Ο Φοίνικας

«Εκ Της Τέφρας Αναγεννώμαι» («από την στάχτη αναγεννιέμαι»). Τα αρχικά αυτής της ρήσης έφεραν τα πρώτα μετάλλια του Τάγματος του Φοίνικα της Ελλάδας (1926-1935)... που απονέμεται μέχρι και σήμερα στους Έλληνες που ανυψώνουν το γόητρο της Ελλάδας σ’όλο τον κόσμο (καλλιτέχνες, λογοτέχνες, επιστήμονες, κλπ). Ένας Φοίνικας υπήρξε το λάβαρο των μεγάλων προσωπικοτήτων της ελληνικής επανάστασης του 1821, μεταξύ των οποίων και του Αλέξανδρου Υψηλάντη, υποδηλώντας την ελπίδα και λαχτάρα των Ελλήνων για αναγέννηση του ελληνικού κράτους.

Μετά την νικηφόρα λήξη της Επανάστασης, ο Φοίνικας υπήρξε το έμβλημα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και τα πρώτα νομίσματα που κόπηκαν τότε, από τον Ιωάννη Καποδίστρια, ονομάστηκαν ‘φοίνικες’ και έφεραν τον Φοίνικα στην μια τους όψη. Έτσι, συμβολίστηκε η αναγέννηση του ελληνικού έθνους, μετά τα τετρακόσια σκοτεινά χρόνια της Τουρκικής κατοχής.

Η πατρίδα μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη μ’αυτό το ευγενές μυθικό πουλί που συνδέθηκε με την ανθρώπινη δύναμη και θέληση για αναγέννηση μέσα από τις δυσκολίες και τα εμπόδια. Παρόλο που έχασε κάτι από το γόητρό του όταν χρησιμοποιήθηκε κατά την διάρκεια της δικτατορίας ως σύμβολο της χουντικής κυβέρνησης, δεν έπαψε ποτέ να είναι αγαπημένο σύμβολο του οποίου ο μύθος χάνεται στα βάθη του χρόνου.

Η αρχαιότερη καταγεγραμμένη αναφορά του Φοίνικα μας παραδίδεται από τον Ησίοδο (8ος αιώνας π.Χ.). Ονομάστηκε ‘Φοίνικας’ από την λέξη ‘φοινός’, δηλαδή ‘πορφυρός’ και ο μύθος αναφέρει ότι πρόκειται για ένα πανέμορφο πουλί που μοιάζει με αετό και παγώνι. Κατοικούσε στην Φοινίκη, δίπλα σε μια πηγή στην οποία πλένονταν κάθε μέρα με την αυγή, τραγουδώντας τόσο όμορφα, που ο Ήλιος σταματούσε το άρμα του για να απολαύσει το τραγούδι του. Έτσι, ο Φοίνικας συνδέθηκε με τον Ήλιο και κατ’επέκταση με τον ηλιακό Θεό Απόλλωνα.

Πρόκειται για ένα έξυπνο, σοφό, ευαίσθητο και πανέμορφο πλάσμα, που δεν τρέφεται από πτώματα ούτε πετά εδώ και κει χωρίς λόγο. Κανείς δεν το έχει δει ποτέ να τρώει και μένει πάντα σ’ένα σημείο μέχρι να πεθάνει. Αναφέρεται επίσης ότι τα δάκρυά του είναι λιβάνι και το αίμα του βάλσαμο. Οι πληγές του επουλώνονται αμέσως, εάν τύχει να του επιτεθούν εχθροί, και το δάκρυ του μπορεί να γιατρέψει έναν άνθρωπο αλλά και να προστατέψει από τον θάνατο προσωρινά.

Είναι ένα πλάσμα που έχει την ιδιαίτερη ικανότητα να αναγεννιέται από τις ίδιες του τις στάχτες, αφού έχει πρώτα πεθάνει έχοντας αυτοαναφλεχθεί. Ζει για πολλές εκατοντάδες χρόνια -μέχρι και χιλιετία αναφέρουν κάποιες παραδόσεις- και είναι πάντα μονάχα ένας τη φορά. Έχοντας αυτήν την ικανότητα, είναι ταυτόχρονα θνητός (αφού πεθαίνει) και αθάνατος (αφού αναγεννιέται).

Όταν πλησιάζει η ώρα του να πεθάνει, χτίζει φωλιά από κλαδάκια ιδιαίτερων και ιερών αρωματικών (όπως λιβάνι, μύρο, νάρδο κλπ) την οποία μετά αναφλέγει και καίγεται μαζί της μέχρι να γίνει στάχτες. Μέσα από αυτές τις στάχτες ένας νέος Φοίνικας αναγεννάται, που θα ζήσει όσο και ο παλιός του εαυτός.

Λέγεται επίσης ότι υπήρχε από την αρχή της δημιουργίας του σύμπαντος, πριν ακόμα την γέννηση των Θεών, κι έτσι κατέχει γνώσεις και μυστικά της ζωής που ούτε οι Θεοί δεν γνωρίζουν.

Στο πέρας των αιώνων συνδέθηκε και έγινε σύμβολο της φωτιάς, της Θείας Χάρης, της αρετής, της συμπόνιας, του θανάτου και της αναγέννησης, και του Ήλιου που ‘πεθαίνει’ κάθε δειλινό και ‘αναγεννιέται’ κάθε αυγή.



Ο Φοίνικας στην Αίγυπτο

Μετά τον Ησίοδο, τον Φοίνικα αναφέρει στην ιστορία του ο Ηρόδοτος (5ος αιώνας π.Χ.), που ‘συνάντησε’ τον Φοίνικα στην Αίγυπτο: «Έχουν επίσης ένα άλλο ιερό πουλί που καλείται ‘Φοίνικας’, που εγώ δεν έχω δει, εκτός από σε εικόνες. Είναι ιδιαίτερα σπάνιο, ακόμα και στην Αίγυπτο, και πάει εκεί (όπως λένε οι άνθρωποι της Ηλιούπολης) μια φορά κάθε πεντακόσια χρόνια, όταν ο παλιός Φοίνικας πεθάνει. Το μέγεθος και εμφάνισή του, εάν είναι όπως στις εικόνες, έχουν ως εξής: το φτέρωμα είναι μερικώς κόκκινο, μερικώς χρυσό, ενώ η γενική εμφάνισή του και μέγεθος είναι ακριβώς όπως αετού. Λένε ιστορίες για το τι κάνει αυτό το πουλί, που εμένα δεν μου φαίνονται αξιόπιστες: ότι έρχεται από την Αραβία και φέρνει τον γονιό του, τυλιγμένο σε μύρο, στο Ναό του Ηλίου και κατόπιν θάβει εκεί το νεκρό σώμα.»

Ο Φοίνικας ήταν για την αρχαία Αίγυπτο εξίσου σημαντικός όσο για την Ελλάδα. Αρχικά, αναφέρονταν από τους Αιγύπτιους ως πελαργός ή ως το ιερό πουλί Μπενού, ο ‘ανερχόμενος’, που εμφανίζεται στην Αιγυπτιακή Βίβλο των Νεκρών ως το ιερό σύμβολο της Ηλιούπολης και σχετίζεται με τον ανατέλλοντα Ήλιο, τον Θεό Ρα και αναπαρίσταται με δύο ανθρώπινα χέρια, ανοιχτά σε κίνηση να αγκαλιάσει τον ουράνιο Σείριο.
Σύμφωνα με τον μύθο της Ηλιούπολης, ο Μπενού αυτοδημιουργήθηκε μέσα από φωτιά που έκαιγε σε ιερό δέντρο ενός από τους Ηλιακούς Ναούς του Ρα και στην Αιγυπτιακή Βίβλο των Νεκρών εμφανίζεται ο Μπανού να λέει: «εγώ είμαι το πουλί Μπανού, η καρδιά και ψυχή του Ρα, ο Οδηγός των Θεών στο Τουτ […] Εγώ είμαι ο Ρα που ανυψώθηκε στην Αρχή».

Ο μεταγενέστερος του Μπενού, ο Φοίνικας, αναφέρονταν ότι βρίσκονταν στη κορυφή της πυραμίδας που ξεπρόβαλε από τα αρχέγονα ύδατα κατά τη δημιουργία του σύμπαντος και συνδέθηκε με τον Θεό Ώρο, γιό του Θεού Όσιρι και της Θεάς Ίσιδας. Σύμφωνα με άλλο μύθο, ο Φοίνικας ξεπετάχτηκε από την καρδιά του Όσιρι.
Οι αναφορές όμως στον Φοίνικα δεν περιορίζονται στην αρχαία Ελλάδα και Αίγυπτο, αλλά έρχονται απ’όλο τον κόσμο:

Παραδόσεις και μύθοι απ’όλο τον κόσμο για τον Φοίνικα
Η αρχαία ισχυρή Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε τον Φοίνικα ως έμβλημα της αναγέννηση της. Ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος αναφέρει ότι κατά την θητεία του Παύλου Φάβιου και Λούκου Βιτέλλιου (1ος αιώνας π.Χ.) το πουλί που καλείται Φοίνικας, μετά από πολλούς αιώνες, εμφανίστηκε στην Αίγυπτο και συνεχίζει με σύντομες περιγραφές του πουλιού.

Ο Φοίνικας των Ασσύριων τρέφονταν μονάχα με λιβάνι και διάφορες ευωδιαστές ουσίες. Όταν ολοκληρώσει τα πεντακόσια χρόνια ζωής του, φτιάχνει μια φωλιά στην κορυφή φοινικόδεντρου, από ξυλαράκια βελανιδιάς και συλλέγει μέσα σ’αυτήν ξυλαράκια κανέλας, νάρδο και μύρο. Όταν ολοκληρώσει την προετοιμασία κάθεται μέσα στη φωλιά και αφήνει την τελευταία του πνοή. Από το σώμα του γεννιέται ένας νέος Φοίνικας, ο οποίος μόλις δυναμώσει μεταφέρει την φωλιά στο Ναό του Ήλιου στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου.

Στην Περσία τον ξανασυναντάμε με το όνομα ‘Χούμα’ (‘το πουλί του παραδείσου’) και ‘Σιμούργ’. Εμφανίζεται ιδιαίτερα ευσπλαχνικός, που το άγγιγμά του μπορούσε να φέρει πολύ καλή τύχη και ίαση σε κάθε ασθένεια ή πληγή, όσο θανατηφόρα κι αν είναι. Ακόμα και η σκιά του έφερνε μεγάλες ευλογίες. Ζει στο Δέντρο της Γνώσης και όταν πετά μακριά από το Δέντρο, το ταράζει τόσο δυνατά, που οι σπόροι του (που είναι σπόροι απ’όλα τα δέντρα της πλάσης) πετάγονται σ’ολόκληρο τον κόσμο. Αναφέρεται επίσης ως ερμαφρόδιτος, ταυτόχρονα αρσενικό και θηλυκό, κατέχοντας μια του πλευρά το κάθε φύλο.

Οι μύθοι και οι παραδόσεις γύρω από τον Φοίνικα στον χώρο της Μεσογείου, εμφανίζονται με κάποιες παραλλαγές, κυρίως για το πώς ακριβώς πεθαίνει. Η πιο συχνά αναφερόμενη περιγράφει ότι, όταν εκείνη η ώρα έρχεται, πετά μέχρι την Αραβία για να συλλέξει μύρο, λάβδανο, νάρδο και κασσία. Έχοντας μεγάλες ποσότητες απ’αυτά στα φτερά του, πετά μέχρι την Φοινίκη, όπου διαλέγει το ψηλότερο φοινικόδεντρο και φτιάχνει φωλιά με τα μυρωδικά που συνέλεξε. Την επόμενη αυγή, γυρίζει προς τον Ήλιο που ανατέλλει και τραγουδά. Η ζέστη του Ήλιου αναφλέγει τα μυρωδικά και ο Φοίνικας πεθαίνει στις φλόγες. Μετά από εννέα ημέρες, ένας νέος Φοίνικας γεννιέται από τις στάχτες. Λίγες μέρες αργότερα, όταν τα φτερά του έχουν δυναμώσει, ο νεαρός Φοίνικας μαζεύει τις στάχτες του παλιού Φοίνικα και τις μεταφέρει στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου. Χιλιάδες πουλιά τον συντροφεύουν σ’αυτό το ταξίδι. Κατόπιν, πετά στην μακρινή ανατολή, στο σπίτι του.

Μια επίσης αρκετά γνωστή παραλλαγή της προαναφερόμενης, αφηγείται ότι, αφού συλλέξει τα μυρωδικά, ο Φοίνικας πετά κατευθείαν στον Ναό της Ηλιούπολης της Αιγύπτου και χτίζει την νεκρική φωλιά του στον βωμό του Ναού.
Οι λιγότερο γνωστές αφηγήσεις λένε ότι ο Ιερέας του Ηλιακού Ναού είναι αυτός που συλλέγει τα μυρωδικά για τον Φοίνικα. Και άλλες αναφέρουν ότι ο νέος Φοίνικας δεν ξεπηδά κατ’ευθείαν από τις στάχτες του παλιού, αλλά παραμένει για λίγες μέρες σε μια κατάσταση σαν σκουληκάκι, προτού μεταμορφωθεί στον υπέροχο Φοίνικα.

Στον Ινδουισμό ο Φοίνικας ονομάζεται ‘Γκαρούντα’ και είναι το ιερό ζώο μιας από τις ενσαρκώσεις του Θεού Βισνού (ένας από τους σπουδαιότερους Θεούς που απαρτίζουν από την ισχυρή Θεϊκή Τριάδα), του δοξασμένου Ράμα (αλλιώς και Ραμ) Θεού του Ήλιου.

Ο Φιλόστρατος (2ος αιώνας μ.Χ.) στο έργο του ‘Η ζωή του Απολλώνιου’ κάνει αναφορά στον Φοίνικα, με τρόπο τέτοιο που είναι εμφανής οι επιρροές από τον Ινδικό Φοίνικα Γκαρούντα.




Στην Κίνα τον βρίσκουμε με το διπλό όνομα ‘Φενγκ-Χουάνγκ’ και είναι το δεύτερο ιερότερο πλάσμα μετά τον δράκο και μαζί με τον δράκο ολοκληρώνει το Τάο καταλαμβάνοντας την θέση του Γιν.

Όμως και από μόνος του ο Φένγκ-Χουάνγκ είναι ένα Τάο: ‘Φενγκ’ είναι η αρσενική και Ηλιακή Αρχή, η δυαδικότητα, το Γιν-Γιανγκ, η από κοινού αλληλεξάρτηση του σύμπαντος. ‘Χουάνγκ’ είναι η θηλυκή και Σεληνιακή Αρχή, η ομορφιά, η ευαισθησία και η ειρήνη. Η ένωση του Φένγκ και της Χουνγκ σε ένα πλάσμα, συμβολίζει την αιώνια αγάπη και την ευημερία, και σχετίζεται με την ευτυχία στον έγγαμο βίο.

Ο Φενγκ-Χουάνγκ έχει αποσταλλεί στη Γη για να κάνει μεγάλα έργα που θα βοηθήσουν τον Άνθρωπο να εξελιχθεί. Εμφανίζεται προσωρινά για να σηματοδοτήσει την αρχή μιας νέας εποχής για την Ανθρωπότητα και μετά ξαναεπιστρέφει στους Ουρανούς απ’όπου προέρχεται. Το σημαντικότερό του έργο προς την Ανθρωπότητα είναι το ότι προκαλεί στους ανθρώπους τις πέντε σημαντικότερες ανθρώπινες αρετές για την κοσμική ενέργεια: αρετή, ευθύνη, ευγένεια, συμπόνια, πίστη.

Συναντάμε πάλι τον Φοίνικα στους Νοτιοαφρικανούς, στους αρχαίους πολιτισμούς της κεντρικής και νότιας Αμερικής, στην Ιαπωνία με το όνομα ‘Χόο’ ή ‘Φουσίχο’ (‘αθάνατο πουλί’), στην Ρωσία με το όνομα ‘Ζαρ-πτίτσα’ (‘πουλί της φωτιάς’), στην Μεσοποταμία ως κερασφόρο και φτερωτό ηλιακό δίσκο, ακόμα και στο μακρινό Μεξικό με το όνομα ‘Κουετζαλκόατλ’ που λατρεύονταν ως προσωποποίηση του Ήλιου, που πιθανότατα έχει τις ρίζες του στους αρχαίους πολιτισμούς των Μάγια, των Ίνκας και των Ατζέκων.

Ο Φοίνικας στον Εβραϊσμό

Ο Φοίνικας κάνει την εμφάνισή του σε όλες τις αρχαιότερες θρησκείες, και ο Εβραϊσμός δεν αποτελεί εξαίρεση.

Στην Εβραϊκή παράδοση λοιπόν τον συναντάμε ως ‘Μίλχαμ’ ή αλλιώς ‘Χολ’ και αναφέρεται ότι ήταν το μόνο πλάσμα που δεν ακολούθησε τον Αδάμ στην εξορία του, διότι όταν η Εύα έδωσε σε όλα τα ζώα να φάνε από τον απαγορευμένο καρπό του δέντρου της γνώσης του καλού και του κακού (και όχι μόνο στον Αδάμ, όπως αναφέρεται στην Γέννεση), ο Μίλχαμ ήταν ο μόνος που αντιστάθηκε και δεν έφαγε. Ο Θεός λοιπόν τον τίμησε, τοποθετώντας τον σ’έναν πανέμορφο και προφυλαγμένο κήπο, για να ζει χίλια χρόνια κάθε φορά. Όταν συμπληρωθούν τα χίλια χρόνια, ο Μίλχαμ χάνει όλα του τα φτερά και συρρικνώνεται και μεταλλάσσεται τόσο, που φτάνει σε μέγεθος αυγού, από το οποίο αργότερα ξαναγεννιέται και ζει για άλλα χίλια χρόνια.

Αναφέρεται ότι είναι μονάχα ένας και αρσενικού γένους. Αργότερα, η παράδοση τον κατέταξε στα Χερουβείμ, φύλακα της επίγειας σφαίρας, που χωρίς αυτόν όλη η ζωή στην Γη θα τερμάτιζε. Λέγεται επίσης ότι στην δεξιά του φτερούγα φέρει τα λόγια: «ούτε η Γη με γεννά, ούτε οι ουρανοί, παρά μονάχα τα φτερά του πυρός» και ότι ο ήχος του χτύπου των φτερών του μοιάζει με ήχο κεραυνού.

Ο Φοίνικας στον Χριστιανισμό

Το αγαπημένο πουλί της αρχαιότητας δεν άφησε αδιάφορο τον Χριστιανισμό και γρήγορα κατέλαβε πολύ σημαντική θέση στα πάμπολλα σύμβολα του Ιησού Χριστού, καθώς συσχετίστηκε με την Ανάστασή του, την Θεϊκότητά του και την μετά θάνατο αναγέννηση.
Ο Κλημέντης, ένας από τους πρώτους Πατέρες της Εκκλησίας, στην 1η επιστολή του (κεφ.25) αναφέρει τον Φοίνικα λέγοντας: «Υπάρχει ένα πουλί που λέγεται Φοίνικας. Είναι μοναδικό στο είδος του και ζει για πεντακόσια χρόνια. Και όταν πλησιάζει η ώρα του τερματισμού του, χτίζει φωλιά από λιβάνι και μύρο και άλλα αρωματικά, μέσα στα οποία, όταν έρθει η ώρα, μπαίνει και πεθαίνει. Καθώς όμως η ύλη φθείρεται, ένα συγκεκριμένο είδος σκουληκιού δημιουργείται, το οποίο, καθώς γαλουχείται από τα υγρά του νεκρού πουλιού, αποκτά φτερά. Όταν δυναμώσει, παίρνει αυτήν την φωλιά όπου βρίσκονται τα κοκάλα του γονιού του και περνά από την χώρα της Αραβίας στην Αίγυπτο, στην πόλη που καλείται Ηλιούπολη. Και, κατά την διάρκεια ημέρας πετά, ενώ όλοι οι άνθρωποι το βλέπουν, και τα αφήνει στον βωμό του Ήλιου. Καθώς έχει κάνει αυτό, επιστρέφει στον αρχικό του τόπο. Τότε οι ιερείς ερευνούν τις ημερομηνίες και βλέπουν ότι έχουν ολοκληρωθεί ακριβώς πεντακόσια χρόνια».

Κατά τον πρώιμο Χριστιανισμό, αναπτύχθηκε γρήγορα ο συμβολισμός του Φοίνικα ως αναπαράσταση του Χριστού. Όπως ο Φοίνικας, έτσι και ο Χριστός αυτοθυσιάζεται και πεθαίνει μέσα στο ‘πυρ’ των Παθών και ανασταίνεται σε τρεις μέρες, θριαμβεύοντας ενάντια του θανάτου.

Ο Φοίνικας στην Αλχημεία, στον Μυστικισμό & στα Άστρα
Η Αλχημεία και ο Μυστικισμός τιμούν τον Φοίνικα παραδίδοντάς του σημαντικότατη θέση ανάμεσα στα ιερότερα σύμβολα. Είναι η ανάσταση και αθανασία, η καταστροφή και δημιουργία νέων μορφών ύλης στην πορεία προς την τελική μεταμόρφωση, υλική και πνευματική, και αντιπροσωπεύει τον πνευματικά αναγεννημένο και ανυψωμένο άνθρωπο, τον σοφό μύστη.

Στην Αλχημεία ειδικά, πέντε πουλιά συμβολίζουν τα πέντε στάδια που περνά ο μαθητευόμενος μέχρι να ολοκληρωθεί σε όν ανώτερης εσωτερικής πνευματικής υπόστασης, δηλαδή να γίνει ‘Φοίνικας’.

Αναλυτικότερα:

Το μαύρο κοράκι, είναι το πρώτο στάδιο, αυτό στο οποίο ξεκινά η σκληρή δουλειά.

Ο λευκός κύκνος, το δεύτερο στάδιο, στο οποίο ο Αλχημιστής ξεκινά να βιώνει και να κατανοεί τον εσωτερικό του κόσμο και το βαθύτερο φως της ύπαρξής του.

Το παγώνι, το τρίτο στάδιο, στο οποίο ο Αλχημιστής εισάγεται στην εμπειρία του αστρικού κόσμου.
Ο πελεκάνος, το τέταρτο στάδιο, όπου ξεκινούν οι δυνάμεις της ψυχής να υποσκελίζουν τις δυνάμεις της ύλης.

Και τελικά ο Φοίνικας, το πέμπτο στάδιο, η συμβολική ‘θυσία’ της ύλης μέσα από το ‘βάπτισμα του πυρός’ για να αναγεννηθεί η ψυχή μέσα από τις στάχτες.

Στην αστρολογία θεωρείται ότι ο Φοίνικας είναι η ανώτερη έκφραση του αετού, που συνδέεται με τον αστερισμό και το ζώδιο του σκορπιού, ως ζώδιο του θανάτου αλλά και της αναγέννησης.
Ο αστερισμός του Φοίνικα βρίσκεται σχεδόν κάτω από τον αστερισμό του Υδροχόου κι έτσι συνδέεται ο Υδροχόος ως ο φέρων το ύδωρ της αναγέννησης. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.

Ο φόβος και η ελπίδα είναι ένα

«Αν και φαίνεται πως διαφέρουν, ο φόβος και η ελπίδα είναι ενωμένα. Όπως ακριβώς η ίδια αλυσίδα ενώνει και τον κατάδικο και το φύλακα, έτσι και αυτά μολονότι είναι ανόμοια., βαδίζουν μαζί: την ελπίδα ακολουθεί ο φόβος.
Και δεν παραξενεύομαι που βαδίζουν έτσι και τα δύο είναι στοιχεία μιας ψυχής μετέωρης, μιας ψυχής ανήσυχης από την προσδοκία του μέλλοντος.
Και των δύο η σπουδαιότερη αιτία είναι το ότι δεν προσαρμοζόμαστε στο παρόν αλλά στέλνουμε τη σκέψη μας στο μακρινό μέλλον»
(Σενέκας, Epist. ad Luc. 1,5,7-8)

Κάπως έτσι πρέπει να είναι η φιλία

Ανάμεσα σε δύο δρόμους ταχείας κυκλοφορίας υπάρχει πάντα η ανάγκη να υπάρχει μια νησίδα. Όταν καταφέρεις να ακουμπήσεις εκεί, δεν αισθάνεσαι ότι σε παρασύρει το ρεύμα είτε προς τα πάνω είτε προς τα κάτω. Ισα ίσα μπορείς να σταθείς για λίγη ώρα, χωρίς κάποιος να σε σπρώξει, να σε εξαναγκάσει να προχωρήσεις, χωρίς να ενοχλείς κανέναν. Από τη μια, δεν απέχεις από την αγριότητα και την ταχύτητα της μανιασμένης κίνησης, είσαι εκεί, μετέχεις, ενώ ταυτόχρονα δίνεις στον εαυτό σου μια ελάχιστη, αστραπιαία δυνατότητα να ξεκουραστείς στο είναι σου, πριν ξαναμπείς στη μάχη.
Στο ερώτημα εάν έχεις φίλους όλοι θα σου απαντήσουν θετικά. Στενοχωριέμαι όμως όταν συνειδητοποιώ ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν φίλους. Αλλά όπως σε όλες τις σχέσεις, το βάθος και η ποιότητα δεν είναι αυτονόητα. Και όταν αναφέρομαι στη φιλία, δεν αναφέρομαι στις τυπικές, εργασιακές, καθημερινές, πρακτικής φύσης και χρησιμοθηρικές φιλίες. Δεν αναφέρομαι καν στις σύντομες χρονικά, παρ’ όλο που και αυτές εξυπηρετούν τον σκοπό τους.
Αναφέρομαι στη φιλία που για να την κατακτήσεις πρέπει από άτομο να έχεις γίνει υποκείμενο. Η φιλία είναι η μόνη σχέση που εμπεριέχει όλες τις άλλες ανθρώπινες σχέσεις. Άσχετα από το φύλο, ένας φίλος ή μια φίλη μπορούν να γίνουν τα πάντα: από μητέρα και πατέρας, συνοδοιπόρος, σύντροφος, μέχρι και συμπλήρωμα ή κληρονόμος. Η πρώτη επαφή με αυτή την πολύτιμη σχέση ξεκινά αναπτυξιακά στη λανθάνουσα περίοδο. Εκεί γύρω στα 6 με 12 έτη μαθαίνουμε για πρώτη φορά την οπτική της φιλίας με τα χαρακτηριστικά που μπορεί να πάρει και στην ενήλικη ζωή.
Δεν είναι τυχαίο που σε εκείνη την περίοδο της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης, απουσιάζει το ερωτικό ενδιαφέρον. Το σεξ ως έννοια και ως πρακτική θολώνει τον νου των ανθρώπων. Αλλοιώνει τις πραγματικές ανάγκες, μεγεθύνει άλλες, εντείνει τα συναισθήματα, γιγαντώνει την κτητικότητα, περιχαρακώνει τις δυνατότητες μιας σχέσης. Και κυρίως βάζει ημερομηνία λήξης στις αντοχές των ανθρώπων. Αυτό δεν σημαίνει ότι δύο άνθρωποι που ενώθηκαν λόγω της σεξουαλικής τους επιθυμίας ή του έρωτα δεν μπορούν να νιώσουν φιλία ο ένας για τον άλλο… αλλά κάτι πρέπει να καταλαγιάσει ή η ωριμότητα να είναι δυνατότερη του πάθους.
Από την άλλη, η αίσθηση της κατάκτησης μιας πραγματικής φιλίας μεταθέτει την ύπαρξη στην αιωνιότητα. Οι πραγματικοί φίλοι πονούν στον χαμό του φίλου, κλυδωνίζονται στην αποτυχία του, χαίρονται στη χαρά του. Ζουν παράλληλα, όχι εις βάρος. Καμιά φορά το βλέμμα του φίλου είναι πιο μεγαλόψυχο και από της μάνας μας. Για να γίνεις όμως φίλος πρέπει να εκτεθείς. Να αντέξεις να μοιραστείς αυτό το πολύτιμο που το κρατάς επτασφράγιστο. Να δώσεις τον χώρο που αναλογεί στη φιλία, τιμώντας τη με πράξεις, και όχι να την αντιμετωπίζεις σαν τον φτωχό συγγενή των σχέσεων. Στον φίλο αξίζει το υστέρημα του χρόνου και όχι το πλεόνασμα.
Πάντοτε διαφωνούσα όταν κάποιοι έλεγαν ότι πραγματικές φιλίες χτίζουν μόνον οι άνδρες. Η φιλία δεν έχει σχέση με τα φύλα. Η φιλία σχετίζεται με τον πολιτισμό μας. Και κυρίως εδραιώνεται ανάμεσα σε ανθρώπους που διατηρούν το παιδικό τους βλέμμα σε συνδυασμό με την ανάληψη της ευθύνης που αυτό απαιτείται από έναν ενήλικα

Ο σατιρικός στηλιτεύει, διαπομπεύει, γελοιοποιεί

 Ένας Αμερικάνος κωμικός είχε ορίσει τη διαφορά ανάμεσα στην πλάκα και το χιούμορ ως εξής:
«Πλάκα είναι να ρίχνεις μια τούρτα στα μούτρα του άλλου και να γελάς.
Χιούμορ είναι να σου ρίχνουν μια τούρτα και να γελάς.»

Το κωμικό όμως, μπορεί να είναι και κάτι παραπάνω από το πέταγμα τουρτών. Ας το ορίσουμε με διαστάσεις. Μονοδιάστατο είναι το κωμικό όπως το βλέπουμε στις ταινίες των αδελφών Μαρξ: Ένας ηλίθιος πατάει μια μπανανόφλουδα και πέφτει.
Μπορεί όμως να έχει και δύο διαστάσεις, όπως στις κωμωδίες χαρακτήρων: Ένας ηλίθιος βλέπει μια μπανανόφλουδα και λέει: «Ωχ, πάλι θα πέσω.»
Στις τρεις του διαστάσεις η κωμωδία γίνεται κάτι παραπάνω, όπως στο Ιπτάμενο Τσίρκο των Μόντι Πάιθονς, όπου ένας εκπαιδευτής μαθαίνει στους νεοσύλλεκτους πως να αμύνονται αν τους επιτεθεί κάποιος με… φρέσκα φρούτα (και το χειρότερο απ’ όλα, με μπανάνα).
Τέλος, το κωμικό μπορεί να ξεφύγει από την «κωμική του διάσταση» και να γίνει μέρος μιας ανώτερης λειτουργίας, όπως στις ταινίες του Κιούμπρικ, όπου το κωμικό στοιχείο είναι υπολανθάνον, και δε σου προκαλεί το γέλιο, αλλά εγκεφαλική θυμηδία.

Όταν το κωμικό δεν έχει ως μόνο στόχο την ψυχαγωγία, αλλά είναι δηκτικό, «δαγκώνει», τότε μιλάμε για σάτιρα. Η σάτιρα είναι ένας τρόπος επιθετικής συμπεριφοράς, που κρύβει μέσα του μια δόση κακίας ή –τουλάχιστον- την έλλειψη επιείκειας. Γι’ αυτό και μας φαίνεται κακοήθης όταν γίνεται εις βάρος των «αδύναμων». Θυμηθείτε, για παράδειγμα, μια σειρά εκπομπών στο σκουπιδότοπο που λέγεται ελληνική τηλεόραση, όπου κάποιοι «γραφικοί τύποι» γελοιοποιούνταν από μια «έξυπνη ξανθιά» -που μετά παντρεύτηκε έναν εξίσου «έξυπνο» τραγουδοποιό.

Το να σατιρίζεις κάποιον άνθρωπο που έχει ένα πρόβλημα –σωματικό, διανοητικό- ή είναι θύμα της κοινωνικής πραγματικότητας (άστεγοι, άποροι, μετανάστες) είναι ανοησία, γιατί η σάτιρα δεν είναι φάρσα, η σάτιρα είναι πόλεμος.
«Ρίζα της σάτιρας είναι κυρίως το μίσος του κακού, η εξέγερση που προκαλεί στον ανίσχυρο η φυσική ή η ηθική του καταδυνάστευση από πρόσωπα και καθεστώτα τυραννικά», γράφει ο Παπανούτσος.
Και ο Ροΐδης: «Ο έρως του καλού καλείται ενθουσιασμός και γεννά τους Πινδάρους και τους Μίλτωνας. Το μίσος του κακού καλείται σάτιρα και γεννάει τους Λουκιανούς και τους Βολταίρους.»
Η σάτιρα ανθίζει στα σαθρά θεμέλια των κοινωνικών συστημάτων, στο μεταίχμιο ανάμεσα σε εκείνο που πεθαίνει και σε αυτό που θα γεννηθεί.
Ο Λουκιανός εμφανίζεται στο τέλος του Ρωμαϊκού πολιτισμού. Ο Θερβάντες στο τέλος του ιπποτισμού (το σηματοδοτεί ουσιαστικά). Ο Βολταίρος όταν η Αναγέννηση έχει αποσαρθρωθεί.
Και στην Αρχαία Ελλάδα η λογοτεχνία ακολουθεί τον εξής δρόμο: Έπος -ηρωικό (Όμηρος) και διδακτικό (Ησίοδος)- λυρικό, τραγικό και στο τέλος το κωμικό με τον επιφανέστερο της αττικής κωμωδίας, τον Αριστοφάνη.
Η κωμωδία εγκαθίσταται στο ετοιμόρροπο οικοδόμημα της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Ο ποιητής, προτού κλείσει η αυλαία μιας εποχής, κοροϊδεύει και γελάει. Με όλους και με τον εαυτό του. Ο σατιρικός ποτέ δε θεωρείται τόσο «σπουδαίος», όσο ο τραγικός, ο λυρικός, ο ηρωικός, ο διδακτικός.
Τα ποιήματα του Σουρή αρέσουν σε πολλούς και του έχουν εξασφαλίσει μια θέση στο ποιητικό στερέωμα, όμως κανείς δε θα συγκρίνει το Σουρή με το Σολωμό ή τον Παλαμά.
(Αν και θα ήταν πιο ενδιαφέρον –και πιο ταιριαστό για την Ελλάδα- αν ο εθνικός μας ποιητής ήταν ο Σουρής και ο εθνικός μας ύμνος το «Εις τα θεμέλια του Φρενοκομείου».)
Ο σατιρικός στηλιτεύει, διαπομπεύει, γελοιοποιεί ένα ελάττωμα ή ένα χαρακτήρα. Ποιανού όμως;
Ο σατιρικός καταδιώκει την κιβδηλότητα, την ψευτιά και την παραποίηση –όχι την αδυναμία ή το καθαρό έγκλημα. Στόχος του δεν είναι ο δολοφόνος, αλλά ο ραδιούργος, ο κόλακας, ο υποκριτής, ο δημαγωγός. Αυτοί που δολοφονούν χαμογελώντας και υποστηρίζουν ότι δεν είναι φονιάδες, αλλά σωτήρες.
Άλλες φορές οι σατιρικοί δεν στρέφονται ενάντια στο άτομο, αλλά ενάντια στο κατά συνθήκη ψεύδος της κοινωνίας ολόκληρης.

«Εγώ δεν ημπορώ, να ναναρίσω την κοινωνία μας με το ναρκωτικό νανούρισμα των λαοπλάνων. Εγώ εξεναντίας ξεσκεπάζω τα ελαττώματα της με θάρρος και με εξουσία, με όλη εκείνη την εξουσία που μου δίνει η αλήθεια.» Λασκαράτος

Και πόσο αποτελεσματική ως όπλο μπορεί να είναι η σάτιρα; Κάποιες φορές πιο αποτελεσματική από την ευθεία επίθεση. Γιατί …

«Εύκολα υποφέρει κανείς τις επιπλήξεις, αλλά κανένας δεν αντέχει τη γελοιοποίηση. Κάποιος μπορεί να θέλει να είναι κακός, αλλά δεν υπάρχει άνθρωπος που να θέλει να είναι γελοίος.»

Κι αυτό το γράφει ο Μολιέρος στον πρόλογο του «Ταρτούφου».

Ζήστε με Έμπνευση

99% Εμπνευση!  Επτά Δρόμοι για να Φωτίσετε τη Ζωή σας: Θα ανιχνεύσουμε κάποια στοιχεία που αναδεικνύουν τη προσωπική μας γεωγραφία, προσθέτοντας βαθιά φαράγγια και ψηλές βουνοκορφές στην πεζή καθημερινότητα. Ποια είναι τα πράγματα, τα συναισθήματα, οι συνθήκες, τα ερεθίσματα που δίνουν χρώμα στη ζωή μας; Πού βρίσκεται η πηγή αυτής της «πνοής» μέσα μας που μας «εμπνέει»; Είναι αυτή η πνοή που τελικά μας διαφοροποιεί από τα καταναλωτικά προβλέψιμα ανθρωποειδή, στα οποία προσπαθεί επιμελώς το Σύστημα να μας μετατρέψει; Μήπως η Έμπνευση είναι η μόνη μας αντίσταση στην επερχόμενη μαζική πολτοποίηση των συνειδήσεων;

Τελευταία είχα την τύχη να γνωρίσω έναν πολύ ιδιαίτερο και εμπνευσμένο άνθρωπο. Είχε πριν μερικούς μήνες βγει από μακρόχρονη πνευματική απομόνωση, με ελάχιστη επαφή με τους άλλους και τα κοινωνικά και πολιτικά τεκταινόμενα. Δεν έχει σημασία πώς και γιατί. Γεγονός είναι ότι αυτός ο άνθρωπος κατάφερε να σφυρηλατήσει ελεύθερα τη συνείδησή του έξω από κοινωνικές νόρμες και να αναπτύξει βαθιά διαύγεια και σοφία.

Όταν τον ρώτησα πώς βλέπει τους ανθρώπους μετά από δεκαπέντε χρόνια «απουσίας», απάντησε: «Βλέπω τα μάτια τους σβησμένα, σαν να λείπει η εσωτερική τους φλόγα…». Συνειδητοποίησα ότι αυτό το «σβήσιμο» που εμείς μπορεί να μην αντιλαμβανόμαστε, γιατί το υφιστάμεθα σταδιακά και ύπουλα, μέσα από το τρίπτυχο κατανάλωση-τεχνολογία-αυτοματισμός είναι ακριβώς το σβήσιμο της έμπνευσης στη καθημερινή μας ζωή.

Είναι η αίσθηση όταν ξυπνάς το πρωί κι όλα σου φαίνονται βαρετά και γκρίζα. Που ξέχασες πότε γέλασες τελευταία φορά με τη καρδιά σου. Που σπάνια πια βρίσκονται πράγματα που σε εκπλήττουν. Είναι που έχασες μια για πάντα τον «εφηβικό ενθουσιασμό», που είχες κάποτε υποσχεθεί στον εαυτό σου και στην κοινωνία ότι θα τον κρατήσεις ζωντανό για το καλό των άλλων. Η πίκρα, η απογοήτευση, η πλήξη, το «μια από τα ίδια», που συναντούμε στον καθένα μας.

Ξεχάσαμε να ξανα-ανακαλύπτουμε τον κόσμο την κάθε στιγμή!

Ο αληθινός κόσμος μας διαφεύγει, γιατί ζούμε παρασιτικά και λάθρα, επαναλαμβάνοντας εσαεί προκατασκευασμένα μοντέλα σκέψης και συμπεριφοράς –τα οποία παρεμπιπτόντως, είναι συνήθως αρνητικά… Ξεδιπλώνουμε συνεχώς το πιο μικρό και μίζερο κομμάτι του εαυτού μας, αναμασώντας τον πόνο, τα παράπονα, τις απογοητεύσεις που μας κρατούν δέσμιους σε μια υποβαθμισμένη εικόνα, καρικατούρα του εαυτού μας, της αληθινής ζωής, που παραμένει λαμπερή και εμπνευσμένη, μακριά μας… ή κάπου θαμμένη βαθιά μέσα μας. Αναπαράγουμε προκάτ συνταγές ευτυχίας και επιτυχίας, χωρίς να αναρωτιόμαστε: τι είναι αυτό που διψά πραγματικά η ψυχή μας; Μπορεί το επώνυμο ρούχο, το ακριβό αυτοκίνητο να μας το δώσει; Τι είναι αυτό που όλοι ψάχνουμε όλοι, αν όχι η ολόκληρη, η αψεγάδιαστη, η τέλεια ευτυχία;

Με μια προσεκτική, τίμια έρευνα μέσα μας, θα βρούμε ότι υπάρχουν εκείνες οι στιγμές, έστω οι φευγαλέες αναμνήσεις των στιγμών που έχουμε όλοι ανεξαιρέτως νοιώσει να μετέχουμε στο θαύμα της ζωής… Στιγμές πολλές φορές ανεξήγητες, όταν νοιώθουμε την ομορφιά γύρω να μας πνίγει, την ομορφιά που κρύβεται στα πιο ασήμαντα μικρά πράγματα, όταν ξαφνικά πλημμυρίζουμε από αγάπη γι’ αυτόν τον τυχαίο άγνωστο που βρίσκεται μπροστά μας, όταν όλο το ψεύτικο οικοδόμημα του κοινωνικού εαυτού μας γκρεμίζεται μονομιάς και μένει η γυμνότητα, η τραγικότητα, η έσχατη ομορφιά μας…

Στην πραγματικότητα δεν χάσαμε αυτή τη βαθιά ομορφιά ούτε στιγμή, παρόλη τη μικρότητα, την εγωιστική συμπεριφορά. Δεν χάσαμε ποτέ τη βαθιά ανθρωπιά, το μεγαλείο, την τραγικότητά μας. Η αληθινή μας φύση παραμένει πάντα υπέροχη και χωράει στην αγκαλιά της όλο τον κόσμο… Όλη η γνώση, η σοφία, η αγάπη, η συμπόνια, όλα τα ταλέντα, όλες οι ικανότητες, όλη η δημιουργικότητα και η φαντασία είναι μέσα μας, περιμένουν και επιμένουν.

Είναι μια τεράστια αποθήκη του «συλλογικού υποσυνείδητου», στην οποία έχουμε άμεση πρόσβαση ανά πάσα στιγμή. Και δεν είναι «μεγάλα λόγια». Πάρτε το απόφαση! Είμαστε οι δημιουργικοί καλλιτέχνες του έργου που ονομάζουμε «ζωή μας». Είμαστε, είτε το θέλουμε, είτε όχι, όλοι εμπνευσμένοι… κατά βάθος!

Υπάρχουν κάποιες πύλες εισόδου σε αυτή την αποθήκη έμπνευσης. Κι επειδή δεν είμαστε και τόσο διαφορετικοί όσο θέλουμε να νομίζουμε, πρόκειται για πύλες κοινές για τους περισσότερους, χωρίς να είναι αποκλειστικές ή περιοριστικές, μιας κι ο καθένας μας δίνει το δικό του τόνο παραλλαγής στο ανθρώπινο τοπίο.

Πρώτη Πύλη: η Φύση  Είναι μια από τις πιο δυνατές πηγές –ίσως η πιο δυνατή– από τις οποίες πηγάζουν εκείνα τα θετικά συναισθήματα που μας πείθουν ότι αυτή τη ζωή αξίζει να την ζούμε. Σε πρωταρχικό επίπεδο αυτό θεωρείται αυταπόδεικτο: ο ήλιος, το φεγγάρι, τα αστέρια, τα δάση, τα βουνά, τα νερά έφερναν τους προβιομηχανικούς ανθρώπους κοντά στο εξαίσιο. Γι αυτούς, για πάνω από 300.000 χρόνια ιστορίας, η Φύση αντιπροσώπευε , σύμφωνα με τον μεγάλο θρησκειολόγο Mircea Eliade, την «αληθινή ύπαρξη», που ήταν θαυματουργή, αναγεννώμενη και πέρα από διανοητική κατανόηση. Η αντίληψη της θεϊκής σχεδίασης της Φύσης έκανε τους ανθρώπους να βρίσκουν στη φύση τον «Θεό».

Το 1897, στην αυτοβιογραφία του, ο συγγραφέας J. Trevor (My Quest of God), περιγράφει πώς ένα πρωί μετά από περίοδο βαριάς κατάθλιψης, περπατώντας στους λόφους της βόρειας Αγγλίας, την ώρα της ανατολής του ήλιου, άρχισε να νοιώθει ότι: «βρίσκεται στον παράδεισο –μια εσωτερική κατάσταση ειρήνης και χαράς και σιγουριάς, απερίγραπτα έντονη, συνοδευόμενη από μια αίσθηση ότι λούζεται σε ένα ζεστό και λαμπερό φως… μια αίσθηση ότι έχει περάσει πέρα από το σώμα του… την παρουσία του Θεού».

Τη δεκαετία του 1980, ο Ιάπωνας μύστης της φυσικής καλλιέργειας Masanobu Fukuoka, γράφοντας το βιβλίο που θα σηματοδοτήσει μια νέα εποχή στη σχέση του ανθρώπου με τη γεωργία (την εποχή της πνευματικής γεωργίας), περιγράφει τη στιγμή της αιφνίδιας φώτισής του (σατόρι) με τα παρακάτω λόγια: «Μετά από μια νύχτα περιπλάνησης ακούμπησα εξαντλημένος στη ρίζα ενός δέντρου… Καθώς πλησίαζε η αυγή, η διαπεραστική κραυγή ενός νυχτερινού ερωδιού με ξύπνησε απότομα. Στη στιγμή έγινα διαφορετικός άνθρωπος.

Ο Θεός με είχε κτυπήσει σαν κεραυνός εν αιθρία… μου φανερώθηκε ολοζώντανα η αληθινή φύση αυτού του κόσμου. Ισχυρή συγκίνηση με είχε κυριεύσει, ώστε έτρεμα στο σώμα και στη ψυχή. Φώναξα από χαρά, με λόγια που θα πρέπει να ήταν ακατάληπτα… Η λάμψη της πρωινής δροσιάς στη χλόη, το πράσινο των δέντρων τα οποία ήταν λουσμένα στο πρωινό φως και τρεμούλιαζαν από χαρά…». Από τότε και μέχρι σήμερα στα προχωρημένα ενενήντα του, συνεχίζει με ακούραστη επιμονή να γυρίζει σε όλο τον κόσμο διδάσκοντας και σπέρνοντας τους περίφημους σπόρους του για την απο-ερημοποίηση του πλανήτη.

Ο συγγραφέας Πάολο Κοέλο, υποστηρίζει ότι είτε πρόκειται για τη λογοτεχνία, είτε για τη μηχανική, είτε για την τεχνολογία της πληροφορικής, είτε για τον ίδιο τον έρωτα, «η δημιουργική διαδικασία ακολουθεί ένα και μοναδικό μοντέλο: τον κύκλο της Φύσης».

Εμείς όμως, οι κοινοί άνθρωποι, πώς μπορούμε να επανασυνδεθούμε με τη Φύση, δημιουργώντας μια αληθινή σχέση μαζί της, πέρα από πικνίκ στα λιβάδια και μπάνια στις παραλίες;

Από προσωπική εμπειρία, θα έλεγα ότι κάποιες καθημερινές στιγμές μοναξιάς μέσα στη Φύση είναι απαραίτητες για την ψυχική και συναισθηματική μας ισορροπία. Κάποιοι τις συνδυάζουν με το αγαπημένο τους σπορ ή με τη βόλτα του σκύλου. Όπως και να έχει, βρείτε δέκα-είκοσι λεπτά καθημερινά και περπατήστε στο δάσος, στη παραλία, ή έστω στο γειτονικό πάρκο, χωρίς να «κάνετε» τίποτα. Κλείστε το κινητό, ανοίξτε τα αυτιά και τη καρδιά σας: ακούστε τα πουλιά, τον ήχο των φύλλων στα δέντρα, τον ήχο του νερού, μυρίστε το χώμα, παρατηρήστε τα σύννεφα να αλλάζουν και καθίστε έτσι για λίγο, αφήνοντας τον εαυτό σας να εναρμονιστεί με το φυσικό περιβάλλον, που τόσο το έχει στερηθεί.

Δεν χρειάζεται να πάμε κάπου μακριά. Αν δεν υπάρχει χρόνος, αρκεί απλά να αφουγκραστείτε το αγαπημένο σας φυτό στο σαλόνι ή στο μπαλκόνι σας, να το ποτίσετε ακούγοντας το χώμα να «πίνει» το νερό, να του ψιθυρίσετε τα παράπονά σας, να του εμπιστευτείτε τα μυστικά μέσα από τη καρδιά σας, να χαϊδέψετε τα κλαδιά και τα φύλλα του. Ή να σταθείτε για λίγο με το κεφάλι ψηλά να κοιτάξετε το πέταγμα των πουλιών.

Η εσωτερική επανασύνδεση και η εναρμόνιση είναι θέμα δευτερολέπτων. Οι αποδράσεις αυτές πρέπει να είναι καθημερινές, όχι για να φορτώσουμε ακόμη περισσότερο ένα βαρύ πρόγραμμα, αλλά για να πλουτίσουμε τη ζωή μας με αυτά τα πολύ απλά, αλλά πολύ σημαντικά πράγματα που δίνουν την αίσθηση της φρεσκάδας και της έμπνευσης.

Δεύτερη Πύλη: η Απλότητα: Η ζωή μας γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκη. Φροντίζει γι’ αυτό το πολιτικοοικονομικό σύστημα, τα ΜΜΕ, φροντίζουμε κι εμείς να δημιουργούμε όλο και περισσότερες καταναλωτικές «ανάγκες» που φέρνουν όλο και μεγαλύτερο αίσθημα ανικανοποίητου.

Έχουμε ξεχάσει τα αυτονόητα: δεν χρειαζόμαστε τίποτα από όλα αυτά. Η αληθινή έμπνευση και η ικανοποίηση δεν έρχεται ποτέ μέσα από την υιοθέτηση καταναλωτικών προτύπων και μοντέλων συμπεριφοράς. Το μόνο που κάνουν όλα αυτά, είναι να μας αποξενώνουν από τον αληθινό μας εαυτό, να ξεχνάμε τις αληθινές μας ανάγκες.

Ξαναγυρίστε στην απλότητα και ανακαλύψετε τον τεράστιο πλούτο της φλόγας του κεριού, της ησυχίας, τον ήχο του φαγητού που βράζει, την αγκαλιά, το σκοτάδι… Δοκιμάστε ένα μόνο βράδυ να μην ανάψετε τα φώτα, ούτε την τηλεόραση και να αφήσετε τη νύχτα να μπει απαλά μέσα στο σπίτι –δοκιμάστε να μένετε περισσότερη ώρα σιωπηλοί… Να ξυπνήσετε το πρωί νωρίς, να ανοίξετε την μπαλκονόπορτα για να ακούσετε το πρώτο τιτίβισμα των πουλιών…

Δοκιμάστε να βγείτε έξω χωρίς make-up και ψηλά τακούνια. Να μιλήσετε στους άλλους για τα πραγματικά συναισθήματά σας. Να είστε απλά ο εαυτός σας χωρίς επιτήδευση. Η απλότητα μας φέρνει πιο κοντά στον εαυτό μας, πιο κοντά στους άλλους και πιο κοντά στη πηγή της έμπνευσής μας. Τόσο απλά!

Τρίτη Πύλη: η Στιγμή: Η παρούσα στιγμή είναι μια προνομιακή πύλη της έμπνευσης. Αν ο νους είναι συνέχεια παγιδευμένος ανάμεσα στην αναπόληση και το αναμάσημα του παρελθόντος και τον σχεδιασμό, την ονειροπόληση και το άγχος του μέλλοντος, δεν υπάρχει χώρος για την παρούσα στιγμή. Ζούμε μετέωροι ανάμεσα στην ιστορία και τη φαντασία, χωρίς ανοιχτό διάστημα στο παρόν. Δεν είμαστε ποτέ εδώ. Ξεχνάμε το μεγάλο Τώρα, όπου γίνονται όλα τα θαύματα, της έμπνευσης, της κατανόησης, της επινόησης, της σύνθεσης, της ανακάλυψης και το μεγαλύτερο απ’ όλα: το θαύμα της αγάπης…

Δεν υπάρχει ανθρώπινη δημιουργία που να μην αγκυροβόλησε σε ένα δυναμικό Τώρα. Όλοι οι επιστήμονες, οι συγγραφείς, οι μουσικοί, οι ζωγράφοι, οι τεχνίτες, οι εραστές το επιβεβαιώνουν: η δημιουργία συμβαίνει όταν χάνουμε την αίσθηση του γραμμικού χρόνου, όταν μπαίνουμε στο απέραντο διάστημα του Τώρα, της παρούσας στιγμής, όταν κάνουμε την κάθετη βουτιά στην ύπαρξή μας και ανασύρουμε το πολύτιμο πετράδι της έμπνευσης…

Πώς να εξασκηθούμε να ζούμε στο Τώρα; Υπάρχουν άπειρες μέθοδοι και πνευματικά μονοπάτια, αλλά ο δρόμος είναι ένας: η επίγνωση, η προσοχή, η συνειδητότητα.

Αναρωτιέστε αν έχετε επίγνωση; Απλά, κάντε το εξής τεστ στον εαυτό σας: Θυμηθείτε να ρωτάτε κάθε τρεις και λίγο τον εαυτό σας πού βρίσκεται, πού τριγυρνάει ο νους σας, ό, τι κι αν κάνετε. Στο 99,9% των περιπτώσεων θα δείτε ότι ο νους σας θα παγιδευμένος ανάμεσα στα αγχώδη αόριστα σχέδια για το μέλλον και στο άχρηστο επαναλαμβανόμενο βίντεο του παρελθόντος, κατασκευάζοντας συνέχεια ανούσια σενάρια, απασχολούμενος είτε με ενοχές, είτε με φόβους. Αυτό απλά σημαίνει ότι δεν έχουμε επίγνωση, δεν ζούμε στο παρόν, στην παρούσα στιγμή.

Με αγάπη και υπομονή, φέρτε πίσω τον νου σας εδώ και τώρα. Ξανά και ξανά.

Τέταρτη Πύλη: η Αγάπη: Η αγάπη είναι η αληθινή φύση μας. Είναι η βασική ποιότητα που έχουμε, όταν απομακρύνουμε τους φόβους, τις ανασφάλειες, τις προσκολλήσεις και τις εγωιστικές μας τάσεις. Το φως πίσω από όλα τα συναισθήματα. Η μια και μοναδική ενέργεια που κινεί τον κόσμο, τους πλανήτες, το κάθε τι. Είναι μια κατάσταση χωρίς σημείο αναφοράς, χωρίς προσκόλληση, χωρίς προτίμηση, χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Η αγάπη είναι ευδαιμονία, ισοψυχία, αταραξία, μια γεύση. Δεν σ’ αγαπώ γιατί με συμφέρει, γιατί με βολεύει. Σ’ αγαπώ γιατί υπάρχεις, γιατί υπάρχω. Η υπερ-προσωπική αγάπη είναι η μεγαλύτερη έμπνευση που μπορεί να υπάρξει.

Συνήθως η αγάπη που βιώνουμε είναι μικρή μόνο σπίθα, αναλαμπή της αληθινής αγάπης. Ωστόσο, μπορούμε να την επεκτείνουμε, να εξασκηθούμε σε αυτό. Ένα καλό πεδίο είναι, για τους γονείς, η αγάπη για τα παιδιά τους και για τους εραστές, η αγάπη για τον σύντροφό τους. Νοιώστε την προσωπική αυτή αγάπη να σας γεμίζει ολόκληρους. Μετά, φέρτε στον νου σας έναν άνθρωπο που σας είναι «αδιάφορος». Αφήστε την ίδια ζεστή ενέργεια να τον τυλίξει. Και άλλον, και άλλον. Αρχίστε να εκπαιδεύετε τον εαυτό σας να νοιώθει αγάπη για όλους τους ανθρώπους που γνωρίζετε, που δεν γνωρίζετε, που «συμπαθείτε», που «αντιπαθείτε», χωρίς εξαίρεση… Δεν είναι κάτι εύκολο, αλλά με το χρόνο, θα δείτε τη καρδιά σας να μαλακώνει και να ανοίγει απέναντι στον κάθε «άγνωστο» και συνάμα τόσο οικείο συνάνθρωπο…

Δεν υπάρχει πιο μεγαλειώδες συναίσθημα! Αν θέλετε να κάνετε κάτι καλά, βάλτε λίγη υπερ-προσωπική αγάπη στην συνταγή και θα μεγαλουργήσετε! Ο κανόνας ισχύει για όλα: από το φαγητό μέχρι τη συγγραφή ενός βιβλίου. Θυμάμαι όποτε έβγαινα να μιλήσω σε ακροατήριο και είχα το σχετικό τρακ, η μόνη λύση ήταν να θυμηθώ πόση αγάπη ένοιωθα γι’ αυτό το γνωστικό αντικείμενο, γι’ αυτή την επιστήμη, για την ιστορία, για τους ανθρώπους… Αυτό και μόνο «έλυνε» τη γλώσσα και μου έδινε έμπνευση.

Πέμπτη Πύλη: η Ελευθερία: Ο κοινωνικός προγραμματισμός αποτελεί βασικό περιοριστικό όρο της ελευθερίας. Μας δεσμεύει σε ένα γενικά «αποδεκτό» μίζερο, δραματικά προβλέψιμο πλαίσιο επιλογών, αξιολογήσεων και προτεραιοτήτων. Η αποδέσμευση από τις κοινωνικά προδιαγεγραμμένες αξίες και απαξίες, ανοίγει μπροστά μας την απεραντοσύνη της ελεύθερης βούλησης. Η ελευθερία είναι ένα sine qua non συστατικό της έμπνευσης. Μόνο σε κατάσταση ελευθερίας αναδύονται οι εσωτερικές ανάγκες, οι δημιουργικές εκφράσεις και οι πρωτότυπες εκφάνσεις του βαθύτερου είναι. Αυτού του είδους η προσωπική ελευθερία κατακτάται βήμα-βήμα: πρώτα αναγνωρίζουμε τι είναι αυτό που πραγματικά μας εμπνέει. Κατόπιν αντλούμε το θάρρος να το δημιουργήσουμε.

Δεν είναι πάντα κάτι εύκολο, γιατί, ακολουθώντας την έμπνευσή μας συχνά αντιμετωπίζουμε την δυσπιστία και την ενδεχόμενη εχθρότητα των άλλων –οικείων, συναδέλφων κλπ. Το να πηγαίνεις κόντρα στο κατεστημένο πνεύμα των ανθρώπων, ακολουθώντας την εσωτερική σου φωνή, δεν είναι κάτι που εύκολα εγκρίνουν ή σέβονται οι διάφοροι μικροί και μεγάλοι κοινωνικοί μηχανισμοί ελέγχου: η οικογένεια, το εργασιακό περιβάλλον, η γειτονιά… Σε αυτή τη περίπτωση, εξηγούμε με αυτοπεποίθηση και υπομονή ότι πρόκειται για δική μας ελεύθερη επιλογή να ακολουθήσουμε αυτό που μας «γεμίζει».

Συνήθως, η αντίδραση των άλλων είναι αντιστρόφως ανάλογη με τη δική μας σιγουριά: όσο περισσότερο ανασφαλείς και αβέβαιοι νοιώθουμε σε σχέση με αυτό που θέλουμε, τόσο λιγότερη αποδοχή συναντούμε. Όταν εμείς τα έχουμε «βρει με τον εαυτό μας», συνήθως και οι άλλοι το παίρνουν απόφαση και μας αφήνουν στην ησυχία μας…

Έκτη Πύλη: η Ικανοποίηση: Η έμπνευση ανθίζει πάντα μέσα σε κλίμα αισιοδοξίας και ικανοποίησης. Η ικανοποίηση δεν είναι κάτι δεδομένο –είναι κάτι που καλλιεργείται, όπως και το αντίθετό της, που είναι η βάση του καταναλωτισμού: το ανικανοποίητο, η διαρκής δίψα για όλο και περισσότερα αγαθά, ανθρώπους, σχέσεις, σπίτια, ρούχα, αυτοκίνητα, κανάλια, ταξίδια, χρήματα… Μπορούμε να αναπτύξουμε και να καλλιεργήσουμε την αίσθηση της ικανοποίησης αρχίζοντας απλά να αποδεχόμαστε αυτό που υπάρχει στη ζωή μας. Αυτά που δεν μπορούμε να αλλάξουμε.

Σταματάμε να γκρινιάζουμε συνεχώς περιφέροντας τη μιζέρια μας στις παρέες, στα μπαράκια και στα πάρτι. Σταματάμε να αντλούμε αυτή την ύποπτη ηδονή από το ρόλο του θύματος και του «καημένου» και παίρνουμε την ευθύνη για τη ζωή μας. Από τη στιγμή που παίρνουμε την ευθύνη, είμαστε ακέραιοι και αξιοπρεπείς. Δεν έχει σημασία η ηλικία. Έχω δει πολλά κακομαθημένα παιδιά ογδόντα χρονών και πολλά αξιοπρεπή και ακέραια δέκα χρονών…

Μια μικρή συνταγή ικανοποίησης σας διαβάζω και από το «ψαγμένο» αμερικάνικο περιοδικό Balanced Living:

Αυτό που έχω, μου αρκεί
Αυτό που είμαι μου αρκεί.
Αυτό που κάνω, μου αρκεί.
Αυτό που έχω πετύχει, είναι αρκετό.

Αν ανήκετε στη πολυπληθή ομάδα των γκρινιάρηδων ανικανοποίητων, δοκιμάστε να το επαναλαμβάνετε αυτό συχνά στον εαυτό σας και δείτε πώς λειτουργεί. Αφήστε την έμπνευση να ανθίσει μέσα στην αισιοδοξία και στην ικανοποίηση. Έχετε την επιλογή.

Έβδομη Πύλη: Ο Διαλογισμός: Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ανακαλύπτουν τα τεράστια αποθέματα δύναμης και έμπνευσης που μπορούν να αντλήσουν μέσω απλών διαλογιστικών τεχνικών. Τεχνικές διαλογισμού διδάσκονται παντού, σε όλες τις μεγάλες εταιρίες, για την αύξηση της παραγωγικότητας και την προώθηση αρμονικών εργασιακών σχέσεων. Οι μεγάλοι δημιουργοί αντλούν έμπνευση μέσα από στιγμές διαλογισμού –ιδιαίτερες και διαφορετικές για τον καθένα. Όλο και περισσότεροι ψάχνουν για αυτή τη βαθύτερη έμπνευση, συνειδητοποιώντας ότι η ζωή είναι κάτι παραπάνω από «δουλειά, λεφτά και πράγματα». Με τον διαλογισμό αρχίζει να φεύγει ένα «βάρος» από πάνω μας, αυτό της διαρκούς ανησυχίας, του συναισθηματικού πόνου, της κούρασης, της απογοήτευσης και γινόμαστε πιο ανάλαφροι. Ξαναβρίσκουμε τη πηγή της παιδικής χαράς μέσα μας, ξανα- ανακαλύπτουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο.

Όχι στη Νοητική Τεμπελιά: Τελειώνοντας, σκέφτομαι ότι το αντίθετο της έμπνευσης είναι η κατάσταση της «νοητικής τεμπελιάς», κατάσταση που προωθεί ιδιαίτερα η τηλεόραση, το εκπαιδευτικό και το πολιτικό σύστημα, καθώς και οι οργανωμένες εκκλησίες στους οπαδούς τους: «μην κουράζεσαι να σκέφτεσαι τέκνο μου, θα το κάνω εγώ για σένα, ξέρω τι χρειάζεσαι…». Το αντίδοτο είναι στο χέρι μας: να μένουμε «ζωντανοί στο κύτταρο», να έχουμε επίγνωση και προσοχή, όλες τις αισθήσεις σε χαλαρή εγρήγορση, χωρίς άγχος, να κοιτάμε και να εξετάζουμε πραγματικά μέσα και γύρω μας.

Αλλάζοντας τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αλλάζουμε τον κόσμο.

Βρείτε σκοπό στη ζωή για να ζήσετε πολλά χρόνια

Η ύπαρξη στόχων στη ζωή ενός ενηλίκου τον βοηθά να ζήσει περισσότερο, σύμφωνα με νέα έρευνα.


Η ύπαρξη σκοπού μπορεί να προσθέσει χρόνια στη ζωή κάποιου ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο σκοπός, αναφέρει νέα έρευνα.

Όχι μόνο συμβάλλει σε υγιή γήρανση αλλά μπορεί ενδεχομένως και να βοηθήσει στην αποφυγή του πρόωρου θανάτου, σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 7.000 Αμερικανούς.

Η έρευνα που δημοσιεύεται στο ''Psychological Science'', αφορά την ενήλικη ζωή, δήλωσε η ερευνητική ομάδα.

Το εύρημα μπορεί να οφείλεται στο ότι άνθρωποι με σκοπό φροντίζουν καλύτερα την υγεία τους και έχουν καλύτερη σωματική φόρμα.
Η έρευνα παρακολούθησε τη σωματική και ψυχική υγεία περισσότερων των 7.000 ενηλίκων, ηλικίας 20 έως 75 ετών.

Ο σκοπός της ζωής τους αξιολογήθηκε με το πόσο συμφωνούσαν ή διαφωνούσαν με 3 προτάσεις.

Ορισμένοι περιπλανώνται χωρίς σκοπό στη ζωή, αλλά εγώ δεν ανήκω σε αυτούς.
Ζω τη ζωή μέρα με τη μέρα και δεν σκέφτομαι το μέλλον.
Ορισμένες φορές αισθάνομαι σαν να τα έχω κάνει όλα στη ζωή.
Όταν παρακολούθησαν τους συμμετέχοντες 14 χρόνια αργότερα, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι που είχαν κάποιο σκοπό είχαν ζήσει περισσότερο, ακόμα και όταν ελήφθησαν υπόψη άλλοι παράγοντες, όπως η αρνητική διάθεση.

Τα ευρήματα δείχνουν προς το γεγονός ότι το να βρει κάποιος ένα σκοπό στη ζωή του και στόχους σχετικά με αυτό που θέλει να πέτυχει μπορεί να βοηθήσει να ζήσει καλύτερα, ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο σκοπός.

Τα επιπλέον χρόνια δεν φάνηκε να εξαρτώνται από την ηλικία ενός ανθρώπου ή από το αν είχε συνταξιοδοτηθεί.
Με άλλα λόγια, η ύπαρξη ενός σκοπού στη ζωή φαίνεται καλή για τον άνθρωπο στην ενήλικη ζωή, δήλωσαν οι ερευνητές.

Ο Dr Patrick Hill, του Carleton University στον Καναδά, δήλωσε ότι η αίσθηση ότι κάποιος ζει μια ζωή με νόημα-να θέτει μεγάλους στόχους που να καθοδηγούν τις καθημερνές δραστηριότητές του- φάνηκε να πραστατεύει σε διάφορα μέτωπα.
Στην παρούσα έρευνα, στο επίκεντρο είναι η θνησιμότητα, ενώ άλλες έδειξαν ότι οι άνθρωποι αναφέρουν καλύτερη υγεία.
Το να έχει κάποιος σκοπό στη ζωή του έχει συνδεθεί με υγιές γήρας σε αρκετούς πολιτισμούς, από την Ιαπωνία μέχρι τις ΗΠΑ.
Ωστόσο, μέχρι τώρα εθεωρείτο πως το να έχει κάποιος ένα στόχο θα μπορούσε να βοηθήσει στην προστασία των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας περισσότερο σε σχέση με τους νεότερους.

Η τέχνη του αποχαιρετισμού

Πώς να πείτε οριστικά αντίο σε ό,τι δεν είναι πια στη ζωή σας

Εκείνο το βράδυ στο Μαρόκο καθώς ο Χάμφρευ Μπόγκαρντ αποχαιρετούσε την Ίνγκριτ Μπέργκμαν με την αγωνία του πολέμου στον αέρα γύρω τους και τον έρωτα μετέωρο στη ματιά τους γραφόταν μια από τις κλασσικότερες στιγμές στην ιστορία του κινηματογράφου. Καζαμπλάνκα. Οι δυο τους συμβόλιζαν όλους τους άντρες και όλες τις γυναίκες που ξαφνικά, εσπευσμένα και αθέλητα αναγκάστηκαν να αποχαιρετιστούν σπρωγμένοι από συνθήκες που δεν μπορούσαν να ελέγξουν.

Την εμπειρία αυτή την έχει γευτεί σε άπειρες παραλλαγές ολόκληρη η ανθρωπότητα από τότε που πρωτάρχισε τα όρθια βήματά της. Πάντα κάποιος φεύγει , κάτι αλλάζει, κάτι χάνεται ή κάτι αρχίζει και πάντα υπάρχει ένα αίτημα αποχαιρετισμού. Συνήθως δεν το καλωσορίζουμε. Μάλλον το φοβόμαστε. Το συνδέουμε με το τέλος, με ένα είδος απώλειας.

Όμως πέρα από την πρώτη βιαστική αντίδρασή μας, αν ξανακοιτάξουμε την εμπειρία του αποχαιρετισμού θα δούμε πως κανένα τέλος δεν έρχεται αζευγάρωτο. Συνοδεύεται πάντα από μια αρχή. Καμιά λήξη δεν έρχεται χωρίς να σηματοδοτεί ταυτόχρονα και μια έναρξη.

Εξάλλου υπάρχουν αποχαιρετισμοί που ευχαρίστως θα κάναμε. Στις ρυτίδες λ.χ. ή στα παραπανίσια κιλά, σε μια κακοποιητική σχέση, σε μια μελαγχολική περίοδο ή σε μια ανεπιθύμητη παρέα. Όλες μπορούμε να φτιάξουμε μια λίστα από πρόσωπα και καταστάσεις που πρόθυμα θα αποχαιρετούσαμε.

Αυτή λοιπόν είναι μια ευκαιρία να ξαναδούμε το θέμα του αποχωρισμού με νέα μάτια διακρίνοντας τις ευκαιρίες που κρύβονται πίσω του. Τότε θα ανακαλύψουμε πώς ο αποχαιρετισμός μπορεί από επίφοβος να γίνει τέχνη και τελετουργία που κρύβει μέσα της μια μαγική δύναμη απελευθέρωσης ακόμα και για εκείνους τους αποχωρισμούς που δεν επιθυμήσαμε.

Αφού έτσι κι αλλιώς είναι αδύνατον να τους αποφύγουμε στη ζωή μας, τουλάχιστον ας τους αντιμετωπίσουμε με τον πιο μαλακό και ήπιο τρόπο, με το λιγότερη δυνατή αντίσταση και την με μεγαλύτερη αίσθηση ανακούφισης. Γιατί στην πραγματικότητα ο αποχαιρετισμός είναι μια πύλη. Μπορεί να μας βγάλει σε μια άλλη πραγματικότητα αν τη διαβούμε με το σωστό τρόπο.

Το Παιδί που Κλαίει

Αν και μόνο η λέξη αποχωρισμός φαίνεται τρομακτική ψάχνοντας κάτω από την πρώτη ενστικτώδη αντίδρασή μας θα ανακαλύψουμε θαυμάσιες αναμνήσεις αποχωρισμού. Ή πολύ κοινές αφού στην πραγματικότητα ο αποχωρισμός είναι τόσο ενταγμένος στην καθημερινότητά μας ώστε δεν τον αντιλαμβανόμαστε παρά μόνο όταν κάνει πολύ θόρυβο γύρω από τον εαυτό του.

Η μέρα μας ξεκινάει καθώς αποχωριζόμαστε το κρεβάτι μας ,η «ιδιωτική ζωή» μας ξεκινά επίσης όταν αποχωριζόμαστε το απόγευμα την εργασία μας, η χαρά της ανταλλαγής και της σχέσης με τους άλλους αρχίζει τη στιγμή που αποχωριζόμαστε την απομόνωσή μας. Στ’ αλήθεια δεν υπάρχει κανένας αποχωρισμός που να μην έχει και τις θετικές πλευρές του. Όμως ο κάθε άνθρωπος έχει το δικό του τρόπο να νιώθει και να ερμηνεύει τα πράγματα.

Η παιδική μας ηλικία και όσα νιώσαμε και βιώσαμε κατά τους πρώτους αποχωρισμούς από τη μητέρα διαμόρφωσαν με μυστικό και αθέατο τρόπο τη σχέση μας με την εμπειρία του αποχωρισμού. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική πληροφορία αν καταφέρουμε να την ανιχνεύσουμε.

Μερικοί άνθρωποι τα πάνε πολύ καλά με τους αποχωρισμούς. Άλλοι καθόλου.

Κάποτε, σε κάποιο μεγάλο, διεθνές αεροδρόμιο είχα εντυπωσιαστεί με τον αριθμό των αποσκευών που είχε ένας επιβάτης. Ήταν ένας συμπαθητικός ,καλοντυμένος άνδρας που αποχαιρετούσε με εμφανή στενοχώρια τη γυναίκα και τον μικρό γιο του. Έδειχνε στενοχωρημένος, το ίδιο και η γυναίκα του. Έμοιαζε σαν να επρόκειτο να λείψει για καιρό. Ο γιος του όμως δεν έδειχνε να συμμερίζεται τη θλίψη τους. Είχε κάποιο παιχνιδάκι στα χέρια και όλη του η προσοχή ήταν στραμμένη σ’ αυτό , σαν να μην αντιλαμβανόταν τίποτα από όσα συνέβαιναν γύρω του.

Όταν αναγγέλθηκε η πτήση η μητέρα του τον προέτρεψε να αποχαιρετίσει τον πατέρα του. Ο μικρός δεν της έδωσε καμιά σημασία. Συνέχισε να παίζει αδιάφορα. Εκείνη επανέλαβε στενοχωρημένα «πες αντίο στον μπαμπά».

Και τότε ο μικρός βγήκε ξαφνικά από τη φαινομενική αδιαφορία του και χωρίς να σηκώσει καθόλου τα μάτια, όρμησε με το κεφάλι προτεταμένο σαν μικρό κριάρι και έπεσε με φόρα πάνω στον πατέρα του. Άρχισε να τον χτυπάει με τις μικρές γροθιές του και να φωνάζει βουτηγμένος στα δάκρυα «σε μισώ, σε μισώ». Την ίδια στιγμή βούρκωσε και ο πατέρας.

Τον πήρε στην αγκαλιά του αλλά ο γιος του συνέχιζε να τον χτυπάει κατακόκκινος από τα δάκρυα και το θυμό. Προδοσία. Εγκατάλειψη. Οργή. Πιθανόν αυτού του τύπου ήταν οι ψυχικοί άνεμοι που φυσούσαν εκείνη τη στιγμή στον εσωτερικό κόσμο του παιδιού.

Αν δεν βρει μεγαλώνοντας καλύτερους τρόπους να διαχειρίζεται καταστάσεις αποχωρισμού τότε η συμπεριφορά του θα είναι παρόμοια. Στην καλύτερη περίπτωση θα παριστάνει τον αδιάφορο ενώ μέσα του θα μαίνονται η οργή και ο πόνος. Στην χειρότερη μπορεί να έχει βίαια ξεσπάσματα. Θα είναι ένας μεγάλος άνδρας με αυτό το μικρό , έντρομο μπροστά στον αποχωρισμό, αγόρι μέσα του.

Μια σημαντική μερίδα ψυχολόγων επιμένουν πως επαναλαμβάνουμε τα ίδια μοτίβα συμπεριφοράς όπως τότε που είμαστε παιδιά. Πάντα βέβαια υπάρχουν περιθώρια για αλλαγές εφόσον όμως συνειδητοποιήσουμε τον τρόπο που λειτουργούμε και αποφασίσουμε ότι δεν μας εξυπηρετεί πια.

Υπάρχουν ορισμένοι σταθμοί στη ζωή μας:, γέννηση, εφηβεία, αλλαγές σχολείου , μετακομίσεις, γάμοι, ασθένειες, χωρισμοί, αλλαγές εργασίας, απολύσεις, προσλήψεις, σημαντικές προαγωγές, θάνατοι, ξαφνικές καταστροφές ή ξαφνικές επιτυχίες.

Όλες αυτές οι εμπειρίες , ευχάριστες ή δυσάρεστες, σηματοδοτούν κάθε φορά το τέλος μιας εποχής στη ζωή μας και την αρχή μιας άλλης. Οι περισσότεροι είμαστε απρόθυμοι γι αυτές. Οι αλλαγές έστω κι ευχάριστες μας αναστατώνουν. Μας βγάζουν από τη βολή μας. Επειδή όμως είναι αναπόφευκτες οι άνθρωποι σε όλες τις εποχές ανέπτυξαν ιδιαίτερες τελετουργίες μετάβασης.

Στην αρχαία Ελλάδα για παράδειγμα οι νεαρές «άρκτοι» ήταν κορίτσια προεφηβικής ηλικίας που αφιερώνονταν για κάποια χρόνια στο ναό της Αρτέμιδας και εκπαιδεύονταν ουσιαστικά για τα κατοπινά τους καθήκοντα ως γυναίκες.

Αντίστοιχα για τα αγόρια υπήρχαν διάφορες τελετουργίες μετάβασης από την παιδική στην εφηβική ηλικία κι από την εφηβική σ’ εκείνη του νεαρού άνδρα. Η σοφία των λαών είχε ανακαλύψει τρόπους και τεχνικές που βοηθούσαν τους ανθρώπους να βιώνουν τις κάθε είδους μεγάλες μεταβολές με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα. Και στα πρόθυρα κάθε αλλαγής προέβλεπαν πάντα ένα τελετουργικό αποχαιρετισμού και ένα καλωσορίσματος.

Οι 4 Ερωτήσεις- Καθρέφτες

Όμως το μυστικό της ήπιας μετάβασης στις νέες καταστάσεις στις οποίες μας καλεί η ζωή βρίσκεται στον συνειδητό αποχαιρετισμό της παλιάς. Ακόμα και τα πιο αγαπητά και επιθυμητά χρειάζεται για διάφορους λόγους να τα αποχαιρετάμε κάποτε. Αν δεν μπορούμε να το κάνουμε σωστά, αν δεν το αντέχουμε ή απλά αν δεν έχουμε μάθει να το κάνουμε δεν μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά στη ζωή μας.

Ένα κομμάτι του εαυτού μας καθηλώνεται και κοιτώντας προς το παρελθόν γίνεται σαν τη γυναίκα του Λωτ, απολιθώνεται. Ο αποχαιρετισμός είναι μια τέχνη που δεν γνωρίζουν όλοι. Γι αυτό μένουν προσκολλημένοι σε ληγμένες σχέσεις, περασμένες εμπειρίες και στιγμές ένδοξου παρελθόντος χάνοντας τις ευκαιρίες που φέρνει μαζί του το παρόν. Ίσως όμως δεν έχουμε καν συνειδητοποιήσει ότι μας συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Σκεφτείτε: πώς αντιδράτε στους αποχωρισμούς; Πώς αποχαιρετάτε φίλους ή αγαπημένους όταν πρόκειται να λείψουν για καιρό; Πώς αποχαιρετήσατε το σχολείο, ένα σπίτι όπου ζήσατε πολλά χρόνια, μια γειτονιά που αλλάζετε, μια σχέση που τελειώνει , έναν κύκλο ζωής που έκλεισε, μια δουλειά που εγκαταλείπετε, μια συνήθεια που κόβετε; Αν και εντελώς διαφορετικές, αν θυμηθείτε τον εαυτό σας σε όλες αυτές οι περιστάσεις θα ανακαλύψετε κάποια κοινά σημεία στις αντιδράσεις και τα συναισθήματά σας.

Γι αυτό , η τέχνη του αποχαιρετισμού προϋποθέτει ως πρώτο βήμα τις ειλικρινείς απαντήσεις σε 4 ερωτήματα:
Πώς αντιμετώπισα τις διάφορες καταστάσεις απώλειας- αποχωρισμού στη ζωή μου;
Ποια συναισθήματα ήταν πιο ισχυρά στη διάρκεια της θλίψης εξ αιτίας αλλαγής ή της απώλειας;
Ποιος ή τι με βοήθησε να ξεπεράσω τη δύσκολη περίοδο;
Ποιος είναι ο πρωταρχικός τρόπος με τον οποίο αντιδρώ σε μια απώλεια;
Αν αφιερώσετε χρόνο για να απαντήσετε γραπτώς στα ερωτήματα αυτά ή ακόμα καλύτερα αν τα συζητήσετε από κοινού με κάποιο πρόσωπο που εμπιστεύεστε θα ανακαλύψετε σημαντικά στοιχεία για το βασικό τρόπο που αντιδράτε όταν βρίσκεστε μπροστά στην ανάγκη για έναν αποχαιρετισμό.

Όσο πιο λεπτομερείς είναι οι απαντήσεις σας τόσο περισσότερα στοιχεία θα σας δώσουν για τους τρόπους που σας βοήθησαν στο παρελθόν να κάνετε πιο εύκολη τη μετάβαση από την παλιά στη νέα πραγματικότητα.

Όμως υπάρχουν κι άλλοι τρόποι που η σοφία των λαών έχει συλλέξει μέσα στους αιώνες και που κάποτε διδάσκονταν παραδοσιακά από γενιά σε γενιά.

Στη σημερινή εποχή που τα όρια της μεγάλης οικογένειας και της μικρής κοινότητας έχουν διαρραγεί οι αρχαίες γνώσεις βρίσκουν το δρόμο τους ως εμάς μέσα από άλλους δρόμους όπως το φενγκ σούι που τονίζει μια πολύ βασική αρχή: αν θέλεις να προσκαλέσεις το καινούργιο στη ζωή σου, κάνε του χώρο αποχαιρετώντας κάτι παλιό και με κάποιο τρόπο ληγμένο.

Αυτή η αρχή ισχύει στα πάντα. Από τα τρόφιμα στο ράφι του ψυγείου έως τα ρούχα που έχουμε να φορέσουμε κάτι χρόνια αλλά αρνούμεθα να τα αποχωριστούμε.

«Το πρώτο βήμα για την ανανέωση της γκαρνταρόμπας σας είναι να χαρίσετε τα αφόρετα για καιρό παλιά σας ρούχα. Θα δείτε τότε να απελευθερώνεται μια ενέργεια που διευκολύνει τη ροή καινούργιων αποκτημάτων προς τη ντουλάπα σας» συμβουλεύει ένας κινέζικος οδηγός φενγκ σούι.

Το να κάνουμε χώρο στο καινούργιο απομακρύνοντας το παλιό είναι ο καλύτερος τρόπος για να προσκαλέσουμε την ανανέωση στη ζωή μας. Ωστόσο υπάρχει μια βασική λεπτομέρεια: ο αποχαιρετισμός. Ακόμα και με ένα αντικείμενο που χάλασε, έσπασε ή δεν το θέλουμε άλλο πια είχαμε δημιουργήσει ένα είδος «σχέσης».


Μας συνόδευσε κάποιο διάστημα στη ζωή μας και του οφείλουμε ένα συμβολικό ευχαριστώ για την παρουσία του. Αυτό είναι ένα ακόμα σημαντικό στάδιο στην τέχνη του αποχαιρετισμού και είναι αναγκαίο είτε αφορά μια σχέση που τελειώνει είτε ένα σπίτι που αλλάζουμε.

Η Τελετουργία του Αποχαιρετισμού

Οι στατιστικές αναφέρουν ότι η μετακόμιση είναι από τις πιο στρεσογόνες εμπειρίες στη ζωή μας. Μάλιστα όσο μεγαλύτερο διάστημα ζήσαμε σε ένα σπίτι κι όσο μεγαλύτερη ηλικία έχουμε τόσο πιο δύσκολη είναι αυτού του τύπου η εμπειρία μετάβασης. Κι όμως, μπορεί να γίνει εντυπωσιακά ευκολότερη αν υιοθετήσει κανείς μια τελετουργία αποχαιρετισμού.

Οι μεταφυσικές παραδόσεις λένε πως κολλάμε σε ορισμένα μέρη επειδή έχουμε δεσμεύσει ένα ποσοστό από την ενέργειά μας εκεί. Είναι λοιπόν σημαντικό να καλέσουμε την ενέργειά μας πίσω πριν αναχωρήσουμε.

Μπορούμε να τριγυρίσουμε στο άδειο σπίτι από το οποίο φεύγουμε και να το ευχαριστήσουμε για τη στέγη και το καταφύγιο που μας πρόσφερε όσο το κατοικούσαμε. Για το ότι ήταν μάρτυρας της χαράς και της λύπης μας, της πλήξης και της ενεργητικότητάς μας, για το ότι φιλοξένησε τον ήχο του γέλιου μας ή του αναστεναγμού μας , αντήχησε από τις φωνές του θυμού ή του ενθουσιασμού μας, σιώπησε στη σιωπή μας και αντιλάλησε στα τραγούδια ή στα κέφια των φίλων και των προσκεκλημένων μας.

Ήταν ένα είδος συντρόφου. Κι έναν σύντροφο δεν τον αφήνεις και φεύγεις κλείνοντας την πόρτα πίσω σου. Τον ευχαριστείς, του επιστρέφεις την ενέργειά του, παίρνεις πίσω τη δική σου και τον αποχαιρετάς. « Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο απελευθερωτικό ήταν να τριγυρίζω από δωμάτιο σε δωμάτιο λέγοντας δυνατά «σ’ ευχαριστώ για τη συμπαράστασή σου όλα αυτά τα χρόνια» στο νοικιασμένο σπίτι από όπου έφευγα.

Μολονότι ήταν μια μετακόμιση που την έκανα με χαρά αφού θα πήγαινα στο δικό μου σπίτι ένιωσα σαν να αποχαιρετούσα ένα φίλο και κάνοντάς το ένιωσα ξαφνικά σαν να αποδεσμεύτηκα και να ελευθερώθηκα για να προχωρήσω πάρα κάτω. Και βέβαια, την πρώτη βραδιά που ήταν να κοιμηθώ στο καινούργιο σπίτι τριγύρισα πάλι σε όλα τα δωμάτια και το καλωσόρισα στη ζωή μου.

Αν και μοιάζει το σπίτι να μας υποδέχεται εγώ ήξερα πως εμείς είμαστε που το προσκαλούμε στη ζωή μας» αυτά σχολίαζε μια φίλη μυημένη στην τέχνη του αποχαιρετισμού. Κατά τον ίδιο τρόπο πολλές μεταφυσικές προσεγγίσεις επιμένουν πως πρέπει να «μιλάμε» και να αποχαιρετάμε ή να καλωσορίζουμε κάθε τι που μπαίνει ή βγαίνει από τη ζωή μας.

Από ένα ζευγάρι παπούτσια μέχρι τη μοναξιά μας που αφήνουμε για μια νέα σχέση. Ή το καλοκαίρι που τελειώνει. Τη μέρα που πέρασε, την καινούργια που ξημερώνει. Mία δίαιτα που αρχίζουμε ή μια συνήθεια που κόβουμε.

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καλωσόρισμα που να μην συνεπάγεται ταυτόχρονα έναν αποχαιρετισμό και το αντίστροφο. Ο κανόνας μάλιστα είναι γενικός και δεν έχει εξαιρέσεις.

Κόβοντας για παράδειγμα το κάπνισμα οφείλουμε όχι μόνο καλωσορίζουμε μια νέα πιο υγιή περίοδο αλλά και να αποχαιρετίσουμε αυτόν τον σύντροφο που μας συνόδεψε με τον τρόπο του- καπνός ήταν καπνό μας έδινε- σε πολλές στιγμές της ζωής μας. Εύκολες και δύσκολες. Αποτέλεσε ένα μέρος της καθημερινότητάς μας για κάποιο διάστημα. Τώρα δεν το χρειαζόμαστε πια και το αποχωριζόμαστε.

Αποχαιρετώντας το συνειδητά είναι σαν να κλείνουμε επίσημα τη σχέση μας μαζί του και να δημιουργούμε ένα είδος ισορροπίας. Αναγνωρίζοντας πως μαζί με τις βλαβερές συνέπειές του μας πρόσφερε κι ένα είδος ανακούφισης , απόλαυσης ή παρέας συνειδητοποιούμε και τα θετικά στοιχεία που είχε η σχέση μας μαζί του και τα οποία μπορούμε στη συνέχεια να αναζητήσουμε με άλλους τρόπους λιγότερο βλαβερούς.

Λένε για κάποιους σοφούς ότι αποδίδουν ευχαριστίες ακόμα και στις ασθένειες, όταν τις αποχαιρετούν θεραπευμένοι, γιατί μέσα από αυτές έμαθαν σημαντικά μαθήματα. Αναπτύσσοντας την ικανότητα να βλέπει κανείς και το καλό ακόμα και σ’ αυτά που θεωρούνται δυσάρεστα συνειδητοποιεί πως τα πάντα είναι ευκαιρίες εξέλιξης.

Κύματα και Κύκλοι Ανάγκης και Ελευθερίας

Ο αποχαιρετισμός λοιπόν μετατρέπεται σε αληθινή τέχνη και είναι πλήρης όταν περιλαμβάνει κι ένα είδος αναγνώρισης κάποιου θετικού στοιχείου ακόμα και στις πιο δυσάρεστες περιστάσεις. Είναι στην πράξη το ουδέν κακόν αμιγές καλού.

Αν ανατρέξουμε στην προσωπική ιστορία της εξέλιξής μας θα ανακαλύψουμε πως μερικά από τα σημαντικότερα βήματά μας τα κάναμε όταν πήραν τα ρούχα μας φωτιά!

Όταν δηλαδή ήρθαμε αντιμέτωπες με δυσάρεστες και επώδυνες εμπειρίες που σαν ξυπνητήρια μας ανάγκασαν να αναπτύξουμε ιδιότητες και δραστηριότητες που θα παρέμεναν ανενεργές.

Μερικοί λένε πως το σύμπαν χρησιμοποιεί κάθε είδους αγγελιαφόρους για να μας στείλει τα μηνύματά του. Καμιά φορά βέβαια αναρωτιόμαστε τι είδους μήνυμα μεταφέρει ένας ανεπιθύμητος χωρισμός ή μια σημαντική απώλεια. Τότε φαίνεται πραγματικά δύσκολο να ασκήσουμε την τέχνη του αποχαιρετισμού.

Μερικά πράγματα , ανθρώπους και καταστάσεις είμαστε κάθε άλλο παρά πρόθυμοι να τα αποχαιρετίσουμε. Αντίθετα μας πονάει η έλλειψή τους, η απουσία τους από τη ζωή μας. Υπάρχουν στιγμές που κατακλυζόμαστε από αυτή την έλλειψη και νιώθουμε ότι δεν θα καταφέρουμε να τα βγάλουμε πέρα.

Εδώ υπάρχει μια εξαιρετικά σημαντική πληροφορία που είναι καλό να την ξέρουμε: οι κρίσεις έλλειψης αυτού που με το ζόρι αναγκαστήκαμε να αποχωριστούμε έρχονται σε κύματα. Δεν έχουν την ίδια οξύτητα όλες τις ώρες.

Είναι σαν τις ωδίνες του τοκετού έχουν μια περιοδικότητα. Δεινή καπνίστρια μια φίλη, πρόσθεσε τη δική της εμπειρία σ’ αυτό όταν αποφάσισε να κόψει το κάπνισμα. « Στην αρχή με έπιανε κρίση να καπνίσω κάθε δέκα λεπτά και διαρκούσε περίπου δύο. Ύστερα από μερικές μέρες η κρίση ερχόταν κάθε μισή ώρα, καθώς περνούσαν οι εβδομάδες έφτασα να επιθυμώ έντονα το τσιγάρο κάθε δυο τρεις ώρες και αυτό το διάστημα όλο και αραίωνε ενώ η κρίση διαρκούσε όλο και λιγότερο. Ήξερα πως αν αντέξω για ένα , ενάμιση λεπτό αυτή την πιεστική έλλειψη ύστερα θα ησύχαζα για μερικές ώρες. Είχα διαπιστώσει πως υπήρχε μια περιοδικότητα που όσο πήγαινε και αραίωναν οι κύκλοι της πιεστικής ανάγκης για τσιγάρο.»

Ένα είδος εσωτερικού ρυθμού υπάρχει στα πάντα. Από τον τρόπο που χτυπάει η καρδιά μας μέχρι τους κύκλους της αναπνοής μας. Αυτοί οι κύκλοι περιοδικότητας είναι παρόντες και στις κρίσεις πόνου εξαιτίας της απώλειας προσώπων, σχέσεων ή σημαντικών για μας καταστάσεων . Μπορεί να υπάρχει ένα γενικό υπόβαθρο θλίψης αλλά η οξύτητα του πόνου έρχεται σε κύματα. Και φεύγει. Και ξανάρχεται. Και σταδιακά όλο και γλυκαίνει, μαλακώνει και αραιώνει τη συχνότητα της επανεμφάνισής της. Με αυτόν τον τρόπο ο καιρός γίνεται γιατρός.

Στο μεταξύ αν έχουμε πάρει την απόφαση να αποχαιρετήσουμε ό,τι ή όποιον έφυγε μπορούμε να κάνουμε ουσιαστικά βήματα προς την αποδοχή της κατάστασης. Αν το αρνηθούμε είναι σαν να αφήνουμε ανοιχτούς τους λογαριασμούς μας, άταφους τους νεκρούς και σαν να μην μπορούμε να τιμήσουμε αυτό που υπήρχε και έφυγε από τη ζωή μας.

Ο Καβάφης προτρέπει έτσι τον Αντώνιο να αποχαιρετίσει με αξιοπρέπεια την Αλεξάνδρεια που χάνει αλλά που την αξιώθηκε. Ο αποχαιρετισμός είναι αυτό ακριβώς, αποδοχή και αναγνώριση όσων ανταλλάχθηκαν.

Κάνοντας τον απολογισμό μας, ευχαριστώντας για ό,τι πήραμε και δώσαμε είναι σαν να κλείνουμε συμβολικά αλλά κυρίως συνειδητά ένα κεφάλαιο της ζωής μας.

Μόνο τότε μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά και να κάνουμε αποφασιστικά το βήμα μας στο παρόν ανοίγοντας τον εαυτό μας στα δώρα που φέρνει μαζί του.

Δημόκριτος – Σωκράτης – Αισθητική

Οι Αρχαίοι Ελληνες ήταν λάτρεις της αισθητικής, της ομορφιάς, είχαν πάθος γι’ αυτήν. Η ελληνική φιλοσοφική – αισθητική σκέψη πρόβαλε σαν προσπάθεια να ερμηνευθεί θεωρητικά η καλλιτεχνική πρακτική της εποχής της. Η αρχαία ελληνική τέχνη από την εποχή που εμφανίστηκαν οι πρώτες αισθητικές αντιλήψεις, κατάφερε και ανέβηκε σε πολύ υψηλό επίπεδο ανάπτυξης. Είναι τυχαίο που στις πολυποίκιλες φιλοσοφικές – αισθητικές θεωρίες της αρχαίας Ελλάδας υπάρχουν τα σπέρματα για όλους σχεδόν τους μέχρι σήμερα τύπους όλων των κοσμοθεωριών; Oχι!

Το ταξίδι μας στην Αρχαία Ελλάδα συνεχίζεται και οι θεωρίες συγκεκριμένων φιλοσόφων περί αισθητικής μας προσφέρουν μια ξεχωριστή ερμηνεία και εμπειρία.

Από τον Δημόκριτο, έναν από τους πιο βαθείς στοχαστές της αρχαιότητας, που θεμελίωσε τον ατομικό υλισμό – 460π.Χ – και από την πλουσιότατη συγγραφική κληρονομιά, που δυστυχώς δεν διασώθηκε τίποτα, πολύ λίγα έφτασαν σε μας. Από τα αποσπάσματα όμως που σώθηκαν από το έργο του ξεκινάει από το ότι το ωραίο έχει αντικειμενική βάση στον υλικό κόσμο. Η ουσία της Αρμονίας κατά τη θεωρία του βρίσκεται στην κανονική διάταξη, στη συμμετρία, στηναρμονία των μερών, στις σωστές μαθηματικές σχέσεις. Τη μουσική τη θεωρούσε ως την ανώτερη των τεχνών και βεβαίωνε, ότι αυτή «δεν τη γέννησε η ανάγκη, αλλά την έφερε στον κόσμο η πολυτέλεια με την εξέλιξή της». Κι εδώ, τι βλέπουμε; O Δημόκριτος πλησιάζει στο πρόβλημα για τις κοινωνικές αιτίες στην ανάπτυξη της τέχνης. Η φύση της έμπνευσης, που τη θεωρούσε προϋπόθεση για την καλλιτεχνική δημιουργία τον απασχολεί ιδιαίτερα.

Ενας ακόμα Μεγάλος, ο Σωκράτης (469-399π.Χ) στις αισθητικές του αποφάνσεις απομακρύνεται από τον υλισμό. Ιδεαλιστής όντας και μάλιστα φανατικός, πίστευε ότι το καλόν συμπίπτει με το αγαθόν, ενώ αμφότερα συμπίπτουν με το ωφέλιμον. Δηλαδή για τον Σωκράτη, η Αισθητική (το καλόν, το κάλλος) και η Ηθική (το αγαθόν) δεν είναι παρά οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος: της ωφελιμότητας. Η άποψη του Σωκράτη, αν και υπό αίρεση ως προς το δεύτερο σκέλος της (ως προς την ωφελιμότητα του καλού και του αγαθού), έχει ενδιαφέρον ιδίως ως προς το πρώτο σκέλος της (της σύμπτωσης του αγαθού και του καλού, δηλαδή της αισθητικής και της ηθικής). Η τέχνη κατά το Σωκράτη είναι μίμηση της φύσης. Χιλιάδες χρόνια αργότερα, ο μεγάλος γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε, με ιδιαίτερη θέρμη διακηρύττει την Αισθητική ως την Ηθική του μέλλοντος, αποτελώντας έτσι προέκταση της σωκρατικής σκέψης.

Μέσα από την αισθητική μπορεί να εκφραστεί η ‘’κατάσταση της ψυχής’’; Και, συμπληρώνοντας, το ‘’σωματικό’’, άραγε, πρέπει να είναι ‘’υποταγμένο’’ στο ‘’πνευματικό’’;

Λένε πως ήμαστε αδύναμοι απέναντι στην εξουσία

Και εγώ σας λέω ότι αν όλες οι αράχνες του δάσους πλέξουνε τον ιστό τους παρέα, παγιδεύουν και λιοντάρι (ινδικό ρητό).
Αν γίνεις εσύ πρώτος, η αλλαγή που θέλεις να δεις στην κοινωνία (Γκάντι), τότε η οικογένειά σου θα αλλάξει.
Μετά θα αλλάξει η πολυκατοικία σου. Μετά η γειτονιά σου. Μετά η πόλη σου. Μετά ο νομός σου. Μετά η χώρα σου. Μετά δεν θα αισθάνεσαι αδύναμος απέναντι σε καμιά εξουσία.
Επειδή οι εκλεγμένοι άρχοντες είναι η κορυφή του παγόβουνου μιας κοινωνίας και αντιπροσωπεύουν την ηθική της.
Το παγόβουνο είναι ένα. Δεν είναι άλλο η κορυφή και άλλο η βάση. Όταν η βάση αλλάξει, τότε θα εκλέγονται και άρχοντες ανάλογοι με την ηθική της.
Δούλεψε για την αλλαγή που θέλεις, σαν να είσαι εσύ ο μοναδικός υπεύθυνος για τον κόσμο όλο (Καζαντζάκης).
Κανείς δεν μπορεί να σου εγγυηθεί το αποτέλεσμα!
Άρα κανείς δεν μπορεί να σου πει ότι εγγυημένα θα αποτύχεις!

Όπου υπάρχει γαλήνη υπάρχει υπομονή

Οι συνηθισμένες μου αντιδράσεις στα ερεθίσματα γύρω μου είναι προγραμματισμένες, έτσι συνηθίζω να είμαι παρορμητικός ή να αντιδρώ γρήγορα στις καταστάσεις και δεν δίνω στον εαυτό μου χρόνο να σκεφτεί ή να καταλάβει. Λόγω αυτής της έλλειψης υπομονής χάνω πολλά πράγματα και δεν συνειδητοποιώ ότι χάνω κι εγώ.

Λύση: Κάθε στιγμή χρειάζεται να κάνω συνειδητή προσπάθεια για να κρατήσω τον νου μου γαλήνιο και ήρεμο, πολύ περισσότερο όταν υπάρχει μια δύσκολη κατάσταση. Με αυτή την κατάσταση του νου είμαι σε θέση να αντιμετωπίσω τις καταστάσεις με υπομονή γιατί η γαλήνη φέρνει δύναμη η οποία με τη σειρά της φέρνει υπομονή.

Όταν ο Θαλής ο Μιλήσιος "έστριψε" ποτάμι για τον Κροίσο!

 

Γάλλος σπηλαιολόγος ανακάλυψε εκτροπή ποταμού για πολεμικούς σκοπούς από τον Θαλή τον Μιλήσιο για λογαριασμό του βασιλιά Κροίσου, το 550 π.Χ.

«Μόλις ανακάλυψα μία απίστευτη σήραγγα στην Τουρκία, στην περιοχή της Καππαδοκίας. Πρόκειται για ένα έργο εκτροπής ενός μεγάλου ποταμού για να δημιουργηθεί ένα πέρασμα και να γίνει δυνατή η διάβασή του.

Είναι πιθανότατα αυτό που ο περιγράφει ο Ηρόδοτος αποδίδοντάς το στον Θαλή, και μέσω του οποίου ο βασιλιάς Κροίσος πέρασε για να επιτεθεί στον πέρση γείτονά του, τον Κύρο Β', το 550 π.Χ.», λέει ο γάλλος σπηλαιολόγος Ερίκ Ζιλί.

Ο Ζιλί θεωρεί πως βρίσκεται μπροστά σε μια μεγάλη ανακάλυψη. Είχε εντοπίσει για πρώτη φορά το 1984 δύο ανοίγματα σε ένα χαμηλό βουνό της Καππαδοκίας και συνέχισε την έρευνα διαβάζοντας Ηρόδοτο αλλά και τώρα, με τις νέες τεχνολογίες, αξιοποιώντας και τις δορυφορικές εικόνες που προσφέρει το Google Earth.

Το όρος Αργαίος (στα τουρκικά Ερσιγέκ) βρίσκεται δίπλα σε έναν μεγάλο ποταμό, τον μεγαλύτερο της Μικράς Ασίας. Είναι ο Άλυς κατά τους αρχαίους, ο Κιζιλιρμάκ (Κόκκινο Ποτάμι) κατά τους Τούρκους.

Οι διαστάσεις της στοάς είναι εντυπωσιακές: 9 μέτρα φάρδος και 177 μήκος. Κατά τις εκτιμήσεις του σπηλαιολόγου πρέπει να χρειάστηκε να μετακινηθούν 12.800 τόνοι μπάζα. Η υπόγεια σήραγγα αποτελεί ένα σχεδόν τέλειο ημικύκλιο. Ο ποταμός έμπαινε στο ένα άνοιγμα και έβγαινε από το άλλο.

Όπως λέει μάλιστα ο Ζιλί στην εφημερίδα «Le Figaro», διακρίνονται ακόμη σε μερικά σημεία τα σημάδια σε κόγχες όπου ήταν τοποθετημένα τα λαδοφάναρα.

Στο ερώτημα γιατί ο Κροίσος δεν έφτιαξε γέφυρες αντί να σκάψει στοά, η απάντηση κατά τον γάλλο σπηλαιολόγο είναι ότι τα εδάφη της Καππαδοκίας καλύπτονται από εύθραυστη ηφαιστειακή τέφρα που δεν είναι καλό οικοδομικό υλικό - είναι γνωστό άλλωστε ότι πολλά σπίτια είναι φτιαγμένα σε σκαμμένο βράχο. Ταυτόχρονα, το ποτάμι αυτό πλημμυρίζει και φουσκώνει πολύ συχνά με τρόπο που καταστρέφει τις γέφυρες.

Πάντως ο Ζιλί θεωρεί πιθανόν το τούνελ να ήταν ήδη ανοιγμένο και απλώς ο Θαλής να είχε την ιδέα της αξιοποίησής του για την εκτροπή του ποταμού. Ο σπηλαιολόγος βρίσκεται τώρα σε αναζήτηση χρηματοδότησης προκειμένου να φτιάξει ένα γαλλοτουρκικό ολοκληρωμένο σχέδιο περαιτέρω ερευνών. Μέχρι τότε κρατάει την ακριβή τοποθεσία μυστική.

Είναι, άλλωστε, χαρακτηριστικό ότι ούτε ο δήμαρχος της γειτονικής πόλης δεν τα γνώριζε όλα αυτά. Κανείς δεν τολμούσε να εισέλθει στη σήραγγα, λόγω των νυχτερίδων και της έντονης δυσοσμίας.

Η αφήγηση του Ηροδότου

Ο Ηρόδοτος αφηγήθηκε τα της εκτροπής του ποταμού Άλυος στις «Ιστορίες» του. Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια του πολέμου ανάμεσα στον Κροίσο, βασιλιά της Λυδίας, και στον Κύρο, αυτοκράτορα της Περσίας. Εκείνη την εποχή ο Κροίσος είχε κοντά του, ως στρατιωτικό σύμβουλο, τον φημισμένο έλληνα μαθηματικό Θαλή τον Μιλήσιο.

Αυτός ήταν που πρότεινε στον Κροίσο να εκτραπεί ο Αλυς ποταμός προκειμένου να περάσουν τα λυδικά στρατεύματα. Το τούνελ που ανακάλυψε ο Ερίκ Ζιλί θα μπορούσε να είναι αυτό που περιγράφει ο Ηρόδοτος λέγοντας:

«Όταν ο Κροίσος έφτασε στις όχθες του Αλυος, κατά τη γνώμη μου πέρασε από τις γέφυρες που βλέπουμε εκεί σήμερα. Αλλά, αν πρέπει να πιστέψουμε τους περισσότερους Έλληνες, ο Θαλής ο Μιλήσιος ήταν αυτός που του άνοιξε τον δρόμο.

Ο Κροίσος, λένε, ήταν σε αμηχανία γιατί οι γέφυρες που υπάρχουν σήμερα δεν υπήρχαν τότε. Ο Θαλής, που βρισκόταν στο στρατόπεδο, εξέτρεψε τον ποταμό που κυλούσε στα αριστερά του στρατοπέδου, έτσι ώστε να περάσει από τα δεξιά.

Άρχισε να σκάβει πάνω από το στρατόπεδο ένα κανάλι σε σχήμα καμπύλης προκειμένου ο ποταμός να βρεθεί πίσω από το στρατόπεδο, ενώ ήταν μπροστά».

Φορωνεύς…ο αρχέγονος

Ερμής και Άργος πίνακας του Ρούμπενς (1577-1640)

 

O Φορωνεύς ήταν γιός του ποτάμιου θεού Ινάκχου και της Ωκεανίδας νύμφης Μελίας, ή της επίσης Ωκεανίδας νύμφης Αργίας και πιθανόν ο πρώτος άνθρωπος που……...

Ο Σόλων και οι ιερείς

Ο Αθηναίος πολιτικός και ποιητής Σόλων (640 – 560 π.Χ) κατά την διάρκεια επίσκεψης στην χώρα του Νείλου, αιφνιδίασε ορισμένους Αιγυπτίους ιερείς όταν ανέφερε ότι ο Φορωνεύς υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος. Οι Αιγύπτιοι απήντησαν χαριτολογώντας:

«Ω Σόλων, Σόλων εσείς οι Έλληνες είστε πάντοτε νέοι…..δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρχει κάποιος τόσο γέρος» (Αιγύπτιος ιερέας προς Σόλωνα – Πλάτων «Τιμαίος 23β).

Στην πραγματικότητα όμως αν και η γενεαλογία των Ελλήνων δεν εμφανίζει τον Φορωνεά ως τον πρώτο άνθρωπο, οι μετέπειτα αρχέγονες θεωρήσεις – εκδοχές των γενεαλογικών δένδρων έχουν εμπλακεί σε μία σειρά ατελείωτων αμφισβητήσεων.

Αιγιαλεύς ο πρώτος Σικυώνιος

Αν οι γενεές μετρούσαν αντίστροφα, φαίνεται ότι ο Αιγιαλεύς είναι ο πρώτος άνθρωπος της ηρωικής εποχής και όχι ο Φορωνεύς. Αλλά επειδή η φήμη παίζει σημαντικό ρόλο και ουδείς αναφέρει τον Αιγιαλέα ως τον πρώτο άνθρωπο, γι’ αυτό ίσως ουδέποτε θεωρηθεί ως τέτοιος ακόμη και αν όντως ήταν ο πρώτος άνθρωπος. Αντιθέτως ο Αιγιαλεύς φέρει τον τίτλο του πρώτου οικιστή της Σικυώνας, πόλης της Πελοποννήσου στον Κορινθιακό κόλπο η οποία θεωρείται ως η αρχαιότερη πόλη κράτος.

Σημειώνεται ότι ο Αιγιαλεύς πέθανε άτεκνος και ήταν αδελφός του Φορωνέα, χωρίς αυτό να αποτελεί κριτήριο, καθότι ήσαν απόγονοι θεοτήτων (ο Ίνακχος ήταν ποτάμιος θεός και η μητέρα τους νύμφη) και ο χρόνος δεν λογίζεται το ίδιο για θεούς και θνητούς. Επίσης, η Ιώ, ως κόρη του Ίνακχου, μπορεί να θεωρείται αδελφή της Φορωνέα, αλλά η καταγωγή της είναι αβέβαιη. Ο χαρακτηρισμός «πρώτος άνθρωπος» από μόνος του ορισμένες φορές αποτελεί τμήμα μιας μεγαλύτερης φράσης που σημαίνει «ο πρώτος άνθρωπος………που έγινε………ή έπραξε κάτι». Έτσι για παράδειγμα, ορισμένοι έχουν πει ότι ο Φορωνεύς ήταν ο πρώτος θνητός………..που κυβέρνησε.

Ο Ερμής και οι θνητοί

Την εποχή του Φορωνέα, ο οποίος έζησε πολλές γενεές πριν τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, οι άνθρωποι ζούσαν επί αιώνες χωρίς πόλεις και νόμους. Εκείνη την περίοδο μιλούσαν την ίδια γλώσσα, ώσπου ο Ερμής (θεός του λόγου) τους εξήγησε τα μυστικά της διαλέκτου. Αυτή η γνώση έφερε «διχόνοια»  μεταξύ των θνητών με αποτέλεσμα να χωρισθούν σε Έθνη.

Φορωνεύς ο πρώτος άρχων

Από αυτόν τον διαχωρισμό προέκυψε η ανάγκη διακυβέρνησης και έτσι ο Δίας έδωσε τον πρώτο κανόνα (νόμο) στον Φορωνέα, επειδή ήταν ο πρώτος που έκανε προσφορές στην Ήρα, χτίζοντας ναό και κατασκευάζοντας όπλα προς τιμήν της. Είτε λοιπόν επειδή ήταν ευσεβής, είτε επειδή κατάλαβε ότι οι νόμοι δεν είναι δυνατόν να εφαρμοσθούν χωρίς όπλα, ενόσω επικρατεί διχόνοια μεταξύ των θνητών, έλαβε από τον Δία την άδεια να κυβερνήσει. Έχοντας γίνει κυβερνήτης, συγκέντρωσε τους κατοίκους οι οποίοι εκείνη την εποχή διαβίωναν διάσπαρτοι ως απομονωμένες οικογένειες και ίδρυσε μια πόλη η οποία αρχικά ονομάσθηκε Πόλη του Φορωνέα και αργότερα Άργος λόγω του Άργου, εγγονού του Φορωνέα. Στη συνέχεια βασίλευσε σε όλη την περιοχή η οποία αργότερα ονομάστηκε Πελοπόννησος από τον Πέλοπα. (Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδας»)

Πρώιμος «Προμηθέας»

Οι Αργείοι τιμούσαν τον Φορωνέα καταθέτοντας προσφορές στον τάφο του και ανεγείροντας προς τιμήν του άγαλμα, δίπλα στο οποίο έκαιε άσβεστη φλόγα, διότι πίστευαν ότι αυτός ανακάλυψε την φωτιά και όχι ο Προμηθέας όπως πιστεύεται από τους περισσότερους. (Υγίνος «Ἱστορίες» 145)

Μετά τον θάνατό του τον διαδέχθηκε ο εγγονός του Άργος, γιός του Δία και της Νιόβης, της πρώτης θνητής που τεκνοποίησε με θεό.

Σύζυγοι του Φορωνέα υπήρξαν η Τηλεδίκη, ή η Κίννα, ή η Κερδώ. (Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος 2.21.1» – Ψευδο Απολλόδωρος «Βιβλιοθήκη 2.1.1» – Τζέτζης «Λυκόφρων 177»)

Απόγονοι

Απόγονοί του ήσαν οι παρακάτω:

-  Ο Άπιος ο οποίος ήταν βασιλέας της Πελοποννήσου την οποία ονόμασε αρχικά Άπια, αλλά δολοφονήθηκε μετά από συνωμοσία από τον ίδιο του τον γιό Θελξίονα και τον Τελχίνα (Απολλόδωρος «Βιβλιοθήκη» Β.1.1).

-  Η Νιόβη ήταν η πρώτη θνητή που κοιμήθηκε με τον Δία και γέννησε τον Άργο και τον Πελασγό, εκ των οποίων ο πρώτος διαδέχθηκε τον Φορωνέα και ο δεύτερος βασίλευσε στην Αργολίδα και κατόπιν οι κάτοικοι της Πελοποννήσου ονομάσθηκαν Πελασγοί. Κατ’ άλλους ο Πελασγός υπήρξε βασιλέας του Άργους όταν οι Δαναΐδες προσέτρεξαν σε αυτόν για προστασία μετά την δολοφονία των Αιγυπτιάδων. (Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος 2.21»)

-  Ο Καρ(ας) βασιλέας των Μεγάρων ο οποίος ετάφη μεταξύ Μεγάρων και Κορίνθου. Προς τιμήν του η ακρόπολις των Μεγάρων ονομάσθηκε Καρία.

-  Χθονία και Κλήμενος Τα δύο αδέλφια ανέγειραν ναό προς τιμήν της Δήμητρας. (Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος 1.39.5»)

-  Σπάρτων Θεωρείται πατέρας του Μυκηνέα ο οποίος σύμφωνα με ορισμένους έδωσε το όνομά του στις Μυκήνες, ενώ σύμφωνα με άλλους το όνομα προέκυψε από την Μυκήνη, κόρη του Ινάκχου και αδελφή του Φορωνέα (Ελλάνικος ο Λέσβιος).

-  Εύρωψ  Πατέρας του Ερμίονα ιδρυτή της πόλης Ερμιόνης πλησίον της Τροιζήνας. (Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος 2.34.4»)

-  Λύρκος  Στάλθηκε από τον Ίνακχο να βρεί την Ιώ την οποία είχαν απαγάγει ληστές. Αφού προσπάθησε μάταια να την βρεί και φοβούμενος να επιστρέψει άπραγος, πήγε στην στην Καρία όπου παντρεύτηκε την Ειληβία κόρη του βασιλέα Αιγιαλού. (Παρθένιος «Περί Ερωτικών Παθημάτων 1»).

«Οι θρύλοι της Ελλάδας γενικότερα έχουν διαφορετικές ερμηνείες – μορφές και αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στην γενεαλογία»(Παυσανίας «Περιγραφή της Ελλάδος 8.53.5)

Ποια είναι η αρχαιότερη πόλη της Ελλάδας;

Πέρασε καιρός και η γη άρχισε να κατοικείται από ανθρώπους, αφού οι μεγαλύτερες και οι μικρότερες θεότητες, οι δυνάμεις και οι μορφές του σύμπαντος, οι αρχέγονες παρουσίες της ζωής ένιωθαν αδιάκοπα το κίνητρο του έρωτα και της αναπαραγωγής.

Αλλά η επιλογή κάποιου μεταξύ των αθανάτων είχε γίνει αυστηρά επιλεκτική. Σύμφωνα με τον Παυσανία (2, 15,5), οι τοπικοί μύθοι ανέφεραν ότι ο πρώτος άνθρωπος που κατοίκησε την Αργολίδα ήταν ο Φορωνέας, γιος του θεού-ποταμού Ίναχου και της νύμφης Μελίας.
Ο Ίναχος είχε επιλεγεί ως κριτής στη διαμάχη μεταξύ της Ήρας και του Ποσειδώνα για την κατοχή της περιοχής και προφανώς, εκτιμώντας τους συναισθηματικούς δεσμούς της θεάς με τη γη που είχε φιλοξενήσει το πρώτο αγκάλιασμα με τον άντρα της, αποφάσισε υπέρ της.
Από τότε η Ήρα τύγχανε ιδιαίτερης λατρείας στο Άργος. Ο Ποσειδώνας όμως πήρε πολύ άσχημα την αποτυχία που ματαίωνε τις φιλοδοξίες του να κατακτήσει ένα ζωτικό χώρο στη στεριά. Μια ανάλογη ήττα υπέστη και αλλού, όπως μαρτυρεί το πρώτο επεισόδιο της αθηναϊκής μυθολογίας.
Εκμεταλλευόμενος την ιδιότητά του ως βασιλιά της θάλασσας και όλων των υδάτων, ξέρανε τον Ίναχο και τον κατάντησε ένα χείμαρρο που γεμίζει νερό μόνο την εποχή των βροχών' και η τιμωρία επεκτάθηκε σ' ολόκληρη την περιοχή του Άργους, το οποίο η lλιάδα (Δ, στ. 171) περιγράφει με το επίθετο «πολυδίψιον».
Στο ίδιο εδάφιο, ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Φορωνέας «ο γιος του Ινάχου, συγκέντρωσε πρώτος τους ανθρώπους σε κοινωνικό σύνολο. Πριν οι οικογένειες ζούσαν σποραδικά και μόνες.
Ο τόπος όπου για πρώτη φορά συγκεντρώθηκαν ονομάστηκε Φορωνικόν. Αυτή η ένδοξη πρωτιά συνδυάζεται, στα πλαίσια της γενιάς του, με μια άλλη, εξίσου τιμητική.
Ο Φορωνέας απόκτησε μια κόρη με το όνομα Νιόβη, την οποία δεν πρέπει να συγχέουμε με την ομώνυμη και κακότυχη ηρωίδα που μεταμορφώθηκε σε πέτρα από τον πόνο για το θάνατο των παιδιών της, όπως διαβάσαμε στη μυθολογία της Θήβας.
Η Νιόβη της Αργολίδας δοξάστηκε, όπως αναγνωρίζουν ομόφωνα οι μυθογράφοι, όντας η πρώτη θνητή γυναίκα με την οποία ενώθηκε ερωτικά ο Δίας, αφού η μοίρα ήθελε εκείνη η γη να αποτελέσει για την Ήρα την αρχή του καλού και του κακού που έχουν ως αιτία, και για τους θεούς όπως και για τους ανθρώπους, την ηδονή του έρωτα.
Από τη λαμπρή ένωση γεννήθηκε ο ήρωας Άργος. Δεν είναι σαφές αν αυτός έδωσε το όνομά του στην πόλη του Φορωνέα ή αν σ' αυτόν οφείλεται η ίδρυση μιας νέας πόλης. Σε κάθε περίπτωση, οι Έλληνες θεωρούσαν το Άργος την αρχαιότερη πόλη της χώρας τους.
Κόσμησαν αυτό τον ασύγκριτο τίτλο ευγενείας μ' ένα στέμμα από θαυμάσιους μύθους, οι οποίοι αφήνουν να διαφανούν τα γεγονότα που έδωσαν μορφή στον ελληνικό πολιτισμό μέσω των σχέσεων με τους άλλους πολιτισμούς της ανατολικής Μεσογείου.
Στην lλιάδα οι πολεμιστές της Ελληνικής στρατιάς αποκαλούνται Αχαιοί, αλλά και Αργείοι και Δαναοί, ένα άλλο όνομα το οποίο, όπως θα δούμε, ανήκει στη μυθολογική παράδοση του Άργους.
Έχουν προταθεί διάφορες ερμηνείες γι' αυτό το γεγονός. Ίσως όμως θα πρέπει να αναγνωρίσουμε και σ' αυτό τα ίχνη της πανάρχαιης παράδοσης που συνέδεε το Άργος με τις πρώτες εκδηλώσεις της οργανωμένης κοινωνικής συμβίωσης στην Ελληνική Γη.