***
Τόσο μια πανάρχαια πόλη, ω τί κρίμα, να τη στείλετε στον Άδη κουρσεμένη απ᾽ ενού Αχαιού κοντάρι και να γένει έτσι ανάξια απ᾽ τους θεούς της στάχτη θρύμμα. Κι οι γυναίκες σκλαβωμένες, οϊμένα, νιες και γριες σαν τ᾽ άλογα να τις τραβάνε απ᾽ τις χήτες, με τα ρούχα ξεσκισμένα, 330 ενώ η πόλη θεν᾽ αδειάζει όλη αντάρα και βουή σύσμιχτη των σκλάβων που χαλάνε· βαριές τύχες που προσμένω με τρομάρα!
Κι ω τί κλάμα, που οι αθώες οι κορασίδες, πριν την ώρα και την τίμια τη χαρά τους, μαύρη στράτα θενα πάρουν, αγουρίδες ωμοτρύγητες, μακριά απ᾽ τα γονικά τους. Ω μακάριοι που πεθαίνουν πριν να δούνε όσα η πόλη μαύρα κι άραχλα παθαίνει 340 μια που πάρθηκε· εδώ σφάζουν, κει τραβούνε, φωτιά βάζουν και τα πάντα καπνός χραίνει κι ο θεός του ολέθρου ο Άδης, που δριμώνει μ᾽ άγρια λύσσα, πάσα ευσέβεια βεβηλώνει.
Μες στις ρούγες βρουχισμός και γύρω μάντρες από πύργους εχθρικούς την πόλη ζώνουν, οι άντρες σφάζονται απ᾽ τους άντρες κι άθλια σκούζοντας τα βρέφη που σκοτώνουν 350 με το γαίμα το βυζί που πίνουν βρέχουν. Χέρι χέρι οι αρπαγές κι οι κούρσες τρέχουν, φορτωμένους απαντούνε οι φορτωμένοι κι ο άδειος κράζει τ᾽ αδειανού να ᾽χει κολλήγα, μα ο καθένας στο μεράσι ούτε πιο λίγα ούτε κι ίδια θέλει να ᾽χει. — Ω, τί ᾽ν᾽ να γένει!
Χύμα χάμου όλ᾽ οι καρποί λύπη σου φέρνουν, με πικρό οι νοικοκυρές μάτι κοιτάζουν· 360 πλήθια ανάκατα της γης τα δώρ᾽ αρπάζουν τ᾽ αδιαφόρετα τα κύματα και σέρνουν. Και πρωτόπαθες νέες σκλάβες με γιομάτη την καρδιά απ᾽ της συμφοράς τη νέα την τύχη περιμένουν κάποιου αφέντη εχθρού κρεβάτι, όποιος να ᾽ναι ο νικητής που θα τους τύχει· μόνη ελπίδα, του θανάτου η νύχτα αν σώσει απ᾽ τα ολόκλαυτα δεινά να μας γλιτώσει.
Τα άτομα με μια χρόνια νοοτροπία θυματοποίησης συχνά το υιοθετούν ως τρόπο ζωής και δεν αναγνωρίζουν ότι το χρησιμοποιούν για να πάρουν αυτό που θέλουν.
Γνωρίζετε κάποιον που πάσχει από μια νοοτροπία θυματοποίησης; Υπάρχουν πολλοί πιθανοί λόγοι για τους οποίους μπορεί να συμβαίνει αυτό. Ωστόσο, όλα αυτά οδηγούν σε κοινά χαρακτηριστικά που μοιράζονται αυτοί οι τύποι ανθρώπου.
Οι άνθρωποι που πάσχουν από μια διαρκή νοοτροπία θυματοποίησης είναι συνήθως πολύ αβέβαιοι για τον εαυτό τους, εξαρτώνται από τη βοήθεια άλλων, είναι ανίκανοι να λύσουν τα δικά τους προβλήματα ή να αναγνωρίσουν τα λάθη τους.
Η νοοτροπία των θυμάτων θεωρείται πιθανό σύμπτωμα μιας ψυχολογικής κατάστασης. Αυτό συμβαίνει επειδή μπορεί να εμφανιστεί με μεγαλύτερη ένταση σε αυτούς που πάσχουν από μια τέτοια κατάσταση.
Δεν καταλήγει μόνο να επηρεάζει εντελώς τον τρόπο ζωής τους, αλλά και των ανθρώπων γύρω τους.
Όλοι μας χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε πραγματικά δύσκολες στιγμές σε κάποιο σημείο της ζωής μας. Είμαστε όλοι θύματα, είτε επειδή κάποιος προσπάθησε να μας βλάψει, είτε επειδή οι δικές μας κακές αποφάσεις μας έβαλαν σε μια τέτοια κατάσταση. Αυτό που μας κάνει καλύτερους κάθε μέρα είναι μια καλή στάση. Με αυτή, μπορούμε να ξεπεράσουμε κάθε κατάσταση και να προχωρήσουμε.
Δυστυχώς, ο καθένας δεν έχει τη δυνατότητα να το κάνει αυτό. Αντ ‘αυτού, ορισμένοι βυθίζονται σε μια θάλασσα αρνητικότητας, καθιστώντας τους εαυτούς τους «θύματα» για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Πώς συμπεριφέρονται τα άτομα με νοοτροπία θύματος;
Είναι εύκολο να αναγνωρίσετε αυτόν τον τύπο ατόμου. Απλά δίνοντας προσοχή στις εκφράσεις του προσώπου τους, την κακή στάση του περπατήματος και το σταθερά απαισιόδοξο τόνος της φωνής τους.
Προσπαθούν να δικαιολογήσουν τι συμβαίνει με αυτούς παρουσιάζοντάς το ως κάποιο τύπο κατάρας ή ως λάθος κάποιου άλλου.
Ως αποτέλεσμα, αυξάνουν τη νοοτροπία θυματοποίησης μέχρι να αποξενώσουν τους γύρω τους.
Τείνουν να συγκρατούν αισθήματα όπως πικρία ή ζήλεια και να αποφεύγουν να αναλαμβάνουν οποιαδήποτε πιθανή ευθύνη για τις κακοτυχίες τους.
Υπάρχουν μερικά από τα πιο προφανή χαρακτηριστικά ενός ατόμου με μια χρόνια νοοτροπία θυματοποίησης του ευτού τους:
1. Κατηγορούν τους άλλους για την έλλειψη βοήθειας
Τις περισσότερες φορές, αισθάνονται απογοητευμένοι όταν δεν λαμβάνουν βοήθεια από άλλους. Δεν εμπιστεύονται τις ικανότητές τους και δεν αισθάνονται ικανοί να λύσουν τα δικά τους προβλήματα.
Γενικά, τείνουν να μετατρέπουν τα πάντα σε ένα μεγάλο δράμα.
2. Ασυναίσθητα χειρίζονται τα γεγονότα
Δεν πειράζει ποια είναι η πραγματική ιστορία πίσω από τα προβλήματά τους. Πάντα ψάχνουν για έναν τρόπο να παραποιήσουν τα γεγονότα, έτσι ώστε να είναι το λάθος κάποιου άλλου, και ποτέ δικό τους.
Αυτό είναι κάτι που κάνουν φυσικά μέσα από τη νοοτροπία θυματοποίησης του εαυτού τους, όπως αισθάνονται οι ίδιοι.
3. Εμφανίζουν περιορισμένη αυτοκριτική
Παρόλο που τα άτομα με χρόνια νοοτροπία θυματοποίησης δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τις καλές τους ιδιότητες, μπορεί να ασκούν αυτοκριτική για τις πράξεις τους. Ωστόσο, αυτό μπορεί να είναι μόνο ένας τρόπος για να αποδείξουν ακόμη περισσότερο ότι το λάθος είναι κάποιου άλλου.
Τελικά, η νοοτροπία των θυμάτων καθιστά την ικανότητά τους να ασκούν αυτοκριτική αρκετά περιορισμένη.
4. Η φαντασία τους επικεντρώνεται στην ατυχία
Αυτός ο τύπος ανθρώπου φαντάζεται ότι ο κόσμος υποφέρει και τίποτα καλό δεν θα βγει από το μέλλον.
Στην πραγματικότητα, αισθάνονται καλά μιλώντας για αυτό με άλλους ανθρώπους. Όλα αυτά προέρχονται από ένα παραμορφωμένο όραμα της πραγματικότητας.
5. Ασυναίσθητα χειραγωγούν τους άλλους
Στην περίπτωση αυτή, καταφεύγουν στον εκβιασμό ως το μόνο μέσο για να πάρουν όλη τη βοήθεια που χρειάζονται, όταν τη χρειάζονται.
Επομένως, χειραγωγούν τα μυαλά των άλλων ανθρώπων, καθιστώντας τους θύματα ανά πάσα στιγμή. Στη συνέχεια, όταν υποφέρουν από κάποιο ατύχημα ή κάποια ατυχία, οι υπόλοιποι αισθάνονται υπεύθυνοι και τους δίνουν τη βοήθεια που αναζητούν.
6. Ένα πρόβλημα γίνεται αιώνιο
Μια χρόνια νοοτροπία θυματοποίησης είναι ένα πρόβλημα που μόνο χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου. Οι δυστυχίες και οι κατηγορίες τους γίνονται συνηθισμένες.
Αυτό μπορεί να τους κάνει να αισθάνονται απελπισία και απογοήτευση και όλα γίνονται ένα συναισθηματικό βάρος.
Σε αυτό το σημείο, μερικοί άνθρωποι μετατρέπονται σε θύματα της ζωής τους και δεν μπορούν να βρουν διέξοδο.
Εάν πρόκειται για την περίπτωσή σας ή για κάποιον που γνωρίζετε, σκεφτείτε να πάρετε κάποια βοήθεια. Θα εκπλαγείτε από τα αποτελέσματα.
Πώς γίνεται να θέλουμε κάποιον πραγματικά, όταν θέλουμε δύο ανθρώπους ταυτόχρονα; Στην ουσία αν θες κάποιον πολύ, θες μόνο αυτόν και τίποτα άλλο, έτσι δεν είναι; Πώς χωρίζεις τα «σε σκέφτομαι», πώς μοιράζεις τα «σε θέλω» σου; Και τέλος πάντων πώς ορίζει το μυαλό ποιος θα σου λείψει, πότε θα σου λείψει και γιατί;
Δεν είναι στη φύση του ανθρώπου να έχει ταυτόχρονα αισθήματα για πολλούς, αλλά παρ’ όλα αυτά αποτελεί ένα απ’ τα πιο συχνά φαινόμενα της εποχής μας. Ίσως φταίμε εμείς που με τα χρόνια γινόμαστε όλο και περισσότερο διαθέσιμοι, όλο και πιο προσιτοί. Το διαδίκτυο άνοιξε πόρτες –που μάλλον δε θα κλείσουν ποτέ– κι εμπλούτισε τον κόσμο μας με πολλές κι εύκολες επιλογές.
Επιλέγουμε ανθρώπους πριν καλά-καλά τους γνωρίσουμε. Κι έτσι ξαφνικά όπως τους επιτρέψαμε να εισβάλλουν στην καθημερινότητά μας, εξίσου ξαφνικά τους πετάμε μια ωραία μέρα έξω από αυτήν. Κλείνουμε την πόρτα στον έναν και λίγο πριν κλειδώσουμε, ανοίγουμε το παράθυρο στον άλλον. Σε μια αδιάκοπη μάχη να βρούμε αυτόν που θα μας συμπληρώσει καταλήγουμε να καλύπτουμε ανάγκες μας με περισσότερους από έναν. Γιατί φοβόμαστε τη μοναξιά, ίσως γιατί δεν ξέρουμε τι είναι αυτό που πραγματικά ψάχνουμε. Ίσως γιατί αν δεν υπάρχει κάποιος δίπλα μας να μας στηρίξει, πιστεύουμε πως δε θα καταφέρουμε να σταθούμε στα πόδια μας.
Έτσι μπλέκουμε σε καταστάσεις, μπερδεύουμε τα συναισθήματα και κρατάμε ανοιχτές πόρτες από φόβο μήπως ξαφνικά καταλήξουμε μόνοι μας μέσα στο δωμάτιο. Χάνουμε την ψυχραιμία μας κι ερχόμαστε συνεχώς αντιμέτωποι με διλήμματα που μόνοι μας δημιουργήσαμε.
Η βάση του προβλήματος έγκειται στο γεγονός πως καμία φορά πιστεύουμε πως η ύπαρξη ενός συντρόφου στη ζωή μας είναι αυτό που χρειάζεται για να ολοκληρωθούμε ως άνθρωποι. Όχι. Η αλήθεια είναι πως είμαστε ολόκληροι από μόνοι μας και δε χρειαζόμαστε δεξιά κι αριστερά σωσίβια για να μας κρατήσουν στην επιφάνεια. Επιπλέουμε πολύ καλά και μόνοι μας, απλά ψάχνουμε κάποιον για να κάνουμε τη διαδικασία αυτή πιο ενδιαφέρουσα, πιο χαρούμενη, πιο απολαυστική. Και μόλις ξεκαθαρίσει αυτό μέσα μας, οι δύο θα γίνουν ένας και μοναδικός.
Και ρωτάω εγώ, πώς είναι δυνατόν να αισθανθούμε ολόκληροι όταν μοιράζουμε κομμάτια μας από εδώ κι από εκεί; Όταν το μυαλό μας τριγυρνάει απ’ τον έναν στον άλλον, πόσο ήρεμο μπορεί να είναι πραγματικά;
Η εποχή μάς έχει γεμίσει ανασφάλειες. Ελάχιστη εμπιστοσύνη, αρκετή ζήλια κι ένα μεγάλο άγχος για το «και μετά;». Σαν επιβάτες του μετρό κι εμείς κατεβαίνουμε σε στάσεις, τη μια μετά την άλλη, δίνουμε ευκαιρίες και χάνουμε ευκαιρίες. Οι άνθρωποι εμφανίζονται γρήγορα και το ίδιο γρήγορα εξαφανίζονται. Έτσι καταλήγουμε εμείς να φοβόμαστε να επαναπαυτούμε στην παρουσία του ενός και να πληγωθούμε ξανά. Επιλέγουμε δύο για να υπάρχει κάποιος αντικαταστάτης τη δύσκολη στιγμή. Τελικά, με τον ίδιο τρόπο κι εμείς εξαφανιζόμαστε δια μαγείας απ’ τη ζωή κάποιου δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο.
Άνθρωποι εφήμεροι, σχέσεις του μήνα κι εμείς καθόμαστε σε μια γωνία και παρατηρούμε συναισθήματα, σκέψεις και λέξεις να μπερδεύονται ανάμεσα σε πιθανούς συντρόφους. Πώς το διαχειριζόμαστε όταν το μυαλό μας χωρίζεται στα δύο;
Συνήθως τίποτα απ’ τα δύο δε μας κάνει, τίποτα δε μας γεμίζει πραγματικά, αλλιώς δε θα είχαμε την ανάγκη να μπλέξουμε και τρίτους στην ιστορία μας. Το ιδανικό; Απομακρυνόμαστε απ’ την κατάσταση και παρατηρούμε τι είναι αυτό που πραγματικά μας λείπει. Τι είναι αυτό που μας κάνει να νιώθουμε τόσο αδύναμοι, τελικά; Το δουλεύουμε, το καλύπτουμε εμείς οι ίδιοι χωρίς εξωτερική βοήθεια. Κι όταν νιώσουμε καλά με τον εαυτό μας θα γίνουν όλα όπως πρέπει να γίνουν.
Γιατί αν ισχύει κάτι πραγματικά, αυτό είναι πως όταν νιώθουμε όμορφα μέσα μας, όμορφα πράγματα θα γίνουν και γύρω μας.
Ο ύπνος τόσο ως διαδικασία όσο και ως ανάγκη, είναι μία αξιοθαύμαστη λειτουργία του σώματος με την οποία ο άνθρωπος πραγματικά ξαναγεννιέται και απεγκλωβίζεται από τον κυκεώνα των πληροφοριών με τον οποίο βομβαρδίζεται καθημερινά. Ο ύπνος στην ουσία μας βοηθάει να απελευθερωνόμαστε από τον ατελείωτο αριθμό πληροφοριών που δεχόμαστε διαρκώς, συντελεί στη συγκράτηση μόνο των απαραίτητων πληροφοριών που έχουμε ανάγκη για τη ζωή μας.
Οι δύσπνοιες συγκαταλέγονται στις συχνότερες διαταραχές ύπνου
Ωστόσο, παρά την τεράστια ανάγκη που έχει ο άνθρωπος από αυτόν και παρά το γεγονός πως είναι απαραίτητος για τη σωματική υγεία και την ψυχολογική σταθερότητα, εντούτοις παρατηρείται το γεγονός πως δεν του δίνεται προσοχή από τους περισσότερους. Οι περισσότεροι άνθρωποι κοιμούνται αργά ή εμφανίζουν κάποια στιγμή πρόβλημα με τον ερχομό του ύπνου και υποφέρουν από την έλλειψή του (το γνωστό πρόβλημα της αϋπνίας). Η δυσκολία να ανταπεξέλθει κάποιος ικανοποιητικά στις απαιτήσεις της ημέρας, όπως η αδυναμία λήψης αποφάσεων και κρίσης, έχει διαπιστωθεί πως συνδέεται με την έλλειψη επαρκούς και ποιοτικού ύπνου.
Λόγοι διαρκούς αναβολής του ύπνου
Οι λόγοι για τους οποίους αναβάλλουμε τον ύπνο μας, παρότι είναι τόσο απαραίτητος, είναι πολλοί και διάφοροι και διαφέρουν σε κάθε άτομο. Οι στρεσογόνες και ιδιαίτερα αγχώδεις συνθήκες διαβίωσης οδηγούν πολλούς ανθρώπους στο να μεταφέρουν τα προβλήματα της καθημερινότητας στο μαξιλάρι τους, με αποτέλεσμα να υποφέρουν από αρνητικές σκέψεις και να αδυνατούν να απολαύσουν έναν ήρεμο και ξεκούραστο ύπνο. Όσο οι αρνητικές σκέψεις κυριαρχούν στο μυαλό κάποιου, τόσο θα καθυστερεί ο ερχομός του ύπνου ή ακόμα και αν έρθει δεν θα είναι ξεκούραστος και ικανοποιητικός επαρκώς. Αν διάφορες σκέψεις πλανώνται στο κεφάλι μας την ώρα που πάμε να κοιμηθούμε, είναι καλύτερο να σηκωνόμαστε και να μην πιέζουμε τον εαυτό μας διαρκώς για να κοιμηθεί. Είναι καλύτερο να αποφασίζουμε να αδειάσει το μυαλό μας εντελώς όταν επιχειρούμε να κοιμηθούμε και να μη σκεφτόμαστε προβλήματα, στεναχώριες, λάθη της ημέρας. Η νύχτα πάντοτε φέρνει στην επιφάνεια όλες τις πράξεις και τα λάθη που πράττουμε στη διάρκεια της ημέρας, για αυτό καλό είναι όσο μπορούμε να τακτοποιούμε εκκρεμότητες και προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις –όσο είναι εφικτό βεβαίως- την ημέρα.
Ένας άλλος λόγος είναι η προσκόλληση των περισσότερων ανθρώπων στις ηλεκτρονικές συσκευές. Η παρακολούθηση των email, η ενασχόληση με το κινητό ή τις διάφορες σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, είναι εξαιρετικά εθιστικές και πολλές φορές παρασύρουν τον άνθρωπο, μπορεί να τον αναγκάσουν ακόμα να παραμελήσει και εντελώς τον ύπνο του. Αν αναφέρουμε και το γεγονός πως η ηλεκτρονική ακτινοβολία επηρεάζει αρνητικά, έχει διαπιστωθεί πως ο ύπνος καθυστερεί να έρθει αν επιχειρήσουμε να κοιμηθούμε αμέσως μετά από την υπερβολική έκθεση σε ηλεκτρονικές συσκευές. Για αυτό και είναι περισσότερο ωφέλιμο να απέχουμε από όλες αυτές τουλάχιστον μία ώρα πριν επέλθει η νυχτερινή κατάκλιση και η προσπάθεια για έλευση του ύπνου.
Ύπνος: από τα πολυτιμότερα "αγαθά" για την υγεία
Ο ύπνος είναι απαραίτητος για τη διατήρηση της υγείας. Δεν είναι πολυτέλεια, αλλά βασική ανάγκη του ανθρώπου. Δε χρειάζεται κάποιος να τον αναβάλλει για κανένα λόγο. Δίνοντας προσοχή σε αυτά που πράττουμε στη διάρκεια της ημέρας, θα μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε σωστότερα και σοφότερα σε όλες τις προκλήσεις που συναντάμε στη διάρκεια της ημέρας. Όλα είναι στο χέρι μας και μπορούμε να τα κατακτήσουμε!
Τo σημαντικότερο χαρακτηριστικό για ένα παιδί είναι η ανατροφή που θα πάρει, και αυτό το έργο καλείτε να το εκτελέσει ο γονιός.
Ένα από τα πιο σημαντικά σημεία στην ανατροφή του παιδιού είναι η σωστή χρήση της γλώσσας, ο τρόπος που θα του μιλήσουμε, που θα επικοινωνήσουμε μαζί του, γιατί ο χαρακτήρας ενός παιδιού διαμορφώνεται και αλλάζει αξιοσημείωτα από αυτά που βιώνει, βλέπει και ακούει μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον.
1. «Ο τάδε είναι ηλίθιος!» Με την χρήση αυτής της φράσης μπροστά στο παιδί, δεν θα είναι αφύσικο να το ακούμε να αποκαλεί όλον τον κόσμο «ηλίθιο»! Αυτό σίγουρα σαν γονείς δεν θα το προτιμούσαμε, επομένως λίγο προσοχή στο λεξιλόγιο μας...
2. «Γιατί να μην είσαι σαν τον/την _______; « Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο για το παιδί από το να συγκρίνεται με τον αδελφάκι του. Το μόνο που θα καταφέρεται είναι να φουντώσετε την αντιζηλία μεταξύ τους. Χειριστείτε το κάθε παιδί σας ξεχωριστά και διαφορετικά.
3. «Σε βλέπει ο κόσμος» Με αυτή την φράση το παιδί θα μάθει να είναι εξαρτημένο από το τι θα πει ο κόσμος, κάτι που γενικότερα είναι αρνητικό χαρακτηριστικό και ειδικότερα θα μειώσει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση του.
Όπως και να 'χει η λάθος γλώσσα που χρησιμοποιούν πολλές φορές οι γονείς απευθυνόμενοι στο παιδί τους χωρίς να το καταλαβαίνουν έχει μεγάλο αντίκτυπο και βάρος πάνω του. Η σωστή ανατροφή είναι το πιο σημαντικό βήμα για την δημιουργία ενός όμορφου, αυτόνομου ανθρώπου και η ''γλώσσα'', ο λόγος είναι ένα σημαντικότατο εργαλείο για αυτό τον σκοπό.
Αξιοποιήστε το!
Σε αυτήν την κατεύθυνση, το παιδί μας πρέπει να το αντιμετωπίζουμε σαν ένα νέο ανεξάρτητο ον και όχι σαν τον καθρέφτη των αντιλήψεων μας.
Ουσιαστικά πρέπει να τα αντιμετωπίζουμε ισότιμα και να αποβάλλουμε τις ιδεολογίες και τα στερεότυπα που μας κατατρέχουν, κυρίως να αποφύγουμε την ”κακή γλώσσα”, τον τρόπο που θα εκφραστούμε...
Πάνω λοιπόν σε κάποιες εντάσεις μπορεί να χρησιμοποιήσουμε κατά την γνώμη μας “αθώες” φράσεις που μόνο αθώες δεν είναι αλλά αντιθέτως επιφέρουν μεγάλο ψυχολογικό φορτίο, συχνά δυσβάσταχτο για την ψυχή ενός παιδιού (μικρού αλλά και μεγαλύτερου!).
ΟΙ “ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ” ΦΡΑΣΕΙΣ.
1. «Θα καταλάβεις όταν κάνεις το δικό σου παιδί» . Μια φράση που καλό θα ήταν να την αποφεύγουμε. Όταν το ακούει αυτό το παιδί αρχίζει να νοιώθει ενοχές, ότι κάτι δεν κάνει σωστά χωρίς να του δίνουμε επαρκείς εξηγήσεις γι' αυτό.
2. «Μπορείς και καλύτερα!» Με την χρήση αυτής της φράσης το παιδί νοιώθει ότι σας έχει απογοητεύσει... Θα 'θέλατε στα αλήθεια κάτι τέτοιο; Ανεξαρτήτως αυτού το παιδί νοιώθει πίεση άγχος και αγωνία, και αυτό σίγουρα δεν θα επιφέρει τα αποτελέσματα που θα θέλαμε.
3. «Άστο, θα το κάνω εγώ.» Μπορεί εσείς να το κάνετε με όλη την αγάπη που έχετε για να ευχαριστήσετε το παιδί σας και μπορεί αυτό να του αρέσει αλλά...ένα κομμάτι της σωστής ανατροφής είναι το παιδί να μάθει να αναλαμβάνει τις ευθύνες του μόνο του μέσα από καθημερινές δραστηριότητες. Για αυτό θα ήταν καλό να μην μειώνετε την προσπάθεια τους, αντικαθιστώντας τα, όσο καλές κι αν είναι οι προθέσεις σας.
4. «Αλίμονο σου, θα το πω στον πατέρα σου!» Γίνεται να απειλούμε και να τρομάζουμε το παιδί μας χρησιμοποιώντας το προσωπείο του πατέρα-μπαμπούλα ο οποίος είναι αυτός που θα’ πρεπε να προσφέρει την προστασία; Η απειλή αυτή μπορεί να τρομάζει το παιδί...
5. «Μην κλαις.» Τα παιδιά έχουν συναισθήματα όπως και εμείς και πρέπει να τα βιώνουν όλα. Άρα είναι σωστό να το διατάζουμε να μην κλαίει ή να μην στενοχωριέται;... Πρέπει να νοιώθει την ασφάλεια ότι μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα. Δείξτε τους τον τρόπο να το ξεπεράσουν.
6. «Δεν έπαθες και τίποτα» Ένα μικρό κοψιματάκι ή μία “πληγούλα” από ένα πέσιμο για εμάς μπορεί να μην πονάει, για το παιδί όμως είναι πόνος! Το καλό θα ήταν να σεβαστούμε τον πόνο του. Μην μειώνεται την “πληγή” του παιδιού σας αλλά μην τις δώσετε και μεγάλες διαστάσεις.
7. «Ο τάδε είναι ηλίθιος!» Με την χρήση αυτής της φράσης μπροστά στο παιδί, δεν θα είναι αφύσικο να το ακούμε να αποκαλεί όλον τον κόσμο «ηλίθιο»! Αυτό σίγουρα σαν γονείς δεν θα το προτιμούσαμε, επομένως λίγο προσοχή στο λεξιλόγιο μας...
8. «Γιατί να μην είσαι σαν τον/την _______; « Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο για το παιδί από το να συγκρίνεται με τον αδελφάκι του. Το μόνο που θα καταφέρεται είναι να φουντώσετε την αντιζηλία μεταξύ τους. Χειριστείτε το κάθε παιδί σας ξεχωριστά και διαφορετικά.
9. «Σε βλέπει ο κόσμος» Με αυτή την φράση το παιδί θα μάθει να είναι εξαρτημένο από το τι θα πει ο κόσμος, κάτι που γενικότερα είναι αρνητικό χαρακτηριστικό και ειδικότερα θα μειώσει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση του.
Όπως και να 'χει η λάθος γλώσσα που χρησιμοποιούν πολλές φορές οι γονείς απευθυνόμενοι στο παιδί τους χωρίς να το καταλαβαίνουν έχει μεγάλο αντίκτυπο και βάρος πάνω του. Η σωστή ανατροφή είναι το πιο σημαντικό βήμα για την δημιουργία ενός όμορφου, αυτόνομου ανθρώπου και η ''γλώσσα'', ο λόγος είναι ένα σημαντικότατο εργαλείο για αυτό τον σκοπό.
“Ο κ. Κ. αντάμωσε κάποιον που είχε να τον δει πολύ καιρό. Μα εσείς δεν αλλάξατε καθόλου, του είπε ο άλλος καθώς τον χαιρετούσε. Ωχ! Έκανε ο κ. Κ. και χλώμιασε” (Ιστορίες του κ. Κόυνερ, Brecht, B.)
Διαβάζοντας αυτές τις γραμμές σκέφτομαι με πόση αγωνία βιώνουμε καθημερινά την ανάγκη μας να αλλάξουμε τον εαυτό μας προκειμένου να χωρέσουμε σε συγκεκριμένα καλούπια που μας επιβάλλονται έξωθεν επειδή έχουμε ενδοβάλλει (καταπιεί) στην πορεία της ζωής μας την πεποίθηση ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί όπως είμαστε. Σαν η πρόοδος και η αλλαγή να είναι έννοιες που μπορούν να μετρηθούν με βάση συγκεκριμένα, αντικειμενικά σταθμά και πάλι έξωθεν καθορισμένα.
Έτσι λοιπόν, υπάρχει πάντοτε κάτι που μας ενοχλεί και προσπαθούμε να αλλάξουμε στον εαυτό μας, είτε πρόκειται για την εξωτερική μας εμφάνιση είτε πρόκειται για την προσωπικότητά μας. Eιδικά ενόψει του καλοκαιριού, πολλοί είναι εκείνοι που κατακλύζονται από ανασφάλεια σχετικά με το πώς θα φανούν στους άλλους και καταπιέζονται υποβάλλοντας τον εαυτό τους σε σκληρή δίαιτα, προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί.
Σε αντιστοιχία με αυτό, σκέφτομαι πόσο πιο εύκολο είναιτο να σταθούμε και να μείνουμε στις ανεπάρκειές μας και σε όσα δεν μπορούμε να κάνουμε και να είμαστε, αντί να μπορέσουμε να κοιτάξουμε για λίγο όσα πραγματικά είμαστε. Δεν είναι τυχαίο, νομίζω, το γεγονός ότι πολύ πιο εύκολα ακούμε και κρατάμε την αρνητική κριτική, από τα θετικά σχόλια που μπορεί να εισπράξουμε στη ζωή μας. Είναι σαν διαρκώς να προσπαθούμε να «ξορκίσουμε» το κακό, να αλλάξουμε όλα τα «αρνητικά» μας κομμάτια και να γίνουμε τέλειοι… μόνο που σε αυτό το διαρκές κυνήγι, ξεχνάμε να σταθούμε και να μας αγαπήσουμε γι’ αυτό που είμαστε.
Προς αποφυγήν της οποιασδήποτε παρεξήγησης, δεν εννοώ ότι η αλλαγή δεν είναι επιθυμητή. Αλλαγές συμβαίνουν κάθε στιγμή τόσο σε επίπεδο φυσιολογίας, όσο και στο περιβάλλον μας. Εννοώ, όμως, ότι μέσα σε όλη αυτή τη διαδικασία θα ήταν χρήσιμο να σταθούμε μια στιγμή και να προσπαθήσουμε να δούμε αυτά που μέχρι σήμερα έχουμε καταφέρει, τα οποία είναι σίγουρα πολλά, θαυμαστά και αξιοσημείωτα.
Έτσι κι αλλιώς, αν πραγματικά το αναλογιστούμε, δεν ξέρω κανέναν – εμού συμπεριλαμβανομένου – που να κατάφερε να αλλάξει και να προχωρήσει μπροστά έχοντας κάποιον (ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό) να του υποδεικνύει τι δε θα έπρεπε να είναι. Αντιθέτως, η αποδοχή, η υποστήριξη και η αγάπη είναι η συνταγή της επιτυχίας.
Όλα αυτά, είναι σύμφωνα και με την παράδοξη θεωρία της αλλαγής, του Arnold Beisser, ενός θεραπευτή Gestalt, που μας υπενθυμίζει ότι αν πραγματικά θέλουμε να αλλάξουμε, χρειάζεται πρώτα να γίνουμε και να βιώσουμε αυτό που είμαστε.
«Η πραγματική αλλαγή συμβαίνει όταν κανείς γίνεται αυτό που είναι κι όχι όταν προσπαθεί να γίνει κάτι που δεν είναι»…
Το έχουμε πει και θα το ξαναπούμε—κι ας μην μας αρέσει. Όλες οι σχέσεις έχουν μια ημερομηνία λήξης. Το θετικό σενάριο λέει ότι θα το καταλάβετε και οι δύο ότι δεν τραβάει άλλο το πράγμα, θα κάνετε μια ενήλικη συζήτηση και θα ακολουθήσει ο καθένας τον δρόμο του. Το ρεαλιστικό σενάριο λέει ότι κανείς δεν θα μιλήσει, θα τα μαζεύετε για καιρό, και κάποια στιγμή θα σκάσετε. Κι επειδή αυτό το σενάριο έχει κάψει πολύ κοσμάκη, αυτά είναι τα σημάδια που θα σου δείξουν ότι η σχέση σου τελείωσε, και ήρθε η ώρα να προχωρήσεις.
Δεν νιώθεις πια καμία σύνδεση
Κάποτε δεν μπορούσατε να ξεκολλήσετε ο ένας απ’ τον άλλο. Πλέον ζείτε μαζί, αλλά χώρια. Είστε περισσότερο συγκάτοικοι, παρά σύντροφοι. Και έχεις προσπαθήσει πολλές φορές, και με πολλούς διαφορετικούς τρόπους να ξαναβρείς την μαγεία, αλλά μάταια.
Δεν θες να προσπαθήσεις άλλο
Ίσως να υπάρχουν κι άλλοι τρόποι για να ξαναβρείς την μαγεία, βέβαια. Ποτέ δεν ξέρεις. Ακόμα κι εμείς δεν θυμόμαστε πόσους τρόπους έχουμε προτείνει. Αλλά το ζήτημα είναι ότι δεν έχεις όρεξη να κάνεις κάτι τέτοιο. Η σχέση σου απλά δεν σε αφορά και τόσο πια.
Δεν μπορείς να φανταστείς το μέλλον σου μαζί του
Ή, καλύτερα, το φαντάστηκες. Και σε τρόμαξε: ρουτίνα, τα ίδια και τα ίδια, κάθε πέρσι και καλύτερα. Σίγουρα θέλεις η ζωή σου να είναι ένας συμβιβασμός; Ένα βόλεμα;
Δεν εμπιστεύεστε ο ένας τον άλλον
Κάποτε μπορεί να συζητούσατε για τα πάντα. Αλλά τελευταία νιώθεις ότι έχει αποτραβηχτεί, ότι δεν μοιράζεται τόσο μεγάλο κομμάτι του εαυτού του μαζί σου. Όσον αφορά εσένα, απλά ξέρεις ότι έχεις αποτραβηχτεί και δεν μοιράζεσαι. Ποιο το νόημα, λοιπόν;
Δεν περνάτε και τόσο καλά μαζί
Μαλώνετε. Μετά τα ξαναβρίσκετε, αλλά είναι μόνο για λίγο. Δεν μπορείτε να συζητήσετε και να λύσετε τα προβλήματά σας, και αντιθέτως κατηγορείτε ο ένας τον άλλο. Πετάτε το μπαλάκι χωρίς σταματημό, μέχρι κάποιου επιτέλους να του πέσει. Εμείς θα σου προτείνουμε να του δώσεις το μπαλάκι πίσω, με σεβασμό, και να του πεις ότι ήρθε η ώρα ο καθένας να πάρει τον δρόμο του…
Λίγα πράγματα μπορούν να γεμίσουν τόσο τη ζωή σας με μια αίσθηση ενέργειας και εκπλήρωσης, όσο η αναζήτηση του πάθους σας. Ανακαλύπτοντας τι αγαπάτε να κάνετε και ύστερα να αφοσιωθείτε στην τελειοποίηση της «τέχνης» αυτής ή στην μεγιστοποίηση της επίδρασής του, χαρίστε στη ζωή σας μια αίσθηση προόδου που συνεχώς θρέφει την καρδιά και την ψυχή σας.
Εκεί ακριβώς βρισκόμουν κι εγώ πριν από μια δεκαετία. Είχα μόλις κλείσει άλλο ένα κεφάλαιο της ζωής μου και ένιωθα εντελώς χαμένος ως προς το τι ήθελα να κάνω. Το θέμα είναι ότι αυτή η έλλειψη κατεύθυνσης μπορεί να είναι πραγματικά αποθαρρυντική, οπότε είναι δύσκολο να κινητοποιήσετε τον εαυτό σας να λάβει δράση για οτιδήποτε, όταν νιώθετε ότι δεν υπάρχει νόημα.
«Το πάθος είναι ενέργεια. Νιώστε τη δύναμη που αναδύεται επικεντρωνόμενοι σε ό,τι σας ενθουσιάζει» –Oprah Winfrey
Αλλά κατάφερα να βρω το πάθος μου. Συγκεκριμένα, υπάρχουν αρκετά πράγματα με τα οποία παθιάζομαι. Και από εκείνο το σημείο και μετά, βρήκα την κλίση μου. Και το έκανα χρησιμοποιώντας μια αρκετά απλή διαδικασία που ο καθένας μπορεί να ακολουθήσει. Δεν είναι τίποτα δύσκολο, μόνο λίγα πρακτικά βήματα που σας επιτρέπουν να αρχίσετε να εξερευνάτε τον εαυτό σας και τον κόσμο γύρω σας, να αναζωπυρώνετε το πάθος για ζωή και να βρείτε αυτό που σας συγκινεί.
Πώς να βρείτε το πάθος σας, ακόμα κι αν νιώθετε χαμένοι και αποθαρρυμένοι
Κάντε ένα πολύτιμο διάλειμμα
Αρχικά, χρειάζεται να αλλάξετε περιβάλλον. Το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεστε σας ρουφά την ενέργεια κάθε λεπτό που περνά και χρειάζεται να δημιουργήσετε μια πραγματική ψυχολογική μεταμόρφωση για να το κάνετε να λειτουργήσει.
Πάρτε όσες μέρες μπορείτε – μία εβδομάδα, ένα σαββατοκύριακο, μία μέρα. Όσο περισσότερο, τόσο το καλύτερο. Το κάτι είναι πάντα καλύτερο από το τίποτα. Επίσης, χρειάζεται να πάτε κάπου μακριά από το σπίτι. Αυτό μπορεί να είναι κάπου μια ώρα μακριά ή ένα πιο μεγάλο ταξίδι. Χρειάζεται δηλαδή να απομακρυνθείτε για λίγο από το συνηθισμένο σας πλαίσιο για να δουλέψετε απερίσπαστοι, είναι σημαντικό να δημιουργήσετε μια πνευματική στροφή και να βρείτε την καθαρότητα του νου που απαιτείται.
Ανακαλύψτε ξανά το εσωτερικό σας παιδί
Αυτό αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα σημεία της άσκησης. Προσωπικά, έχω ανακαλύψει ότι ένας διαχωρισμός συντελείται σε ένα συγκεκριμένο σημείο στην πρώιμη ενήλικη ζωή μας. Είναι ένα σημείο όπου – ασχέτως του τι μας διδάσκεται – εμείς αρχίζουμε να πιστεύουμε ότι χρειάζεται να παρατήσουμε τα παιδικά μας όνειρα και να συμβιβαστούμε με κάτι πιο λογικό.
Γι’ αυτό και το βήμα αυτό είναι τόσο κρίσιμο. Πάρτε ένα σημειωματάριο και αρχίστε να καταγράφετε όλα εκείνα που αγαπούσατε ως παιδιά. Αρχίστε από όσο πίσω μπορείτε να θυμηθείτε και διατρέξτε όλα τα χρόνια μέχρι το παρόν. Αλλά καταγράψτε μόνο τα αυθεντικά σας πάθη. Εκείνα που καθοδηγούσαν ολόκληρες πλευρές της ζωής σας.
Αναζητήστε μέσα σας πώς νιώθετε για κάθε ένα από αυτά τα πράγματα. Σας ξυπνά κάτι εσωτερικά; Υπάρχει κάτι το οποίο λαχταράτε να ξαναδοκιμάσετε; Επίσης, αυτή η άσκηση πιθανότατα να σας ξυπνήσει πάθη, τα οποία δεν είχατε ποτέ ξανά στο παρελθόν σκεφτεί ότι μπορεί να σας ενδιαφέρουν.
Ελάτε σε επαφή με τα συναισθήματά σας
Ύστερα, εκτός από την εξερεύνηση των παρελθοντικών προτιμήσεών σας, χρειάζεται να βουτήξετε βαθύτερα στον εαυτό σας, για να ανακαλύψετε τι συμβαίνει εκεί μέσα πραγματικά. Ποια είναι τα συναισθήματά σας καθώς κάθεστε κάπου σιωπηλά, αναλογιζόμενοι τη ζωή σας; Μετανιώνετε για κάτι; Για τι; Έχει αρχίσει να διογκώνεται ο ενθουσιασμός μέσα σας; Τι το προκάλεσε ακριβώς;
Γράψτε όλα όσα σας έρχονται στο νου για ορισμένα λεπτά και προσπαθήστε να ακολουθείτε την ίδια πρακτική μία φορά την ημέρα για μία εβδομάδα ή και δύο, με στόχο να ξεκαθαρίσετε ολοένα και περισσότερο την εικόνα της ζωής σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να πάρετε μια απόφαση που είναι αυθεντικότερη σε εσάς, αντί να επιτρέπετε σε εξωτερικές επιρροές, όπως κοινωνικές προσδοκίες, να διαφθείρουν τη διαδικασία.
Καταλήξτε σε κάτι, «κλειδώστε το», προχωρήστε μπροστά και βαδίστε το μονοπάτι της αυτο – ανακάλυψης
Προσωπικά, το βασικότερο πράγμα που επέλεξα μέσα από αυτή την άσκηση δεν κατέληξε να είναι η κλίση μου. Εντούτοις, είναι κάτι στο οποίο έχω πάθος και στην ουσία με οδήγησε στο να ανακαλύψω την κλίση μου. Και αυτό είναι το νόημα αυτού του βήματος. Τώρα είναι η δουλειά σας να βγείτε εκεί έξω και να πειραματιστείτε. Δοκιμάστε πράγματα τα οποία πιστεύετε ότι μπορεί να αποτελούν ένα σοφό βήμα και εξερευνήστε το πώς νιώθετε.
Μείνετε συνδεδεμένοι με τα συναισθήματά σας σε όλη τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας και συνεχίστε να δοκιμάζετε νέα πράγματα. Επιτρέψτε στον εαυτό σας να ξεδιπλωθεί ολόκληρος μπροστά σας.
Για μία ολόκληρη μέρα, ξεκινώντας από τώρα, κάνε ό,τι σου έρχεται στο μυαλό και είχες σκοπό να αναβάλλεις, ό,τι ανέβαλλες τον τελευταίο καιρό ή ό,τι ανέβαλλες εδώ και χρόνια. Αυτές τις είκοσι τέσσερις ώρες απλώς θα εκπληρώνεις. Γρήγορα και αποφασιστικά. Στο τέλος της ημέρας κατάγραψε κάπου τα αποτελέσματα. Τι έκανες, τι κέρδισες, τι πέτυχες, τι ένιωσες αυτές τις είκοσι τέσσερις ώρες; Θα εκπλαγείς από το πόσα σπουδαία μπορείς να καταφέρεις μέσα σε μια ημέρα. Κι αυτό θα σε ωθήσει να θέλεις να συνεχίσεις και την επόμενη ημέρα, και την επόμενη, και την επόμενη. Προσοχή! Να ολοκληρώνεις κάθε εργασία προτού πας στην επόμενη.
Στο τέλος της άσκησης ίσως συνειδητοποιήσεις ότι ήσουν περισσότερο παραγωγικός μέσα σε μια ημέρα από ό,τι όλη την προηγούμενη εβδομάδα, ίσως και όλο τον προηγούμενο μήνα. Σίγουρα πολύ πιο παραγωγικός από τους περισσότερους ανθρώπους γύρω σου.
Πολλές μικρές νίκες οδηγούν σ’ έναν θρίαμβο. Πολλά μικρά βήματα κερδίζουν τους πιο μακρινούς αγώνες δρόμου. Οπότε, πρακτικά, όταν πετύχεις άμεσα μια μικρή νίκη, είσαι νικητής και προετοιμάζεσαι για τον θρίαμβο.
Τι ανέβαλες την προηγούμενη μέρα, την προηγούμενη εβδομάδα, ίσως και χρόνια πριν; Σκέψου κάτι. Επίλεξε αυτό που θα εκπληρώσεις σε μερικά δευτερόλεπτα και πέτυχε μια νίκη, έστω μικρή, για εκείνο που χρόνια, μήνες, εβδομάδες, ημέρες τώρα αναβάλλεις. Αν κάναμε όσα σκεφτόμαστε ότι θα ήταν καλό κάποια στιγμή να κάνουμε, θα είχαμε ό,τι θέλαμε, θα ήμαστε όπου θέλαμε, με όποιους θέλαμε.
Ήρθε η ώρα να αναλάβεις δράση. Να πετύχεις τώρα μια μικρή νίκη στη μάχη με την αναβλητικότητά σου. Φτιάξε τώρα το βιογραφικό σου, κάνε τώρα εκείνο το τηλεφώνημα, κάνε τώρα έρευνα στο διαδίκτυο για εκείνη την επιχειρηματική ιδέα, επίλεξε να κάνεις τώρα κάτι που γίνεται από τον χώρο που βρίσκεσαι. Μην προβάλλεις δικαιολογίες του τύπου «θα το κάνω μετά γιατί τώρα δεν έχω τα μέσα». Επίλεξε να κάνεις κάτι που μπορείς με τα διαθέσιμα μέσα, από εκεί που είσαι. Τώρα!
Αν πετύχεις κάτι αυτή τη στιγμή, κάτι που δεν είχες σκοπό να κάνεις προτού διαβάσεις αυτές τις γραμμές, εκπαιδεύεις τον εγκέφαλό σου ότι μπορείς να πετύχεις και κάτι μεγαλύτερο, κάτι καλύτερο, κάτι σπουδαιότερο. Προγραμματίζεις τον εαυτό σου να γίνει νικητής. Μέσα από τις πράξεις σου αλλάζεις την ιστορία στο μυαλό σου. Δεν είσαι πια αναβλητικός, αλλά άνθρωπος των εκπληρώσεων.
Ποτέ δεν είναι αργά. Ας βιαστούμε όμως καθώς το πολύ αργά παραμονεύει. Η κατάλληλη στιγμή είναι πριν από είκοσι χρόνια για να ξεκινήσουμε τις εκπληρώσεις. Η αμέσως πιο κατάλληλη στιγμή είναι τώρα. Ανάβαλε την αναβλητικότητα από χθες, γιατί σήμερα είναι ήδη αργά!
Ενοχή: θηλυκό. Η κατάσταση του ενεχόμενου σε κολάσιμη ή επιλήψιμη πράξη. Η κατάσταση κατά την οποία κάποιος μέμφεται τον εαυτό του για πράξη ή παράλειψή του – το συναίσθημα που συνοδεύει αυτήν την κατάσταση.
Κατάσταση και Συναίσθημα. Ή μάλλον συναίσθημα που σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται και μόνιμη κατάσταση. Σύμφωνα με τον Freud, η ενοχή είναι το αντίτιμο που όλοι μας πρέπει να «πληρώσουμε» ώστε να μπορέσουμε να δαμάσουμε τα επιθετικά μας ένστικτα.
Σαφώς, η ενοχή μπορεί να αποτελέσει ένα εύλογο και αναμενόμενο συναίσθημα όταν ένα άτομο έχει διαπράξει κάτι το οποίο πλήγωσε και ενόχλησε κάποιον. Όταν δηλαδή συνειδητά δεν έχει φερθεί με τον καλύτερο τρόπο. Τι γίνεται όμως όταν με το παραμικρό διακατέχεται από ενοχή; Και γιατί κάποιες φορές η ενοχή γίνεται μία μόνιμη κατάσταση;
Αναφερόμαστε λοιπόν σε μια ενοχή που ίσως οφείλεται σε κάτι άλλο. Μοιάζει περισσότερο σαν αδικαιολόγητη και παράλογη. Αυτό συνήθως υποκρύπτει ένα άτομο το οποίο μπορεί να έχει κακοποιηθεί λεκτικά, σωματικά, το οποίο πιθανόν να έχει βιώσει κάποιο ψυχικό τραύμα. Η ενοχή προέρχεται από επιθετικότητα που έχει δεχθεί το άτομο και την έχει εσωτερικεύσει.
Έτσι, «εμφανίζεται» η ενοχή η οποία λειτουργεί περισσότερο σαν άμυνα στον πόνο που βιώνει το άτομο. Συχνά, έρχονται σκέψεις ανεπάρκειας για τον εαυτό όπως: «ποτέ δεν είμαι αρκετός», «πάντα κάνω κάτι λάθος». Η κατηγορία του ίδιου του εαυτού, μειώνει τον πόνο που έχει προκαλέσει ο άλλος. Είναι σαν με ένα τρόπο να διαχωρίζεται ο εαυτός από την συνθήκη που προκάλεσε πόνο. Είναι σαν το άτομο να μην αναγνωρίζει την «ήττα» που υπέστη από τον σημαντικό άλλο.
Το άτομο αισθάνεται, εσφαλμένα, πως μπορεί να ελέγξει την κατάσταση, διορθώνοντας ένας λάθος, το οποίο όμως δεν έχει διαπράξει. Πιστεύει λοιπόν πως αναλαμβάνοντας την ευθύνη θα μπορέσει τελικά να μην βιώσει πόνο, θυμό ή απόρριψη. Αν για παράδειγμα, το άτομο αισθανθεί πως το έχουν εκμεταλλευτεί, βιώνοντας ενοχή είναι σαν να αντιστρέφει την κατάσταση και να μην αναγνωρίζει ή να αποδέχεται πως κάποιος κατάφερε να το εκμεταλλευτεί και να το πληγώσει. Και αποδίδει το φταίξιμο στον εαυτό του.
Επομένως, όσο περισσότερο προσπαθεί να αποφύγει την αλήθεια και το πραγματικό του συναίσθημα, το μόνο που καταφέρνει είναι το ακριβώς αντίθετο. Η ενοχή «έχει νόημα» όταν πραγματικά το άτομο έχει σφάλλει. Μόνο σε εκείνη την περίπτωση θα μπορέσει να αναγνωρίσει το λάθος, να το παραδεχθεί, ενδεχομένως να το διορθώσει, και έτσι να λυτρωθεί.
Στην περίπτωση που βιώνει την αδικαιολόγητη ενοχή, για να μπορέσει να αποφύγει αυτό που πραγματικά συμβαίνει και όλα τα δύσκολα συναισθήματα, δεν θα μπορέσει ποτέ να νιώσει με αυτό τον τρόπο. Ο πόνος γίνεται μεγαλύτερος, αντί να εξαλείφεται και συνήθως το άτομο αρχίζει να μπερδεύεται περισσότερο νιώθοντας όλο και περισσότερες ενοχές, χωρίς να μπορεί να καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα.
Χαρακτηριστικά των ενοχικών ανθρώπων
• Έχουν την ανάγκη να είναι αρεστοί, αποδεκτοί και καθορίζονται από τις γνώμες των άλλων
• Το πρόγραμμά τους είναι φορτωμένο με πολλές υποχρεώσεις και δραστηριότητες
• Βιώνουν έντονο άγχος και αγωνία
• Ζητούν πολύ συχνά συγγνώμη και απολογούνται ακόμα και για πράγματα που για κάποιον άλλο δεν θεωρούνται τόσο σημαντικά
• Αισθάνονται μειονεκτικά και συγκρίνουν τον εαυτό τους με τους άλλους
• Ακολουθούν κυρίως τα «πρέπει» και όχι αυτά που πραγματικά επιθυμούν
• Εμφανίζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα
• Λένε συνήθως «ναι» ενώ θα ήθελαν να πουν «όχι»
• Δυσκολεύονται και νιώθουν πίεση, όταν τους ζητηθεί κάτι, καθώς αισθάνονται πως θα «πρέπει» να το ακολουθήσουν και να το διεκπεραιώσουν ακόμα και όταν διαφωνούν με αυτό. Σε αυτό, πολλές φορές βρίσκουν γόνιμο έδαφος χειριστικές συμπεριφορές από τους γύρω, οι οποίοι πιθανόν να τους εκμεταλλεύονται, δημιουργώντας τους συναισθηματικούς εκβιασμούς.
Το ζήτημα του ενοχικού συνδρόμου είναι δύσκολο και περίπλοκο, καθώς το άτομο σε αρκετές περιπτώσεις δεν μπορεί να αντιληφθεί τι πραγματικά συμβαίνει. Συχνά, οι λειτουργίες αυτές επιτελούνται σε ασυνείδητο και όχι συνειδητό επίπεδο. Με την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση είναι αναγκαίο να υπάρξει αναγνώριση και επίγνωση της κατάστασης, και κυρίως αποδοχή. Η αποδοχή είναι εκείνη που μπορεί να μας κάνει να ξεπεράσουμε και να αντιμετωπίσουμε όχι μόνο την αδικαιολόγητη ενοχή, αλλά και οποιαδήποτε άλλη δυσκολία της καθημερινότητάς μας.
Η καλύτερη εκδίκηση δεν είναι η εκδίκηση. Η καλύτερη εκδίκηση είναι να χαμογελάτε στο μίσος. Να πνίξετε τον θυμό σας και να δείξετε πως μπορείτε να είστε χαρούμενοι.
Γιατί δεν υπάρχει καλύτερη στρατηγική από το να ενεργείτε ήρεμα και σοφά, να προχωράτε με σταθερό βλέμμα και γαλήνια καρδιά, γνωρίζοντας ότι δεν χρειάζεται να κουβαλάτε αυτό το βάρος.
Ο Κομφούκιος σοφά είπε πως πριν ξεκινήσεις ένα ταξίδι εκδίκησης να σκάψεις δύο τάφους. Έναν για σένα και έναν για τον αντίπαλο σου. Αλλά δυστυχώς, η εκδίκηση εξακολουθεί να φαίνεται «ελκυστική».
Χρησιμοποιήσαμε αυτή τη λέξη «ελκυστική» για ένα λόγο. Είναι ανθρώπινη συμπεριφορά, το ξέρουμε αυτό. Στην πραγματικότητα, αυτό που ξέρουν καλά οι συγγραφείς και οι παραγωγοί ταινιών είναι ότι η εκδίκηση μας γοητεύει. Ακούμε ότι η εκδίκηση είναι σαν φάρμακο: μας βοηθά σε μικρές δόσεις, αλλά αν τη καταναλώσουμε σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να μας σκοτώσει.
Ο Εντμόντ Νταντές, ο Κόμης του Μόντε Κρίστο, είναι ένα σπουδαίο λογοτεχνικό παράδειγμα. Μας δίδαξε ότι η καλύτερη εκδίκηση σερβίρεται κρύα, χωρίς βιασύνη και απόλυτα υπολογισμένη. Η Αγκάθα Κρίστι εντωμεταξύ μας έφερε σε μια πολύπλοκη εξίσου βίαιη πλοκή στο «Και Μετά Δεν Υπήρχε Κανείς» για να μας διδάξει ότι το κακό πρέπει να το εκδικηθούμε σωστά. Η εκδίκηση μας προσελκύει και μερικές φορές τη δικαιολογούμε. Ωστόσο, ποιες είναι οι ψυχολογικές διεργασίες πίσω από αυτή;
Εκδίκηση, μια πολύ ανθρώπινη επιθυμία
Οι περισσότεροι από εμάς σε κάποια στιγμή της ζωής μας νιώσαμε τόσο θλιμμένοι, πληγωμένοι και προσβεβλημένοι που η σκιά εκείνης της πικρής αλλά σχεδόν πάντα δελεαστικής φιγούρας είχε περάσει από το μυαλό μας: της εκδίκησης. Οι ηθικές μας πυξίδες παρέκκλιναν λίγους βαθμούς και φανταστήκαμε τρόπους με τους οποίους μπορούμε να δώσουμε στους άλλους μια γεύση από το δικό τους φάρμακο.
Κάτι που πρέπει να είναι ξεκάθαρο από την αρχή και που ο ψυχολόγος Γκόρντον Ε. Φίνλεϋ -ένας μεγάλος εμπειρογνώμονας στην εγκληματική συμπεριφορά-μας θυμίζει ότι η εκδίκηση δεν έχει καμία σχέση με την ηθική.
Η εκδίκηση είναι μια παρόρμηση. Είναι η κάθαρση της οργής και του μίσους. Για παράδειγμα, οι μελέτες του καθηγητή Έρνεστ Φερ του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης αποκάλυψαν ότι το περισσότερο από το 40% των αποφάσεων που γίνονται στον επιχειρηματικό κόσμο έχουν ως μοναδικό στόχο την «εκδίκηση» ενός ανταγωνιστή.
Το ίδιο συμβαίνει και με τις εγκληματικές πράξεις. Οι περισσότερες από αυτές διαπράττονται λόγω συσσωρευμένης οργής προς κάποιον με την επιθυμία εκδίκησης. Μας αναγκάζει να υποθέσουμε ότι δεν υπάρχει καλή εκδίκηση.
Πέρα από τα αποτελέσματα της, συμβαίνει κάτι πιο ενοχλητικό, κάτι πιο αποκαλυπτικό: γινόμαστε επιθετικοί. Στην πραγματικότητα διαιωνίζουμε την ηθική ανεπάρκεια του προσώπου που μας έβλαψε αρχικά.
Η καλύτερη εκδίκηση δεν είναι η εκδίκηση
Θα ήταν εύκολο να πούμε ότι η καλύτερη εκδίκηση δεν είναι η εκδίκηση γιατί αυτό υπαγορεύει η ηθική και η κοινή λογική. Διότι αυτό μας λένε οι θρησκευτικοί, πνευματικοί και φιλοσοφικοί ηγέτες. Τώρα όμως, ας την εξετάσουμε από καθαρά ψυχολογική άποψη.
Για παράδειγμα, έχετε αναρωτηθεί ποτέ ποιο είναι το προφίλ των ανθρώπων που είναι εκδικητικοί; Ας δούμε παρακάτω.
Το προφίλ των εκδικητικών ανθρώπων:
Κακή συναισθηματική διαχείριση.
Λίγη αυτογνωσία.
Η πεποίθηση ότι ξέρουν τι είναι απόλυτο και καθολικό. Ότι οι ίδιοι είναι ο νόμος και η δικαιοσύνη, ένα παράδειγμα για το πώς πρέπει να είναι κάθε άτομο.
Βλέπουν τα πάντα μαύρα ή άσπρα. Είτε είστε μαζί τους είτε δεν είστε. Τα πράγματα γίνονται σωστά ή λάθος.
Λίγη ενσυναίσθηση.
Δεν συγχωρούν, ούτε ξεχνούν, ζουν δεμένοι στο παρελθόν και στη δυσαρέσκεια.
Όπως βλέπουμε από αυτό το ψυχολογικό και συναισθηματικό πλαίσιο, η εκδίκηση ή η επιθυμία για εκδίκηση δεν έχει καλή πλευρά. Αυτή η ώθηση, η ανάγκη, σας τρώει και απομακρύνει τη σωστή κρίση. Απορρίπτει εντελώς την ευκαιρία σας να γίνετε καλύτερος άνθρωπος και να απολαύσετε τη ζωή σας.
Μπορεί να ελκυόμαστε από αυτό το είδος κωμικής δικαιοσύνης του Εντμόντ Νταντές. Ωστόσο, κάτω από αυτή δεν υπάρχει παρά ο πόνος και η μοναξιά. Μένουμε στο συμπέρασμα μας: η καλύτερη εκδίκηση δεν είναι η εκδίκηση. Στην πραγματικότητα, το να προχωρήσετε και να δείξετε στους ανθρώπους πως είστε ευτυχισμένοι είναι η καλύτερη εκδίκηση.
Η σύνδεση μεταξύ μυαλού σώματος και ψυχής είναι παρούσα μέσα μας από τη γέννηση μας. Είναι η αόρατη σύνδεση που αποτελεί τη βάση ολόκληρης της ζωής μας.
Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι δεν την γνωρίζουν. Είναι η πιο ωφέλιμη σύνδεση που μπορείτε να έχετε στη διάρκεια της ζωής σας και η γνώση της θα μπορούσε να μεταμορφώσει τη ζωή σας εντελώς.
Μπορείτε εύκολα να δείτε τα παραδείγματα της σύνδεσης μεταξύ μυαλού σώματος και ψυχής στις καθημερινές σας εμπειρίες. Τα κακά νέα σας κάνουν να αισθάνεστε άρρωστοι και κάνουν το στομάχι σας να πονά; Ή τα χαρούμενα νέα κάνουν την καρδιά σας να χτυπά δυνατά;
Το μυαλό και το σώμα σας έχουν έναν αόρατο δεσμό. Οι σκέψεις σας μεταφράζονται σε μια ηλεκτρική ώθηση που με τη σειρά της οδηγεί σε βιοχημικές αντιδράσεις στο σώμα που το κάνουν να αντιδράσει.
Η αντίδραση είναι αυθόρμητη και έτσι, οποιαδήποτε είδηση επηρεάζει το σώμα σας μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.
Αυτή είναι η σχέση μεταξύ μυαλού και σώματος, αλλά που βρίσκεται η ψυχή σε όλο αυτό; Η σύνδεση μυαλού-σώματος-ψυχής δεν υπάρχει μόνο για τα απτά μέρη της ζωής μας αλλά και για τα άυλα.
Το μυαλό και το σώμα αποτελούνται από το φυσικό μέρος επειδή μπορούμε να δούμε τη σύνδεση που έχουν. Ακόμα και η επιστήμη παρέχει στοιχεία για τη σχέση τους.
Η σύνδεση τους και τα αποτελέσματα που παράγει είναι μπροστά στα μάτια μας.
Από την άλλη πλευρά, η ψυχή είναι το αόρατο μέρος αυτής της σύνδεσης, αλλά και η πιο ισχυρή.
Είναι η μορφή της ενέργεια που στηρίζει την ζωή στο σώμα μας. Χωρίς την ψυχή, το μυαλό και το σώμα δεν είναι τίποτα. Η ψυχή παρέχει τη δύναμη της ζωής στο σώμα.
Έχει τον δικό της τρόπο να καθοδηγεί τη συμπεριφορά και τις πράξεις του μυαλού. Η ψυχή συνδέει το μυαλό μας με τον μεγαλύτερο συλλογικό νου και το μυαλό δημιουργεί τη φυσική όψη του σώματος μας.
Συνολικά, η ψυχή, το μυαλό και το σώμα σας δουλεύουν μαζί ως ένα ενεργειακό σύστημα. Η ροή ενέργειας σε αυτό το σύστημα δεν είναι σταθερή και αλλάζει συνεχώς.
Η υγεία και η ευεξία μας εξαρτώνται από αυτή τη ροή ενέργειας. Όταν το μυαλό, το σώμα και η ψυχή βρίσκονται σε ευθυγράμμιση, θα δείτε τα ακόλουθα σημάδια:
Θα νιώθετε ευχαρίστηση και χαρά σε ότι και αν κάνετε.
Θα συμπεριφέρεστε στον εαυτό σας με σεβασμό και αγάπη.
Θα συμπεριφέρεστε στους άλλους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Θα ξέρετε τον σκοπό της ζωής σας και θα δουλεύετε σκληρά για να τον πετύχετε.
Όταν η σύνδεση του μυαλού-σώματος-ψυχής διαταραχθεί, θα έχετε αυτά τα συμπτώματα:
Η ζωή θα μοιάζει άδεια.
Δεν θα υπάρχει χαρά σε τίποτα, ανεξάρτητα από ότι και αν κάνετε.
Θα υπάρχει αίσθηση κατωτερότητας ακόμα και αν έχετε πολλά στη ζωή.
Ο θυμός και άλλα θέματα συμπεριφοράς θα επηρεάζουν τους ανθρώπους γύρω σας.
Οι αρνητικές σκέψεις, η βία, η ζήλια και ο θυμός είναι υπεύθυνα για την διαταραγμένη σύνδεση ανάμεσα στο μυαλό στο σώμα και στην ψυχή.
Η ψυχή καλλιεργεί την αγάπη, την καθολική φροντίδα και την σοφία.
Όταν κάποιο από αυτά λείπει, υπάρχει ανισορροπία που ανατρέπει τη σύνδεση αυτή και προκαλεί σωματικές και ψυχικές ασθένειες.
Αν έχετε παράπονα για τη ζωή, αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διορθώσετε τη σύνδεση σας.
Τις περισσότερες φορές, πιστεύουμε ότι τα προβλήματα μας υπάρχουν λόγω της δουλειάς, του συντρόφου, των παιδικών κλπ. Αλλά στην πραγματικότητα, υπάρχουν λόγω της διαταραγμένης σύνδεσης ανάμεσα στο μυαλό στο σώμα και στην ψυχή.
Όσο λιγότερο καθαρά βλέπουμε την πραγματικότητα του κόσμου – όσο περισσότερο το πνεύμα μας είναι θολωμένο από ψέματα, απατηλές αντιλήψεις, και ψευδαισθήσεις – τόσο λιγότερο ικανοί θα είμαστε να χαράζουμε μια σωστή πορεία δράσης και να παίρνουμε σωστές αποφάσεις. Ο τρόπος που βλέπουμε την πραγματικότητα είναι σαν ένας χάρτης με τον οποίο ανιχνεύουμε το έδαφος της ζωής.
Αν ο χάρτης είναι αληθινός και ακριβής, θα ξέρουμε γενικά πού βρισκόμαστε, κι αν έχουμε αποφασίσει πού θέλουμε να πάμε, θα ξέρουμε γενικά πώς να φτάσουμε εκεί. Αν ο χάρτης είναι λαθεμένος και ανακριβής, το αποτέλεσμα γενικά είναι να χαθούμε. Μολονότι αυτό είναι ολοφάνερο, οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, να το αγνοούν. Το αγνοούν γιατί η όδευσή μας προς την πραγματικότητα δεν είναι εύκολη. Πρώτα πρώτα δε γεννιόμαστε με χάρτες· πρέπει να τους φτιάξουμε. Και το φτιάξιμό τους απαιτεί προσπάθεια. Όσο μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλουμε για να εκτιμήσουμε και να αντιληφθούμε την πραγματικότητα, τόσο μεγαλύτεροι και ακριβέστεροι θα είναι οι χάρτες μας. Πολλοί όμως δε θέλουν να κάνουν αυτή την προσπάθεια. Μερικοί σταματούν να την κάνουν όταν φτάνουν στο τέλος της εφηβείας. Οι χάρτες τους είναι μικροί και πρόχειροι, και οι απόψεις τους για τον κόσμο περιορισμένες και παραπλανητικές. Προς το τέλος της μέσης ηλικίας, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν παραιτηθεί από την προσπάθεια. Αισθάνονται σίγουροι ότι οι χάρτες τους είναι πλήρεις και ότι η Weltanschauung (κοσμοθεωρία) τους είναι σωστή (και μάλιστα ιερή) και δεν ενδιαφέρονται πια για καινούργιες γνώσεις. Λες και είναι κουρασμένοι. Μόνο μια σχετικά μικρή και τυχερή μειοψηφία συνεχίζει μέχρι τη στιγμή του θανάτου να εξερευνά το μυστήριο της πραγματικότητας μεγαλώνοντας, εξειδικεύοντας και αναθεωρώντας συνεχώς την κοσμοαντίληψή τους και την άποψή τους για το τι είναι αλήθεια.
Αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα στη χάραξη του χάρτη δεν είναι ότι πρέπει να αρχίσουμε από το μηδέν, αλλά ότι, αν θέλουμε να είναι οι χάρτες μας ακριβείς, θα χρειαστεί να τους αναθεωρούμε συνεχώς. Ο ίδιος ο κόσμος διαρκώς αλλάζει. Παγετώνες έρχονται, …παγετώνες φεύγουν. Πολιτισμοί έρχονται, πολιτισμοί φεύγουν. Υπάρχει πολύ λίγη τεχνολογία, υπάρχει πάρα πολλή τεχνολογία.
Ακόμα πιο δραματικά, η σκοπιά από όπου θεωρούμε τον κόσμο αλλάζει διαρκώς και πολύ γρήγορα. Όταν είμαστε παιδιά είμαστε εξαρτημένοι και αδύναμοι. Όταν γίνουμε ενήλικοι, μπορούμε να είμαστε δυνατοί. Ωστόσο, σε περίπτωση αρρώστιας ή γεροντικής αναπηρίας μπορεί να ξαναγίνουμε αδύναμοι και εξαρτημένοι. Όταν έχουμε παιδιά που πρέπει να φροντίσουμε, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ’ όταν δεν έχουμε κανένα παιδί. Όταν ανατρέφουμε μικρά, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ’ όταν ανατρέφουμε εφήβους. Όταν είμαστε φτωχοί, ο κόσμος φαίνεται διαφορετικός απ’ όταν είμαστε πλούσιοι. Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε με νέες πληροφορίες για τη φύση της πραγματικότητας. Αν θέλουμε να αφομοιώσουμε αυτές τις πληροφορίες, πρέπει συνεχώς να αναθεωρούμε τους χάρτες μας, και μερικές φορές όταν αρκετές νέες πληροφορίες έχουν συσσωρευτεί, πρέπει να κάνουμε πολύ σημαντικές αναθεωρήσεις. Η διεργασία της αναθεώρησης, και ιδιαίτερα της σημαντικής αναθεώρησης, είναι επίμοχθη, μερικές φορές μάλιστα βασανιστική.
Και εδώ ακριβώς βρίσκεται η μεγαλύτερη πηγή πολλών από τα κακά του ανθρώπινου γένους.
Τι συμβαίνει όταν ένας έχει μοχθήσει πολύ και για μακρόχρονο διάστημα για να σχηματίσει μιαν ικανοποιητική κοσμοαντίληψη, έναν φαινομενικά χρήσιμο και πρακτικό χάρτη, και ξαφνικά βρίσκεται μπροστά σε μια νέα πληροφορία που δείχνει πως η αντίληψη αυτή είναι λαθεμένη και πως ο χάρτης χρειάζεται σε ένα μεγάλο μέρος του να ξανασχεδιαστεί; Η απαιτούμενη οδυνηρή προσπάθεια φαίνεται τρομερή, σχεδόν συντριπτική. Εκείνο που κάνουμε πιο συχνά και συνήθως ασύνειδα είναι να αγνοούμε το νέο στοιχείο. Πολλές φορές αυτή η πράξη της ηθελημένης άγνοιας είναι πολύ περισσότερο από παθητική. Μπορεί να καταγγείλουμε το νέο στοιχείο ως λαθεμένο, επικίνδυνο, αιρετικό, έργο του διαβόλου. Μπορεί και να κηρύξουμε σταυροφορία εναντίον του, κι ακόμα να προσπαθήσουμε να παραπλανήσουμε τον κόσμο ώστε να τον κάνουμε να συμφωνήσει με τη δική μας αντίληψη τια την πραγματικότητα. Ένα άτομο αντί να προσπαθήσει να αλλάξει τον χάρτη, μπορεί να προσπαθήσει να καταστρέψει το νέο στοιχείο.
Είναι λυπηρό το γεγονός ότι ένα τέτοια άτομο μπορεί να ξοδεύει πολύ περισσότερη ενέργεια υπερασπίζοντας μια απαρχαιωμένη κοσμοθεωρία από ό,τι θα χρειαζόταν για να την αναθεωρήσει ή να την διορθώσει.
Με το που αποδεχτούμε τα όριά μας, μπορούμε και να τα ξεπεράσουμε! Αϊνστάιν
Ο Γερμανός Άνσελμ Γκρουν, βενεδικτίνος μοναχός και καθολικός συγγραφέας, είναι ένα από τα πρόσωπα πνευματικής αναφοράς της εποχής μας και πραγματεύεται το ζήτημα αυτό στο έργο του Ιαματικά όρια, στρατηγικές αυτοπροστασίας.
Κατά τον Γκρουν, πρέπει να θέτουμε τα όριά μας, αναγνωρίζοντας με ταπεινότητα τις ικανότητές μας. Το να θέτουμε όρια στους εαυτούς μας “μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε το άτομό μας και να αναπτύσσουμε αρμονικά την προσωπικότητά μας, χωρίς να έχουμε υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό μας, χωρίς να επιδιώκουμε να είμαστε ή να κάνουμε αυτό που δεν είμαστε ή που δεν αντιστοιχεί στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και στις συγκεκριμένες περιστάσεις”
Ο συγγραφέας αυτός διαβεβαιώνει πως το να αυτοπεριοριζόμαστε μας βοηθάει να εδραιώνουμε υγιείς σχέσεις και υποστηρίζει πως το να ξέρουμε “να λέμε όχι” είναι ο ιδανικός τρόπος για να θεμελιώσουμε μια σχέση γόνιμη για όλες τις πλευρές, ακριβώς επειδή είμαστε ειλικρινείς οι μεν με τους δε.
Κατά τον μυστικιστή αυτόν, ο σημερινός πολιτισμός είναι εθισμένος στη δουλειά, στην κατανάλωση, στη χρέωση, στην επιτυχία και στην εξουσία. Ζούμε υπό το κράτος μιας υπερχειλίζουσας απαιτητικότητας επειδή δεν παύουμε να συγκρίνουμε τις ικανότητές μας με αυτές των άλλων. Απαιτούμε από τον εαυτό μας ανάλογα πράγματα με αυτά που έχουν επιτύχει οι άλλοι και ζούμε υποκινούμενοι από καταστάσεις και χαρακτηριστικά που δεν είναι δικά μας και που γι’ αυτό μας απογοητεύουν.
Επιστρέφοντας στον αφορισμό του Αϊνστάιν, με το που προσδιορίζουμε τα όριά μας και ανακαλύπτουμε τα αδύνατα και τα δυνατά σημεία που μας χαρακτηρίζουν, είναι η στιγμή να τα αφήσουμε πίσω. Όμως όχι για να μιμηθούμε άλλους, αλλά για να διευρύνουμε τα νοητικά όρια που έχουμε επιβάλει στον εαυτό μας.
Αυτό που θέλω να πω είναι ότι τίποτε άλλο εκτός από την ίδια τη ζωή δεν είναι, απαραίτητο για τους ανθρώπους προκειμένου να γνωρίσουν τη χαρά και την ευτυχία.
Αυτό το επιβεβαίωνα αδιάκοπα με άτομα με ειδικές ανάγκες. Είδα τεταρτοπληγικούς να χαμογελούν και ν’ αντιμετωπίζουν τη ζωή τους με χιούμορ και γέλιο, ενώ αυτοί που δούλευαν μαζί τους, προικισμένοι με όλα τα φυσικά πλεονεκτήματα, ήταν συχνά μίζεροι, ανικανοποίητοι και αγχώδεις. Είναι περίεργο ότι ορισμένοι από τους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους που γνώρισα στη ζωή μου δεν φαίνονταν να είχαν κάποιο συγκεκριμένο λόγο που ήταν χαρούμενοι. Ήταν ευτυχισμένοι, αυτό μόνο. Παρατήρησα ότι το κοινό σημείο τους ήταν το θάρρος, η προθυμία να τολμήσουν, ν’ αποτύχουν και να το ξεχάσουν˙ μια έντονη πίστη στον εαυτό τους, μια θαυμάσια εφευρετικότητα, μια εμπιστοσύνη στη δημιουργική μοναδικότητά τους και μια ικανότητα να επιμένουν στο δικό τους όνειρο.
Μεγάλο μέρος της ευτυχίας χάνεται, ίσως, στο κυνηγητό της. Ο Χόουθορν, στα Αμερικανικά Σημειωματάριά του, έγραφε ότι η ευτυχία έρχεται, πάντα συμπτωματικά. «Όταν την κάνουμε σκοπό της ζωής μας» λέει, «μας οδηγεί στο κυνήγι της αγριόχηνας που ξεφεύγει πάντα από το στόχο μας». Καλύτερα να χάσουμε το δρόμο μας και, να ακολουθήσουμε κάτι εντελώς διαφορετικό από το κυνηγητό της ευτυχίας, προτείνει ο Χόουθορν. Είναι πιο εύκολο να συναντήσουμε έτσι την ευτυχία, χωρίς καν να την έχουμε ονειρευτεί.
Μόνο η αλήθεια μπορεί να μας βοηθήσει να νιώθουμε ασφαλείς. Μόνο η αλήθεια μπορεί να μας φέρει την απαραίτητη εμπιστοσύνη που χρειάζεται για τις διαρκείς και ανθεκτικές σχέσεις. Μόνο η αλήθεια, όσο οδυνηρή κι αν είναι καμιά φορά, μπορεί να δημιουργήσει ένα σίγουρο περιβάλλον ενότητας και ανάπτυξης.
Βέβαια η αλήθεια με κεφαλαίο «Α» είναι μια δύσκολη κατάκτηση. Δεν παύει, ωστόσο, να βρίσκεται στην καρδιά του προβλήματος μιας σχέσης αγάπης. Η εμπιστοσύνη χωρίς την αγάπη είναι αδιανόητη. Όπου δεν υπάρχει εμπιστοσύνη δεν υπάρχει αγάπη.
Λοιπόν να λέμε ψέματα ή να μην λέμε; Ο δρ. Ρότζερ Γκούλντ λέει στις Μεταμορφώσεις:
Η αλήθεια, απ’ όσο ξέρουμε, πρέπει να είναι ο σκοπός μας, ανεξάρτητα από το που μας οδηγεί. Κάθε εξαπάτηση τον εαυτού μας προκαλεί λανθασμένες κρίσεις που ακολουθούνται από κακές αποφάσεις με απρόβλεπτες συνέπειες στη ζωή μας. Αλλά περισσότερο και από αυτό, κάθε προστατευτική αυτοεξαπάτηση είναι μια ρωγμή στην ψυχή μας, ένας μικρός δαίμονας που καιροφυλακτεί, έτοιμος να εξελιχθεί σ’ ένα σύμπτωμα ανεξήγητου άγχους όταν δεχτούμε μια απειλή. Οι αυτοεξαπατήσεις που σχεδιάστηκαν για να μας προστατεύσουν από τον πόνο, καταλήγουν στην πραγματικότητα να μας φέρουν περισσότερο πόνο. Οχυρώνουμε τις εξαπατήσεις μας για να τις προστατεύσουμε από τις φυσικές διορθώσεις της καθημερινής ζωής. Όσο μεγαλύτερη είναι η περιοχή του νου μας που θεωρούμε απαραίτητο να την υπερασπίσουμε, τόσο περισσότερο θα μαστίζεται η διαδικασία της σκέψης μας. Δεν θα επιτρέπουμε στο νου μας να περιπλανάται ελεύθερα, γιατί μια νέα πληροφόρηση μπορεί να αντικρούσει τις αυτοεξαπατήσεις μας. Όσο μεγαλύτερες είναι οι αυτοεξαπατήσεις, τόσο μεγαλύτερο είναι και το τμήμα του κόσμου που αποκλείουμε από τον εαυτό μας.
Από την άλλη μεριά, οι συγγραφείς Ρόμπερτ Γουλκ και η Άρθουρ Χένλεϊ, στο βιβλίο τους, Το δικαίωμα στο ψέμα, ένα από τα πιο καθοριστικά έργα πάνω στο θέμα αυτό, παρατηρούν:
Ένας πετυχημένος γάμος είναι το αποτέλεσμα τόσο των ψεμάτων όσο και της αγάπης που λειτουργούν στη ζωή τον ζευγαριού. Μολονότι με τις ευαισθησίες τους και τις συγκινήσεις τους μπορεί να συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον, δεν παύουν να είναι δυο χωριστά άτομα και τα συναισθήματά τους δεν είναι δυνατό να συμπίπτουν πάντοτε. Μια πολιτική απόλυτης ειλικρίνειας και εντιμότητας θα τους οδηγούσε, ίσως, σε φλύαρες αποκαλύψεις αλήθειας, που θα τους πλήγωνε άσκοπα και άκαιρα. Αυτό, με σειρά του, θα καταπόντιζε τη λεπτή ισορροπία του «δούναι και λαβείν» που είναι εξαιρετικά απαραίτητη ανάμεσα στο αντρόγυνο. Εποικοδομητικά, κατάλληλα και λογικά ψέματα μπορεί να έχουν ένα αμοιβαίο προστατευτικό αποτέλεσμα, και εμποδίζουν τους δύο εταίρους στο γάμο να μπλέκουν ο ένας στα πόδια του άλλον. Να γιατί το καλό ψέμα κάνει τον καλό γάμο.
Σ’ ένα άλλο σημείο, οι ίδιοι συγγραφείς δηλώνουν: «Η οικογένεια όπου όλοι λένε ψέματα παραμένει ενωμένη» . Βέβαια οι συγγραφείς δεν μιλούν για αναλήθειες που καταστρέφουν τη ζωή, αλλά για μια έλλειψη απόλυτης εντιμότητας στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, που παρέχει μια δυνατότητα προστασίας της σχέσης από συνεχή τραύματα. Και προσθέτουν:
Το μόνο ψέμα που αξίζει να ειπωθεί είναι μια αναλήθεια που μπορεί ν’ αλλάξει την κατάσταση προς το καλύτερο. Το ψέμα αυτό πρέπει να είναι δικαιωμένο, τεχνικά άρτια και κατάλληλο στην περίσταση. Για να πάρει μια πιστευτή απόφαση για ένα ψέμα, ένας υποψήφιος ψεύτης πρέπει να ζυγίζει τα πιθανά, οφέλη και τους πιθανούς κινδύνους, μια διαδικασία παραπλήσια προς το παιχνίδι «αλήθεια ή συνέπειες».
Είμαστε πολύ εκλογικευμένοι στις σχέσεις μας, υπερβολικά ταξινομημένοι, οργανωμένοι και προβλεπτικοί. Χρειαζόμαστε ένα μέρος από τούτη τη μεριά της τρέλας και του παραλογισμού, όπου να μπορούμε από καιρό σε καιρό ν’ αφήνουμε την κοσμικότητα και να μετακινούμαστε στο αυθόρμητο και στο ανέλπιστο, σ’ ένα επίπεδο που περικλείει μια μεγαλύτερη αίσθηση ελευθερίας και κινδύνου – ένα ενεργητικό περιβάλλον γεμάτο εκπλήξεις, που ενθαρρύνουν την αίσθηση της περιπέτειας˙ εδώ, ιδέες και αισθήματα, που σε διαφορετική περίπτωση θα ήταν δύσκολο να εκδηλωθούν, μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα. Σ’ ένα χαρούμενο περιβάλλον είναι εύκολο να βρεθεί ο δεσμός της αγάπης. Όταν γελούμε και ενθουσιαζόμαστε όλοι μαζί, ξεπερνούμε την αιτία και τη λογική, όπως ακριβώς κάνει ο κλόουν. Μιλάμε μια παγκόσμια γλώσσα. Νιώθουμε πιο δεμένοι ο ένας με τον άλλον.
Η χαρά, το χιούμορ, το γέλιο, όλα αυτά είναι θαυμάσια και προσιτά εργαλεία για να φέρουν την άνεση και τη φρεσκάδα σε μια σχέση. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ξεπεραστούν οι αναστολές και η ένταση. Ο Δρ. Γονίλιαμ Φράι του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ έγραψε ότι το γέλιο βοηθάει στη δυσπεψία (εγκαταλείψτε τα αντιοξικά σας) διεγείρει την καρδιά, δυναμώνει τους μυώνες (εγκαταλείψτε το τζόγκινγκ), ενεργοποιεί τις δημιουργικές λειτουργίες του νου και κρατά τον άνθρωπο ζωηρό και σβέλτο (εγκαταλείψτε τα τεχνητά διεγερτικά). Κι όλα αυτά μ’ ένα δυνατό γέλιο.
Η χαρά και η ευτυχία είναι απλώς καταστάσεις του νου. Και ακριβώς γι’ αυτό μπορούν να μας βοηθήσουν να βρούμε δημιουργικές λύσεις. ‘Όταν νιώθουμε χαρούμενοι και ευτυχισμένοι, όταν βρισκόμαστε σε μια κατάσταση ευφορίας, είμαστε πιο ανοιχτοί στη ζωή, πιο ικανοί να δούμε τα πράγματα καθαρά και να ελέγξουμε τις καθημερινές εντάσεις. ‘Όταν γελάμε το σώμα εκκρίνει μια ειδική ορμόνη που είναι ένας φυσικός δολοφόνος του πόνου. Ο Νόρμαν Κάζινς υποστηρίζει ότι αυτοθεραπεύτηκε από μια ανίατη αρρώστια χρησιμοποιώντας, ανάμεσα στ’ άλλα, τη δύναμη του γέλιου. Το αυθόρμητο βροντερό γέλιο, που σε κάνει να τινάζεσαι στη θέση σου, προκαλεί τη δόνηση σε όλα τα βασικά όργανα τον σώματος, όπως ακριβώς συμβαίνει με το καλό τροχάδην. Αν, λοιπόν, είμαστε πολύ τεμπέληδες και αποφεύγουμε το τροχάδην, μπορούμε να γελάμε. Υπηρετούμε εξίσου καλά την υγεία μας! Πέταξε την ασπιρίνη και σάρκασε οτιδήποτε σε απελπίζει.
Χρόνια ολόκληρα μου έλεγαν ότι δεν έπαιρνα τη ζωή στα σοβαρά, ότι η στάση μου αυτή θα με οδηγούσε στον όλεθρο και στην καταστροφή. Ένας άνθρωπος με το δικό μου επαγγελματικό υπόβαθρο θα έπρεπε να είναι ένα υπόδειγμα – ακέραιος, επίμονος, σοβαρός, με τα πόδια του να «πατάνε σταθερά στο έδαφος». Με τα δυο μου πόδια να «πατάνε σταθερά στο έδαφος» κατάλαβα ότι δεν μπορούσα να φορέσω το παντελόνι μου. Με τα πόδια μου στον αέρα, είναι πιο εύκολο!
«Η χαρά έρχεται στη ζωή μας», λέει ο Τζόζεφ Άντισον, «όταν έχουμε κάτι να κάνουμε, κάτι ν’ αγαπάμε και κάτι για να ελπίζουμε».
Ζήσε με πληρότητα και αφθονία. Αγάπα ολοκληρωτικά και χωρίς φόβο. Άφησε την ελπίδα να λάμψει και ποτέ μην παραιτείσαι από το όνειρο. Όλα αυτά θα μας βοηθήσουν, αλλά η χαρά θα είναι δική μας, όταν εμείς το επιλέξουμε. Ο Αβραάμ Λίνκολν μας υπενθυμίζει: «Οι πιο πολλοί άνθρωποι είναι τόσο ευτυχισμένοι όσο αποφασίζουν να είναι».
Πολλές σχέσεις έχουν διασωθεί από ένα σπαρταριστό, ακράτητο γέλιο.
Ο Πλάτων δεν εμπιστεύεται τη λαϊκή κουλτούρα και θεωρεί πως οι επιδράσεις της καταπνίγουν την ανεξάρτητη σκέψη. Η δυσπιστία του εκφράζεται παραστατικά στο παρακάτω χωρίο της Πολιτείας. (429a-c):
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Αν λοιπόν τύχει να λάβει [κάποιος με ιδιοσυγκρασία φιλοσοφική] την προσήκουσα μάθηση, μεγαλώνοντας θα φθάσει οπωσδήποτε να κατακτήσει κάθε αρετή, αν όμως η φιλοσοφική του φύση ανατραφεί σε ακατάλληλο έδαφος γιατί εκεί έτυχε να σπαρθεί και να φυτευτεί, θα καταλήξει στα εντελώς αντίθετα, εκτός κι αν βάλει το χέρι του κάποιος θεός. Ή μήπως νομίζεις κι εσύ, όπως ο πολύς ο κόσμος, ότι κάποιοι νέοι διαφθείρονται από τους σοφιστές, κι ότι κάποιοι σοφιστές που δρουν ως ιδιώτες είναι που τους διαφθείρουν σε μεγάλο βαθμό; Και δεν νομίζεις πως όσοι τα λένε αυτά είναι οι πιο μεγάλοι σοφιστές, και πως αυτοί εκπαιδεύουν τον κόσμο εξ ολοκλήρου και τους φτιάχνουν όλους-νέους και γέρους, άντρες και γυναίκες- όπως τους θέλουν αυτοί;
– Πότε γίνεται αυτό;
– Όταν μαζεύονται πλήθη στις συνελεύσεις ή στα δικαστήρια ή στα θέατρα ή στα στρατόπεδα ή οπουδήποτε αλλού συγκεντρώνεται κόσμος και κάνει θόρυβο, κι από τα όσα λέγονται ή γίνονται εκεί πέρα, άλλα τα αποδοκιμάζει κι άλλα τα παινεύει- υπέρμετρα και στις δυο περιπτώσεις- ξεφωνίζοντας και χειροκροτώντας, κι αντιλαλούν τα βράχια κι ο τόπος τριγύρω και διπλασιάζουν τον σαματά των αποδοκιμασιών και των επαίνων. Μέσα σε τέτοιο περιβάλλον, πώς τον φαντάζεσαι τον νέο, τι νομίζεις πως θα ’λεγε η καρδιά του; Ποια ιδιωτική παιδεία θα άντεχε σ’ ένα τέτοιο κατακλυσμό αποδοκιμασιών και επαίνων και δεν θα παρασυρόταν προς τα κει που θα την πήγαινε το ρεύμα, και δεν θα ενστερνιζόταν κι αυτός τις ίδιες απόψεις με τους άλλους για το τι είναι καλό ή άσχημο, και δεν θα καταγινόταν με τα ίδια; Δεν θα γινόταν ίδιος με δαύτους;
Εχθές, το σήμερα ήταν μέλλον κι εσύ το ονειρευόσουν. Τώρα βρίσκεται εδώ. Τι συμβαίνει; Είσαι ευτυχισμένος;
Το χθες ήταν επίσης μέλλον κάποτε. Το παρελθόν ήταν κάποτε μέλλον και τώρα έχει φύγει. Και το μέλλον επίσης θα φύγει.
Κοροϊδεύεις τον εαυτό σου με το να ονειροπολείς.
Κοίταζε αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Αν το αναβάλλεις έστω και για μια στιγμή, χάνεις και τότε γίνεται συνήθεια, μια πολύ βαθιά ριζωμένη συνήθεια. Αύριο επίσης θα χάσεις και μεθαύριο επίσης, επειδή εσύ θα παραμείνεις ο ίδιος. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά και η συνήθειά σου να ονειροπολείς θα γίνει ακόμη πιο δυνατή.
Και ονειρεύεσαι κάτι, το επιθυμείς, το λαχταράς και όταν συμβεί, βλέπεις ότι εξακολουθείς να είσαι ανικανοποίητος.
Τώρα κάτι άλλο σε κάνει δυστυχισμένο.
Αυτό είναι που πρέπει να γίνει κατανοητό. Αν η επιθυμία σου δεν εκπληρωθεί, απογοητεύεσαι. Αν εκπληρωθεί, πάλι απογοητεύεσαι.
Αυτή είναι η δυστυχία της επιθυμίας.
Ακόμη κι αν εκπληρωθεί, εσύ δεν αισθάνεσαι πληρότητα.
Ξαφνικά εμφανίζονται καινούργια πράγματα.
Ο νους συνεχίζει να σου λέει: “Κάνε αυτό, κάνε εκείνο. Αγόρασε αυτό, αγόρασε το άλλο… διαφορετικά πώς μπορείς να είσαι ευτυχισμένος;”
Αν η ευτυχία σου έχει προϋποθέσεις, θα παραμείνεις δυστυχισμένος.
Αν δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος έτσι όπως είσαι…
Ξέρω ότι η δουλειά είναι σκληρή, ότι ο μισθός είναι λίγος, ότι η ζωή είναι ένας αγώνας, αν όμως δεν μπορείς να είσαι ευτυχισμένος έτσι όπως είσαι, δεν πρόκειται να είσαι ποτέ ευτυχισμένος.
Αν δεν είσαι ευτυχισμένος χωρίς κανένα λόγο, θα βρίσκεις πάντοτε κάτι για να καταστρέψει την ευτυχία σου. Πάντοτε θα βρίσκεις ότι κάτι λείπει. Κι εκείνο που “λείπει”, θα γίνει και πάλι η ονειροπόλησή σου.
Και ποτέ δεν μπορείς να τα έχεις όλα. Ακόμη κι αν αυτό ήταν εφικτό, ακόμη και τότε εσύ δεν θα ήσουν ευτυχισμένος.
Απλώς δες το μηχανισμό του νου: Αν έχεις τα πάντα, όλα όσα επιθυμείς, ξαφνικά θα αρχίσεις να βαριέσαι. Ο νους δεν θα σου επιτρέψει ποτέ να είσαι ευτυχισμένος.
Όποιες κι αν είναι οι προϋποθέσεις, ο νους πάντα βρίσκει κάτι για να είναι δυστυχισμένος. Δεν χρειάζεται να κάνεις προσπάθεια για να αναπνέεις ούτε να θέτεις προϋποθέσεις. Απλώς αναπνέεις. Το ίδιο ακριβώς είναι η ευτυχία.
Η ευτυχία είναι η εσωτερική σου φύση. Δεν χρειάζεται καμία εξωτερική προϋπόθεση. Η ευδαιμονία είναι η φυσική σου κατάσταση, δεν είναι επίτευγμα. Αν απλώς ξεφορτωθείς το μηχανισμό του νου, αρχίζεις να αισθάνεσαι ευδαιμονικά.
Ρωτάς: “Γιατί συνεχώς ονειρεύομαι το μέλλον;”
Ονειρεύεσαι το μέλλον, επειδή δεν έχεις γευτεί το παρόν.
Άρχισε να γεύεσαι το παρόν. Βρες μερικές στιγμές, που απλώς τις ευχαριστιέσαι.
Όταν κοιτάζεις τα δέντρα, να τα κοιτάζεις ολόκληρος.
Όταν ακούς τα πουλιά, να τα ακούς ολόκληρος. Άφησέ τα να αγγίξουν τον βαθύτερο πυρήνα σου. Άφησε το τραγούδι τους να απλωθεί σε όλο σου το είναι.
Όταν κάθεσαι στην άκρη της θάλασσας, απλώς άκουγε τον άγριο βρυχηθμό των κυμάτων, επειδή εκείνος ο άγριος βρυχηθμός δεν έχει ούτε παρελθόν ούτε μέλλον. Αν μπορείς να συντονιστείς μαζί του, θα γίνεις κι εσύ επίσης ένας άγριος βρυχηθμός.
Αγκάλιασε το δέντρο και χαλάρωσε μαζί του. Νιώσε το πράσινό του να μπαίνει μέσα σου.
Ξάπλωσε στην άμμο, ξέχνα τον κόσμο, νιώσε τη ζέστη της να μπαίνει μέσα σου.
Πήγαινε στο ποτάμι, κολύμπησε κι άφησε το ποτάμι να κολυμπήσει μαζί σου.
Κάνε ό,τι αισθάνεσαι ότι σ’ ευχαριστεί κι απόλαυσέ το ολοκληρωτικά.
Εκείνες τις στιγμές, το παρελθόν και το μέλλον θα εξαφανιστούν κι εσύ θα βρίσκεσαι στο εδώ και τώρα.
Η κβαντική τεχνολογία υπόσχεται μεγάλα πράγματα για την ψηφιακή ασφάλεια και την υπολογιστική ισχύ, αλλά το ίδιο πράγμα στην οποία βασίζεται – η κβαντική διεμπλοκή – έχει μέχρι στιγμής αποδειχθεί άκαμπτη για να είναι αξιόπιστα ελέγξιμη. Όμως μια νέα μέθοδος για την διεμπλοκή των σωματιδίων έχει ρυθμιστεί για να το αλλάξει αυτό, παρέχοντας όλες τις σημαντικές κβαντικές καταστάσεις όταν τις θέλουμε, όσο τις χρειαζόμαστε, δηλαδή «κατά παραγγελία» (on demant).
Οι φυσικοί από το QuTech στο Ντελφτ στην Ολλανδία δεν είναι ξένοι στις ιδιοτροπίες της κβαντικής διεμπλοκής – το φαινόμενο όπου δύο σωματίδια συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους, έτσι ώστε ό, τι συμβαίνει σε κάποιο από αυτά να επηρεάζει άμεσα το άλλο, ανεξάρτητα από το πόσο μακριά είναι, ένα φαινόμενο που ο Αϊνστάιν ονόμασε “στοιχειωμένη δράση από απόσταση”.
Το 2015, οι ίδιοι φυσικοί στο Delft “έκλεισαν”ένα ενοχλητικό παραθυράκι που θα μπορούσε να δείξει ότι ήταν λιγότερο «τρομακτικό» από ό, τι πρότεινε ποτέ ο Αϊνστάιν. Στο πείραμά τους τότε χρησιμοποίησαν μεταδιδόμενα φωτόνια για να κάνουν πεπλεγμένα δύο ηλεκτρόνια σε απόσταση 1,3 χιλιομέτρων.
Η προέλευση των φωτονίων και οι αποστάσεις ξεχωριστά χρησιμοποιήθηκαν για να δείξουν ότι όλη αυτή η μαγική πράξη ήταν πράγματι αληθινά περίεργη αλλά και πραγματική, επιβεβαιώνοντας πειραματικά την κβαντική διεμπλοκή χωρίς κανένα κενό για πρώτη φορά.
Όμως αυτή η ίδια μέθοδος ανάμειξης φωτονίων με ηλεκτρόνια έχει πλέον αποδειχτεί χρήσιμη με άλλο τρόπο – παίζουν βασικό ρόλο σε μια μέθοδο που μπορεί να παράγει 40 διεμπλοκές κατόπιν ζήτησης (on demand ) σε ένα δευτερόλεπτο.
«Αυτή η νέα μέθοδος είναι χίλιες φορές πιο γρήγορα από ό, τι με την παλιά μέθοδο», λέει ο φυσικός Peter Humphreys.
Η ίδια η διεμπλοκή σχηματίζεται χρησιμοποιώντας την αρχική της μέθοδο – δύο χωρισμένα ηλεκτρόνια που υπάρχουν σε μια αναποφάσιστη κατάσταση, που το καθένα τα κτυπάμε με ένα φωτόνιο.
Τα δύο φωτόνια στη συνέχεια συνδυάζονται σε ένα μόνο κύμα και “μεταφράζονται”, αποκαλύπτοντας έτσι πληροφορίες για τις καταστάσεις των δύο ηλεκτρονίων. Αν όλα πάνε καλά, τα ηλεκτρόνια μπορούν να θεωρηθούν πεπλεγμένα.
Αυτό δεν λειτουργούσε πάντα όπως είχε προγραμματιστεί, αλλά με κάποιους έξυπνους ελέγχους και ισορροπίες, η όλη διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί αρκετά γρήγορα ώστε να υποσχεθούν πεπλεγμένα σωματίδια.
«Οι έλεγχοι αυτοί κρατάνε ένα μόνο κλάσμα του συνολικού πειραματικού χρόνου, επιτρέποντάς μας να διασφαλίσουμε ότι το σύστημά μας είναι έτοιμο για διεμπλοκή, χωρίς καμία χειροκίνητη δράση», λέει ο επικεφαλής του σχεδίου , Ronald Hanson.
Για να πάρετε μια καλύτερη ιδέα για το πώς λειτουργεί η διαδικασία, αυτό το βίντεο την εξηγεί πολύ διασκεδαστικά.
Πως λειτουργεί αυτή η διαδικασία;
Φανταστείτε ότι αγοράζετε ένα ζευγάρι παπούτσια, αλλά κατά λάθος αφήνεται ένα από αυτά (αριστερό ή δεξιό) στο κατάστημα. Όταν φτάσετε στο σπίτι, θα γνωρίζετε αμέσως ποιό αφήσατε πίσω στο κατάστημα, απλώς κοιτάζοντας το κουτί.
Αυτό μοιάζει με την κβαντική διεμπλοκή. Καθώς αλληλεπιδρούν δύο σωματίδια, το καθένα θα επηρεάσει το άλλο με προβλέψιμο τρόπο. Μπορείτε να δείτε κάποιο από αυτά, για να προσδιορίσετε την κατάσταση του άλλου, είτε πρόκειται για ορμή είτε για ιδιοπεριστροφή ή την θέση.
Αυτό που μπέρδευε τον Αϊνστάιν ήταν η πρόταση των φυσικών ότι πριν κοιτάξετε μέσα στο κουτί αυτό το παπούτσι είναι ταυτόχρονα αριστερό και δεξιό.
Με άλλα λόγια, η πραγματικότητα, όπως την βιώνουμε, δεν έχει συγκεκριμένη κατάσταση μέχρι να μπορέσουμε να την μετρήσουμε. Τα σωματίδια έχουν σπιν προς τα πάνω και προς τα κάτω, έχουν πολλαπλές θέσεις και δεν έχουν μια συγκεκριμένη ορμή.
Έτσι, εξηγώντας το με μια κβαντική προοπτική, μόλις δείτε το αριστερό παπούτσι στο κουτί σας, αμέσως ξέρουμε ότι αυτό που έμεινε πίσω είναι το δεξί παπούτσι.
Ο Αϊνστάιν σκέφτηκε ότι αυτό το συμπέρασμα ήταν γελοίο. Φαντάστηκε ότι τα παπούτσια ήταν εκεί όλα μαζί. Άλλοι διαφώνησαν, πιστεύοντας ότι υπήρχε κάποια φυσική συνωμοσία ανάμεσα στα δύο παπούτσια που τα ώθησε να συμφωνήσουν την ίδια στιγμή που εσύ τα παρατήρησες.
Όσο περίεργο κι αν είναι, ο Αϊνστάιν εξακολουθεί να είναι σχεδόν σίγουρα λανθασμένος. Και πρέπει απλώς να το αντιμετωπίσουμε, επειδή η κβαντική διεμπλοκή έχει αποδειχθεί σωστή ξανά και ξανά.
Ευτυχώς αυτό το συνολικά αναποφάσιστο αριστερό παπούτσι-δεξιό παπούτσι είναι χρήσιμο. Ή μάλλον, τα μαθηματικά που περιγράφουν αυτή την αναποφάσιστη κατάσταση είναι χρήσιμη, αν εφαρμόσετε τα σωστά στατιστικά εργαλεία για να την αναλύσετε.
Κι αυτό είναι που βρίσκεται πίσω από την ιδέα ενός κβαντικού υπολογιστή – οι αναποφάσιστες κβαντικές καταστάσεις που ονομάζονται qubits κάνουν πολύ γρήγορα τη λύση των προβλημάτων, που θα ήταν σχεδόν αδύνατο να γίνουν αν έπρεπε να τα λύσουμε με τον παλιό τρόπο χρησιμοποιώντας τα κανονικά 1s και 0s.
Γιατί εάν θέλουμε κβαντικούς υπολογιστές, θα χρειαστούμε ένα σύνθετο σύστημα κβαντικών πεπλεγμένων σωματιδίων Τα κανονικά δυαδικά ψηφία μπορούν να υπάρχουν σε δύο καταστάσεις – 1 ή 0. Τα qubits όμως βασίζονται επίσης στο δυαδικό σύστημα, αλλά χάρη στην διεμπλοκή τους, μπορούν να υπάρξουν σε μια υπέρθεση και των δύο καταστάσεων, αντί της μιας ή της άλλης, όπως πρέπει να κάνουν τα απλά bits.
Και η «τρομακτική» συνωμοσία του Αϊνστάιν πίσω από τις σκηνές της πραγματικότητας; Είναι επίσης χρήσιμο αν θέλετε να βεβαιωθείτε ότι κανένας δεν έχει ρίξει μια ματιά στο υπερ-μυστικό κρυπτογραφημένο μήνυμα ή να μεταδώσει μια κατάσταση διεμπλοκής σε, κάτι σαν, ένα κβαντικό δίκτυο.
Αλλά το να κρατήσουμε τα σωματίδια σε κατάσταση «αριστερού παπουτσιού / δεξιού παπουτσιού» δεν είναι εύκολο. Η πραγματικότητα θέλει να ανοίξει αυτό το κουτί για εσάς.
Για αυτό το τελευταίο πείραμα είναι τόσο συναρπαστικό.
Αυτή η μέθοδος γρήγορης πυροδότησης, δοκιμής και σφάλματος συνδυάζεται με τρόπους για να διασφαλιστεί ότι η κβαντική κατάσταση προστατεύεται από εξωτερικές παρεμβολές, πράγμα που σημαίνει ότι για πρώτη φορά μπορεί να δημιουργηθεί διεμπλοκή γρηγορότερα από ότι αυτή χάνεται.
Ο γρήγορος ρυθμός στην κβαντική τεχνολογία είναι σημαντικός αν θέλουμε να ξεπεράσουμε τα πολυάριθμα εμπόδια για να κάνουμε την κβαντική υπολογιστική πραγματικότητα. Τρομακτική ή όχι, σιγά-σιγά κατακτάμε την εύθραυστη φύση της πραγματικότητας, bit με qubit.
Τα βαρυτικά κύματα που ανιχνεύονται από τη συγχώνευση μαύρων οπών στο LIGO, ίσως να προέρχονται από τη σύγκρουση όχι μαύρων οπών αλλά σκουληκότρυπων. Όταν δύο σκουληκότρυπες συγκρούονται, θα μπορούσαν να παράγουν κυματισμούς στον χωροχρόνο που μεταφέρονται πολύ μακριά τους. Και τα μελλοντικά μέσα ανίχνευσης, όπως το ανανεωμένο LIGO, θα μπορούσαν να ανιχνεύσουν αυτή την «ηχώ» της βαρύτητας, παρέχοντας αποδείξεις ότι αυτές οι υποθετικές σήραγγες του χωροχρόνου (σκουληκότρυπες) υπάρχουν στην πραγματικότητα, αναφέρει μια νέα δημοσίευση.
Μια ιδέα για το πως μοιάζει μια σκουληκότρυπα.
Το Παρατηρητήριο βαρυτικών κυμάτων (LIGO) έχει ήδη εντοπίσει κυματισμούς του χωρο-χρόνου, τα βαρυτικά κύματα, που προέρχονται από τη συγχώνευση μαύρων οπών – ανακαλύψεις που οδήγησαν στο βραβείο Νόμπελ το 2017.
Αλλά ενώ η ανίχνευση του LIGO ήταν μία από τις πολλές παρατηρήσεις που υποστηρίζουν την ύπαρξη μαύρων τρυπών, αυτά τα εξωτικά αντικείμενα εξακολουθούν να δημιουργούν θεωρητικά προβλήματα. Για παράδειγμα, φαίνεται να είναι ασυμβίβαστα με τους νόμους της κβαντικής μηχανικής. Ένας τρόπος για να επιλυθούν αυτά τα προβλήματα είναι εάν οι μαύρες τρύπες ήταν στην πραγματικότητα σκουληκότρυπες.
Σημείο χωρίς επιστροφή
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των μαύρων οπών είναι ο ορίζοντας γεγονότων, μια περιοχή του χωροχρόνου πέρα από την οποία τίποτα δεν μπορεί να ξεφύγει, ούτε καν το φως. Εάν πετάξετε κάτι σε μια μαύρη τρύπα, χάνεται για πάντα – σε κάποιο βαθμό βέβαια. Γιατό ο Stephen Hawking ανακάλυψε ότι, χάρη σε ένα φαινόμενο που είναι γνωστό ως κβαντική σήραγγα, οι μαύρες τρύπες θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να παράγουν μια μικροσκοπική ακτινοβολία, η οποία θα έμελλε να είναι γνωστή ως ακτινοβολία Hawking. Για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, οι μαύρες τρύπες θα μπορούν ακόμη και να εξατμιστούν λόγω αυτής της ακτινοβολίας.
«Αλλά αυτό που προκύπτει είναι τυχαίο», δήλωσε ο Amber Stuver, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο Villanova της Πενσυλβανίας, ο οποίος δεν συμμετείχε στη νέα έρευνα. Η ακτινοβολία δεν περιέχει καμία ένδειξη για το τι πήγε μέσα στη μαύρη τρύπα.
«Στην κβαντικομηχανική, εάν γνωρίζετε τα πάντα για ένα συγκεκριμένο σύστημα, τότε θα πρέπει να μπορείτε να περιγράψετε το παρελθόν και το μέλλον του», ανέφερε. Αλλά επειδή κάθε πληροφορία που πηγαίνει σε μια μαύρη τρύπα έχει φύγει για τα καλά, ένας ορίζοντας γεγονότων δεν δουλεύει στην κβαντική μηχανική.
Για να επιλυθεί αυτό το αποκαλούμενο παράδοξο της πληροφορίας για την μαύρη τρύπα, ορισμένοι φυσικοί πρότειναν ότι δεν υπάρχουν ορίζοντες γεγονότων. Αντί για αβύσσους από τις οποίες τίποτα δεν μπορεί να επιστρέψει, οι μαύρες τρύπες μπορούν στην πραγματικότητα να είναι μια σειρά υποθετικών αντικειμένων σαν τη μαύρη τρύπα, που δεν έχουν ορίζοντες γεγονότων, όπως είναι τα μποζονικά αστέρια (ένα υποθετικό συμπαγές αστέρι που δεν αποτελείται από ηλεκτρόνια, πρωτόνια, νετρόνια ή μιόνια και εξισορροπείται από τη βαρυτική κατάρρευση με την πίεση εκφυλισμού ή άλλες κβαντικές ιδιότητες πχ ένα άστρο αποκλειστικά από κουάρκ), τα gravastars (Gravitational Vacuum Star) υποθετικά αντικείμενα ως μία εναλλακτική λύση στη θεωρία της μαύρης τρύπας και είναι μια προσπάθεια να «εκσυγχρονιστεί» η θεωρία με την ενσωμάτωση της κβαντικής μηχανικής, τα υποθετικά fuzzballs της θεωρίας υπερχορδών (που είναι μια κβαντική περιγραφή των μαύρων οπών, λύνοντας έτσι δύο δυσβάσταχτα προβλήματα που δημιουργούν οι κλασσικές μαύρες τρύπες για τη σύγχρονη φυσική) και τέλος οι σκουληκότρυπες που είχαν υποθέσει την ύπαρξη τους οι Albert Einstein και Nathan Rosen πριν από δεκαετίες.
Βαρυτικά κύματα σαν της μαύρης οπής
Σε μια μελέτη του 2016 στο περιοδικό Physical Review Letters, φυσικοί υποθέτουν ότι εάν συγκρούονται δύο σκουληκότρυπες, θα παράγουν βαρυτικά κύματα πολύ παρόμοια με αυτά που παράγονται από τη συγχώνευση μαύρων τρυπών. Η μόνη διαφορά στο σήμα θα ήταν στην τελευταία φάση της συγχώνευσης, όταν η νεοσυσταθείσα μαύρη τρύπα ή σκουληκότρυπα χαλαρώνει στην τελική της κατάσταση (ringdown).
Επειδή οι σκουληκότρυπες δεν έχουν ορίζοντες γεγονότων, τα κύματα βαρύτητας που κτυπούν αυτά τα αντικείμενα θα μπορούσαν να αναπηδήσουν πίσω, δημιουργώντας μια ηχώ κατά τη διάρκεια αυτής της χαλάρωσης (ringdown).
«Το εσωτερικό του αντικειμένου αυτού είναι ένα είδος κοιλότητας όπου αντανακλώνται τα κύματα της βαρύτητας», ανέφεραν οι ερευνητές της νέας μελέτης. «Η παραγωγή της βαρυτικής ηχούς δεν διαφέρει πολύ από την συνήθη ηχώ που ακούμε σε μια κοιλάδα».
Σε μια δημοσίευση στο περιοδικό Physical Review D, ομάδα φυσικών από το Βέλγιο και την Ισπανία ανέλυσε τις σκουληκότρυπες που περιστρέφονται, οι οποίες είναι πιο ρεαλιστικές από τις μη περιστρεφόμενες που μελετήθηκαν το 2016. Υπολόγισαν πώς θα φαινόταν το προκύπτον σήμα του βαρυτικού κύματος αν συγχωνευτούν οι σκουληκότρυπες.
Επειδή όμως η ισχύς του σήματος πέφτει κατά τη διάρκεια αυτής της χαλάρωσης, αυτό το τμήμα του σήματος θα ήταν πολύ αδύναμο για να ανιχνευτεί με την τρέχουσα διαμόρφωση του LIGO. Αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει στο μέλλον, καθώς οι ερευνητές συνεχίζουν να αναβαθμίζουν και να τελειοποιούν το LIGO, ανέφεραν οι ερευνητές.
Ακόμα, οι σκουληκότρυπες συχνά χρησιμοποιούνται σε ταινίες και βιβλία ως διαγαλαξιακούς δρόμους. Ωστόσο, για να μπορούν να είναι προσβάσιμες οι σκουληκότρυπες, ίσως θα χρειαστείτε κάποια άγνωστη εξωτική ύλη για να τις κρατήσετε ανοιχτές. Τον Δεκέμβριο του 2017, οι φυσικοί ασχολήθηκαν με σκουληκότρυπες που δεν χρειάζονται εξωτική ύλη, αλλά, όπως όλες οι σκουληκότρυπες, έχουν πολύ περίεργη θεωρία. «Από την άλλη πλευρά, οι επιπτώσεις από την ανίχνευση της ηχούς θα είχαν θεαματική σημασία στη φυσική», λένε οι ερευνητές. «Έτσι, δεδομένου ότι ένα πραγματικό πειραματικό τεστ θα είναι διαθέσιμο σύντομα, αξίζει να τα εξερευνήσετε.»
«Τώρα είναι η στιγμή να λάβουμε σοβαρά υπόψη ότι υπάρχουν και άλλα αντικείμενα που μπορούν να είναι τόσο μαζικά και συμπαγή όσο και οι μαύρες τρύπες», δήλωσε ο Vitor Cardoso, φυσικός στο Πανεπιστήμιο της Λισαβόνας στην Πορτογαλία, ο οποίος συμμετείχε και στην προηγούμενη μελέτη για τις σκουληκότρυπες. «Εναι ένα από τα πιο συναρπαστικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε με τα κύματα βαρύτητας»
Η θεωρία της Γενικής σχετικότητας μπορεί να περιγράψει τον τρόπο που ο χωροχρόνος καμπυλώνεται γύρω από ένα σώμα πολύ μεγάλης μάζας, όπως είναι μια μαύρη τρύπα. Η καμπύλωση του χωροχρόνου βασίζεται στον υπολογισμό μιας μαθηματικής ποσότητας, της μετρικής του χωροχρόνου. Οι δε εξισώσεις της Γενικής Σχετικότητας επιτρέπουν τον υπολογισμό αυτής της μετρικής.
Μόλις ένα μήνα μετά την δημοσίευση από τον Αϊνστάιν – στα τέλη του 1915 – της Γενικής Σχετικότητας, ο αστρονόμος Karl Schwarzschild χρησιμοποίησε τις σχετικές εξισώσεις για τον υπολογισμό της μετρικής του χωροχρόνου γύρω από ένα σφαιρικά συμμετρικό, μη περιστρεφόμενο μεγάλης μάζας σώμα χωρίς ηλεκτρικό φορτίο. H λύση του Karl Schwarzschild περιγράφει, επίσης, και την καμπύλωση του χωροχρόνου γύρω από ένα σώμα που δεν επιτρέπει τη διαφυγή του φωτός, δηλαδή μιας μαύρης τρύπας. Μόνο το κέντρο της μαύρης τρύπας, το σημείο δηλαδή που η καμπύλωση του χωροχρόνου τείνει στο άπειρο, δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί από τη μετρική του Schwarzschild. H σφαιρική επιφάνεια σε απόσταση από το κέντρο αριθμητικά ίση με το διπλάσιο της μάζας της μαύρης τρύπας ονομάζεται επιφάνεια Schwarzschild ή απλά ορίζοντας γεγονότων και καθορίζει την επιφάνεια από την οποία η ταχύτητα διαφυγής είναι ίση με την ταχύτητα του φωτός.
Ταξίδι προς τις μαύρες τρύπες Schwarzschild
O ορίζοντας είναι μια νοητή επιφάνεια γύρω από μια μαύρη τρύπα που «επιτρέπει» την είσοδο οποιουδήποτε αντικειμένου ή ακτινοβολίας προς την ιδιομορφία ή μοναδικότητα (singularity) , το κέντρο δηλαδή της μαύρης τρύπας, όχι όμως και προς την αντίθετη κατεύθυνση. Οτιδήποτε βρεθεί μέσα από τον ορίζοντα γεγονότων μιας μαύρης τρύπας δεν μπορεί να διαφύγει από τη βαρυτική της έλξη. Στο δε εσωτερικό του ορίζοντα η στρέβλωση του χωροχρόνου είναι τόσο έντονη που οι ρόλοι του χώρου και χρόνου αντιστρέφονται. H συντεταγμένη δηλαδή της απόστασης στις τρεις χωρικές διαστάσεις αναφέρεται πια σε χρόνο. Ένα αποτέλεσμα της παράξενης αυτής συμπεριφοράς του χωροχρόνου είναι πως οποιοδήποτε αντικείμενο βρεθεί μέσα στον ορίζοντα μιας μαύρης τρύπας, δεν μπορεί να αποφύγει τη μοναδικότητα της γιατί απλά βρίσκεται στο «μέλλον» του. Όπως . έρχεται η αυριανή ημέρα χωρίς να το θέλουμε, έτσι και το αντικείμενο δεν μπορεί να αποφύγει τη μοναδικότητα μιας μαύρης τρύπας, αν τύχει και βρεθεί στο εσωτερικό του ορίζοντα της.
Τι άραγε θα παρατηρούσε ένας αστροναύτης που θα έστρεφε το διαστημόπλοιο του προς αυτήν ξεκινώντας από μεγάλη απόσταση και έχοντας τους κινητήρες του διαστημοπλοίου σβηστούς. Αρχικά, θα μετρούσε μηδενική βαρυτική δύναμη εφόσον βρίσκεται σε κατάσταση ελεύθερης πτώσης προς τη μαύρη τρύπα. Πρόκειται για την ίδια περίπτωση που χαρακτηρίζει την κατάσταση έλλειψης βαρύτητας των αστροναυτών σε τροχιά γύρω από τη Γη. H βαρυτική έλξη της Γης είναι προφανώς υπαρκτή αλλά ο αστροναύτης δεν τη νιώθει.
Ο αστροναύτης που «πέφτει» με το διαστημόπλοιο του προς μια μαύρη τρύπα καθώς πλησιάζει όλο και περισσότερο προς το κέντρο της, αρχίζει να αισθάνεται το αποτέλεσμα των παλιρροϊκών βαρυτικών δυνάμεων. Αυτές οφείλονται στο απλό γεγονός ότι τα πόδια του αστροναύτη βρίσκονται λίγο πιο κοντά στο κέντρο της μαύρης τρύπας σε σχέση με το κεφάλι του (εφόσον η πτώση είναι «κατακόρυφη») και για τον λόγο αυτό έλκονται κάπως πιο έντονα. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται στο βαρυτικό πεδίο οποιουδήποτε αντικειμένου, αλλά για χαμηλή ένταση του βαρυτικού πεδίου, ακόμα και του Ήλιου, αυτό το φαινόμενο είναι σχεδόν αμελητέο. Για το βαρυτικό πεδίο όμως μιας μαύρης τρύπας το οποίο μεταβάλλεται πολύ έντονα με την απόσταση από το κέντρο της, οι παλιρροϊκές βαρυτικές δυνάμεις έχουν ως αποτέλεσμα τον «εφελκυσμό» του σώματος του παρατηρητή και όταν γίνουν πολύ ισχυρές, το σώμα του κυριολεκτικά ‘ξεσκίζεται’.
H απόσταση του ορίζοντα από το κέντρο της μαύρης τρύπας εξαρτάται από τη μάζα της. Αν ο αστροναύτης με το διαστημόπλοιό του πλησίαζε προς μία από τις γιγάντιες μαύρες τρύπες που πιστεύεται πως βρίσκονται στα κέντρα των γαλαξιών με μάζα της τάξης των εκατομμυρίων ηλιακών μαζών, θα είχε αρχίσει να αισθάνεται τα αποτελέσματα των παλιρροϊκών δυνάμεων σε απόσταση περίπου 600.000 χιλιομέτρων από το κέντρο της. H απόσταση αυτή βρίσκεται μέσα στον ορίζοντα γεγονότων για μια γιγαντιαία μαύρη τρύπα.
Αντίθετα, για την περίπτωση μιας μαύρης τρύπας με μάζα περίπου ίση με του Ήλιου, οι παλιρροϊκές δυνάμεις θα γίνονταν ιδιαίτερα αισθητές σε απόσταση μόνο 6.000 χλμ από το κέντρο της και το διαστημόπλοιο και ο αστροναύτης θα είχαν καταστραφεί από αυτές πολύ πριν τη διέλευση τους διαμέσου του ορίζοντα, ο οποίος για μια μικρή μαύρη τρύπα βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο της.
Δηλαδή, ένας παρατηρητής που επισκέπτεται μια γιγάντια μαύρη τρύπα προλαβαίνει να διέλθει από τον ορίζοντα της και να κινηθεί μέχρι το σημείο που οι παλιρροϊκές δυνάμεις θα του δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα. Τι ακριβώς θα βλέπει τότε ο παρατηρητής;
Περιέργως όχι και κάτι το ιδιαίτερα συναρπαστικό. Οι εικόνες των απομακρυσμένων αντικειμένων θα παρουσιάζονται παράξενα αλλοιωμένες καθώς η βαρύτητα της μαύρης τρύπας προκαλεί την κάμψη του φωτός, αλλά τίποτα πέραν αυτού. Επιπλέον, δεν συμβαίνει κάτι το ιδιαίτερο τη στιγμή που ο παρατηρητής διασχίζει τον ορίζοντα. Το φως από τα αντικείμενα έξω από τον ορίζοντα μπορεί, προφανώς, να φτάσει στον παρατηρητή, κανείς όμως έξω από τον ορίζοντα δεν μπορεί να δει τον παρατηρητή καθώς το φως που εκπέμπεται από τον ίδιο δεν μπορεί να διαφύγει από τη μαύρη τρύπα.
O χρόνος του ταξιδιού του παρατηρητή προς το κέντρο της μαύρης τρύπας εξαρτάται από την αρχική του απόσταση από το κέντρο της. Υποθέτοντας ότι ο παρατηρητής ξεκινά από απόσταση δεκαπλάσια της ακτίνας της μαύρης τρύπας ή της απόστασης του ορίζοντα γεγονότων από το κέντρο της, και ότι η μάζα της είναι της τάξης του ενός εκατομμυρίου ηλιακών μαζών, το ταξίδι του μέχρι τον ορίζοντα θα διαρκέσει 8 περίπου λεπτά της ώρας. O χρόνος για την κάλυψη της απόστασης μεταξύ του ορίζοντα και της ιδιομορφίας της μαύρης τρύπας θα είναι μόλις επτά δευτερόλεπτα. Ακόμα και αν με κάποιον τρόπο ο παρατηρητής δεν έχει διαμελιστεί στο μεταξύ λόγω των παλιρροϊκών βαρυτικών δυνάμεων, θα βρεθεί στο σημείο όπου η ίδια η δομή του χωροχρόνου καταρρέει και που αναμφίβολα σηματοδοτεί και τον δικό του θάνατο καθώς οι δυνάμεις στρέβλωσης που θα ασκηθούν επάνω του απειρίζονται.
Οι χρονική αυτή κλίμακα εξαρτάται από το μέγεθος της μαύρης τρύπας και για τον λόγο αυτόν, αν ο παρατηρητής επισκεπτόταν μια μικρότερη μαύρη τρύπα, το χρονικό διάστημα από τον ορίζοντα μέχρι το τέλος του στην ιδιομορφία θα ήταν αντίστοιχα μικρότερο. Εφόσον ο παρατηρητής έχει περάσει τον ορίζοντα της μαύρης τρύπας, ό,τι και αν επιχειρήσει, για παράδειγμα χρήση των κινητήρων του διαστημοπλοίου του, δεν μπορεί να αποφύγει την συνάντηση του με την ιδιομορφία. H χρήση μάλιστα των κινητήρων του διαστημοπλοίου ή άλλων πηγών ενέργειας, μάλλον θα επιταχύνει παρά θα επιβραδύνει το τελευταίο αυτό στάδιο του ταξιδιού.
Πώς όμως φαίνεται το ταξίδι του παρατηρητή προς τη μαύρη τρύπα σε έναν δεύτερο παρατηρητή που βρίσκεται σε σταθερή (και αρκετά μεγάλη) απόσταση από αυτή; H ροή των γεγονότων παρουσιάζεται αρκετά διαφορετική: Καθώς ο πρώτος παρατηρητής πλησιάζει ολοένα και περισσότερο προς τον ορίζοντα, ο δεύτερος παρατηρητής τον βλέπει να κινείται όλο και πιο αργά. Ουσιαστικά όσο και να περιμένει ο δεύτερος παρατηρητής, δεν πρόκειται ποτέ να δει τον πρώτο να φτάνει στον ορίζοντα της μαύρης τρύπας.
Με την ίδια λογική, ακόμα και το υλικό από το οποίο δημιουργήθηκε αρχικά η μαύρη τρύπα φαίνεται να συρρικνώνεται συνεχώς και να πλησιάζει αλλά ποτέ να μη φτάνει την ακτίνα Schwarzschild. Αυτός είναι και ο λόγος που αρχικά οι μαύρες τρύπες ονομάζονταν «παγωμένα άστρα» (frozen starts). Εμφανίζονται ως αντικείμενα, η εξέλιξη των οποίων φαίνεται να έχει παγώσει σε μέγεθος λίγο μεγαλύτερο από την ακτίνα Schwarzschild. Γιατί όμως να εμφανίζονται έτσι τα πράγματα στον δεύτερο παρατηρητή;
Αυτό μπορεί να το αντιληφθεί κανείς ως μια μορφή ‘οφθαλμαπάτης’. Δεν είναι πράγματι απαραίτητο ένα άπειρο χρονικό διάστημα για να διασχίσει ένας παρατηρητής τον ορίζοντα μιας μαύρης τρύπας. Καθώς όμως ο παρατηρητής ή το αντικείμενο ολοένα πλησιάζει τον ορίζοντα, το φως που εκπέμπει χρειάζεται όλο και περισσότερο χρόνο για να διαφύγει από το βαρυτικό πεδίο της μαύρης τρύπας και να φτάσει στη θέση του δεύτερου παρατηρητή. Ουσιαστικά, όταν ο πρώτος παρατηρητής βρίσκεται ακριβώς στον ορίζοντα, το φως του μόλις και μετά βίας μπορεί να διαφύγει από τη μαύρη τρύπα οπότε και χρειάζεται άπειρο χρόνο για να φτάσει στη θέση του δεύτερου παρατηρητή. O πρώτος παρατηρητής όμως θα έχει προ πολλού διασχίσει τον ορίζοντα και θα έχει φτάσει το τέλος του στον χώρο με την άπειρη καμπύλωση, την ιδιομορφία, ενώ ο δεύτερος θα εξακολουθεί να τον βλέπει μόλις έξω από τον ορίζοντα για πάντα.
Εκτός από την προσέγγιση της οφθαλμαπάτης, μπορεί κανείς να προσεγγίσει τη διαδικασία και με τον τρόπο που περιγράφει το παράδοξο των διδύμων της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας. Ουσιαστικά ο χρόνος ρέει πολύ πιο αργά κοντά στον ορίζοντα μιας μαύρης τρύπας σε σχέση με πιο απομακρυσμένα σημεία του διαστήματος. Έστω ένας παρατηρητής που ταξιδεύει με το διαστημόπλοιο του μέχρι ένα σημείο μόλις έξω από τον ορίζοντα μιας μαύρης τρύπας και καταφέρνει να παραμείνει εκεί για ένα χρονικό διάστημα. Εάν επιστρέψει στον δεύτερο παρατηρητή που όλο αυτό το χρονικό διάστημα βρισκόταν σε ασφαλέστερη απόσταση από τον ορίζοντα, θα διαπιστώσει πως το χρονικό διάστημα που έχει παρέλθει μακριά από την μαύρη τρύπα (στον δεύτερο παρατηρητή) ήταν κατά πολύ μεγαλύτερο. Ποια από τις δύο αυτές προσεγγίσεις είναι πιο σωστή; H απάντηση εξαρτάται από το σύστημα συντεταγμένων που χρησιμοποιείται για την περιγραφή της μαύρης τρύπας.
Αξίζει να σημειωθεί πως όλα τα παραπάνω αποτελέσματα αναφέρονται στην απλούστερη δομή μιας μαύρης τρύπας, αυτής δηλαδή που χαρακτηρίζεται από μάζα, χωρίς ηλεκτρικό φορτίο ή στροφορμή, και απορρέουν από τη λύση Schwarzschild των εξισώσεων της γενικής σχετικότητας.
Ταξίδι στις μαύρες τρύπες Kerr
Χρειάστηκαν 50 σχεδόν χρόνια μετά τις λύσεις Schwarzschild για να υπολογιστεί η μετρική του χωροχρόνου για μια περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα χωρίς ηλεκτρικό φορτίο. Το 1963, ο Νεοζηλανδός μαθηματικός Roy Kerr ανακάλυψε μια τέτοια λύση προωθώντας τη μελέτη αντικειμένων που αναμένεται να υπάρχουν στο Σύμπαν.
Ο ρώσος Igor Novikov, διευθυντής του Κέντρου Θεωρητικής Αστροφυσικής στην Κοπεγχάγη, δουλεύει πάνω στην κβαντική βαρύτητα, όπου ακόμα δεν έχει μορφοποιηθεί κάποια καθολικά αποδεκτή θεωρία. Το κέντρο μιας μαύρης τρύπας, όπου η δομή του χωροχρόνου στρεβλώνεται τόσο πολύ ώστε να κατακερματίζεται σε «κβαντικές σταγόνες», εμπίπτει ακριβώς στην περιγραφή που θα μπορούσε να επιτύχει μια ολοκληρωμένη θεωρία κβαντικής βαρύτητας. Ο Novikov έχει μελετήσει την εσωτερική δομή των μαύρων οπών σε μια προσπάθεια δημιουργίας της θεωρίας που θα περιγράφει πλήρως τη δομή του Σύμπαντος. Πριν πολλά χρόνια οι μελέτες του σχετικά με τον τρόπο που καταρρέουν οι γνωστοί νόμοι της Φυσικής στο κέντρο μιας μαύρης τρύπας, τον οδήγησαν στην άποψη ότι το ταξίδι προς το κέντρο της δεν είναι απαραίτητα τόσο καταστροφικό όσο πίστευε η επιστημονική κοινότητα μέχρι σήμερα.
O λόγος που η είσοδος σε μια μαύρη τρύπα σημαίνει σίγουρο θάνατο είναι οι τεράστιες παλιρροϊκές βαρυτικές δυνάμεις που αναπτύσσονται όσο πλησιέστερα βρίσκεται ο παρατηρητής στην ιδιομορφία. H ύπαρξη όμως της «θανατηφόρας» αυτής ιδιομορφίας δεν σημαίνει απαραίτητα σίγουρη καταστροφή για κάθε είδος μαύρης τρύπας. Μια περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα, όπως περιγράφεται από τη λύση Kerr των εξισώσεων του Αϊνστάιν, παρασύρει τον χωρόχρονο γύρω της σε μια μορφή δίνης, αλλάζοντας με τον τρόπο αυτό τη θεμελιακή του δομή. H εργασία του Kerr έδειξε πως το αποτέλεσμα της περιστροφής της μαύρης τρύπας είναι η δημιουργία ενός δεύτερου ορίζοντα μέσα στη μέχρι τότε γνωστή δομή της.
O Igor Novikov απέδειξε πως η παρουσία αυτού του δεύτερου ορίζοντα μπορεί να αλλάζει τις συνθήκες στο εσωτερικό μιας περιστρεφόμενης μαύρης τρύπας ώστε κάποιος ταξιδιώτης να μην αντιμετωπίσει τις ίδιες συνθήκες με αυτές που περιγράψαμε πιο πάνω. Σε μικρό χρονικό διάστημα μετά τη δημιουργία μιας περιστρεφόμενης μαύρης τρύπας, ο δεύτερος ορίζοντας αποτελεί απλώς μια ελαφρά αναδίπλωση του χωροχρόνου και η ακριβής του θέση εξαρτάται από την ταχύτητα περιστροφής της μαύρης τρύπας. Για τις ταχύτερα περιστρεφόμενες μαύρες τρύπες, ο δεύτερος ορίζοντας βρίσκεται στο μέσο της απόστασης ανάμεσα στον ορίζοντα και την ιδιομορφία.
Δεν παραμένει όμως έτσι για πάντα. Το ακραίο βαρυτικό πεδίο στο εσωτερικό της μαύρης τρύπας προσδίδει τεράστια ενέργεια στις ακτινοβολίες και την ύλη που κινούνται προς την ιδιομορφία. H κολοσσιαία ενέργεια όλου αυτού του υλικού και ακτινοβολίας αλλάζει σταδιακά τη φύση του δεύτερου ορίζοντα μετατρέποντας τον σε μια βαθιά πτυχή του χωροχρόνου. H απαίτηση της σταθερότητας της ταχύτητας του φωτός στην περιοχή του δεύτερου ορίζοντα, επιταχύνει τη ροή του χρόνου με τέτοιο τρόπο ώστε να συγκεντρώνεται ενέργεια σε αυτή την περιοχή ακόμα και από γεγονότα που αναφέρονται στο μέλλον του Σύμπαντος. Αποτέλεσμα όλης αυτής της διαδικασίας είναι πως ο δεύτερος ορίζοντας της μαύρης τρύπας σύντομα μετατρέπεται σε μια δεύτερη ιδιομορφία, που συγκεντρώνει άπειρο ποσό ενέργειας σε πεπερασμένο χώρο.
Αυτή η μορφή ιδιομορφίας αναφέρεται στην Αστροφυσική ως ιδιομορφία πληθωρισμού μάζας (mass inflation singularity). Πρόκειται ακριβώς για την επίδραση αυτής της δεύτερης ιδιομορφίας που αυξάνει τις πιθανότητες να εξέλθει ο παρατηρητής ζωντανός από την είσοδο του στη μαύρη τρύπα.
O Novikov υποστηρίζει πως ο εσωτερικός (δεύτερος) ορίζοντας, απορροφά ενέργεια και υλικό, εκτός από αυτό που συγκεντρώνει η μαύρη τρύπα από το εξωτερικό της και από μελλοντικούς χρόνους, και από το εσωτερικό της επίσης. Ως αποτέλεσμα μιας συνεχώς αυξανόμενης βαρυτικής έλξης, η ακτίνα του εσωτερικού ορίζοντα συνεχώς μειώνεται μέχρις ότου απορροφήσει η μοναδικότητα πληθωρισμού μάζας την αρχική μοναδικότητα της μαύρης τρύπας. Το τελικό αποτέλεσμα, όπως δείχνουν οι υπολογισμοί του Novikov, είναι μια νέα μορφή πιο «ήμερης» μαύρης τρύπας που εγκυμονεί λιγότερους κινδύνους. Οι σχετικοί υπολογισμοί υποδηλώνουν πως οι παλιρροϊκές δυνάμεις γύρω από μια ιδιομορφία πληθωρισμού μάζας δεν διαρκούν αρκετά για να προκαλέσουν τον κατακερματισμό ενός αντικειμένου. Καθώς ο χωροχρόνος είναι τόσο στρεβλωμένος κοντά στη νέα αυτή ιδιομορφία, η προσέγγιση σε αυτήν είναι το πλέον σύντομο μέρος του ταξιδιού. Οι παλιρροϊκές δυνάμεις θα έχουν άπειρη ένταση αλλά η διάρκεια τους θα είναι εξαιρετικά μικρή, προσφέροντας μια ελπίδα επιβίωσης στον επίδοξο ταξιδιώτη.
H επιλογή της κατάλληλης μαύρης τρύπας ως προορισμός είναι πρωταρχικής σημασίας. Καταρχήν θα πρέπει να είναι περιστρεφόμενη. Θα πρέπει επίσης να είναι αρκετά μεγάλης ηλικίας ώστε να έχει προλάβει να δημιουργηθεί η δεύτερη μοναδικότητα. Τέλος θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερη. Όσο μεγαλύτερη τόσο καλύτερα. O λόγος για την τελευταία συνθήκη έχει σχέση με τις παλιρροϊκές δυνάμεις. Κοντά στις μικρές μαύρες τρύπες που προέρχονται από τη βαρυτική κατάρρευση άστρων, οι παλιρροϊκές δυνάμεις είναι ιδιαίτερα ισχυρές και θα προκαλούσαν τον διαμελισμό του ταξιδιώτη πολύ πριν αυτός βρεθεί κοντά στην ιδιομορφία. Οι παλιρροϊκές δυνάμεις όμως εξαρτώνται από τη μάζα της μαύρης τρύπας και ελαττώνονται κατά ένα παράγοντα τέσσερα για κάθε διπλασιασμό της μάζας της. Για τη βελτίωση των πιθανοτήτων επιβίωσης του ταξιδιώτη συνιστάται η επίσκεψη σε μια γιγάντια μαύρη τρύπα με μάζα της τάξης των εκατοντάδων εκατομμυρίων ηλιακών μαζών. Τα παλιρροϊκά φαινόμενα κοντά σε μια τέτοια υπερβαρέα μαύρη τρύπα είναι πολύ ασθενή και ο ταξιδιώτης ούτε που θα αντιλαμβανόταν ότι διέσχισε τον ορίζοντα.
Ευτυχώς τέτοια «τέρατα» υπάρχουν στο Σύμπαν. Πρόκειται για τις γιγάντιες μαύρες τρύπες που βρίσκονται στο κέντρο σχεδόν κάθε γαλαξία. Μολονότι ο τρόπος δημιουργίας τους δεν είναι απόλυτα κατανοητός, μία από αυτές θα αποτελούσε τον ιδανικό προορισμό του απίστευτου αυτού εξερευνητικού ταξιδιού. H τελική εμπειρία του ταξιδιώτη θα είναι η άφιξη του στη μοναδικότητα, όπου κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι ακριβώς θα συμβεί.
Πολλοί ερευνητές πιστεύουν πως το κέντρο μιας μαύρης τρύπας δεν συρρικνώνεται στο «τίποτα» αλλά ότι από αυτό πηγάζει μια νέα περιοχή χωροχρόνου. Για παράδειγμα, ο Lee Smolin του Περιφερειακού Ινστιτούτου στο Οντάριο του Καναδά και γνωστή φυσιογνωμία του χώρου της κβαντικής βαρύτητας υποστηρίζει πως οι μαύρες τρύπες δημιουργούν σύμπαντα – βρέφη όπου οι θεμελιώδεις σταθερές της Φυσικής έχουν ελαφρά διαφορετικές τιμές σε σχέση με το γνωστό Σύμπαν. O Novikov υποστηρίζει πως οι ιδιομορφίες πληθωρισμού μάζας αποτελούν σημεία εισόδου για τέτοιες περιοχές. Εάν εισέλθει κανείς σε μια μαύρη τρύπα θα βρεθεί τελικά σε ένα διαφορετικό Σύμπαν. Άλλα σενάρια που υποστηρίζουν ερευνητές του χώρου όπως ο Amos Ori του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Χάιφα στο Ισραήλ, μιλούν για την έξοδο του ταξιδιώτη από μια μαύρη τρύπα στο γνωστό Σύμπαν αλλά σε εντελώς διαφορετικό σημείο του χωροχρόνου.
Φυσικά, υπάρχουν πολλές αντιρρήσεις και προβλήματα πέρα από την προφανή τεχνολογική ανάπτυξη που είναι αναγκαία για το ταξίδι μέχρι τη γειτονιά οποιαδήποτε μαύρης τρύπας που γνωρίζουμε σήμερα. Είναι όμως γεγονός πως αν και το ταξίδι σε μια μαύρη τρύπα βρίσκεται ακόμα στη σφαίρα του φανταστικού, δεν ακούγεται πια τόσο αδύνατο όσο στο παρελθόν.
Προσομοιώσεις του ταξιδιού
Τον Απρίλιο του 2009 οι Andrew Hamilton και Gavin Polhemus του πανεπιστημίου Boulder δημοσίευσαν ότι κατασκεύασαν έναν υπολογιστικό μοντέλο που βασίστηκε στις εξισώσεις της Θεωρίας της Γενικής Σχετικότητας, που περιγράφει την βαρύτητα σαν μια παραμόρφωση του χωροχρόνου. Ακολουθούν τη μοίρα ενός φανταστικού παρατηρητή που βρίσκεται σε τροχιά η οποία παραμορφώνεται καθώς παρασύρεται από μια μαύρη τρύπα που έχει μάζα πέντε εκατομμύρια φορές τη μάζα του ήλιου και σχεδόν το ίδιο μέγεθος με την μαύρη τρύπα που βρίσκεται στο κέντρο του δικού μας Γαλαξία.
Καθώς ο παρατηρητής πλησιάζει, ένας σκοτεινός κύκλος ξεπροβάλλει από τον γαλαξία και περιέχει μια μαύρη τρύπα και τον ορίζοντα γεγονότων της, δηλαδή το σημείο εκείνο πέρα από το οποίο τίποτε δεν μπορεί να ξεφύγει από την έλξη της μαύρης τρύπας. Το φως από τα αστέρια που βρίσκονται κατευθείαν πίσω από την τρύπα καταπίνεται από τον ορίζοντα αυτόν, ενώ το φως από άλλα αστέρια καμπυλώνεται μερικώς από τη βαρυτική της έλξη, σχηματίζοντας μια εικόνα στρέβλωσης γύρω από την τρύπα.
Για τους μακρινούς παρατηρητές, ο ορίζοντας έχει το μέγεθος μια ακτίνας Schwartzschild (συχνά αναφέρεται και ως βαρυτική ακτίνα και είναι μια χαρακτηριστική ακτίνα που συνδέεται με κάθε μάζα. Είναι η ακτίνα για μια δεδομένη μάζα όπου, εάν αυτή η μάζα θα μπορούσε να συμπιεστεί για να χωρέσει στην ακτίνα αυτή, καμιά γνωστή δύναμη δε θα μπορούσε να τη σταματήσει στο να συνεχίζει να καταρρέει σε μια βαρυτική ιδιομορφία. Για την συγκεκριμένη τρύπα το μέγεθος αυτό αντιστοιχεί σε 15 εκατομμύρια χιλιόμετρα, αλλά καθώς κανείς πλησιάζει ο ορίζοντας φαίνεται να αποσύρεται. Ακόμα και όταν υπερβεί το κατώφλι της ακτίνας υπάρχει ακόμα ένα σημείο μπροστά από τον παρατηρητή όπου όλο το φως καταπίνεται, έτσι από την σκοπιά του ο παρατηρητής ποτέ δεν πλησιάζει τον ορίζοντα.
Οι Hamilton και Polhemus σχεδίασαν ένα κόκκινο πλέγμα στον ορίζοντα για να βοηθήσουν στην οπτικοποίησή του (καθώς ο ορίζοντας είναι σφαιρικός, οι δύο κύκλοι στο πλέγμα αντιπροσωπεύουν τον βόρειο και το νότιο πόλο από το κέντρο της μαύρης τρύπας). Καθώς ο παρατηρητής περνάει μια ακτίνα Schwartzschild, ένα άλλο τεχνητό οπτικό εφέ εμφανίζεται. Το λευκό πλέγμα που τον περικυκλώνει σηματοδοτεί το που οι μακρινοί παρατηρητές θα τοποθετούσαν τον ορίζοντα, δηλαδή είναι το σημείο εκείνο που άλλα άτομα που ακολουθούν τον πρώτο παρατηρητή θα έπεφταν επίσης μέσα στον ορίζοντα γεγονότων της μαύρης τρύπας.
Η πιο παράξενη θέα είναι αυτή που θα δει ο παρατηρητής τις τελευταίες στιγμές της πορείας του. Καθώς πλησιάζει στο κέντρο της μαύρης τρύπας θα νιώσει τεράστιες παλιρροιακές δυνάμεις. Αν πέφτει πρώτα με τα πόδια, η βαρύτητα στο κεφάλι του θα είναι πολύ πιο ασθενής από αυτή που εφαρμόζεται στα πόδια του. Αυτό θα έκανε τον παρατηρητή να αποσυναρμολογηθεί και επίσης θα είχε κάποια επίδραση στο φως που θα τον περιέβαλλε. Το φως πάνω από το κεφάλι του θα τεντωνόταν και θα πλησίαζε την κόκκινη άκρη του φάσματος. Στο τέλος, από το κόκκινο θα προχωρούσε στην ανυπαρξία και έτσι ολόκληρη η θέα θα συμπυκνωνόταν σε έναν οριζόντιο δακτύλιο.
Στο video: Η κατάδυση σε μια μαύρη τρύπα, θα είναι ένα ταξίδι περιήγησης χωρίς επιστροφή στα αξιοθέατα της, γι αυτό και αυτή η προσομοίωση είναι μια ασφαλέστερη επιλογή για τους ταξιδιώτες.
οἰκτρὸν γὰρ πόλιν ὧδ᾽ ὠγυγίαν [στρ. β]
