις έννοιες μήπως και πνίξουμε την ενοχή...

Ο νους είναι σαν ένα χωράφι: ό,τι σπείρεις θα θερίσεις

Αν ακούσουμε ένα τραγούδι,
ο νους μετά το αναπαράγει από μόνος του.
Αν δούμε μια ταινία,
ο νους μετά επαναφέρει από μόνος του εικόνες από την ταινία.
Αν μας κρίνουν οι άλλοι για κάποιον καιρό,
ο νους διαμορφώνει από μόνος του την εικόνα ενός μειονεκτικού εαυτού.
Αν ζούμε σε ένα περιβάλλον όπου επικρατεί ανησυχία και ανασφάλεια,
ο νους μαθαίνει να δημιουργεί σενάρια με διάφορους κινδύνους.
Τι συμβαίνει στον νου όταν φέρνουμε την επίγνωση στη ζωή μας
και αντί να πιστεύουμε την κάθε σκέψη και να παρασυρόμαστε από το κάθε συναίσθημα,
παρατηρούμε αυτά τα φαινόμενα απρόσωπα και αντικειμενικά;
Ο νους μαθαίνει να σιωπά.
Ο νους είναι σαν ένα χωράφι. Ό,τι σπείρεις θα θερίσεις.
Οι σκέψεις είναι οι σπόροι. Άλλοι γίνονται ωραία λουλούδια, άλλοι καρποφόρα δέντρα και άλλοι ακανθοφόροι θάμνοι.
Η επίγνωση είναι σαν τον ήλιο. ωτίζει όλα ανεξαιρέτως τα φυτά, υπό μία προϋπόθεση:
να ξέρουμε ότι είμαστε ο ήλιος.

Η ψυχολογία του τρόμου

<«Η Κραυγή» – Πίνακας του Νορβηγού Έντβαρτ Μουνκ (Edvard Munch)

Εν αρχή ην η ορμή. Πείνα, δίψα, πόνος, ηδονή. Η δεινή γνωστική ικανότητα όμως του ανθρώπου (αναμνήσεις, υπολογισμός, αυτοσυγκράτηση, μεθόδευση, προγραμματισμός) παίρνει διαρκώς την ωμή ύλη των -στιγμιαίων- ορμών του και τη μαγειρεύει σε εκλεπτυσμένα πιάτα. Πιάτα εύγευστα, αδιάφορα ή αηδιαστικά, που δεν είναι άλλα από τα συναισθήματα. Ορμές, συναισθήματα, σκοποί και τρόποι συνυπάρχουν μέσα μας όλα με σκοπό την επιβίωση και την αναπαραγωγή, τη διατήρηση ή την επαναφορά της κατάστασης ισορροπίας μας.

Τα συναισθήματα στα κοινωνικά βιολογικά είδη είναι και εργαλεία επικοινωνίας μεταξύ των μελών τους. Οι πυγολαμπίδες αναλάμπουν, οι μέλισσες χορεύουν και οι άνθρωποι χαμογελούν, συνοφρυώνονται, κλαίνε ή τρομάζουν. Η έκφραση των συναισθημάτων μας, μέσα από τις κινήσεις των μυών του προσώπου μας, εξυπηρετεί (διά της εικόνας και όχι της ομιλίας) την ταχεία διάχυση ενός αιτήματός μας προς τα άλλα μέλη του είδους μας.

Οι τρομοκρατικές πράξεις ανήκουν ευρύτερα στον αποκαλούμενο ψυχολογικό πόλεμο. Ο πόλεμος αυτού του τύπου δεν περιλαμβάνει στόχους άμεσης στρατηγικής σημασίας. Ζητούμενό του είναι η υποταγή του εχθρού μέσω συναισθηματικών εκβιασμών. Η τρομοκρατία εκβιάζει τον εχθρό να υποταχθεί διά του τρόμου. Αν και ο τρόμος είναι ο ακραίος φόβος, δεν θα τον βιώσουμε εκτός και αν η τρομοκρατική πράξη λάβει χώρα δίπλα μας, με εμάς ως θύματα. Ο φόβος περιλαμβάνει και ψήγματα σκέψης, με τη μορφή της ανησυχίας, ο τρόμος είναι απογυμνωμένος από σκέψη. Ωμό συναίσθημα. Ο πλήρης άνθρωπος δεν τρομάζει, αλλά φοβάται. (Ακριβέστερα θα έπρεπε να συζητούμε περί φοβο-κρατίας και όχι τρομοκρατίας. Αλλά ας είναι…)

Στην ανάλυση της τρομοκρατίας, δεν έχει τόση σημασία η βιολογικο-εξελικτική χρησιμότητα του τρόμου, όσο η σχέση του με τη σκέψη. Όποια συναισθήματα μάς προστατεύουν από τις απειλές είναι κουρδισμένα ώστε να αποκρίνονται πολύ ευκολότερα στις -γρήγορες- εικόνες παρά στην -αργή- σκέψη. (Η τηλεόραση, πάντως, κατήργησε την ανάγκη καρφώματος των κεφαλών των εχθρών σε παλούκια έξω από τα τείχη της πόλης.)

Ο τρόμος υποκαθιστά τη λογική σκέψη, καθώς «αποφασίζει» πριν από αυτήν, προς κάποιο από τα πρωτόγονα αντανακλαστικά: επίθεση, πάγωμα, υποχώρηση, απόκρυψη, υποταγή. Κάθε είδος εμφανίζει μάλιστα προτίμηση σε κάποια από τις παραπάνω αντιδράσεις συνεπεία του τρόμου του. Τα φίδια επιτίθενται, οι πάπιες παγώνουν, οι γάτες υποχωρούν, οι λαγοί κρύβονται, οι σκύλοι υποτάσσονται. Κάθε άνθρωπος χωρίς τη σκέψη του παρομοίως, ανάλογα με τους αυτοματισμούς που του εγχαράχτηκαν κατά την παιδική του ηλικία.

Όμως, ο πλήρης ανθρώπινος εγκέφαλος βρίσκεται μόνιμα σε κατάσταση βεντέτας! Ομάδες νευρώνων παλεύουν για κάτι, ταυτόχρονα με άλλες που την ίδια στιγμή παλεύουν για το ακριβώς αντίθετο. Που και που, ένα απαλό αεράκι φυσά και γέρνει τελικά την πλάστιγγα προς μία από τις πιθανές εκβάσεις.

(Τι εξασφαλίζει στο νευρικό μας σύστημα μια τέτοια σπατάλη εκ πρώτης όψης; Κυρίως την ελαστικότητα: κάθε έκβαση γίνεται προσωρινή, καμία δεν έχει παντοτινή ισχύ. Κι η βαρυσήμαντη ιστορία της επιδίωξης του νοήματος της ζωής προχωρά μέσα από αέναες παλινδρομήσεις ανάμεσα σε τέτοιες τετριμμένες, υπερευαίσθητες, χαοτικά καθοριζόμενες προσωρινότητες.)

Η παραπάνω «σοφή» μέθοδος της βιολογίας των ανώτερων ειδών τυχαίνει να εξαφανίζει από τα μάτια του ανίδεου παρατηρητή το ρόλο που έπαιξε το αεράκι, κι έτσι, είναι εξαιρετική για να ελέγχεις απρόσωπα μάζες σύγχρονων, έλλογων, ενήμερων, σκεπτικιστών ανθρώπων σε μεγάλη κλίμακα. Ο τρόμος μπορεί να εκτονώσει με συνοπτικές διαδικασίες τις αμφίρροπες εσωτερικές αντιπαραθέσεις, με πλήρως αντιστρεπτό, μάλιστα, τρόπο!

Ταοϊσμός

Τσ'ανγκ Τάο

Το ΤΑΟ είναι η Μόνη Πραγματικότητα:
«Το Τάο γιά το οποίο μπορούμε να μιλήσουμε (να το ονομάσουμε Τάο) δεν είναι το ΑΙΩΝΙΑ ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΤΑΟ (ΤΣ’ΑΝΓΚ ΤΑΟ)», (Τάο Τε Κινγκ, κεφάλαιο 1).

Τάο

Το Τάο γιά το οποίο μπορούμε να μιλήσουμε περιγράφεται στο κεφάλαιο 25.
«Υπήρχε ένα απροσδιόριστο πλήρες,
Υπήρχε, πριν ο Ουρανός και η γη εμφανισθούν.
Σιωπηλό, χωρίς καμία προσδιοριζόμενη ουσία,
Χωρίς να στηρίζεται σε τίποτα, Αναλοίωτο,
Διεισδύει (και γίνεται αισθητό) παντου, διαποτίζει τα πάντα, παραμένοντας Ανεξάντλητο.
Είναι η πηγή όλων των πραγμάτων.
Δεν γνωρίζω το αληθινό ονομά του.
Τάο είναι ένα όνομα που δίνω σ’ Αυτό.
Προσπαθώντας να το προσδιορίσω θα έπρεπε να το πω Μέγα (Τα, Άπειρο, Απροσμέτρητο).
Όμως «τα» σημαίνει επίσης να εξελίσσεται σύμφωνα με την φύση του
Και να εξελίσσεται σημαίνει να απλώνεται ως το άπειρο
Και να απλώνεται ως το άπειρο σημαίνει να επιστρέφει πίσω στην πηγή του.
Έτσι, καθώς το Τάο έχει «αυτή την ιδιότητα να εξελίσσεται»
Και καθώς και ο Ουρανός έχει αυτή την ιδιότητα
Και καθώς και η γη την έχει
Έτσι κι ο κυρίαρχος άνθρωπος έχει επίσης την δυνατότητα αυτή.
Έτσι μέσα στην «πραγματικότητα» υπάρχουν τέσσερις διαδικασίες εξέλιξης
Κι η μία αναφέρεται στον «ανθρωπο».
Οι «τρόποι» των ανθρώπων προσαρμόζονται σε εκείνους της γης
Οι «τρόποι» της γης σε εκείνους του Ουρανού
Οι «τρόποι» του Ουρανού σε εκείνους του Τάο
Και οι «τρόποι» του Τάο σε εκείνους «Αυτού που είναι έτσι από τον Εαυτό του» (Τσ’ανγκ Τάο).
(ΤΤΚ, 25).

Μέσα στα κείμενα του Λάο Τσε γίνεται λοιπόν σαφής διάκριση ανάμεσα στο Τσ’ανγκ Τάο και το Τάο (γιά το οποίο μπορούμε να μιλήσουμε), δηλαδή την Πραγματικότητα που μπορεί να γίνει αντιληπτή.

Το Τσ’ανγκ Τάο είναι Τε. Ταυτίζεται με το Τε (Αυθόρμητη Ενέργεια), εμπεριέχει το Τε, εκδηλώνεται μέσω του Τε. Όταν το Τε ηρεμεί τότε το Τσ’ανγκ Τάο είναι το Τσ’ανγκ Τάο. Όταν το Τε δραστηριοποιείται τότε αποκαλύπτεται το Τάο. Το Τάο με αυτή την έννοια σημαίνει «Δραστηριότητα», «Διαδικασία», Εξελικτική Πορεία, Οδό, Τρόπο (και με αυτή την έννοια δεν ξεχωρίζει από το Τε). Από το Τάο αναδύονται όλα και στο Τάο επιστρέφουν (ΤΤΚ, 25).

Πως γίνεται αυτό; Μέσα στο Τάο αναδύονται δύο δυνάμεις, δραστηριότητες το Γιάνγκ (παριστάνεται με μία συνεχή γραμμή) και το γιν (παριστάνεται με μία διακεκομμένη γραμμή) που αλληλοσυμπληρώνονται και υπάρχουν ταυτόχρονα και οι δύο μαζί. Το Γιάνγκ σημαίνει την πνευματική ενέργεια, την νοημοσύνη, την νοητικότητα που συλλαμβάνει αφηρημένα πραγματικότητες, σχέσεις, κλπ. Το γιν σημαίνει το ουσιαστικό στοιχείο, την ουσία. Η ουσία μπορεί να έχει «πνευματική υφή» ή πιό χονδροειδή (αυτό που εμφανίζεται σαν «ύλη»). Αυτό εξαρτάται από το επίπεδο της δραστηριότητας (όπως θα εξηγηθεί πιό κάτω).

Το Γιάνγκ και το γιν υπάρχουν ταυτόχρονα, πάντα, αλλά η δράση τους είναι συμπληρωματική. Όταν αυξάνεται το Γιάνγκ μειώνεται το γιν κι αντίστροφα. Έτσι προκύπτει ένα φάσμα δραστηριότητας που ξεκινά από το Καθαρό Γιάνγκ και καθώς αυξάνεται προοδευτικά το γιν καταλήγει στο καθαρό γιν. Σε αυτό το φάσμα δραστηριότητας υπάρχουν άπειρες διαβαθμίσεις αλλά χονδρικά διακρίνονται διάφορα πεδία δραστηριότητας που διαφέρουν μεταξύ τους. Η μετάβαση από το ένα πεδίο δραστηριότητας στο άλλο είναι βαθμιαία αλλά γιά καθαρά πρακτικούς λόγους προσδιορίζουμε τρεις κύριες φάσεις που παριστάνονται με τρεις γραμμές, (όπως στα τρίγραμμα Κ’ιέν και Κ’ουέν) ή με τον συνδυασμό τριών τριγραμμάτων.

Έτσι από το Τσ’ανγκ Τάο γεννιέται το Ένα (Τάο). Από το Ένα γεννιούνται οι δύο δυνάμεις Γιάνγκ και γιν. Από τις δύο δυνάμεις γεννιούνται οι τρεις ευδιάκριτες φάσεις της δραστηριότητας που παράγουν όλα τα πεδία δραστηριότητας κι όλα τα φαινόμενα. Σύμφωνα με τον Λάο Τσε:
«Το Τάο (το Τσ’ανγκ Τάο) γέννησε το Ένα,
Το Ένα γέννησε την δυαδικότητα,
Έπειτα τα δύο γέννησαν την τριάδα,
Και τα τρία γέννησαν όλα όσα υπάρχουν.
Αυτά τα δέκα χιλιάδες δημιουργήματα έχουν το γιν στην πλάτη τους
Κι αγκαλιάζουν το Γιάνγκ
Και σε αυτό τον συνδυασμό των δυνάμεων βασίζεται η ισορροπία τους...»
(ΤΤΚ, 42).

Στην αρχή Επικρατεί το Γιάνγκ και το γιν είναι εν δυνάμει. Αυτή η κατάσταση είναι τελείως αφηρημένη και δεν υπάρχουν ευδιάκριτοι προσδιορισμοί γι’ αυτό και ονομάζεται Αόρατο (Γου, «μη είναι», «μη έχειν προσδιορισμούς»). Παρ’ όλα αυτά διακρίνονται τρεις φάσεις, καταστάσεις, που παριστάνονται με τρεις συνεχείς γραμμές, την μία πάνω στην άλλη (το τρίγραμμο Κ’ιέν). Αυτό σημαίνει την πλήρη Επικράτηση του Γιάνγκ (γι’ αυτό και ονομάζεται Καθαρό Γιάνγκ, ή απλώς Γιάνγκ, ή Ουρανός), αλλά και τις τρεις φάσεις, την μετάβαση από το Καθαρό Γιάνγκ στην ενδυνάμωση και εμφάνιση του γιν.

Σε αυτές τις τρεις καθαρά πνευματικές καταστάσεις το Ταό εμφανίζεται να είναι:
1) Ι, Αδιάκριτο, μη διακρινόμενο, «χωρίς ιδιώματα», «άδειο».
2) Σι, Άηχο, Σιωπηλό, «χωρίς παρουσία».
3) Γουέι, Άυλο, Λεπτεπίλεπτο, μη αντιληπτό, «ανύπαρκτο».
Σύμφωνα με τον Λάο Τσε:
«Κοιτώ με τα μάτια αλλά δεν το βλέπω: αυτό το ονομάζω λοιπόν το Αδιάκριτο (Ι).
Αφουγκράζομαι με τα αυτιά αλλά δεν το ακούω: και τότε το ονομάζω το Σιωπηλό (Σι).
Ψηλαφώ με τα χέρια αλλά δεν το νοιώθω: κι έτσι το ονομάζω λοιπόν το Λεπτεπίλεπτο (Γουέι).
Κι οι τρεις αυτές εμπειρίες αποκαλύπτουν το ανεξερεύνητο,
Έτσι λοιπόν δεν αντιλαμβάνομαι παρά μία Αδιαφοροποίητη Ενότητα.
Ανατέλλοντας δεν ακτινοβολεί, δύοντας δεν σκοτεινιάζει.
Ατελεύτητο, αλυσίδα, δεν προσδιορίζεται
Γιατί είναι μέσα στον χώρο όπου δεν υπάρχουν διακρίσεις.
Περιγράφεται σαν σχήμα ασχημάτιστο,
Σαν εικόνα χωρίς όψη
Γι’ αυτό το ονομάζουν Ασύλληπτο.
Το ατενίζεις, μα δεν έχει πρόσωπο.
Το ακολουθείς, μα δεν έχει νώτα.
Κι όμως αν αφοσιωθείς στο αρχαίο Τάο
Θα εξουσιάσεις ακόμα και σήμερα.
Το να γνωρίζεις την αρχή
Σημαίνει να έχεις βρει την ουσία του Τάο».

Όταν δραστηριοποιείται το γιν τότε υπάρχουν ευδιάκριτες διαφοροποιήσεις και προσδιορίζονται διάφορα πεδία δραστηριότητας. Όλες αυτές οι καταστάσεις χαρακτηριζονται σαν το Ορατό (Γιέου, «είναι», «έχειν προσδιορισμούς»). Ενώ στο ανώτερο πεδίο δραστηριότητας (Αόρατο) η ύπαρξη συντίθεται από Γιάνγκ, ενώ το γιν είναι εν δυνάμει και γίνεται αντιληπτή σαν μία Αδιαφοροποίητη Ενότητα, στα κατώτερα πεδία δραστηριότητας (Ορατό) η ύπαρξη συντίθεται από Γιάνγκ και γιν και φαίνεται να διασπάται σε Υποκείμενο, συνείδηση του εγώ, (χσιγκ, της φύσης Γιάνγκ, πνευματική ενέργεια) και αντικείμενο (μιγκ, της φύσης γιν, ζωτική ουσία). Στο ανώτερο πεδίο του Ορατού το χσιγκ είναι καθαρή νοημοσύνη και το μιγκ είναι νοητικής υφής. Στο μεσαίο πεδίο του Ορατού το χσιγκ είναι υποβαθμισμένο και το μιγκ είναι ενεργειακής υφής. Στο κατώτερο πεδίο του Ορατού το χσιγκ είναι ακόμα πιό πολύ υποβαθμισμένο και το μιγκ είναι υλικής υφής. Έτσι στο Ορατό η ύπαρξη φαίνεται διασπασμένη (το υποκείμενο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του μέσα σε ένα αντικειμενικό κόσμο) και πολλαπλή (υπάρχουν πολλά υποκείμενα και αντικείμενα).

Μέσα στο Ορατό αναδύονται λοιπόν τρία κύρια πεδία δραστηριότητας, που περιλαμβάνουν τρεις φάσεις το κάθε ένα.
1) Όταν κυριαρχεί το Γιάνγκ αλλά δραστηριοποιείται το γιν.
2) Όταν κυριαρχεί το γιν αλλά δραστηριοποιείται το Γιάνγκ.
3) Όταν Επικρατεί πλήρως το γιν και το γιάνγκ υπάρχει εν δυνάμει.

Αναλυτικά:
1) Το πεδίο δραστηριότητας στο οποίο κυριαρχεί το Γιάνγκ αλλά δραστηριοποιείται το γιν ονομάζεται Χουέν. Χουέν σημαίνει την γενική κατάσταση της πνευματικής, φωτεινής, ανώτερης ψυχής αλλά και την ατομική πνευματική ψυχή (της φύσης Γιάνγκ). Η ατομική πνευματική ψυχή συντίθεται από πνευματική ενέργεια (χσιγκ, της φύσης Γιάνγκ), που συγκεκριμενοποιείται σε νοητικότητα (χσιν) και ζωτική ουσία (μιγκ, της φύσης γιν), νοητικής υφής. Υπάρχουν τρεις κύριες δραστηριότητες σε αυτό το πεδίο που παριστάνονται με τα τρία τρίγραμμα Τουέι, Λι, Σουέν, τα οποία αποτελούνται από δύο συνεχείς γραμμές και μία διακεκομμένη (επάνω, μέση, κάτω, αντίστοιχα). Τα τρία τριγράμματα δείχνουν (από τα πάνω προς τα κάτω) την προοδευτική ενίσχυση του γιν που καθίσταται σιγά σιγά η βάση της ύπαρξης. Αυτές οι τρεις δραστηριότητες αντιστοιχούν στις νοητικές δραστηριότητες, λειτουργίες, που στην δυτική φιλοσοφία ονομάζονται νόηση, διανόηση, αντίληψη.

2) Όταν το γιν ενισχύεται περαιτέρω περνάμε σε ένα πεδίο δραστηριότητας ποιοτικά διάφορο από το προηγούμενο, στο πεδίο όπου κυριαρχεί το γιν αλλά δραστηριοποιείται το Γιάνγκ το οποίο ονομάζεται π’ο. Π’ο σημαίνει την γενική κατάσταση της «σωματικής», σκοτεινής, κατώτερης ψυχής αλλά και την ατομική «σωματική» ψυχή (της φύσης γιν). Η ατομική «σωματική» ψυχή συντίθεται από υποβαθμισμένες νοητικές δραστηριότητες και ζωτική ουσία (μιγκ) ενεργειακής υφής, που είναι χονδροειδής και γι’ αυτό εμφανίζεται σαν μορφή κι ονομάζεται «σωματική». Υπάρχουν τρεις κύριες δραστηριότητες που παριστάνονται με τα τρία τρίγραμμα Τσεν, Κ’αν, Κεν τα οποία αποτελούνται από δύο διακεκομμένες γραμμές και μία συνεχή (κάτω, μέση, πάνω, αντίστοιχα). Τα τρία τρίγραμμα δείχνουν (από πάνω προς τα κάτω) την περαιτέρω ενίσχυση του γιν που κάποια στιγμή Επικρατεί πλήρως. Αυτές οι τρεις δραστηριότητες αντιστοιχούν στις ζωικές ενέργειες, δραστηριότητες, συναίσθηση, βούληση, αίσθηση, της δυτικής φιλοσοφίας.

3) Όταν το γιν ενισχύεται περαιτέρω περνάμε σε ένα πεδίο δραστηριότητας ποιοτικά διάφορο από το προηγούμενο, στο πεδίο όπου Επικρατεί πλήρως το γιν και το Γιάνγκ υπάρχει εν δυνάμει. Αυτό το πεδίο παριστάνεται με το τρίγραμμο Κ’ουέν που αποτελείται από τρεις διακεκομμένες γραμμές. Οι τρεις διακεκομμένες γραμμές σημαίνουν την πλήρη Επικράτηση του γιν (γι’ αυτό ονομάζεται καθαρό γιν, γη), που εμφανίζεται σαν ουσία «υλικής υφής». Οι τρεις γραμμές δείχνουν ακόμα ότι υπάρχουν τρεις καταστάσεις της υλικής ουσίας. Η αφηρημένη ενέργεια, η ενέργεια που έχει μετασχηματιστεί σε ύλη και το σύνολο των υλικών αντικειμένων.

Μύηση στον Ανδρισμό

Είναι συχνό φαινόμενο να ακούμε για κάποιον άνδρα ότι είναι εντελώς έξω από το κέντρο του. Αυτό σημαίνει ότι οι περιοχές της προσωπικότητάς του είναι τελείως διασπασμένες και δεν μπορούν να συνεργαστούν και να ισορροπήσουν λειτουργικά και αποτελεσματικά.
Ένας άνδρας που δεν είναι κεντραρισμένος, ένας άνδρας που δεν έχει ισορροπία, όχι μόνο σαν άνθρωπος μα και σαν κανάλι έκφρασης της αρσενικής ενέργειάς του, μας δείχνει σ’ ένα πρώτο επίπεδο ότι δεν κατάφερε να μυηθεί στις βασικές δομές της ανδρικής συχνότητας, κι έτσι παραμένει ανώριμος – όχι επειδή το θέλει μα επειδή κανείς δεν του έχει μάθει πώς να αναπτύσσει την αρσενική του ενέργεια, κανείς δεν τον έχει μυήσει σε αυτόν τον κόσμο.
Κάθε αγόρι αναζητά αυτή τη μύηση στις αρχές της εφηβείας του και ουσιαστικά την επιζητεί τόσο σε ασυνείδητο επίπεδο, όσο και σε συνειδητό. Ο νέος αναζητά την ωριμότητα (την ανάληψη ευθύνης κατά βάθος), επιθυμεί τις χαρές της ωριμότητας και της πνευματικής ανάτασης που θα του προσφερθούν αν ανδρωθεί σωστά.
Στις αρχαίες κοινωνίες η μύηση στην ενηλικίωση, το πέρασμα από το αγόρι στον άνδρα και από το κορίτσι στη γυναίκα, ήταν αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας τους. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν φυλές στον πλανήτη που τηρούν αυτό το έθιμο. Το τελετουργικό της μύησης αλλάζει ανά τον κόσμο, μα ο στόχος είναι πάντοτε ένας: η ωρίμανση και η προσέγγιση της αντρικής ή της γυναικείας αντίστοιχα φύσης. Χαρακτηριστικά, οι τελετές πολλές φορές αφορούσαν σε ανδραγαθήματα, όπως το να ζητούν από τον έφηβο να σκοτώσει ένα λιοντάρι ή να του δώσουν παραισθησιογόνα και να τον αφήσουν στο δάσος.

Ο κίνδυνος, το ερωτικό στοιχείο και τα ναρκωτικά ήταν από τα βάθη της ανθρώπινης ιστορίας τα κυρίαρχα μέσα μύησης των αγοριών σε άνδρες. Όμως και στην εποχή μας βλέπουμε να υπάρχουν τέτοια τελετουργικά, ακόμα κι αν αυτά εμφανίζονται χαοτικά – όταν ο πατέρας, ο ώριμος άνδρας, ο σοφός δάσκαλος δεν είναι εκεί για να καθοδηγήσει τον έφηβο, τότε το παιδί θα εκφράσει αυτές τις ιδιότητες με τα ίδια ακριβώς αρχετυπικά αντανακλαστικά. Κάτι ανάλογο βλέπουμε συμβολικά και στον μύθο του Ηρακλή όπου οι άθλοι του συμβολίζουν την πορεία της ψυχής και τις δυσκολίες που καλείται να προσπεράσει για να πετύχει την ψυχική του κάθαρση, λυτρώνοντας έτσι την ψυχή του από όλους εκείνους τους πειρασμούς και τις αλυσίδες που τον κρατούσαν δέσμιο μέσα στο σπήλαιο του μύθου του Πλάτωνα. Η λέξη Ηρακλής, ετυμολογικά, σημαίνει το κλέος της Ήρας, δηλαδή η δόξα της Ήρας, ή δοξασμένη ψυχή.
Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι και στην εποχή μας στον κόσμο των εφήβων το σημάδεμα του σώματος, είτε με «χαράκωμα», είτε με τατουάζ, αλλά και με άλλα αντικείμενα, ουσιαστικά αποτελεί ένα αρχετυπικό πρότυπο, ανάλογο με αυτό που εκφράζεται ακόμα και σήμερα σε αρχαίες φυλές. Πολλοί έφηβοι το κάνουν στον εαυτό τους σαν αντανάκλαση των έντονων ψυχοσωματικών αλλαγών και του άγχους που φέρνουν αυτές οι αλλαγές στην ψυχή τους. Η αναζήτηση του κινδύνου και η λήψη ναρκωτικών πρωτοστατούν και στις μέρες μας κατά το πέρασμα του εφήβου στον «ενήλικο» κόσμο.
Οι συμμορίες που οργανώνονται κατά την εφηβεία ακολουθούν κι αυτές την ίδια μυητική λογική στην αρσενική ενέργεια, όπως και η βία στα σχολεία, αλλά και ο στρατός ή οι φυλακές. Όμως, αυτό το χαοτικό και ελλιπές, ως προς τη δομή και την αποτελεσματικότητα, σύστημα μύησης για τους άνδρες δεν είναι αρκετό.
Μπορούμε να πούμε ότι η σύγχρονη κοινωνία έχει ξεχάσει αυτήν την απαραίτητη τέχνη για να παράγει άνδρες, τόσο σαν δομή όσο και σαν αξία ζωής. Γιατί οι αληθινοί άνδρες δεν είναι ούτε βίαιοι ούτε χειριστικοί, όπως έχουν δυστυχώς μάθει στις μέρες μας να επιβιώνουν σαν έφηβοι – αυτός είναι σαδομαζοχισμός.
Κι αυτό συμβαίνει επειδή η μύηση στην αρσενική ενέργεια στην εποχή μας δεν είναι υγιής, η έννοια της σοφίας και ο ρόλος του δασκάλου (που συνήθως στο παρελθόν αναλάμβανε ο πατέρας) έχουν χαθεί από την υπόσταση της αρσενικής ενέργειας.
Ακόμα μια βασική έννοια της μύησης είναι ο θάνατος: από το παλιό στο καινούριο, από το παιδί στον άνδρα. Αυτό συμβαίνει καθώς η αρσενική ενέργεια εμπλουτίζεται με την σεξουαλική πτυχή, μεταμορφώνεται σε μια ενέργεια που αρχίζει να κυλά στο αγόρι και σηματοδοτεί την αλλαγή του σε άνδρα – αν η αλλαγή αυτή γίνει σωστά τότε η ενέργεια θα κυλήσει και θα (ανα)θρέψει το παιδί σε άντρα με φυσικότητα, δημιουργώντας έναν όμορφο εκπρόσωπο της αρσενικής αρχής στην ζωή.
Αν όχι, θα έχουμε ένα δυσλειτουργικό φαινόμενο, το κοινότυπο δηλαδή. Ενώ αν ο άνδρας εξελιχτεί σωστά τότε εκφράζει δύναμη, συμπόνια, ηρωισμό, αποφασιστικότητα. Με άλλα λόγια διαθέτει το απαραίτητο κεντράρισμα που μεταφράζεται σε πραότητα, δράση και καθαρότητα στο όραμά του για τον δρόμο που θα επιλέξει.
Ο σοφός, ο μάγος, ο μύστης που θα μυούσε τον νέο ήταν πάντα ένα πολύ σημαντικό πρόσωπο για την εξέλιξη του άνδρα. Η απουσία του συντελεί ώστε να δημιουργηθεί μια ελλειμματική ψυχοσύνθεση στον άνδρα, όπου ισχύει το «ο καθένας για τον εαυτό του». Ουσιαστικά πρόκειται για την ανάγκη μας για έναν δυνατό και προστατευτικό πατέρα, ένα κυρίαρχο πρόσωπο που θα μας προσφέρει ασφάλεια και θα μας διδάξει τα μυστήρια της ζωής. Είναι μια μορφή αντίστοιχη με τον θεό Απόλλωνα στη αρχαία Ελλάδα, ο οποίος αποτελούσε το ιδανικό σημείο αναφοράς για τον άνδρα: θεός της αυτογνωσίας, του μέτρου, του φωτός και του στοχασμού, με σύμβολά του την επτάχορδη λύρα (πνευματική καλλιέργεια) ή το τόξο (στοχασμός, νους). Στον αντίποδα του Απόλλωνα βλέπουμε τον θεό Διόνυσο, θεό του σκότους, της σεξουαλικότητας, των παρορμήσεων, της χαοτικότητας – μια οντότητα του κρασιού και του έρωτα, των πρωτόγονων ορμών μας, ένας άρχοντας του ασυνειδήτου.