ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Εἰρήνη (268-300)

ΠΟ. οὗτος. ΚΥ. τί ἐστιν; ΠΟ. οὐ φέρεις; ΚΥ. τὸ δεῖνα γάρ,
ἀπόλωλ᾽ Ἀθηναίοισιν ἁλετρίβανος,
270 ὁ βυρσοπώλης, ὃς ἐκύκα τὴν Ἑλλάδα.
ΤΡ. εὖ γ᾽, ὦ πότνια δέσποιν᾽ Ἀθηναία, ποιῶν
ἀπόλωλ᾽ ἐκεῖνος κἀν δέοντι τῇ πόλει,
εἰ πρίν γε τὸν μυττωτὸν ἡμῖν ἐγχέαι.
ΠΟ. οὔκουν ἕτερον δῆτ᾽ ἐκ Λακεδαίμονος μέτει
275 ἁνύσας τι; ΚΥ. ταῦτ᾽, ὦ δέσποθ᾽. ΠΟ. ἧκέ νυν ταχύ.
ΤΡ. ὦνδρες, τι πεισόμεσθα; νῦν ἀγὼν μέγας.
ἀλλ᾽ εἴ τις ὑμῶν ἐν Σαμοθρᾴκῃ τυγχάνει
μεμυημένος, νῦν ἐστιν εὔξασθαι καλὸν
ἀποστραφῆναι τοῦ μετιόντος τὼ πόδε.
280 ΚΥ. οἴμοι τάλας, οἴμοι γε κἄτ᾽ οἴμοι μάλα.
ΠΟ. τί ἐστι; μῶν οὐκ αὖ φέρεις; ΚΥ. ἀπόλωλε γὰρ
καὶ τοῖς Λακεδαιμονίοισιν ἁλετρίβανος.
ΠΟ. πῶς, ὦ πανοῦργ᾽; ΚΥ. εἰς τἀπὶ Θρᾴκης χωρία
χρήσαντες ἑτέροις αὐτὸν εἶτ᾽ ἀπώλεσαν.
285 ΤΡ. εὖ γ᾽, εὖ γε ποιήσαντες, ὦ Διοσκόρω.
ἴσως ἂν εὖ γένοιτο· θαρρεῖτ᾽, ὦ βροτοί.
ΠΟ. ἀπόφερε τὰ σκεύη λαβὼν ταυτὶ πάλιν·
ἐγὼ δὲ δοίδυκ᾽ εἰσιὼν ποήσομαι.
ΤΡ. νῦν, τοῦτ᾽ ἐκεῖν᾽, ἥκει τὸ Δάτιδος μέλος,
290 ὃ δεφόμενός ποτ᾽ ᾖδε τῆς μεσημβρίας·
«ὡς ἥδομαι καὶ χαίρομαι κεὐφραίνομαι.»
νῦν ἐστιν ἡμῖν, ὦνδρες Ἕλληνες, καλὸν
ἀπαλλαγεῖσι πραγμάτων τε καὶ μαχῶν
ἐξελκύσαι τὴν πᾶσιν Εἰρήνην φίλην,
295 πρὶν ἕτερον αὖ δοίδυκα κωλῦσαί τινα.
ἀλλ᾽, ὦ γεωργοὶ κἄμποροι καὶ τέκτονες
καὶ δημιουργοὶ καὶ μέτοικοι καὶ ξένοι
καὶ νησιῶται, δεῦρ᾽ ἴτ᾽, ὦ πάντες λεῴ,
ὡς τάχιστ᾽ ἄμας λαβόντες καὶ μοχλοὺς καὶ σχοινία·
300 νῦν γὰρ ἡμῖν ἁρπάσαι πάρεστιν ἀγαθοῦ δαίμονος.

***
Ο Τάραχος έρχεται πίσω με άδεια χέρια.
ΠΟΛ., βλέποντάς τον δισταχτικό.
Έι! ΤΑΡ. Τί είναι; ΠΟΛ. Δε μου το ᾽φερες; ΤΑΡ. Μα ξέρεις…
χάθηκε τ᾽ αθηναίικο γουδοχέρι,
270ο τομαράς που στούμπαε την Ελλάδα.
ΤΡΥ. Ω σεβαστή κυρά Αθηνά, τί ωραία!
Πάνω στην ώρα, για καλό της πόλης,
της σκορδαλιάς το χτύπημα πριν πιάσει.
ΠΟΛ. Τρέξε και φέρε μου άλλο από τη Σπάρτη.
ΤΑΡ. Μάλιστα, αφέντη. ΠΟΛ. Και να μην αργήσεις.
ΤΡΥ. Βαρύς ο αγώνας· φίλοι, τί θα γίνει;
Στης Σαμοθράκης τα μυστήρια είναι
κανένας σας μυημένος; Τώρα πρέπει
παράκληση να κάμει να ζαβώσουν
τα πόδια αυτού που πάει για γουδοχέρι.
ΤΑΡ., ξαναγυρίζοντας πάλι με άδεια χέρια.
280Αχ συφορά μου, αλί μου, τρισαλί μου!
ΠΟΛ. Τί τρέχει, βρε; Και πάλι δε μου φέρνεις;
ΤΑΡ. Κι η Σπάρτη πια γουδόχερο δεν έχει.
ΠΟΛ. Τί λες, αχρείε; ΤΑΡ. Το δάνεισαν σε κάποιους
στη Θράκη, και το χάσανε, δεν έχουν.
ΤΡΥ. Πολύ καλά, ω Διόσκουροι, έχουν κάμει.
Θάρρος, θνητοί· μπορεί καλά να πάμε.
ΠΟΛ., στον Τάραχο.
Μπάσε ξανά τ᾽ αγγεία· θα μπω στο σπίτι
και μόνος μου θα φτιάξω στουμπιστήρι.
Μπαίνουν στο σπίτι· ο Τρυγαίος βγαίνει από την κρυψώνα του.
ΤΡΥ. Νά η ώρα να το πούμε σαν το Δάτη,
290που μια μέρα τριβόταν κι έλεγε έτσι:
«Τί γλύκα, τί ηδονή, τί… χαρμουσύνη!»
Έλληνες! Τώρα είν᾽ ώρα, από μπελάδες
και μάχες γλιτωμένοι, ν᾽ ανασύρουμε
την κοσμαγάπητη έξω την Ειρήνη,
πριν μπει στη μέση κι άλλο γουδοχέρι.
Ξωμάχοι εσείς, εμπόροι και μαστόροι
και δουλευτάδες, μέτοικοι και ξένοι
και νησιώτες· εδώ οι λαοί τρέξτε όλοι
με σκοινιά, λοστούς και τσάπες· γρήγορα, κι ήρθε η στιγμή
300του αγαθού δαιμόνιου πάλι να γευτούμε το κρασί.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ, ΜΗΡΙΟΝΗΣ

Ο Μηριόνης ήταν δισέγγονος του Μίνωα, εγγονός του Δευκαλίωνα, γιος του νόθου Μόλου και μιας εταίρας.

 

Αναφέρεται στον κατάλογο των μνηστήρων της Ελένης και ως εκ τούτου συμμετέχει στον Τρωικό πόλεμο, πιστός σύντροφος του Ιδομενέα και γενναίος πολεμιστής. Σκότωσε πολλούς (Φέρεκλος, Αδάμας, Αθάμας, Ακάμας, Αρπαλίων, Λαόγονος, Ιπποτίων), τραυμάτισε άλλους (Δηίφοβος…), απέφυγε δεινούς πολεμιστές (Αινείας…), μετείχε στις μάχες γύρω από το σώμα του νεκρού Πατρόκλου, επόπτευε στη συγκέντρωση ξύλων για το κάψιμο του πτώματος του ήρωα, πήρε μέρος στους ταφικούς αγώνες προς τιμή του, όπου αγωνίσθηκε σε τρία αθλήματα, αρματοδρομία, ακόντιο, τόξο, και πρώτευσε, όπως ήταν αναμενόμενο, στην τοξοβολία*, καθώς η Κρήτη ήταν η χώρα δεινών τοξοτών, βοήθησε .

Για τη γενναιότητά του παρομοιάζεται με τον θεό του πολέμου Άρη, ενώ τα επίθετα ἣρως, δουρικλυτός (=ξακουστός στο δόρυ), δαΐφρων (=συνετός), πεπνυμένος (=σώφρων), περιγράφουν τις ικανότητες και την προσωπικότητά του. Η, έστω, σκωπτική προσφώνηση του Αινεία ως ορχηστή (=χορευτής) περιγράφει στην ουσία την ταχύτητα με την οποία κινείται και χάρη στην οποία αποφεύγει χτυπήματα.

 

Μετά την άλωση της Τροίας, Μηριόνης και Ιδομενέας επέστρεψαν στην Κρήτη, όπου μετά τον θάνατό τους τιμήθηκαν από τους κατοίκους ως ήρωες, έδειχναν μάλιστα τον κοινό τους τάφο. Στους πίνακες των βασιλέων της Κρήτης ο Μηριόνης φέρεται 17ος στη σειρά.

 

Σύμφωνα με μια μεταγενέστερη παράδοση, ο Μηριόνης ταξίδεψε μετά και στη Σικελία, όπου τον υποδέχθηκαν οι εκεί Κρητικοί άποικοι στην Ηράκλεια Μινώα και στο Εγγύιο. Στο Εγγύιο αναφέρεται και λατρεία του ήρωα σε σωζόμενο ιερό όπου αποκαλύφθηκε κράνος με την επιγραφή «ΜΗΡΙΟΝΟΥ». Στον Μηριόνη αποδόθηκε και η ίδρυση της πόλεως Κρήσσα στην Παφλαγονία.

-------------------------

*Ἆθλα επί Πατρόκλῳ: ο αγώνας τοξοβολίας

Το σίδερο το μελαψό των τοξευτών βραβείον,

αξίνες δέκα δίστομες, δέκα μονές προβάλλει,

και αφού κατάρτι έστησε πέρα υψηλό στον άμμον

σ' εκείνο με λεπτήν κλωστήν προσδένει περιστέρι

από το πόδι, και σ΄ αυτό τους λέγει να τοξεύσουν.

«Κείνος που το δειλόψυχο πετύχει περιστέρι

όλες θα πάρει σπίτι του τες δίστομες αξίνες.

Και όποιος πετύχει την κλωστήν, χωρίς το περιστέρι,

θα πάρει εκείνος τες μονές, κατώτερος τοξότης».

Είπε, κι ευθύς σηκώθηκαν ο Τεύκρος πολεμάρχης

και ο Μηριόνης οπαδός λαμπρός του Ιδομενέως.

Εις ένα κράνος χάλκινο ετίναξαν τους κλήρους

και ο Τεύκρος πρώτος έλαχε· κι έριξ' ευθύς το βέλος

σφοδρότατα, και του θεού δεν έταξε να δώσει

από αρνιά πρωτότοκα εξαίσιαν εκατόμβην.

Και το πουλί δεν πέτυχεν, ότι αντιστάθη ο Φοίβος·

κι επήρε μόνον την κλωστήν στο πόδι του δεμένην

το βέλος και την έκοψε· κι ευθύς το περιστέρι

πέταξε προς τον ουρανόν, και αυτού ξετεντωμένη

προς την γην έκλινε η κλωστή και αλάλαξαν τα πλήθη.

Το τόξον ευθύς άρπαξε του Τεύκρου ο Μηριόνης

και βέλος από την αρχήν στο χέρι του κρατούσε.

Κατόπι ευθύς ετάχθηκε του μακροβόλου Φοίβου

από αρνιά πρωτότοκα εξαίσιαν εκατόμβην.

Το περιστέρ' είδε υψηλά στα σύννεφ' από κάτω

να φέρνει γύρες ήσυχα, και κάτω απ' την φτερούγα

κατάστηθα το ετόξευσε κι εγύρισε το βέλος

κι εμπρός του εμπήχθη μες στην γην· κι ευθύς η περιστέρα

εις το κατάρτι εκάθισε με τα φτερά λυμένα,

και τον λαιμόν εκρέμασε, κι επέταξε η ψυχή της

από τα μέλη τα νεκρά και πέρα εκεί στον άμμον

έπεσε χάμω και οι λαοί θωρούσαν κι εθαυμάζαν.

Ο Μηριόνης πήρ' ευθύς τες δίστομες αξίνες

κι έφερε ο Τεύκρος τες μονές μέσα στα κοίλα πλοία.

(Όμ. Ιλ. Ψ 850-883)

Γεννιόμαστε όλοι με τα δικά μας φτερά, αλλά η ζωή τα παίρνει μακριά

Παρ' όλο που έχουμε χάσει την αθωότητα και την ψευδαίσθηση της παιδικής ηλικίας με κάθε νέα φάση της ζωής μας, τα φτερά μας μπορούν να αναπτυχθούν για άλλη μια φορά και να μας βοηθήσουν να είμαστε ελεύθεροι.

Ερχόμαστε σε αυτόν τον κόσμο με τα δικά μας φτερά. Ως παιδιά, έχουμε ένα αθώο βλέμμα και μια καρδιά και ένα νου που είναι γεμάτα από όνειρα και στόχους, που θέλουμε να πετύχουμε ως ενήλικες.

Το εάν θα τα επιτύχετε ή όχι εξαρτάται από πολλά διαφορετικά πράγματα: τη στάση σας απέναντι στη ζωή, τη δύναμη, το κίνητρό σας, την υποστήριξη, μια πινελιά τύχης και τα σωστά προσωπικά και κοινωνικά πλαίσια.

Φυσικά δεν είναι εύκολο. Το να γεννιέσαι με φτερά και να τα έχεις καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής σου δεν είναι απλή υπόθεση.

Κάθε απογοήτευση, κάθε εμπόδιο στο δρόμο και κάθε προδοσία μπορεί να αφαιρέσει τα φτερά σας μέχρι τελικά να χάσετε εκείνη την αναπνοή που κάποτε έδινε δύναμη στα όνειρά σας.

Ένα πράγμα που είναι καλό να θυμάστε είναι ότι οι άνθρωποι που δεν πρέπει ποτέ να χάσουν τα φτερά τους, είναι τα παιδιά. Η παιδική ηλικία πρέπει να είναι αυτή η υπέροχη περίοδος, όταν πιστεύετε ότι οτιδήποτε φαντάζεστε είναι δυνατό.

Σήμερα σας προσκαλούμε να το σκεφτείτε.

Γεννημένοι με τα δικά μας φτερά για να πετύχουμε τα όνειρά μας

Ο εγκέφαλος των παιδιών έχει ένα εξαιρετικό χάρισμα που θα τα βοηθήσει κατά τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής τους ηλικίας.

Αυτό το χάρισμα είναι η δύναμη της μάθησης ή η νευροπλαστικότητα και είναι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που θα πρέπει να διεγερθούν οι ικανότητές τους στο μέγιστο, ώστε να τους επιτραπεί να αναπτυχθούν και να μεγαλώσουν τα φτερά για να πετάξουν.

Λέγεται ότι οι άνθρωποι που συχνότερα κόβουν τα φτερά των παιδιών είναι μέλη της ίδιας της οικογένειάς τους, καθώς και το ίδιο το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα.

Ας το δούμε αυτό με περισσότερες λεπτομέρειες.

Οικογένειες που ενεργοποιούν τις ικανότητες στο παιδί και οικογένειες που τις μπλοκάρουν

Ίσως έχετε ήδη ακούσει για τη δημοκρατική και την αυταρχική εκπαίδευση. Αυτές είναι δύο πολύ διαφορετικές μορφές εκπαίδευσης, μέσω των οποίων τα παιδιά εσωτερικοποιούν ένα σύνολο αξιών που μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται σε ενήλικες.

Οι οικογένειες που ενεργοποιούν τις ικανότητες των παιδιών τους, σέβονται τις συναισθηματικές τους ανάγκες και τα όνειρά τους.
Προσφέρουν ρίζες και ασφάλεια που βασίζονται στην αναγνώριση και το σεβασμό, ανοίγοντας έτσι πόρτες ώστε τα παιδιά τους να μπορούν να επιτύχουν αυτό που θέλουν. Φυσικά, αυτό είναι πάντα υπό την καθοδήγηση ενός ενήλικα.
Μια δυσλειτουργική οικογένεια από την άλλη πλευρά, έχει ένα πλάνο ζωής που έχει σχεδιαστεί για τα παιδιά τους, τα οποία πρέπει να εξελιχθούν έτσι ώστε να ανταποκρίνονται σε αυτά.

Δεν λαμβάνουν υπόψιν τις σκέψεις του παιδιού τους ή την ανάγκη τους να απολαύσουν αυτή την εποχή της παιδικής ηλικίας. ‘Κόβουν‘ προσωρινά τα φτερά τους, αντιμετωπίζοντας τα όνειρά τους σαν να ήταν «ανοησίες», και τα κατευθύνουν προς πιο συγκεκριμένους στόχους στη ζωή.

Εάν είχατε εμπειρία από αυτό το είδος ανατροφής και εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια της παιδικής σας ηλικίας ή της πρώιμης εφηβείας, μπορείτε να θεωρείτε ότι έχετε περιοριστεί στη ζωή σας ή ότι δεν είστε ικανός ή άξιος να επιτύχετε τα όνειρά σας.

Αντικαταστήστε τα χαμένα σας φτερά

Τα δικά μας φτερά ποτέ δεν εξαφανίζονται εξ ολοκλήρου. Αφού περάσετε την παιδική σας ηλικία ή την εφηβεία, θα υπάρχουν πάντα νέες ευκαιρίες για εκείνους που συνεχίζουν να βασίζονται στον εαυτό τους και να πιστεύουν στο δικαίωμά τους να είναι ευτυχισμένοι.

Τα φτερά σας θα συνεχίσουν να μεγαλώνουν με το κάθε νέο σας όνειρο, με κάθε βήμα που παίρνετε με ασφάλεια και σιγουριά με την πεποίθηση ότι σας αξίζει κάτι πολύ καλύτερο.
Προκειμένου να θεραπεύσετε αυτά τα τραυματισμένα φτερά που έχουν χάσει την ικανότητά τους να πετάνε, πρέπει πρώτα απ' όλα να συλλογιστείτε εάν οι άνθρωποι γύρω σας σας δίνουν ώθηση να πετάξετε ή σας αποθαρρύνουν.
Μια περίπλοκη συναισθηματική σχέση, ένα μέλος της οικογένειας που σας ελέγχει ακόμα, ή λίγοι φίλοι που ενδιαφέρονται περισσότερο για το δικό τους συμφέρον παρά για το κοινό καλό, όλα αυτά είναι πτυχές που μπορούν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την αυτοεκτίμησή σας.
Βάλτε τον εαυτό σας σε προτεραιότητα. Σκεφτείτε καθημερινά ότι η ευτυχία σας είναι μια αξιόλογη προσπάθεια.
Αν υπάρχει κάποιος δίπλα σας που θα σας βγάλει άλλο ένα φτερό προκειμένου να σταματήσει την προσωπική σας ανάπτυξη, επαναξιολογήστε την κατάσταση και δείτε αν αξίζει τον κόπο. Θα μπορούσε να είναι η ώρα να πάρετε μια απόφαση.

Μπορεί επίσης να είναι απαραίτητο να θυμάστε κάτι σημαντικό. Μερικές φορές, για να ανακτήσετε τα φτερά που έχετε χάσει, δεν έχετε άλλη επιλογή από το να «απογειωθείτε» και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να κάνετε μόνοι σας.
Με το να τολμήσετε να ‘απογειωθείτε’ εννοούμε να κάνετε μια αλλαγή. Αλλάζοντας το περιβάλλον σας, τους φίλους σας ή ακόμα και τη στάση σας απέναντι στη ζωή.
Μόλις κάνετε αυτό το πρώτο βήμα προς την αλλαγή, θα αισθανθείτε πολύ πιο ελεύθερος/η, χωρίς να κουβαλάτε τοξικές αποσκευές ή να έχετε πέτρες στα παπούτσια σας.
Αυτή η εσωτερική ευεξία θα είναι τόσο ευχάριστη και θα σας ανταμείψει σε τέτοιο βαθμό που, σχεδόν χωρίς να το συνειδητοποιήσετε, θα έχετε ανακτήσει και πάλι τα φτερά σας.

Τα δικά μας φτερά είναι έτοιμα να μας πετάξουν στα όνειρά μας. Πρέπει πάντα να βασιζόμαστε και να πετάμε με τα δικά μας φτερά!

Υπάρχει το αυτονόητο;

Το αυτονόητο συνοδεύεται από τη γλυκύτητα της οικειότητας. Ξεκουράζει. Δεν απειλείται απ' τη λήθη, αντιθέτως ζει μέσα της.

Στους τσακωμούς μας με τους ανθρώπους που αγαπάμε αν δεν υπάρχει το αυτονόητο πρέπει να σκεφτούμε για ποιο λόγο λέγονται συνεχώς τα ίδια πράγματα. Αυτό σημαίνει πως αν θέλουμε να αλλάξουμε το μοτίβο κάτι θα πρέπει να κάνουμε εμείς οι ίδιοι γ' αυτό. Είναι αυτονόητο πως οι σύντροφοι μας είναι εγωιστές. Είναι αυτονόητο πως οι γονείς μας δε θέλουν να μεγαλώσουμε γιατί θέλουν να ξορκίσουν τις δικές τους υπαρξιακές αγωνίες.

Η βολική οικειότητα του αυτονόητου όμως κρύβει υπόγειες παγίδες. Το αυτονόητο ζει στο μεγαλύτερο βαθμό απομονωμένο. Δείχνει να κοιτάζει προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση αλλά στην πραγματικότητα το βλέμμα του πλανιέται. Ψάχνει να βρει το επόμενο υποψήφιο αδύναμο χαρακτηριστικό που φοβισμένο θα του υποταχθεί και θα του επιβεβαιώσει την ύπαρξη του. Οι σύντροφοί μας δεν είναι μόνο εγωιστές αλλά και εγωκεντρικοί. Ούτως ή άλλως αυτά πάντα μαζί δεν πάνε; Αν όμως πεταχτεί η παντοδυναμία της ταμπέλας μπορεί να αποκαλυφθεί πως δεν είναι στην πραγματικότητα εγωιστές αλλά φέρονται εγωιστικά. Αυτή η υπόθεση φαντάζει τόσο αποσταθεροποιητική όσο το να ζητήσει ένας "εγωιστής" συγγνώμη.

Φωτίζοντας ως αδύναμο σημείο την συμπεριφορά και όχι τη φαινομενική ιδιότητα του απέναντι μας προϋποθέτει κάτι εξαιρετικά δύσκολο. Την παραδοχή του ότι δεν μπορούμε να έχουμε τον πλήρη έλεγχο σ' ό,τι δεν μπορούμε να διαχειριστούμε. Ο έλεγχος αυτός συχνά αυτοεπιβεβαιώνεται μέσα από την ταμπέλα. Με τη βοήθεια του αυτονόητου η ταμπέλα αναβαθμίζεται και γίνεται λεζάντα. Έτσι, ό,τι εμπεριέχεται μέσα σ' αυτό το συνονθύλευμα ψευδών ταυτοτήτων έχει πλαισιωθεί εξ' αρχής από άκαμπτο υλικό. Μοιάζει με ατσάλι. Κατασκευασμένο πολύ προσεκτικά από εμάς τους ίδιους γιατί χωρίς αυτό διαχεόμαστε και δεν νιώθουμε ασφαλείς.

Συχνά κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας πως πρόκειται για όριο. Τα λειτουργικά όρια όμως είναι ξύλινα όχι ατσάλινα. Ζεσταίνουν ,προστατεύουν και φροντίζουν. Μοιάζουν άκαμπτα αλλά στην πραγματικότητα έχουν τη δική τους κρυφή πλαστικότητα. Μας δίνουν τη δυνατότητα να φτιάχνουμε το δικό μας πλαίσιο . Μέσα σ' αυτό, εμείς είμαστε αυτοί που επιλέγουμε τι θα συμπεριλάβουμε, αγνοώντας επιδεικτικά οτιδήποτε πάει να μας επιβάλλει εξουσιαστικά το αυτονόητο.

Έτσι, απελευθερωνόμαστε από τη μάταιη αγωνία του ελέγχου.
Και αν συμπεριλάβουμε κάτι που νομίζουμε πως δεν μας κάνει, δεν πειράζει.
Δικό μας είναι το πλαίσιο.
Μπορούμε αν θέλουμε να το απομακρύνουμε από μέσα.
Ή ακόμα καλύτερα να του φτιάξουμε μια καινούργια χαραμάδα από την οποία θα χωράει να μπει.

Πώς να μην σας πάρει από κάτω όταν όλα πάνε στραβά

«Η ευτυχία θεραπεύει το σώμα, μόνο» είχε πει ο Προυστ ενώ «η θλίψη αναπτύσσει τη δύναμη του νου». Φράση που ίσως ακούγεται βαρύγδουπη, μπορεί και ακατανόητη, αλλά στο βάθος της συγκεντρώνει μία σοφία που, αν την εμπεδώσουμε, μπορεί και να μας φτάσει μακριά.

Ο πόνος, η θλίψη ή ακόμα κι αυτή η γλυκιά μελαγχολία των ανεκπλήρωτων επιθυμιών είναι συναισθήματα που, αν τους δώσουμε φωνή, μας διηγούνται ιστορίες για να γίνουμε λίγο πιο σοφοί και δυνατοί. Πολλές φορές η ζωή μοιάζει να μας φέρεται σκληρά και οι αναποδιές, μεγάλες και μικρές, μας επισκέπτονται διαδοχικά. Είναι εκείνες οι στιγμές που ακουμπάς το πρόσωπο στα χέρια σου μονολογώντας με απόγνωση: «Γιατί όλα να πηγαίνουνε στραβά;».

Δεν θα μπούμε στη διαδικασία να δικαιολογήσουμε τα στραβά και τα ανάποδα, ούτε θα επικεντρωθούμε στις ρήσεις του Κοέλιο που δίνει νόημα και λόγο σε καθετί που μας συμβαίνει. Δεν θα σας πούμε να «διώξετε τις αρνητικές σκέψεις» λες και είναι εύκολο, ούτε να κάνετε ένα διάλειμμα λες και είναι εφικτό με δυο παιδιά.

Θα εστιάσουμε, όμως, σε εσάς, στους εαυτούς σας. Σε όλα εκείνα που θέλουν να σας υπενθυμίσουν οι αναποδιές μέχρι να τις μετατρέψετε σε εφόδια για μια ζωή πιο όμορφη, πιο ίσια, πιο υπεύθυνη.

Μην αγνοείτε τον πόνο και τη θλίψη σας

Όταν ο πόνος και η θλίψη σας χτυπούν την πόρτα, ανοίξτε τους! Βολέψτε τους στον καναπέ, κεράστε τους απ΄ το καλύτερο γλυκό σας κι αφήστε τους εκεί μέχρι να σας μιλήσουν. Και πιστέψτε μας, έχουν τόσα να σας πουν! Καθίστε δίπλα τους, κρατήστε τους να δείτε ότι είναι αληθινοί και αφεθείτε στα χέρια τους μ’ εμπιστοσύνη.

Η μάσκα του «είμαι καλά» δεν είναι χρήσιμη σ’ αυτές τις περιπτώσεις. Το να είμαστε κάποιες φορές κακόκεφοι είναι πολύ καλύτερο απ’ το να αφήνουμε συνέχεια τον κρυμμένο πόνο και τη θλίψη να μας ρουφάν το κέφι και τη δημιουργικότητά μας. Το πρώτο βήμα, λοιπόν, για να μην μας καταβάλλουν τα αρνητικά συναισθήματα, για να μην μας πάρει από κάτω, είναι η αποδοχή πως… ναι, είμαστε κάτω. Αλλά για λίγο.

Δώστε φωνή στην θλίψη σας

Όταν πονάμε νομίζουμε, συχνά, πως καταρρέουμε, πως γονατίζουμε κάτω απ’ το βάρος μιας κατάστασης που είναι ασήκωτη. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτό που την βαραίνει επιπλέον είναι πως την αφήνουμε μέσα μας χωρίς να την εκφράζουμε. Την ακουμπάμε σε μια μεριά που μας βολεύει και την αφήνουμε ν’ απλώνεται σιγά σιγά παντού. Δοκιμάστε, λοιπόν, να την ξεβολέψετε! Δώστε της φωνή κι αφήστε την να σας συστηθεί και να σας πει αυτά που θέλει. Αργά ή γρήγορα, θα ανακαλύψετε το πραγματικό αίτιο της θλίψης σας το οποίο, πιστέψτε μας, μάλλον θα σας ξαφνιάσει!

Ακόμα κι αν θεωρείτε υπαίτιο της οργής σας τον προϊστάμενό σας που σας μιλάει άσχημα, για παράδειγμα, σύντομα μπορεί να ανακαλύψετε πως αυτό που σας στενοχωρεί είναι η ίδια η φύση της δουλειάς, η οποία απέχει παρασάγγας από το παιδικό σας όνειρό. Δοκιμάστε να γράψετε σ’ ένα χαρτί αυτά που μοιάζουν να σας ενοχλούν ακόμα κι αν μοιάζουν με ανοησίες. Δοκιμάστε να τα πείτε σε μια φίλη αφιλτράριστα, χωρίς να εκλογικεύετε το κάθε σας συναίσθημα. Δοκιμάστε να το ζωγραφίσετε, να το χορέψετε, να κλάψετε ή να φωνάξετε. Μόνο εκφράστε το, πείτε το δυνατά!

Αλλάξτε αυτό που σας προκαλεί θλίψη

Εάν επιμείνετε, ακόμα κι αν χρειαστεί καιρός, θα ανακαλύψετε την πηγή της θλίψης σας. Μπορεί να είναι ο λίγος χρόνος για τον εαυτό σας, η κούραση, η δουλειά, οι σχέσεις σας, μία απώλεια ή μία λάθος κίνηση. Μπορεί να είναι χίλια δυο μα, ό,τι κι αν είναι, όταν το γνωρίζετε μπορείτε να το αντιμετωπίσετε ώστε να μην σας καταβάλλει.

Βάλτε μικρούς στόχους και προσπαθήστε να αλλάξετε όλα εκείνα που σας πνίγουν. Μπορείτε να διαμορφώσετε τη ζωή σας έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο εύκολη και όμορφη κι αυτό δεν είναι θεωρεία, γίνεται! Μπορείτε, για παράδειγμα, να βελτιώσετε σταδιακά τις διαπροσωπικές σας σχέσεις θέτοντας νέους όρους και όρια. Μπορείτε να αλλάξετε δουλειά, ακόμα κι αν τα χρήματα είναι λιγότερα. Η ψυχική υγεία μας δεν εξαγοράζεται κι αυτό είναι κάτι που το ξεχνάμε πολύ συχνά.

Ακόμα, όμως, κι αν αυτό που σας προκαλεί τη θλίψη και τον πόνο είναι μία κατάσταση που δεν αλλάζει, εκτονώστε το κι αφήστε το εκφραστεί με όποιον τρόπο επιλέξετε. Αποδεχτείτε το και προχωρήστε παρακάτω. Μπορεί να ακούγεται σκληρό κι απόλυτο, αλλά είναι ο μόνος τρόπος.

Κάθε ευκαιρία που μας δίνεται να δώσουμε και να πάρουμε αγάπη είναι ένα μάθημα

Μα πού πήγε η αγάπη;

Σε έναν ιδανικό κόσμο η αγάπη δε θα ήταν κάτι πάνω στο οποίο θα έπρεπε να εκπαιδευτούμε. Ακόμη κι αν γνωρίζουμε ότι από την αγάπη δημιουργηθήκαμε και ότι είμαστε αγάπη, ζούμε σε έναν πραγματικό κόσμο όπου κανείς δεν είναι τέλειος και στην προσπάθειά μας να αγαπήσουμε κάποιον ή να αγαπήσουμε τον εαυτό μας, ίσως να τα κάνουμε μαντάρα.

Συνεπώς, μάλλον χρειάζεται όχι μόνο να μάθουμε να αγαπάμε αλλά και να μάθουμε να αγαπάμε και εμάς. Φανταστείτε το κάπως έτσι: κάθε ευκαιρία που μας δίνεται να δώσουμε και να πάρουμε αγάπη είναι ένας κύκλος μαθημάτων που θα μας οδηγήσει στη συναισθηματική μας εξέλιξη.

Όλοι μας ξέρουμε τι σημαίνει μάθηση. Όταν για παράδειγμα εγγραφούμε σε μια σχολή για να μάθουμε κάτι καινούριο, ξέρουμε πως θα έχουμε ένα νέο εκπαιδευτικό υλικό και θα έχουμε να κάνουμε κάποιες εργασίες άλλες φορές περίπλοκες και άλλες όχι. Μπορεί κάποιες φορές να παραπονεθούμε για τον φόρτο εργασιών αλλά δε θα παραπονεθούμε για τον εκπαιδευτικό μας ή δε θα θεωρήσουμε ότι μας τιμωρεί με το να μας δίνει να κάνουμε και κάποιες δύσκολες εργασίες. Οι δυσκολίες είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Η ζωή είναι κι αυτή μια σχολή με πολλές εργασίες. Ό,τι μάθουμε, είναι σημαντικό για τη ζωή μας. Το «πρόγραμμα εκπαίδευσης» για την αγάπη περιέχει αγάπη για τον εαυτό μας, τους φίλους μας και την οικογένειά μας. Ένα ανώτατο πρόγραμμα εκπαίδευσης περιέχει αγάπη για τους εχθρούς μας, γι’ αυτούς που μας πλήγωσαν, γι’ αυτούς που μας απογοήτευσαν. Κάθε δύσκολη εργασία που χρειάζεται να κάνουμε είναι για να μας βοηθήσει να τεντωθούμε συναισθηματικά και να προοδεύσουμε.

Κάθε σχέση που είχαμε μέχρι σήμερα αποτελεί μέρος της εκπαίδευσής μας ώστε να αγαπήσουμε τον άλλον, αλλά και τον εαυτό μας. Η μεγαλύτερη εκπαίδευση και μάλλον η πιο απαιτητική και δύσκολη είναι η συντροφική (γάμος ή μόνιμη σχέση). Θα αγαπήσουμε, θα αγαπηθούμε αλλά κάποιες φορές θα προδοθούμε, θα πονέσουμε, θα απογοητευτούμε. Αυτό θα μας φοβίσει, θα μας κάνει να νιώθουμε ανασφάλεια. Όμως, είναι φυσιολογικό και είναι μέρος της διαδικασίας.

Ο φόβος μπορεί να μας ψιθυρίζει: «Δε θέλω να πονέσω και πάλι». Αντί όμως να αφήσουμε αυτό τον φόβο να μας καταβάλει, να μας εμποδίσει να προχωρήσουμε, καλό θα ήταν να μάθουμε πως κάθε συναίσθημα που έχουμε είναι εκεί για να μας δείξει κάτι. Ο φόβος μπορεί να θέλει να μας πει ότι χρειάζεται να ανακαλύψουμε έναν νέο, πιο ασφαλή τρόπο για να ταξιδέψουμε στα νερά της αγάπης.

Μπορεί να θέλει να μας δείξει ότι χρειάζεται να είμαστε πιο προσεκτικοί στις επιλογές μας. Μπορεί να θέλει να μας δείξει ότι δε χρειάζεται να ανοίξουμε την καρδιά μας από την αρχή, αλλά να αφήσουμε τον χρόνο να μας δείξει πότε και πώς θα το κάνουμε.

Το πιο σημαντικό πράγμα όμως είναι να μην παραιτηθούμε από την αγάπη. Έχουμε μάθει τόσο πολλά μέχρι σήμερα και θα μάθουμε ακόμη περισσότερα. Πολλές φορές με τρόπους που δε μας αρέσουν, αλλά έτσι δεν ήταν και το σχολείο; Όσα μάθαμε, δεν τα μάθαμε με τον τρόπο που θέλαμε εμείς. Όμως μάθαμε. Ας χρησιμοποιήσουμε τη γνώση προς όφελός μας και υπάρχει όφελος από τη γνώση, αυτό είναι σίγουρο.

Η αγάπη δεν πήγε πουθενά. Είναι εκεί. Εκεί να την αγκαλιάσετε και να σας αγκαλιάσει. Μην ξεχάσετε όμως ποτέ το εκπαιδευτικό υλικό που σας δόθηκε. Με αγάπη…

Γιατί δεν εμπιστευόμαστε τους άλλους;

Η εμπιστοσύνη προς τους άλλους είναι κάτι που κάνουμε όλοι κάθε μέρα της ζωής μας χωρίς να το σκεφτόμαστε. Κανείς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς να δείχνει κάποια σχετική εμπιστοσύνη στους άλλους ανθρώπους.

Για παράδειγμα, έχουμε εμπιστοσύνη στον οδηγό του λεωφορείου για να φτάσουμε στον προορισμό μας με ασφάλεια.

Ωστόσο, τα ζητήματα εμπιστοσύνης όσον αφορά βαθύτερα θέματα, προέρχονται από πιο πολύπλοκες, προσωπικές και αρνητικές εμπειρίες που μας έχουν στοιχίσει στο παρελθόν. Τα ζητήματα εμπιστοσύνης βασίζονται σχεδόν πάντοτε σε προηγούμενες εμπειρίες ή φόβους αλλά και στην ανάγκη του ατόμου να προστατευθεί από έναν ακόμη πόνο ή απογοήτευση.

Είναι αρκετά εύκολο να εντοπίσουμε κάποιον που αντιμετωπίζει θέματα εμπιστοσύνης. Ένα από τα ενδεικτικά σημάδια είναι ότι το άτομο αυτό πιθανότατα υποφέρει από περιοριστικές σκέψεις. Ένας άνθρωπος που κάνει τέτοιου είδους σκέψεις είναι πολύ πιθανό να κατασκευάσει κοινωνικά εμπόδια ως αμυντικό μηχανισμό για να εξασφαλίσει τη συναισθηματική του προστασία. Με άλλα λόγια, όταν παραβιάζεται επανειλημμένα η εμπιστοσύνη ενός ατόμου, το σύστημα των πεποιθήσεών του μπορεί να επηρεαστεί δραστικά.

Τα θέματα εμπιστοσύνης ξεκινούν πολύ νωρίτερα από όσο νομίζουμε

Υπάρχουν αρνητικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία ή ακόμα και στην εφηβεία που συμβάλλουν στη μετέπειτα έλλειψη εμπιστοσύνης του ατόμου ως ενήλικα. Οι ενέργειες και η συμπεριφορά των γονέων διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτό. Για παράδειγμα, η παρουσία των παιδιών ενώπιον ενός ακραίου τσακωμού των γονιών του, μπορεί να πλήξει την εμπιστοσύνη του παιδιού απέναντί τους.

Επιπλέον, τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα κακοποίησης μπορεί όταν μεγαλώσουν να μην έχουν την ικανότητα να κρίνουν με ακρίβεια την αξιοπιστία των άλλων. Επίσης, τα παιδιά είναι πολύ διορατικά και αντιλαμβάνονται πολύ περισσότερα από ό,τι νομίζουν οι γονείς. Έτσι, εάν οι ενήλικες λένε ένα πράγμα και στη συνέχεια κάνουν κάτι άλλο – ακόμη και εν αγνοία τους – για ένα παιδί αυτό είναι μια πολύ σημαντική αιτία για σύγχυση.

Πώς η κοινωνική πραγματικότητα που ζούμε επηρεάζει την ικανότητά μας να εμπιστευόμαστε

Σε αυτή την εποχή της αβεβαιότητας και της κρίσης, είναι όλο και πιο δύσκολο να εξακολουθούμε να έχουμε εμπιστοσύνη στους ανθρώπους και να είμαστε πιο ανοιχτόμυαλοι στη ζωή μας. Ορισμένες πρόσφατες ψυχολογικές μελέτες ανέφεραν ότι τα τελευταία 10 χρόνια, υπήρξε μια άνευ προηγουμένου αύξηση των θεμάτων εμπιστοσύνης μεταξύ των ζευγαριών. Αυτό, με τη σειρά του, έχει επιφέρει αύξηση στον αριθμό των ζευγαριών που αναζητούν συμβουλευτική καθοδήγηση από κάποιον ειδικό.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τους ειδικούς, τα κινητά τηλέφωνα, τα μηνύματα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτήν την απότομη αύξηση, καθώς έχει γίνει όλο και πιο εύκολο για τους συντρόφους να πουν ψέματα ή ακόμη και να απιστήσουν. Έχοντας αυτό κατά νου, λοιπόν, είναι εύκολο να καταλάβουμε πως τα άτομα με προβλήματα εμπιστοσύνης μπορεί να δυσκολευτούν να δημιουργήσουν στενές διαπροσωπικές σχέσεις και να ζήσουν μια ικανοποιητική ζωή.

Το να έχουμε προβλήματα εμπιστοσύνης δεν επηρεάζει μόνο εμάς, αλλά και τους γύρω μας

Ως εκ τούτου, η δυσπιστία προς τους ανθρώπους μπορεί να καταστρέψει τις κοινωνικές σχέσεις ενός ατόμου. Η οικογένεια και οι φίλοι είναι πιθανό να αισθάνονται ότι δεν είναι αρκετά καλοί ή ότι δεν μπορούν ποτέ να κάνουν το σωστό. Η δυσαρέσκεια και οι διαταραγμένες σχέσεις, με τη σειρά τους, θα τροφοδοτήσουν θέματα εμπιστοσύνης. Ως αποτέλεσμα, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που συνεχίζει κι επαναλαμβάνεται.

Τρόποι ανάκτησης της «χαμένης» εμπιστοσύνης

Προτού επιλυθούν προβλήματα εμπιστοσύνης, πρέπει πρώτα να αναγνωριστεί η δυσκολία αυτή από το ίδιο το άτομο. Μια ειλικρινής αποδοχή θα χρησιμεύσει ως μια καλή αρχή για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς τους άλλους. Ευτυχώς, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε τουλάχιστον κάποιον να στηριζόμαστε – συνήθως, ένα φίλο ή ένα μέλος της οικογένειας που πραγματικά θέλει το καλύτερο για εμάς. Περνώντας, λοιπόν, χρόνο μαζί του και αρχίζοντας να εμπιστευόμαστε την κρίση του, είναι ένα πολύ καλό ξεκίνημα για να ανοίξουμε τους εαυτούς μας και σε άλλους ανθρώπους.

Τι συμβαίνει όταν παραμένουμε κολλημένοι στα «ασυγχώρητα» λάθη των άλλων

Η δυσκολία συγχώρεσης αποτελεί καθοριστικό παράγοντα σε μια «αθεράπευτη» σχέση. Πολλά προβλήματα ξεκινούν από αυτή τη δυσκολία. Είναι σαν το μυαλό μας να συσκοτίζεται από μια βαριά κουρτίνα, η οποία μας εμποδίζει να αναγνωρίσουμε τις ψευδαισθήσεις μας και τον αληθινό μας ρόλο σε μια σχέση.

Γι’ αυτό και τείνουμε πολύ εύκολα να πιστέψουμε ότι περιτριγυριζόμαστε από ανθρώπους οι οποίοι κάνουν «ασυγχώρητα» πράγματα. Σκεφτόμαστε ότι αυτός είναι ο αληθινός κόσμος και ότι κι εμείς έχουμε κάθε δίκιο που δεν συγχωρούμε. Το μυαλό που δεν συγχωρεί όμως διαστρεβλώνει και παραμορφώνει την πραγματικότητα, κάνοντάς την ελάχιστα αναγνωρίσιμη.

Είναι θολό από σύγχυση και ακαθόριστους στόχους και μας κάνει να πιστεύουμε πως για οτιδήποτε στραβό ή λάθος φταίει πάντα κάποιος άλλος. Πλάθει σενάρια για το πώς και πόσο πρέπει να τιμωρηθούν όσοι έχουν διαπράξει ασυγχώρητα σφάλματα, σε αντίθεση μ’ εμάς τους «αθώους». Όταν όμως αρνούμαστε να συγχωρέσουμε, στην πραγματικότητα επιλέγουμε να μη θεραπεύσουμε ποτέ τις σχέσεις μας, γιατί η συγχώρεση είναι η μοναδική «μέθοδος» θεραπείας.

Τελικά, είναι οι δικές μας στρεβλές και «τοξικές» σκέψεις που μας πληγώνουν, όπως είναι οι δικές μας σκέψεις συγχώρεσης που μας απελευθερώνουν. Το εγώ θεωρεί πολλά από τα πράγματα που κάνουν οι άνθρωποι «ασυγχώρητα». Έτσι, όταν κάποιος διαπράττει ένα τέτοιο σφάλμα, το εγώ μας προτρέπει να παραμείνουμε θυμωμένοι και να μην τον συγχωρέσουμε ποτέ.

Μόνο με αυτό τον τρόπο – λέει – θα προστατεύσουμε τον εαυτό μας για να μην πληγωθεί. Στην πραγματικότητα όμως ισχύει το αντίθετο. Συνέπεια αυτών των πεποιθήσεων του εγώ είναι ότι ο θυμός μας για τους άλλους τελικά στρέφεται εναντίον μας, γεμίζοντας τη ζωή μας με πόνο, μιζέρια, απόρριψη και αποτυχημένες σχέσεις.

Όσο συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε μόνο σώμα και νους, θα εμμένουμε στο σύστημα πεποιθήσεων του εγώ και θα υποφέρουμε παραμένοντας κολλημένοι στα «ασυγχώρητα λάθη» των άλλων. Θα μετατρεπόμαστε σε δικαστές και θα καλούμαστε κάθε μέρα να αποφασίσουμε ποιοι είναι αθώοι, ποιοι ένοχοι και ποιοι πρέπει να τιμωρηθούν σκληρά επειδή δεν αξίζουν την αγάπη μας.

Για να βρούμε την εσωτερική γαλήνη και να βιώσουμε την αγάπη, πρέπει, γι’ άλλη μια φορά, να πάμε πέρα από το σύστημα πεποιθήσεων του εγώ περί των «ασυγχώρητων» σφαλμάτων που κάνουν οι άνθρωποι. Γιατί όσο δεν μαθαίνουμε να συγχωρούμε, δεν θα μπορούμε να βιώσουμε την εσωτερική γαλήνη.

Καθώς απομακρυνόμαστε από το σύστημα πεποιθήσεων του εγώ και προχωράμε προς την κατεύθυνση των σκέψεων αγάπης, χρειάζεται να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι κατά βάθος μέσα σε όλους μας υπάρχει η αθωότητα. Σαφώς όλοι έχουμε κάνει πράγματα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ασυγχώρητα και για τα οποία νιώθουμε ντροπή, θα βοηθήσει όμως πολύ να τα δούμε ως ανθρώπινα λάθη που πρέπει να διορθωθούν, και όχι ως ασυγχώρητα αμαρτήματα για τα οποία πρέπει να τιμωρούμαστε αιωνίως.

Εξαιτίας της εμμονής του εγώ, πολλοί νομίζουμε ότι το να συγχωρήσουμε τον εαυτό μας είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα στη ζωή. Για να δημιουργήσουμε όμως σχέσεις αγάπης, θα πρέπει πρώτα να μάθουμε πώς να συγχωρούμε τον εαυτό μας και στη συνέχεια πώς να συγχωρούμε τους άλλους.

Η αληθινή αιτία του πόνου σύμφωνα με τον Βουδισμό

Στον κόσμο του Βουδισμού, υπάρχει ένα πράγμα που προκαλεί πόνο και ταλαιπωρία στην ζωή μας. Παρόλο που ίσως νομίζετε ότι υπάρχουν πολλά πράγματα που σας κάνουν να υποφέρετε, ρεαλιστικά όλα αυτά είναι αποτελέσματα αυτού του ενός.

Μία από τις τέσσερις ευγενείς αλήθειες (η δεύτερη αλήθεια) λέει ότι ο πόνος προκαλείται από εγωιστικές λαχτάρες και προσωπικές επιθυμίες, που κατά μία έννοια είναι το ίδιο. Όσο πιο προσκολλημένοι είμαστε στις επιθυμίες μας τόσο περισσότερο θα υποφέρουμε. Η αιτία του πόνου ονομάζεται samudaya ή tanha. Βασικά είναι η επιθυμία μας να ελέγχουμε τα πράγματα και να αποκτήσουμε όσα επιθυμούμε.

Η ταλαιπωρία έρχεται επειδή δεν θέτουμε ρεαλιστικές προσδοκίες για τον εαυτό μας και για τους ανθρώπους γύρω μας. Προσκολλούμαστε τόσο πολύ σε ιδέες και ελπίζουμε σε τόσα πολλά ώστε δεν μπορούμε να δούμε το που βρισκόμαστε τώρα στην ζωή μας. Καταλήγουμε να απογοητεύουμε τον εαυτό μας και να του προκαλούμε πόνο.

Όταν θέλουμε να σταματήσουμε να υποφέρουμε, πρέπει να αφήσουμε αυτή την προσκόλληση. Έτσι, θα έχουμε μια πιο ευτυχισμένη ζωή και θα είμαστε πολύ πιο χαρούμενοι. Το να μην προσκολληθούμε γι' αυτούς που δεν γνωρίζουν δεν είναι το ίδιο με την «απόσπαση». Όταν δεν προσκολλάστε σε αυτές τις ιδέες τις γνωρίζετε, αλλά εσείς αποφασίζετε για την ζωή σας και βασίζεστε στην επίγνωση σας.

Το Ζen Ηabits εξηγεί τα παρακάτω σχετικά με το να αφήσετε τις προσκολλήσεις σας και να μειώσετε την ταλαιπωρία στην ζωή σας:

Ο τρόπος αντιμετώπισης των προσκολλήσεων δεν είναι απλός και απαιτεί πρακτική.

Μάθετε να βλέπετε την αλληλεξάρτηση σας με τους άλλους και αποδεχθείτε το παρόν έτσι όπως είναι. Κάντε μικρά βήματα. Διευρύνετε σταδιακά το μυαλό σας για να συμπεριλάβετε και άλλα πράγματα στην παρούσα στιγμή.

Τότε, όταν μια δύσκολη προσκόλληση εμφανιστεί στην ζωή σας δείτε τον πόνο, δείτε αυτή την ίδια και επεκτείνετε το μυαλό σας πέρα από αυτή. Δώστε του συμπόνια και δείτε πως είστε μεγαλύτεροι από αυτή την προσκόλληση. Αφήστε την να υπάρχει εκεί σαν ένα μικρό σύννεφο που αιωρείται αντί να βυθίζεστε σε αυτή.

Με την πρακτική, αυτή η μέθοδος μπορεί να οδηγήσει στο να είστε ικανοποιημένοι με το παρόν, να κάνετε φοβερές σχέσεις και να μειώσει την αναβλητικότητα και τους περισπασμούς.

Αν θέλετε να σταματήσετε να είστε παγιδευμένοι στην ζωή σας πρέπει να είστε πρόθυμοι να αφήσετε τις επιθυμίες σας σε κάποια επίπεδα και να κινηθείτε προς ένα νέο φως. Ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές σας πεποιθήσεις, αυτή η Βουδιστική έννοια μπορεί να κάνει θαύματα. Το να βρίσκεστε στο παρόν και το να αφήσετε τον εγωισμό, ο οποίος κάνει τόσους πολλούς να είναι κολλημένοι, θα σας κάνει πολύ πιο χαρούμενους μακροπρόθεσμα.

Ανεξάρτητα από την κατάσταση στην οποία έχετε κολλήσει, μπορείτε να ξεφύγετε. Βοηθήστε τους άλλους ή είναι πολύ μικρή για να είστε μίζεροι.

Ο Σέξτος Εμπειρικός και η ατέρμονη παλινδρόμηση της δικαιολόγησης

Δεν ξέρουμε σχεδόν τίποτα... για τον Σέξτο Εμπειρικό. Δεν ξέρουμε πότε γεννήθηκε, ούτε πότε πέθανε αυτός ο κωδικοποιητής του Ελληνικού σκεπτικισμού. Δεν ξέρουμε που έζησε, ούτε που μαθήτευσε, ούτε καν αν ήταν Έλληνας ή βάρβαρος.

Φαίνεται πως ήταν γιατρός, επικεφαλής κάποιας φιλοσοφικής σχολής. Οι περισσότεροι μελετητές τον τοποθετούν στο 2ο κ.ε. αιώνα. Πρόκειται για εικασίες.

Αυτό που ξέρουμε είναι ότι ο Σέξτος Εμπειρικός συνέγραψε τα έργα «πυρρώνειες  υποτυπώσεις» και «προς λογικούς». Τα βιβλία αυτά , μαζί με αρκετά ακόμα που του αποδίδονται συνήθως, συγκεντρώνουν διακοσίων χρόνων σκεπτικιστικά επιχειρήματα. Καθώς ο Σέξτος ήθελε να αντικρούσει τους δογματικούς της εποχής του, περιγράφει υπομονετικά τα δόγματα του Αριστοτέλη , του Διόδωρου Κρόνου, των στωικών και πολλών άλλων. Ο Σέξτος καταγράφει φιλοσοφικές θέσεις με μοναδικό σκοπό να τις υπονομεύσει. Η ειρωνεία είναι ότι , τοπογραφώντας κτίσματα που προορίζονται για κατεδάφιση, ο Σέξτος είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνος για τη διατήρηση τους. Όπως γινόταν και με τον άλλο ακούσιο ιστορικό της αρχαίας φιλοσοφίας , τον Διογένη Λαέρτιο , τα έργα του Σέξτου κυκλοφορούσαν ευρέως και μονίμως, επειδή είχε μια κλίση στα παράδοξα.

Ο Σέξτος μας αφήνει στην αβεβαιότητα σχετικά με το συγκεκριμένο κλάδο σκεπτικισμού που ενστερνιζόταν. Ερμηνεύεται επί μακρόν ως υπέρμαχος της αναστολής της κρίσης σε όλα τα θέματα. Οι αρχαίοι γνώριζαν ότι οι  πυρρωνιστές εμπνέονταν από τον Πύρρωνα Τον Ηλείο. Ο Διογένης Λαέρτιος αναφέρει ότι ο Πύρρωνας διδάχτηκε τη φιλοσοφία του στην Ινδία. Ο Πύρρωνας θα μπορούσε να είχε επισκεφθεί την Ινδία ακολουθώντας την εκστρατεία του Μεγάλου Αλέξανδρου. Οι μελετητές έχουν επισημάνει αρκετά γνωρίσματα της πυρρώνειας φιλοσοφίας που μοιάζουν ξένα στην ελληνική φιλοσοφία και που ήταν εγγενή στην ινδική φιλοσοφία. Ο Διογένης αναφέρει επίσης ότι, εφόσον ο Πύρρωνας δεν εμπιστευόταν καμία πεποίθηση περισσότερο από κάποια άλλη, ‘έβγαινε από το δρόμο του για το τίποτα χωρίς να παίρνει προφυλάξεις, αλλά αντιμετωπίζοντας όλους τους κινδύνους όπως έρχονταν, είτε ήταν κάρα είτε γκρεμοί, σκυλιά ή οτιδήποτε άλλο». Mολαταύτα, ο Πύρρωνας κατάφερε να φτάσει τα ενενήντα , χάρη στους πολλούς μαθητές και φίλους που «συνήθιζαν να τον ακολουθούν από κοντά».

Ο θεραπευτικός πυρρωνισμός
Ο Σέξτος αντιμετωπίζει τη φιλοσοφία ως ένα είδος ψυχικής διαταραχής που μπορεί να την απαλύνει ο διάλογος. Όπως συνηθίζουν να κάνουν οι γιατροί, ο Σέξτος παρουσιάζει τη θεραπεία του ως τελείως τυχαία ανακάλυψη. Όπως κι άλλοι αναζητητές της αλήθειας, ο σκεπτικιστής ξεκίνησε ως δογματικός που απογοητεύτηκε από την αποτυχία του να επιλύσει τα παράδοξα. Αποκαμωμένος , περιέπεσε σε μια κατάσταση αναστολής της κρίσης. Η ειρωνεία είναι ότι αυτή η αμφιβολία τον απάλλαξε από την αγωνία που είχε ελπίσει να διώξει με την ανακάλυψη της αλήθειας. Ο Σέξτος θυμάται την ιστορία του Απελλή, ο οποίος προσπαθούσε να ζωγραφίσει τους αφρούς που βγάζει το άλογο από το στόμα του. Αυτός ο διάσημος ζωγράφος χρησιμοποιούσε ένα σπόγγο για να καθαρίζει το χρώμα που άφηναν στον πίνακα οι αποτυχημένες του προσπάθειες. Ο Απελλής ένιωσε τόσο απογοητευμένος ώστε εκσφενδόνισε το σπόγγο στον πίνακα. Προς μεγάλη του έκπληξη, το σημάδι που άφησε ο σπόγγος απεικόνιζε παραστατικά τους αφρούς του αλόγου. Ομοίως , ο σκεπτικιστής σκόνταψε άθελά του σε μια λύση των προβλημάτων που τον στεναχωρούσαν. Ο πυρρωνισμός εδραιώνει αυτή την τυφλή τύχη.

Η βασική στρατηγική του Σέξτου είναι να αντιμετωπίζει την ασυνέπεια μάλλον ως καθησυχαστικό σύμμαχο παρά ως αντίπαλο. Όταν διαπιστώνετε ότι αρχίζετε να σχηματίζετε γνώμη για ένα θέμα, προσπαθήστε να σκεφτείτε αντίθετα επιχειρήματα. Καθώς τα υπέρ και τα κατά αντισταθμίζονται, επέρχεται η γαλήνη του νου.

Αυτή η μέθοδος της ισοδυναμίας πρέπει να κατανοηθεί ψυχολογικά. Θα ήταν δογματικό να θεωρήσει κανείς ότι ένα επιχείρημα είναι εξίσου αδιάσειστο με ένα άλλο. Ο σκοπός του Σέξτου είναι να εξισορροπήσει τη δύναμη πειθούς των επιχειρημάτων, όχι τα πραγματικά πλεονεκτήματα τους. Μετρά τη δύναμη της πειθούς παθητικά , παρατηρώντας τον τρόπο με τον οποίο το επιχείρημα επενεργεί στο υπό συζήτηση θέμα. Σε ατομικό επίπεδο, είναι δύσκολο να διαχωρίσετε τη γνώμη σας για το αδιάσειστο του επιχειρήματος από την αντικειμενική λογική του δύναμη. Η αυτοθεραπεία δεν σας προσφέρει ψυχική απόσταση. Αλλά όταν ο Σέξτος θεραπεύει άλλους, μπορεί ελεύθερα να προσαρμόσει τη λογοθεραπεία του στο συγκεκριμένο ασθενή.

Ο σκεπτικιστής…
Επιθυμεί να θεραπεύει με το λόγο, όσο καλύτερα μπορεί, την οίηση και την απερισκεψία των δογματικών. Έτσι όπως ακριβώς οι γιατροί που θεραπεύουν τις σωματικές αρρώστιες έχουν γιατρικά τα οποία διαφέρουν σε ισχύ, και εφαρμόζουν τα βαριά σ εκείνους που οι αρρώστιες τους είναι βαριές και τα ηπιότερα σε όσους έχουν προσβληθεί ήπια, έτσι και ο σκεπτικιστής εκθέτει επιχειρήματα που διαφέρουν σε ισχύ και χρησιμοποιεί εκείνα που έχουν βαρύτητα και είναι ικανά με την αυστηρότητα του να απαλλάξουν τον δογματικό από την αρρώστια του, την οίηση , σε περιπτώσει όπου η βλάβη οφείλεται σε βαριά κρίση απερισκεψίας. Eνώ χρησιμοποιεί τα ηπιότερα επιχειρήματα στην περίπτωση εκείνων στους οποίους η αρρώστια της οίησης είναι πολύ επιπόλαιη και εύκολο να θεραπευτεί, και τους οποίους είναι δυνατόν να επαναφέρει στην υγεία με ηπιότερες μεθόδους πειθούς. (πυρρώνειες υποτυπώσεις ΙΙΙ,280-81)

Η μέθοδος του Σέξτου να τιτλοδοτεί τα επιχειρήματα με αντεπιχειρήματα πρέπει να ασκείται επίπονα, περίπτωση την περίπτωση. Εξυπηρετικά, ο Σέξτος προετοιμάζει επίσης υποδείγματα επιχειρημάτων για κάθε σκοπό, τα οποία βοηθούν τον άρρωστο να υποστηρίξει άλλες θέσεις ώσπου να επιτευχθεί η ισοπαλία. Καθώς ο άρρωστος μετατρέπεται σε καρδαμωμένο διαλεκτικό, αφομοιώνει το μάθημα ότι «η λογική είναι μεγάλη κατεργάρα» και παύει να παίρνει τα φιλοσοφικά επιχειρήματα στα σοβαρά.

Ο Σέξτος συνιστά τον πυρρωνισμό μάλλον ως τρόπο ζωής παρά ως δόγμα.

Ο πυρρωνισμός διαφέρει από τον σκεπτικισμό που άκμασε αφότου  ο Αρκεσίλαος ανέλαβε τα ηνία της πλατωνικής Ακαδημίας. Ο σπουδαιότερος εκπρόσωπος αυτής της νέας ακαδημίας, ο Καρνεάδης, διατεινόταν ότι η γνώση είναι αδύνατη. Οι στωικοί είχαν αντιτάξει ότι η αμφιβολία είναι παραλυτική. Δεν ξέρουμε τι κάνουμε στη συνέχεια. Οι σκεπτικιστές της νέας Ακαδημίας αποκρίθηκαν ότι οι αποφάσεις μπορούν να λαμβάνονται βάσει των πιθανοτήτων (ποιοτικού χαρακτήρα, όχι του αριθμητικού είδος που εισήγαγαν ο Πασκάλ και ο Φερμά τον 17ο αιώνα).

Μερικές προτάσεις είναι περισσότερο δικαιολογημένες από άλλες. Πολλοί σύγχρονοι επιστήμονες είναι μετριοπαθείς σκεπτικιστές αυτού του επιφυλακτικού είδους. Πιστεύουν στο αναπόφευκτο του ανθρώπινου σφάλματος και θεωρούν ότι μπορούμε να κάνουμε λάθος για τα πάντα. Με βάση ένα ελέγξιμο μείγμα παρατήρησης και θεωρίας, οι επιστήμονες αποδίδουν πιθανότητες στις υποθέσεις εργασίας. Καθώς εισέρχονται νέα στοιχεία , οι πιθανότητες αναθεωρούνται. Η επιστήμη είναι μια σχεδία που επισκευάζεται διαρκώς. Κανένα μέρος δεν είναι ουσιώδες. Η σχεδία επιπλέει χάρη στη διεργασία της αναθεώρησης.

Ο Σέξτος δεν παραδέχεται ότι οι ακαδημαϊκοί σκεπτικιστές έχουν το δικαίωμα να ισχυρίζονται τη σαρωτική γενίκευση «η γνώση είναι αδύνατη».

Ο Σέξτος παρουσιάζεται ως ο ανοιχτόμυαλος ερευνητής που αρνείται να παραδεχτεί πως οποιαδήποτε πεποίθηση είναι πιθανότερη από οποιαδήποτε άλλη. Εφόσον δεν θέλει να δεσμευτεί σε καμία πρόταση, δεν θέλει να ισχυριστεί ότι στερούμαστε γνώσης. Γιατί , απ' όσο ξέρουμε, ξέρουμε τόσα όσα μοιάζουμε να ξέρουμε.

Γενικά ο Σέξτος δεν αποζητά να μετατρέψει ένα αντίπαλο από πιστό σε άπιστο, εξάλλου αυτό είναι απλώς πίστη στην άρνηση. Απλά δεν θέλει ούτε να κερδίσει , ούτε να χάσει, θέλει μόνο να παίξει αρκετά καλά ώστε να δείξει την ματαιότητα του παιχνιδιού. Εναντιώνεται στις φιλοσοφικές πεποιθήσεις όχι στις συνηθισμένες πεποιθήσεις που έχουμε στην καθημερινή μας ζωή.

ΜΑΡΚΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ: Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ

Ο Μάρκος Αυρήλιος (121-180 κ.ε.) ήταν ο τελευταίος από τους λεγόμενους «πέντε καλούς αυτοκράτορες» (μετά τον Νέρβα, τον Τραϊανό, τον Αδριανό και τον Αντωνίνο). Ήταν γόνος μιας νέας άρχουσας τάξης που είχε τις ρίζες της στον δήμο και, αντίθετα από την παλιά κυνική και αήθη τάξη, καλλιεργούσε τη νηφαλιότητα και την ευσέβεια.

Ο Μάρκος Αυρήλιος θεωρείται σημαντικός στωικός φιλόσοφος. Ο στωικισμός έλκυε τους ηγεμόνες: σχεδόν όλοι οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου αυτοχαρακτηρίζονταν στωικοί. Η έσχατη στωική προτροπή ήταν «βρες τη δύναμη να αλλάξεις όσα μπορείς να αλλάξεις, βρες τη γαλήνη να αποδεχτείς όσα δεν μπορείς να αλλάξεις, βρες τη σοφία να διακρίνεις τα μεν από τα δε».

Παρά το φιλειρηνικό δόγμα του στωικισμού, η βασιλεία του Μάρκου Αυρηλίου δεν ήταν ειρηνική: οι Ρωμαίοι πολέμησαν στην Ασία εναντίον της Παρθικής Αυτοκρατορίας, καθώς και εναντίον των γερμανικών φυλών στη Γαλατία και στον Δούναβη, ενώ κατέστειλαν τη στάση του Αβίδιου Κάσσιου, διοικητή των λεγεώνων της Συρίας, που αυτοανακηρύχθηκε στην Αντιόχεια «Αυτοκράτωρ της Ανατολής». Παραλλήλως, το νομικό καθεστώς έναντι των χριστιανών —οι χριστιανοί έπρεπε να τιμωρούνται, αλλά όχι να αναζητούνται για να τιμωρηθούν— κατέληξε σε κάμποσα μαρτύρια χριστιανών.

Από το 170 μέχρι το 180 ο Μάρκος Αυρήλιος συνέγραψε τα Εις εαυτόν στα ελληνικά ως πηγή για τη βελτίωση του χαρακτήρα και του πνεύματός του στην επίγεια ζωή. Η πρώτη τους έντυπη έκδοση χρονολογείται από το 1558 και συνέβαλε στην αναβίωση του στωικισμού τόσο ως φιλοσοφία όσο και ως σύστημα ηθικής. Από τον στωικισμό ο Μάρκος Αυρήλιος αντλεί τρία ουσιαστικά θέματα: την ενότητα του Σύμπαντος, την ουσία του Σύμπαντος, καθώς και μια μορφή κοσμοπολιτισμού.

Σύμφωνα με τον στωικισμό του Μάρκου Αυρηλίου, το σύνολο των όντων βρίσκεται σε αλληλεξάρτηση με αποτέλεσμα το Σύμπαν να είναι ένα ζων ον του οποίου ο άνθρωπος είναι ένα μικρό μέρος. Κατά συνέπεια, η φύση επιβάλλει την ισότητα στην κοινωνία. Το δεύτερο θέμα αφορά την ιδέα πως οτιδήποτε συμβαίνει είναι εναρμονισμένο με τη φύση, άρα είναι σωστό. Πρέπει λοιπόν ο άνθρωπος «να καλωσορίζει καθετί που συμβαίνει, ακόμα κι αν φαίνεται σκληρό, διότι συμβάλλει στην υγεία του κόσμου και στην ευπραγία του Διός». Το τρίτο θέμα είναι η κοινωνική ενότητα, η θεμελιωμένη οντολογικά, η οποία δεν μπορεί να περιορίζεται στα ορατά ή νοερά τείχη της πόλης, αλλά αγκαλιάζει όλη την οικουμένη. «Πόλη μου και πατρίδα μου ως Αντωνίνου είναι η Ρώμη» γράφει ο Μάρκος Αυρήλιος «αλλά ως ανθρώπου είναι ο κόσμος». Και προσθέτει: «Να σκέφτεστε αδιάκοπα ότι ο κόσμος είναι ένα και μοναδικό που περιέχει μια μοναδική ουσία και ψυχή».

Γράφει λοιπόν ο Μάρκος Αυρήλιος στα Εις εαυτόν:

«Της ανθρώπινης ζωής η διάρκεια όσο μια στιγμή, η ουσία της ρευστή, η αίσθησή της θολή το σώμα- από τη σύστασή του— έτοιμο να σαπίσει, και η ψυχή ένας στρόβιλος, η τύχη άδηλη, η δόξα αβέβαιη. Με δυο λόγια, όλα στο σώμα σαν ένα ποτάμι, όλα της ψυχής σαν όνειρο και σαν άχνη, η ζωή ένας πόλεμος κι ένας ξενιτεμός, η υστεροφημία λησμονιά.»

Τι μπορεί να μας δείξει τον δρόμο; Ένα και μοναδικό: η φιλοσοφία! Κι αυτό σημαίνει να φυλάμε τον θεό μέσα μας καθαρό κι αλώβητο, νικητή πάνω στις ηδονές και στους πόνους, να μην κάνουμε τίποτε στα τυφλά, τίποτε ψεύτικα και προσποιητά, να μην εξαρτιόμαστε από το τι θα πράξει ή τι δεν θα πράξει ο άλλος.

Πέταξέ τα όλα, κράτησε μόνο τούτα τα λίγα· και να θυμάσαι ακόμη ότι καθένας ζει μόνο το παρόν -τούτο το ακαριαίο· τα άλλα ή τα έχει ζήσει πια ή είναι στη σφαίρα του άδηλου. Μικρή λοιπόν η ζωή του καθενός, μικρή και η γωνίτσα της γης όπου τη ζει- μικρή ακόμη και η διαρκέστερη υστεροφημία: στηρίζεται κι αυτή σε ανθρωπάκια που διαδέχονται το ένα το άλλο και που αύριο κιόλας θα πεθάνουν και δεν γνωρίζουν ούτε τον εαυτό τους, πολύ περισσότερο εκείνον που έχει πεθάνει από καιρό».

Τα Εις εαυτόν, γραμμένα στα ελληνικά των μορφωμένων Ρωμαίων, θεωρούνται κλασικό έργο της στωικής φιλοσοφίας και της πολιτικής επιστήμης, που δίνει συμβουλές για διακυβέρνηση με γνώμονα το καθήκον και την εξυπηρέτηση του συνόλου. (Πεποίηκά τι κοινωνικώς; Ουκούν ωφέλημαι. – Έκανα κάτι για το κοινωνικό σύνολο; Άρα είμαι ωφελημένος.)

Τι μπορούμε να συγκρατήσουμε από τη σοφία του Μάρκου Αυρηλίου; Την αποστροφή του στην αγελαία συμπεριφορά- τις προτροπές του για απομόνωση, για απομάκρυνση από το αγριεμένο πλήθος- την ανεξαρτησία του από τις γνώμες των άλλων- τις απλές και ανοιχτόκαρδες προσευχές του (“Βρέξε, βρέξε, φίλε θεέ Ζεύ, στα χωράφια των Αθηναίων και στις πεδιάδες”)- τη συναίσθηση της ματαιότητας (“Δες πόσοι έχουν περάσει τη ζωή τους σε μίση, πάθη, υποψίες… και τώρα είναι νεκροί, είναι μόνο στάχτη”). Πάνω από όλα, ας συγκρατήσουμε ένα μήνυμα ανεκτικότητας:

“Τους ανθρώπους είτε τους διαπαιδαγωγείς είτε δείχνεις υπομονή και επιείκεια για ό,τι κάνουν”.

Ο Μάρκος Αυρήλιος επηρέασε πολλούς ηγεμόνες, από τον Ιουστινιανό και τον Ιουλιανό μέχρι τον Φρειδερίκο τον Μεγάλο που θα σχολιάσουμε πιο κάτω. Επισκέφτηκε την Αθήνα και υπήρξε μαθητής των επιφανέστερων διανοουμένων της εποχής του: Ο Ευφορίων τον δίδαξε λογοτεχνία, ο Γέμινος θέατρο, ο Άνδρων γεωμετρία και ο Ηρώδης ο Αττικός ελληνική ρητορική. Ο Αλέξανδρος ο Κοτιαίος τον δίδαξε την ελληνική γλώσσα και ο Μάρκος Κορνήλιος Φρόντο την λατινική.

Πέθανε το 180 κ.ε. στη Βιντομπόνα (σημερινή Βιέννη), που τότε ήταν προπύργιο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μαχόμενος εναντίον των γερμανικών φύλων του Βορρά. Πεθαίνοντας, σύμφωνα με τις πεποιθήσεις του περί θανάτου, ο Μάρκος Αυρήλιος “απλώς άλλαξε τόπο”. «Τέλειωσε τη ζωή σου με την ψυχή ικανοποιημένη» έγραφε. «Σαν την ελιά που όταν ωριμάζει πέφτει ευλογώντας τη γη που τη γέννησε και ευχαριστώντας το δέντρο που τη φιλοξένησε».

Θεοποιήθηκε και οι στάχτες του μεταφέρθηκαν στη Ρώμη, και έμειναν στο Μαυσωλείο του Αδριανού (σημερινό Καστέλ Σαντ’ Άντζελο) μέχρι την καταστροφή της Ρώμης από τους Βησιγότθους το 410. Ο θάνατος του Μάρκου Αυρηλίου θεωρείται από πολλούς το τέλος της περίφημης Ρωμαϊκής Ειρήνης (Pax Romana).

Η αρχαιότερη πέτρα του πλανήτη Γη, βρέθηκε από τους αστροναύτες του Apollo 14 στη Σελήνη

Όταν οι αστροναύτες του Apollo 14 έφεραν δείγματα από την επιφάνεια της Σελήνης πίσω στη Γη, ίσως δεν είχαν καταλάβει ότι κουβαλούσαν μαζί τους ένα κομμάτι από την ίδια την ιστορίας της.  Αυτό δεν ήταν άλλο από μία πέτρα, την οποία εντόπισαν στο φεγγάρι κατά τη διάρκεια της αποστολής τους, και όπως αποδείχτηκε, είναι η αρχαιότερη πέτρα της Γης. Η «σεληνιακή» πέτρα πιθανότατα κατέληξε στο φεγγάρι, αφού εκτοξεύτηκε από τον πλανήτη Γη έπειτα από σύγκρουση, πριν από τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια, σύμφωνα με μια τελευταία έρευνα. 

 

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ένας τεράστιος κομήτης ή αστεροειδής χτύπησε τη Γη, με αποτέλεσμα η πέτρα να εκτοξευτεί και να περάσει από την ατμόσφαιρα στο διάστημα. Η πέτρα στη συνέχεια βρέθηκε στη Σελήνη, η οποία τότε βρισκόταν τρεις φορές πιο κοντά στη Γη. 

 

Η πέτρα περιέχει χαλαζία, άστριο και ζιρκόνιο, που είναι πολύ κοινά στη Γη, αλλά όχι στο φεγγάρι. Η ανάλυσή της αποκάλυψε ότι σχηματίστηκε σε γήινες θερμοκρασίες και περιβάλλον που υπήρχε οξυγόνο, ενώ κρυσταλλοποιήθηκε πριν από περίπου τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια, όταν η Γη ήταν ακόμα «νεαρή», περίπου 20 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνειά της.

 

Το ερώτημα, επομένως, είναι, πώς κατάφερε να εκτοξευτεί, εφόσον βρισκόταν τόσο βαθιά κάτω από την επιφάνεια της Γης;

 

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ένα ή περισσότερα συμβάντα πρόσκρουσης στην επιφάνεια του πλανήτη, «ξέβρασαν» την πέτρα, προτού εκτοξευθεί. Εκείνη την εποχή, οι προσκρούσεις με αστεροειδείς ήταν ικανές να δημιουργήσουν τεράστιους κρατήρες.

 

Στην επιφάνεια της Σελήνης, η πέτρα αναμείχθηκε με άλλα υλικά. Η νέα ανάλυση αποκάλυψε ότι μπορεί να θάφτηκε, ακόμα και να έλιωσε κάτω από την επιφάνεια, πριν από 3,9 δισεκατομμύρια χρόνια, δημιουργώντας μια «νέα» πέτρα –μια χρονοκάψουλα από τις πρώιμες μέρες του ηλιακού συστήματος.

 

Αργότερα, περίπου 26 εκατομμύρια χρόνια πριν, ένας αστεροειδής χτύπησε τη Σελήνη και δημιούργησε έναν κρατήρα, ο οποίος βοήθησε να επανέλθει η πέτρα πίσω στην επιφάνειά της.

 

Όταν οι αστροναύτες του Apollo 14 την περισυνέλλεξαν σχεδόν 48 χρόνια πριν, το 1971, θεωρούσαν ότι ήταν ένα οργανικό δείγμα που θα έδινε πληροφορίες για τη σύνθεση της Σελήνης.

 

Η διεθνής ομάδα των ερευνητών που έκανε την ανάλυση, ανέπτυξε τεχνικές για την εύρεση θραυσμάτων στο έδαφος της σελήνης. Ο επικεφαλής της έρευνας David Kring εκτιμά ότι μπορεί να βρεθούν ακόμα περισσότερα θραύσματα. Ο ίδιος περιμένει ότι ορισμένοι γεωλόγοι μπορεί να αμφισβητήσουν το εύρημα, επειδή μοιάζει ανατρεπτικό.

 

«Είναι ένα εξαιρετικό εύρημα που βοηθά να σχηματιστεί μία καλύτερη εικόνα από τα πρώτα χρόνια της Γης και τους βομβαρδισμούς, που τροποποίησαν τον πλανήτη μας κατά την αυγή της ζωής», δήλωσε ο King.

Αρχαϊκή Επική Ποίηση: Η ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΤΕΧΝΗ, Άλλες Τέχνες - Μεταλλοτεχνία

 Η μεταλλοτεχνία, όπως και η ελεφαντουργία και η κοσμηματοτεχνία ανθούν, επίσης, κατά τη διάρκεια των μυκηναϊκών χρόνων.

Αντικείμενα από μέταλλα δε σώζονται πάρα πολλά γιατί το υλικό τους, επειδή είναι δυσεύρετο, ανακυκλώνεται συχνά ώστε να ξαναχρησιμοποιηθεί. Το γεγονός, όμως, ότι μεταλλικά αντικείμενα χρησιμοποιούνταν ως κτερίσματα στους τάφους, οδήγησε στη διάσωση όσων γνωρίζουμε. Τα πιο συνηθισμένα ήταν από ορείχαλκο (μπρούντζο), που ήταν κράμα καθαρού χαλκού με κασσίτερο συνήθως. Η αναφορά σε χάλκινα αρχαιολογικά ευρήματα κατά την Εποχή του Χαλκού υπονοεί, στην ουσία, αυτά τα ορειχάλκινα αντικείμενα. Εισαγωγές χαλκού γίνονταν από την Κύπρο, κυρίως, σε μορφή ταλάντων σε σχήμα δοράς (= δέρματος) βοοειδούς, ενώ ο κασσίτερος προέρχονταν από τη Δύση ή την Ανατολή. Συνεπώς, οι ανταλλαγές και τα εμπορικά δίκτυα διαδραμάτιζαν σημαντικό ρόλο στη μεταλλοτεχνία της εποχής.

 

Ανάμεσα στα πιο «εντυπωσιακά», για το πλατύ κοινό, αντικείμενα είναι αυτά που είναι καμωμένα από τα λεγόμενα ευγενή μέταλλα, χρυσό και ασήμι κυρίως, και προέρχονται από τους πρώιμους χρονολογικά (17ος και 16ος αιώνες) κάθετους λακκοειδείς τάφους των ταφικών περιβόλων των Μυκηνών. Πρόκειται για χρυσά και ασημένια αγγεία και ορειχάλκινα όπλα στολισμένα στις λαβές και στις λεπίδες ενώ δε λείπουν και τα ορειχάλκινα αγγεία, εργαλεία και κοσμήματα. Παρόμοια μεταλλικά σκεύη συναντώνται, βέβαια, κατά τη διάρκεια ολόκληρης της μυκηναϊκής περιόδου. Ιδιαίτερη συμβολική σημασία φαίνεται πως είχαν οι χρυσές προσωπίδες και οι ολόσωμες χρυσές παιδικές επενδύσεις που είχαν νεκρική χρήση και βρέθηκαν επίσης στους τάφους των ταφικών περιβόλων.

 

Ως προς την κατασκευή διακρίνονται σε α) έκκρουστα, τα οποία δημιουργούνται από ένα φύλλο μετάλλου που απλώνεται πρώτα σε μια μαλακή επιφάνεια (π.χ. ξύλο) και σφυρηλατείται κατόπιν από πίσω, όπως συμβαίνει με τις χρυσές προσωπίδες των Μυκηνών, όπου αποτυπώνονται, πιθανόν και ατομικά προσωπογραφικά χαρακτηριστικά, β) έκτυπα, όταν το φύλλο μετάλλου σφυρηλατείται από εμπρός πάνω σε μήτρα ώσπου να πάρει το επιθυμητό σχήμα, όπως συμβαίνει με τις επενδύσεις των όπλων, εγχειριδίων και ξιφών. Ανάλογο παράδειγμα συνιστούν τα δυο χρυσά κύπελλα του 15ος αι. π.Χ. που βρέθηκαν στον θολωτό τάφο του Βαφειού στη Λακωνία. Το ένα από αυτά διακοσμείται με έκτυπη παράσταση καταδίωξης ταύρου όπου διακρίνονται έντονες μινωικές (κρητικές) επιδράσεις γ) εμπίεστα, όταν τα μεταλλικά διακοσμητικά στοιχεία θερμαίνονται και σφυρηλατούνται πάνω στο μεταλλικό αντικείμενο μέχρι να κολλήσουν, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με τις λεπίδες των εγχειριδίων, και δ) περίκλειστα με τη χρήση σμάλτου και γυαλιού που χύνεται σε κοίλα σχήματα.

 

Τα όπλα είναι μια αξιοπρόσεκτη κατηγορία μεταλλικών αντικειμένων (Σακελλαρίου 1988: 52-53). Κατασκευάζονται τόσο επιθετικά όσο και αμυντικά όπλα με τις τεχνικές της χύτευσης και της σφυρηλάτησης. Στα επιθετικά όπλα συγκαταλέγονται ξίφη, εγχειρίδια, παραξιφίδες (είδη εγχειριδίων), αιχμές ακοντίων, καθώς και βελών από τόξα. Τα ξίφη έχουν χωριστεί σε διάφορους τύπους, ανάλογα με το σχήμα, το μήκος της λεπίδας και το μέγεθος της λαβής, αλλά και τη διακόσμηση που πολλές φορές προστίθεται στις λεπίδες και τις λαβές. Αξιοσημείωτα είναι πολλά εγχειρίδια από τους Ταφικούς Περιβόλους Α και Β των Μυκηνών που είναι τόσο πολύ διακοσμημένα στις λεπίδες τους με την τεχνική «ζωγραφική σε μέταλλο» ή αλλιώς «τεχνική του νιέλλου» (νιέλλο = η συγκολλητική ουσία), με αποτέλεσμα να μη θεωρούνται χρηστικά, αλλά συμβολικά αντικείμενα. γοήτρου και εξουσίας της ηγεμονικής κοινωνικής τάξης. Αμυντικά όπλα -περικεφαλαίες, κνημίδες, ασπίδες, θώρακες- δεν εντοπίζονται πολλά στις ανασκαφές, επειδή πρέπει να ήταν τα περισσότερα από φθαρτά υλικά Από την όψιμη μυκηναϊκή περίοδο, όμως, έχουμε χάλκινους θώρακες, όπως αυτόν από το νεκροταφείο των Δενδρών της Αργολίδας, ή και περικεφαλαίες όπως το παράδειγμα από έναν τάφο στην Κνωσό της Κρήτης, όπου βρέθηκαν, επίσης, χάλκινες κνημίδες και αντικείμενο για την προστασία του άκρου του χεριού. Η αρθρωτή από λεπτά ελάσματα και σφυρήλατη πανοπλία που βρέθηκε στα Δενδρά, είχε, σύμφωνα με νεότερες έρευνες, βάρος 15 κιλά και ήταν κατασκευασμένη από κράμα χαλκού και κασσίτερου με τον τελευταίο να συναντάται σε αναλογία 11% και να αποτελεί ένα απτό παράδειγμα των ικανοτήτων των μυκηναίων μεταλλουργών στη δημιουργία κραμάτων.

 

Διασώζονται, επίσης εκτός από τα όπλα και κάποια οικοδομικά, εργαστηριακής χρήσης ή καλλωπισμού, εργαλεία. Ανάμεσα στα σύνεργα καλλωπισμού ξεχωρίζουν κάποια που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως ένας χάλκινος καθρέφτης με ελεφαντοστέινη λαβή, διακοσμημένη με ρόδακες, που προέρχεται από θολωτό τάφο της Μεσσηνίας και χρονολογείται στα μέσα του 15ου αι. π.Χ.

 

Στις πινακίδες της Γραμμικής Β από την Κνωσό και την Πύλο υπάρχουν συχνές αναφορές σε μέταλλα και μεταλλουργούς. Από εκεί προκύπτει (Σαρρή 2000) ότι: α) η ανακτορική εξουσία ήλεγχε τόσο την παραγωγή όσο και τη διανομή του μετάλλου και των προϊόντων του β) τα εργαστήρια βρίσκονταν σε απομακρυσμένες περιοχές, γ) στην Πύλο μετρήθηκαν 400 χαλκουργοί, ένδειξη μαζικής παραγωγής που μάλλον προοριζόταν για εξαγωγή, δ) αξιωματούχοι συνεισέφεραν, εν είδει φορολόγησης (;), στο ανάκτορο σε χρυσό, ε) υπήρχε επίσης ασήμι, ίσως μόλυβδος, ακόμα και σίδηρος σε μια πρώτη ανεπεξέργαστη μορφή, στ) λέξεις της γραμμικής Β που συνδέονται με τη μεταλλουργία είναι KA-KE-WE (αυτοί που κατεργάζονται τον ορείχαλκο), KU-RU-SO (χρυσός), KU-RU-SO-WO-KO (χρυσοχόοι;) και άλλες.