ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Κατὰ Μειδίου (42-50)

[42] Ἀλλὰ μὴν ὁπηνίκα καὶ πεποιηκὼς ἃ κατηγορῶ καὶ ὕβρει πεποιηκὼς φαίνεται, τοὺς νόμους ἤδη δεῖ σκοπεῖν, ὦ ἄνδρες δικασταί· κατὰ γὰρ τούτους δικάσειν ὀμωμόκατε. καὶ θεωρεῖθ᾽ ὅσῳ μείζονος ὀργῆς καὶ ζημίας ἀξιοῦσι τοὺς ἑκουσίως καὶ δι᾽ ὕβριν πλημμελοῦντας τῶν ἄλλως πως ἐξαμαρτανόντων.

[43] πρῶτον μὲν τοίνυν οἱ περὶ τῆς βλάβης οὗτοι νόμοι πάντες, ἵν᾽ ἐκ τούτων ἄρξωμαι, ἂν μὲν ἑκὼν βλάψῃ, διπλοῦν, ἂν δ᾽ ἄκων, ἁπλοῦν τὸ βλάβος κελεύουσιν ἐκτίνειν. εἰκότως· ὁ μὲν γὰρ παθὼν πανταχοῦ βοηθείας δίκαιος τυγχάνειν, τῷ δράσαντι δ᾽ οὐκ ἴσην τὴν ὀργήν, ἄν θ᾽ ἑκὼν ἄν τ᾽ ἄκων, ἔταξ᾽ ὁ νόμος. ἔπειθ᾽ οἱ φονικοὶ τοὺς μὲν ἐκ προνοίας ἀποκτιννύντας θανάτῳ καὶ ἀειφυγίᾳ καὶ δημεύσει τῶν ὑπαρχόντων ζημιοῦσι, τοὺς δ᾽ ἀκουσίως αἰδέσεως καὶ φιλανθρωπίας πολλῆς ἠξίωσαν.

[44] οὐ μόνον δ᾽ ἐπὶ τούτων τοῖς ἐκ προαιρέσεως ὑβρισταῖς χαλεποὺς ὄντας ἰδεῖν ἔστι τοὺς νόμους, ἀλλὰ καὶ ἐφ᾽ ἁπάντων. τί γὰρ δή ποτ᾽, ἄν τις ὀφλὼν δίκην μὴ ἐκτίνῃ, οὐκέτ᾽ ἐποίησ᾽ ὁ νόμος τὴν ἐξούλην ἰδίαν, ἀλλὰ προστιμᾶν ἐπέταξε τῷ δημοσίῳ; καὶ πάλιν τί δή ποτ᾽, ἂν μὲν ἑκὼν παρ᾽ ἑκόντος τις λάβῃ τάλαντον ἓν ἢ δύ᾽ ἢ δέκα καὶ ταῦτ᾽ ἀποστερήσῃ, οὐδὲν αὐτῷ πρὸς τὴν πόλιν ἐστίν, ἂν δὲ μικροῦ πάνυ τιμήματος ἄξιόν τις λάβῃ, βίᾳ δὲ τοῦτ᾽ ἀφέληται, τὸ ἴσον τῷ δημοσίῳ προστιμᾶν οἱ νόμοι κελεύουσιν ὅσον περ δὴ τῷ ἰδιώτῃ;

[45] ὅτι πάνθ᾽ ὅσα τις βιαζόμενος πράττει κοίν᾽ ἀδικήματα καὶ κατὰ τῶν ἔξω τοῦ πράγματος ὄντων ἡγεῖθ᾽ ὁ νομοθέτης· τὴν μὲν γὰρ ἰσχὺν ὀλίγων, τοὺς δὲ νόμους ἁπάντων εἶναι, καὶ τὸν μὲν πεισθέντ᾽ ἰδίας, τὸν δὲ βιασθέντα δημοσίας δεῖσθαι βοηθείας. διόπερ καὶ τῆς ὕβρεως αὐτῆς τὰς μὲν γραφὰς ἔδωκεν ἅπαντι τῷ βουλομένῳ, τὸ δὲ τίμημ᾽ ἐποίησεν ὅλον δημόσιον· τὴν γὰρ πόλιν ἡγεῖτ᾽ ἀδικεῖν, οὐ τὸν παθόντα μόνον, τὸν ὑβρίζειν ἐπιχειροῦντα, καὶ δίκην ἱκανὴν τὴν τιμωρίαν εἶναι τῷ παθόντι, χρήματα δ᾽ οὐ προσήκειν τῶν τοιούτων ἐφ᾽ ἑαυτῷ λαμβάνειν.

[46] καὶ τοσαύτῃ γ᾽ ἐχρήσαθ᾽ ὑπερβολῇ, ὥστε κἂν εἰς δοῦλον ὑβρίζῃ τις, ὁμοίως ἔδωκεν ὑπὲρ τούτου γραφήν. οὐ γὰρ ὅστις ὁ πάσχων ᾤετο δεῖν σκοπεῖν, ἀλλὰ τὸ πρᾶγμ᾽ ὁποῖόν τι τὸ γιγνόμενον· ἐπειδὴ δ᾽ εὗρεν οὐκ ἐπιτήδειον, μήτε πρὸς δοῦλον μήθ᾽ ὅλως ἐξεῖναι πράττειν ἐπέτρεψεν. οὐ γὰρ ἔστιν, οὐκ ἔστιν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῶν πάντων οὐδὲν ὕβρεως ἀφορητότερον, οὐδ᾽ ἐφ᾽ ὅτῳ μᾶλλον ὑμῖν ὀργίζεσθαι προσήκει. ἀνάγνωθι δ᾽ αὐτόν μοι λαβὼν τὸν τῆς ὕβρεως νόμον· οὐδὲν γὰρ οἷον ἀκούειν αὐτοῦ τοῦ νόμου.

ΝΟΜΟΣ.
[47] Ἐάν τις ὑβρίζῃ εἴς τινα, ἢ παῖδα ἢ γυναῖκα ἢ ἄνδρα, τῶν ἐλευθέρων ἢ τῶν δούλων, ἢ παράνομόν τι ποιήσῃ εἰς τούτων τινά, γραφέσθω πρὸς τοὺς θεσμοθέτας ὁ βουλόμενος Ἀθηναίων οἷς ἔξεστιν, οἱ δὲ θεσμοθέται εἰσαγόντων εἰς τὴν ἡλιαίαν τριάκοντα ἡμερῶν ἀφ᾽ ἧς ἂν γραφῇ, ἐὰν μή τι δημόσιον κωλύῃ, εἰ δὲ μή, ὅταν ᾖ πρῶτον οἷόν τε. ὅτου δ᾽ ἂν καταγνῷ ἡ ἡλιαία, τιμάτω περὶ αὐτοῦ παραχρῆμα, ὅτου ἂν δοκῇ ἄξιος εἶναι παθεῖν ἢ ἀποτεῖσαι. ὅσοι δ᾽ ἂν γράφωνται γραφὰς ἰδίας κατὰ τὸν νόμον, ἐάν τις μὴ ἐπεξέλθῃ ἢ ἐπεξιὼν μὴ μεταλάβῃ τὸ πέμπτον μέρος τῶν ψήφων, ἀποτεισάτω χιλίας δραχμὰς τῷ δημοσίῳ. ἐὰν δὲ ἀργυρίου τιμηθῇ τῆς ὕβρεως, δεδέσθω, ἐὰν ἐλεύθερον ὑβρίσῃ, μέχρι ἂν ἐκτείσῃ.

[48] Ἀκούετ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοῦ νόμου τῆς φιλανθρωπίας, ὃς οὐδὲ τοὺς δούλους ὑβρίζεσθαι ἀξιοῖ. τί οὖν πρὸς θεῶν; εἴ τις εἰς τοὺς βαρβάρους ἐνεγκὼν τὸν νόμον τοῦτον, παρ᾽ ὧν τὰ ἀνδράποδ᾽ εἰς τοὺς Ἕλληνας κομίζεται, ἐπαινῶν ὑμᾶς καὶ διεξιὼν περὶ τῆς πόλεως εἴποι πρὸς αὐτοὺς ὅτι

[49] «εἰσὶν Ἕλληνές τινες ἄνθρωποι οὕτως ἥμεροι καὶ φιλάνθρωποι τοὺς τρόπους ὥστε πόλλ᾽ ὑφ᾽ ὑμῶν ἠδικημένοι, καὶ φύσει τῆς πρὸς ὑμᾶς ἔχθρας αὐτοῖς ὑπαρχούσης πατρικῆς, ὅμως οὐδ᾽ ὅσων ἂν τιμὴν καταθέντες δούλους κτήσωνται, οὐδὲ τούτους ὑβρίζειν ἀξιοῦσιν, ἀλλὰ νόμον δημοσίᾳ τὸν ταῦτα κωλύσοντα τέθεινται τουτονὶ καὶ πολλοὺς ἤδη παραβάντας τὸν νόμον τοῦτον ἐζημιώκασιν θανάτῳ»,

[50] εἰ ταῦτ᾽ ἀκούσειαν καὶ συνεῖεν οἱ βάρβαροι, οὐκ ἂν οἴεσθε δημοσίᾳ πάντας ὑμᾶς προξένους αὑτῶν ποιήσασθαι; τὸν τοίνυν οὐ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν μόνον εὐδοκιμοῦντα νόμον, ἀλλὰ καὶ παρὰ τοῖς βαρβάροις εὖ δόξαντ᾽ ἂν ἔχειν, σκοπεῖσθ᾽ ὁ παραβὰς ἥντινα δοὺς δίκην ἀξίαν ἔσται δεδωκώς.

***
[42] Τώρα όμως που φάνηκε ότι και έκαμε όσα του κατηγορώ και τα έκαμε με πρόθεση να προσβάλει, είναι χρέος σας, κύριοι δικαστές, να λάβετε υπόψη σας τους νόμους, γιατί σύμφωνα με αυτούς έχετε ορκισθεί ότι θα δικάσετε. Παρατηρήστε επίσης ότι η νομοθεσία κρίνει άξιους μεγαλύτερης οργής και τιμωρίας όσους κάνουν αδικήματα εσκεμμένα και με πρόθεση να προσβάλλουν από εκείνους που σφάλλουν με οποιονδήποτε άλλον τρόπο. Πρώτα όλοι οι νόμοι που αφορούν ζημιές —για να αρχίσω από αυτούς— επιβάλλουν να καταβάλλεται διπλάσιο πρόστιμο, αν η ζημιά προκληθεί εκούσια, και απλό, αν προσκληθεί ακούσια.

[43] Εύλογα, γιατί το θύμα σε κάθε περίπτωση έχει το δικαίωμα να βοηθηθεί, ενώ για τον δράστη δεν όρισε ο νόμος να αντιμετωπίζεται με την ίδια οργή, αν η πράξη του είναι εκούσια ή ακούσια. Οι νόμοι έπειτα που αφορούν φόνους τιμωρούν όσους φονεύουν εκ προμελέτης με θάνατο, ισόβια εξορία και δήμευση της περιουσίας, ενώ όσους φονεύουν ακούσια, τους κρίνουν άξιους μεγάλης συμπάθειας και φιλανθρωπίας.

[44] Όχι μόνο σε αυτές, αλλά σε όλες γενικά τις περιπτώσεις είναι δυνατό να διαπιστωθεί ότι οι νόμοι είναι αυστηροί για όσους προσβάλλουν εκ προμελέτης. Για ποιόν όμως λόγο, όταν κάποιος που καταδικάσθηκε δεν πληρώσει τη χρηματική ποινή, ο νόμος δεν ορίζει πια την αγωγή εξώσεως ιδιωτική υπόθεση, αλλά επιβάλλει επιπλέον πρόστιμο σε όφελος του δημοσίου; Και πάλι γιατί τέλος πάντων, αν κάποιος δανεισθεί από έναν άλλο με κοινή συμφωνία ένα, δύο ή δέκα τάλαντα χωρίς να επιστρέψει τα χρήματα, δεν έχει καμία σχέση με το δημόσιο, ενώ όποιος αφαιρέσει με βία ακόμη και μικρής αξίας αντικείμενο, υποχρεώνεται από τον νόμο να πληρώσει στο δημόσιο πρόστιμο ίσο με εκείνο που θα όφειλε σε ιδιώτη;

[45] Γιατί ο νομοθέτης θεωρούσε κάθε πράξη βίας ως δημόσιο αδίκημα, το οποίο στρέφεται και εναντίον όσων δεν συνδέονται με την υπόθεση· πίστευε ότι η δύναμη ανήκει σε λίγους, ενώ οι νόμοι είναι κτήμα όλων των πολιτών, και εκείνος που έκαμε μία συμφωνία χρειάζεται ιδιωτική, ενώ εκείνος που ήταν θύμα βίας χρειάζεται δημόσια βοήθεια. Γι᾽ αυτόν ακριβώς τον λόγο ο νόμος δίνει το δικαίωμα σε οποιονδήποτε το επιθυμεί να καταθέσει δημόσια καταγγελία για βίαιη προσβολή, αλλά καθορίζει η χρηματική ποινή να καταβάλλεται όλη στο δημόσιο ταμείο· γιατί ο νομοθέτης πίστευε ότι όποιος επιχειρεί προσβολές αδικεί, εκτός από το θύμα, και την πόλη, και ότι η τιμωρία του ενόχου είναι αρκετή ικανοποίηση για το θύμα, που δεν πρέπει να απαιτεί για τον εαυτό του χρηματική αποζημίωση για τέτοια αδικήματα.

[46] Έφθασε (ο νομοθέτης) σε τόσο υπερβολικά μέτρα ώστε έδωσε το δικαίωμα δημόσιας καταγγελίας ακόμη και όταν προσβάλλεται βίαια ένας δούλος. Κατά την άποψή του δεν έπρεπε να εξετάζεται ποιό είναι το θύμα, αλλά ποιό είναι το αδίκημα· αφού κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η βίαιη προσβολή είναι αδικαιολόγητη πράξη, την απαγόρευσε ακόμη και για τους δούλους και γενικά σε κάθε περίπτωση. Γιατί κανένα, μα κανένα αδίκημα, Αθηναίοι, δεν είναι πιο ανυπόφορο από τη βίαιη προσβολή και κανένα δεν αξίζει την οργή σας όσο αυτή. Πάρε, παρακαλώ, και διάβασε τον νόμο για την προσβολή· τίποτε δεν είναι τόσο πειστικό όσο το να ακούγεται ο ίδιος ο νόμος.

ΝΟΜΟΣ
[47] Αν κάποιος προσβάλει βίαια έναν άλλον, παιδί ή γυναίκα ή άνδρα, ελεύθερο ή δούλο, ή κάμει μία παράνομη πράξη σε βάρος κάποιου από αυτούς, οποιοσδήποτε Αθηναίος θέλει και έχει το δικαίωμα, μπορεί να τον καταγγείλει στους θεσμοθέτες· αν δεν υπάρχει δημόσιο κώλυμα, αυτοί έχουν καθήκον να φέρουν την υπόθεση στην Ηλιαία μέσα σε τριάντα μέρες από την κατάθεση της καταγγελίας· αλλιώς η υπόθεση να εκδικάζεται όσο το δυνατόν συντομότερα. Όποιον καταδικάσει η Ηλιαία πρέπει να του ορίσει απευθείας τη σωματική ή τη χρηματική ποινή η οποία θα κριθεί ότι του αξίζει. Αν κάποιος από εκείνους οι οποίοι υποβάλλουν σύμφωνα με τον νόμο δημόσιες καταγγελίες για ιδιωτική τους υπόθεση εγκαταλείψει τη δίωξη ή δεν λάβει κατά τη δίκη το ένα πέμπτο των ψήφων, οφείλει να πληρώσει χίλιες δραχμές στο δημόσιο. Αν το θύμα της βίαιης προσβολής είναι ελεύθερος πολίτης και ο ένοχος καταδικασθεί σε καταβολή προστίμου, να φυλακίζεται μέχρι να καταβάλει το οφειλόμενο ποσό.

[48] Ακούσατε, Αθηναίοι, το φιλάνθρωπο πνεύμα του νόμου αυτού, ο οποίος δεν επιτρέπει να προσβάλλονται ούτε και οι δούλοι. Στο όνομα των θεών, σας ερωτώ: αν κάποιος φέρει τον νόμο αυτό στα βαρβαρικά έθνη, απ᾽ όπου οι Έλληνες προμηθεύονται δούλους, και, ενώ εγκωμιάζει και περιγράφει διεξοδικά την πόλη μας, τους πει:

[49] «Υπάρχουν μερικοί Έλληνες, που έχουν τόσο ήμερο και φιλάνθρωπο χαρακτήρα, ώστε, παρά τις πολλές συμφορές που τους έχετε προξενήσει και την εκ φύσεως πατροπαράδοτη έχθρα τους για σας, δεν δέχονται να προσβάλλονται ούτε και οι άνθρωποι τους οποίους έχουν αγοράσει και κρατούν ως σκλάβους τους· αντίθετα, έχουν θεσπίσει επίσημα αυτόν τον νόμο που εμποδίζει τις βιαιότητες και σε πολλούς παραβάτες του έχουν ήδη επιβάλει την ποινή του θανάτου».

[50] Αν οι βάρβαροι άκουγαν και καταλάβαιναν τα λόγια αυτά, δεν νομίζετε ότι όλους θα σας ανακήρυσσαν επίσημα προξένους τους; Σκεφτείτε λοιπόν ποιά τιμωρία θα αξίζει να επιβληθεί στον παραβάτη του νόμου αυτού, τον οποίο δεν τιμούν μόνο οι Έλληνες, αλλά και οι βάρβαροι θα τον είχαν σε υπόληψη.

ΖΕΥΞΗ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΥ ΚΑΙ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΟΥ

Παράλληλα, η συγκεκριμενοποίηση αποτελεί το μέτρο της λογικής όχι τόσο με την υποταγή, αλλά με τον έλεγχο του συναισθήματος, όχι με την κυριαρχία του τελευταίου από άλογες δυνάμεις, αλλά με την αυτοκυριαρχία του ίδιου. Έτσι, η μετάβαση από το Διονυσιακό στο Απολλώνιο, τερματικά διατηρεί τη νοσταλγική μνήμη της αφετηρίας της: το πολιτισμικό συγκείμενο της κλασικής αρχαιότητας και στην απολλώνιά του μορφή συγκροτείται σε αμάλγαμα όπου εξισορροπούν το συναίσθημα και ο νους κατά αδιάσπαστο μέτρο. Γιατί εκείνο που επιζητείται δεν είναι η βάναυση επιβολή του ενός στοιχείου πάνω στο άλλο, αλλά η οργανική ζεύξη των δύο σε πορεία αμφίδρομης εκλογίκευσης.

 

Και τούτο γιατί η πορεία αυτή είναι πριν απ’ όλα η νίκη των δυνάμεων της φύσης και ο εξοβελισμός του υπερφυσικού· πρόβαση άλλωστε στην οποία οφείλεται και η εκκοσμίκευση που πιο πάνω αναφέραμε. Αλλά ταυτόχρονα, η ίδια η πρόβαση ανήκει στον δυναμικό τύπο της κοινωνίας όπου βλέπουμε μια καλλιέργεια να διακινείται σταθερά από το υπερφυσικό στο φυσικό. Η προεισαγωγή αυτής της καλλιέργειας, πιο ειδικά της Τέχνης της και γενικότερα η προκαταρκτική εποχή που τη δημιούργησε, αρχίζει με τη Μυθολογία, που παριστά τη φάση του γίγνεσθαι και τον αναβρασμό του ελληνικού πολιτισμού. Στη Μυθολογία, βλέπουμε την πρόβαση του κατά διαβάθμιση εξανθρωπισμού. Ο ανθρωπομορφισμός σαν εξανθρωπισμός έρχεται όχι απότομα, αλλά βαθμιαία και εξελικτικά. Οι Πάνες, οι Σάτυροι, οι Κένταυροι κ.ά, συνθέτουν τη μετάβαση από τη ζωώδη κατάσταση στην ανθρώπινη. Βρισκόμαστε λοιπόν αντιμέτωποι μιας Διονυσιακής Τέχνης κατά τη Νιτσεϊκή έκφραση, μιας εποχής που ξεχειλίζει από το σφρίγος της ζωής, από τις ορμές της. Μια εποχή αισθησιακή στο έπακρο και αισθητικά άρτια

Ωστόσο, η μεταβατική αυτή περίοδος που οδηγεί το πέρασμα από το ζώο στον άνθρωπο, σύγκαιρα είναι και η ίδια η πρόβαση που οδηγεί από τα ορμέμφυτα προς τη Λογική. Όπως παρατηρήσαμε, το μέτρο της ελευθερίας για την τιθάσευση των ορμών, του πάθους και των αδυναμιών, είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και η σύμφυτή του λογική. Και η έμφυτη ιδιότητά του, είναι αυτό που λέγει ο Αριστοτέλης, ότι ο άνθρωπος είναι «συνδυαστικός και επιστήμης δεκτικός».

 

Η ικανότητα του ανθρώπου να δομεί με τα στοιχεία από τα οποία συγκροτείται ο κόσμος του, τον κόσμο του και να τα συνδυάζει κατά τρόπο ώστε να τον εξυπηρετούν καλύτερα, εννοώντας τα καλύτερα, είναι κατά βάση μια απομυθωτική ενέργεια που κρύβει μέσα του. Η αμφιβολία τον οδηγεί στη σκέψη, η απορία στα προβλήματά του βρίσκει διέξοδο στη φιλοσοφία, η απορία στη συντήρησή του, στην οικονομία Από την τελευταία ξεκινά και στην τελευταία κατατείνει η δραστηριότητά του μέσα στην πολιτεία και την κοινωνία Και η κοινωνία της «πόλεως» είναι μια κοινωνία συντήρησης — σαν παραδοσιακή που είναι—. Πρόκειται για μια δίτροπη συντήρηση: από τη μια εκλαμβάνεται σε στενή έννοια και αφορά τα μέσα διατροφής και από την άλλη τη διατήρηση των σύστοιχων χαρακτηριστικών της τρέχουσας νοοτροπίας, αλλά και των ευρύτερων πολιτισμικών αξιών που επάγει στο άτομο. Αλλά να που γίνεται το μεγάλο βήμα στην Ιστορία: είναι εκείνο το οποίο υπογραμμίσαμε πιο πάνω. Ο φιλελευθερισμός ξεπροβάλλει από την κοινωνία της συντήρησης και αντιμάχεται το πνεύμα της, μετατρέπει το μονοδιάστατο σε διαφοροποιημένο, τον ενικό σε πληθυντικό, την εγκράτεια σε αφθονία Και η εξέλιξη αυτή μεταλλάσσει τη συντήρηση σε ελευθερία. Γιατί ελεύθερος από κάθε προκατάληψη, από τη δεσμώτρα βιοτική και ηθική συντήρηση είναι εκείνος που έχει απελευθερωθεί από τη δεσποτεία της ανάγκης.

 

Αυτή, όπως θα δούμε, είναι και η αιτιολογική δικαίωση της δουλείας μέσα σ’ όλο το σύστημα της «πόλεως». Ο δούλος εξασφαλίζει τα αναγκαία για τη ζωή των ελευθέρων και κατά συνέπεια υπεύθυνων πολιτών, θεραπεύει τις βιοτικές ανάγκες τους, ώστε αυτοί να ’χουν το χρόνο και τη διάθεση να στοχάζονται και να διαλέγονται ελεύθερα Είναι δούλος για να είναι οι άλλοι ελεύθεροι. Αλλά το μέτρο των αναγκών είναι το σημαντικό: οι ανάγκες δεν πολλαπλασιάζονται ατελεύτητα, ώστε να υποδουλώνουν και τον ελεύθερο. Είδαμε το Σωκράτη να διακηρύττει την αυτάρκεια και την αυτονομία ο αυτάρκης οικονομικά, είναι ηθικά αυτόνομος και πολιτικά ελεύθερος. Στη βιοάποψη της κλασικής αρχαιότητας, το μέτρο αναφέρεται και στις ανάγκες. Αυτές δεν υποτιμούνται, κάθε άλλο, αλλά και δεν αυξάνονται όπως μπορούν, εκτεινόμενες στο άπειρο. Με την ίδια τάξη που επάγουν στον οργανισμό οι λειτουργίες του, σι βιοτικές ανάγκες είναι μέσον, δεν είναι σκοπός. Μέσο για να ζήσει κανείς, όχι σκοπός της ζωής. Σκοπός είναι η ευδαιμονία που παρέχουν στον άνθρωπο οι αρετές. Και αυτές τις χαρίζει είδαμε, η γνώση, η οποία όμως αποκτάται με την κινητοποίηση της σκέψης. Ένας οργανισμός που τρέφεται και κατά συνέπεια ζει, δεν υπάρχει αν δεν λειτουργεί —όπως θα πρέπει να λειτουργήσει— ελεύθερος ο εγκέφαλος. Αυτός δεν είναι μόνον ο λόγος που δικαιώνει τη δουλεία αλλά και που την αναιρεί. Γιατί και ο δούλος σε τι διαφέρει από έναν ελεύθερο αναφορικά προς τις ανθρωπολογικές ικανότητές του; Έτσι, είδαμε να ξεπροβάλλουν ρωμαλέες οι πρώτες στην ιστορία ιδέες για ισότητα όλων των ανθρώπων και κατάργηση κάθε μορφής διακρίσεων.

 

Ωστόσο την παραπάνω αντινομία δεν μπορεί να ξεπεράσει η κοινωνία της «πόλεως». Και οι λόγοι, θα δούμε παρακάτω, είναι οικονομικοί, αλλά και τεχνικοί Γιατί, από την ανάπτυξή μας είναι πρόδηλο πως η δουλεία επιτελεί μια λειτουργία που στις μέρες μας κάνουν οι μηχανές και τα αυτόματα, τα αποτελέσματα δηλαδή της τεχνικής.

 

Στην κοινωνία της «πόλεως» όμως η τεχνική δεν είναι παρά υποτελής στο λόγο. Σε αντίθεση προς τους άρχοντες που είναι άνθρωποι που υπόκεινται στο λόγο, που θέλγουν και θέλγονται από τον ορθολογισμό και τον αποθαυμασμό του, σε αντιστοιχία προς αυτούς, οι δούλοι είναι οι άνθρωποι της εργασίας. Όπως τα πόδια είναι δούλοι του σώματος, έτσι και η τεχνική είναι δούλη της λογικής.

 

Κάτω λοιπόν από αυτές τις προϋποθέσεις, η εξίσωση της τεχνικής προς τη δουλεία, επιφέρει το αναπόδραστο αποτέλεσμα της μη ανάπτυξης της πρώτης και της ανάπτυξης της δεύτερης. Οι θεωρητικές βάσεις της επιστήμης έχουνε μια παρεπόμενη σημασία που σχετίζεται άμεσα προς τον όλο παραγωγικό μηχανισμό και τη φύση της οικονομίας. Πα παράδειγμα, η ατμομηχανή ως θεωρητική αρχή, ακόμα και σαν πρακτική εφαρμογή, ήτανε γνωστή από τον Ήρωνα, η «αιολόσφαιρα» ή ο «ατμοστρόβιλος» ο οποίος δεν εξελίχθηκε πέρα από παιδικά παιχνίδια με τα οποία διασκέδαζαν τα πριγκιπόπουλα των Πτολεμαίων ή σκηνικά τεχνάσματα που χρησιμοποιούνταν στα θέατρα Και τούτο γιατί όπως η τεχνική υπόκειται στο λόγο, έτσι και ο λόγος σχετίζεται προς την παραγωγική πρόβαση που, όπως τονίσαμε, ήταν απρόσφορη για τη μεγάλη και αποφασιστική στροφή.

 

Μέσα σ’ αυτό λοιπόν το αγλάισμα της ισορροπίας που εμφανίζει η κοινωνία της κλασικής αρχαιότητας ποιες μορφές παίρνει η τέχνη και πώς συνδυάζεται ο φιλοσοφικός στοχασμός; Αμφότερες οι εκφάνσεις της κοινωνικής και οικονομικής ανωδομής δεν μπορεί να είναι διαφορότροπες και, με μια λέξη, οι διάφορες μορφές τους εκφράζουν και αυτές την αρμονία, το μέτρο και την τάξη.

 

Η αρχιτεκτονική, πρώτ’ απ’ όλα, είναι «κλασική» με τη βαρύτητα που δίνει στον όρο ο πατέρας της Αρχαιολογίας ο Winckelmann. Το τελειότερο δημιούργημα της ελληνικής αρχιτεκτονικής είναι αναμφισβήτητα ο Παρθενώνας, πάνω στην Αθηναϊκή Ακρόπολη. Μνημείο θρησκευτικό, περισσότερο όμως μεγαλειώδης εκδήλωση της πολιτικής και κοινωνικής συνάμα και καλλιτεχνικής ακμής των Αθηνών, υψώνεται στον ιερό βράχο σαν ορατή παρουσία του κλασικού πνεύματος που κατορθώνει, πέρα από τις αφηρημένες γραμμές, πάνω από κάθε μηχανικό μέτρο, να πάρει τη μορφή της βιοτικής ευμάρειας, της ηρεμίας και της ισορροπίας. Η ελαφρά καμπυλότητα των κιόνων στο μέσο, η ανισότητα των διακένων ανάμεσα στους κίονες που δεν γίνεται αντιληπτή, οι μετώπες με τα ανάγλυφα, όπως και η ζωοφόρος, με τη θεματολογία από τη μυθολογία και την επίσημη καθημερινότητα, απελευθερώνουν την ψυχρή ηρεμία από τη μηχανική και της προσδίνουν μια έντονα δυναμική μορφή της βιοτικής και πνευματικής τάξης και αρμονίας. Ο Παρθενώνας πιο ειδικά, συγκεντρώνει το νατουραλισμό με το ρυθμό μιας ατομοκρατικής Τέχνης, εξισορροπεί στην αρχιτεκτονική του εκδήλωση το πηγαίο συναίσθημα, την ίδια τη φύση, με την τάξη του λόγου και αμφότερα τα συνενώνει σ’ ένα αδιάσπαστο σύνολο

Η διαφορά των τύψεων από την ενοχή

Όλοι μας έχουμε αναφερθεί κάποιες φορές σε στιγμές της ζωής μας που μία συμπεριφορά δική μας δημιούργησε μέσα μας τύψεις ή ενοχές. Οι τύψεις συγχέονται με τις ενοχές αρκετές φορές και με λανθασμένο τρόπο. Υπάρχει όμως μία ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στις δύο αυτές λέξεις, η οποία πρέπει να ξεκαθαριστεί, ώστε να βοηθήσει και άλλους ανθρώπους να απεγκλωβιστούν από τα αρνητικά τους συναισθήματα.

Τι είναι οι τύψεις

Οι τύψεις είναι η συναισθηματική κατάσταση που βιώνουμε όταν έχουμε κάνει κακό και έχουμε βλάψει με τα λόγια ή τις ενέργειές μας έναν ή άλλους ανθρώπους. Μιλάμε για έναν κακό το οποίο υφίσταται, είναι γεγονός αληθινό και έχει προκαλέσει αρνητικές συνέπειες σε έναν άνθρωπο. Τύψεις μπορεί να νοιώθει εκείνος που έδωσε μία ψευδή κατάθεση και καταδίκασε έναν αθώο, εκείνος που χτύπησε με το αυτοκίνητό του κάποιον και τον παράτησε αβοήθητο ή εκείνος που αφαίρεσε τη ζωή κάποιου. Οι τύψεις αφορούν ένα πραγματικό κακό στο οποίο ευθυνόμαστε απόλυτα και σίγουρα εμείς οι ίδιοι και τις συνέπειες που έχουν αυτές στα λόγια και τις πράξεις μας.

Τι είναι οι ενοχές

Οι ενοχές από την άλλη, δεν υπονοούν ότι το άτομο που τις νοιώθει, έχει φταίξει και εκείνο υποχρεωτικά, ούτε ότι αυτό που έχει πράξει κάποιος είναι κακό. Η ενοχή δε συνδέεται πάντα με τη δική μας υπαιτιότητα, αλλά με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση που πολλές φορές διακατέχει το ενοχικό άτομο, αλλά και από το σύστημα αξιών που έχουμε και το οποίο συνδέεται με τον τρόπο που έχουμε μεγαλώσει  αλλά και πόσο υγιής και συναισθηματικά επαρκής ήταν η σχέση με τους γονείς μας. Ενοχή μπορεί να νοιώθει κάποιος απλώς επειδή μπορεί να ξέχασε να πάρει ένα τηλέφωνο τους γονείς του ή επειδή ακύρωσε μία συνάντηση με φίλους γιατί ήταν κουρασμένος. Πράξεις οι οποίες δεν είναι κακές, αλλά πολλές φορές δείχνουν ότι σκέφτεστε και υπολογίζετε και τον εαυτό σας και όχι μόνο τους άλλους.

Η ενοχή συνήθως απορρέει από την πεποίθηση που έχει υιοθετηθεί από ένα άτομο ότι πρέπει να είναι πάντα διαθέσιμο και να δίνει τα πάντα για τους άλλους.
Αυτή η στάση ζωής οφείλεται στην ανάγκη του ενοχικού ατόμου να νοιώσει και να δεχτεί αγάπη, επειδή πιστεύει ότι μόνο έτσι θα την αξίζει. Πηγή της ενοχικής αυτής στάσης είναι τα πρώιμα παιδικά βιώματα όταν το παιδί ένοιωθε ότι έπαιρνε αγάπη μόνο όταν ανταποκρινόταν στις προσδοκίες των γονιών. Αυτό καλλιέργησε μέσα του την πεποίθηση ότι η αξία δεν είναι κάτι που υπάρχει μέσα του, αλλά βρίσκεται στην εμφάνιση, στις επιτυχίες, στην ικανότητα εκπλήρωσης των προσδοκιών των άλλων. Η νοσηρά ενοχική συμπεριφορά καλλιεργείται από το φόβο του ότι θα πάψουν οι άλλοι να αγαπούν και μας οδηγεί στην υιοθέτηση λανθασμένων συμπεριφορών και αντιλήψεων.

Στο άρθρο μου, Πως ξεπερνάμε τις ενοχές, εξετάζω τα αίτια αλλά και τους τρόπους με τον οποίο ένας άνθρωπος μπορεί να αναγνωρίσει στον εαυτό του στοιχεία ενοχικού ατόμου, αλλά και πώς μπορεί να απεγκλωβιστεί από αυτά.

Στο συγκεκριμένο κείμενο, επιθυμούσα να διατυπωθεί η διαφορά που χωρίζει τις τύψεις από την ενοχή. Ενώ οι τύψεις λοιπόν έρχονται όταν πραγματικά έχουμε βλάψει κάποιον ως απόρροια της συνείδησής μας, οι ενοχές δεν υποδηλώνουν πάντα δική μας υπαιτιότητα για ένα γεγονός.

Η επάνοδος του (υπαρκτού) ρομαντισμού στην εποχή των social media

Χαρακτηριστικό του εύρους των επιλογών συντρόφου που μας παρέχει ο ψηφιακός κόσμος, αλλά και του πόσο… σνομπ ενδεχομένως έχουμε γίνει, είναι το γεγονός ότι ο καθένας μπορεί να προσπεράσει τον άντρα ή τη γυναίκα της ζωής του επειδή κάτι δεν του άρεσε στη φωτό του προφίλ τους στα social media. Και η εμφάνιση, μαζί με την επιφανειακότητα που συνοδεύει τις γνωριμίες μέσω των κοινωνικών δικτύων μας φέρνει σε ένα άλλο θέμα και σε μία… αθώα και ρομαντική πλευρά του διαδικτύου που σίγουρα ούτε καν είχαμε σκεφτεί.

Ας βγούμε να πιούμε έναν καφέ μαζί και ας διαπιστώσουμε από κοντά αν αυτός ο άνθρωπος αξίζει την εμπιστοσύνη μας

Ο υπεύθυνος του μεγαλύτερου σάιτ γνωριμιών, αναφέρει ότι υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που οι χρήστες δηλώνουν ότι θέλουν να έχει ο ιδανικός σύντροφός τους και σε εκείνα που έχουν τελικά οι άνθρωποι τους οποίους προσεγγίζουν, μέσω του σάιτ, για γνωριμία. Στις περισσότερες περιπτώσεις των online γνωριμιών, η φωτογραφία, δηλαδή η εικόνα του άλλου είναι αυτή που μετράει.

 

Σύμφωνα με τον συγγραφέα του μπεστ σέλερ Dataclysm: Αγάπη, σεξ, φυλή, τα στοιχεία του σάιτ του έχουν δείξει ξεκάθαρα ότι οι φωτογραφίες είναι αυτές που κατά 90% ωθούν τους χρήστες να προχωρήσουν και να προσεγγίσουν άλλους χρήστες. Κρατήστε αυτό ως πρώτο δεδομένο. Το δεύτερο είναι ότι ένας από τους βασικούς στόχους μιας εφαρμογής γνωριμιών στο Android, το Tinder, είναι να μας παρουσιάσουν άτομα τα οποία βρίσκονται κοντά μας, στη γειτονιά μας. Έτσι έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι γνωρίζονται και να επεκτείνεις τον κοινωνικό σου κύκλο.  Η προσέγγιση σε αυτή την περίπτωση γίνεται με βάση δύο παραμέτρους: την εμφάνιση (πάλι από φωτογραφία κρίνουμε) και την εγγύτητα.

 

Και σε αυτό το σημείο ο Aziz  Ansari, συγγραφέας του Modern Romance (No 1 μπεστ σέλερ των New York Times.), υπογραμμίζει ότι η τακτική μας στην αναζήτηση του ερωτικού συντρόφου δεν απέχει και πολύ από εκείνη που ενδεχομένως ακολουθούσαν οι παππούδες μας πολλές δεκαετίες πριν: αναζητούσαν «ένα καλό και όμορφο παιδί ή μια καλή και όμορφη κοπέλα από το ίδιο χωριό ή την ίδια γειτονιά». Μήπως λοιπόν οι συνήθειές μας δεν έχουν αλλάξει και πολύ 60 χρόνια μετά, απλώς έχουν αλλάξει τα μέσα και οι τρόποι για να βρούμε αυτό που αναζητάμε; Και τελικά μήπως το Tinder, το Facebook και το Viber μπορούν να θρέψουν και να γιγαντώσουν το ρομαντισμό μας, αρκεί να τα χειριστούμε σωστά;

 

Η επάνοδος του (υπαρκτού) ρομαντισμού;

Είναι δεδομένο ότι στην ιστορία του είδους μας ποτέ δεν είχαμε τόσo πολλές ερωτικές επιλογές όσo έχουμε τώρα, με τα κοινωνικά δίκτυα να φέρνουν στην πόρτα μας αμέτρητες με ένα απλό κλικ. Όλη αυτή όμως η υπερπροσφορά και η ευκολία, η έλλειψη ουσιαστικής επαφής, φλερτ και μυστηρίου, με τον τρόπο που κάποιοι από εμάς τα έχουν ζήσει πριν την επέλαση της τεχνολογίας, μας δημιουργεί και μια τεράστια ανάγκη για πραγματικό έρωτα και αληθινό ρομάντζο.

 

Επιθυμούμε βαθιά να νιώσουμε την καρδιά μας να χτυπάει δυνατά για ένα άτομο, θέλουμε να το γνωρίσουμε μέσα από τις πράξεις. Θέλουμε να καταδυθούμε μαζί του στις βαθύτερες σκέψεις του. Ίσως γι’ αυτό η ταινία La la land πέτυχε. Γιατί έκλεινε μέσα της τη λάμψη του παλιού Χόλυγουντ, αλλά και τα χρώματα και τη μουσική και τις χορογραφίες ενός καθαρόαιμου ρομάντζου (από αυτά που ζούσαμε έως και πριν 10-15 χρόνια), που δεν μπορεί να επιβιώσει στην touch screen οθόνη του κινητού μας.

 

Και επειδή είναι λίγο δύσκολο ξαφνικά να πετάξουμε τα κινητά, τους υπολογιστές και να κάνουμε sign out από όλα τα κοινωνικά δίκτυα, το μόνο που μπορούμε να προσπαθήσουμε είναι να φέρουμε τα στοιχεία ενός αληθινού έρωτα και στον κυβερνοχώρο.

 

Και αυτά ξεκινούν και τελειώνουν στο εξής ένα: ΕΠΑΦΗ. Όσες επιλογές κι αν έχουμε στις οθόνες μας, το σημαντικό είναι να μη χάσουμε το σύνδεσμο με τους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από αυτές», επισημαίνει ο Aziz Ansari, ο οποίος συνέγραψε το βιβλίο του με τη βοήθεια του κοινωνιολόγου στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Eric Klinenberg αφού μελέτησε μαζί του πλήθος κοινωνιολογικών και ψυχολογικών ερευνών που έχουν να κάνουν με τον έρωτα και τα κοινωνικά δίκτυα. Ας αφήσουμε λοιπόν τις δεκάωρες συνομιλίες στο τσατ και ας βγούμε να πιούμε έναν καφέ μαζί, ας αφήσουμε τις παρακολουθήσεις μέσω Fb για το πότε μπήκε και πότε βγήκε εκείνος που μας ενδιαφέρει και ας διαπιστώσουμε από κοντά αν αυτός ο άνθρωπος αξίζει την εμπιστοσύνη μας. Και αν θέλουμε μόνο περιστασιακό σεξ, ας το ξεκαθαρίσουμε και αυτό στο συνομιλητή μας. Όπως και το αν έχουμε ανάγκη για μια πραγματική σχέση.

 

Σύμφωνα με τη διάσημη ανθρωπολόγο Helen Fisher, «κανένα σάιτ γνωριμιών σε αυτό τον πλανήτη δεν μπορεί να κάνει αυτό που κάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος σχετικά με την επιλογή του σωστού συντρόφου». Και στο ίδιο πλαίσιο ο Ansari αναφέρει στο βιβλίο του Modern Romance όσον αφορά την προοπτική μιας καλής σχέσης:

 

«Το κλειδί είναι να παρατήσεις την οθόνη του υπολογιστή σου και να βγεις με αυτούς τους ανθρώπους. Να μην περνάς όλη τη νύχτα κάνοντας ανούσιες συνομιλίες με αγνώστους. Κάθε άνθρωπος κρύβει κάτι συναρπαστικό και θα γίνουμε πολύ πιο ευτυχισμένοι αν επενδύσουμε το χρόνο και την ενέργεια που χρειάζεται για να το ανακαλύψουμε».

 

Ο κυνισμός, η επιφανειακότητα, η επιπολαιότητα, η αναλωσιμότητα, στοιχεία που κυριαρχούν στις σχέσεις που αναπτύσσουμε τα τελευταία χρόνια στην αυλή των social media αποτελούν ταυτόχρονα και την καλύτερη αφορμή, ένα είδος στοιχήματος, για να διεκδικήσουμε και να πάρουμε πίσω όλα όσα επιτρέψαμε να χάσουμε: την ευαισθησία, το ρομαντισμό, την ουσία.

 

Όπως αναφέρει και ο Ansari σε ένα σημείο του βιβλίου του, «η εξέλιξη του πολιτισμού και η τεχνολογία ανέκαθεν ταρακουνούσαν το ρομαντισμό. Αλλά η ιστορία έχει δείξει ότι πάντα καταφέρναμε να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές και στις διαφορετικές συνθήκες. Όποιο κι αν ήταν κάθε φορά το εμπόδιο συνεχίσαμε να ανακαλύπτουμε τον έρωτα και την αγάπη».

Ιmmanuel Kant: «Η ηθική είναι το δόγμα που μας κάνει άξιους να ευτυχίσουμε»

Ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος Immanuel Kant είναι ο φιλόσοφος του Διαφωτισμού που συνέδεσε πρώτος τον ορθολογισμό και τον εμπειρισμό τον 18ο αιώνα. Ξεκινώντας από την κριτική και την αμφισβήτηση της μεταφυσικής φιλοσοφίας έστρεψε το βλέμμα πέρα από την οντολογία, στην επιστημολογία. Το κέντρο για τον Καντ ήταν η γνώση.

 

Ο Καντ σπούδασε μαθηματικά, θεολογία και φιλοσοφία. Μπορούμε να διακρίνουμε γενικά δύο φάσεις στο έργο του, μέχρι τις αρχές του 1770 την προ-κριτική και από εκεί και πέρα την κριτική. Τα σημαντικότερα έργα του, ωστόσο, γράφτηκαν στην τελευταία περίοδο.

Η καντιανή κριτική φιλοσοφία θεμελιώνεται στη διάκριση της αισθητής και της νοητής γνώσης. Έτσι η γνώση μπορεί να συλληφθεί και σε παραστάσεις του εμπειρικού κόσμου. Το ζητούμενο είναι η αυτοκριτική της γνωστικής ικανότητας που συνοψίζεται στο ερώτημα «τι μπορώ να γνωρίζω;». Ο Καντ, λοιπόν απαντά με μια ιεράρχηση.

 

Μπορούμε να γνωρίζουμε αρχικά με τις αισθήσεις, στη συνέχεια με τη διάνοια και τελικά με το νου. Επίσης ζητούμενο είναι μια γνώση αποδεδειγμένη που να ισχύει γενικά.

 

Για τον Καντ αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνον αν αυτή συνδέεται με a priori καθαρά στοιχεία της αισθητής και νοητικής γνώσης (που ισχύουν υπερβατολογικά, πέρα από την εμπειρία και δεν χρειάζονται καμία απόδειξη). Έτσι η αισθητή και νοητική γνώση δεν αντιμάχονται μεταξύ τους στην καντιανή φιλοσοφία, αντιθέτως η «συνεργασία» τους είναι αναγκαία.

 

Τα κυριότερα έργα του Immanuel Kant στην κριτική φιλοσοφία είναι: «Η κριτική του καθαρού λόγου» (1781), «Η κριτική του πρακτικού λόγου» (1788) και «Η κριτική της κρίσης» (1790).

 

Η επιρροή του Καντ στους νεότερους φιλοσόφους αφορά σε μεγάλο βαθμό και στην ηθική του φιλοσοφία. Το βασικότερο έργο του, όπου αναπτύσσεται η φιλοσοφία του περί ηθικής είναι «Η μεταφυσική των ηθών» (1797).

 

Αν θέλουμε να συνοψίσουμε την καντιανή ηθική πρέπει να αναφερθούμε στην «κατηγορική προσταγή» η οποία ορίζεται ως η ενιαία υποχρέωση που πηγάζει από το αίσθημα και την έννοια του καθήκοντος. Η Κατηγορική Προσταγή είναι ουσιαστικά η απαίτηση του γενικού ηθικού νόμου.

 

Ποια συμπεριφορά είναι ηθική κατά τον Καντ; Αυτή που αν γινόταν ηθικός νόμος για όλη την ανθρωπότητα θα είχε θετικά αποτελέσματα. Υπάρχει όμως και ένα «αλλά» εδώ. Δεν αρκεί αυτό για να είμαστε ηθικοί, πρέπει δηλαδή η ενάρετη πράξη να είναι αυτοσκοπός και να μην αφορμάται από κάποια επιθυμία ή διαφορετική πρόθεση.

 

Σύμφωνα με τον Καντ, «η Ηθική δεν είναι το δόγμα που καθορίζει πώς να γίνουμε ευτυχισμένοι, αλλά πώς να είμαστε άξιοι για να γίνουμε ευτυχισμένοι«. Η ηθική ουσιαστικά μπαίνει στη σφαίρα του καθολικού νόμου και η συναισθηματική της διάσταση μένει έτσι σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο.

 

Παρόλο που έζησε την περίοδο του Διαφωτισμού, ο Καντ θεωρείται από πολλούς νεότερους φιλοσόφους ως ο διανοητής που ενσαρκώνει τη μετάβαση στη νεωτερικότητα. Και αυτό γιατί έκανε την λεγόμενη «κοπερνίκεια στροφή» σε φιλοσοφικό επίπεδο. O Immanuel Kant έφυγε από τη ζωή, στις 12 Φεβρουαρίου του 1804, αφήνοντας ημιτελή μια τέταρτη Κριτική. Σύμφωνα με ορισμένους, πίστευε ότι το σύστημά του ήταν ανολοκλήρωτο και είχε κενά.

Οδηγεί ο φόβος της μοναξιάς σε ακατάλληλες σχέσεις;

Από πολύ νωρίς γαλουχούμαστε με την πεποίθηση ότι η προσωπική μας αξία είναι στενά συνδεδεμένη με την ικανότητα μας να βρούμε ένα σύντροφο, ότι ο γάμος είναι η πιο σπουδαία σχέση στη ζωή μας και επομένως δεν θα ήμαστε πλήρεις αν δεν βρούμε το άλλο μας μισό.

 

Επομένως είναι απολύτως κατανοητό γιατί πολλοί άνθρωποι λόγο και της ψυχολογικής πίεσης που υφίστανται από το στενό οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον αγχώνονται με την ιδέα της « αποκατάστασης» και καταλήγουν να επιλέγουν συντρόφους οι οποίοι είναι «κατώτεροι» από αυτούς που πραγματικά τους αξίζουν. Τα άτομα που είναι μόνα, ιδιαίτερα μετά από κάποια ηλικία νιώθουν άβολα στις κοινωνικές τους συναναστροφές, όταν μάλιστα ο περίγυρος τους συνεχώς τούς υπενθυμίζει ότι «το βιολογικό τους ρολόι έχει χτυπήσει» με αποτέλεσμα να δεσμεύονται παρορμητικά σε μια σχέση χωρίς καθόλου να συνειδητοποιούν αν είναι το δικό τους θέλω ή  επιταγή των άλλων.

 

Ένα από τα πιο πολύπλοκα και οδυνηρά διλλήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες είναι αν είναι προτιμότερο να είναι μόνοι ή να δεσμευτούν σε μια σχέση από ανάγκη.

 

Δεσμευτείτε σε μια σχέση αγάπης

Μερικοί από τους λόγους για τους οποίους θα πρέπει να επιμένετε ώστε να δεσμευτείτε σε μια σχέση από αγάπη που θα σας κάνει πραγματικά ευτυχισμένους είναι οι εξής:

 

1) Ο φόβος της μοναξιάς μπορεί να σας αποπροσανατολίσει από τα όνειρα και τις πραγματικές επιθυμίες σας.

Είναι αποδεδειγμένο ότι τα άτομα που φοβούνται να μείνουν μόνα και πιστεύουν ότι όσο μεγαλώνουν είναι ακόμα πιο δύσκολο, ίσως και ακατόρθωτο, να βρούνε ένα σύντροφο θέτουν σαν βασική προτεραιότητα να δεσμευτούν απλά και μόνο σε μια σχέση χωρίς να εξετάζουν την ποιότητα της ή ακόμα και την αξία του συντρόφου.

 

Είναι όμως ευτυχισμένα όταν χαμηλώνουν τον πήχη των προσδοκιών τους και εμπλέκονται σε τέτοιου είδους σχέσεις; Το σίγουρο είναι ότι μια τέτοια σχέση τους κάνει δυστυχισμένους, νιώθουν εγκλωβισμένοι και συναισθηματικά ευάλωτοι και πολλές φορές υπομένουν φοβούμενοι τόσο τη κοινωνική κριτική όσο και τα σχόλια του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος τους.

 

2) Το να είστε μόνη ή μόνος έχει και πλεονεκτήματα.
Όταν ήμαστε μόνοι έχουμε περισσότερες ευκαιρίες να δημιουργήσουμε δυνατές και αληθινές φιλικές σχέσεις, να ασχοληθούμε με δραστηριότητες που αγαπάμε, να ενισχύσουμε  την αυτοεκτίμηση μας και να αναπτύξουμε μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα που δεν θα εξαρτάται από την έγκριση του μελλοντικού μας συντρόφου.

 

Αυτό θα μας βοηθήσει να δεσμευτούμε σε μια υγιή σχέση , γιατί όταν θα ήμαστε ικανοποιημένοι από τον εαυτό μας και από τη ζωή μας δεν θα έχουμε μη ρεαλιστικές απαιτήσεις από τον σύντροφο μας να καλύψει τις δικές μας ανάγκες.

 

3) Ίσως αξίζει να περιμένετε με την πιθανότητα και μόνο να βρείτε την αληθινή αγάπη.

Το να δεσμευτείτε πιεστικά σε μια σχέση είναι η εύκολη λύση , ενώ το να περιμένετε και να επιμένετε είναι το δύσκολο στοίχημα. Μπορεί να συναντήσετε τον σύντροφο της ζωής σας λίγο αργότερα και να έχετε ένα ευτυχισμένο γάμο ενώ αντίθετα από το φόβο της μοναξιάς να προχωρήσετε σε ένα γάμο ο οποίος είναι καταδικασμένος να αποτύχει  και έτσι να είστε μονίμως δυστυχισμένοι.

 

Είναι σημαντικό να ζούμε τη ζωή μας σύμφωνα με τους δικούς μας όρους και να μη επηρεαζόμαστε από τα κοινωνικά στερεότυπα που μπορεί να μας οδηγήσουν σε δεσμεύσεις που θα μας εγκλωβίσουν και από τις οποίες ίσως δεν θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε αν κάποια στιγμή το θελήσουμε.

Με κάθε αντίο μαθαίνεις!

Η κάθε μέρα είναι διαφορετική, μοναδική, ίσως ρουτινιάρικη, ίσως γεμάτη εκπλήξεις καλές ή άσχημες! Κάθε μέρα που περνάει μαθαίνεις από κάτι, την μία μέρα κάτι μικρό, την επομένη κάτι μεγάλο, ίσως κάτι αδιάφορο ή κάτι σημαντικό. Δεν έχει σημασία τι είναι, σημασία έχει που μαθαίνεις.

Περνάει ο καιρός και αρχίζεις να καταλαβαίνεις την διαφορά μεταξύ του να κρατάς ένα χέρι ζεστά με το να αλυσοδένεις μία ψυχή. Μαθαίνεις πως η αγάπη δεν είναι να υποχωρείς, αλλά να αφήνεις ελεύθερο τον εαυτό σου. Μαθαίνεις πως το φιλί ενός ανθρώπου δεν είναι συμβόλαιο για το μέλλον, αλλά ένας τρόπος έκφρασης συμπάθειας, αγάπης. Μαθαίνεις πως τα δώρα που σου δίνουν δεν είναι υποσχέσεις για την σχέση που έχεις με έναν άνθρωπο, μα μία εκδήλωση ευχαρίστησης προς εσένα.

Και οι μήνες περνάνε και αρχίζεις να συνειδητοποιείς πως πρέπει να δέχεσαι τις ήττες σου και τις συνέπειες των πράξεων και αποφάσεών σου. Μαθαίνεις να κρατάς το κεφάλι σου ψηλά και το βλέμμα σου ευθεία μπροστά, όπως η περήφανη ματιά ενός άντρα, ή η χάρη μίας γυναίκας και όχι σαν το κλάμα ενός παιδιού. Συνεχίζεις στον δρόμο της ζωής και μαθαίνεις να χτίζεις τους δικούς σου δρόμους στο σήμερα, γιατί το αυριανό έδαφος σου φαίνεται αρκετά ασταθές για τα σχέδιά σου και αισθάνεσαι το παρελθόν σου να πέφτει στο κενό της διαδρομής που του έχεις δείξει.

Και τα χρόνια περνάνε και μαθαίνεις πως ο ήλιος δεν σε καίει όταν πραγματικά θες να τον πλησιάσεις. Μαθαίνεις πως το φεγγάρι είναι πάρα πολύ κοντά, όσο μια σκέψη ότι είσαι εκεί. Μαθαίνεις πως η ζωή θέλει προσπάθεια και όχι εγκατάλειψη, έτσι όπως σε εγκαταλείπουν οι γύρω σου τις δύσκολες στιγμές.

Τόσα πράγματα μαζεμένα και ο μόνος τρόπος που θέλεις να τα αντιμετωπίσεις είναι ένας. Εκείνος που δημιουργείς τον δικό σου κήπο και διακοσμείς την δική σου ψυχή με τα χρώματα, τα λουλούδια, τα αισθήματα και τα πιστεύω τα δικά σου. Σταματάς πια να περιμένεις τα λουλούδια που θα σου φέρει κάποιος συνάνθρωπός σου και τα παίρνεις μόνος σου.

Είναι ένας υπέροχος, μοναδικός τρόπος που συνεχίζεις να μαθαίνεις ότι μπορείς πραγματικά να υπομένεις, ότι είσαι πραγματικά δυνατός και ότι αξίζεις! Άνθρωποι έρχονται και φεύγουν, καταστάσεις δημιουργούνται και σταματούν, γεγονότα ξεκινάνε και παύουν και εσύ μαθαίνεις! Και ο χρόνος συνεχίζει να περνάει και εσύ συνεχίζεις να μαθαίνεις και μαθαίνεις και μαθαίνεις. Με κάθε αντίο που σε πλησιάζει, εσύ μαθαίνεις!

Θεαθήναι...

Πιο πολύ από ποτέ ζούμε στην εποχή του θεαθήναι. Από κάθε άποψη οι άνθρωποι ενδιαφέρονται να δείξουν προς τα έξω μια εικόνα που δεν είναι η πραγματική.
Γιατί άραγε; Που οδηγεί αυτό;

Το θεαθήναι, το φαίνεσθαι. Μια εικόνα που προβάλλεται για τον κόσμο! Μια εικόνα που αφορά είτε τη ζωή μας, είτε την κατάστασή μας ή τον χαρακτήρα μας που όμως δεν είναι η αληθινή. Κάτι μας σπρώχνει και μας έχει εγκλωβίσει να ασχολούμαστε με το τι θα δείξουμε κι ας απέχει παρασάγγης από την αλήθεια...

Σπαταλάμε χρόνο σε αυτό, ενέργεια, χρήμα ενδεχομένως και ανάθεμα αν ξέρουμε γιατί. Αν κερδίζουμε κάτι, αν είμαστε ευτυχισμένοι έτσι, αν καταλαβαίνουμε κάποιο νόημα.
Ακόμη κι αν πικράνουμε ανθρώπους που μας αγαπούν ή νοιάζονται σε αυτήν την ξέφρενη πορεία μας αφήνει αδιάφορους.

Και τελικά τι; Είναι σημαντικότεροι οι υπόλοιποι στους οποίους θέλουμε να αποδείξουμε όλα αυτά; Ευτυχώς βέβαια δεν είναι όλοι έτσι, αλλά αρκετοί ώστε να υπάρχει πρόβλημα.

Επενδύοντας στο θεαθήναι
Στην ουσία, ένα άτομο που ενδιαφέρεται τόσο για μια προβολή κι απόδειξη μιας εικόνας που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, είναι άτομο με προβλήματα από τα οποία θαρρεί έτσι θα ξεφύγει. Είναι άτομο που δεν τα έχει βρει με τον εαυτό του, δεν τον έχει αποδεχτεί και δε συμβιβάζεται με τη ζωή κι ό,τι αυτή του έχει προσφέρει επειδή ονειρεύεται άλλα που είναι αδύνατα ή ανέφικτα.

Επενδύει με κάθε τρόπο στο τι θα δείξει προς τα έξω για να μη ξέρει κανείς την αλήθεια. Ντρέπεται ή αισθάνεται μειονεκτικά για όσα έχει ή δεν έχει και διακατέχεται από συμπλέγματα τύπου κατωτερότητας αίσθημα.

Με το θεαθήναι προσπαθεί να αποκτήσει επιρροή, σεβασμό από τος άλλους ή εκτίμηση. Παλεύει έτσι να κερδίσει την αγάπη, το ενδιαφέρον ή το κύρος που του λείπει. Δίνει αξία στο φαίνεσθαι και θέλει να γίνει πιστευτός, να ελκύσει ανθρώπους ή ακόμη και να προκαλέσει το αίσθημα της ζήλιας για να νιώσει σπουδαίος.

Κάνει τα πάντα για να κρύψει την πραγματικότητα ακόμη και από τον εαυτό του, που εις γνώση του τον παραμυθιάζει για να μην πονά αφού δεν αντέχει την αλήθεια. Μοστράροντας όλα όσα φαντάζεται ότι είναι ή θα ήθελε να είναι, αισθάνεται δυνατός και σημαντικός μη καταλαβαίνοντας τις συνέπειες.

Συνέπειες
Όλος αυτός ο αγώνας σαφώς κι έχει συνέπειες που αργά ή γρήγορα θα χρειαστεί να τις αντιμετωπίσουμε. Η πραγματικότητα δεν αλλάζει με ουτοπίες άρα κάποια στιγμή θα μας χαστουκίσει ανελέητα και θα μας προσγειώσει.

Οι ανθρώπινες σχέσεις δε χτίζονται με ψέμματα ή ψεύτικα πράγματα συνεπώς η απομυθοποίηση είναι αναπόφευκτη επίσης. Από τον εαυτό μας δε γλιτώνουμε και δεν κρυβόμαστε μήτε τον ξεγελούμε κι έτσι θα έρθει ώρα αναγκαστικά να τον αντιμετωπίσουμε.

Όλο αυτό το οικοδόμημα του θεαθήναι θα καταρρεύσει αναμφίβολα. Κι εμείς θα έχουμε χάσει χρόνο, χρήμα, ευκαιρίες, ανθρώπους και άλλα πολλά. Το χειρότερο είναι πως θα έχουμε ακόμη μεγαλύτερο ψυχολογικό πρόβλημα μετέπειτα κι ελλοχεύουν άλλου είδους κίνδυνοι από αυτό.

Επενδύοντας σε αυτό που φαίνεται κι όχι σε αυτό που είναι πραγματικά, στην καλύτερη περίπτωση απλά δε θα πείσουμε αφού υποτιμούμε τη νοημοσύνη ενώ στην χειρότερη θα γελοιοποιηθούμε κιόλας. Θα εκτεθούμε ανεπανόρθωτα και οι απώλειες καθώς και οι ζημίες ίσως είναι μη αναστρέψιμα δεδομένα πλέον.

Επιβεβαιωμένη επίσης ένδειξη ανωριμότητας αποτελεί αυτό το ατέρμονο κι άσκοπο κυνήγι με αποτέλεσμα να υπάρξουν προβλήματα σε κάθε έκφανση της ζωής μας.

Τέλος, με τέτοιες συμπεριφορές φρενάρεις την πραγματική σου εξέλιξη σαν άτομο, τη διεύρυνση των οριζόντων σου, των γνώσεων και των εμπειριών που υποτίθεται μας διδάσκουν κάτι για να βελτιωθούμε. Διαβρώνεις την προσωπικότητά σου, παγιδεύεσαι και παγιώνεσαι σε στατικές καταστάσεις αδιέξοδες και αλλοιώνεις χαρακτήρα και ψυχή.

Δεν εκμεταλλεύεσαι και δε χαίρεσαι όσα έχεις ή όσα μπορείς να αποκτήσεις και ποτέ δε θα βρεις ηρεμία, ευτυχία ή αληθινή αποδοχή ούτε θα δεις τη δύναμή σου και που μπορούσες να φτάσεις.
Αλλαγή
Το να πέσει κανείς για λίγο κάποια στιγμή στην παγίδα του θεαθήναι είναι ίσως φυσιολογικό ή αναμενόμενο τέλος πάντων. Το θέμα είναι να το καταλάβει εγκαίρως και να βγει από αυτό ή να τον κάνουν να το κατανοήσει κάποιοι άλλοι για καλό του.

Θα πρέπει να κάνει αυτοκριτική, να είναι αυστηρός με τον εαυτό του, να μετανοήσει για λάθη προσπαθώντας να επιδιορθώσει ό,τι είναι εφικτό. Να πάρει ένα μάθημα ζωής και να αλλάξει τρόπο σκέψης και φιλοσοφία. Να αρχίσει να ζει με άλλα δεδομένα και να δεχτεί αλήθειες μα πρωτίστως τον εαυτό του.

Να εκτιμήσει όσα έχει, όσα είναι, όσα κατάφερε και να κρατήσει όσα κι όσους αξίζουν. Να μάθει να αξιολογεί αλλιώς και να βάζει ρεαλιστικούς στόχους. Να συμφιλιωθεί με όσα δεν του αρέσουν και να παλέψει να τα αλλάξει αληθινά κι όχι με εικόνα με το φαίνεθαι αλλά με το είναι!

Όλα αυτά κατακτώνται με την αυτογνωσία, τη μελέτη ίσως, την αυτοκριτική και την ταπεινότητα. Όλα αυτά κατανοούνται με το να αγαπάς αυτό που είσαι και να αισθάνεσαι ευγνωμοσύνη για όσα έχεις.

Θεραπεύοντας το παρελθόν

Όλα στη ζωή είναι μαθήματα που έρχονται να σου προσφέρουν… σοφία!

Κατά καιρούς μ’ απασχόλησε πολύ το ζήτημα της επιρροής του χρόνου όχι ως μονάδα μέτρησης αλλά από την άποψη της αίσθησης που αφήνουν τα γεγονότα της καθημερινότητας που έχουν πλέον παρέλθει. Πολλά συγγράμματα έχουν ασχοληθεί με το ζήτημα αυτό και τα περισσότερα συμβουλεύουν τους αναγνώστες να μην ασχολούνται με το παρελθόν, να το αφήνουν πίσω τους σαν ένα παλιό ρούχο που ξέφτισε και πλέον δεν ωφελεί να πιάνει χώρο στην γκαρνταρόμπα μας.

«Όπως το φίδι που απορρίπτει το παλιό του δέρμα πρέπει να απορρίπτουμε το παρελθόν μας ξανά και ξανά» –Βούδας

Η απόρριψη του παρελθόντος όπως την παρουσιάζει ο Βούδας με την παραπάνω προτροπή του είναι συνώνυμη της αναγέννησης. Ο άνθρωπος για να ξαναγεννηθεί πρέπει να πετάξει από πάνω του κάθε τι που πλέον έχει κάνει τον κύκλο του και δεν έχει να προσφέρει τίποτε στο ταξίδι της ψυχής που συνεχίζεται πάνω στη γη.

Τι συμβαίνει όμως με τα συναισθήματα που έχουν προκαλέσει όλες εκείνες οι καταστάσεις που έχουμε ζήσει; Που βρίσκονται οι εικόνες που συχνά πυκνά αναδύονται μπροστά στα μάτια της ψυχής και γεμίζουν το μυαλό μας με φωνές, φωνές τόσο δυνατές που δε μας αφήνουν να συνεχίσουμε την πορεία μας αμέριμνοι. Πολλές φορές κι εμείς οι ίδιοι αυθόρμητα κι ηθελημένα κάνουμε ένα μεγάλο μακροβούτι στο παρελθόν, σε στιγμές όμορφες που έχουν μείνει πίσω, για να νιώσουμε και πάλι έστω νοερά, εκείνη την όμορφη αίσθηση που οι συνθήκες που ζούμε στο παρόν δε μπορούν να μας προσφέρουν.

Αυτό το παλινδρομικό ταξίδι στο χρόνο, η αναπόληση των ωραίων στιγμών μοιάζει με μια απόδραση σε ένα άχρονο κρησφύγετο που νομίζουμε ότι θα μας προστατέψει από το τώρα, ενώ στον αντίποδα όλα τα αγκάθια του χθες μας ωθούν σε μια ονειροπόληση του μέλλοντος για να αποφύγουμε τον πόνο που μας προκαλούν. Το παρελθόν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είναι μια δίνη που όταν αφηνόμαστε στη δύναμη της είναι βέβαιο ότι θα μας καταπιεί.

Κάθε σκέψη-εικόνα κάθε στιγμή που ζούμε παίρνει ζωή, είναι μια ζωντανή οντότητα που καταγράφεται στο αιώνιο κι άφθαρτο αρχείο μας, κάπου βαθιά στο υποσυνείδητο μας. Διαγράφει μια άγνωστη διαδρομή κι αποθηκεύεται σε ένα απρόσιτο αρχείο που όταν χαλαρώνουμε το φυσικό σώμα και γίνει ένας συνειρμός πετάει πάνω μας ένα ατσάλινο δίχτυ και μας αιχμαλωτίζει. Η δύναμη της μοιάζει ακατανίκητη κι όσο πασχίζουμε να ξεφύγουμε απ’ αυτήν τόσο πιο σφιχτός γίνεται ο κλοιός της.

Απ’ το παρελθόν δε μπορούμε να ξεφύγουμε τρέχοντας μακριά απ’ αυτό, ούτε μπορούμε να αποφύγουμε το μέλλον που χτίζουμε στο παρόν, επειδή δεν υπάρχει ούτε μέλλον ούτε παρελθόν παρά μόνο ένα αιώνιο παρόν. Συνεπώς όλα όσα έγιναν κι όσα θα συμβούν βρίσκονται μαζί μας στο εδώ και στο τώρα, τα πρώτα έχουν ήδη πάρει ζωή απ’ την πνοή μας και τα δεύτερα έχουν ήδη γεννηθεί σε χρόνο μηδέν.

Άραγε πεθαίνει το παρελθόν; Μπορούμε να το πετάξουμε όπως το φίδι απορρίπτει το παλιό του δέρμα; Η απάντηση είναι ναι, όμως η νέα προσωπικότητα που θα γεννηθεί όπως η πεταλούδα μέσα από το κουκούλι του μεταξοσκώληκα, θα εμφανίσει τις ίδιες αξίες μ’ αυτή που πέθανε, θα κουβαλήσει το ίδιο φορτίο που δεν κατόρθωσε να αλαφρύνει πριν απορρίψει τη παλιά της μορφή. Άρα ο θάνατος της μορφής ως απόδραση είναι μια πλάνη. Η μεταμόρφωση της προσωπικότητας είναι το μυστικό.

Πρακτικά υπάρχουν κάποιοι τρόποι για να επιτευχθεί αυτό, θα παρουσιάσουμε δύο απ’ αυτούς: Ο πρώτος τρόπος είναι να αγνοήσουμε επιδεικτικά το παρελθόν αποσύροντας κάθε σκέψη μας απ αυτό. Είναι αλήθεια πως απ’ όπου η σκέψη αποτραβηχτεί αυτό μαραζώνει ατροφεί και πέφτει σε χειμερία νάρκη. Αυτή η μέθοδος είναι καλή για όσους έχουν τη δύναμη να ελέγξουν απόλυτα τη σκέψη, γιατί αν έστω και για μια απειροελάχιστη στιγμή ξεφύγει και γλιστρήσει πίσω τότε η εικόνα θα αναγεννηθεί.

Ο δεύτερος τρόπος είναι να θεραπεύσουμε το παρελθόν. Να κατανοήσουμε το μάθημα που είχε να μας δώσει κι έτσι να πάρουμε τα δώρα που έκρυβε μέσα του. Αυτή η κατανόηση στην ουσία είναι μια αποδοχή που βρίσκεται συμπυκνωμένη στη φράση: Ότι έγινε, έγινε κοιτάω μόνο μπροστά. Όχι όμως απλά έγινε, αλλά κατάλαβα πως έγινε γιατί έγινε και τι πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα.

Αν το παρελθόν μας διδάξει μέσα από τις δράσεις μας οι οποίες μας πληγώσανε ή μέσα από τις δράσεις των άλλων απέναντι μας που κι αυτές χαράξανε τα σημάδια τους στη ψυχή μας, αν μπορέσουμε και ρουφήξουμε το απόσταγμα της συνειδητότητας που περιέχουν εκείνες οι στιγμές τότε το παρελθόν δε θα μας ενοχλήσει ποτέ ξανά, θα του αφιερώσουμε ένα χαμόγελο ικανοποίησης κι ευγνωμοσύνης για τη σοφία που μας χάρισε κι απελευθερωμένοι θα βαδίσουμε μπροστά. Όταν λέμε μπροστά δεν εννοούμε στο μέλλον, αλλά εδώ μπροστά στα πόδια μας, σε τούτη την στιγμή, γιατί αν η στιγμή μας ξεφύγει ή αν μέσα της δράσουμε ασυνείδητα τότε ένα νέο μέλλον παρόμοιο με το άσχημο παρελθόν θα μας συναντήσει λίγα μέτρα πιο κάτω.

Η ουσία λοιπόν βρίσκεται στην συμφιλίωση με τον μικρό εαυτό του χθες που έσφαλε και πληγώθηκε κι όχι στην απομάκρυνση του σαν ένα παιδί που δε θέλουμε πια να παίξουμε μαζί του. Δε μπορούμε να κόψουμε ένα κομμάτι απ’ τον εαυτό μας και να το πετάξουμε μες το πηγάδι της λησμονιάς. Ότι έχουμε είναι δικό μας κι έχουμε χρέος να μετουσιώσουμε το κάρβουνο μας σε διαμάντι και τον χαλκό μας σε χρυσό. Αυτό σημαίνει η φράση: Να πεθάνεις ενόσω ζεις και να ξαναγεννηθείς. Στάσου για μια στιγμή μες τη μέρα, κάπου ήσυχα στη φύση ή στο δωμάτιο σου, χαλάρωσε και κοίταξε πίσω στο παρελθόν. Πρόσεξε όμως πως θα κοιτάξεις, επειδή το παρελθόν είναι το κεφάλι της Μέδουσας.

Μη φοβάσαι να ρίξεις το βλέμμα σου πίσω αλλά δε πρέπει να νιώθεις το συναίσθημα του χθες. Αν δε μπορείς να το κάνεις, μη προχωράς, αν έχεις τη δύναμη τότε βάδισε αργά προς την εικόνα που αιμορραγεί δίχως φόβο, δίχως θλίψη, δίχως πόνο. Κοίταξε την με τα απαθή αλλά εξεταστικά μάτια ενός χειρουργού γιατί ήρθε η ώρα να βάλεις βαθιά το νυστέρι και να βγάλεις μια για πάντα την ακίδα του χθες που πονά.

Με το βλέμμα σταθερό κι αδίστακτο αλλά με Αγάπη στη καρδιά, ρώτησε: Τι ήρθες να μου διδάξεις που δεν έμαθα; Τι είναι αυτό που θέλεις να κατανοήσω για να πάψεις να αιμορραγείς; Παρατήρησε τις εικόνες που θα αναδυθούν, πρόσεξε τι ήταν αυτό που έκανες τότε κι έφερε το λάθος αποτέλεσμα. Μη βιάζεσαι να απαντήσεις εσύ με το μυαλό, η απάντηση θα έρθει στην ώρα της μέσα από την καρδιά και μέχρι τότε μη κοιτάξεις ποτέ πίσω σου ξανά.

Να θυμάσαι ότι:
Όλα στη ζωή είναι μαθήματα που έρχονται να σου προσφέρουν σοφία. Κάθε δράση έχει ένα αποτέλεσμα. Σκέψου πριν δράσεις, μη βιάζεσαι, να σπεύδεις βραδέως.
Όταν σε ένα μάθημα δε τα πήγες καλά αυτό θα προσπαθήσει να σε αφυπνίσει με τον πόνο. Μη φοβάσαι, αυτό που πονάει δεν είσαι Εσύ.
Άδραξε το σινιάλο του πόνου και κάντο μετάνοια.
Αν θέλεις να μη σε απασχολήσει ποτέ το παρελθόν ζήσε συνειδητά στο παρόν δίχως προσκολλήσεις. Να ζεις μόνο στο παρόν και τότε θα πάψει να υπάρχει ο χρόνος.
Όλα είναι ενέργεια, άλλαξε νοερά το παρελθόν σου και θα αλλάξει πραγματικά το μέλλον σου, όχι γιατί είναι μαγεία αλλά επειδή πραγματικά θ’ αλλάξεις εσύ, αν εσύ δεν αλλάξεις θα περπατήσεις τον ίδιο δρόμο ξανά.
Μετουσίωσε τα απόβλητα μέσα σου σε γάργαρο δροσερό νερό, έχεις και τη δύναμη και τις προϋποθέσεις, απλά θυμήσου ποιος Είσαι και θα δεις ότι το μπορείς.

Η χαρά βρίσκεται πάντοτε μέσα σου. Οι άλλοι είναι απλώς οι αφορμές

Όποτε υπάρχει χαρά, νιώθεις πως έρχεται απ’ έξω. Συνάντησες ένα φίλο. Φυσικά, φαίνεται ότι η χαρά σου έρχεται από το φίλο, επειδή τον είδες. Στην πραγματικότητα όμως, δεν συμβαίνει αυτό. Η χαρά βρίσκεται πάντοτε μέσα σου. Ο φίλος έγινε απλώς η αφορμή. Ο φίλος σε βοήθησε να τη βγάλεις προς τα έξω, σε βοήθησε να δεις πως είναι εκεί.

Κι αυτό δεν συμβαίνει μόνο με τη χαρά, αλλά με το κάθε τι. Συμβαίνει με το θυμό, με τη λύπη, με τη δυστυχία, με την ευτυχία, συμβαίνει με το κάθε τι. Οι άλλοι είναι απλώς οι αφορμές, με τις οποίες εκφράζονται τα πράγματα που είναι κρυμμένα μέσα σου. Δεν είναι οι αιτίες, δεν προκαλούν εκείνοι κάτι μέσα σου.

Οτιδήποτε συμβαίνει, συμβαίνει μέσα σου. Πάντοτε εκεί βρισκόταν. Απλώς η συνάντηση με αυτό το φίλο έχει γίνει η αφορμή να βγει οτιδήποτε ήταν κρυμμένο. Από τις κρυμμένες πηγές, έχει γίνει φανερό, έχει εκδηλωθεί. Όποτε συμβαίνει αυτό, μείνε κεντραρισμένος στο εσωτερικό συναίσθημα και τότε θα έχεις διαφορετική συμπεριφορά για το κάθε τι στη ζωή.

Όποτε είσαι μόνος, δεν υπάρχει κανένας που να προκαλέσει το θυμό σου, κανένας που να σε κάνει να στενοχωρηθείς, κανένας που να σε κάνει να φορέσεις τα ψεύτικα πρόσωπά σου. Όταν είσαι μόνος, δεν εμφανίζεται ο θυμός. Όχι ότι ο θυμός έχει εξαφανιστεί, απλώς δεν υπάρχει αφορμή για να εκδηλωθεί ο θυμός. Είσαι γεμάτος θυμό, μα δεν βρίσκεται εκεί κανένας για να σε προσβάλλει, να σε πληγώσει. Το μόνο που λείπει είναι η ευκαιρία. Κι ύστερα, γυρίζεις και πάλι στον κόσμο. Ζεις πενήντα χρόνια στα Ιμαλάια και όταν ξαναγυρίζεις στον κόσμο, αμέσως θα βρεις πως υπάρχει θυμός μέσα σου, φρέσκος όσο ποτέ. Μπορεί μάλιστα να είναι και πιο δυνατός τώρα, επειδή επί πενήντα χρόνια μάζευες θυμό, μάζευες δηλητήριο. Τότε, φοβάται κανείς να ξαναγυρίσει στον κόσμο.

Που ήταν το μοναδικό ιερό στην αρχαία Ελλάδα αφιερωμένο στον Άδη

Το Μοναδικό Ιερό του Άδη στην Ελλάδα βρισκόταν στην Ηλειακή Πύλο (στην αρχαιότητα υπήρχαν τρεις πόλεις με την ονομασία «Πύλος». Η Μεσσηνιακή, η Τριφυλλιακή και η Ηλειακή). Μόνο οι Ηλείοι τιμούσαν τον Άδη. Οι όποιες τιμές του αποδίδονταν είτε ήταν μυστικές είτε ξεχάστηκαν γρήγορα.

 Ο Ηλειακός Άδης δεν πρέπει να ταυτίζεται με τον Πλούτωνα, αφού οι Ηλείοι διαχώριζαν τις δύο αυτές θεότητες. Ανάμεσα στα άλλα ιερά και κτίσματα της Ήλιδας υπήρχε ιερός περίβολος και ναός του Άδη. Οι χώροι άνοιγαν μόλις μία φορά το χρόνο και για έναν μόνο ιερέα. Ποτέ άλλοτε και για κανένα λόγο δεν άνοιγε το ιερό, αφού θεωρούσαν ότι μόνο μία φορά πηγαίνει ο άνθρωπος στον Κάτω Κόσμο.

 Ο λόγος που οι Ηλείοι είχαν ναό του Άδη σύμφωνα με τον Παυσανία είναι πως όταν ο Ηρακλής επιτέθηκε στην Ηλειακή Πύλο, είχε βοήθεια από την Αθηνά, οπότε ο Άδης που μισούσε τον Ηρακλή έσπευσε να βοηθήσει τους Πυλίους. Ο Όμηρος επίσης αναφέρει πως «ο Άδης ήταν μεταξύ αυτών που πληγώθηκαν, όταν ο γιος του ασπιδοφόρου Δία, χτυπώντας τον στην Πύλο, ανάμεσα στους νεκρούς, τον έκανε να πονάει». Πέρα από την εξήγηση σχετικά με τον Ηρακλή, υπάρχουν υπόνοιες πως η Πύλος πήρε το όνομά της επειδή ήταν Πύλη προς Τον Κάτω Κόσμο.
Ίσως δεν είναι τυχαίο που υπήρχαν περισσότερες από μία πόλεις με την ίδια ονομασία, ίσως οι Είσοδοι για τον Κάτω Κόσμο να ήταν αρκετές.

Στην περίπτωση αυτή, ασφαλώς και θα λάτρευαν με κάποιο φανερό ή μυστικό τρόπο τον Άδη.

Ο περιηγητής Στράβωνας που επισκέφθηκε την περιοχή από την περιοχή το 175 μ.Χ, αναφέρει πως Ανατολικά της Πύλου είναι ένα βουνό με το όνομα Μίνθη. Το όνομα Μίνθη, το βουνό το πήρε από τη νύμφη Μίνθη, κόρη του Κωκυτού. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Μίνθη ήταν όμορφη και γύριζε στους δρυμούς του βουνού αυτού. Εκεί την είδε κάποια μέρα ο Πλούτωνας, ο θεός του Άδη, την αγάπησε παράφορα και την έκαμε ερωμένη του. Η Περσεφόνη, η γυναίκα του όταν το αντιλήφθηκε αυτό παραπονέθηκε στη μάνα της την Δήμητρα, τη θεά της γεωργίας η οποία την μεταμόρφωσε εις "κηπαίαν" Μίνθη, ένα αρωματικό φυτό της οικογένειας των χειλανθών που φυτρώνει εδώ και χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική. Ο Στράβωνας δίνει και άλλες πληροφορίες: Αναφέρει ότι στο βουνό αυτό υπήρχε ναός του Αδη, άλσος αφιερωμένο στη Δήμητρα και ιερό του Μακιστίου Ηρακλή.

Το βουνό της Μίνθης, ο γεωγράφος το συνδέει άμεσα με τον Αχέροντα (Ποτάμι που συνδέεται με τον κάτω κόσμο σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες) και τα ιερά που αναφέρθησαν στην περιοχή. Ο ποταμός Αχέρων πηγάζει από τα υψίπεδα της νότιας και ανατολικής πλευράς της Μίνθης και συμβάλλει στον Αλφειό αφού συναντηθεί με το ρεύμα του Διάγωντα.

Άλλο υδάτινο ρεύμα πηγάζει από τη βόρεια πλευρά του ίδιου βουνού, περνάει μέσα από το χωριό Μίνθη και συμβάλλει στον Αχέροντα στο μέρος του λέγεται Γκρεμισμένη. Αυτό το ποταμάκι σήμερα το λένε Μπουντρούμι ή Κακάβα αλλά οι παλαιοί κάτοικοι το αποκαλούσαν Πυρνοπόταμο και το συνέδεαν με τις ψυχές των νεκρών. Ο Πυρνοπόταμος ίσως έδωσε και το όνομα Βαβνούκα στο βουνό από το βαυνός που σημαίνει φούρνος. Το ρεύμα αυτό είναι ο Πυρφλεγέθων του μύθου, παραπόταμος του Αχέροντα. Τέλος ένα άλλο υδάτινο ρεύμα που συμβάλλει στον Αχέροντα στο φαράγγι του Μεσοβουνιού αποκαλείται Μυζήλας. Η λέξη είναι παράγωγος του ρήματος μύζω που σημαίνει θρηνώ, αναστενάζω, μουγγρίζω( βλέπε λεξικό Πάπυρος).Αυτό το ρεύμα εικάζεται ότι είναι ο μυθικός Κωκυτός.

Με την ονομασία Πλούτωνας, ο θεός ήταν πιο γνωστός και προσιτός στους πιστούς. Έξι είναι όλα κι όλα τα ιερά ανά την Ελλάδα που λάτρευαν τον υποχθόνιο θεό με την ονομασία αυτή και τα έξι βρίσκονταν στην Πελοπόννησο. Συνήθως λατρευόταν από κοινού με την Δήμητρα και την Περσεφόνη. Πλουτώνια (ή Χαρώνια) ονόμαζαν μέρη που πίστευαν ότι είχαν σχέση με τον θεό του Κάτω Κόσμου, όπως πηγάδια, βάραθρα, σπηλιές. Ταυτόχρονα, τα μέρη και τα ιερά θεωρούνταν τόποι σκοτεινών δυνάμεων και μαντικής τέχνης.

Τέτοια Νεκρομαντεία υπήρχαν στην Θεσπρωτία, στο Ταίναρο, στην Κύμη της Ιταλίας και στα Χαρώνια της Φιγαλείας. Πιστεύεται ότι Ηλείοι μετέφεραν τη λατρεία του Άδη και στη Δωδώνη, ιδρύοντας εκεί Νεκρομαντείο. Στην Ιλιάδα αναφέρεται πως για να επικαλεστούν τον θεό Άδη οι πιστοί χτυπούσαν τα χέρια και τα πόδια τους στη γη για να τους ακούσει ενώ θυσίαζαν και μαύρα πρόβατα.

Ο σκύλος, το φίδι και ο λύκος από τα ζώα, το κυπαρίσσι από τα δέντρα και ο νάρκισσος από τα λουλούδια ήταν αφιερωμένα στον Άδη. Οι απεικονίσεις και τα αγάλματα του Άδη είναι ελάχιστα, αφού ο κόσμος φοβόταν ακόμα και να προφέρει το όνομά του. Σε αγγεία και ανάγλυφα εμφανιζόταν σκυθρωπός με μακρυά μαλλιά και γένια, ενώ το βλέμμα του ήταν απόκοσμο και απέπνεε φόβο.

Τα γεωτρύπανα της αρχαίας Ελλάδας

Απο την αρχαία Ελλάδα όπως  αποδείχθηκε χρησιμοποιούνταν τα γεωτρύπανα

Το αμερικανικό επιστημονικό Ινστιτούτο «Clearwater Revival Science Digest» δημοσίευσε μια έκθεση σχετικά με μια ασυνήθιστη ανακάλυψη, την οποία έκανε μια διεθνής ομάδα αρχαιολόγων στην ανατολική  ακτή της Σικελίας, κοντά στην πόλη των Συρακουσών.

Η περιοχή αυτή ήταν μέρος των πρώτων ελληνικών αποικιών στις Συρακούσες. Με την ευκαιρία: οι Συρακούσες ήταν η πατρίδα του Αρχιμήδη.

Στα περίχωρα της πόλης, μεταξύ των  αρχαίων αντικειμένων στην έπαυλη ενός ευγενούς πολίτη,  βρέθηκε ένα αντικείμενο το οποίο προκάλεσε έκπληξη στους επιστήμονες:

Μια χάλκινη ράβδος στην οποία υπήρχε ένα έλασμα χαλκού που περιστρέφονταν κυκλικά. Το χάλκινο έλασμα στο άκρο της ράβδου ήταν έτοιμο να πέσει από τη διάβρωση της χρήσης ή του χρόνου.

Ο επικεφαλής του προγράμματος, καθηγητής Απρίλ Γουέλς (April Wells) δήλωσε: «Ήταν ένα πραγματικό σοκ για εμάς!», «Δεν μπορώ να το πιστέψω. Αποδεικνύεται ότι ήταν σε χρήση για γεωτρήσεις αυτό το γεωτρύπανο στον δεύτερο αιώνα προ Χριστού».

Το τρυπάνι βρέθηκε σε όρθια θέση. Έχει  διάμετρο 25 εκατοστά και μήκος 3,5 μέτρα.

Τον περασμένο Μάιο στο χώρο άρχισαν εργασίες, από μια ομάδα γεωφυσικών από την Κατάνια, με σκοπό τη χρήση σεισμικών συσκευών που θα τοποθετούνταν στο βάθος ενός πηγαδιού.

Το δημοσίευμα σημειώνει ότι πολλά επιτεύγματα του Αρχιμήδη χρησιμοποιούνται και σήμερα, χωρίς να γνωρίζουμε την προέλευσή τους, όπως είναι για παράδειγμα ο «κοχλίας του Αρχιμήδη» που χρησιμοποιείται, βελτιωμένος βέβαια,  στο σύστημα αποχέτευσης.

Στις ΗΠΑ έφτιαξαν για πρώτη φορά μαγνήτη δύο διαστάσεων

Ερευνητές στις ΗΠΑ δημιούργησαν τον πρώτο πραγματικά δισδιάστατο μαγνήτη. Πρόκειται για μια μαγνητική μορφή του τριιωδιούχου χρωμίου με πάχος μόνο ενός ατόμου.

Το επίτευγμα θα επιτρέψει στους επιστήμονες να εκτελέσουν αδύνατα έως τώρα πειράματα και παράλληλα να προωθήσουν νέες, πολύ χρήσιμες εφαρμογές. Επιπλέον, εμπλουτίζει την «οικογένεια» των υλικών δύο διαστάσεων (2D) που είναι μονοστρωματικά (mono-layers), δηλαδή αποτελούνται από ένα μοναδικό στρώμα πάχους ενός ατόμου.

Οι επιστήμονες των πανεπιστημίων ΜΙΤ και Ουάσιγκτον, με επικεφαλής τους καθηγητές Φυσικής, Πάμπλο Τζαρίλο-Χερέρο και Σιαοντόνγκ Χου αντίστοιχα, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Nature».

Τα μαγνητικά υλικά αποτελούν τη βάση πολλών σύγχρονων τεχνολογιών χρησιμοποιούμενα για την αποθήκευση ψηφιακών δεδομένων, τους αισθητήρες κα. Η γενικότερη τάση σμίκρυνσης των ημιαγωγών, μονωτών κα στη βιομηχανία ηλεκτρονικών δημιουργεί απαιτήσεις να γίνουν και τα μαγνητικά υλικά ολοένα πιο μικρά.

Η νέα ανακάλυψη δείχνει ότι ο μαγνητισμός μπορεί να υπάρξει ακόμη και στο «βασίλειο» των δύο διαστάσεων, πράγμα που ανοίγει πολλές νέες δυνατότητες, ιδίως στο πεδίο της πληροφορικής και των ηλεκτρονικών.

Στο παρελθόν, άλλοι επιστήμονες είχαν δείξει ότι το τριιωδιούχο χρώμιο στην τρισδιάστατη πολυστρωματική κρυσταλλική μορφή του διαθέτει σιδηρομαγνητικές ιδιότητες (δηλαδή δημιουργεί «αυθόρμητα» ένα μαγνητικό πεδίο). Όμως μέχρι σήμερα κανένα τρισδιάστατο σιδηρομαγνητικό υλικό (ferromagnetic) δεν είχε διατηρήσει τις μαγνητικές ιδιότητές του, όταν συρρικνωνόταν σε δύο διαστάσεις, κάτι που τώρα κατέστη εφικτό για πρώτη φορά.

Όμως ο πρώτος αυτός μαγνήτης 2D αποκτά τη μαγνητική ιδιότητά του σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (πολλούς βαθμούς κάτω από το μηδέν). Το επόμενο σημαντικό βήμα θα είναι να βρεθεί ένας δισδιάστατος μαγνήτης που να λειτουργεί σε θερμοκρασία δωματίου, έτσι ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί στα καταναλωτικά ηλεκτρονικά.

O γαλαξίας Little Lion αποκαλύπτει μυστικά της Μεγάλης Έκρηξης

Ένας γαλαξίας σε απόσταση περίπου 30 εκ. ετών φωτός,  ο Little Lion , όπως φαίνεται έχει σύσταση και συνθήκες παρόμοιες με εκείνες που επικρατούσαν στο νεογέννητο Σύμπαν. Οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι η μελέτη του θα προσφέρει νέα δεδομένα για τη δημιουργία και εξέλιξη του Σύμπαντος.

 

Οι συνθήκες που επικρατούν εκεί είναι παρόμοιες με εκείνες της γέννησης του Σύμπαντος

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble κατέγραψε εικόνες του Μικρού Λέοντα, του μικρού γαλαξία μπλε απόχρωσης που διαθέτει συνθήκες παρόμοιες με εκείνες του νεογέννητου Σύμπαντος

 

Ομάδα ερευνητών στις ΗΠΑ παρατήρησε τον γαλαξία AGC 1986691 που οι επιστήμονες έχουν ονομάσει Leoncino ή «Μικρό Λέοντα». Πρόκειται για ένα πολύ μικρό σε έκταση και αριθμό άστρων γαλαξία. Εχει μπλε απόχρωση αλλά μικρή φωτεινότητα. Οπως διαπίστωσαν οι ερευνητές ο γαλαξίας αυτός έχει πολύ χαμηλά επίπεδα βαρέων και μεταλλικών χημικών στοιχείων κάτι που συνέβαινε και στο πρώιμο Σύμπαν.

 

Η πρώτη γενιά άστρων δεν διέθετε υψηλά επίπεδα βαρέων και μεταλλικών στοιχείων αλλά αποτελούνταν κυρίως από υδρογόνο, ήλιο και λίθιο. Τα άστρα αυτά έκαιγαν γρήγορα τα καύσιμα τους και καταστρέφονταν σε εκρήξεις σουπερνόβα διασκορπίζοντας τα βαρέα και μεταλλικά στοιχεία τους τα οποία ενσωματώνονταν στη συνέχεια στην επόμενη γενιά άστρων σε μια διαδικασία η οποία προοδευτικά προκάλεσε την αύξηση των επιπέδων βαρέων και μεταλλικών στοιχείων στο Σύμπαν.

 

«Πρόκειται για τον φτωχότερο σε βαρέα και μεταλλικά γαλαξία που γνωρίζουμε. Η ανακάλυψη του θα βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα τις συνθήκες που επικρατούσαν στο νεογέννητο Σύμπαν και να προσομοιώσουμε τις συνθήκες της Μεγάλης Έκρηξης»αναφέρει ο Τζον Σάλτζερ καθηγητής αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα και μέλος της ερευνητικής ομάδας. Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal».

Ως προς πού κινείται ο Γαλαξίας μας με ταχύτητα 600 km/sec;

Γνωρίζουμε ότι οι μεγάλες κοσμικές δομές του Σύμπαντος περιλαμβάνουν τα σμήνη των γαλαξιών, τα γαλαξιακά υπερσμήνη και τέλος τα «μεγάλα τείχη» (μια διάταξη από γαλαξίες σε μορφή εκτεταμένου φύλλου), που εκτείνονται σε μήκος εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών φωτός. Υπάρχει όμως και μια άλλη υπερμεγέθης συγκέντρωση μάζας, ο ¨Μεγάλος Ελκυστής«, που ασκεί τεράστια ελκτική βαρυτική δύναμη ώστε να αποτελεί μαζί με τις υπόλοιπες δομές της κοσμικής ύλης, την αιτία της κίνησης όχι μόνο γαλαξιών, όπως ο δικός μας, αλλά και του σμήνους της Παρθένου στον οποίο ανήκει και η τοπική ομάδα του Γαλαξία μας, με εκπληκτικά μεγάλες ταχύτητες.

Η μέτρηση αυτών των κοσμικών ταχυτήτων γίνεται με πλαίσιο αναφοράς το Κοσμικό Υπόβαθρο Μικροκυμάτων. Έτσι ακριβείς μετρήσεις έδειξαν ότι κινούμεθα προς το τμήμα του Ουρανού, που βρίσκεται ο αστερισμός του Λέοντα.

 

Ο Γαλαξίας μας μαζί με άλλους (Ανδρομέδας, τα Νέφη του Μαγγελάνου και τριάντα ακόμη μικρότερους γαλαξίες), αποτελούν μια τοπική ομάδα που κινείται με ταχύτητα περίπου 600 km/sec προς την κατεύθυνση ενός μικρού αστερισμού, στο Νότιο ημισφαίριο του Ουρανού, την Αντλία. Πρέπει να εξηγήσουμε όμως ότι η κίνηση αυτή δεν οφείλεται στην διαστολή του Σύμπαντος αλλά σε τέσσερις διαφορετικές αιτίες. 

Η πρώτη αιτία είναι η βαρυτική έλξη που ασκούν οι αμέσως γειτονικοί γαλαξίες, προς την Τοπική Ομάδα που ανήκει ο Γαλαξίας μας. Λόγω αυτής της έλξης ο Γαλαξίας μας, καθώς και η Τοπική Ομάδα που ανήκει, κινείται με ταχύτητα 100 km/sec ως προς το κοσμικό υπόβαθρο (μέσα στο Νέφος Κόμης-Γλύπτη).

 

Το σμήνος της Παρθένου, μέσα στο οποίο βρίσκεται το τοπικό σμήνος, βρίσκεται στο   κέντρο μιας άλλης κοσμικής υπερδομής που λέγεται Υπερσμήνος της Παρθένου. Η βαρυτική έλξη του Υπερσμήνους προς το Νέφος Κόμης-Γλύπτη, έχει σαν αποτέλεσμα να κινείται το Νέφος ως προς το υπερσμήνος με ταχύτητα 300 km/sec περίπου.

 

Η τρίτη αιτία, της κίνησης, οφείλεται σε μιαν άγνωστη πηγή, που βρίσκεται προς τον αστερισμό του Μικρού Κυνός, που προσδίδει στην Τοπική Ομάδα των γαλαξιών ταχύτητα 370 km/sec. Λόγω του νέφους που περιβάλλει τη πηγή αυτή δεν είναι εύκολο να διευκρινιστεί η αιτία της κίνησης αυτής.

 

Και τέλος, το 1986 μια ομάδα επτά αστρονόμων, ανακάλυψε μια υπερμεγέθη συγκέντρωση γαλαξιών, σε απόσταση 300 εκατομμυρίων ετών φωτός, προς την κατεύθυνση του αστερισμού της Ύδρας και του Κενταύρου, στο Νότιο Ημισφαίριο. Οι μετρήσεις τους έδειξαν μια τέταρτη κίνηση των γαλαξιών της γειτονιάς μας, προς τη νέα αυτή υπερμεγέθη συγκέντρωση των γαλαξιών, με την εκπληκτική ταχύτητα των 530 km/sec. Επειδή αυτή η ταχύτητα είναι πολύ μεγαλύτερη των άλλων τριών, αυτή η υπερμεγέθης συγκέντρωση που την προκαλεί, ονομάστηκε «Μέγας Ελκυστής».

 

Το 1990, οι αμερικανοί αστρονόμοι Alan Dressler και Sandra Faber υποστήριξαν ότι ο Γαλαξίας μαζί με τους γειτονικούς του ρέουμε προς αυτή την κατεύθυνση σαν ένας ουράνιος ποταμός που έλκεται από το βαρυτικό πεδίο μιας μεγάλης συγκέντρωσης μάζας, που ονομάστηκε Μεγάλος Ελκυστής. Υπολογίζεται ότι απέχει 147 εκατομμύρια έτη φωτός και το μεγαλύτερο μέρος του είναι καλυμμένο από τη σκόνη του δικού μας Γαλαξία. Κατ’ εκτίμηση η μάζα του υπολογίστηκε ότι είναι ίση με 5×10¹⁶ ήλιους. 

 

Μόλις 7.500 γαλαξίες περιλαμβάνει η έκταση όπου βρίσκεται ο Μεγάλος Ελκυστής και το 90% της ύλης είναι στην παράξενη και άγνωστη ακόμα μορφή της σκοτεινής ύλης. Η σκοτεινή ύλη ελέγχει ορισμένα χαρακτηριστικά της γαλαξιακής περιστροφής καθώς και τη βαρυτική αλληλεπίδραση μεταξύ των γαλαξιών. Δεν έχει ακόμα διαπιστωθεί αυτή η βαρυτική αλληλεπίδραση αλλά σίγουρα υπάρχει.

 

Όταν όμως αθροιστούν διανυσματικά οι τέσσερις ταχύτητες που οφείλονται όπως είπαμε : στον Μέγα Ελκυστή, στο Υπερσμήνος της Παρθένου, στην άγνωστη πηγή που βρίσκεται στον Αστερισμό του Μικρού Κυνός και τέλος στις γειτονικές γαλαξιακές ομάδες στο Νέφος Κόμη-Γλύπτη, τότε το αποτέλεσμα είναι 600km/sec όπως αναφέραμε στην αρχή.

 

Ο Μεγάλος Ελκυστής είναι τόσο μεγάλος σε έκταση που καταλαμβάνει το ένα τρίτο περίπου του Νότιου Ημισφαιρίου. Αποτελείται από πολλές μικρές ομάδες γαλαξιών αλλά και σμήνη γαλαξιών. Η μάζα του υπολογίζεται περίπου σε 5.10¹⁶   ηλιακές μάζες ή 50.000 φορές τη μάζα του Γαλαξία μας. Το κέντρο του βρίσκεται ότι απέχει από μας περίπου 300 εκατομμύρια έτη φωτός και εκεί βρίσκεται μια υπέρπυκνη περιοχή, ένα υπερσμήνος γαλαξιών, με το όνομα 3627 Abell.

 

Ο σχηματισμός αυτός, το υπερσμήνος 3627 Abell, είναι ο πυκνότερος σχηματισμός που έχει μέχρι τώρα παρατηρηθεί και αποτελεί το 10% περίπου της μάζας του Μεγάλου Ελκυστή. Εκπέμπει δε έντονα ακτίνες Χ, όπως και όλες οι μεγάλες συγκεντρώσεις μάζας στο Σύμπαν.

Εννέα νάνοι γαλαξίες βρέθηκαν να περιφέρονται γύρω από τον Γαλαξία μας

Χρησιμοποιώντας την ισχυρότερη κάμερα του κόσμου, αστρονόμοι του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ εντόπισαν ακόμα εννέα μικροσκοπικούς γαλαξίες να κινούνται σε τροχιά γύρω από τον δικό μας Γαλαξία. Η «αναπάντεχη» ανακάλυψη θα μπορούσε τώρα να βοηθήσει τους κοσμολόγους να ελέγξουν τα μοντέλα τους για τη μυστηριώδη σκοτεινή ύλη.

 

Οι θέσεις των νέων γειτόνων μας στον ουρανό του νοτίου ημισφαιρίου. Οι ένθετες εικόνες δείχνουν τους πιο λαμπερούς. Τρεις ακόμα γαλαξίες νάνοι βρίσκονται έξω από το οπτικό πεδίο της εικόνας

Είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτονται τέτοια σώματα μετά την ανακάλυψη δεκάδων γαλαξιών νάνων το 2005 και το 2006 στον ουρανό του βορείου ημισφαιρίου, υπερηφανεύονται οι ερευνητές σε ανακοίνωσή τους.

 

Στον ουρανό του νοτίου ημισφαιρίου

Οι νέοι δορυφορικοί γαλαξίες ανακαλύφθηκαν στον ουρανό του νότιου ημισφαιρίου κοντά στο Μεγάλο και το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου, τους πλέον γνωστούς γαλαξίες νάνους που περιφέρονται γύρω από τον Γαλαξία.

 

Τα νέα σώματα αποτελούνται από μερικές χιλιάδες άστρα το καθένα, συγκριτικά με τα τουλάχιστον 100 δισ. άστρα του Γαλαξία. Είναι ένα δισεκατομμύριο φορές πιο αμυδρά και έχουν μάζα ένα εκατομμύριο φορές μικρότερη. Το πλησιέστερο βρίσκεται σε απόσταση 95.000 ετών φωτός, ενώ το πιο απομακρυσμένο απέχει πάνω από ένα εκατομμύριο έτη φωτός, αναφέρουν οι ερευνητές στο The Astrophysical Journal.

 

Τρία από τα εννέα σώματα είναι σίγουρα γαλαξίες νάνοι, ενώ τα υπόλοιπα έξι υπάρχει περίπτωση να είναι σφαιρωτά σμήνη, μικρές αλλά πυκνές ομάδες άστρων με σφαιρικό σχήμα.

 

«Η ανακάλυψη τόσων δορυφόρων σε μια τόσο μικρή περιοχή του ουρανού ήταν τελείως αναπάντεχη» σχολιάζει ο Σέργκεϊ Καπόσοφ του Ινστιτούτου Αστρονομίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. «Δεν πίστευα στα μάτια μου» λέει.

 

Γνωρίζουμε πολύ λίγους δορυφορικούς γαλαξίες

Στην πραγματικότητα, πάντως, οι δορυφορικοί γαλαξίες που γνωρίζουμε πρέπει να είναι πολύ λιγότεροι από όσους υπάρχουν εκεί έξω -τα μοντέλα της σύγχρονης Κοσμολογίας προβλέπουν την ύπαρξη εκατοντάδων τέτοιων σωμάτων γύρω από τον Γαλαξία, ωστόσο το μικρό μέγεθος και η αμυδρότητά τους καθιστούν δύσκολο τον εντοπισμό τους.

 

Ο εντοπισμός τους όμως έχει μεγάλη σημασία για την επιβεβαίωση των κοσμολογικών προβλέψεων σχετικά με τη λεγόμενη σκοτεινή ύλη, ένα αόρατο υλικό άγνωστης σύστασης, το οποίο υπάρχει στο Σύμπαν σε τουλάχιστον πενταπλάσιες ποσότητες σε σχέση με την κανονική ύλη που βλέπουμε.

 

Η σκοτεινή ύλη έγινε αντιληπτή λόγω της βαρυτικής επίδρασής της στην κανονική ύλη. Μάλιστα η βαρύτητα της σκοτεινής ύλης θεωρείται πλέον η κύρια δύναμη που συγκρατεί τους γαλαξίες και τους εμποδίζει να διαλυθούν.

 

Αποτελούνται κατά 99% από σκοτεινή ύλη

Η συμπεριφορά των νέων γαλαξιών νάνων υποδεικνύει ότι τα σώματα αυτά αποτελούνται έως και κατά 99% από σκοτεινή ύλη -κάτι που σημαίνει ότι τα άστρα τους αντιστοιχούν σε ένα πολύ μικρό μέρος της συνολικής μάζας τους.

 

Η χαρτογράφηση της σκοτεινής ύλης στην περιοχή του Γαλαξία είναι απαραίτητη για την επιβεβαίωση των μοντέλων της σκοτεινής ύλης. «Οι γαλαξίες νάνοι είναι το τελικό σύνορο για τον έλεγχο των θεωριών μας σχετικά με τη σκοτεινή ύλη» λέει ο Βασίλι Μπελοκούροφ, επίσης μέλος της ερευνητικής ομάδας. «Πρέπει να τους βρούμε για να διαπιστώσουμε αν η εικόνα που έχουμε για το Σύμπαν ευσταθεί» επισημαίνει.

 

Με την ισχυρότερη ψηφιακή κάμερα του κόσμου

Η ανακάλυψη βασίστηκε σε παρατηρήσεις με την ψηφιακή κάμερα DECcam, την ισχυρότερη του κόσμου με ανάλυση 560 Megapixel. Βρίσκεται εγκατεστημένη στο αμερικανικό τηλεσκόπιο Blanco, διαμέτρου 4 μέτρων, το οποίο λειτουργεί ψηλά στις χιλιανές Άνδεις.

 

Κύρια αποστολή του τηλεσκοπίου δεν είναι η μελέτη της σκοτεινής ύλης αλλά της ακόμα πιο μυστηριώδους σκοτεινής ενέργειας, μιας δύναμης που δρα αντίθετα από τη βαρύτητα και προκαλεί την επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος.

Μην εξηγείς με λόγια την προσωπική σου φιλοσοφία. Ενσάρκωνέ τη!

Οι ηθικά αδύναμοι άνθρωποι προσπαθούν να υπερασπιστούν ή να εξηγήσουν τον χαρακτήρα και τις πράξεις τους στους άλλους. Αντί γι’ αυτό, πρέπει να αφήνουμε τις πράξεις μας να μιλάνε για μας.

Μη λες «Δεν πρέπει να λέμε ψέματα» — ας είσαι απλώς ειλικρινής. Το να ζεις τη σοφία είναι σημαντικότερο από το να γνωρίζεις γι’ αυτήν. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να λέμε ωραία πράγματα και στο να κάνουμε ωραία πράγματα. Ας μη δίνουμε υπερβολικό βάρος στην πολυμάθεια και στην πολυπραγμοσύνη.

 

Είμαστε αυτό που κάνουμε, όχι αυτό που λέμε. Ο Ζαν Πολ Σαρτρ έλεγε ότι είμαστε καταδικασμένοι στην ελευθερία κι ότι κρινόμαστε από τις πράξεις μας για τις οποίες φέρουμε την αποκλειστική ευθύνη. Εξάλλου, η —συχνά εφιαλτική— κρίση των άλλων μόνο σε αυτές μπορεί να βασιστεί και όχι στις προθέσεις ενός ατόμου. Ως ιδανικό τίθεται η ελευθερία επιλογής της δράσης και η ανάληψη της ευθύνης που αναλογεί σε κάθε άνθρωπο. Το να δηλώνουμε ότι είμαστε σοφοί δεν πείθει κανέναν — αντιθέτως, οι σοφές μας πράξεις αργά ή γρήγορα θα εκτιμηθούν.

 

Λέει ο Επίκτητος: «Ο χτίστης δεν μας λέει: “Άκουσέ με, θα σου κάνω μια διάλεξη πάνω στο χτίσιμο”». Αναλαμβάνει την υποχρέωση να χτίσει ένα σπίτι και το χτίζει. Έτσι αποδεικνύει ότι ξέρει την τέχνη. Κάνε κι εσύ κάτι παρόμοιο: «φάε και πιες σαν άνθρωπος, περιποιήσου τον εαυτό σου, παντρέψου, κάνε παιδιά, ζήσε σαν πολίτης». Ζήσε με περιέργεια, χωρίς υπεροψία, χωρίς έπαρση και φλυαρία.

Hegel: φιλοσοφία του πνεύματος και ιστορία

Διαλεκτική και πνεύμα του κόσμου (Dialektik und Weltgeist)

Τι περιμένει ο Χέγκελ από τη φιλοσοφία; Περιμένει τη γνώση της αλήθειας και μάλιστα της απόλυτης αλήθειας σε συνδυασμό με την ιστορικότητά της. Πώς μπορεί να αναζητείται μια βέβαιη για τον εαυτό της αλήθεια, όταν κάθε νέα φιλοσοφία ή φιλοσοφική θεώρηση αξιώνει τη δική της αλήθεια μέσα από την αναίρεση μιας προηγούμενης φιλοσοφικής θεώρησης; Μέσα στην ιστορία της φιλοσοφίας παρατηρείται μια πολλότητα φιλοσοφιών, που με μια πρώτη ματιά φαίνεται να καθιστά μάταιη οποιαδήποτε απόπειρα για ουσιαστική γνώση της αλήθειας. Όλες ή σχεδόν όλες οι φιλοσοφίες ασχολούνται με τον άνθρωπο, τον κόσμο ή το θεό· αλλά ποια απ’ αυτές λέει την αλήθεια; Κι ακόμη: η αλήθεια είναι μία ή πολλές; Σύμφωνα με τον Χέγκελ, η αλήθεια δεν ανευρίσκεται στη μια ή την άλλη δοξασία περί θεού και ανθρώπου ή περί κόσμου και πνεύματος, αλλά στη διαλεκτικο-ιστορική κίνηση του ανθρώπινου πνεύματος. Μέσα σε τούτη την κίνηση εκτυλίσσονται και εκτίθενται όλες οι φιλοσοφίες, γονιμοποιούνται στη διαφορετικότητά τους και ανα-συλ-λέγονται ως σχετική αλήθεια, ακόμη κι όταν θεωρούν τον εαυτό τους ως απόλυτη αλήθεια. Τι συμβαίνει εδώ; Συμβαίνει η διαλεκτική σχετικής και απόλυτης αλήθειας. Σχετική είναι η αξίωση μιας φιλοσοφικής θεωρίας να εκλαμβάνεται ως απόλυτη και απόλυτη η ιστορική ύπαρξή της κατά λογική αναγκαιότητα. Έτσι, η εν λόγω διαλεκτική αναπτύσσεται ως αναίρεση της πιο πάνω αξίωσης μέσα από τη στοχαστική πρόσληψη της ιστορικής ύπαρξης της κάθε φιλοσοφίας.

Ποια είναι η βάση, το έδαφος αυτής της διαλεκτικής; Είναι το πνεύμα του κόσμου, που δεν κάνει έφοδο από τον ουρανό μέσα στην εμπράγματη συνθήκη του ανθρώπου, αλλά ενυπάρχει μέσα στην ιστορία και την κοινωνία του τελευταίου ως η Λογικά και ιστορικά δρώσα δύναμή του. Εάν το Απόλυτο κατανοείται ως η ενεργός ενδημία του πνεύματος μέσα στον κόσμο, τότε αυτό το πνεύμα του κόσμου ανελίσσεται ιστορικά και όχι εξω-ιστορικά: δεν μπορεί να υπάρχει ως ένα επέκεινα ή ως κάτι το στατικό παρά μόνο ως μια διαλεκτική πορεία των πολλαπλών δραστηριοτήτων του ανθρώπου. Στη Φιλοσοφία του πνεύματος, το συγκεκριμένο πνεύμα συνυφαίνεται με τη διαλεκτική ολότητα του εγελιανού φιλοσοφικού συστήματος. Ετούτο το σύστημα έχει τον χαρακτήρα κύκλων από κύκλους, όπου το πνεύμα του κόσμου μελετάται στο πλαίσιο της κίνησης του αντικειμενικού πνεύματος. Το τελευταίο τούτο, από υποκειμενικό, από σκεπτόμενη υποκειμενικότητα καθεαυτήν [=δυνάμει], γίνεται δρώσα υποκειμενικότητα της ανθρώπινης ιστορίας. Έτσι, το αντικειμενικό πνεύμα είναι η πράξη, το έργο που επιτελεί ο εαυτός του για λογαριασμό του εαυτού του: καθιστά τον εαυτό του αντικείμενο του εαυτού του, αντικειμενική ύπαρξη, ρεαλιστικά υπαρκτό κό σμο μέσα στους κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς, μέσα στη θρησκεία, στο πολίτευμα, στο κράτος. Δυνάμει αυτού του έργου του είναι το πνεύμα του κόσμου και όχι λιγότερο παγκόσμιο πνεύμα, που συνιστά την υπόσταση της ιστορίας.

Το πρώτο μέλημά του, στην αντικειμενική του εκτύλιξη, ως πνεύματος του κόσμου, είναι να γνωρίσει τον εαυτό του, να τον συλλάβει κατανοητικά· γι’ αυτό το λόγο, μέσα στην ιστορία, σαν μέσα στο χρόνο, τον γνωρίζει πιο ειδικά ως το πνεύμα του λαού ή ως το εθνικό πνεύμα (Volksgeist). Κάθε τέτοιο πνεύμα αποτελεί ένα στάδιο στην καθολική ζωή του παγκόσμιου πνεύματος ή του πνεύματος του κόσμου. Πρακτικά λοιπόν το τελευταίο αναδύεται ως αποτέλεσμα της αλληλενέργειας και της αλληλεπίδρασης των εθνικών πνευμάτων. Το ένα ή το άλλο πνεύμα ενός λαού είναι μια προσδιορισμένη ατομικότητα και όχι γενικά όλη η ανθρωπότητα. Κάθε λαός, ο ελληνικός, ο γερμανικός, ο γαλλικός, ο αγγλικός κ.λπ., μάχεται για την ενικότητά του, την ατομική του ενότητα, με βάση την ενιαία κοινωνική και πολιτική τάξη, τα κοινά ήθη και έθιμα, την κοινή γλώσσα, θρησκεία και ιστορία. Έτσι η έννοια του πνεύματος του κόσμου είναι τόσο στενά συνυφασμένη με την ενεργό πραγματικότητα του λαού, ώστε η ιστορία ως τέτοια να αποκτά νόημα αντίστοιχο προς τον κοσμοϊστορικό ρόλο του λαού. Το πνεύμα του κόσμου ορισμένως λοιπόν είναι ο Λόγος που έχει βούληση και δρα. Και ένας λαός είναι ισχυρός, ενάρετος, δίκαιος, ηθικός, πρωταγωνιστής της ιστορίας, όταν ακολουθεί αυτό τον Λόγο και δρα αυτόνομα. Αλήθεια, πόσα εθνικά πνεύματα στην εποχή μας, πόσοι λαοί, ανάμεσά τους και ο ελληνικός, δρουν αυτόνομα; Λόγω ακριβώς απουσίας αυτής της πνευματικής-πρακτικής αυτονομίας βαθαίνει η αντίθεση ανάμεσα σε αυτό που είναι ο λαός σύμφωνα με την εσωτερική του αλήθεια, ουσία και προορισμό, και στην εξωτερική του ύπαρξη. Συγχρόνως βαθαίνει και η αντιπαλότητα ανάμεσα στους λαούς ερήμην αυτών των ίδιων. Εδώ έγκειται και ο ιστορικός ρόλος του πνεύματος του κόσμου ως παγκόσμιου πνεύματος (Weltgeist): να σφυρηλατεί και να εκφράζει τη συνοχή της ιστορικής αλληλουχίας των κυρίαρχων εθνικών πνευμάτων, αυτών τούτων των διαφορετικών λαών και των αντίστοιχων πνευματικών πολιτισμών.

Πλάτων: η πολιτική αρετή πέραν της τεχνικής γνώσης

Πρωταγόρας: Πώς η επίφαση δημοκρατίας διαλύει την κοινωνία!

1. Ο Διάλογος Πρωταγόρας είναι ένα από τα πιο μεστά σε φιλοσοφικό περιεχόμενο έργα του Πλάτωνος και τα πιο εμπνευσμένα σε ύφος, πλοκή και δραματουργική τεχνική. Γράφτηκε μετά το 399 π.Χ., πιθανόν γύρω στα 388/387 π.Χ., και απεικονίζει την πνευματική ζωή της Αθήνας λίγο πριν την έκρηξη του Πελοποννησιακού πολέμου, όταν έφτανε στο τέλος της η εποχή του Περικλή. Η πνευματικότητα τούτη δεν νοείται από τον Αθηναίο φιλόσοφο απλώς ως μια πτυχή ή εκδήλωση της πολυδιάστατης δραστηριότητας της πόλης και της πολύπαθης δημοκρατικής της λειτουργίας παρά ως το φωτεινό κέντρο μιας πόλεως-κράτους, που προς τα έξω ασκούσε «δημοκρατική» ηγεμονία σε άλλες πόλεις, ενώ προς τα μέσα καλλιεργούσε μια «δημοκρατική» επίσης κυκλοφορία των ιδεών αλλά όχι λιγότερο και μια ιδεολογική ηγεμονία επί ενός κατά πολύ άγνωμου πλήθους. Το ηγεμονικό στοιχείο συνιστά κίνητρο δράσης διαφόρων επίδοξων πολιτικών ομάδων, αλλά και πνευματικών κινημάτων σαν αυτό των σοφιστών. Ετούτο το κίνημα επιχείρησε να ανταποκριθεί στα πρακτικά αιτήματα της αθηναϊκής κοινωνίας για νέες ιδέες, για την πολιτική παίδευση και εκπαίδευση νέων ανθρώπων και για τη διαμόρφωση αντίστοιχης αυτοσυνείδησης. Βασικό στοιχείο στην ως άνω εκπαίδευση ήταν η άσκηση της ρητορικής ικανότητας και γενικότερα η αποτελεσματική χρήση του λόγου μέσα από την ανάπτυξη επιχειρημάτων.    

2. Η συνομιλία Σωκράτη και Πρωταγόρα σκηνοθετείται σε συνδυασμό με την Αθήνα του πλούτου και της δόξας, αλλά και με τη φήμη που είχε αποκτήσει μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον της πόλεως ο μεγάλος σοφιστής Πρωταγόρας. Γι’ αυτό και η έκθεση των ιδεών του Διαλόγου επιζητεί να αναδείξει τον χαρακτήρα της κατά Πρωταγόρα σοφιστικής παιδείας σχετικά με την αρετή, αλλά και τον σκοπό της. Η παρουσίαση των φιλοσοφικών ιδεών του σοφιστή γίνεται από τον Πλάτωνα με πολύ γλαφυρότητα και ανοικτότητα, αντάξια του πνευματικού μεγέθους του Πρωταγόρα. Η συνομιλία διεξάγεται με μια μορφή κύκλου των θέσεων των δυο συνομιλητών. Αυτό, ας πούμε, που υποστηρίζει αρχικά ο Σωκράτης ενάντια στις θέσεις του Πρωταγόρα εκτυλίσσεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να υποχρεώνεται στη συνέχεια να γυρίζει στον λόγο ή τις θέσεις του σοφιστή. Πρώτος λοιπόν ο Πρωταγόρας ισχυρίζεται πως διδάσκει την πολιτική αρετή, δηλαδή την πολιτική τέχνη. Όπως λέει ο ίδιος, διδάσκει την ευβουλία για την καλή διαχείριση των ιδιωτικών του υποθέσεων και για τις υποθέσεις της πόλεως: πώς θα διοικεί κανείς σωστά το σπίτι του και συγχρόνως πώς θα γίνει ικανός πολιτικός στο λέγειν και στην πράξη. Ο Σωκράτης αμφισβητεί τη δυνατότητα να διδάσκεται η πολιτική αρετή. Τα επιχειρήματά του μάλιστα στοχεύουν ευθέως στο κέντρο μιας φθαρμένης και όχι λιγότερο διεφθαρμένης δημοκρατίας.

3. Το πρώτο επιχείρημα: άσχετοι επί του Πολιτικού, άνθρωποι χωρίς στοιχειώδη πολιτική παιδεία, ξυλουργοί, σκυτοτόμοι, σιδηρουργοί και άλλοι του είδους συμβουλεύουν αδιάκοπα τους Αθηναίους – και αυτοί το δέχονται– στην εκκλησία του δήμου για τις σπουδαίες υποθέσεις του κράτους, τη στιγμή που για τις πρακτικές-εξειδικευμένες τέχνες ακούγεται στην εκκλησία του δήμου από τους Αθηναίους μόνο ο ειδικός. Τι δείχνει αυτό το επιχείρημα; Πως οι Αθηναίοι δεν πιστεύουν ότι διδάσκεται η πολιτική αρετή. Αυτό βέβαια περιέχει υπαινιγμούς για το ότι ένα θεσμικό όργανο της λαϊκής βούλησης, όπως η εκκλησία του δήμου, χωρίς βαθύτερη φιλοσοφική παιδεία των μελών του γίνεται έρμαιο των επιτήδειων. Σύμφωνα με το δεύτερο επιχείρημα, σπουδαίοι πολιτικοί ηγέτες, όπως ο Περικλής, δεν μπορούν να μεταδώσουν την πολιτική αρετή στους γιους τους, παρά τη μόρφωση που τους έδωσαν. Η τυπική μόρφωση, μας λέει ο Πλάτων, δεν αρκεί. Ο Πρωταγόρας απαντά με έναν συνεχή λόγο, που η πεμπτουσία του εντοπίζεται στα εξής: η πολιτική αρετή δεν σχετίζεται με την αρετή ορισμένων ειδικών, παρά συνδέεται με την ορθολογική δράση της ανθρωπότητας γενικά. Έτσι έχουν δυνατότητα και δικαίωμα συμμετοχής όλοι στην πολιτική αρετή, δηλαδή στην πολιτική τέχνη. Ο Δίας εξάλλου έδωσε σε όλους τους ανθρώπους την πολιτική αρετή της δικαιοσύνης, συμπεριλαμβανομένων και των ξυλουργών και των τεχνιτών.

4. Τούτο βέβαια σημαίνει στο βάθος, για τον Πλάτωνα, πως μια σωστή λειτουργία του κράτους απαιτεί την άνωθεν δημιουργική πνοή, την απαραίτητη φροντίδα για το κοινό καλό και όχι απλώς τον έναν ή τον άλλο τεχνίτη. Αυτή την ιδέα επεξεργάζεται καθ’ όλη τη φιλοσοφική του πορεία με κορύφωση τη χρηστή διακυβέρνηση από τους φιλοσόφους στην Πολιτεία. Η ασχετοσύνη, η ανικανότητα, η ακαταλληλότητα, η αναρμοδιότητα, η αναξιότητα … που με «δημοκρατικό» μανδύα υπονόμευε εκ βάθρων, στην εποχή του Πλάτωνα, την ύπαρξη της Αθήνας, αυτή η ίδια αναξιότητα και πολιτική ανυποληψία των σημερινών επαγγελματιών πολιτικών χορεύει τους πανηγυριώτικους χορούς της πάνω στο πτώμα της σύγχρονης κοινωνίας μας. Οι άνθρωποι, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, μπορεί να είναι καλοί τεχνίτες, αλλά δεν σημαίνει ότι είναι και καλοί πολιτικοί. Ένας σημερινός, ας πούμε, οικονομολόγος μπορεί να φαίνεται ότι γνωρίζει καλά τα οικονομικά, αλλά με αυτή την «αρετή» μόνο δεν μπορεί να κυβερνήσει δίκαια, γιατί είναι ένας στυγερός διαχειριστής, ένας απαίδευτος φιλοσοφικο-πολιτικά εγωιστής, χωρίς ικμάδα δημιουργικής πνοής και λεπταίσθητης συνανθρωπίας. Ο διακεκριμένος σοφιστής, ο Πρωταγόρας, θέλει να μας πει εν τέλει ο Πλάτωνας, εκ πρώτης όψεως έχει δίκαιο, όταν υποστηρίζει το διδακτό της πολιτικής αρετής. Η τελευταία ωστόσο δεν προκύπτει ως άθροισμα επί μέρους αρετών –π.χ τεχνοκρατικκών, δημοσιογραφικών, οικονομικών κ.λπ.– αλλά συνυφαίνεται με τη σφαιρική γνώση του κόσμου, με τη φιλοσοφική του ερμηνεία και κατανόηση, καθώς επίσης και με την κατανόηση της θέσης του ανθρώπου εδώ μέσα.

Μ. Αναγνωστάκης: το θέμα είναι τώρα τι λες

Μανόλης Αναγνωστάκης: 1925–2005                               

«Οὐ δεῖ ὥσπερ καθεύδοντες ποιεῖν καὶ λέγειν»
(Ηράκλειτος)


Η ποιητική εμβίωση της ελευθερίας λόγου  

Οι εποχές που έζησε και έγραψε ο Μ. Αναγνωστάκης χαρακτηρίζονταν, ανάμεσα στα άλλα, από έναν συνεχή πολιτικό και ποιητικό λόγο. Η καλλιέργεια του πολιτικού λόγου, με την έννοια του ευρύτερα στοχαστικού δημόσιου λόγου, δεν ήταν πάντοτε πηγαία, αυθόρμητη, απαλλαγμένη από περιοριστικούς όρους: είτε έπρεπε να επιτρέπεται σε κάποιον να μιλήσει, λόγω επικράτησης διαφόρων μορφών θεσμικής βίας –π.χ. Κατοχή, μετακατοχικό και μετεμφυλιακό νεοελληνικό κράτος, χούντα– είτε έπρεπε να μην συσκοτίζεται η αλήθεια από ψευδείς ιδεολογίες, παραλυτικές για την ελευθερία σκέψης και δράσης· από κοινότοπες αντηχήσεις σαθρών ιδεών ή θεωριών, που ενοχοποιούν και την παραμικρή εγκάρδια εξωτερίκευση των ανθρώπων. Στην πρώτη περίπτωση της θεσμικής βίας, ο ποιητικός λόγος αντιπαρατίθεται με το κράτος και παρακράτος της εξουσίας και εκφράζεται συνήθως με συμβολική γλώσσα. Στη δεύτερη περίπτωση των παραλυτικών, υποκριτικών ιδεολογιών, –εδώ ανήκουν και τα ιδεολογικά ερείπια της καθεστωτικής «αριστεράς»– ο ποιητικός λόγος αποκαλύπτει τα μυθεύματά τους. Ο Μ. Αναγνωστάκης, έχοντας μια τέτοια περίπου εμπειρία της καταστροφής του Λόγου, μάχεται ενάντια στις σκοτεινές μεθοδεύσεις διαχείρισης της μάζας. Εάν ο διανοητής, κατά Νίτσε, είναι καμήλα, μπορεί να γίνει λιοντάρι, στο μέτρο που αντι-μάχεται σθεναρά την εθελοδουλεία της αγελαίας διανόησης. Αλλά και το λιοντάρι-διανοητής, όταν αποκτά επίγνωση της ποιητικής του αποστολής, μετασχηματίζεται σε δημιουργικό, σε ελεύθερο πνεύμα. Ένα τέτοιο πνεύμα ακριβώς είναι ο Μ. Αναγνωστάκης, όπως προκύπτει και από το παρακάτω ποίημά του: αντικρίζει τη μοίρα της ανθρώπινης ύπαρξης, που υπόσχεται ζωή αλλά εμποδίζεται προς τούτο, ως προσωπική του μοίρα. Αυτή-εδώ αναζητεί τον προορισμό της στην αποκαθήλωση του λόγου, που διηγείται μύθους, που σκορπά φρούδες ελπίδες χωρίς αιδώ. Μοίρα – προορισμός (Geschick) του ποιητή: το πέρασμα του ελεύθερου ποιητικού λόγου πάνω από την ανελευθερία του Μαζικού, από τη χειμέρια νάρκη του Αγελαίου.          

ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ…

Στὸ παιδί μου δὲν ἄρεσαν ποτὲ τὰ παραμύθια

Καὶ τοῦ μιλούσανε γιὰ Δράκους καὶ γιὰ τὸ πιστὸ
σκυλί
Γιὰ τὰ ταξίδια τῆς Πεντάμορφης καὶ γιὰ τὸν ἄγριο
λύκο

Μὰ στὸ παιδὶ δὲν ἄρεσαν ποτὲ τὰ παραμύθια

Τώρα, τὰ βράδια, κάθομαι καὶ τοῦ μιλῶ
Λέω τὸ σκύλο σκύλο, τὸ λύκο λύκο, τὸ σκοτάδι
σκοτάδι,
Τοῦ δείχνω μὲ τὸ χέρι τοὺς κακούς, τοῦ μαθαίνω
Ὀνόματα σὰν προσευχές, τοῦ τραγουδῶ τοὺς νε-
κρούς μας.
       
Ἄ, φτάνει πιά! Πρέπει νὰ λέμε τὴν ἀλήθεια στὰ
παιδιά.

Ερμηνεία – κατανόηση

Ι. Το πιο πάνω ποίημα ανήκει στην τελευταία ποιητική συλλογή του Μ. Αναγνωστάκη: Ο Στόχος. Η συγκεκριμένη συλλογή κυκλοφόρησε στα χρόνια της χούντας (1970) και έχει έντονο το χρώμα της ανασυλλογής τραυματικών εμπειριών από την ιστορία, του αναστοχασμού κοινωνικών και πολιτικών διαψεύσεων, της διάλυσης και των πιο τελευταίων αυταπατών που καλλιεργούσαν ως τότε τα υποτιθέμενα «δημοκρατικά»–«αριστερά», αλλά στην πράξη απολιθωμένα ιδεολογικά-πολιτικά είδωλα: «Κι ὄχι αὐταπάτες προπαντός» μας λέει ο ποιητής στο τελευταίο ποίημα: Επίλογος της εν λόγω συλλογής.

ΙΙ. Ο ποιητικός λόγος εδώ δεν είναι απλώς αντιδικτατορικός, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι ερμηνευτές σχολικού επιπέδου, αλλά διαχρονικά αντι-στασιακός: ορθώνει ενάντια στις φενακισμένες συνειδήσεις μια μελωδία του ποιητικού νου, που δεν επιχειρεί να κολακέψει τις αισθήσεις, αλλά «να πει την αλήθεια στα παιδιά». Πώς νοείται η αλήθεια; Όχι βέβαια με τη σχολική λογική μιας αφηρημένης, άχρονης λέξης, κατά το κενό περιεχομένου λεκτικό σχήμα: αλήθεια – ψεύδος· αλλά ως προσωπικός αγώνας να διασωθεί ο άνθρωπος –εδώ ο νέος άνθρωπος– από την άβυσσο των σκοτεινών καιρών.

ΙΙΙ. Οι σκοτεινοί καιροί συγκεκριμενοποιούνται ως εξής: α) Η χρονική περίοδος που γράφτηκε το ποίημα με όλα τα κακά της: δικτατορία. β) Όλη η προηγηθείσα ιστορική περίοδος, –τραγική ιστορικότητα του ποιητικού ρεαλισμού του ποιητή– με την κρατική βία, τους ιδεολογικούς-πολιτικούς εξορκισμούς, την καλλιέργεια βάναυσων αυταπατών σε επίπεδο πολιτικής και κοινωνικής απελευθέρωσης, ηθικής, ελευθερίας σκέψης και δράσης. Αυτός ο σκοταδισμός των Παραμυθιών άφηνε και αφήνει έρημες, ανέστιες, ανέτοιμες, αποπροσανατολισμένες, σακατεμένες τις εκάστοτε νέες γενιές, με συνέπεια, όταν ξεσπάει η ιστορική καταιγίδα –δικτατορία, εθνοκτόνες και προδοτικές πολιτικές του χθες και του σήμερα κ.α.– να έχουν πνιγεί μέσα στην έσχατη απογύμνωσή τους.

ΙV. Η αλληγορική σημασία του τίτλου δονεί σύγκορμο το ποίημα: Το «παιδί του» είναι ο άλλος του εαυτός. Αφενός, ως το ποιητικό Εγώ, που δεν συμβιβάζεται με τα παραμύθια· αφετέρου, ως εκείνοι οι άνθρωποι, που διαμεσολαβούν τις αγωνιστικές τους προσδοκίες για ένα φωτεινό αύριο με την ποιητική ιδέα στη ρεαλιστική της πραγμάτωση. Κυρίως πρόκειται για κάθε νέα γενιά που απεχθάνεται το καθιδρυμένο ψεύδος της καθεστηκυίας τάξης και αποκηρύσσει την αφέλεια για αναγέννηση της ζωής με ιδεαλιστικές θαυματουργίες. Η ποιητική ιδέα στη ρεαλιστική της πραγμάτωση είναι οι λέξεις –ως ιδέες, ως έννοιες– που καρφώνονται σαν πρόκες, όπως λέει στο ποίημά του Ποιητική, από την ίδια συλλογή, ο ποιητής.

V. Όπως προκύπτει, ο ποιητής κατανοεί την ποιητική Ιδέα ως την ακατάλυτη οντολογική δύναμη, που μπορεί να οδηγήσει τους ζωντανούς ανθρώπους στο ξέφωτο: έξω από τις καθεστωτικές χειραγωγήσεις, πάνω από μια φαινομενικά ευδαιμονική πραγματικότητα, ωραιοποιημένη πότε μέσω του εκφοβισμού [: επισείουν το φόβο των κακών Δράκων], πότε μέσω της εξαπάτησης [: άγριος λύκος], πότε μέσω της συγκατάβασης, του εφησυχασμού, της εφήμερης αγαθότητας [: Άργος, Πεντάμορφη]· έξω από κάθε επίσημη, προπαγανδιστική, κομματική ιδεολογία, που αποστεώνει τις ιδέες–καρφιά σε βερμπαλιστικά λεξίδια, σε νεκρά σχήματα υποκρισίας και ψεύδους.