ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Κατὰ Μειδίου (160-168)

[160] Ἀλλὰ νὴ Δία τριήρη ἐπέδωκεν· ταύτην γὰρ οἶδ᾽ ὅτι θρυλήσει, καὶ φήσει «ἐγὼ ὑμῖν τριήρη ἐπέδωκα». οὑτωσὶ δὴ ποιήσατε. εἰ μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, φιλοτιμίας εἵνεκα ταύτην ἐπέδωκεν, ἣν προσήκει τῶν τοιούτων ἔχειν χάριν, ταύτην ἔχετ᾽ αὐτῷ καὶ ἀπόδοτε, ὑβρίζειν δὲ μὴ δῶτε· οὐδενὸς γὰρ πράγματος οὐδ᾽ ἔργου τοῦτο συγχωρητέον. εἰ δὲ δὴ καὶ δειλίας καὶ ἀνανδρίας εἵνεκα δειχθήσεται τοῦτο πεποιηκώς, μὴ παρακρουσθῆτε. πῶς οὖν εἴσεσθε; ἐγὼ καὶ τοῦτο διδάξω· ἄνωθεν δέ, βραχὺς γάρ ἐσθ᾽ ὁ λόγος, λέξω.

[161] ἐγένοντ᾽ εἰς Εὔβοιαν ἐπιδόσεις παρ᾽ ὑμῖν πρῶται· τούτων οὐκ ἦν Μειδίας, ἀλλ᾽ ἐγώ, καὶ συντριήραρχος ἦν μοι Φιλῖνος ὁ Νικοστράτου. ἕτεραι δεύτεραι μετὰ ταῦτ᾽ εἰς Ὄλυνθον· οὐδὲ τούτων ἦν Μειδίας. καίτοι τόν γε δὴ φιλότιμον πανταχοῦ προσῆκεν ἐξετάζεσθαι. τρίται νῦν αὗται γεγόνασιν ἐπιδόσεις· ἐνταῦθ᾽ ἐπέδωκεν. πῶς; ἐν τῇ βουλῇ γιγνομένων ἐπιδόσεων παρὼν οὐκ ἐπεδίδου τότε·

[162] ἐπειδὴ δὲ πολιορκεῖσθαι τοὺς ἐν Ταμύναις στρατιώτας ἐξηγγέλλετο, καὶ πάντας ἐξιέναι τοὺς ὑπολοίπους ἱππέας, ὧν εἷς οὗτος ἦν, προεβούλευσεν ἡ βουλή, τηνικαῦτα φοβηθεὶς τὴν στρατείαν ταύτην εἰς τὴν ἐπιοῦσαν ἐκκλησίαν, πρὶν καὶ προέδρους καθέζεσθαι, παρελθὼν ἐπέδωκεν. τῷ δῆλον, ὥστε μηδ᾽ ἀντειπεῖν αὐτὸν ἔχειν, ὅτι τὴν στρατείαν φεύγων, οὐ φιλοτιμίᾳ, τοῦτ᾽ ἐποίησεν; τοῖς μετὰ ταῦτα πραχθεῖσιν ὑπ᾽ αὐτοῦ.

[163] τὸ μὲν γὰρ πρῶτον, ὡς οὐκ ἐδόκει, προϊούσης τῆς ἐκκλησίας καὶ λόγων γιγνομένων, τῆς τῶν ἱππέων βοηθείας ἤδη δεῖν, ἀλλ᾽ ἀνεπεπτώκει τὰ τῆς ἐξόδου, οὐκ ἀνέβαιν᾽ ἐπὶ τὴν ναῦν ἣν ἐπέδωκεν, ἀλλὰ τὸν μέτοικον ἐξέπεμψε τὸν Αἰγύπτιον, Πάμφιλον, αὐτὸς δὲ μένων ἐνθάδε τοῖς Διονυσίοις διεπράττετο ταῦτ᾽ ἐφ᾽ οἷς νυνὶ κρίνεται·

[164] ἐπειδὴ δ᾽ ὁ στρατηγὸς Φωκίων μετεπέμπετο τοὺς ἐξ Ἀργούρας ἱππέας ἐπὶ τὴν διαδοχὴν καὶ κατείληπτο σοφιζόμενος, τόθ᾽ ὁ δειλὸς καὶ κατάρατος οὑτοσὶ λιπὼν τὴν τάξιν ταύτην ἐπὶ τὴν ναῦν ᾤχετο, καὶ ὧν ἱππαρχεῖν ἠξίωσε παρ᾽ ὑμῖν ἱππέων, τούτοις οὐ συνεξῆλθεν. εἰ δ᾽ ἐν τῇ θαλάττῃ κίνδυνός τις ἦν, εἰς τὴν γῆν δῆλον ὅτι ᾤχετ᾽ ἄν.

[165] οὐ μὴν Νικήρατός γ᾽ οὕτως ὁ τοῦ Νικίου, ὁ ἀγαπητός, ὁ ἄπαις, ὁ παντάπασιν ἀσθενὴς τῷ σώματι· οὐδ᾽ Εὐκτήμων ὁ τοῦ Αἰσίωνος, οὐχ οὕτως· οὐδ᾽ Εὐθύδημος ὁ τοῦ Στρατοκλέους· ἀλλ᾽ αὐτῶν ἕκαστος ἑκὼν ἐπιδοὺς τριήρη οὐκ ἀπέδρα ταύτῃ τὴν στρατείαν, ἀλλὰ τὴν μὲν [ἐπίδοσιν] ἐν χάριτος μέρει καὶ δωρειᾶς παρεῖχον πλέουσαν τῇ πόλει, οὗ δ᾽ ὁ νόμος προσέταττεν, ἐνταῦθα τοῖς σώμασιν αὐτοὶ λῃτουργεῖν ἠξίουν.

[166] ἀλλ᾽ οὐχ ὁ ἵππαρχος Μειδίας, ἀλλὰ τὴν ἐκ τῶν νόμων τάξιν λιπών, οὗ δίκην ὀφείλει τῇ πόλει δοῦναι, τοῦτ᾽ ἐν εὐεργεσίας ἀριθμήσει μέρει. καίτοι τὴν τοιαύτην τριηραρχίαν, ὢ πρὸς θεῶν, πότερον τελωνίαν καὶ πεντηκοστὴν καὶ λιποτάξιον καὶ στρατείας ἀπόδρασιν καὶ πάντα τὰ τοιαῦθ᾽ ἁρμόττει καλεῖν, ἢ φιλοτιμίαν; οὐδένα γὰρ τρόπον ἄλλον ἐν τοῖς ἱππεῦσιν αὑτὸν ἀτελῆ ποιῆσαι στρατείας δυνάμενος ταύτην εὕρηκε Μειδίας καινὴν ἱππικήν τινα πεντηκοστήν.

[167] καὶ γὰρ αὖ τοῦτο. τῶν ἄλλων ἁπάντων τῶν ἐπιδόντων τριηράρχων παραπεμπόντων ὑμᾶς ὅτε δεῦρ᾽ ἀπεπλεῖτ᾽ ἐκ Στύρων, μόνος οὗτος οὐ παρέπεμπεν, ἀλλ᾽ ἀμελήσας ὑμῶν χάρακας καὶ βοσκήματα καὶ θυρώμαθ᾽ ὡς αὑτὸν καὶ ξύλ᾽ εἰς τὰ ἔργα τὰ ἀργύρει᾽ ἐκόμιζεν, καὶ χρηματισμός, οὐ λῃτουργία γέγονεν ἡ τριηραρχία τῷ καταπτύστῳ τούτῳ. ἀλλὰ μὴν ὡς ἀληθῆ λέγω σύνιστε μὲν τὰ πολλὰ τούτων, ὅμως δὲ καὶ μάρτυρας ὑμῖν καλῶ.

ΜΑΡΤΥΡΕΣ.
[168] [Κλέων Σουνιεύς, Ἀριστοκλῆς Παιανιεύς, Πάμφιλος, Νικήρατος Ἀχερδούσιος, Εὐκτήμων Σφήττιος, καθ᾽ ὃν καιρὸν ἐκ Στύρων ἀπεπλέομεν δεῦρο τῷ στόλῳ παντί, ἐτύχομεν τριηραρχοῦντες καὶ αὐτοὶ καὶ Μειδίας ὁ νῦν κρινόμενος ὑπὸ Δημοσθένους, ᾧ μαρτυροῦμεν. παντὸς δὲ τοῦ στόλου πλεόντων ἐν τάξει, καὶ τῶν τριηράρχων ἐχόντων παράγγελμα μὴ χωρίζεσθαι ἕως ἂν δεῦρο καταπλεύσωμεν, Μειδίας ὑπολειφθεὶς τοῦ στόλου, καὶ γεμίσας τὴν ναῦν ξύλων καὶ χαράκων καὶ βοσκημάτων καὶ ἄλλων τινῶν, κατέπλευσεν εἰς Πειραιᾶ μόνος μεθ᾽ ἡμέρας δύο, καὶ οὐ συγκατέστησε τὸν στόλον μετὰ τῶν ἄλλων τριηράρχων.]

***
[160] Αλλά, μά τον Δία, σας δώρισε μία τριήρη! Είμαι βέβαιος ότι θα την διατυμπανίζει και θα ισχυρισθεί: «Σας προσέφερα μία τριήρη». Κάμετε λοιπόν το εξής, Αθηναίοι: αν σας την δώρισε από φιλοδοξία, αναγνωρίστε και ανταποδώστε του την ευγνωμοσύνη που αξίζει μία τέτοια προσφορά, αλλά μην του επιτρέπετε να σας φέρεται προσβλητικά· γιατί για τίποτε, για καμιά πράξη δεν πρέπει αυτό να το ανεχθείτε. Αν όμως αποδειχθεί ότι σας την προσέφερε από δειλία και ανανδρία, μην εξαπατηθείτε. Πώς θα το εξακριβώσετε; Θα σας το εξηγήσω και αυτό. Θα σας διηγηθώ την υπόθεση από την αρχή, δεν είναι μεγάλη.

[161] Για πρώτη φορά έγιναν εκούσιες εισφορές στην πόλη μας για την εκστρατεία στην Εύβοια· ανάμεσα στους δωρητές δεν ήταν ο Μειδίας, αλλά εγώ, και μαζί μου ήταν τριήραρχος ο Φιλίνος, ο γιος του Νικοστράτου. Δεύτερες εισφορές έγιναν μετά για την Όλυνθο· ούτε τότε ήταν ο Μειδίας ανάμεσα στους δωρητές. Και όμως, ένας άνθρωπος με φιλοδοξίες έπρεπε βέβαια να δώσει παντού το «παρών». Τώρα συνεισφέρουμε για τρίτη φορά· σήμερα προσέφερε και αυτός τη συνδρομή του. Πώς; Μολονότι ήταν παρών στη Βουλή όταν γίνονταν οι εκούσιες εισφορές, δεν προσέφερε τότε τίποτε·

[162] όταν όμως έφθασε η αγγελία ότι πολιορκούνταν οι στρατιώτες που βρίσκονταν στις Ταμύνες και η Βουλή αποφάσισε με προβούλευμα να σταλούν εκεί όλοι οι υπόλοιποι ιππείς στους οποίους ανήκε και ο Μειδίας, τότε, επειδή φοβήθηκε στην εκστρατεία αυτή, στην επόμενη εκκλησία του δήμου, πριν ακόμα καθίσει το προεδρείο, ανέβηκε στο βήμα και εξάγγειλε την προσφορά του. Από τί αποδεικνύεται, χωρίς αυτός να μπορεί να φέρει αντίρρηση, ότι προσέφερε τη δωρεά αυτή όχι από φιλοδοξία, αλλά για να αποφύγει την εκστρατεία; Από όσα έκαμε έπειτα.

[163] Πρώτα, επειδή ήταν φανερό, καθώς παρατεινόταν η συνέλευση και γίνονταν συζητήσεις, ότι δεν χρειαζόταν πια η βοήθεια του ιππικού και είχε εγκαταλειφθεί η ιδέα της εκστρατείας, ο Μειδίας δεν επιβιβάσθηκε στο πλοίο που είχε δωρίσει, αλλά έστειλε τον Αιγύπτιο μέτοικο Πάμφιλο· ο ίδιος έμεινε εδώ και κατά τα Διονύσια επιχείρησε αυτά για τα οποία σήμερα δικάζεται.

[164] Όταν όμως ο στρατηγός Φωκίων κάλεσε τους ιππείς της Άργουρας για να υπηρετήσουν με τη σειρά τους και αποδείχθηκε το τέχνασμά του, τότε ο δειλός και καταραμένος αυτός εγκατέλειψε τη θέση του στο ιππικό και επιβιβάσθηκε στο πλοίο του, αντί να εκστρατεύσει μαζί με τους ιππείς των οποίων, όταν ήταν εδώ, διεκδικούσε την αρχηγία. Αν όμως υπήρχε κάποιος κίνδυνος στη θάλασσα, αναμφίβολα θα κατέφευγε στην ξηρά.

[165] Δεν φέρθηκε όμως έτσι ο Νικήρατος, το μοναχοπαίδι, ο άτεκνος γιος του Νικία, αν και ήταν εντελώς ασθενικής κράσεως· ούτε ο Ευκτήμων, ο γιος του Αισίωνα, ούτε ο Ευθύδημος, ο γιος του Στρατοκλή· αντίθετα καθένας τους, αφού πρόθυμα προσέφερε μία τριήρη, δεν απέφυγε έτσι την εκστρατεία, αλλά, ως έκφραση ευγνωμοσύνης και δωρεάς, προσέφερε στην πόλη μία τριήρη έτοιμη να αποπλεύσει και επέμενε να υπηρετήσει προσωπικά την πατρίδα εκεί όπου όριζε ο νόμος.

[166] Δεν έκαμε όμως το ίδιο πράγμα ο ίππαρχος Μειδίας! Το γεγονός ότι λιποτάκτησε από τη θέση που του όρισαν οι νόμοι, που είναι κολάσιμο αδίκημα εναντίον της πόλεως, θα το υπολογίσει ως ευεργεσία του προς αυτή. Και όμως ταιριάζει, για όνομα των θεών, μία τέτοια τριηραρχία να την χαρακτηρίζουμε πράξη πατριωτισμού ή τελωνία, πεντηκοστή, λιποταξία, αποφυγή εκστρατείας και όλα τα παρόμοια; Επειδή δεν εύρισκε άλλον τρόπο για να απαλλαγεί από την υπηρεσία στο ιππικό, ο Μειδίας επινόησε αυτή τη νέα πεντηκοστή του ιππικού.

[167] Και κάτι άλλο: ενώ όλοι οι άλλοι τριήραρχοι, οι οποίοι σας είχαν δωρίσει τριήρεις, σας συνόδευαν όταν αποπλέατε από τα Στύρα για εδώ, ο Μειδίας μόνο δεν σας συνόδευε, αλλά χωρίς να ενδιαφερθεί για σας μετέφερε πασσάλους, ζώα και ξύλα για τις πόρτες του σπιτιού του και για τα αργυρωρυχεία του· για τον κατάπτυστο αυτόν η τριηραρχία κατάντησε κερδοσκοπία και όχι λειτουργία. Για να αποδείξω όμως την αλήθεια των λόγων μου, μολονότι πολλά από τα γεγονότα αυτά σας είναι γνωστά, θα σας παρουσιάσω και μάρτυρες.

ΜΑΡΤΥΡΕΣ
[168] [Εμείς, ο Κλέων από το Σούνιο, ο Αριστοκλής από την Παιανία, ο Πάμφιλος, ο Νικήρατος από τον Αχερδούντα, ο Ευκτήμων από τον Σφηττό, καταθέτουμε ότι, όταν αποπλέαμε από τα Στύρα για εδώ με όλον τον στόλο, είχαμε αναλάβει την τριηραρχία μαζί με τον Μειδία, ο οποίος σήμερα κατηγορείται στο δικαστήριο από τον Δημοσθένη, υπέρ του οποίου παρευρισκόμαστε ως μάρτυρες. Ενώ όλος ο στόλος έπλεε σε κανονικούς σχηματισμούς και οι τριήραρχοι είχαν λάβει τη διαταγή να μην απομακρυνθούν πριν επιστρέψουμε στην Αθήνα, ο Μειδίας έμεινε πίσω από τον στόλο, φόρτωσε το πλοίο του με ξύλα, πασσάλους, ζώα και άλλα, και έφθασε στον Πειραιά μετά από δύο ημέρες, μόνος, χωρίς να φέρει το πλοίο του πίσω στον ναύσταθμο μαζί με τους άλλους τριηράρχους.]

Ο μύθος του Προμηθέα

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του ησιοδικού Προμηθέα το ξαναβρίσκουμε στον αισχυλικό και τον πλατωνικό Προμηθέα. Ο Προμηθέας φαίνεται ότι εί­χε αναλάβει ειδικότερα να μοιράσει τους κλήρους, να δώσει στον καθέναν το μερίδιο του. Στον Ησίοδο, σαν διαιτητής της φιλονεικίας ανάμεσα στους ανθρώπους και στους θεούς, έχει για καθήκον να καθορίσει το μερίδιο του καθενός. Στον Αισχύλο, όταν ο Δίας μοιράζει τα διάφορα προνόμια στους διά­φορους θεούς και καθορίζει τη θέση τους στο βασίλειο του, ο Προμηθέας εί­ναι ο μόνος που σκέφτεται το ανθρώπινο γένος κι αντιτάσσεται στα σχέδια του Δία. Στον Πλάτωνα, οι θεοί δίνουν εντολή στον Προμηθέα και στον Επι­μηθέα να μοιράσουν σ’ όλα τα πλάσματα της δημιουργίας τις Ιδιότητες (δυ­νάμεις), στο καθένα όπως πρέπει. Και η ιστορία συνεχίζεται, στον Πλάτω­να, με αρκετά σαφή τρόπο, έτσι που να μας φωτίζει σχετικά με το νόημα που πρέπει πιθανότατα ν' αποδοθεί σ’ αυτή τη λειτουργία του μοιραστή. Εί­ναι γνωστός ο μύθος, έτσι όπως τον διηγείται ο Πρωταγόρας στον Σωκράτη: ο Επιμηθέας σπαταλά και δίνει στα ζώα όλες τις ιδιότητες που είχε στη διάθεση του, χωρίς ν’ αφήσει τίποτε για τους ανθρώπους. Τότε ο Προμηθέ­ας, για να διορθώσει το κακό, κλέβει από το εργαστήρι του Ηφαίστου και της Αθηνάς τη φωτιά, δηλαδή το δημιουργικό πνεύμα των τεχνών. Έτσι λοιπόν, οι άνθρωποι αποχτούν όλες τις τεχνικές. Δεν γνωρίζουν όμως ούτε την πολιτική, ούτε τη στρατιωτική τέχνη, που αποτελεί μέρος της πρώτης, γιατί οι θεότητες των τεχνών δεν κατέχουν αυτές τις γνώσεις· ο μόνος που τις κατέχει είναι ο Δίας. Κι ο Προμηθέας δεν μπόρεσε να πλησιάσει στην α­κρόπολη του ηγεμόνα των θεών, που την προστατεύουν φύλακες. Τελικά, ο Δίας πρέπει να στείλει στους ανθρώπους τον Ερμή, για να τους φέρει, μαζί με το αίσθημα της τιμής και της δικαιοσύνης, την τέχνη να κυβερνούν τις πόλεις. Ο αγγελιαφόρος όμως ζητά πιο ακριβείς οδηγίες σχετικά με τον τρό­πο που θα εκπληρώσει την αποστολή του: πρέπει άραγε να ενεργήσει, όπως έκανε ο Προμηθέας για τις τεχνικές, δίνοντας στον καθένα μια τέχνη διαφο­ρετική από την τέχνη των άλλων; Όχι· στην πολιτική τέχνη θα συμμετέ­χουν όλοι από κοινού. Ο Πλάτωνας δεν μιλά βέβαια στα σοβαρά: γιατί, κατά την αντίληψη του Πρωταγόρα, ο μύθος χρησιμεύει για να αιτιολογηθεί η πρακτική της αθηναϊκής δημοκρατίας, που εξυμνήθηκε άλλοτε από τον Πε­ρικλή, αλλά που καταδικάζεται τώρα από τον Πλάτωνα, επειδή επιτρέπει να συμμετέχουν στη διακυβέρνηση του κράτους οι χειροτέχνες. 'Να λοιπόν -καταλήγει ο Πρωταγόρας- πώς μ’ εντελώς εύλογο τρόπο οι συμπολίτες σου δέχονται, για τα πολιτικά ζητήματα, τις συμβουλές ενός χαλκιά ή ενός τσαγκάρη. Είναι γνωστό όμως πως ο Πλάτωνας ανήκει, αντίθετα, σ' εκεί­νους που υπογράμισαν, με τον πιο έντονο τρόπο, το ασυμβίβαστο της τεχνι­κής και της πολιτικής λειτουργίας: η απασχόληση κάποιου μ' ένα επάγγελ­μα τον αποκλείει από την άσκηση της εξουσίας. Ένα πάντως σημείο ισχύει για τον Πλάτωνα· ειρωνευόμενος, του αρέσει να υπογραμμίζει, στον ίδιο τον μύθο του Προμηθέα, την αντίθεση ανάμεσα στην πολιτική και τη στρατιω­τική τέχνη από τη μια μεριά, και στις ωφέλιμες τεχνικές από την άλλη. Έτσι έχουμε έναν Δία ηγεμόνα, που προστατεύεται από φύλακες και αντι­τάσσεται σε θεότητες, που βρίσκονται χαμηλότερα στην ιεραρχία και προ­στατεύουν τις τέχνες και την εργασία: αναγνωρίζει κανείς εδώ, εκφρασμένο στη γλώσσα της θρησκείας, το σχήμα των τριών κοινωνικών τάξεων και των λειτουργιών τους, που κυριαρχεί σ’ ένα ολάκερο ρεύμα της ελληνικής πολιτικής σκέψης. Για τον Πλάτωνα τώρα, οι αρετές που χαρακτηρίζουν τα μέλη των δύο πρώτων τάξεων, θεμελιώνουν ένα κοινωνικό κοινοκτημονικό σύστημα· η ψυχολογία όμως των ανθρώπων που ασκούν ένα επάγγελμα α­παιτεί αντίθετα μιαν οικονομία ατομικής ιδιοκτησίας. Αυτήν εξάλλου την α­ντίληψη δεν την έχει μόνον ο Πλάτωνας· ήδη στον Ησίοδο διαγράφεται, ό­πως νομίζουμε, μια ανάλογη κατεύθυνση μέσα στην αντίθεση που εκδηλώνε­ται ανάμεσα σε δυο πλευρές της γονιμότητας: η βασιλική δικαιοσύνη εγγυάται για την ομάδα μια συλλογική ευημερία, ενώ ο πλούτος, που η εργασία ε­ξασφαλίζει στον καθένα, είναι αντίθετα μια ατομική θεϊκή χάρη.

 

Στον Πλάτωνα, ο μύθος του Προμηθέα εκφράζει μια πολύ επεξεργασμένη αντίληψη της τεχνικής σαν κοινωνικής λειτουργίας. Σ' αυτό δεν υπάρχει τί­ποτε το παράδοξο: εκείνη την εποχή, όπως είναι γνωστό, η θέση που είχαν οι τεχνικές σ' όλους τους τομείς ήταν σημαντική. Στην Αθήνα, ο καταμερισμός της εργασίας είχε ήδη προχωρήσει και οι χειροτέχνες είχαν παίξει, στην πολι­τική ζωή και στην ευημερία της πόλης, έναν ρόλο που ο Πλάτωνας άλλωστε τον κατάκρινε. Παράλληλα, η θεωρητική εξέταση των τεχνών είχε γίνει κάτι το κοινό, και ιδιαίτερα στους Σοφιστές. Και στον ίδιον όμως τον Πλάτωνα, το ενδιαφέρον για την τεχνολογία εκδηλώνεται στο γεγονός ότι, στους διάλογους του, καταφεύγει συχνά σε παραδείγματα δανεισμένα από τις τεχνικές. Ο κα­ταμερισμός της εργασίας αναλύεται λεπτομερειακά, και τα πλεονεκτήματα του χρησιμεύουν σαν επιχείρημα για να δικαιολογηθεί η εξειδίκευση της πολι­τικής εξουσίας.

 

Είναι πάντως αξιοσημείωτο πως αυτή η σημασία που δίνει στην τεχνική δεν επηρέασε την αντίληψη του για τον άνθρωπο· ή μάλλον, την επηρέασε θα λέγαμε μόνο αρνητικά. Καμιά από τις ψυχολογικές πλευρές αυτής της λειτουργίας δεν φαίνεται, κατά τον Πλάτωνα, να παρουσιάζει αξιόλογο αν­θρώπινο περιεχόμενο: ούτε η ένταση της εργασίας, σαν ανθρώπινης προσπά­θειας ιδιαίτερου τύπου, ούτε το τεχνούργημα σαν νοητική εφεύρεση, ούτε η τεχνική σκέψη στον ρόλο που έχει να διαμορφώνει τον λογισμό. Αντίθετα, ο Πλάτωνας φροντίζει να ξεχωρίζει και ν’ αντιτάσσει την τεχνική νόηση και την καθαυτό νόηση, τον τεχνικό άνθρωπο και το ιδεώδες που έχει για τον άνθρωπο, όπως ακριβώς ξεχωρίζει κι αντιτάσσει, μέσα στην πόλη, την τε­χνική λειτουργία και τις δύο άλλες. Αυτή η προκατάληψη εξηγεί και το γε­γονός πως ο Πλάτωνας, στο 4ο βιβλίο της Πολιτείας, αλλοιώνει τη θεωρία του για τον κοινωνικό τριμερισμό, αλλοίωση που εκδηλώνεται με μιαν αισθη­τή αδεξιότητα στην έκθεση. Έχοντας διατυπώσει την αντίληψη του για τις τρεις κοινωνικές τάξεις, τις τρεις λειτουργίες τους και τους τρεις τύπους αν­θρώπων που τις αποτελούν, ο Πλάτωνας εξετάζει διαδοχικά τρεις αρετές, θέλοντας να εκθέσει σε τι συνίσταται η δικαιοσύνη μέσα στην Πολιτεία. Η πρώτη αρετή, η σοφία (ή επιστήμη), ανήκει στα μέλη της πρώτης τάξης (στους κυβερνήτες): αυτή ακριβώς τους επιτρέπει ν' ασκήσουν τη λειτουρ­γία τους επικεφαλής της πόλης. Το ίδιο ισχύει και για τη δεύτερη αρετή, την ανδρεία, σε σχέση με τα μέλη της δεύτερης τάξης (τους πολεμιστές). Περιμένει κανείς πως η τρίτη αρετή θα προσιδιάζει στα μέλη της τρίτης τά­ξης (τους χειροτέχνες και τους γεωργούς) και πως θα είναι επίσης δεμένη με τη λειτουργία τους: θα μπορούσε να ήταν η αρετή της εργασίας, πηγή ευημερίας για την Πολιτεία. Δεν συμβαίνει όμως αυτό: η τρίτη αρετή, η σω­φροσύνη, δεν προσιδιάζει σε καμιά τάξη· είναι διάχυτη σ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις, χωρίς ν’ ανήκει ειδικότερα σε καμιά. Αυτή την παράδοξη ασυμμετρία την εξηγεί η άρνηση του Πλάτωνα να δώσει μια θετική αρετή σ’ αυτούς που έχουν σαν κοινωνική λειτουργία την εργασία. Μπορεί να πει κανείς πως, για τον Πλάτωνα, η εργασία δεν έχει καμιά σχέση με τις ανθρώπινες αξίες και πως τη θεωρεί μάλιστα, από ορισμένες απόψεις, σαν κάτι το αντίθετο στην ουσία του ανθρώπου.

 

Για την επιτυχία στη ζωή δεν σας βοηθάει κανείς, μετράει η δική σας προσπάθεια

Το πεπρωμένο μοιράζει την τράπουλα, όμως εμείς πρέπει να παίξουμε την παρτίδα. Μερικές φορές η τύχη και το ταλέντο δεν αρκούν. Χρειάζεται σκληρή δουλειά και ισχυρή, ακλόνητη αφοσίωση.

Ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία μερικές φορές θεωρείται ότι η επιτυχία έρχεται χωρίς αυτοπεποίθηση.

Μερικοί πιστεύουν ότι η διάκριση στη ζωή δεν αντικατοπτρίζει προσπάθεια. Κάποιοι πιστεύουν ότι η επιτυχία οφείλεται στην επιρροή τρίτων. Μερικές φορές λένε ακόμα και ότι οφείλεται στο πεπρωμένο ή στην καλή τύχη.

Ίσως όλα αυτά να ισχύουν. Μπορεί εξωτερικές επιρροές να βοηθούν μερικούς ανθρώπους να ανέλθουν χωρίς αυτοί να διαθέτουν επαρκείς ικανότητες. Ωστόσο υπάρχει και το ταλέντο.

Αν διακρίνεστε σε κάτι, συνήθως αυτό οφείλεται στο ότι δουλέψατε σκληρά. Οφείλεται σε άγρυπνες νύχτες, καθημερινή προσπάθεια, θυσίες και συνεχή αγώνα χωρίς περιθώρια υποχώρησης.

Όπως όλοι γνωρίζουν, τίποτα δεν είναι δωρεάν. Ωστόσο υπάρχουν άνθρωποι που περιορίζονται στο να ονειρεύονται και στο να ελπίζουν ότι «τα πράγματα θα μπουν σε σειρά» χάρη σε κάποια συγκυρία του σύμπαντος.

Από την άλλη πλευρά κάποιοι γνωρίζουν ότι, για να πραγματοποιηθεί ένα όνειρο, υπάρχει μονάχα μία μαγική συνταγή: σκληρή δουλειά.

Θέλουμε να σκεφτείτε πάνω σε αυτό.

Όλα όσα έχετε οφείλονται στο ότι δουλέψατε σκληρά

Όσοι νομίζουν ότι η ευτυχία των φίλων τους ή η επαγγελματική επιτυχία του γείτονά τους είναι απλώς μια σύμπτωση, κάνουν λάθος.

Κάνουν λάθος σε τέτοιο βαθμό που μερικοί από αυτούς προσπαθούν να βρουν δικαιολογίες για τον εαυτό τους. Αυτό το κάνουν για να κρύψουν κάτι: τους ενοχλεί να βλέπουν τους άλλους πιο ευτυχισμένους από τους ίδιους.

Κάτι τέτοιο οπωσδήποτε μπορεί να σοκάρει. Ωστόσο αυτή η πραγματικότητα κρύβει ενδιαφέρουσες ψυχολογικές διεργασίες. Παρακάτω θα εξηγήσουμε μερικές σημαντικές πτυχές αναφορικά με την επιτυχία, το ξεπέρασμα δυσκολιών και τον φθόνο.

Το δίκοπο μαχαίρι της ευτυχίας των άλλων

«Θέλω να είσαι ευτυχισμένος, αλλά όχι περισσότερο από μένα». Η ιδέα αυτή συνοψίζει το πώς αισθάνεται ένας «ψεύτικος φίλος» για μας όταν μας βλέπει να ζούμε τη ζωή που πάντα ονειρευόμασταν.

Αν προσέξατε ποτέ ότι κάποιος γνωστός σας σάς κάνει να αισθάνεστε έτσι, είναι σημαντικό να γνωρίζετε γιατί.

• Υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται να έχουν έναν ορισμένο έλεγχο πάνω στον στενό τους κύκλο. Ο έλεγχος αυτός βασίζεται επίσης σε μια ισότητα συνθηκών. Αν κάποιος ξεφύγει από αυτήν την ισορροπία, αμφισβητείται και απορρίπτεται.
• Αυτή η ανάγκη για έλεγχο στην πραγματικότητα κρύβει χαμηλή αυτοεκτίμηση. Οι άνθρωποι αυτοί σκέφτονται, «αν όλοι γύρω μου βρίσκονται σε εξίσου άσχημη κατάσταση με μένα, η ανικανότητά μου δεν θα διακρίνεται». Σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει μια ανισότητα στις συνθήκες.

Έτσι, τη στιγμή που το συγκεκριμένο άτομο θεωρεί την εργασία σας ίση ή ανώτερη από τη δική του από κάποια άποψη, αισθάνεται ότι ηττήθηκε.

 

Η επιμονή πάντα αποδίδει: αγνοήστε όσους λένε το αντίθετο

 

«Γιατί θέλεις να κάνεις αίτηση για να δουλέψεις εκεί; Είναι όλα απάτη και οι μόνοι που προσλαμβάνονται είναι όσοι έχουν καλές γνωριμίες!». «Γιατί τον ερωτεύτηκες; Είναι υπερβολικά καλός για σένα, χάνεις τον καιρό σου!»

Όλοι έχουμε ακούσει κάποιες φορές φράσεις όπως οι παραπάνω. Μπορεί να είναι λίγο διαφορετικές ανάλογα με τον τόπο, το πλαίσιο και τους ανθρώπους που μιλάνε. Όμως η ιδέα παραμένει η ίδια: θέλουν να σας κόψουν τα φτερά και να σκοτώσουν τα όνειρά σας, έτσι σας εμποδίζουν να είστε πιο ευτυχισμένοι από εκείνους.

Είναι σαφές ότι πρέπει να είμαστε ρεαλιστές, δεδομένου ότι μερικές φορές χτίζουμε  παλάτια από τραπουλόχαρτα στα σύννεφα.

Ωστόσο, όταν ο στόχος μας είναι σαφής, λογικός και εφικτός, πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τον πετύχουμε.

Η καθημερινή προσπάθεια αποτελεί αντανάκλαση επιμονής. Όσοι δεν επενδύουν στους στόχους τους χρόνο, συναισθήματα, όνειρα και κάθε ίνα της ύπαρξής τους, δεν θα τους πετύχουν.
Αυτό οφείλεται σε κάτι που αναφέραμε ήδη. Στη ζωή τίποτα δεν δίνεται δωρεάν.

Μην υποχωρείτε ποτέ

Η επιμονή και η καθημερινή προσπάθεια συνοδεύονται από μια αμετακίνητη στάση: καμία υποχώρηση.

Όσοι επιθυμούν να πετύχουν κάποιον στόχο, δεν δουλεύουν μόνο ούτε αφιερώνουν απλώς χρόνο. Ταυτόχρονα πρέπει να αντιμετωπίσουν πολλούς εξωτερικούς παράγοντες.

Δεν πρόκειται απλώς για τους ψεύτικους φίλους στους οποίους αναφερθήκαμε παραπάνω, στους «δολοφόνους ονείρων». Πρόκειται για τους φραγμούς που υψώνει η κοινωνία και οι δομές της, οι πίσω πόρτες, τα φίλτρα, τα τείχη… Και φυσικά τα ίδια κόλπα με τα οποία πάντα ερχόμαστε αντιμέτωποι.

Πρέπει να φανείτε δυνατοί. Όταν καταλαβαίνετε ότι μπορείτε να πετύχετε κάτι, πρέπει να αγωνιστείτε για αυτό. Αντιμετωπίστε με θάρρος τις τρικυμίες, στις οποίες δεν τα βγάζουν όλοι πέρα, επειδή μερικές φορές το ταλέντο δεν είναι αρκετό.

Μερικές φορές χρειάζεται να έχετε γενναίο θάρρος και ευγενές, ισχυρό, ακλόνητο πνεύμα.

Μόνο έτσι μπορούμε να εξασφαλίσουμε την επιτυχία που αξίζουμε.

Μάθε να αξίζεις, όχι να κοστίζεις

Όλα στην ζωή μας περνάνε από τον μεγενθυτικό φακό της κοστολόγησης. Εκτιμούμε το βάρος τους, το ποιόν τους, την ποσότητά τους.

Η ύλη πλοηγός στην ζωή των ανθρώπων.

Στον μέλλον, είναι πολύ πιθανόν να κοστολογείται και ο αέρας που αναπνέουμε.

Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, κοστολογούνται στις μέρες μας και οι άνθρωποι. Προιόντα προς πώληση. Τους κρεμάνε νοερά ταμπελάκια. Εμπόρευμα έτοιμο στημένο σε βιτρίνα προς κατανάλωση. Μερικές φορές και μόνοι τους κοστολογούν τον εαυτό τους, το ποιος θα «πουλήσει» περισσότερο και καλύτερα.

Σαφώς για να συντηρηθεί ο άνθρωπος, χρειάζεται κάποια αγαθά απαραίτητα για μια ζωή πιο άνετη και ευχάριστη. Όμως, τα πλούτη, τα αρχαία χρόνια ως τις μέρες μας, απέδειξαν πως ουδέποτε ευτύχησαν τον άνθρωπο. Σήμερα μπορεί να είναι δικά μας, αύριο κάποιου άλλου. Το παν είναι η αφθονία, όχι όμως ως πράσινο άψυχο χαρτί. Ο φθόνος, δεν ήταν ποτέ οδηγός έμπιστος. Μην φθονείτε τα κεκτημένα άλλων. Το μυστικό της αφθονίας, δεν κρύβεται στον ανταγωνισμό, αλλά στην δημιουργικότητα του ανθρώπου.

Αυτή η εκτίμηση των αγαθών που μας περιβάλλουν ,επεκτείνεται και στον άνθρωπο. Αξίζω ή δεν αξίζω; Kαι εάν ναι, στην σκάλα αξιών σε ποιο σκαλοπάτι πατάω; Εάν κάποιος πατάει ένα σκαλοπάτι ψηλότερα πως θα εφεύρω τρόπους να τον γκρεμίσω; Να τσακιστεί, για να το χαρώ.

Tην αξία του, την διαισθάνεται καθένας μας μόνος του, αφού πρώτα πλάσει τον εαυτό του. Δουλέψει μαζί του. Κατορθώσει, να καταπνίξει όλα τα υπολογιστικά Εγώ του. Αυτά που επαναστατούν, ποιο θα πρωταγωνιστήσει κάθε μέρα. Η αυτογνωσία του, θα τον πιάσει από το χέρι. Είναι αυτή, που θα τον οδηγήσει στο σωστό μονοπάτι.

Ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκη την επιβεβαίωση των άλλων να αποδείξει την αξία του. Όλοι είμαστε τέλεια φτιαγμένοι για ν΄αξίζουμε. Άνθρωποι που δεν σε υπολόγισαν, γιατί δεν ταίριαξες σύμφωνα με το «κόστος» τους, τους μαθηματικούς υπολογισμούς τους, δεν θα σ΄εκτιμήσουν ποτέ πραγματικά. Είναι αυτοί οι ίδιοι, που δεν εκτιμούν τον δικό τους εαυτό και σε υποβιβάζουν, για να νιώθουν αυτοί καλύτερα και καλύτεροι.

Εσύ ν΄ απομακρύνεσαι διακριτικά από κάθε τι ψεύτικο και αρνητικό. Να προσεγγίζεις κάθετι αυθόρμητο, πηγαίο και αληθινό. Να πετάς τα όνειρα σου σε ανοιχτό ουρανό. Να κάνεις βαρκάδα την ψυχή σου στην γαλήνια θάλασσα. Να βουτάς με όλο το είναι σου στις επιλογές σου και να μην μετανιώνεις ποτέ, ακόμη και εάν αυτές σε διέψευσαν. Δες το ως μια πλεύση εμπειριών για την αποκόμιση πληροφοριών στην πορεία της ζωής σου. Δεν ήσουν εσύ που ήσουν λίγος. Λίγοι , εκείνοι που σε άφησαν να πέσεις χωρίς δίχτυ ασφαλείας, γιατί απλά αφέθηκες να εμπιστευτείς, αφού πρώτα σε μπέρδεψαν. Λίγοι, της εμπιστοσύνης σου.

Να μην συμβιβάζεσαι ποτέ εγκαταλείποντας τα δικά σου οράματα. Να βαλτώνεις στην μετριότητα ή να κυνηγάς το τέλειο; H τελειότητα για τον καθέναν είναι υποκειμενική. Όταν την αποκτήσει κάποιος, αναζητά κάτι καλύτερο και πάντα ο κύκλος μένει ατελής. Τελειότητα για σένα, είναι ότι σε κάνει ευτυχισμένο. Ότι σε μεταμορφώνει σε πρόσωπο χαμογελαστό.

Διαισθάνσου την αξία σου! Όταν δίνεις τον εαυτό σου σε κάποιον που δε σε σέβεται, δίνεις κομμάτια από την ψυχή σου που ποτέ δεν θα πάρεις πίσω. Η ψυχή σου είναι πολύτιμη.Δεν είναι λάφυρο. Έχει αξία, όχι όμως της πουλημένης, αλλά της πλούσιας. Να είσαι ευγνώμων για την αξία σου, ως σπάνιο δημιούργημα.

Ένα ανέκδοτο τεστ λογικής που ξαφνιάζει!

Ο Καθηγητής ρωτάει έναν μαθητή του:
— Ένα αεροπλάνο μεταφέρει 500 τούβλα. Ένα τούβλο έπεσε από το αεροπλάνο. Πόσα τούβλα έμειναν στο αεροπλάνο;

Φοιτητής:
— Αυτό είναι εύκολο! 499!
— Σωστό. Επόμενη ερώτηση: Πώς μπορείς να χωρέσεις έναν ελέφαντα σε ένα ψυγείο με 3 κινήσεις;
— 1. Ανοίγεις το ψυγείο. 2. Βάζεις τον ελέφαντα μέσα. 3. Κλείνεις το ψυγείο.
— Σωστό και αυτό. Επόμενη ερώτηση: Πώς μπορείς να χωρέσεις ένα ελάφι στο ψυγείο με 4 κινήσεις;
— 1. Ανοίγεις το ψυγείο 2. Βγάζεις τον ελέφαντα. 3. Βάζεις το ελάφι. 4. Κλείνεις το ψυγείο. 
— Άριστα! Ο Βασιλιάς των ζώων το λιοντάρι έχει γενέθλια. Στα γενέθλιά του ήρθαν όλα τα ζώα, εκτός από ένα; Γιατί;
— Διότι το ελάφι είναι κλεισμένο στο ψυγείο.
— Άριστα! —Είπε ο καθηγητής. — Συνεχίζουμε. Μπορεί η γιαγιά να περάσει το βάλτο με τους κροκόδειλους;
— Φυσικά και μπορεί! Αφού όλα τα ζώα έχουν πάει στα γενέθλιά του λιονταριού!
— Μπράβο! Τώρα έμεινε η τελευταία ερώτηση. Η γιαγιά πέρασε τον άδειο βάλτο, όμως και πάλι πέθανε. Τι της συνέβη;
— Εμμ….ξέρω εγώ;…Ίσως να πνίγηκε.
— Λυπάμαι αλλά έκανες λάθος, έπεσε πάνω της το τούβλο που έπεσε από το αεροπλάνο.

Ψυχοσωματικά συμπτώματα. Γιατί πρέπει να τα ευγνωμονούμε;

Ο όρος ψυχοσωματική διαταραχή χρησιμοποιείται κυρίως με τον ακόλουθο ορισμό: μια σωματική ασθένεια που πιστεύεται ότι προκαλείται, ή επιδεινώνεται, από ψυχικούς παράγοντες. Μερικές σωματικές ασθένειες που επιδεινώνονται συνήθως από παράγοντες ψυχικής υγείας είναι η ψωρίαση, το έκζεμα, το έλκος στομάχου, η υψηλή πίεση του αίματος, οι καρδιακές παθήσεις και το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου. 

Έχετε αναπτύξει κάποια σωματικά συμπτώματα και έχετε επισκεφτεί 10 διαφορετικούς γιατρούς.

Κανένας γιατρός όμως δε βρίσκει κάτι λάθος με την υγεία σας. Η φράση "πρέπει να είναι ψυχολογικό" επαναλαμβάνεται συχνά μέσα στο γραφείο, ενώ η συνταγογράφηση διαφόρων αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών φαρμάκων της αγοράς πάει και έρχεται. Τα χάπια φαίνεται να βοηθούν άμεσα την κατάσταση και έτσι ο ασθενής ανακουφίζεται.

Αναρωτιέμαι όμως, αν ο ασθενής γνωρίζει ότι κάποια στιγμή που θα πρέπει να σταματήσει τα χάπια – καθώς η χρήση τους εφ’ όρου ζωής προξενεί πολλά προβλήματα υγείας – τα όποια ψυχοσωματικά συμπτώματα θα επιστρέψουν, μόνο που αυτή τη φορά θα έχουν αποκτήσει χειρότερη μορφή, καθώς θα έχουν καταπιεστεί για μήνες, ή και χρόνια. Αυτό μάλιστα αποτελεί το καλύτερο σενάριο, καθώς πολλές φορές όταν αγνοούμε κάποιο ψυχοσωματικό σύμπτωμα που έχει μεγάλη ένταση για αρκετό καιρό, το σώμα βρίσκει άλλους τρόπους να τραβήξει την προσοχή μας, αναπτύσσοντας έτσι σοβαρότερα προβλήματα υγείας.

Γιατί αναπτύσσουμε ψυχοσωματικά συμπτώματα; 

Οι άνθρωποι τείνουν να αντιμετωπίζουν τα ψυχοσωματικά συμπτώματα σαν ένα κακό που τους βρήκε, το οποίο ανυπομονούν να τινάξουν από πάνω τους επιστρέφοντας έτσι στις παλιές τους συνήθειες. Αυτός όμως ο τρόπος σκέψης μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση δραματικά. Αντίθετα από την κοινή αντίληψη, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα αναπτύσσονται ως άμυνα του οργανισμού μας ενάντια σε εμάς, και όχι για να μας τιμωρήσουν ή επειδή το σώμα μας και οι δυνάμεις μας αποφάσισαν να μας εγκαταλείψουν. 

Γιατί το σώμα μας αμύνεται σε εμάς; Γιατί είναι σοφό.
Οι καθημερινές μας συνήθειες και απαιτήσεις, μπορούν να κάνουν την πραγματικότητα μας αρκετά επιβλαβή για το σώμα μας. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος ο οποίος έχει πολύ άγχος, έχει δημιουργήσει συνθήκες στη ζωή του οι οποίες τον κρατούν μόνιμα σε μια κατάσταση φόβου.

Ο φόβος αυτός βιώνεται και αποθηκεύεται στο σώμα σε καθημερινή βάση, μέχρι που το σώμα αναζητά έναν τρόπο εκτόνωσης. Μπορεί αυτός ο τρόπος να είναι η ξαφνική ανάγκη για παραπάνω ύπνο, αλλαγές στην όρεξη, μόνιμη κούραση, δυσκολία συγκέντρωσης, τάση για πολυλογία κλπ. Ο άνθρωπος όμως, είναι εκπαιδευμένος να θυμώνει με το σώμα του όταν αυτό δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες που έχει εκείνος για να βγάλει τις δραστηριότητες της ημέρας του, και έτσι πιέζει το σώμα μόνιμα να ξεπεράσει τα όρια του – αντί να το φροντίσει. Καθώς αυτό λοιπόν επαναλαμβάνεται, κάποια στιγμή το σώμα δεν έχει άλλη λύση από το να "ξεράσει" ότι κρατάει μέσα του με βίαιο πλέον τρόπο, χωρίς πια να ζητήσει την άδεια του ατόμου.

Αυτός είναι και ο μόνος τρόπος που έχει το σώμα ώστε να αποφορτιστεί από όλα αυτά τα συναισθήματα που αναγκάζεται να καταπιέσει διαρκώς. Είναι η μόνη του προστασία ενάντια σε εμάς και τις σκληρές μας απαιτήσεις, ή την αδυναμία μας να το φροντίσουμε επαρκώς, ώστε να μην αρρωστήσει σοβαρά.

Σε αυτό λοιπόν το στάδιο, μερικά από τα συμπτώματα που μπορεί να εκφράσει ένα σώμα είναι: κρίσεις άγχους/πανικού, δερματικά (ψωρίαση, λεύκη), έντονη τριχόπτωση, ανισορροπία του θυρεοειδούς, εντερικά προβλήματα, θέματα με την καρδιά και την πίεση, πόνοι στο σώμα δίχως βιολογικά αίτια, προβλήματα πέψης κλπ.

Εδώ λοιπόν καλούμαστε, αντί να θυμώσουμε με τον εαυτό μας και το σώμα μας που παλεύει με νύχια και με δόντια να μας κρατήσει σώφρονες, να το ακούσουμε και να στραφούμε στα αίτια αυτού του ξεσπάσματος, ώστε να αποκαταστήσουμε την ψυχική μας ισορροπία και κατ’ επέκταση, το σώμα μας.

Μόνο όταν αποφασίσεις να ζής θα έχει νόημα

Πολλοί από εμάς ζούμε σε μια ρουτίνα καθημερινά. Στην ουσία δε ζούμε, αλλά κινούμαστε ρομποτικώς.  Όταν η μέρα σου ξεκινά με πίεση, τρέξιμο, δουλειά, υποχρεώσεις, παιδιά, οικογένεια, τότε ο ελεύθερος χρόνος είναι μηδαμινός. Και το μόνο που κάνουμε είναι να μην τον αξιοποιούμε δημιουργικά και παραγωγικά αλλά να τον καταπατούμε και να τον διαγράφουμε.

 

Ως πότε όμως θα ζούμε αυτό το μαρτύριο που λέγεται ΖΩΗ, τη στιγμή που απλώς υπάρχουμε ως άνθρωποι;

 

Οι μέρες, οι μήνες και τα χρόνια περνούν και πίσω δε γυρνούν. Μόνο όταν αποφασίσεις να τα ζήσεις θα έχουν νόημα.

 

Υπάρχουν στιγμές μοναξιάς, απελπισίας, ματαιοδοξίας που μας χτυπούν συχνά τη πόρτα κάνοντας το λάθος να μας επισκεφτούν και να επηρεάσουν τη ψυχολογία μας.

 

Πόση βαρύτητα θα δώσεις να σε απορροφήσει η ενέργεια αυτή; Πόσο θα αντέξεις να μην αναπνέεις;

 

Όταν επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη συνεχώς και μένουμε στάσιμοι, τότε δεν υπάρχει εξέλιξη στη πορεία της ζωής. Και πέφτεις και χτυπάς και σηκώνεσαι και επιτυγχάνεις μα το τέλος κάνεις πάλι τα ίδια.

 

Τότε ο ψυχισμός του ανθρώπου φεύγει και νεκρώνει, παύει να ζει την ουσία και την αξία της ζωής, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να κάνει νέα κι εξελικτικά βήματα. Ο λόγος που γίνεται κάτι τέτοιο, είναι γιατί επηρεαζόμαστε από το πλήθος όλων με κοινή γνώμη κι απόψεις, επικοινωνώντας πλέον διαδικτυακώς και ζώντας σε έναν κυκλώνα άκομψο και ανούσιο.

 

Από τη στιγμή που καταφέρεις να πάρεις φόρα από τον πάτο της κόλασης και να δεις το φως του παραδείσου, τότε μόνο θα καταλάβεις γιατί αξίζει να ζεις ή μάλλον γιατί έπρεπε να “πεθάνεις” προκειμένου να αρχίσεις να ζεις. Ακόμη και μια αρρώστια να σου συμβεί, αμέσως νοιώθεις εξάντληση, εξασθένιση κι ατονία, πόσο μάλλον όταν η ίδια η ασθένεια σε κυνηγά κι εσύ την ακολουθείς αντί να την κλωτσάς για να φύγει.

 

Σκέψου πόση ευγνωμοσύνη θα ένιωθες αν έκανες πράγματα που αφορούν εσένα χωρίς να δίνεις λογαριασμό σε κανέναν. Θα ξυπνήσει η ελευθερία σου και ύστερα θα βρεις το δρόμο να πετάξεις.

 

Και είμαι βέβαιος ότι θα “ζωγραφίσεις” με τα πινέλα του Καζαντζάκη την ευτυχία στα μάτια σου κι ο κόσμος σου θα φαίνεται μεν ίδιος αλλα τελικά θα’ναι πολύ διαφορετικός.

 

Ζήσε αυτό που μια φορά σου συμβαίνει και χαμόγελα στο μεγαλύτερο θαύμα: τη ζωή

Στη ζωή δεν αρκούν τα όνειρα. Χρειάζεσαι και στόχους να σε κυριεύουν

Για να κάνεις μια καινούργια αρχή στη ζωή σου, πρέπει να βάλεις στόχους και να τους πραγματοποιήσεις. Να ξεκινάς με αισιοδοξία τη κάθε μέρα και να εκμεταλλεύεσαι το χρόνο.

 

Πολλές φορές όταν συναντήσουμε μια δυσκολία, τα παρατάμε και φεύγουμε. Κι αυτό συμβαίνει γιατί φοβόμαστε τον ίδιο μας τον εαυτό να τον αντιμετωπίσουμε και να δούμε τη κρυμμένη του αλήθεια.

 

Ένα από τα πιο συχνά λάθη που κάνουμε είναι να ξεχνάμε από που ξεκινήσαμε και προς τα που σκοπεύουμε να φτάσουμε. Ως γνωστόν οι αρχαίοι φιλόσοφοι έλεγαν: «Δεν έχει σημασία το ταξίδι μιας διαδρομής, αλλά ο προορισμός του».

 

Όλα αυτά ακούγονται κλισέ, όμως έτσι είναι στην πραγματικότητα.

 

Αν δεν παλέψεις σε μια μάχη με οποιοδήποτε κόστος σου επιφέρει δεν πρόκειται να βγεις κερδισμένος.

 

Όλοι είμαστε πολεμιστές και πρέπει εις γνώση μας να δίνουμε μάχες καθημερινά, να στοχεύουμε σε κάθε τι άξιο και μεγαλοπρεπές που μας επιφυλάσσει η ζωή.

 

Εκείνο που δεν καταλαβαίνει κανείς είναι το βήμα του. Πιστεύουμε ότι είναι εύκολο κι ότι μπορούμε να το καταφέρουμε ενώ συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.

 

Μπορείς να πολεμήσεις χωρίς εφόδια και όπλα;

Αναρωτήσου εάν είσαι οπλισμένος με αυτά κι ύστερα ακολούθα το μονοπάτι, έλεγε ο “Αλχημιστής” του P. Coelho.

Δεν αρκεί να έχεις όνειρα, πρέπει να έχεις και σημάδι στη ζωή. Κι όταν λέω σημάδι, εννοώ έναν απραγματοποίητο στόχο που θα σε κυριεύει μέρα με τη μέρα. Είναι σαν να πηγαίνεις σε έναν άγνωστο προορισμό, να προχωράς χωρίς να ξέρεις τη διαδρομή και το μόνο σου σημάδι να είναι μια πυξίδα. Αν δεν ακολουθήσεις τους δείκτες της, δεν θα φτάσεις ποτέ στη κορυφή του βουνού παρά μόνο θα περιτριγυρίζεις χαμένος μες το δάσος.

 

Έχει τύχει να σκεφτείτε πόσα σημάδια ή αλλιώς μικρά αγκάθια βρίσκουμε καθημερινά και δεν τους δίνουμε ποτέ σημασία; Αυτά είναι όμως που κάνουν τη διαφορά. Ναι ναι, αυτά που δεν τα ακούμε ή κι αν τα ακούσουμε τα προσπερνάμε και στη πορεία συναντάμε διάφορα εμπόδια που μας απαγορεύουν να πάμε λίγο πιο πέρα.

 

Η διαίσθηση του καθενός μας είναι και το πιο ισχυρό κι αποτελεσματικό όπλο του. Εάν το χρησιμοποιήσεις σωστά κι εξελικτικά θα σας εκπλήξει το αποτέλεσμα του. Προσπαθήστε σε κάθε «προορισμό» που σκοπεύετε να πάτε να τον οραματιζόσαστε και να ακούτε τη διαίσθηση σας. Μπορεί να είναι από ένα απλό αντικείμενο μέχρι μια σοβαρή είδηση. Επεξεργαστείτε λίγο τί θέλει να σας πει; Για ποιο λόγο σας προειδοποιεί και σας προστατεύει και μετά αποφασίστε αν θα φτάσετε στο προορισμό κι αν αξίζει να περάσετε όλες αυτές τις δοκιμασίες για την πραγματοποίηση του ονείρου σας.

 

Ένα παιδί που σας αγαπάει θα φωνάξει, θα γελάσει θα παίξει, θα κλάψει μα στο τέλος αυτό που ήθελε να κάνει θα το διεκδικήσει στη ζωή του. Γιατί πολύ απλά έχει ακλόνητη πίστη, χρησιμοποιεί ότι έμαθε και πετυχαίνει. Εμείς δεν πιστεύουμε ότι μπορούμε, απογοητευόμαστε και τελικά αποτυγχάνουμε. Δεν είναι άδικο να φτάνεις στη πηγή και να μην πίνεις νερό;

 

Γι’ αυτό ξεκίνα τη μάχη, έχοντας μαζί καθετί που θα φανεί χρήσιμο κι απαραίτητο εργαλείο, συντονίσου με τις διαισθήσεις σου και πολέμα για να πετύχεις τα απραγματοποίητα όνειρα σου!

Αν καβαλικεύουν ένα άλογο δύο, ο ένας πρέπει να είναι πίσω

Οι ερωτικές σχέσεις είναι γεμάτες από πηγαινέλα και αλλαγές της τύχης. Μπορεί στην αρχή του ειδυλλίου ένα από τα μέλη του ζευγαριού να είναι πιο ερωτευμένο απ’ ό, τι το άλλο και, έναν χρόνο μετά, να είναι περισσότερο το άλλο. Με τον καιρό, η ερωτική ισορροπία μπορεί να αλλάξει και πάλι και να επιστρέψει στην αρχική κατάσταση, κι έτσι να γίνεται διαδοχικά.

Εν πάση περιπτώσει, δεν έχει σημασία ποιος βάζει περισσότερα στη σχέση, εφόσον η ασυμμετρία δεν είναι πολύ μεγάλη.

Υπάρχουν άνθρωποι που είναι ευτυχισμένοι δίνοντας στον άλλο και που τους είναι δύσκολο να παίρνουν, και άνθρωποι στους οποίους συμβαίνει το εντελώς αντίθετο. Ίσως σε αυτό να αναφερόταν ο Σαίξπηρ με την τόσο παραστατική εικόνα του αλόγου και των ιππέων.

Το ερώτημα είναι: υπάρχει άλλος τρόπος για να μοιράζονται οι δυνάμεις σε μια ερωτική σχέση;

Ίσως την πιο φωτεινή απάντηση – κι επίσης παραστατική – την έδωσε ο Αλμπέρ Καμύ με τα λόγια τούτα:

Μην περπατάς μπροστά μου, μπορεί να μη σε ακολουθήσω. Μην περπατάς πίσω μου, μπορεί να μη σε οδηγήσω. Να περπατάς πλάι μου και να είσαι φίλος μου.

Σοφός είναι ο άνθρωπος που, αντί να θρηνεί για όσα δεν έχει, χαίρεται για όσα έχει

Η ανθρώπινη κοινωνία είναι μια «κατά συνθήκη», μια «κατ’ ανάγκη» κοινωνία. Δεν έχει τη συνεκτική δομή της κοινότητας των μυρμηγκιών ή των μελισσών, όπου όλα τα έντομα είναι συμπληρωματικά και οι ρόλοι αυστηρά καθορισμένοι και δεν αλλάζουν στη διάρκεια της ζωής. Η δική μας κοινωνία είναι χαλαρή, ανομοιογενής και ετερόκλητη, την αποτελούν διάφορες κοινωνικές, φυλετικές και θρησκευτικές ομάδες, καθώς και διάφορα υποσύνολα (οικογένεια, δήμος, χώρα).

Στην ουσία πρόκειται για ένα συνονθύλευμα από υποκοινωνίες στις οποίες τα μεμονωμένα άτομα συμβιώνουν με σκοπό το όφελος από τη σχέση μεταξύ τους, διατηρώντας την τάση να δημιουργούν το καθένα χωριστά έναν δικό του κόσμο. Επειδή η ανθρώπινη κοινωνία είναι συναγωνιστική και συγχρόνως ανταγωνιστική, η απληστία αποτελεί έναν πειρασμό, μια συμπεριφορά στην οποία είμαστε επιρρεπείς, ιδιαίτερα στις χώρες όπου υπάρχει αφθονία προϊόντων και ευκαιρίες κοινωνικής ανόδου.

Λέει η Ιρλανδέζα τραγουδίστρια Σίνιντ Ο’ Κόννορ σ’ ένα τραγουδάκι που δίνει τον τίτλο στο δεύτερο άλμπουμ της: I don’t want what I haven’t got. Δεν θέλω ό,τι δεν έχω. Αυτό είναι το κλειδί της ευτυχίας.

Βρέθηκαν μαύρες τρύπες που δεν απορροφούν σκοτεινή ύλη

Υπάρχει η κοινή αντίληψη ότι οι μαύρες τρύπες απορροφούν ότι βρεθεί κοντά στην γειτονιά τους ασκώντας μια ισχυρή βαρυτική επίδραση πάνω στην ύλη, στην ενέργεια, και τον περιβάλλοντα χώρο τους. Αλλά τελευταία αστρονόμοι ανακάλυψαν ότι η σκοτεινή ύλη γύρω από τις μαύρες τρύπες θα μπορούσε να είναι μια διαφορετική ιστορία. Ωσάν η σκοτεινή ύλη να αντιστέκεται στην «αφομοίωση» τους από μια μαύρη τρύπα.

Καλλιτεχνική απεικόνιση της στρέβλωσης του χωροχρόνου από μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στο κέντρο ενός γαλαξία. Η μαύρη τρύπα θα καταπιεί την σκοτεινή ύλη με ένα ρυθμό που εξαρτάται από τη μάζα της και την ποσότητα της σκοτεινής ύλης γύρω της.

Περίπου το 23% του σύμπαντος αποτελείται από μια μυστηριώδη σκοτεινή ύλη, ένα αόρατο υλικό που εντοπίζεται μόνο μέσω της βαρυτικής επιρροή της πάνω στο περιβάλλον της. Στις απαρχές του Σύμπαντος μεγάλες συγκεντρώσεις σκοτεινής ύλης που πιστεύεται ότι είχαν προσελκύσει γύρω τους αέριο, το οποίο στη συνέχεια οδηγήθηκε στη συγκρότηση άστρων, που συναρμολόγησαν τελικά τους γαλαξίες που βλέπουμε σήμερα. Στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν τους γαλαξιακούς σχηματισμούς και την εξέλιξη, οι αστρονόμοι έχουν αναλώσει πολύ χρόνο προσπαθώντας να προσομοιώσουν τη δημιουργία της σκοτεινής ύλης σε αυτά τα αντικείμενα.

 

Οι Xavier Hernandez και William Lee από το Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού (UNAM) υπολόγισαν τον τρόπο με τον οποίο οι μαύρες τρύπες που βρέθηκαν στο κέντρο των γαλαξιών απορροφούν την σκοτεινή ύλη. Αυτές οι μαύρες τρύπες είναι τεράστιες, με μια μάζα εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια φορές τη μάζα του ήλιου και απορροφούν υλικό με υψηλό ρυθμό.

 

Οι δύο ερευνητές μοντελοποίησαν τον τρόπο με τον οποίο η σκοτεινή ύλη απορροφάται από τις μαύρες τρύπες και διαπιστώθηκε έτσι ότι ο ρυθμός με τον οποίο συμβαίνει αυτό είναι πολύ ευαίσθητος στην ποσότητα της σκοτεινής ύλης που βρέθηκε στην περιοχή της μαύρης τρύπας. Εάν αυτή η συγκέντρωση ήταν μεγαλύτερη από μια κρίσιμη πυκνότητα των 7 ηλιακών μαζών, απλωμένη σε ένα κυβικό έτος φωτός του χώρου, τότε η μάζα της μαύρης τρύπας θα μεγαλώσει πολύ γρήγορα, συνεπώς θα καταπιεί πολύ μεγάλα ποσά σκοτεινής ύλης, οπότε σύντομα ολόκληρος ο γαλαξίας, θα πρέπει να τροποποιηθεί ώστε να μην αναγνωρίζεται πια.

 

"Στα δισεκατομμύρια χρόνια από τότε που σχηματίστηκαν οι γαλαξίες, τέτοια ‘αφηνιασμένη’ απορρόφηση της σκοτεινής ύλης από τις μαύρες τρύπες θα μετέβαλαν την εμφάνιση των γαλαξιών, ώστε να ήταν πολύ αυτοί διαφορετικοί από αυτό που παρατηρούμε τώρα", δήλωσε ο Hernandez

 

Η εργασία τους προτείνει, συνεπώς, ότι η πυκνότητα της σκοτεινής ύλης στα κέντρα των γαλαξιών τείνει προς μία σταθερή τιμή. Συγκρίνοντας τις παρατηρήσεις τους με ό,τι προβλέπουν τα σημερινά μοντέλα της εξέλιξης του Σύμπαντος, οι Hernandez και Lee συμπεραίνουν ότι είναι ίσως αναγκαίο να αλλάξουν ορισμένες από τις υποθέσεις που στηρίζουν αυτά τα μοντέλα – δηλαδή ότι η σκοτεινή ύλη δεν μπορεί να συμπεριφέρεται όπως νομίζουν οι επιστήμονες.

«Βουλιμικές» μαύρες τρύπες καταπίνουν αστέρες σε λίγες ημέρες

Αν και κατά κανόνα οι μαύρες τρύπες χρειάζονται μερικά χρόνια για να «καταβροχθίσουν» τους αστέρες που παγιδεύονται στο βαρυτικό τους πεδίο, ορισμένες μελανές οπές είναι τόσο «βουλιμικές» που εξαφανίζουν το «κοσμικό γεύμα» τους σε λίγες μόνο ημέρες. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν επιστήμονες από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Τζόρτζια, μέσω μίας προσομοίωσης της αλληλεπίδρασης ενός άστρου περίπου σαν τον Ήλιο μας, με μια μαύρη τρύπα με μάζα 1 εκατομμύριο φορές τη μάζα του Ήλιου. «Τρέχοντας» την προσομοίωση, οι επιστήμονες ανακάλυψαν πως η μαύρη τρύπα χρειάστηκε ελάχιστα 24ωρα για να «καταπιεί» τον αστέρα.

Λόγω των τεράστιων βαρυτικών έλξεων που ασκεί μία μαύρη τρύπα, οποιοσδήποτε αστέρας βρεθεί σε απόσταση μικρότερη από μία τιμή γνωστή ως όριο Roche είναι καταδικασμένος να χαθεί για πάντα. Η εξαφάνισή του γίνεται μέσω ενός φαινομένου που ονομάζεται «παλιρροϊκή διάσπαση»: το ισχυρό πεδίο παραμορφώνει τον αστέρα, συμπιέζοντάς τον από τη μία πλευρά και επιμηκύνοντάς τον από την άλλη, ώστε θερμό αέριο από την αστρική ύλη να δημιουργήσει βαθμηδόν έναν δίσκο γύρω από τη μαύρη τρύπα. Στη συνέχεια, η μαύρη τρύπα μπορεί να καταπιεί τα απομεινάρια του άστρου, μέχρι να μην απομείνει τίποτα.

 

Κατά κανόνα, χρειάζεται να περάσουν μερικά χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί η «παλιρροϊκή διάσπαση» και η πλήρης εξαφάνιση ενός άστρου. Σύμφωνα όμως με την προσομοίωση των Αμερικανών επιστημόνων, όταν ο αστέρας βρεθεί σε απόσταση «αναπνοής» από τη μαύρη τρύπα, τότε ένα φαινόμενο που ονομάζεται σχετικιστική μετάπτωση προκαλεί μια μικρή μεταβολή της αστρικής τροχιάς, με συνέπεια ο σχηματισμός του δίσκου να γίνεται μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας. Από εκεί κι ύστερα, όλα τα απομεινάρια του άστρου θα εξαφανισθούν σε λίγα 24ωρα.

 

Στον αντίποδα, μία άλλη ομάδα Ιταλών αστρονόμων από το πανεπιστήμιο του Μιλάνο εντόπισε μία μαύρη τρύπα που… απολαμβάνει αργά το «γεύμα» της, «τρώγοντας» μια κουταλιά από τον αστέρα ανά δεκαετία. Η μαύρη τρύπα βρίσκεται στον γαλαξία IC 3599, σε απόσταση 300 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, ενώ για τη μελέτη τους οι αστρονόμοι βασίσθηκαν σε δεδομένα από τρία διαφορετικά τηλεσκόπια.

 

Ένα από αυτά ήταν το γερμανικό τηλεσκόπιο διαστημικό Rosat, το οποίο τη δεκαετία του ’90 κατέγραψε μία λάμψη στον γαλαξία η οποία, αν και αρχικά αποδόθηκε στην «παλιρροϊκή διάσπαση» ενός αστέρα από την τοπική μαύρη τρύπα, στην πορεία διαπιστώθηκε πως η έντασή της ήταν μικρότερη από την αναμενόμενη. Παρόμοιες λάμψεις «είδε» στον IC 3599 και το τηλεσκόπιο Chandra της NASA το 2002, όπως και το Swift ακόμη πιο πρόσφατα.

 

Σύμφωνα με τους ερευνητές, η ομοιότητα των τριών φαινομένων αποκλείει την πιθανότητα να αντιστοιχεί η καθεμία και στην «παλιρροϊκή διάσπαση» ενός διαφορετικού αστέρα. Αντίθετα, υποστηρίζουν, αυτό που συμβαίνει είναι πως υπάρχει ένας αστέρας με τροχιά τέτοιας εκκεντρότητας, που περίπου ανά δεκαετία περνά τόσο κοντά από τη μαύρη τρύπα ώστε αυτή να «τσιμπολογά» ένα μέρος της μάζας του. Οι αστρονόμοι υπολογίζουν πως, με τον ρυθμό… κατανάλωσης της μαύρης τρύπας, το άστρο θα εξαφανισθεί πλήρως σε 10.000 χρόνια.

Τα τελευταία 40 χρόνια έχει εξαφανιστεί το 50% της θαλάσσιας ζωής

Με πιο έντονο ρυθμό από ποτέ απειλούνται και υποβαθμίζονται οι πληθυσμοί αλλά και η υγεία ψαριών, θηλαστικών, πτηνών, ερπετών και μοναδικών θαλάσσιων οικοσυστημάτων, σύμφωνα με την ειδική έκδοση της έκθεσης «Ζωντανός Πλανήτης» για την κατάσταση των θαλασσών.

 

Η υπεραλίευση, η καταστροφή των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και η κλιματική αλλαγή έχουν οδηγήσει σε εξαφάνιση τη μισή περίπου θαλάσσια ζωή τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, σύμφωνα με έρευνα που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα η περιβαλλοντική οργάνωση WWF.

 

Η διεθνής οργάνωση κρούει τον κώδωνα του κινδύνου προς τη διεθνή κοινότητα, καθώς, όπως υπογραμμίζει, είναι πολύ πιθανό η κατάρρευση των οικοσυστημάτων να οδηγήσει και σε οικονομική κατάρρευση.

 

Με πιο έντονο ρυθμό από ποτέ απειλούνται και υποβαθμίζονται οι πληθυσμοί αλλά και η υγεία ψαριών, θηλαστικών, πτηνών, ερπετών και μοναδικών θαλάσσιων οικοσυστημάτων, σύμφωνα με την ειδική έκδοση της έκθεσης «Ζωντανός Πλανήτης» για την κατάσταση των θαλασσών.

 

Επιπλέον, προκαλείται σοβαρή ανησυχία για την παγκόσμια διατροφική ασφάλεια και για την επιβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων που εξαρτώνται άμεσα από την «οικονομία» της θάλασσας.

 

Ο διευθυντής της διεθνούς περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF, Μάρκο Λαμπερτίνι, αναφέρει: «Βρισκόμαστε σε έναν ανελέητο αγώνα δρόμου υπεραλίευσης, στον τερματισμό του οποίου μπορεί να βρούμε ανθρώπους να πεινάνε και να στερούνται των θαλάσσιων πόρων. Η υπεραλίευση, η καταστροφή των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και η κλιματική αλλαγή έχουν επώδυνες επιπτώσεις και πλήττουν σοβαρά ολόκληρη την ανθρωπότητα, με τις κοινωνίες που εξαρτώνται άμεσα από τη θάλασσα να αντιμετωπίζουν τις πιο σκληρές συνέπειες. Η κατάρρευση του θαλάσσιων οικοσυστημάτων μπορεί να πυροδοτήσει και οικονομική κατάρρευση, υπονομεύοντας τις παγκόσμιες προσπάθειες για εξάλειψη της φτώχειας κα του υποσιτισμού».

 

Δημοφιλή ψάρια όπως ο τόνος, το σκουμπρί και η παλαμίδα έχουν μειωθεί κατά 74%, ενώ τα τρία τέταρτα των κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως απειλούνται, με την κλιματική αλλαγή να θέτει εν αμφιβόλω την ίδια τους την ύπαρξη μέχρι το 2050. Ειδικά, οι κοραλλιογενείς ύφαλοι έχουν μειωθεί κατά 34%, μεταξύ 1979 και 2010. Αν λάβει κανείς υπόψη ότι το 25% των ψαριών ζουν σε αυτά τα οικοσυστήματα, ενώ 850 εκατομμύρια άνθρωποι εξαρτώνται άμεσα από τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές τους υπηρεσίες, εύκολα γίνεται αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος.

 

Η οργάνωση επισημαίνει ότι οι παγκόσμιοι ηγέτες οφείλουν να αντιληφθούν τον κίνδυνο που ελλοχεύει για την παγκόσμια διατροφική ασφάλεια και κυρίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες και να λάβουν τις απαραίτητες αποφάσεις, τόσο στο πλαίσιο των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ όσο και ενόψει της Παγκόσμιας Συνδιάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή στο Παρίσι.

 

Ο διεθνής στόχος για την αποτελεσματική προστασία και διαχείριση τουλάχιστον του 30% των ακτών και θαλασσών μέχρι το 2030 είναι μια προτεραιότητα ως προς την οποία η χώρα μας βρίσκεται πολύ πίσω, καθώς σήμερα μόλις το 1,48% των θαλασσών μας καλύπτεται από θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές.

Γιατί τα αυγά έχουν τόσο μεγάλη ποικιλία σχημάτων;

Η μεγάλη ποικιλία σχημάτων στα αυγά των πουλιών προβλημάτιζε τον Αριστοτέλη αλλά και τους σημερινούς ορνιθολόγους. Μελέτη στο περιοδικό Science προτείνει τώρα μια απλή εξήγηση: το σχήμα των αυγών εξαρτάται από την πτητική ικανότητα κάθε πουλιού, η οποία επηρεάζει την ανατομία του σκελετού. Το αβγό ως εξελικτική εφεύρεση έπαιξε ρόλο-κλειδί στο να εγκαταλείψουν τα σπονδυλωτά τις θάλασσες, να βγουν στη στεριά και τελικά να πετάξουν.

Σήμερα, 360 εκατομμύρια χρόνια μετά, τα πουλιά παράγουν μια μεγάλη ποικιλία αυγών, από τελείως σφαιρικά μέχρι αυγά που μοιάζουν με μυτερές σταγόνες ή είναι κωνικά.

Διεθνής ερευνητική ομάδα από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία, το Ισραήλ και τη Σιγκαπούρη, με επικεφαλής την εξελικτική βιολόγο Μάρι Κάσγουελ Στόνταρτ του Πανεπιστημίου Πρίνστον, εξέτασε 50.000 αβγά από 1.400 είδη πουλιών από όλο τον κόσμο, χρησιμοποιώντας ειδικό λογισμικό που μετρά τις διαστάσεις των αυγών σε φωτογραφική βάση δεδομένων. Η ανάλυση έδειξε ότι το σχήμα των αυγών δεν δείχνει να σχετίζεται με το σχήμα της φωλιάς και τον αριθμό των αυγών που γεννιούνται κάθε φορά, όπως είχαν προτείνει άλλοι ορνιθολόγοι.

Όμως το σχήμα των αυγών βρέθηκε να σχετίζεται με την αναλογία του μήκους των φτερών με το μήκος του κάθε πτηνού -μια αναλογία που δίνει κατά προσέγγιση την πτητική ικανότητα. Τα πουλιά με μεγάλες πτητικές ικανότητες κάνουν αυγά με ελλειπτικό και ασυμμετρικό σχήμα που θυμίζει αερόπλοιο. Έτσι, δύο πολύ διαφορετικά πουλιά, όπως το άλμπατρος και το κολιμπρί, κάνουν αυγά παρόμοιου σχήματος, καθώς και τα δύο είδη είναι άσοι των αιθέρων.

Πουλιά που δεν τα πολυκαταφέρνουν με το πέταγμα, όπως η στρουθοκάμηλος και η κουκουβάγια, τείνουν να κάνουν συμμετρικά και πιο σφαιρικού σχήματος αυγά. Εξαίρεση αποτελούν οι πιγκουίνοι που, αν και δεν πετούν, δεν κάνουν σφαιρικά αυγά, ίσως επειδή κολυμπάνε αεροδυναμικά μέσα στο νερό, σαν να «πετάνε».

Η εξήγηση του φαινομένου παραμένει ασαφής, ωστόσο η δρ Στόνταρτ πιστεύει ότι η απάντηση έχει να κάνει με την ανατομία του σκελετού: τα πτηνά που περνούν πολύ χρόνο στον αέρα έχουν γενικά μικρότερα και ελαφρύτερα οστά και η λεκάνη τους είναι πιο στενή, εμποδίζοντας το πέρασμα σφαιρικών αυγών. H κοινή νανοσκαλίδρα είναι αυτή που κάνει το πιο ασυμμετρικό αυγό στον κόσμο, ενώ το Μαλέο, ένα ινδονησιακό πουλί που θάβει τα αυγά του στην καυτή άμμο, γεννάει τα πιο ελλειπτικά αυγά.

Υστερόγραφο στην ασημαντότητα

Θα σας θυμίσω μια φράση του Αριστοτέλη: “Ποιος είναι πολίτης; Πολίτης είναι ο ικανός να κυβερνήσει και να κυβερνηθεί”.

Στη Γαλλία, υπάρχουν τριάντα εκατομμύρια πολίτες. Γιατί δεν είναι ικανοί να κυβερνήσουν; Διότι όλη η πολιτική ζωή στοχεύει ακριβώς στο να μη μαθαίνουν οι πολίτες πώς να κυβερνούν και, τελικά, να εμπιστεύονται στους ειδικούς το έργο της διακυβέρνησης. Υπάρχει δηλαδή μια αντι-πολιτική εκπαίδευση. Ενώ οι άνθρωποι έπρεπε να αναλαμβάνουν όλων των ειδών τις πολιτικές ευθύνες και να παίρνουν ανάλογες πρωτοβουλίες, τελικά, εθίζονται στο να ακολουθούν και να ψηφίζουν τις πολιτικές επιλογές που άλλοι τους παρουσιάζουν έτοιμες.

Στις νεωτερικές κοινωνίες -ας πούμε από την εποχή της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης έως περίπου τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- υπήρχαν φλέγουσες κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις. Αυτούς τους δύο αιώνες τους σημάδεψαν σημαντικοί αγώνες. Τότε, οι άνθρωποι έκαναν διαδηλώσεις. Όμως δεν διαδήλωναν απλώς για μια σιδηροδρομική γραμμή (χωρίς αυτό να είναι περιφρονητέο), αλλά για μεγάλα πολιτικά ιδεώδη. Τότε, οι άνθρωποι έκαναν απεργίες. Όμως δεν απεργούσαν απλώς για τα μικρά συντεχνιακά συμφέροντα τους, αλλά για μεγάλα ζητήματα που αφορούσαν όλους τους μισθωτούς.

Σήμερα, παρατηρείται σαφής υποχώρηση της πολιτικής δραστηριότητας. Όσο οι άνθρωποι εγκαταλείπουν την πολιτική δραστηριότητα και αποσύρονται στην ιδιωτική τους σφαίρα, τόσο οι γραφειοκράτες και οι μικροπολιτικοί προελαύνουν. Και οι τελευταίοι έχουν για δικαιολογία ότι “ο κόσμος δεν κάνει τίποτα… γι’ αυτόν τον λόγο αναλαμβάνουμε εμείς πρωτοβουλίες…”.

Με τη σειρά του ο κόσμος λέει ότι “δεν αξίζει τον κόπο να ανακατευόμαστε… φθάνουν τόσοι που ασχολούνται, στο κάτω-κάτω τι μπορούμε να κάνουμε εμείς;…” Και έτσι δημιουργείται φαύλος κύκλος.

Η υποχώρηση της πολιτικής δραστηριότητας συνδέεται και με την κατάρρευση των μεγάλοι πολιτικών ιδεολογιών, είτε επαναστατικών είτε ρεφορμιστικών, οι οποίες ήθελαν πραγματικά να αλλάξουν την κοινωνία. Για χίλιους δυο λόγους, αυτές οι ιδεολογίες έχασαν το κύρος τους- έπαψαν να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των καιρών, στις προσδοκίες των ανθρώπων, στην κατάσταση της κοινωνίας, στην ιστορική εμπειρία.

Η κατάρρευση του κομμουνισμού και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης είναι ένα κεφαλαιώδες γεγονός. Κατονομάστε μου όμως έστω έναν πολιτικό -για να μην πω πολιτικάντη- της Αριστεράς, ο οποίος πράγματι να συλλογίστηκε τι συνέβη και γιατί. Ποιος πολιτικός της Αριστεράς αποκόμισε κάποια διδάγματα από τα γεγονότα αυτά;

Κι όμως η πορεία του κομμουνισμού -η πορεία προς τη θηριωδία, τον ολοκληρωτισμό, τα Γκουλάγκ έως την κατάρρευση- απαιτεί οπωσδήποτε πολύ βαθύ στοχασμό και συναγωγή συμπερασμάτων. Στοχασμό, για το τι ένα κίνημα -που θέλει να αλλάξει την κοινωνία- μπορεί ή δεν μπορεί, πρέπει ή δεν πρέπει, οφείλει ή δεν οφείλει να κάνει. Στην προκειμένη περίπτωση οι κύριοι της Αριστεράς παίρνουν ένα ολοστρόγγυλο μηδέν.

Πώς δημιουργείται, λοιπόν, ο καλός πολίτης; Ποιες ιδιότητες πρέπει να διαθέτει; Πρέπει να έχει γενικές ή ειδικές γνώσεις; Και τελικά, ποιοι πολίτες πρέπει να κυβερνούν; Αυτό το δίλημμα έχει τεθεί από τον Πλάτωνα.

Ο Πλάτων έλεγε ότι οι φιλόσοφοι -αυτοί που έχουν γενική θεώρηση των πραγμάτων και είναι πάνω από τους ειδικούς- πρέπει να βασιλεύουν, δηλαδή να κυβερνούν. Η εναλλακτική λύση στις θέσεις του Πλάτωνος είναι η αθηναϊκή δημοκρατία.

Ας πάμε στην Αθήνα του 5ου και 4ου π.Χ. αιώνα. Για τους Αθηναίους εκείνης της εποχής κάθε πολίτης, ανεξαιρέτως κάθε πολίτης, είναι ικανός να κυβερνήσει (θυμίζω ξανά τη διατύπωση του Αριστοτέλη: “πολίτης είναι ο ικανός να κυβερνήσει και να κυβερνηθεί»).

Και πώς γίνεται αυτό; Με κλήρωση! Ρίχνουν κλήρο!

Γιατί; Διότι πιστεύουν έμπρακτα ότι η πολιτική δεν είναι υπόθεση των ειδικών. Διότι πιστεύουν ότι δεν υπάρχει πολιτική επιστήμη. Υπάρχει μόνον γνώμη – “δόξα”στα αρχαία ελληνικά- περί της πολιτικής. Και θέλω να υπογραμμίσω ότι η ιδέα πως η πολιτική δεν αποτελεί υπόθεση των ειδικών και πως όλες οι γνώμες έχουν ίσην αξία, είναι η μόνη λογική δικαιολόγηση της αρχής της πλειοψηφίας.

Στην αρχαία Αθήνα, λοιπόν, τις πολιτικές αποφάσεις τις παίρνει ο λαός και όχι οι ειδικοί. Υπάρχουν όμως και εξειδικευμένες δραστηριότητες. Οι Αθηναίοι ασφαλώς δεν ήταν τρελοί να νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα…

Τι έκαναν, τότε, οι πολίτες της αρχαίας Αθήνας σε σχέση με αυτό το θέμα; Πώς το αντιμετώπισαν; Έκαναν κάτι πάρα πολύ ενδιαφέρον. Δημιούργησαν τις εκλογές. Σωστά ή λάθος, πάντως τις δημιούργησαν. Και αυτό είναι γεγονός ιστορικά τεκμηριωμένο.

Για τις εξειδικευμένες δραστηριότητες και μόνον γι’ αυτές -για την κατασκευή ναυπηγείων, για την ανέγερση ναών, για τη διεξαγωγή του πολέμου- χρειάζονται οι ειδικοί! Και αυτούς, τους ειδικούς, οι Αθηναίοι πολίτες τους εκλέγουν! Να ποιο είναι το νόημα των εκλογών. Διότι εκλογές σημαίνει εκλογή των καλυτέρων.

Αλλά πώς μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο; Πώς επιτυγχάνεται η εκλογή των καλυτέρων; Εδώ υπεισέρχεται ο όρος «εκπαίδευση του λαού». Ο λαός καλείται να επιλέξει, να εκλέξει. Οι Αθηναίοι, λοιπόν, εκλέγουν κάποιον για πρώτη φορά. ‘Εστω ότι κάνουν λάθος. ‘Εστω, ότι διαπιστώνουν, για παράδειγμα, πως ο Περικλής είναι ένας θλιβερός στρατηγός. Τι κάνουν σε μιαν τέτοια περίπτωση; Απλούστατα, δεν τον ξαναεκλέγουν ή τον ανακαλούν. Όμως, προκειμένου να έχει ουσία η γνώμη -η «δόξα»- των πολιτών για τα κοινά, θα πρέπει να έχει καλλιεργηθεί. Αλλά με ποιον τρόπο καλλιεργούν τη “δόξα” τους τη σχετική με τη διακυβέρνηση οι Αθηναίοι πολίτες; Μα βέβαια κυβερνώντας! Ως εκ τούτου, η αθηναϊκή δημοκρατία -και αυτό είναι το σημαντικό αποτελεί μια υπόθεση εκπαίδευσης και αγωγής των πολιτών. (Αυτή η καίριας σημασίας διάσταση, καθώς όλοι γνωρίζουμε, λείπει εντελώς σήμερα.)

Πρόσφατα, ένα γαλλικό περιοδικό δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας έρευνας, σύμφωνα με την οποία το 60% των βουλευτών στη Γαλλία ομολογούν ότι δεν έχουν ιδέα από οικονομία! Πρόκειται για τους βουλευτές, που αποφασίζουν να αυξηθούν ή να μειωθούν οι φόροι, που αποφασίζουν συνεχώς, ενώ δεν έχουν ιδέα από οικονομία… Τελικά, οι βουλευτές, όπως και οι υπουργοί, είναι υπόδουλοι των τεχνικών συμβούλων τους. Συμβουλεύονται τους δικούς τους ειδικούς, πλην όμως έχουν και οι ίδιοι προκαταλήψεις ή προτιμήσεις.

Εάν παρακολουθήσετε από κοντά τη λειτουργία μιας κυβέρνησης ή ενός μεγάλου γραφειοκρατικού μηχανισμού, θα διαπιστώσετε ότι οι κυβερνώντες και οι υπεύθυνοι εμπιστεύονται τους ειδικούς. Ωστόσο, επιλέγουν πάντα εκείνους τους ειδικούς που συμμερίζονται τις δικές τους απόψεις. Πάντα βρίσκεται ένας οικονομολόγος που θα πει “ναι, κύριε υπουργέ, όπως το λέτε πρέπει να γίνει”. Πάντα βρίσκεται ένας ειδικός για θέματα στρατιωτικά που θα πει «ναι, χρειάζεται πυρηνικός εξοπλισμός» ή «όχι, δεν χρειάζεται πυρηνικός εξοπλισμός » και ούτω καθεξής… Πρόκειται για ένα εντελώς ανόητο παιχνίδι, πλην όμως έτσι κυβερνόμαστε σήμερα.

Επανέρχομαι στο δίλημμα: «ο πολίτης πρέπει να έχει γενικές ή ειδικές γνώσεις;». Η δική μου απάντηση: πρώτον, οι ειδικοί στην υπηρεσία των πολιτών και όχι στην υπηρεσία κάποιων πολιτικών δεύτερον, οι πολίτες κυβερνώντας μαθαίνουν να κυβερνούν… Αλλά, για να είναι σε θέση οι άνθρωποι να ασχοληθούν με τα κοινά, θα πρέπει να έχουν λάβει την ανάλογη παιδεία. Όμως, η σύγχρονη παιδεία δεν έχει απολύτως καμία σχέση με αυτό το αίτημα. Στο σχολείο, ουσιαστικά, παίρνουμε εξειδικευμένες γνώσεις. Το σχολείο θα έπρεπε να είναι ιδιαιτέρως στραμμένο στα κοινά. Στο σχολείο θα έπρεπε να αναλύεται σε βάθος κάθε τι που αφορά τους οικονομικούς, τους κοινωνικούς και τους πολιτικούς μηχανισμούς. Θα έπρεπε να υπάρχουν μαθήματα πραγματικής ανατομίας της σύγχρονης κοινωνίας.

Αλλά τι λέω τώρα… Εδώ τα σχολεία είναι ανίκανα να διδάξουν ακόμη και Ιστορία. Τα παιδιά βαριούνται στο μάθημα της Ιστορίας, ένα μάθημα που θα έπρεπε να είναι συναρπαστικό.

Πολλά πράγματα πρέπει να αλλάξουν, εάν θέλουμε να μιλήσουμε για αληθινή εκπαιδευτική δραστηριότητα στο πολιτικό πεδίο. Κάτι τέτοιο, προϋποθέτει αλλαγή των θεσμών. Προϋποθέτει νέους θεσμούς που να επιτρέπουν -και όχι να αποτρέπουν, όπως οι σήμερον ισχύοντες- την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά.

Ας εξετάσουμε, τώρα, για λίγο, τη σχέση του ανθρώπου με τη γνώση και με την πίστη. Στον 20ό αιώνα γνωρίσαμε την άκρατη κυριαρχία της ιδεολογίας -της ιδεολογικής πίστης- με την αυστηρή έννοια και, θα έλεγα, με την κακή έννοια του όρου.

Ας πάρουμε ένα παράδειγμα από τη δεκαετία του ’70. Ας πάρουμε τις μαοϊκές ομάδες. Το πρόβλημα με τους μαοϊκούς δεν έγκειται στην άγνοια τους για το τι πραγματικά συνέβαινε στην Κίνα. Οι μαοϊκοί, είτε είχαν μυηθεί στο δόγμα από τους καθοδηγητές τους, είτε το είχαν δεχτεί από μόνοι τους χωρίς την παρεμβολή τρίτων. Το πρόβλημα λοιπόν βρίσκεται στο ότι οι ίδιοι -με τον ένα ή τον άλλο τρόπο- αποδέχτηκαν μιαν τέτοιου τύπου χειραγώγηση. Γιατί; Για ποιον λόγο; Διότι ήταν ανάγκη να είναι χειραγωγημένοι. Διότι είχαν ανάγκη να πιστεύουν. Και αυτό ακριβώς το θέμα ήταν ανέκαθεν η μεγάλη πληγή του επαναστατικού κινήματος.

Η γνώση και η πίστη. Ο Αριστοτέλης, στον οποίο συνεχώς αναφέρομαι και για τον οποίο έχω απέραντο σεβασμό, έχει πει κάτι – δεν μπορώ να πω ότι είναι ανοησία, δεδομένου ότι πρόκειται για τον Αριστοτέλη, που δεν είναι σωστό: “ο άνθρωπος είναι ζώον, το οποίο επιθυμεί τη γνώση”. Δεν συμφωνώ.

Από την πλευρά μου υποστηρίζω ότι ο άνθρωπος δεν είναι ζώον, το οποίο επιθυμεί τη γνώση, αλλά ζώον το οποίο επιθυμεί την πίστη και, ακριβέστερα, τη βεβαιότητα μιας πίστης’ εξ ου η μεγάλη δύναμη των θρησκειών, εξ ου η μεγάλη δύναμη των πολιτικών ιδεολογιών.

Στο ξεκίνημα του, το εργατικό κίνημα χαρακτηριζόταν από έντονα κριτική στάση. Θυμηθείτε τους δύο πρώτους στίχους από το δεύτερο κουπλέ της Διεθνούς, που εξ άλλου είναι ο ύμνος της Κομμούνας: “δεν υπάρχει υπέρτατος Σωτήρας ούτε Θεός” (άρα, εξοβελίζεται η θρησκεία), “δεν υπάρχει Καίσαρ ούτε Αρχηγός” (άρα, έξω κι ο Λένιν)! Είδαμε όμως τι επακολούθησε …. Είδαμε πού οδήγησε η ανάγκη για πίστη… Άραγε, μετά από όλα όσα έχουν συμβεί, γίναμε σήμερα τουλάχιστον λίγο πιο σοφοί; Νομίζω ότι η εξέλιξη στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης καθώς και η εξέλιξη γενικώς της κοινωνίας έχουν συμβάλει, ώστε να αποκτήσουν οι άνθρωποι κάπως πιο κριτική διάθεση. Βέβαια, η ανάγκη για πίστη παραμένει. Υ’πάρχει πάντα ένα ποσοστό που διακαώς αναζητεί την πίστη’ μιαν πίστη. ‘Ετσι, βλέπουμε σε άλλες χώρες -όχι τόσο στη Γαλλία- φαινόμενα και, κινήματα, όπως η σαϊεντολογία, οι διάφορες σέχτες, ο φονταμενταλισμός.

Χωρίς αμφιβολία, σήμερα, η στάση των ανθρώπων είναι πιο κριτική και πιο σκεπτικιστική από ό,τι ήταν στο παρελθόν. Είναι όμως μια στάση που αναστέλλει τη δράση.

Στο σημείο αυτό θα θυμήσω ότι ο Περικλής στον Επιτάφιο λέει στους Αθηναίους πως μόνον αυτοί έχουν κατορθώσει, ώστε η σκέψη τους να μην αναστέλλει τη δράση τους! Καταπληκτικό! Και προσθέτει: “εις τους άλλους, αντιθέτως, η μεν αμάθεια γεννά θράσος, η δε σκέψις ενδοιασμόν». (Θουκιδίδου Ιστορίαι, μτφ. Ελ. Βενιζέλου, Βιβλίο Β’, κεφ. 38-41.)

Τις τελευταίες δεκαετίες διανύουμε μιαν περίοδο κατάργησης των φραγμών και των ορίων σε όλους τους τομείς. Αυτό συνεπάγεται την επιθυμία του απεριόριστου. Πρόκειται για μια μορφή απελευθέρωσης, που υπό μιαν έννοια αποτελεί μεγάλη κατάκτηση. Πρέπει όμως επίσης να μάθουμε -και αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία- να αυτοπεριοριζόμαστε, τόσο ως άτομα όσο και ως σύνολο. Η καπιταλιστική κοινωνία σήμερα είναι μια κοινωνία που από κάθε άποψη οδεύει προς την καταστροφή της’ μια κοινωνία ανίκανη να αυτοπεριοριστεί. Όμως μια πραγματικά ελεύθερη κοινωνία, μια κοινωνία αυτόνομη, πρέπει να ξέρει να αυτοπεριορίζεται.

Ο αυτοπεριορισμός ισοδυναμεί με απαγόρευση, θα υποστηρίξουν ορισμένοι. Όχι. Δεν εννοώ απαγόρευση με την έννοια της καταστολής. Εννοώ, να ξέρουμε ότι υπάρχουν πράγματα που δεν πρέπει να τα επιθυμούμε ή που δεν πρέπει να τα κάνουμε.

Παράδειγμα, το περιβάλλον. Καταστρέφουμε τον πλανήτη, στον οποίο ζούμε. Σκέφτομαι τα θαύματα: το Αιγαίο Πέλαγος, τις χιονισμένες οροσειρές, την «όψη» του Ειρηνικού ωκεανού από μια γωνιά της Αυστραλίας, το Μπαλί, τις Ινδίες, την επαρχία της Γαλλίας που την ερημώνουμε. Όσα θαύματα, τόσες καταστροφές. Καταστρέφουμε τον πλανήτη, ενώ θα έπρεπε να είμαστε οι κηπουροί του. Θα έπρεπε να τον θεραπεύουμε, δηλαδή να τον καλλιεργούμε και να τον φροντίζουμε έτσι όπως είναι. Μια τέτοια δραστηριότητα θα έπρεπε να αποτελεί βάση και προσανατολισμό της ζωής μας. Αλλά αυτή είναι πολύ δύσκολη αποστολή.

Προφανώς όμως όλα τα παραπάνω δεν έχουν σχέση ούτε με το σημερινό σύστημα, ούτε με το σημερινό κυρίαρχο φαντασιακό. Το φαντασιακό της εποχής μας είναι το φαντασιακό της απεριόριστης επέκτασης και της συσσώρευσης άχρηστων πραγμάτων… Δηλαδή; Δηλαδή, μια τηλεόραση σε κάθε δωμάτιο, ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής σε κάθε δωμάτιο και ούτω καθεξής. Σ’ αυτό το φαντασιακό στηρίζεται το σύστημα. Και είναι αυτό ακριβώς που πρέπει να καταστραφεί.

Τι θα μπορούσε λοιπόν να προτείνει κανείς για τη σημερινή κατάσταση, δεδομένου ότι είναι πολύ εύκολο να παρασυρθούμε, να αφεθούμε; (Ως γνωστόν, ο άνθρωπος είναι ζώον οκνηρόν.) θα καταφύγω και πάλι στους αρχαίους. Υπάρχει μια υπέροχη φράση του Θουκυδίδη: “πρέπει να δικλέξουμε ανάμεσα στην οκνηρία και την ελευθερία»! Αλλά και ο Περικλής, εάν δεν κάνω λάθος, έλεγε στους Αθηναίους: «εάν θέλετε να είστε ελεύθεροι, πρέπει να εργάζεστε»!

Η ελευθερία είναι δραστηριότητα. Μια δραστηριότητα, η οποία ξέρει τα όρια της, ξέρει να αυτοπεριορίζεται. Η ελευθερία γνωρίζει ότι όλα μπορεί να τα κάνει, αλλά επίσης γνωρίζει ότι δεν πρέπει να τα κάνει όλα. Αυτό είναι, για μένα, το μεγάλο πρόβλημα της δημοκρατίας και του ατομικισμού.

K. Καστοριάδης

Η «θετική» ανάγνωση των “παρεξηγημένων” συναισθημάτων

Συναισθήματα όπως η θλίψη, ο θυμός, η ζήλια, ο φθόνος, ο φόβος & το άγχος όχι μόνο θεωρούνται ανεπιθύμητα & απωθητικά αλλά επιπλέον θεωρούνται σημάδι ευαλωτότητας και ανεπάρκειας για αυτούς που τα βιώνουν. Κι όμως, όσο καλό είναι το να επιδιώκουμε να μας διακατέχουν τα θετικά συναισθήματα, εξίσου χρήσιμο είναι να δίνουμε χώρο και στα συναισθήματα που μας δυσαρεστούν, μας δυσανασχετούν, μας πληγώνουν.

Ο βασικός λόγος που ο άνθρωπος εμφορείται από συναισθήματα όλων των διακυμάνσεων (πολύ θετικά έως πολύ αρνητικά) είναι για να μπορεί να αξιολογεί τις εμπειρίες του, να αποκτά αυτογνωσία, να αναπτύσσεται ψυχονοητικά, να γίνεται συνειδητοποιημένος, κατασταλαγμένος και άνθρωπος με συγκροτημένη σκέψη.

Τα «αρνητικά» συναισθήματα μας υπενθυμίζουν ότι δεν είμαστε άτρωτοι, αλώβητοι αλλά πεπερασμένοι με όρια και μας προστατεύουν στο να μην τα ξεπερνάμε για να μην διακινδυνεύουμε την σωματική μας ακεραιότητα & ψυχική μας υγεία. Για το λόγο αυτό δεν πρέπει ούτε να τα καταπιέζουμε, ούτε να τα καταπνίγουμε, ούτε να τα αναθεματίζουμε αλλά να αποκομίζουμε γνώση, ωφέλιμη εμπειρία για να λαμβάνουμε ορθότερες αποφάσεις και να κάνουμε σωστές επιλογές (φίλοι, εργασία, συνεργάτες κλπ)

Για παράδειγμα:

Ο θυμός

μας καταβάλλει & μας αποδυναμώνει συναισθηματικά όταν νιώθουμε ότι κάποιος μας υποτίμησε ή μας αποδοκίμασε, μας μείωσε. Στην πραγματικότητα είναι ένα συναίσθημα που μας ωθεί στο να ορθώσουμε τείχη γύρω από τον εαυτό μας ώστε να τον προστατέψουμε από κακόβουλες βολές και μας βοηθάει στο να ενεργήσουμε και να μην μείνουμε αδρανείς, ατάραχοι, άβουλοι, παθητικοί στην περίπτωση που νιώσουμε ότι κινδυνεύουμε να χάσουμε κάτι που για εμάς είναι σημαντικό όπως εν προκειμένω την αξιοπρέπεια μας, την υπόληψη μας, την αυτοεκτίμησή μας. Βοηθάει επίσης στο να υπενθυμίζουμε στους άλλους ότι δεν μένουμε αμέτοχοι σε κάθε απόπειρα απαξίωσης ή υπονόμευσης της ευημερίας μας & δικαιωμάτων μας καθώς και οι άλλοι λαμβάνουν περισσότερο υπόψιν τις ανάγκες μας.

Η θλίψη

που καταβάλλει όσους βιώνουν μια απώλεια ή αίσθημα ματαίωσης, υπαρξιακό κενό, οδύνη εξαιτίας αποτυχίας σε πλάνα που δεν είχαν αίσιο τέλος, εξαιτίας απόρριψης από κάποιο πρόσωπο στο οποίο είχαμε επενδύσει τα όνειρά μας, είχαμε στηρίξει τις ελπίδες μας, είχαμε εμπιστευτεί…αποτελεί ένδειξη ότι υπάρχει ανάγκη να γίνουν αλλαγές και να μπουν τα πράγματα σε νέες βάσεις. Δίνει επίσης στους άλλους το σήμα ότι χρειαζόμαστε τη βοήθειά, τη στήριξη, τη συμπαράστασή τους. Όσοι επιτρέπουν στον εαυτό τους να βιώσουν τη θλίψη τους στην ολότητα της & σε όλη της την ένταση θα αισθανθεί να γεννιέται μέσα του αίσθημα συμπόνιας για τους άλλους, ενσυναίσθησης, δικαιοσύνης & γενικά γίνονται πιο ευγενικοί άνθρωποι. Αντίθετα, η διαρκής ευδαιμονία συχνά οδηγεί σε επιπόλαιες πράξεις και επιλογές – ακόμα και στην ύβρη.

Η ζήλια

μας κάνει να θέλουμε να βελτιωνόμαστε και γενικά να αμβλύνουμε τις οξείες γωνίες και να γίνουμε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας σε τομείς που νιώθουμε ότι μειονεκτούμε, υστερούμε και γενικά μας κινητοποιεί στο να δουλέψουμε πιο σκληρά, με πυγμή & ζήλο. Οι ενοχές και η ντροπή μας βοηθάνε να στρέψουμε το φακό στον εαυτό μας, να αξιολογήσουμε τη συμπεριφορά μας και να διορθωθούμε. Ο φόβος μας προειδοποιεί και μας προστατεύει απο κινδύνους που μπορούν να αποβούν μοιραίοι ή & θανάσιμοι. Η σύγχυση και ο εκνευρισμός μας ωθούν να επικεντρωθούμε & αναλύσουμε δυσχερείς καταστάσεις, να εντρυφήσουμε πιο μεθοδικά στην ανάλυση θεμάτων & ζητημάτων που μας είναι θολά, αδιευκρίνιστα & ασαφή.

Συμπερασματικά…

θα λέγαμε ότι το να νιώθουμε άσχημα συνιστά όντως δυσάρεστη & επώδυνη εμπειρία αλλά αυτό το οποίο οφείλουμε να κάνουμε είναι να εστιάσουμε στο να αφουγκραστούμε αυτό που έχουν να μας πουν, να μας συμβουλεύσουν, να μας διδάξουν τα συναισθήματά μας ακόμα και τα πιο επίπονα, τα πιο δυσβάστακτα.

Τα αρνητικά συναισθήματα και η χρησιμότητα τους

Tα ανέκφραστα συναισθήματα δεν πεθαίνουν. Θάβονται ζωντανά και είναι θέμα χρόνου να εκδηλωθούν, με τρόπο δυσάρεστο. – Sigmund Freud

«Μην κλαις», «Μη στεναχωριέσαι», «Να είσαι δυνατός», «Μην αγχώνεσαι»…

Είναι μερικές από τις εκφράσεις των κοντινών μας ανθρώπων που σπεύδουν να μας παρηγορήσουν αν δεν μας δουν χαρούμενους.

 

Μα γίνεται να είμαστε πάντα με το χαμόγελο στα χείλη και να ξεπερνάμε δια μαγείας ότι αρνητικό μας σκοτίζει το μυαλό;

 

Τα συναισθήματα είναι πληθώρα, είτε θετικά είτε αρνητικά. Όλα τα έχουμε ανάγκη σε διαφορετικές φάσεις της ζωής μας και αποτελούν εκφράσεις των όσων βιώνουμε, είναι αναπόφευκτα μέρος του εαυτού μας. Αν αρνούμαστε, λοιπόν, τα συναισθήματα μας είναι σα να αρνούμαστε μέρος του εαυτού μας!

 

Έχουμε μάθει να αποδεχόμαστε τα θετικά συναισθήματα, όπως είναι η χαρά και η τρυφερότητα ενώ τα αρνητικά συναισθήματα, όπως ο θυμός, η ζήλεια, η λύπη και το άγχος να τα βλέπουμε σαν αγκάθια στη ζωή μας. Μα είναι πράγματι έτσι;

 

Μάλλον όχι αφού το να βρισκόμαστε σε επαφή με τα αρνητικά μας συναισθήματα μας βοηθάει παράλληλα να είμαστε σε επαφή με τις ανάγκες μας, να θεσπίζουμε τα όρια μας και να προστατεύουμε τον εαυτό μας.

 

Ο θυμός ακολουθεί όταν κάποια ανάγκη μας δεν καλύπτεται ή κάποιο δικαίωμα μας καταπατάται. Χάρη σε αυτόν μπορούμε να καθορίσουμε τα δικαιώματα μας, το χώρο μας, την αξιοπρέπεια μας. Είναι με λίγα λόγια η αντίδραση στην απογοήτευση.

 

Το άγχος σε φυσιολογικό βαθμό δύναται να είναι εποικοδομητικό καθώς μας κινητοποιεί προς μια θετική κατεύθυνση.

 

Ο φόβος εμφανίζεται για να μας προετοιμάσει και να μας προστατεύσει από επικείμενους κινδύνους.

Η ζήλεια ευνοεί το συναγωνισμό ώστε να γίνουμε καλύτεροι όπου κρίνουμε ότι μειονεκτούμε έναντι των άλλων.

 

Η θλίψη έρχεται ύστερα από κάποια απώλεια ή στέρηση, βοηθώντας μας να διαπραγματευτούμε τις δύσκολες αυτές καταστάσεις και να προχωρήσουμε παρακάτω.

 

Οι ενοχές και η ντροπή μας βοηθάνε προς μια αξιολόγηση της συμπεριφοράς μας με σκοπό να βελτιωθούμε.

 

 Όλα τα συναισθήματα έχουν νόημα!

Ωστόσο, ακόμα και αν εμείς απαρνούμαστε τα αρνητικά μας συναισθήματα, δεν συμβαίνει το ίδιο και με το σώμα μας. Οι άμυνες του οργανισμού μας θα βρουν άλλον τρόπο για να αποφορτίσουν τον εσωτερικό μας κόσμο από την ένταση που τον χαρακτηρίζει. Η εξωτερίκευση αυτής μπορεί να συμβεί με ποικίλους τρόπους, είτε αυτό λέγεται πονοκέφαλος, είτε στομαχόπονος, είτε δερματική πάθηση είτε ακόμη και οργανική ασθένεια.

 

Ότι δεν λέει το στόμα μας, το λέει το σώμα μας!

Τα τελευταία χρόνια μεγάλος αριθμός ερευνών υποστηρίζει τη συμβολή των ψυχολογικών παραγόντων για την εκδήλωση ποικίλων νοσημάτων, όπως αυτοάνοσα νοσήματα, καρκίνος, καρδιακές παθήσεις.

 

Δράση
Πως θα καταφέρουμε να αποδεχτούμε τα αρνητικά συναισθήματα και να τα έχουμε οδηγό στη ζωή μας;

• Αρχικά, για να αποδεχτούμε κάτι, χρειάζεται πρώτα να το αναγνωρίσουμε. Πρέπει να μάθουμε ποια είναι τα συναισθήματα, θετικά και αρνητικά, να τα κατονομάσουμε και ύστερα να στρέψουμε την προσοχή προς τον εαυτό μας, αναρωτώμενοι πως νιώθουμε κάθε στιγμή.
• Αρκετά χρήσιμο μπορεί να μας φανεί να καταγράφουμε τα όσα νιώθουμε. Αν για παράδειγμα μια κατάσταση μας έχει θυμώσει αλλά όχι μόνο δε νιώθουμε έτοιμοι να την αντιμετωπίσουμε αλλά μετά βίας παραδεχόμαστε στον ίδιο μας τον εαυτό ότι είμαστε ενοχλημένοι, τότε ένα χαρτί και ένα μολύβι ίσως μας βοηθήσει πολύ να οργανώσουμε τις σκέψεις μας και να συμφιλιωθούμε με το συναίσθημά μας.
• Ίσως, χρειαστούμε και τη βοήθεια ενός ειδικού για την εκπαίδευση συναισθημάτων αν δυσκολευόμαστε ιδιαίτερα καθώς και για την αναζήτηση λειτουργικών τρόπων εκφόρτισης των συναισθημάτων μας.

Το να αφήνουμε στην άκρη και να «κουκουλώνουμε» ότι δεν μας ευχαριστεί δεν είναι λύση. Το πρόβλημα παραμένει εκεί, μεγαλώνει και δυστυχώς θα βρεθεί πάλι μπροστά μας με μια άλλη μορφή ίσως και χειρότερη.

 

Ας μην αρνούμαστε, λοιπόν, ότι ανεπιθύμητο συναίσθημα βιώνουμε, ας το αγκαλιάσουμε ως κομμάτι δικό μας που θα μας χαρίσει το δρόμο προς την αυτογνωσία και την ηρεμία!