ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ - Δύσκολος (288-319)

ΣΩ. ἄτοπον δέ σοι τι φαίνομαι νυνὶ ποεῖν;

(ΓΟ.) ἔργον δοκεῖς μοι φαῦλον ἐζηλωκέναι,
290 πείσειν νομίζων ἐξαμαρτεῖν παρθένον
ἐλευθέραν, ἢ καιρὸν ἐπιτηρῶν τινα
κατεργάσασθαι πρᾶγμα θανάτων ἄξιον
πολλῶν. (ΣΩ.) Ἄπολλον. (ΓΟ.) οὐ δίκαιόν ἐστι γοῦν
τὴν σὴν σχολὴν τοῖς ἀσχολουμένοις κακὸν
295 ἡμῖν γενέσθαι. τῶν δ᾽ ἁπάντων ἴσθ᾽ ὅτι
πτωχὸς ἀδικηθείς ἐστι δυσκολώτατο[ν.
πρῶτον μέν ἐστ᾽ ἐλεινός, εἶτα λαμβάνει
οὐκ εἰς ἀδικίαν ὅσα πέπονθ᾽, ἀλλ᾽ εἰς [ὕβριν.
ΣΩ. μειράκιον, οὕτως εὐτυχοίης, βραχ[ύ τι μου
300 ἄκουσον— (ΠΥΡ.) εὖ γε, δέσποθ᾽, οὕτω πολλά [μοι
ἀγαθὰ γένοιτο. (ΣΩ.) —καὶ σύ γ᾽, ὁ λαλῶν πρ[ὶν μαθεῖ.
κόρην τιν᾽ εἶδο[ν ἐνθαδί· τ]αύτης ἐρῶ.
εἰ τοῦτ᾽ ἀδίκημ᾽ ε̣[ἴρηκ]α̣ς, ἠδίκηκ᾽ ἴσως.
τί γὰρ ἄν τις εἴποι; π[λὴν π]ορεύομ᾽ ἐνθάδε
305 οὐχὶ πρὸς ἐκείνην, βούλομαι δ᾽ αὐτῆς ἰδεῖν
τὸν πατέρ᾽. ἐγὼ γάρ, ὢν ἐλεύθερος, βίον
ἱκανὸν ἔχων, ἕτοιμός εἰμι λαμβάνειν
αὐτὴν ἄπροικον, πίστιν ἐπιθεὶς διατελεῖν
στέργων. ἐπὶ κακῷ δ᾽ εἰ προσελήλυθ᾽ ἐνθάδε
310 ἢ βουλόμενος ὑμῶν ‹τι› κακοτεχνεῖν λάθρᾳ,
οὗτός μ᾽ ὁ Πάν, μειράκιον, αἱ Νύμφαι θ᾽ ἅμα
ἀπόπληκτον αὐτοῦ πλησίον τῆς οἰκίας
ἤδη ποήσειαν. τετάραγμ᾽, ‹εὖ› ἴσθ᾽ ὅτι,
οὐδὲ μετρίως, εἴ σοι τοιοῦτος φαίνομαι.
315 ΓΟ. ἀλλ᾽ εἴ τι κἀγὼ τοῦ δέοντος σφοδρότερον
εἴρηκα, μηδὲν τοῦτο λυπείτω σ᾽ ἔτι.
ἅμα γὰρ μεταπείθεις ταῦτα καὶ φίλον μ᾽ ἔχεις.
οὐκ ἀλλότριος δ᾽ ὤν, ἀλλ᾽ ἀδελφὸς τῆς κόρης
ὁμομήτριος, βέλτιστε, ταῦτά σοι λέγω.

***

ΣΩΣ. Και τί άτοπο να κάνω τώρα βλέπεις;
ΓΟΡ. Μ᾽ ένα έργο καταπιάνεσαι όχι τίμιο,
290 αν μια κοπέλα ελεύθερη πιστεύεις
πως θα την καταφέρεις ν᾽ αμαρτήσει
ή πως, στιγμή κατάλληλη ζητώντας,
θα φέρεις σε άκρη, με τη βία, μια πράξη
που θάνατος —κι όχι ένας— της αξίζει.
ΣΩΣ. Απόλλωνα! ΓΟΡ. Δεν είναι, αλήθεια, δίκιο
ο ελεύθερος καιρός σου, αφού δεν κάνεις
καμιά δουλειά, κακό σ᾽ εμάς να φέρει
τους δουλευτάδες. Γενικά, να ξέρεις,
ο αδικημένος ο φτωχός δαγκάνει·
ο κόσμος όλος τον λυπάται· εξάλλου,
δεν παίρνει για αδικία ό,τι παθαίνει,
το παίρνει για κατάχρηση εξουσίας.
ΣΩΣ. Νεαρέ, να ζήσεις, άκου κι από μένα
300 δυο λόγια μόνο. ΠΥΡ. Μπράβο σου, αφεντάκι·
χίλια καλά να δεις, που φέρνεσαι έτσι.
ΣΩΣ. (στον Πυρρία) Εσύ, πολυλογά, σταμάτα και άκου.
Στο Γοργία.
Αγάπησα μιαν όμορφη κοπέλα
που ᾽χω αντικρίσει. Είν᾽ έγκλημα; Τότε, είμαι
εγκληματίας. Σαν τί να πει κανένας;
Κόβω εδώ πέρα βόλτες, όχι νά ᾽βρω
εκείνη· τον πατέρα της γυρεύω,
να τον δω και μ᾽ εκείνον να μιλήσω.
Εγώ, ένας νέος ελεύθερος και με όχι
μικρή περιουσία, πρόθυμος είμαι
γυναίκα να την πάρω, δίχως προίκα
και με παντοτινής αγάπης όρκο.
Κι αν ήρθα για κακό σ᾽ αυτό τον τόπο
310 ή με σκοπό να πλέξω κάποιο δόλο
κρυφά από σας, Πάνας μαζί και Νύμφες
ευθύς το νου, νεαρέ, να μου σαλέψουν
εδώ κοντά στο σπίτι. Κι αν για τέτοιον
άνθρωπο με περνάς, πολύ λυπούμαι.
ΓΟΡ. Αλλά κι εσύ να μη βαρυκαρδίζεις,
αν σου είπα κι ένα λόγο παραπάνω·
αλλάζω γνώμη κι έχε με για φίλο.
Και δεν το λέω αυτό σαν ξένος· είμαι
του κοριτσιού αδερφός, από μια μάνα.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Η συνάντηση της αρχαίας Ελληνικής με άλλες γλώσσες

9.7.4 Έλληνες και Ινδοί

Η Ινδία παραήταν μακριά από την Ελλάδα για να υπάρχουν άμεσες επαφές. 

Οι παλιότερες περιγραφές της Ινδίας δίνονται από τον ιστορικό Ηρόδοτο. 

Οι λέξεις πέπερι 'πιπέρι' και ὄρυζα 'ρύζι' είναι πιθανότατα δάνεια που άντλησε η ελληνική γλώσσα (με έμμεσες και όχι άμεσες επαφές) από τις γλώσσες της Ινδίας. 

Άμεσες επαφές της Ελληνικής με τις γλώσσες της Ινδίας θα προκύψουν ύστερα από τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου, που οδηγούν τους Έλληνες και την ελληνική γλώσσα μέχρι την Ινδία και το Αφγανιστάν. Εκεί ιδρύονται πόλεις, όπως η Αλεξάνδρεια της Αραχωσίας, η Αλεξάνδρεια του Ώξου (το σημερινό Αι Χανούμ στο Αφγανιστάν). 

Δημιουργούνται ινδοελληνικά βασίλεια, όπου χρησιμοποιείται η Ελληνική γλώσσα. Αυτή η επαφή εισάγει στην ινδική γλώσσα Ελληνικές λέξεις: stratega (στρατηγός), anakaya (αναγκαῖος), khalina (χαλινός), mela (μέλαν 'μελάνι').

H τέχνη κρύβεται στον άνθρωπο ή ο άνθρωπος στην τέχνη;

Ο άνθρωπος είναι μία άγνωστη μορφή τέχνης και η ίδια η τέχνη είναι ο άνθρωπος. Η δημιουργία είναι ένας ατέρμονος διάλογος ανάμεσα στη στιγμή και στο πάντα, μια αφορμή διαφωνίας για τα χρώματα του ουρανού και τις αποχρώσεις του φωτός πάνω στη γη, είναι η αιτία που υπάρχουν ακόμη κρυφοί ζωγράφοι, σιωπηλοί μουσικοί, κυνηγημένοι ποιητές και επαίτες γλύπτες. Κι όμως, κάθε φορά που εμφανίζεται ένα έργο τέχνης, ο άνθρωπος θα διακρίνει πάντα τον καλλιτέχνη πίσω από αυτό κι αυτή αποδεικνύεται η αιώνια καταδίκη της τέχνης: έπεται του ατόμου. Ίσως γι’ αυτό προσιδιάζει πλέον τόσο σε εκείνα, τα εγωιστικά όντα που θαρρούν πως κρατούν όλη τη δύναμη του κόσμου σε ένα πινέλο, μια γραφίδα, μια παρτιτούρα, ένα άγαλμα, μα ποίος θα τολμούσε να τους πείσει για το αντίθετο;

Η ζωγραφική ανέκαθεν αποτελούσε μια έντονη προσωπικότητα· ζωηρή, με διακυμάνσεις στα συναισθήματά της, εκρηκτική, γεμάτη πάθος για ζωή, σαν να προσπαθούσε να δημιουργήσει κόσμους που οι άνθρωποι κοιτούν αλλά δυσκολεύονται να δουν πραγματικά. Ήσυχα σχεδόν μαγνητίζει το βλέμμα γιατί είναι απλώς εκείνη, γιατί μπορεί να υπάρξει σε ένα δωμάτιο και όλα τα βλέμματα, κρυφά και φανερά, θα είναι αποκλειστικά δικά της. Έχει την τάση να υποτάσσει τον άνθρωπο ακόμα κι εάν εκείνος αδυνατεί να το αντιληφθεί. Αποζητά την προσοχή και γι’ αυτό φανερώνεται, ουδέποτε μπορεί να μείνει κρυφή. Είναι ταυτόχρονα αλαζονική, έχει ανάγκη να την παρατηρούν κι ας μην μπορούν να την κατανοήσουν πλήρως.

Η μουσική συμβαδίζει μαζί της. Οι γλυκές της νότες δίνουν στον άνθρωπο την εντύπωση πως είναι ένα ασφαλές μέρος για εκείνον, πως θα έρθει σε επαφή με πράγματα γνωστά σε εκείνον, όλα θα κυλήσουν όπως τα απαλά αγγίγματα του βιολιού. Τη στιγμή όμως που καθησυχάζεσαι, εισέρχεται το κατακτητικό πιάνο, η οικεία κιθάρα, τα προειδοποιητικά τρομπόνια και παρατηρεί πως ακόμα και το βιολί έχει αρχίσει να σπάει απαιτητικά κάτω από τα κελεύσματα του μουσικού. Εκείνα τα δευτερόλεπτα αντιλαμβάνεσαι την πραγματική της φύση: τίποτα δεν είναι ήρεμο μέσα της, αν και μερικές φορές αυτή την εντύπωση επιθυμεί ν’ αποδώσει. Είναι θελκτική γιατί προστάζει την καρδιά να χτυπήσει δυνατότερα. Είναι ευρέως αποδεκτή γιατί μιλάει σε όλους και για όλους τους ανθρώπους. Αλλά είναι αυστηρή και σκληρή: ποτέ δε θα αφεθεί ακολουθώντας πιστά τις γραμμές της και θα προκαλεί συναισθήματα που ίσως αδυνατεί να ελέγξει και να διαχειριστεί. Κάποιες φορές το μόνο που θέλει είναι μόνο να δρα χωρίς συνέπειες.

Κι αν τα δύο αυτά στοιχεία συνενώνονταν σε μία έκρηξη θα προέκυπτε η γλυπτική· η αποκαρδιωτική ομορφιά της ζωγραφικής και η λεπτεπίλεπτη αρμονία της μουσικής που ξεδιπλώνονται στην ουσία των αγαλμάτων. Η παρθενική τους αιδώς σε συνδυασμό με την πηγαία της ευθραυστότητα συνήθως απομακρύνει τους ανθρώπους, τούς μετατρέπει σε προσκυνητές που φθάνουν να αντικρίσουν ένα ιερό αλλά καταλαβαίνουν πως το μόνο που έχουν τη δύναμη να κάνουν είναι να το λατρεύουν πειθήνια. Την αγαπούν και την εξαίρουν γιατί έχει καταφέρει να κερδίζει τον χρόνο. Έχει μία αιώνια ζωντάνια που εκείνοι ποτέ δε θα αποκτήσουν αλλά και μια αυθόρμητη κομψότητα που δύσκολα συναγωνίζονται. Τα αγάλματα τούς θυμίζουν όλα όσα θα μπορούσαν να είναι αλλά κι όσα ποτέ δε θα γίνουν.

Εάν τα γλυπτά κατάφερναν να ζήσουν πραγματικά, θα άφηναν το αποτύπωμά τους στη γη χορεύοντας. Ο χορός έχει αυτό το σπουδαίο χαρακτηριστικό της απελευθέρωσης από τα πάντα: δεσμά, συναισθήματα, εαυτοί, άνθρωποι, καταστάσεις και τείνει να το διακηρύττει ανελλιπώς. Η χάρη διακατέχει όλο τους το σώμα που φαίνεται σαν να στέκεται υπεράνω όλων, τα μάτια τους να κοιτούν τον κόσμο προσπαθώντας να ανακαλύψουν έναν ρυθμό, που όμως κάποιες φορές χάνεται κι εκείνοι καλούνται να τον δημιουργήσουν. Είναι ευγενική και συγκεντρωμένη, αφοσιωμένη και συνετή αλλά δε θα διστάσει να χορέψει στη μέση του δρόμου, κάτω από τον καυτό ήλιο και τον καταρρακτώδη θόρυβο. Γιατί είναι πιστή, υπηρετεί την καρδιά και μόνο.

Αλλά υπάρχει κι εκείνη που δημιουργεί φως κι ας ζει στο σκοτάδι, η ποίηση. Εάν μπορούσε να μιλήσει για τον εαυτό της, θα έγραφε· σιωπηλά, μυστήρια κι απομονωμένα. Όσο δύσκολα μπορούν να τη διακρίνουν, τόσο εύκολα μπορούν να την απορρίψουν γιατί ζητά, συνεχώς απαιτεί και ποτέ δε συμβιβάζεται. Τούς κάνει να τη θεωρούν υπεράνθρωπη γιατί ίσως φοβάται πως είναι υπερβολικά καθημερινά για εκείνα τα οποία μιλάει, οπότε έχει καλλιεργήσει μία μυστηριώδη ομίχλη γύρω από το όνομά της που υπόσχεται την αθανασία και την αιώνια λατρεία. Δεν έχει βρεθεί κάποια τέχνη περισσότερο καταζητούμενη από εκείνη. Παρά τις λανθασμένες πεποιθήσεις ποτέ δεν ήταν ρομαντική· ζούσε σαν μία λυρική ρεαλίστρια όπου όλοι στέκονταν στις λέξεις τις και λίγοι, έως ελάχιστοι, πρόσεχαν αληθινά τα λόγια της. Αφήνει όμως περιθώρια, επιτρέπει στους ανθρώπους να πλάθουν δικές τους ιστορίες πίσω από τα λόγια της, να οικειοποιούνται τα νοήματά της διακηρύσσοντας τις ιδέες τους. Όμως μην εξαπατάστε από αυτή τη φαινομενικά φιλάνθρωπη και ανώτερη στάση της, είναι στην πραγματικότητα πονηρά ευφυής. Ποτέ δεν αποκαλύπτεται και πάντα παραμονεύει.

Αυτό όμως που ενσαρκώνει τα αντικρουόμενα πάντα είναι το θέατρο, ο τόπος που το κάθε «εγώ» γίνεται «εμείς». Οι άνθρωποι αποδίδουν εξαιρετική σημασία σ’ εκείνο γιατί τούς επιτρέπει όλα εκείνα που αρνούνται οι άλλες τέχνες: να είναι κάποιοι άλλοι! Η δελεαστική του ομορφιά βασίζεται στο γεγονός ότι τούς αφήνει να περιδιαβούν σε άλλες εποχές, σε διαφορετικές προσωπικότητες, σε ανήκουστα μέρη, με λόγια που ίσως εκείνοι δε θα είχαν την δύναμη να ξεστομίσουν. Παρουσιάζει όλα εκείνα που η κοινωνία τρέμει και μόνο στην όψη τους, ωθεί τους ανθρώπους σε ένα βήμα πέρα από τη σκηνή και ορισμένες φορές, καθόλου απρόσμενα, τούς συγχύζει. Σχεδόν τούς εξοργίζει και τούς μαγεύει, τούς αφήνει άφωνους για να μπορούν να ουρλιάξουν, μιλούν για εκείνο σαν κάποιο αστικό θρύλο κι όμως αποδεικνύει περίτρανα πως είναι εκεί, δίπλα τους, μαζί τους. Σχεδόν ανθρώπινο. Όπως όμως και η ποίηση, η γλυπτική μαζί με τη ζωγραφική και τη μουσική έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Είναι ελιγμοί ευτυχίας ώστε να υπάρχουμε κάπως αναπαυτικά δυστυχισμένοι.

Συμπεριφορές που δεν ανέχονται οι άνθρωποι που σέβονται τον εαυτό τους

Το να διαθέτει κάποιος αυτοσεβασμό, δεν είναι πάντα κάτι εύκολο.

Υπάρχουν νταήδες και δυνάμεις στη ζωή μας που μας κάνουν να νιώθουμε όχι και τόσο καλά με τον εαυτό μας. Αλλά μόλις γίνετε ένα άτομο με αυτοσεβασμό, υπάρχει ένα πλήθος συμπεριφορών που γίνονται αδιάκοπα ενοχλητικές. Ακολουθούν οι 5 μεγαλύτερες.

Επιλέγετε να τεμπελιάσετε

Όλοι έχουμε τεμπέλικες μέρες, ακόμα και οι άνθρωποι με αυτοσεβασμό. Αλλά αυτό που είναι πραγματικά ενοχλητικό είναι όταν οι άνθρωποι επιλέγουν να είναι τεμπέληδες όλη την ώρα. Οι άνθρωποι με αυτοσεβασμό έχουν πάθος με το να τελειώνουν τα πράγματα που έχουν αρχίσει και να τα τακτοποιούν όλα μέχρι το τέλος της ημέρας. Οι τεμπέληδες συνάδελφοι συνεργάτες και συγκάτοικοι είναι πραγματικά εκνευριστικοί.

Σαμποτάρετε τον εαυτό σας

Οι άνθρωποι με αυτοσεβασμό δεν έχουν χρόνο για εκείνους που σαμποτάρουν την ευτυχία τους και την επιτυχία τους. Υπάρχουν άνθρωποι που το κάνουν στον εαυτό τους για να ελκύσουν την προσοχή ή να ξεφύγουν από τις συνέπειες των πράξεών σας. Για εκείνους που σέβονται τον εαυτό τους, η συμπεριφορά είναι απλά λυπηρή

Οι άνθρωποι με αυτοσεβασμό ξεκαθαρίζουν τις ακαταστασίες τους. Είναι κάτι που συχνά τους αρέσει σχετικά με τον εαυτό τους. Όταν κάποιος μπαίνει στη ζωή τους και προσπαθεί να ελέγξει τα πάντα, τότε δεν φεύγει καλά. Δεν τους αρέσουν οι αυταρχικοί σύντροφοι και αντιπαθούν σοβαρά τα εμμονικά αφεντικά. Κάνετε πράγματα που μισείτε Οι άνθρωποι με αυτοσεβασμό δεν έχουν χρόνο για πράγματα που μισούν και δεν θέλουν να σας ακούσουν να παραπονιέστε για το αγόρι σας που δεν σας αρέσει ή τη δουλειά που μισείτε. Κάντε κάτι γι’ αυτό.

Κάνετε πράγματα που μισείτε

Οι άνθρωποι με αυτοσεβασμό δεν έχουν χρόνο για πράγματα που μισούν και δεν θέλουν να σας ακούσουν να παραπονιέστε για το αγόρι σας που δεν σας αρέσει ή τη δουλειά που μισείτε. Κάντε κάτι γι’ αυτό. Μην κάθεστε απλά και γκρινιάζετε. Είναι ανούσιο.

Μίσος προς τον εαυτό

Οι άνθρωποι με αυτοσεβασμό έχουν μάθει να αγαπάνε τον εαυτό τους, και μέρος αυτού είναι να αφήνουν τον αρνητικό αυτο-διάλογο. Δεν μπορούν να το ανεχτούν όταν οι άνθρωποι μιλάνε φτωχά για τον εαυτό τους ώστε να τραβήξουν την προσοχή ή να ικανοποιήσουν άλλες ανάγκες. Αυτός δεν είναι ο τρόπος για να ικανοποιήσεις τις ανάγκες σου.

Το γλείψιμο (κολακεία)

Αυτό είναι τρομακτικό. Τα άτομα με αυτοσεβασμό δεν θα έγλειφαν ούτε θα κολάκευαν ποτέ κάποιον για να φτάσουν εκεί που χρειάζονται στη ζωή τους. Είναι κάτι τόσο αηδιαστικό για να κάνει κάποιος. Αν θέλετε να εξελιχτείτε στον κόσμο, αφήστε την σκληρή δουλειά και τις πράξεις σας να μιλήσουν για εσάς.

Για ποια πράγματα πρέπει να σταματήσετε να αισθάνεστε ενοχή

Μήπως αισθάνεστε ενοχή συχνά; Ποια ήταν η τελευταία φορά που αισθανθήκατε ενοχή για κάτι; Το να πούμε τη λάθος λέξη, το να ξεχάσουμε κάποιον ή να μην του φερθούμε σωστά είναι αναμφίβολα πράγματα που όλοι έχουμε κάνει.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η ενοχή συνδέεται με την ηθική μας συνείδηση. Πρόκειται για δείκτη της προσωπικότητάς μας και αντανάκλαση των αξιών καθώς και της εκπαίδευσής μας.

Το να αισθανόμαστε ενοχή και το να μετανιώνουμε για κάτι πότε-πότε μας βοηθάει να βελτιωθούμε. Είναι σωστό και απαραίτητο.

Ωστόσο, η ψυχολογική και συναισθηματική ευημερία εξαρτάται από την ισορροπία. Η υπερβολή δεν είναι καλή.

Η συσσώρευση ενοχής που μας περιορίζει και αμφισβητεί την προσωπική ελευθερία μας δεν είναι πλέον υγιής ή σωστή. Μάλιστα, είμαστε σίγουροι ότι σήμερα κουβαλάτε πολλά βάρη στην καρδιά σας τα οποία συνδέονται με την ενοχή.

Στο σημερινό άρθρο θέλουμε να λάβουμε υπόψη αυτές τις πτυχές. Θα πρέπει να σκεφτείτε πάνω σε αυτές για να συνειδητοποιήσετε ότι, πράγματι, πολλές από τις καθημερινές σας ενέργειες συνδέονται με το αίσθημα της ενοχής.

Λόγοι για τους οποίους μπορεί να αρχίσετε να αισθάνεστε ενοχή

1. Λέτε “όχι” όταν το εννοείτε

Η κυριαρχικότητα είναι ουσιαστική για την αυτοεκτίμησή μας. Το να λέμε “όχι” όταν το εννοούμε είναι μια πράξη προσωπικού θάρρους το οποίο θα πρέπει όλοι να επιδεικνύουμε.

-Το να αρνείστε να κάνετε κάτι σημαίνει ότι υψώνετε τείχη προστασίας του εαυτού σας. Επιπλέον η πράξη αυτή δίνει στους άλλους ένα είδος σχεσιακής πληροφορίας, που τους βοηθάει να καταλάβουν που βρίσκονται τα όρια της σχέσης.

Είναι απαραίτητο να σταματήσουμε να αισθανόμαστε ενοχή λέγοντας “όχι” όταν είναι απαραίτητο.

2. Κάνετε αυτό που θέλετε όταν το έχετε ανάγκη

Ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι εύκολο. Κατανοούμε ότι κανένας από μας δεν έχει την πλήρη και απόλυτη ελευθερία να κάνει ό,τι θέλει, όποτε το θέλει.

-Ωστόσο μέσα σε αυτόν τον “περιορισμό” περιλαμβάνεται η διαπραγμάτευση με τον εαυτό.

-Αξίζω ένα ελεύθερο απόγευμα για τον εαυτό μου. Αξίζω αυτό το μικρό δώρο. Αξίζω να φροντίζω τον εαυτό μου, να καλομαθαίνω τον εαυτό μου και να βάζω τον εαυτό μου σε προτεραιότητα…

-Μη διστάσετε να το εφαρμόσετε αυτό όποτε ο νους σας το έχει ανάγκη. Βάλτε στην άκρη τις κρίσεις συνείδησης που μπορεί να αντιμετωπίζετε και επιτρέψτε στον εαυτό σας να έχει αυτό που χρειάζεται χωρίς ενοχή.

3. Εκφράζετε ελεύθερα τη γνώμη σας

Έχετε τη δική σας φωνή και ορισμένες αξίες και συναισθήματα. Γιατί λοιπόν θα πρέπει να αισθάνεστε ενοχή που εκφράζετε τη γνώμη σας όταν προκύπτει η ευκαιρία;

-Αυτό συμβαίνει από φόβο μήπως μιλώντας πληγώσουμε τους άλλους ανθρώπους και παρουσιάσουμε μια εικόνα του εαυτού μας που οι άλλοι δεν περιμένουν. Επιπλέον φοβόμαστε μήπως απογοητεύσουμε τους άλλους λέγοντας την αλήθεια.

-Δεν πρέπει να πέσουμε σε αυτήν την καταστροφική άβυσσο στην οποία επικρατεί η ενοχή. Η αλήθεια πρέπει να λέγεται πάντα, όμως χωρίς να κάνει κακό λόγω επιθετικότητας.

-Η αλήθεια που μας βοηθάει να καταλάβουμε και να θέσουμε προσωπικά όρια είναι απαραίτητη.

Κάντε το! Πείτε δυνατά αυτό που σκέφτεστε, αυτό που αισθάνεστε και αυτό που σας φαίνεται σωστό. Η σιωπή, η αποδοχή των πάντων και η απόκρυψη των πραγμάτων είναι μια ανώριμη πράξη που μας καταστρέφει σιγά-σιγά.

4. Απομακρυνθείτε από κάποιον που δεν σας κάνει να αισθάνεστε καλά

Αυτή είναι χωρίς αμφιβολία μία από τις πιο προβληματικές πηγές ενοχής στην καθημερινή μας ζωή: οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις κακής ποιότητας.

-Αν και ο όρος “τοξικοί άνθρωποι” χρησιμοποιείται πολύ συχνά, στην πραγματικότητα δεν είναι απαραίτητο κάποιος φίλος ή συγγενής να είναι τοξικός για να μας είναι δυσάρεστος.

-Υπάρχουν άνθρωποι που απλώς δεν μας κάνουν να αισθανόμαστε καλά και με τους οποίους δεν τα πάμε καλά. Δεν είναι “κακοί άνθρωποι”: απλώς έχουν προσωπικότητες που είναι ασύμβατες με τη δική μας.

Είτε το πιστεύετε είτε όχι, δεν είστε υποχρεωμένοι να τα πηγαίνετε καλά με όλους. Μην αισθάνεστε ενοχή επειδή επιλέγετε να αποστασιοποιηθείτε από αυτούς τους ανθρώπους αντί να είστε ψεύτικα ευγενικοί μαζί τους.

5. Μην αισθάνεστε άσχημα που δεν ανταποκρίνεστε στις προσδοκίες σας

Δεν υπάρχει χειρότερος εχθρός από τον ίδιο τον νου. Μερικές φορές έχουμε τόσο υψηλές προσδοκίες για το τι πρέπει να επιτύχουμε που το μόνο που καταφέρνουμε είναι να υποφέρουμε.

-Όλοι έχουμε περάσει στιγμές στις οποίες αισθανόμαστε ενοχή επειδή δεν δίνουμε τον καλύτερο εαυτό μας στους άλλους.

-Αισθανόμαστε ενοχή επειδή δεν βρίσκουμε τη δουλειά των ονείρων μας ή ενοχή επειδή δεν χάνουμε τα κιλά που θέλουμε. Είμαστε σκλάβοι μιας δυστυχίας που έχουμε δημιουργήσει εμείς οι ίδιοι.

-Πρέπει να κόψουμε αυτά τα παράλογα δεσμά και να απελευθερωθούμε από αυτήν τη φυλακή. Μην έχετε για τον εαυτό σας υπερβολικά υψηλές προσδοκίες. Αγωνιστείτε για όσα επιθυμείτε, όμως πρώτα απ’ όλα να είστε ταπεινοί και να σέβεστε τον εαυτό σας.

Κλείνοντας θα λέγαμε ότι η ενοχή μπορεί μερικές φορές να είναι απαραίτητη. Αυτό επειδή μας βοηθάει να διαμορφώσουμε την ηθική μας συνείδηση και να βελτιωθούμε με πολλούς τρόπους.

Ωστόσο, όταν παθαίνουμε εμμονή με ορισμένες πτυχές όπως αυτές που περιγράψαμε παραπάνω, γινόμαστε δυστυχισμένοι και ίσως ακόμα και καταθλιπτικοί.

Μην επιτρέπετε να συμβαίνει αυτό. Αναλάβετε την ευθύνη, όμως εξελιχθείτε λαμβάνοντας σωστές αποφάσεις που σας επιτρέπουν να είστε ελεύθεροι και ευτυχισμένοι. Εσείς γιατί αισθάνεστε ενοχή;

Σεξ υπάρχει άφθονο, ο έρωτας κι αγάπη σπανίζουν

Όσο μεγαλώνουμε, τόσο πιο πολύ αναζητάμε την ασφάλεια μιας σχέσης και τη συντροφικότητα. Τόσο πιο πολύ ψάχνουμε την ποιότητα, την ουσία και την σταθερότητα στους ανθρώπους. Τόσο πιο πολύ θέλουμε να κλειστούμε στο σπίτι κάτω από μια κουβέρτα και να τρίβουμε ο ένας στα πόδια του άλλου βλέποντας ταινίες, παρά να είμαστε έξω και να παρτάρουμε.

Δε λέω και τα πάρτι και οι έξοδοι με φίλους πάντα μας ελκύουν, όμως δε μας γεμίζουν τόσο όσο μία όμορφη σχέση κι ένας έρωτας.

Το αντιφατικό όμως σε αυτό είναι ότι όσο μεγαλώνουμε τόσο πιο δύσκολα ερωτευόμαστε. Από τη μία δε μας αρέσει η μοναξιά, ούτε να ξενιτευόμαστε σε ξένα κρεβάτια της στιγμής, όμως, από την άλλη δεν βρίσκουμε αυτό το άτομο που θα μας έκανε να ερωτευτούμε ξανά ή για πρώτη φορά. Αυτό το άτομο που θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το ευτυχισμένο λιμάνι μας.

Κάποιοι το βρήκαν και είναι τυχεροί, πολλοί όμως, παραμένουν μόνοι κυρίως από επιλογή. Από επιλογή για να μην είναι με έναν άνθρωπο που δεν έχουν αισθήματα ή επειδή δεν βρήκαν το κατάλληλο άτομο που θα τους ξυπνήσει αυτά τα αισθήματα της ευφορίας και της ευτυχίας που μας δίνει ο έρωτας.

Τι το κάνει, όμως, τόσο δύσκολο να ερωτευτούμε μετά τα 30 ή τα 40; Μήπως είναι η ηλικία; Μήπως είμαστε πολύ γέροι για να νιώθουμε ότι μπορούμε να κάνουμε μία νέα αρχή και να ξανανιώσουμε ή να ζήσουμε μία ρομαντική ιστορία αγάπης;

Όχι δα. Η εμπειρία που αποκτάμε σε αυτή την ηλικία μέσα από προηγούμενες σχέσεις, το γεγονός ότι είμαστε ώριμοι και ξέρουμε τι θέλουμε ή τι δεν θέλουμε, το ότι έχουμε πιο καλή κρίση για τους ανθρώπους και άλλοι λόγοι που έρχονται με την ηλικία είναι ίσως αυτοί που συμβάλλουν στο να μην μπορούμε να ερωτευτούμε όπως στα 20 μας.

Το να πηγαίνεις από μία αποτυχημένη σχέση σε άλλη είναι ψυχοφθόρο, το να έχεις βιώσει απογοήτευση ή ένα δυνατό τραύμα σε μία σχέση όπως ψυχολογική ή σωματική κακοποίηση το κάνει ακόμη πιο δύσκολο.

Τελικά, ίσως δεν είναι το θέμα να ερωτευτούμε. Γιατί μπορεί να μας αρέσει ένας άνθρωπος, όμως, επειδή φοβόμαστε ή βαριόμαστε να δεθούμε μαζί του, να του βρίσκουμε εκατό λάθη και να μην είμαστε υπομονετικοί και σωστοί. Τελικά, ίσως να φοβόμαστε να δεθούμε με κάποιον γιατί δε θέλουμε να πληγωθούμε ή βαριόμαστε να κάνουμε ένα καινούργιο ξεκίνημα, ακόμα κι αν έχουμε έναν άνθρωπο απέναντί μας που θα μπορούσε να ήταν ο ιδανικός.

Έχουμε πληγές, γι’ αυτό και ανοίγουμε πληγές σε άλλους. Αδειάζουμε, γι’ αυτό αδειάζουμε και άλλους. Γινόμαστε πιο ρεαλιστές, πιο κυνικοί, πιο ψυχροί. Επικεντρωνόμαστε στη δουλειά, στην καθημερινότητα, στη ρουτίνα της μοναξιάς και της ησυχίας, αφού η ανάγκη για σεξ εύκολα καλύπτεται. Σεξ υπάρχει άφθονο, ο έρωτας κι αγάπη σπανίζουν.

Κι όλοι ρωτάμε ποιος φταίει. Κι όλοι ρωτάμε γιατί είμαστε τόσοι μόνοι και γιατί οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν χαλάσει τόσο. Ενώ η απάντηση είναι ο ψυχρός, εγωκεντρικός, πληγωμένος και ευθυνόφοβος εαυτός μας που βολεύτηκε στη μοναξιά και στο εύκολο σεξ.

Δεν χρειάζεται να ανησυχείτε αν το άλλο άτομο έχει κάποια ερωτική σχέση

Η εμπειρία ολόκληρης της ζωής σας επιβεβαιώνει ότι τα πράγματα αλλάζουν. Τίποτε δεν παραμένει σταθερό, δεν μπορείτε να μένετε προσκολλημένοι σε τίποτε σε έναν κόσμο που αλλάζει. Θέλατε να κάνετε τη φιλία σας κάτι μόνιμο αλλά το θέλατε ενάντια στον νόμο της αλλαγής, και αυτός ο νόμος δεν πρόκειται να κάνει εξαιρέσεις. Κάνει αυτό που θέλει. Θα αλλάξει, όλα θα αλλάξουν. 

Ίσως μακροπρόθεσμα να καταλάβετε μια μέρα ότι ήταν καλό που δεν σας άκουσε, ότι η ύπαρξη δεν ασχολήθηκε μαζί σας και έκανε αυτό που ήθελε να κάνει, και όχι σύμφωνα με τις δικές σας επιθυμίες. Ίσως να χρειαστείτε λίγο χρόνο για να το καταλάβετε, Θέλετε αυτός ο φίλος να μείνει φίλος σας για πάντα, αλλά αύριο θα μετατραπεί σε εχθρό. Ή απλά, «Άντε χάσου!» και δεν είναι πια μαζί σας. Κάποιος άλλος γεμίζει το κενό ο οποίος είναι πολύ ανώτερος. Μετά ξαφνικά συνειδητοποιείτε ότι ήταν πολύ καλό που ο άλλος χάθηκε διαφορετικά θα είχατε μείνει κολλημένοι μαζί του. Ωστόσο το μάθημα δεν φθάνει ποτέ τόσο βαθιά ώστε να σταματήσετε να ζητάτε μονιμότητα.

Θα αρχίσετε να ζητάτε μονιμότητα με αυτό τον άνδρα, με αυτή τη γυναίκα: αυτό δεν πρέπει να αλλάξει. Δεν έχετε μάθει καλά το μάθημα ότι η αλλαγή είναι η δομή της ζωής. Πρέπει να το καταλάβετε και να το δεχτείτε. Μην δημιουργείτε ψευδαισθήσεις δεν πρόκειται να βοηθήσουν. Και όλοι δημιουργούν διαφόρων ειδών ψευδαισθήσεις.

Κάποτε ήξερα έναν άνδρα που μου είπε: «Εμπιστεύομαι μόνο τα χρήματα, τίποτε άλλο .

Εγώ του είπα, «Κάνεις μια πάρα πολύ σημαντική δήλωση».

Εκείνος είπε, «Όλοι αλλάζουν. Δεν μπορείς να στηριχτείς σε κανέναν .

Και καθώς μεγαλώνεις, μόνο τα χρήματά σου είναι δικά σου. Δεν νοιάζεται κανείς, ούτε καν ο γιός σου, ούτε καν η γυναίκα σου. Αν έχεις χρήματα νοιάζονται όλοι, σε σέβονται όλοι επειδή έχεις χρήματα. Αν δεν έχεις χρήματα γίνεσαι ζητιάνος». Η άποψή του ότι το μόνο πράγμα που μπορείς να εμπιστεύεσαι στη ζωή είναι τα χρήματα προέρχεται από μια μεγάλη εμπειρία στη ζωή, από το γεγονός ότι εξαπατήθηκε ξανά και ξανά από τους ανθρώπους που εμπιστευόταν. Εκείνος νόμιζε ότι τον αγαπούσαν, αλλά ήταν κοντά του μόνο για τα χρήματα, «Αλλά», του είπα, «τη στιγμή του θανάτου τα χρήματα δεν θα είναι μαζί σου. Μπορεί να έχεις την ψευδαίσθηση ότι τουλάχιστον τα χρήματα είναι μαζί σου, αλλά όταν η αναπνοή σου θα σταματήσει, τα χρήματα δεν θα είναι πια μαζί σου. Έχεις κερδίσει κάτι, αλλά θα μείνει σ’ αυτήν την πλευρά δεν μπορείς να το πάρεις μαζί σου πέρα από το θάνατο. Θα πέσεις σε μια βαθιά μοναξιά την οποία έκρυβες πίσω από το προσωπείο των χρημάτων».

Υπάρχουν άνθρωποι που κυνηγούν την εξουσία, αλλά ο λόγος είναι ο ίδιος: όταν έχουν εξουσία είναι μαζί τους πάρα πολλοί άνθρωποι, εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται υπό την κυριαρχία τους. Δεν είναι μόνοι, Είναι σπουδαίοι πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες. Αλλά η εξουσία αλλάζει χέρια. Τη μια ημέρα την έχετε, την επόμενη έχει χαθεί, και ξαφνικά η όλη ψευδαίσθηση διαλύεται. Είστε πιο μόνος από κάθε άλλον, επειδή τουλάχιστον οι άλλοι έχουν συνηθίσει να είναι μόνοι. Εσείς δεν έχετε συνηθίσει, η μοναξιά σας σάς πονάει περισσότερο.

Η κοινωνία έχει προσπαθήσει να φροντίσει να ξεχάσετε τη μοναξιά. Τα προξενιά είναι απλά μια προσπάθεια να ξέρετε ότι η γυναίκα σας είναι μαζί σας.

Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι κάθε προσπάθεια να αποφευχθεί η μοναξιά έχει αποτύχει, και θα αποτυγχάνει πάντα, επειδή πηγαίνει ενάντια στους θεμελιώδεις νόμους της ζωής. Αυτό που χρειάζεται δεν είναι κάτι με το οποίο θα μπορέσετε να ξεχάσετε τη μοναξιά σας. Αυτό που χρειάζεται είναι να αποκτήσετε συναίσθηση της μοναχικότητάς σας, η οποία είναι μια πραγματικότητα . Και είναι πολύ όμορφο να τη βιώνετε, να τη νιώθετε, επειδή είναι η ελευθερία σας από το πλήθος, από τον άλλο. Είναι η ελευθερία σας από τον φόβο να μείνετε μόνοι.

Προσπαθήστε λοιπόν να βρείτε το πιο βαθύ σας κέντρο, όπου είστε πάντα μόνοι, όπου ήσασταν πάντα μόνοι. Στη ζωή, στον θάνατο, όπου κι αν είστε, θα είστε μόνοι. Αλλά αυτό το κέντρο είναι τόσο γεμάτο δεν είναι άδειο, είναι τόσο γεμάτο και ολοκληρωμένο και ξεχειλίζει από τους χυμούς της ζωής, με όλες τις ομορφιές και τις ευλογίες της ύπαρξης ώστε από τη στιγμή που θα έχετε γευτεί τη μοναχικότητα ο πόνος στην καρδιά θα εξαφανιστεί. Αντίθετα, θα εμφανιστεί ένας νέος ρυθμός τρομερής γλυκύτητας, γαλήνης, χαράς, ευτυχίας.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ένα άτομο που είναι επικεντρωμένο στη μοναχικότητά του, ολοκληρωμένο με τον εαυτό του, δεν μπορεί να κάνει φίλους. Μάλιστα, μόνο αυτό το άτομο μπορεί να κάνει φίλους, επειδή τώρα δεν είναι πια μια ανάγκη, είναι απλά ένα μοίρασμα. Έχετε τόσο πολλά που μπορείτε να μοιραστείτε! Και όταν μοιράζεστε, δεν υπάρχει θέμα προσκόλλησης , ρέετε μαζί με την ύπαρξη, μαζί με την αλλαγή της ζωής, επειδή δεν έχει σημασία με ποιόν τα μοιράζεστε. Μπορεί να είναι το ίδιο άτομο αύριο -το ίδιο άτομο όλη σας τη ζωή- ή μπορεί να είναι διάφορα άτομα. Δεν είναι ένα συμβόλαιο, δεν είναι γάμος θέλετε να δώσετε επειδή νιώθετε γεμάτοι.

Έτσι, όποιος τυχαίνει να είναι κοντά σας, του δίνετε. Και είναι μεγάλη ευτυχία να δίνετε. Η ζητιανιά είναι δυστυχία. Ακόμη κι αν πετύχετε κάτι με τη ζητιανιά, θα παραμείνετε δυστυχισμένοι. Πονάει.

Όταν είστε υπερήφανοι για την ευτυχία σας και για όλα όσα σας έχει δώσει η ύπαρξη, ο φόβος εξαφανίζεται. Το σκοτάδι εξαφανίζεται, ο πόνος εξαφανίζεται. Μπορείτε να αγαπάτε ένα άτομο, και αν αυτό το άτομο αγαπά κάποιον άλλον, δεν θα υπάρχει ζήλια, επειδή αγαπήσατε με μεγάλη χαρά. Δεν ήταν μια προσκόλληση, δεν κρατούσατε τον άλλο φυλακισμένο. Δεν ανησυχούσατε ότι το άλλο άτομο μπορεί να ξεγλιστρήσει από τα χέρια σας, ότι μπορεί να έχει κάποια ερωτική σχέση. Όταν μοιράζεστε τη χαρά σας, δεν δημιουργείτε μια φυλακή για κανέναν. Απλά δίνετε. Δεν περιμένετε καν ευγνωμοσύνη επειδή δεν δίνετε για να πάρετε κάτι, ούτε καν ευγνωμοσύνη. Δίνετε επειδή είστε τόσο πλήρεις ώστε πρέπει να δώσετε.

Γι’ αυτό δεν θα σας πω να κάνετε τίποτε για τη μοναξιά σας. Ψάξτε τη μοναχικότητά σας. Ξεχάστε τη μοναξιά, ξεχάστε το σκοτάδι, ξεχάστε τον πόνο. Αυτά είναι μόνο η απουσία της μοναχικότητας, και η εμπειρία της μοναχικότητας θα τα διαλύσει αμέσως. Και η μέθοδος είναι η ίδια: απλά να έχετε τον νου σας. Αποκτήστε όλο και μεγαλύτερη συναίσθηση, έτσι ώστε στο τέλος να έχετε συναίσθηση μόνο του εαυτού σας. Αυτό είναι το σημείο στο οποίο αποκτάτε επίγνωση της μοναχικότητας

Και να κοιτάζετε πάντα να δείτε αν οτιδήποτε αντιμετωπίζετε ως πρόβλημα είναι κάτι αρνητικό ή κάτι θετικό. Αν είναι κάτι αρνητικό τότε μην το πολεμάτε μην ασχολείστε καν μαζί του. Ψάξτε μόνο το θετικό , και θα είστε στη σωστή πόρτα. Οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο χάνουν, επειδή αρχίζουν να πολεμάνε ευθέως την αρνητική πόρτα. Δεν υπάρχει πόρτα υπάρχει μόνο σκοτάδι, υπάρχει μόνο απουσία. Και όσο περισσότερο πολεμάνε τόσο περισσότερο αποτυγχάνουν, τόσο περισσότερο νιώθουν αποθαρρημένοι, πεσιμιστές, και στο τέλος αποφασίζουν ότι η ζωή δεν έχει νόημα, ότι είναι απλά βασανιστήριο. Το λάθος τους είναι ότι μπήκαν από λάθος πόρτα.

Όταν ο Όμηρος παράκουσε τον χρησμό του μαντείου των Δελφών

Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία, ο Όμηρος επισκέφθηκε το μαντείο των Δελφών για να ρωτήσει την Πυθία ποιοι ήταν οι γονείς του και η καταγωγή του.

Η Πυθία απάντησε με τον εξής χρησμό: «Πατρίδα της μητέρας σου είναι η νήσος Ίος, η οποία θα σε δεχθεί όταν πεθάνεις, αλλά φυλάξου από το αίνιγμα των νεαρών παιδιών».

Ο ποιητής όμως παράκουσε τον χρησμό και ταξίδεψε μέχρι την Ίο. Εκεί είδε μερικά μικρά παιδιά που ψάρευαν στην ακτή. Τα ρώτησε τι έπιασαν και τα παιδιά του απάντησαν:

«Όσσ’ έλομεν λιπόμεσθα, όσ’ ουχ έλομεν φερόμεσθα».

Δηλαδή, ότι πιάσουμε το αφήνουμε, ότι δεν πιάσουμε το φέρουμε μαζί μας.

Τα παιδιά αναφέρονταν στις ψείρες. Όσες έβρισκαν, τις σκότωναν, αλλά όσες δεν έβρισκαν, τις έφεραν στο κεφάλι τους.

Ο Όμηρος δεν κατάφερε να βρει την απάντηση, αλλά θυμήθηκε την προειδοποίηση της Πυθίας. Τρομοκρατήθηκε και απομακρύνθηκε γρήγορα.

Ο δρόμος ήταν λασπωμένος και ο ποιητής στη βιασύνη του, γλίστρησε και έπεσε. Χτύπησε το κεφάλι του και πέθανε σχεδόν ακαριαία.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ο Όμηρος πέθανε από τη στενοχώρια του που δεν έλυσε τον γρίφο, ενώ μία τρίτη εκδοχή λέει ότι ήταν ήδη βαριά άρρωστος και πήγε στην Ίο γιατί γνώριζε ότι θα πεθάνει.

Βέβαια ο θάνατος του μεγάλου ποιητή δεν βασίζεται σε ιστορικές μελέτες, αλλά σε μύθους και παραδόσεις που κυκλοφορούσαν από στόμα σε στόμα. Ο Παυσανίας απλώς κατέγραψε μία λαϊκή αφήγηση….

Τα λάθη στην επικοινωνία των ερωτικών συντρόφων

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η υγιής επικοινωνία θεωρείται θεμέλιος λίθος μίας καλής συντροφικής σχέσης.

Καλή επικοινωνία σημαίνει ότι μπορούμε να εκφράσουμε στον σύντροφό μας αυτό που θέλουμε και αντίστοιχα καταλαβαίνουμε αυτό που ο σύντροφός μας θέλει να μας πει. Η επικοινωνία δυσχεραίνεται συχνά από πλήθος παραγόντων που έχουν να κάνουν με την ιδιοσυγκρασία του κάθε συντρόφου, με τις επιρροές που έχει δεχθεί από το οικογενειακό του περιβάλλον αλλά και με περιορισμούς που πιθανόν να υφίστανται στο παρόν από συγκυριακούς λόγους.

Η καταστροφική κριτική

Η κριτική, ως μέσο κοινοποίησης της δυσαρέσκειάς μας ή προτροπή για αλλαγή του άλλου, σπάνια πετυχαίνει το στόχο της.

Η διαρκής έκθεση ενός ατόμου στα επικριτικά σχόλια του συντρόφου του, καλλιεργεί σταδιακά αρνητικά συναισθήματα και οδηγεί σε αποξένωση. Άλλες φορές πάλι, το άτομο που υφίσταται συνεχώς κριτική, αρχίζει και αμφιβάλλει για τον εαυτό του και τις ικανότητές του και χάνει σταδιακά την αυτοπεποίθησή του.

Αλλά και ο ίδιος ο «κριτής» αρχίζει να βλέπει τον σύντροφό του μειονεκτικά καθώς έχει δώσει υπερβολική σημασία σε όψεις της συμπεριφοράς του που θεωρεί αρνητικές. Συχνά είναι πιο εποικοδομητικό να αναγνωρίζουμε στον άλλον τα θετικά στοιχεία που έχει από το να αναμασούμε επίμονα κάποια αρνητικά.

Χρειάζεται επίσης να αποφασίσουμε αν μια κριτική είναι χρήσιμη, πριν την κοινοποιήσουμε. Πολλές φορές κριτικάρουμε ασήμαντα πράγματα στον άλλον αλλά το φθοροποιό στοιχείο στη σχέση παραμένει. Επίσης αντί να επικρίνουμε μια συμπεριφορά στον άλλον που δεν μας αρέσει είναι προτιμότερο να μιλήσουμε για το πώς εμείς νιώθουμε για αυτήν ή ακόμα καλύτερα να τοποθετηθούμε μέσα από μια θετική οπτική. Έτσι αντί να πούμε «Είσαι ακατάστατος, ποτέ δεν βάζεις τα ρούχα τους στη θέση τους» θα μπορούσαμε να πούμε «Με βοηθάς πολύ όταν τακτοποιείς τα ρούχα σου, γιατί έχω πολύ λιγότερα πράγματα να συμμαζέψω»

Η απαίτηση

Το να απαιτούμε από τον άλλον ακόμα και τα αυτονόητα συχνά τον φέρνει σε μία θέση άρνησης. Αρνείται να ικανοποιήσει την ανάγκη μας, όχι πάντα γιατί διαφωνεί με αυτήν, αλλά γιατί διαφωνεί με τον τρόπο με τον οποίο την διεκδικούμε.

Η απαίτηση, ως μέσο επικοινωνίας, κοινοποιεί κάτι αναφορικά με την κατανομή εξουσίας στη σχέση. Αυτός που απαιτεί, αξιώνει για τον εαυτό του ένα ποσοστό εξουσίας. Αν του ικανοποιηθεί η απαίτηση από τον σύντροφό του, η εξουσία αυτή είναι σαν να επικυρώνεται έμμεσα. Χάνεται όμως η ισορροπία μέσα στην σχέση με αυτόν τον τρόπο και συχνά δημιουργούνται διενέξεις και προστριβές.

Το διάβασμα της σκέψης του άλλου

Πολλές φορές κάνουμε το λάθος να υποθέτουμε τι σκέφτεται ή τι πιστεύει ο άλλος για μία κατάσταση.

Η υπόθεσή μας, η οποία στην ουσία είναι η προσωπική μας ερμηνεία για μία κατάσταση, μπορεί να έχει άκρως αρνητικό περιεχόμενο, πυροδοτώντας αντίστοιχα επικίνδυνα για μια υγιή επικοινωνία συναισθήματα.

Η σύντροφος που πλένει τα πιάτα ενώ ο σύζυγός της κάθεται στον καναπέ, διαβάζοντας την αγαπημένη του εφημερίδα, μπορεί να σκέφτεται «Μόνο για την βόλεψή του ενδιαφέρεται, ούτε του περνά από το μυαλό να με βοηθήσει».

Αυτή η πεποίθηση συνήθως εδραιώνεται στην σύζυγο όταν, είτε δεν μπαίνει στη διαδικασία να την επαληθεύσει ζητώντας τη βοήθεια που χρειάζεται, είτε την ζητάει με αρνητικό τρόπο, οπότε και δεν την παίρνει. Πολλές φορές χρεώνουμε στον άλλο αρνητικά χαρακτηριστικά απλώς και μόνο εμείς δεν έχουμε μάθει να διεκδικούμε με υγιή τρόπο τα θέλω μας.

Ο θυμός

Ο θυμός, η αγανάκτηση και ο εκνευρισμός μπορεί να εξοκείλουν μία κατά τα άλλα καλή προσπάθεια επικοινωνίας με τον άλλον. Όταν αφήνουμε τέτοια συναισθήματα να κατευθύνουν τα λόγια μας, συνήθως το αποτέλεσμα είναι καταστροφικό. Ο θυμός μπορεί να φουντώσει από τον δικό μας εσωτερικό διάλογο, αναφορικά με μία κατάσταση, από ερμηνείες που εμείς αναπαράγουμε και πιστεύουμε αλλά και από ακραίες ερμηνείες σχετικά μέτριων καταστάσεων όπως για παράδειγμα:  «Προτιμάει να βγει με τους φίλους του σήμερα, δεν μ’ αγαπάει καθόλου!»

Αν είστε θυμωμένος με τον σύντροφο σας, δώστε χρόνο στον εαυτό σας να ηρεμήσετε πριν μιλήσετε. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η συζήτηση μπορεί να αναβληθεί για ώρες ή και για την επόμενη μέρα. Προσπαθήστε να μιλήσετε για τον εαυτό σας, για τα δικά σας συναισθήματα και τις δικές σας σκέψεις αντί να παρασυρθείτε σε ένα κατηγορητήριο εναντίον του άλλου.

Υποχωρώ αντί να διεκδικήσω

Αρκετοί άνθρωποι θεωρούν ότι το να ικανοποιούν τις ανάγκες του συντρόφου τους αδιαμαρτύρητα μπορεί να τους εξασφαλίσει μια καλή σχέση. Η διαρκής υποχώρηση όμως συχνά έχει τη βάση της στη δυσκολία που έχουν τα άτομα αυτά να εκφράσουν τις ανάγκες τους ή να διεκδικήσουν τα θέλω τους. Μπορεί να έμαθαν να λειτουργούν έτσι από παιδιά ακόμα και να αναπαράγουν αυτό το μοτίβο στην ενήλικη ζωή. Το σίγουρο είναι ότι σταδιακά αδυνατούν να ταυτοποιήσουν τις ανάγκες και τα θέλω τους και τελικά ζουν τη ζωή του συντρόφου τους. Αν και φαίνεται βολική κατάσταση, καθώς το ένα μέλος είναι πάντα πρόθυμο να υποχωρήσει, τελικά μπορεί να οδηγήσει τη σχέση σε μαρασμό. Όταν δεν μπορούμε να μιλήσουμε για τον εαυτό μας, για αυτά που θέλουμε, σκεφτόμαστε, προσδοκούμε, στην ουσία δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε μια διαπροσωπική επικοινωνία. Και όπως αναφέρθηκε στην αρχή η καλή επικοινωνία είναι η βάση μιας υγιούς σχέσης.

Η υγιής επικοινωνία απαιτεί να ακούμε αυτά που ο σύντροφός μας έχει να μας πει. Αυτό σημαίνει ότι ίσως χρειαστεί να σωπάσουμε για λίγο τη δική μας εσωτερική φωνή προκειμένου να ακούσουμε τον άλλον και να προσπαθήσουμε με διευκρινιστικές ερωτήσεις και διάλογο να τον καταλάβουμε. Το να τον καταλάβουμε δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα συμφωνήσουμε αλλά χρειάζεται να κατανοήσουμε τη δική του οπτική στα πράγματα. Ο σεβασμός των ορίων του άλλου είναι επίσης ζωτικής σημασίας καθώς δίνει στον σύντροφό μας το μήνυμα ότι τον έχουμε ακούσει και κατανοήσει. Έτσι δεν επιμένουμε σε έναν διάλογο όταν ο άλλος είναι πολύ αναστατωμένος για να τον υποστηρίξει.

Νίτσε: Πιστεύουμε ότι έχουμε την υποχρέωση να είμαστε ευτυχισμένοι πάντα

H ευτυχία είναι εύθραυστη και φευγαλέα, επειδή μπορεί να τη ζήσει κανείς μόνο σε ορισμένες στιγμές. Αν μπορούσαμε να την απολαμβάνουμε αδιάκοπα, θα έχανε όλη την αξία της, αφού μπορούμε να την αντιληφθούμε μονάχα ως αντίθεση.

Έπειτα από μια εβδομάδα με συννεφιά, η ηλιόλουστη μέρα μας φαίνεται σαν θαύμα της Δημιουργίας. Κατά τον ίδιο τρόπο, αισθανόμαστε τη χαρά πιο λαμπερή όταν βγαίνουμε από το πηγάδι της θλίψης. Τα δύο συναισθήματα αλληλοσυμπληρώνονται και χρειάζονται το ένα το άλλο, γιατί ούτε η μελαγχολία είναι αιώνια ούτε θα μπορούσαμε να υποφέρουμε εκατό χρόνια ευτυχία.

Ένας από τους παράγοντες του στρες της σύγχρονης κοινωνίας είναι ακριβώς αυτό: το να πιστεύουμε ότι έχουμε την υποχρέωση να είμαστε ευτυχισμένοι πάντα και παντού. H άρνηση της θλίψης προκαλεί τη διάδοση της κατανάλωσης αντικαταθλιπτικών και των θεραπειών, όπως και τη σπατάλη σε πράγματα. που δε χρειαζόμαστε. Μοιάζει σα να πρέπει να νιώθουμε ντροπή αν δεν έχουμε ένα μόνιμο χαμόγελο χαραγμένο στο πρόσωπό μας.

Αντίθετα προς αυτή την ψευδή και παιδαριώδη οπτική γωνία, ο Νίτσε μας υπενθυμίζει πως η ευτυχία δίνεται μόνο σε αναλαμπές, κι όταν εμείς προσπαθούμε να τη διαιωνίσουμε καταστρέφουμε ακόμα και τις στιγμές αυτές, που μας βοηθούν να προχωράμε στο μακρύ και βασανιστικό δρόμο της ζωής.

Νίτσε

ALAIN DE BOTTON: Πώς να αγαπάς τη ζωή σου σήμερα!

Νομίζω ότι η ζωή, αίφνης, θα μας φαινόταν υπέροχη, αν τυχόν μας απειλούσε ο θάνατος, όπως λέτε. Σκεφτείτε μόνο πόσα σχέδια, ταξίδια, ειδύλλια ή μελήματα μας επιφυλάσσει, τα οποία καθίστανται αόρατα ένεκα της οκνηρίας μας που, με τη βεβαιότητα ότι υπάρχει μέλλον, αναβάλλει επ’ αόριστον.

Αλλά μπροστά στην απειλή ότι όλα αυτά θα έπαυαν δια παντός να είναι εφικτά, πόσο ωραία θα μας φαινόταν ξανά η ζωή! Αχ! Ας μην ήταν να γίνει τώρα αυτή η καταστροφή και δε θα διστάζαμε διόλου να επισκεφτούμε τις νέες αίθουσες του Λούβρου, να πέσουμε στα πόδια της δίδας Χ, να ταξιδέψουμε στην Ινδία.

Η καταστροφή δεν επέρχεται, αλλά εμείς δεν κάνουμε τίποτε απ’ όλα αυτά, διότι επανερχόμαστε στην καρδιά της καθημερινότητας, όπου η ολιγωρία νεκρώνει την επιθυμία μας. Κι όμως δε θα έπρεπε να έχουμε ανάγκη την καταστροφή για να αγαπούμε τη ζωή σήμερα. Θα ήταν αρκετό να σκεφτούμε ότι είμαστε άνθρωποι και ότι μπορεί κάλλιστα να πεθάνουμε απόψε.

ΑΛΑΙΝ ΝΤΕ ΜΠΟΤΤΟΝ

Δεν χρειάζεται να υποκλίνεσαι μπροστά μου, αν κουβαλάς τόση επίκριση μέσα σου

Ένας σπουδαίος σοφός έστειλε ένα νεαρό μαθητή του στην αυλή του βασιλιά Τζανάκ, για να διδαχθεί κάτι που του έλειπε.

Ο νεαρός είπε: “Αν δεν μπορείς να με διδάξεις εσύ, πώς μπορεί να με διδάξει αυτός ο άνθρωπος, ο Τζανάκ; Εσύ είσαι σπουδαίος σοφός, εκείνος είναι απλώς βασιλιάς. Τι γνωρίζει εκείνος από διαλογισμό και από επίγνωση;”

Ο σοφός είπε: “Εσύ ακολούθησε απλώς τις οδηγίες μου. Πήγαινε εκεί και υποκλίσου με βαθύ σεβασμό. Μην είσαι εγωιστής. Μη σκέφτεσαι ότι εσύ είσαι σαννυάσιν, ότι είσαι πνευματικός άνθρωπος κι ότι εκείνος είναι άνθρωπος που ασχολείται με τα εγκόσμια. Ξέχνα τα όλα αυτά. Σε στέλνω σ’ εκείνον για να μάθεις κάτι. Αυτό τον καιρό λοιπόν, εκείνος είναι ο δάσκαλό σου. Για την ώρα, δεν μπορείς να καταλάβεις. Για να καταλάβεις, χρειάζεσαι ένα διαφορετικό πλαίσιο και το παλάτι θα σου δώσει το σωστό πλαίσιο. Εσύ απλώς πήγαινε εκεί και υποκλίσου με σεβασμό. Αυτές τις λίγες μέρες, εκείνος θα με αντιπροσωπεύει”.

Ο νεαρός πήγε απρόθυμα. Ο ίδιος ήταν βραχμάνος, από την ανώτερη κάστα. Κι αυτός ο Τζανάκ τι ήταν; Ήταν πλούσιος, είχε ένα μεγάλο βασίλειο, μα τι μπορούσε να διδάξει σε ένα βραχμάνο; Οι βραχμάνοι πάντοτε θεωρούν ότι μόνο εκείνοι μπορούν να διδάσκουν τους ανθρώπους. Και ο Τζανάκ δεν ήταν βραχμάνος, ήταν κσατρίγια, από την κάστα των πολεμιστών.

Θεωρούνται δεύτεροι. Η βραχμάνοι είναι η ανώτατη τάξη και οι πολεμιστές είναι η δεύτερη τάξη. Να πάει και να υποκλιθεί με σεβασμό σ’ αυτόν τον άνθρωπο; Αυτό δεν έχει ξαναγίνει ποτέ! Το να υποκλιθεί ένας βραχμάνος σε έναν πολεμιστή είναι κάτι που δεν μπορεί να το συλλάβει ο ινδικός νους.
Αφού όμως το είχε πει ο δάσκαλος, έπρεπε να το κάνει.

Ο νεαρός απρόθυμα πήγε και απρόθυμα υποκλίθηκε. Κι όταν υποκλινόταν, ήταν πολύ θυμωμένος με το δάσκαλό του, επειδή το να χρειαστεί να υποκλιθεί στον Τζανάκ, του φαινόταν πολύ άσχημο.

Στο παλάτι, μια όμορφη γυναίκα χόρευε κι οι άντρες έπιναν κρασί και την έβλεπαν. Ο Τζανάκ καθόταν μαζί τους. Ο νεαρός το κατέκρινε μέσα του όλο αυτό, έπρεπε όμως να υποκλιθεί.

Ο Τζανάκ γέλασε και είπε: “Δεν χρειάζεται να υποκλίνεσαι μπροστά μου, αν κουβαλάς τόση επίκριση μέσα σου. Και μην είσαι τόσο προκατειλημμένος πριν με ζήσεις. Ο δάσκαλός σου με γνωρίζει καλά, γι’ αυτό σ’ έστειλε εδώ. Σε έχει στείλει για να μάθεις κάτι, μ’ αυτή την επίκριση όμως μέσα σου, δεν είναι δυνατόν να μάθεις”.

Ο νεαρός είπε: “Δεν με νοιάζει. Εκείνος με έστειλε, εγώ ήρθα, το πρωί όμως θα φύγω, θα γυρίσω πίσω, γιατί δεν βλέπω τι μπορώ να μάθω εδώ. Για την ακρίβεια, αν μάθω κάτι από σένα, θα χαραμίσω όλη μου τη ζωή! Εγώ δεν ήρθα εδώ για να μάθω να πίνω κρασί και να βλέπω μια όμορφη γυναίκα να χορεύει και όλους αυτούς τους ανθρώπους να έχουν παραδοθεί στις απολαύσεις!”

Ο Τζανάκ συνέχισε να χαμογελάει και είπε: “Μπορείς να φύγεις το πρωί. Μια που ήρθες όμως και είσαι τόσο κουρασμένος, ξεκουράσου τουλάχιστον απόψε και το πρωί μπορείς να φύγεις. Και ποιος ξέρει; Απόψε είναι πιθανό να μάθεις αυτό για το οποίο σε έστειλε σ’ εμένα ο δάσκαλός σου”.

Τώρα αυτό ήταν μυστήριο. Πώς μπορούσε μέσα στη νύχτα να τον διδάξει κάτι; Αφού όμως ήταν αναγκασμένος να περάσει τη νύχτα στο παλάτι, ας μην το έκανε θέμα. Έμεινε.

Ο βασιλιάς κανόνισε να πάρει το πιο όμορφο δωμάτιο του παλατιού, το πιο πολυτελές. Ο βασιλιάς ήταν δίπλα στο νεαρό, φροντίζοντας για το φαγητό του και για τον ύπνο του κι όταν ήρθε η ώρα να πάει για ύπνο, ο Τζανάκ αποχώρησε.

Ο νεαρός όμως όλη τη νύχτα δεν μπορούσε να κοιμηθεί, επειδή κοιτάζοντας προς το ταβάνι, είχε δει ένα γυμνό σπαθί να κρέμεται από μια πολύ λεπτή κλωστή πάνω από το κεφάλι του. Τώρα αυτό ήταν τόσο επικίνδυνο, που οποιαδήποτε στιγμή μπορούσε να πέσει το σπαθί και να τον σκοτώσει. Έμεινε λοιπόν όλη τη νύχτα ξύπνιος, ώστε να αποφύγει την καταστροφή αν συνέβαινε.

Το πρωί, ο βασιλιάς ρώτησε: “Ήταν άνετο το κρεβάτι; Ήταν άνετο το δωμάτιο;”

Ο νεαρός είπε: “Μόνο άνετο; Τα πάντα ήταν άνετα, όμως εκείνο το σπαθί τι γύρευε εκεί πάνω; Γιατί έπαιξες τέτοιο παιχνίδι σε βάρος μου; Ήμουν πολύ κουρασμένος μετά από τόσο μεγάλο ταξίδι κι εσύ έπαιξες σε βάρος μου ένα τόσο σκληρό παιχνίδι. Γιατί κρέμασες ένα γυμνό σπαθί από μια τόσο λεπτή κλωστή, ώστε να φοβάμαι ότι με την παραμικρή κίνηση του ανέμου, θα τελείωνα; Εγώ δεν ήρθα εδώ για να αυτοκτονήσω”.

Ο βασιλιάς είπε: “Θέλω να σε ρωτήσω ένα πράγμα. Ήσουν τόσο κουρασμένος, μπορούσες να κοιμηθείς πολύ εύκολα, δεν μπόρεσες όμως να κοιμηθείς. Τι συνέβη; Ο κίνδυνος ήταν μεγάλος, ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου. Γι’ αυτό κι έμεινες ξυπνητός και δεν έχασες στιγμή την εγρήγορσή σου και την επίγνωσή σου. Αυτή ακριβώς είναι και η δική μου διδασκαλία. Τώρα μπορείς να φύγεις ή αν θέλεις, μπορείς να μείνεις μερικές μέρες ακόμη μαζί μου, να με παρατηρείς.

Αν και καθόμουν μαζί με τους άντρες εκεί που χόρευε η όμορφη γυναίκα, είχα επίγνωση του γυμνού σπαθιού πάνω από το κεφάλι μου. Είναι αόρατο. Το όνομά του είναι θάνατος. Εγώ δεν κοίταζα την όμορφη γυναίκα. Όπως εσύ βρισκόσουν μέσα σε ένα πολυτελές δωμάτιο, αλλά δεν μπόρεσες να ευχαριστηθείς την πολυτέλεια του δωματίου, έτσι κι εγώ καθόμουν μαζί με τους άντρες, αλλά δεν έπινα κρασί. Εγώ είχα απλώς επίγνωση του θανάτου, ο οποίος μπορεί να έρθει οποιαδήποτε στιγμή. Έχω συνεχώς επίγνωση του θανάτου. Ζω μέσα στο παλάτι κι όμως είμαι ερημίτης. Ο δάσκαλός σου με γνωρίζει και με καταλαβαίνει. Γι’ αυτό και σ’ έστειλε εδώ. Αν μείνεις εδώ για μερικές μέρες, θα μπορέσεις να το παρατηρήσεις και μόνος σου”.

Θέλεις να μάθεις πώς θα ξυπνήσεις, πώς θα αποκτήσεις περισσότερη επίγνωση; Με το να έχεις επίγνωση του πόσο επισφαλής, πόσο πρόσκαιρη και πόσο επικίνδυνη είναι η ζωή. Ο θάνατος μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή. Την επόμενη στιγμή μπορεί να χτυπήσει την πόρτα σου. Μπορείς να συνεχίσεις να ζεις κοιμισμένος και να μην έχεις επίγνωση, θεωρώντας ότι εσύ πρόκειται να ζήσεις για πάντα.

Από τη δουλεία του πνεύματος ή της φαντασίας , προτιμώ την πραγματική δουλεία

Με την μορφή επιστολής γράφει ο πρώτος “Ελληνιστής” Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός, λίγο πριν πεθάνει, προς στον υιοθετημένο γιο του Μάρκο Αυρήλιο, στην οποία αναπολεί τους θριάμβους και τις ήττες του και όλη τη φιλοσοφία του, στα ” ΑΔΡΙΑΝΟΥ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ”. 

Όλοι οι λαοί που χάθηκαν ως τα σήμερα, χάθηκαν από μιαν έλλειψη γενναιοδωρίας.
Η Σπάρτη θα επιζούσε πολύ περισσότερο, αν είχε κάνει τους είλωτες να ενδιαφερθούν για την επιβίωσή της. 

Επιμένω: το πιο απόκληρο από τα πλάσματα, ο σκλάβος που καθαρίζει το βόρβορο των πόλεων, ο λιμασμένος βάρβαρος που περιτριγυρίζει τα σύνορα, πρέπει να έχουν το συμφέρον να δουν τη Ρώμη να διαρκεί.

Αμφιβάλλω αν ολόκληρη η φιλοσοφία του κόσμου θα φτάσει ποτέ να καταργήσει τη δουλεία. Θα της αλλάξουν το πολύ πολύ όνομα. Μπορώ να φανταστώ μορφές δουλείας, χειρότερες από τη δική μας, γιατί θα είναι πιο δόλιες. Θα καταφέρουν είτε να μεταμορφώσουν τον άνθρωπο σε μια ηλίθια ικανοποιημένη από τον εαυτό της μηχανή, που θα πιστεύεται ελεύθερη τη στιγμή ακριβώς που θα υποτάσσεται, είτε θα του αναπτύξουν, αποκλειστικά με την άνεση και την ηδονή, μια τόσο παράφρονη κλίση προς την εργασία, όσο είναι και το πάθος των βαρβάρων για τον πόλεμο.

Απ’ αυτή τη δουλεία του πνεύματος ή της φαντασίας του ανθρώπου, εξακολουθώ να προτιμώ την πραγματική δουλεία μας.

ΑΔΡΙΑΝΟΥ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ

Οι πρώτοι οργανισμοί που «ανέπνευσαν» οξυγόνο εμφανίστηκαν πριν... 3,1 δισεκατομμύρια χρόνια

Σύμφωνα με νέες επιστημονικές εκτιμήσεις οι πρώτοι οργανισμοί που «ανέπνευσαν» οξυγόνο, εμφανίστηκαν περίπου πριν 3,1 δισεκατομμύρια χρόνια.

Η νέα γενετική ανάλυση πολλών διαφορετικών οικογενειών μικροοργανισμών κατέληξε στο μάλλον απροσδόκητο συμπέρασμα ότι η χρήση οξυγόνου από τους έμβιους μικροσκοπικούς οργανισμούς είχε ξεκινήσει σχεδόν 600 εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα από το λεγόμενο «Μεγάλο Οξυγονωτικό Συμβάν», που γέμισε την ατμόσφαιρα της Γης με αέριο οξυγόνο πριν περίπου 2,4 δισεκατομμύρια χρόνια.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον βιοχημικό Νταν Ταουφίκ του Ινστιτούτου Επιστημών Weizmann, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό για θέματα οικολογίας και εξέλιξης «Nature Ecology & Evolution», σύμφωνα με το «Science», ανέλυσαν τα γονιδιώματα 130 οικογενειών προκαρυωτικών οργανισμών, που είναι σήμερα απόγονοι των αρχαιότερων μικροβίων, βακτηρίων και άλλων μικροοργανισμών στον πλανήτη μας.

Δημιουργήθηκε έτσι ένα εξελικτικό «οικογενειακό δέντρο» με τη χρήση γονιδίων από περίπου 700 ένζυμα, τα οποία είτε χρησιμοποιούν οξυγόνο, είτε το παράγουν. Στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο του «μοριακού ρολογιού», έκαναν εκτιμήσεις για το πότε καθένα από αυτά τα ένζυμα εξελίχθηκε. Από τις 130 οικογένειες μικροοργανισμών, για τις 36 κατέστη εφικτό να γίνει χρονολόγηση με σχετικά υψηλό βαθμό ακρίβειας, σύμφωνα με τους ερευνητές.

Όπως δήλωσε ο δρ Ταουφίκ, «είδαμε κάτι αρκετά εντυπωσιακό: μια ξεκάθαρη ανάδυση μικροβίων που χρησιμοποιούσαν οξυγόνο πριν 3 έως 3,1 εκατομμύρια χρόνια». Οι 22 από τις 36 οικογένειες μικροοργανισμών φαίνεται να εμφανίστηκαν ακριβώς εκείνη την εποχή, οι 12 αργότερα, ενώ μόνο δύο νωρίτερα

Η εμφάνιση πρωτεϊνών (ενζύμων) που κάνουν χρήση οξυγόνου, σηματοδότησε ένα κομβικό στάδιο για την εμφάνιση των αερόβιων μικροβίων, μια μετάβαση από έναν προηγούμενο κατά βάση αναερόβιο κόσμο. Οι επιστήμονες γενικά συμφωνούν ότι η ατμόσφαιρα και οι ωκεανοί της αρχέγονης Γης στερούνταν αέριου οξυγόνου.

Υπάρχουν πάντως κάποιες ενδείξεις ότι σχετικά σύντομα υπήρξε κάποια ποσότητα οξυγόνου, καθώς τα κυανοβακτήρια -οι πρώιμοι φωτοσυνθετικοί μικροοργανισμοί- πιθανώς πριν 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια είχαν αρχίσει να απελευθερώνουν οξυγόνο ως υποπροϊόν, αλλά δεν το χρησιμοποιούσαν οι ίδιοι. Η χρήση του οξυγόνου για «αναπνοή» άργησε μερικές ακόμη εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια.

Η νέα μελέτη εκτιμά -με βάση την αναδρομική γενετική ανάλυση- ότι περίπου πριν 3,1 δισεκατομμύρια χρόνια εμφανίστηκαν μικροοργανισμοί που άρχισαν να «αναπνέουν» το οξυγόνο και να το αξιοποιούν για μεγαλύτερη παραγωγή ενέργειας. Πιθανώς η ικανότητα αναπνοής/χρήσης του οξυγόνου εξελίχτηκε αργά, αρχικά σε μικρούς θύλακες, και σταδιακά εξαπλώθηκε στον πλανήτη στη διάρκεια των επόμενων εκατοντάδων εκατομμυρίων ετών.

Μετά και το «Μεγάλο Οξυγονωτικό Συμβάν» που ακολούθησε, το περιβάλλον του πλανήτη μας άρχισε να μεταμορφώνεται δραματικά και η ζωή γνώρισε μια πραγματική «έκρηξη» χάρη στο οξυγόνο. Υπήρξε έτσι η εξέλιξη των πολυκύτταρων οργανισμών και τελικά των ζώων και των ανθρώπων.

Άλλοι πάντως επιστήμονες, όπως ο εξελικτικός βιολόγος Πάτρικ Σιχ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, εμφανίστηκαν πιο επιφυλακτικοί, επειδή η μέθοδος του «μοριακού ρολογιού», στην οποία βασίστηκε η γενετική ανάλυση και χρονολόγηση, είναι ακόμη μια εξελισσόμενη επιστήμη και συνεπώς τα συμπεράσματά της έχουν ένα βαθμό αμφιβολίας.

Σκόνη αστεροειδή που συνδέεται με τον κρατήρα στη χερσόνησο Γιουκατάν επιβεβαιώνει τη θεωρία εξαφάνισης των δεινοσαύρων

Τι γνωρίζουμε για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων; Ξέρετε, αυτών των (ποικίλων μεγεθών) οργανισμών που εμφανίστηκαν και εξελίχθηκαν στον πλανήτη μας σε μια διάρκεια 150 εκατομμυρίων ετών, χωρίς να αντιμετωπίσουν κανένα πρόβλημα αμφισβήτησης της επικυριαρχίας τους! Είναι σίγουρο ότι γνωρίζουμε πως αυτοί οι κυρίαρχοι της Γης εξαφανίστηκαν, πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια, επιτρέποντας την ανάδυση των θηλαστικών, οπότε και στην εμφάνιση του Ανθρώπου. Επίσης γνωρίζουμε ότι η κύρια θεωρία για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων, η οποία διατυπώθηκε το 1980, συνδέει την εξαφάνιση αυτή με την πτώση ενός γιγάντιου αστεροειδούς με εκτιμώμενη διάμετρο 10 με 15 χιλιόμετρα. Η πρόσκρουση θεωρείται ότι έγινε στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται η χερσόνησος Γιουκατάν, στο Μεξικό και συνέπεια αυτής της πρόσκρουσης ήταν η εξαφάνιση του 75% των ειδών και μορφών ζωής του πλανήτη που οι άνθρωποι (στην Ελληνική γλώσσα) ονόμασαν Γη.

Και λοιπόν; Αυτά τα γνωρίζουμε, θα πει κάποιος/α και θα έχει δίκαιο. Γιατί αναφερόμαστε σήμερα σε αυτά; Επειδή, όπως αναφέρει η Καθηγήτρια Joanna Morgan, του Imperial College στο Λονδίνο: «Είναι αναμφισβήτητο (indisputable) πλέον ότι ο αστεροειδής δημιούργησε τον 161 περίπου χιλιομέτρων διαμέτρου κρατήρα» και αυτό θεωρείται ως το τελευταίο τμήμα του γρίφου της εξαφάνισης. Τα στοιχεία που στηρίζουν τη βεβαιότητα με την οποία έγιναν οι δηλώσεις αντλούνται από έρευνα διεθνούς ομάδας επιστημόνων, στο πλαίσιο τη οποίας διενεργήθηκαν αναλύσεις σε δείγματα του κρατήρα που δημιουργήθηκε από την σύγκρουση. Τα αποτελέσματα των αναλύσεων έδειξαν την ύπαρξη σκόνης, η οποία προερχόταν από ένα διαστημικό σώμα. Αυτό επιβεβαιώνει τη σύγκρουση και φυσικά ότι υπήρξε ως επακόλουθο αυτής. Όπως δηλώνεται: ο κύκλος τώρα (της εξαφάνισης των δεινοσαύρων) ολοκληρώθηκε!

Η θεωρία των αντιθέτων του Σωκράτη

Καθώς ο Φαίδων και η συνοδεία του περνούν μέσα στο δεσμωτήριο, ο Σωκράτης ανακάθεται και για ν’ ανακουφιστεί τρίβει τα σκέλια του. Ώ πόσο παράξενο φαίνεται αυτό πού οι άνθρωποι ονομάζουν ευχαρίστηση, από τη φύση του πόσο στενά είναι δεμένο μ’ αυτό πού θεωρείται αντίθετό του, το δυσάρεστο (Φαίδων, 60 b). Χωρίς ν’ αγνοεί την αντίθεση και τη διαφορά ανάμεσα στο ηδύ και το λυπηρό, αυτός επιθυμεί να εξηγήσει τη διάστασή τους σαν συγγένεια και όχι σαν αποξένωση. Ενάντια για την τρεχούμενη γνώμη (πού βλέπει τη μέρα και τη νύχτα, τη ζωή και τον θάνατο, το όμορφο και το άσκημο), ουσιαστικά συνυπάρχουν και συμφύονται. Όποιος θέλει το ένα, είναι αναγκασμένος να το κατακτήσει στο σφιχταγκάλιασμά του με το άλλο (δει λαμβάνειν και το έτερον), σάμπως να είναι δεμένα αναμεταξύ τους (ώσπερ εκ μιας κορυφής συνημμένοι δύ’ όντε).

Το ίδιο μυστικό οι ζωγράφοι το μαθαίνουν όταν ανακαλύπτουν ότι το ανθρώπινο πρόσωπο τις ίδιες κινήσεις πού κάνει όταν γελάει, κάνει και όταν κλαίει (Montaigne).

Μα αν το ηδύ υπάρχει σε πλήρη και συστηματική αλληλουχία με το λυπηρό, τίποτε δεν εμποδίζει να υπάρχει εξαιτίας του. Πράγματι, το μικρό μπορεί να γεννηθεί από το μεγάλο (αφαιρώντας το τρία από το δέκα), το κρύο από το ζεστό (μειώνοντας σ’ ένα βαθμό τη θερμότητα), η λύπη από την ηδονή (ηδονήν φεύγε, ήτις λύπην τίκτει, Σόλων), η ζωή από τον θάνατο (Και μην εξ ισχυροτέρου γε το ασθενέστερον και εκ βραδυτέρου τό θάττον; ΙΙάνυ γε. Τί δέ; Αν τι το χείρον γίγνηται, ούκ εξ άμείνονος, και άν δικαιότερον έξ άδικωτέρου. ΙΙώς γάρ ου; 'Ικανώς ούν, έφη, έχομεν τούτο, ότι πάντα ούτω γίγνεται, έξ εναντίων τα εναντία πράγματα) (71 a). Παντού όπου υπάρχουν αντίθετα, έχουμε να κάνουμε με δύο γενέσεις (δυοίν όντοιν δύο γενέσεις): από το Α πάμε στο Β και από το Β πίσω στο Α. Αμφίδρομα, σε κίνηση διπλού γίγνεσθαι, αυτή η χειροπιαστή εμπειρική πραγματικότητα κυκλοφορεί (ωσπερεί κύκλω) και καταργεί κάθε λόγο για το πράγμα καθ’ εαυτό, άρα και για τον ορισμό. Το πρόβλημα δεν είναι να τεθούν όρια (ορισμός), αλλά να συγκριθούν τα σχετικά με τα αντίθετα[1]. Υπάρχει τάχα μικρό, ίσο, μεγάλο μέγεθος, ή όλα, μεγέθη και ιδιότητες κάθε λογής, ονομάζονται σε αντιπαραβολή; Το δίκαιο κρίνεται σέ αντιπαράθεση προς το άδικο, το ταχύ προς το βραδύ, το όμορφο προς το άσκημο, σε τρόπο ώστε μέτρο του καθενός πράγματος να είναι ο συγκριτικός βαθμός (τό δε μειζον υπερέχον, τό δε έλαττον ύπερεχόμενον, Περί δικαίου, 373 e∙ Πολιτεία, 483 b). Αφού τόπος αυτών των παρατηρήσεων είναι η εμπειρία, τίποτε σχεδόν δεν μάς χωρίζει από τη φιλοσοφία της αέναης ροής. Άχρηστος ο ορισμός μέσα σ’ έναν κόσμο όπου το μικρό γίνεται μήτρα του μεγάλου, αποδεικνύεται ακόμη πιο άχρηστος σ’ έναν κόσμο όπου μεταπίπτει πάντα χρήματα και μηδέν μένει. (Κρατύλος, 440 a)

Στην ηθική οι συνέπειες είναι υπερβολικές∙ για να υπάρχει, αν κάθε πράγμα έχει απόλυτη ανάγκη το αντίθετό του, τότε τί νόημα έχουν οι αυστηροί καθορισμοί των αξιών; Αν το αγαθό και το καλό παρουσιάζονται εξίσου αναγκαία με το κακό και το αισχρό, τότε δεν αποδεικνύεται τερατώδης διαστροφή η θέση του νόμου πού απολυτοποιεί το σχετικό; Ο νομοθέτης τρέμει την κίνηση της τραμπάλας και το νόημα κάθε αντίληψης που εξαρτά την ικανότητα για το αγαθό από την ικανότητα για το κακό (ει γάρ ώφελον οιοί τ’ είναι οι πολλοί τα μέγιστα κακά εργάζεσθε ίνα οιοί τ’ ήσαν και αγαθά τα μέγιστα, και καλώς αν είχε. Κρίτων, 44 d).

Για να πάψει να είναι ένα καλλώπισμα και παρά φύσιν σύνθημα, ο νόμος οφείλει ν’ ακολουθεί αυτή την παλινδρομική ροή από το ένα στο άλλο, να μοιάσει δηλαδή με τη φύση, άρα να καταστραφεί. Το ανθρώπινο φέρσιμο, αν πάψει να ερμηνεύεται μέσα από τη σφαίρα των αξιών, αφήνεται λυμένο πάνω σέ μια ελεύθερη κλίμακα πού γνωρίζει αναβαθμούς και μεταλλαγές, όχι όμως χωρισμούς ηθικού χαρακτήρα. Η χαρά και η λύπη, ο δόλος και η φιλία, ο φόνος και η συμπάθεια γίνονται στιγμές μιας συστηματικής αλληλεγγύης, έξω από κάθε ηθική ένδειξη. Το αγαθό, για να μιλήσουμε τη «συμβατική» γλώσσα της ηθικής, όχι μόνο δεν κηρύσσει τον πόλεμο στο κακό, αλλά το έχει απόλυτη ανάγκη για την ίδια του την αυτοσυντήρηση. Πρόσθετα η πράξη, όποια κι αν είναι, αποσπασμένη από την ηθική, δεν φαίνεται μήτε καλή μήτε κακή (πάσα γαρ πράξις ώδ’ έχει∙ αυτή έφ’ εαυτής πραττομένη, ούτε καλή ούτε αισχρά. Συμπόσιο, 180 e, 183 d).

Την ηθικοποίηση της φύσης και της ζωής πού διδάσκει ο Σωκράτης, η θεωρία των εναντίων, εφόσον δέχεται ως βασική της αρχή της συνύπαρξη των αντιθέτων, την αντιστρέφει αποβλέποντας στη φυσικοποίηση της ηθικής σφαίρας. Απορρίπτει, δηλαδή, κάθε ειδολογική αντίληψη της ηθικής· η ηθική στάση, συνεπώς, καταρρέει, μια και η αρετή δεν μπορεί να οριστεί ως αυτό το είδος στην αυτοτέλειά του με θεμέλιο λογικο-μεταφυσικό. Είναι το συμπέρασμα όλης αυτής της επιχειρηματολογίας πού δεν ακούγεται από τα χείλη κάποιου σοφιστή, παρά από το στόμα του ίδιου του Σωκράτη και, φέρνοντας αληθινά δύσκολα εμπόδια, κάνει το πρόβλημα των ιδεών να ωριμάσει.
---------------------------------
[1] Βλ. στον Λύσι την ερώτηση: εάν το κακόν απόλλυνται… (220 e)

ΠΛΑΤΩΝ: Συμπόσιον (199c-200b)

[199c] Ἀλλὰ παρίημι, φάναι τὸν Φαῖδρον, ἀλλ᾽ ἐρώτα. μετὰ ταῦτα δὴ τὸν Σωκράτη ἔφη ἐνθένδε ποθὲν ἄρξασθαι.

Καὶ μήν, ὦ φίλε Ἀγάθων, καλῶς μοι ἔδοξας καθηγήσασθαι τοῦ λόγου, λέγων ὅτι πρῶτον μὲν δέοι αὐτὸν ἐπιδεῖξαι ὁποῖός τίς ἐστιν ὁ Ἔρως, ὕστερον δὲ τὰ ἔργα αὐτοῦ. ταύτην τὴν ἀρχὴν πάνυ ἄγαμαι. ἴθι οὖν μοι περὶ Ἔρωτος, ἐπειδὴ καὶ τἆλλα καλῶς καὶ μεγαλοπρεπῶς διῆλθες οἷός ἐστι, καὶ [199d] τόδε εἰπέ· πότερόν ἐστι τοιοῦτος οἷος εἶναί τινος ὁ Ἔρως ἔρως, ἢ οὐδενός; ἐρωτῶ δ᾽ οὐκ εἰ μητρός τινος ἢ πατρός ἐστιν —γελοῖον γὰρ ἂν εἴη τὸ ἐρώτημα εἰ Ἔρως ἐστὶν ἔρως μητρὸς ἢ πατρός— ἀλλ᾽ ὥσπερ ἂν εἰ αὐτὸ τοῦτο πατέρα ἠρώτων, ἆρα ὁ πατήρ ἐστι πατήρ τινος ἢ οὔ; εἶπες ἂν δήπου μοι, εἰ ἐβούλου καλῶς ἀποκρίνασθαι, ὅτι ἔστιν ὑέος γε ἢ θυγατρὸς ὁ πατὴρ πατήρ· ἢ οὔ;
Πάνυ γε, φάναι τὸν Ἀγάθωνα.
Οὐκοῦν καὶ ἡ μήτηρ ὡσαύτως; Ὁμολογεῖσθαι καὶ τοῦτο.
[199e] Ἔτι τοίνυν, εἰπεῖν τὸν Σωκράτη, ἀπόκριναι ὀλίγῳ πλείω, ἵνα μᾶλλον καταμάθῃς ὃ βούλομαι. εἰ γὰρ ἐροίμην, «Τί δέ; ἀδελφός, αὐτὸ τοῦθ᾽ ὅπερ ἔστιν, ἔστι τινὸς ἀδελφὸς ἢ οὔ;» Φάναι εἶναι.
Οὐκοῦν ἀδελφοῦ ἢ ἀδελφῆς; Ὁμολογεῖν.
Πειρῶ δή, φάναι, καὶ τὸν ἔρωτα εἰπεῖν. ὁ Ἔρως ἔρως ἐστὶν οὐδενὸς ἢ τινός;
Πάνυ μὲν οὖν ἔστιν.
[200a] Τοῦτο μὲν τοίνυν, εἰπεῖν τὸν Σωκράτη, φύλαξον παρὰ σαυτῷ μεμνημένος ὅτου· τοσόνδε δὲ εἰπέ, πότερον ὁ Ἔρως ἐκείνου οὗ ἔστιν ἔρως, ἐπιθυμεῖ αὐτοῦ ἢ οὔ;
Πάνυ γε, φάναι.
Πότερον ἔχων αὐτὸ οὗ ἐπιθυμεῖ τε καὶ ἐρᾷ, εἶτα ἐπιθυμεῖ τε καὶ ἐρᾷ, ἢ οὐκ ἔχων;
Οὐκ ἔχων, ὡς τὸ εἰκός γε, φάναι.
Σκόπει δή, εἰπεῖν τὸν Σωκράτη, ἀντὶ τοῦ εἰκότος εἰ ἀνάγκη οὕτως, τὸ ἐπιθυμοῦν ἐπιθυμεῖν οὗ ἐνδεές ἐστιν, ἢ μὴ [200b] ἐπιθυμεῖν, ἐὰν μὴ ἐνδεὲς ᾖ; ἐμοὶ μὲν γὰρ θαυμαστῶς δοκεῖ, ὦ Ἀγάθων, ὡς ἀνάγκη εἶναι· σοὶ δὲ πῶς;
Κἀμοί, φάναι, δοκεῖ.
Καλῶς λέγεις. ἆρ᾽ οὖν βούλοιτ᾽ ἄν τις μέγας ὢν μέγας εἶναι, ἢ ἰσχυρὸς ὢν ἰσχυρός;
Ἀδύνατον ἐκ τῶν ὡμολογημένων.
Οὐ γάρ που ἐνδεὴς ἂν εἴη τούτων ὅ γε ὤν.
Ἀληθῆ λέγεις.

***
[199c] «Εντάξει, τον έχεις από μένα, είπε ο Φαίδρος· εμπρός, κάνε την ερώτηση σου».
Κι ύστερα ο Σωκράτης άρχισε απ᾽ αυτό περίπου το σημείο: «Λοιπόν, αγαπητέ μου Αγάθων, έμεινα με την εντύπωση ότι ωραίο ήταν το προοίμιο της ομιλίας σου, που έλεγες ότι πρέπει αρχικά να παρουσιάσεις τον ίδιο, ποιά είναι η φύση του Έρωτα, και κατόπι τα έργα του. Αυτό το προοίμιο το θαυμάζω ανεπιφύλακτα. Έλα λοιπόν, για το θέμα του Έρωτα, αφού ανέπτυξες όμορφα κι εντυπωσιακά τις άλλες πλευρές της φύσης του, πες μου [199d] και τούτο: τί συμβαίνει, ο Έρωτας, από τη φύση του, είναι έρωτας κάποιου ή κανενός; και δε σε ρωτώ αν είναι έρωτας κάποιας μητέρας ή κάποιου πατέρα — γιατί τότε θα ήταν γελοίο το ερώτημα, αν ο Έρως είναι ερωτικό συναίσθημα για μητέρα ή πατέρα — αλλά νά, πες πως είχα θέσει το ίδιο ερώτημα για τη λέξη “πατέρας”: ο πατέρας είναι πατέρας κάποιου ή όχι; θα μου απαντήσεις, φαντάζομαι, αν είχες τη διάθεση να δώσεις ορθή απάντηση, ότι ο πατέρας είναι πατέρας ενός γιου ή μιας θυγατέρας — ή όχι;».
«Σίγουρα ναι», παραδέχτηκε ο Αγάθων.
«Δε θα λέγαμε το ίδιο πράγμα και για τη μητέρα;».
Το παραδέχτηκε κι αυτό.
[199e] «Πάμε παρακάτω, είπε ο Σωκράτης· απάντησέ μου σε μερικές πρόσθετες ερωτήσεις, για να κατανοήσεις καλύτερα πού το πάω. Δηλαδή, αν σε ρωτούσα: «Τί λοιπόν; ο αδερφός, με ό,τι εννοεί η λέξη, είναι αδερφός κάποιου ή όχι;». Παραδέχτηκε, «Είναι».
«Βέβαια, είναι αδερφός ενός αδερφού ή μιας αδερφής». Το παραδέχτηκε.
«Δοκίμασε λοιπόν, είπε, ν᾽ απαντήσεις και για τον Έρωτα: ο Έρως είναι έρωτας κανενός ή κάποιου;».
«Αναμφίβολα λοιπόν είναι κάποιου».
[200a] «Ετούτο το “κάποιου”, είπε ο Σωκράτης, κράτησέ το στο νου σου και να το θυμάσαι· για την ώρα απάντησέ μου μόνο σε τούτο: τί συμβαίνει, ο Έρως εκείνο, για το οποίο νιώθει έρωτα, το ποθεί ή όχι;»
«Σίγουρα το ποθεί», αποκρίθηκε.
«Σε ποιά περίπτωση; κατέχοντας αυτό που ποθεί και νιώθει έρωτα γι᾽ αυτό, το ποθεί κι έχει έρωτα γι᾽ αυτό, ή μη κατέχοντάς το;».
«Μη κατέχοντάς το, πιθανότατα», αποκρίθηκε.
«Πρόσεξε λοιπόν, είπε ο Σωκράτης, κι αντί “πιθανότατα” μήπως “οπωσδήποτε” έτσι έχουν τα πράγματα: το πρόσωπο που ποθεί, ποθεί ό,τι του λείπει — ή, [200b] αν δεν του λείπει κάτι, δεν το ποθεί· γιατί εγώ είμαι απόλυτα πεπεισμένος, Αγάθων, ότι οπωσδήποτε έτσι έχουν τα πράματα· εσύ, πώς το βλέπεις;».
«Κι εγώ, αποκρίθηκε, αυτή τη γνώμη έχω».
«Πολύ καλά. Λοιπόν, θα επιθυμούσε κανείς, όντας μεγαλόσωμος, να είναι μεγαλόσωμος, ή, όντας ρωμαλέος, να είναι ρωμαλέος;».
«Ύστερ᾽ απ᾽ όσα αποδεχτήκαμε, αδύνατο».
«Αφού βέβαια αυτός που τα κατέχει αυτά δε θα ᾽νιωθε ότι του λείπουν».
«Την αλήθεια λες».