TEDtalks: Μάικλ Σέρμερ: Το πρότυπο πίσω από την αυτο-εξαπάτηση

Ο Μάικλ Σέρμερ στο TEDtalks εξηγεί όλα όσα θα θέλατε να ξέρετε για το φαινόμενο της αυτο-εξαπάτησης. Η ομιλία έλαβε χώρα τον Φεβρουάριο του 2010 και αναρτήθηκε στο ted.com τον Ιούνιο του 2010.

Απόσπασμα από το ted.com: «Ο Μάικλ Σέρμερ υποστηρίζει ότι η ροπή των ανθρώπων να πιστεύουν περίεργα πράγματα — από τις απαγωγές από εξωγήινους έως τις ράβδους των ραβδοσκόπων — συνοψίζεται σε δύο από τις πιο βασικές, πάγια συναπτόμενες ικανότητες επιβίωσης που διαθέτει ο εγκέφαλός μας. Εξηγεί τη φύση τους αλλά και το πώς μας βάζουν σε μπελάδες.»

Για να δείτε τους ελληνικούς υπότιτλους κάντε κλικ εκεί που λέει View Subtitles, και στον κατάλογο γλωσσών που θα εμφανιστεί λίγο μετά επιλέξτε Greek.

Η πλήρης απομαγνητοφώνηση της ομιλίας, μεταφρασμένη στα ελληνικά από την Ελένη Ζένιου και επιμελημένη από τη Φωτεινή Σωτηροπούλου:

Λοιπόν, την τελευταία φορά που βρισκόμουν εδώ, το ΄06, διαπιστώσαμε ότι το θέμα της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής μετατρέπεται σε ένα αρκετά σοβαρό ζήτημα. Λοιπόν, καλύψαμε αυτό το θέμα αρκετά διεξοδικά στο περιοδικό “Skeptic”. Διερευνούμε όλα τα είδη των επιστημονικών και ημι-επιστημονικών αντιπαραθέσεων. Αλλά φαίνεται ότι δεν πρέπει να ανησυχούμε για τίποτε από όλα αυτά επειδή ο κόσμος θα καταστραφεί το 2012.

Μία ακόμη ενημέρωση: Θυμηθείτε ότι σας παρουσίασα τον ανιχνευτή “Quadro”. Μοιάζει με συσκευή ανίχνευσης νερού. Πρόκειται απλά για ένα κούφιο κομμάτι πλαστικού με μία κεραία που περιστρέφεται. Και εσύ κινείσαι και αυτό στρέφεται προς πράγματα. Όπως όταν ψάχνεις για μαριχουάνα στα ντουλάπια των μαθητών, θα εστιάσει αμέσως σε κάποιον. Ωχ, συγγνώμη. (Γέλια) Αυτό το συγκεκριμένο που μου δόθηκε ανιχνεύει μπάλες του γκολφ, ειδικά όταν βρίσκεσαι σε κάποιο γήπεδο του γκολφ και ψάχνεις κάτω από αρκετούς θάμνους. Λοιπόν, εντασσόμενη στην κατηγορία: “Ποια είναι η ζημία που προκαλούν ανόητα αντικείμενα όπως αυτό;” αυτή η συσκευή, η ADE 651, πωλήθηκε στην Ιρακινή κυβέρνηση προς 40.000 δολλάρια το τεμάχιο. Είναι ακριβώς όπως αυτή εδώ, εντελώς άχρηστη, η οποία λειτουργούσε δήθεν με “ηλεκτροστατική έλξη μαγνητικών ιόντων”, κάτι που μπορεί να μεταφραστεί ως “ψευδοεπιστημονική αερολογία” — αυτή θα ήταν μία ταιριαστή λέξη — περίπτωση κατά την οποία τοποθετείς μαζί ένα σωρό λέξεις που ηχούν ωραία αλλά που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Σε αυτή την περίπτωση, σε σημεία ελέγχου διέλευσης, το να επιτρέψεις σε ανθρώπους να περάσουν επειδή η μικρή ανιχνευτική σου συσκευή δεν εντόπισε κάποιο πρόβλημα, μπορεί στην πραγματικότητα να κοστίσει ζωές. Ενέχονται, λοιπόν, κίνδυνοι στην ψευδοεπιστήμη, στο να πιστεύεις σε τέτοιου είδους πράγματα.

Το θέμα, λοιπόν, που θα ήθελα να αναπτύξω σήμερα είναι η πίστη. Θέλω να πιστεύω, και το ίδιο κι εσείς. Και στην πραγματικότητα, πιστεύω ότι η άποψή μου εδώ είναι ότι η πίστη αποτελεί τη φυσική κατάσταση των πραγμάτων. Είναι η εξ ορισμού επιλογή. Απλώς πιστεύουμε. Πιστεύουμε τα πάντα. Το να πιστεύουμε είναι φυσιολογικό. Η δυσπιστία, ο σκεπτικισμός, η επιστήμη δεν είναι φυσιολογικά. Είναι πιο δύσκολο. Είναι άβολο το να μην πιστεύεις. Έτσι λοιπόν, όπως ο Φοξ Μέλντερ στα “Χ-Files” ποιος θέλει να πιστεύει στην ύπαρξη των UFO; Λοιπόν, όλοι θέλουμε. Και ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι υπάρχει εγκατεστημένη στον εγκέφαλό μας μία μηχανή πίστης. Ουσιαστικά, είμαστε πρωτεύοντα που αναζητούν πρότυπα. Ενώνουμε τις τελείες: η Α ενώνεται με τη Β; η Β ενώνεται με τη Γ. Και μερικές φορές η Α ενώνεται στην πραγματικότητα με τη Β. Και αυτό ονομάζεται μάθηση μέσω συσχετισμών.

Βρίσκουμε πρότυπα, προβαίνουμε σε αυτές τις συνδέσεις, είτε πρόκειται για το σκυλί του Παβλόφ που συσχετίζει τον ήχο του κουδουνιού με το φαγητό και μετά εκκρίνει σάλιο με το που ακούει τον ήχο του κουδουνιού, είτε πρόκειται για έναν αρουραίο του Σκίνερ, περίπτωση κατά την οποία υπάρχει μία σύνδεση ανάμεσα στην συμπεριφορά του και σε κάποια ανταμοιβή γι’ αυτήν και γι’ αυτό το λόγο επαναλαμβάνει την συμπεριφορά. Στην πραγματικότητα, αυτό που ανακάλυψε ο Σκίνερ είναι ότι, εάν τοποθετήσει κάποιος ένα περιστέρι σε ένα κουτί σαν αυτό και αυτό θα πρέπει να πατήσει ένα από αυτά τα δύο πλήκτρα, θα προσπαθήσει να κατανοήσει ποιο είναι το πρότυπο και εσείς θα του δώσετε μία μικρή ανταμοιβή στο κουτί τροφοδοσίας εκεί. Εάν απλώς κατά τυχαίο τρόπο δίνετε ανταμοιβές έτσι ώστε να μην υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο πρότυπο θα κατανοήσουν οποιοδήποτε πρότυπο. Και οτιδήποτε και εάν έκαναν πριν πάρουν την ανταμοιβή, επαναλαμβάνουν αυτό το συγκεκριμένο πρότυπο. Μερικές φορές μάλιστα περιστρεφόταν δύο φορές κατά την αντίστροφη φορά των δεικτών του ρολογιού [αριστερόστροφα] μία φορά κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού [δεξιόστροφα] και μετά ράμφιζε το πλήκτρο δύο φορές. Και αυτό ονομάζεται πρόληψη. Και αυτό, φοβάμαι, θα μας συνοδεύει πάντα.

Ονομάζω αυτή τη διαδικασία “patternicity” (η τάση να πιστεύουμε ως αληθή πράγματα που δεν είναι και να τους αποδίδουμε νόημα ακόμη και από τα πιο ασαφή και ανεπαρκή στοιχεία που διαθέτουμε) πρόκειται δηλαδή για την τάση να βρίσκουμε μεστά νοήματος πρότυπα τόσο σε μεστές νοήματος περιπτώσεις θορύβου όσο και σε περιπτώσεις θορύβου χωρίς νόημα. Όταν ακολουθούμε αυτή τη διαδικασία, υποπίπτουμε σε δύο τύπους λαθών. Το λάθος Τύπου Ι ή αλλιώς ψευδώς θετικό αφορά το να πιστεύει κάποιος ότι ένα πρότυπο είναι αληθινό όταν αυτό δεν είναι. Ο δεύτερος τύπος λάθους είναι ο ψευδώς αρνητικός. Το λάθος Τύπου ΙΙ αφορά το να μην πιστεύει κάποιος ότι ένα πρότυπο είναι αληθινό όταν αυτό είναι. Ας προβούμε, λοιπόν, σε ένα νοητικό πείραμα. Είστε ένας ανθρωπίδης πριν τρία εκατομμύρια χρόνια που περιπλανάται στις πεδιάδες της Αφρικής. Το όνομά σας είναι Λούσυ, εντάξει; Και ακούτε ένα θρόισμα στις φυλλωσιές. Πρόκειται για ένα επικίνδυνο αρπακτικό ή είναι απλώς ο άνεμος; Η επόμενη απόφασή σας θα μπορούσε να είναι η πιο σημαντική της ζωής σας. Βλέπετε, εάν σκεφτείτε ότι το θρόισμα στις φυλλωσιές είναι ένα επικίνδυνο αρπακτικό και αποδειχτεί ότι είναι απλώς ο άνεμος υποπέσατε σε ένα γνωσιακό λάθος, ένα λάθος Τύπου Ι, ένα ψευδώς θετικό. Αλλά δεν παθαίνετε κάτι. Απλώς απομακρύνεστε. Είστε πιο επιφυλακτικός. Είστε πιο προσεκτικός. Από την άλλη πλευρά, εάν πιστεύετε ότι το θρόισμα στις φυλλωσιές είναι απλώς ο άνεμος και αποδειχτεί ότι πρόκειται για ένα επικίνδυνο αρπακτικό, θα αποτελέσετε το γεύμα του. Μόλις κερδίσατε ένα βραβείο Δαρβίνου. Ανασυρθήκατε από την δεξαμενή γονιδίων.

Τώρα, το πρόβλημα εδώ έγκειται στο ότι οι τάσεις μας να πιστεύουμε ως αληθή πράγματα που δεν είναι θα εμφανίζονται όποτε το κόστος του να υποπέσει κάποιος σε ένα λάθος Τύπου Ι είναι μικρότερο από το κόστος του να υποπέσει σε ένα λάθος Τύπου ΙΙ. Παρεμπιπτόντως, αυτή είναι και η μόνη εξίσωση σε αυτή τη συζήτηση. Αντιμετωπίζουμε, όμως, ένα πρόβλημα εντοπισμού προτύπου και αυτό έγκειται στο ότι ο υπολογισμός της διαφοράς ανάμεσα σε ένα λάθος Τύπου Ι και σε ένα λάθος Τύπου ΙΙ είναι αρκετά προβληματικός ιδιαίτερα σε καταστάσεις όπου η μάχη μεταξύ ζωής και θανάτου κρίνεται σε κλάσματα δευτερολέπτου. Έτσι λοιπόν, η εξ ορισμού θέση είναι απλώς η εξής: “να πιστεύετε ότι όλα τα πρότυπα είναι αληθινά”. “Όλα τα θροΐσματα στις φυλλωσιές είναι επικίνδυνα αρπακτικά και όχι απλώς ο άνεμος”. Κι έτσι νομίζω ότι εξελιχθήκαμε … υπήρχε μία φυσική επιλογή όσον αφορά την τάση των συστημάτων που παράγουν τις πεποιθήσεις μας, των διαδικασιών εύρεσης προτύπων των εγκεφάλων μας, να ανακαλύπτουν πάντα μεστά νοήματος πρότυπα και να τους προσδίδουν τέτοιου είδους αρπακτικούς ή εμπρόθετους πράκτορες στους οποίους θα επανέλθω.

Για παράδειγμα, τι βλέπετε εδώ; Είναι το κεφάλι ενός αλόγου, σωστά; Μοιάζει με άλογο. Πρέπει να είναι άλογο. Αυτό είναι το πρότυπο. Είναι όμως στην πραγματικότητα ένα άλογο; Ή μήπως μοιάζει περισσότερο με βάτραχο; Βλέπετε, η συσκευή εντοπισμού προτύπων που διαθέτουμε, η οποία φαίνεται να είναι εγκατεστημένη στον κογχομετωπιαίο φλοιό — είναι η μικρή μας συσκευή εντοπισμού εκεί — μπορεί εύκολα να εξαπατηθεί, και αυτό είναι το πρόβλημα. Για παράδειγμα, τι βλέπετε εδώ; Μα ναι, φυσικά. Είναι μία αγελάδα. Μόλις προϊδεάσω τον εγκέφαλο — αυτό ονομάζεται γνωσιακή ανάδυση — μόλις προϊδεάσω τον εγκέφαλο για να τη δει, αυτή αναδύεται και πάλι ακόμη και χωρίς το πρότυπο που επέβαλα στον εγκέφαλο. Και τι βλέπετε εδώ; Κάποιοι βλέπουν έναν σκύλο Δαλματίας. Ναι, νάτος. Και εκεί βρίσκεται ο προϊδεασμός. Όταν λοιπόν επιστρέψω χωρίς να σας προϊδεάσω ο εγκέφαλός σας ήδη κατέχει το μοντέλο και έτσι μπορείτε να το δείτε ξανά. Τι βλέπετε εδώ; Τον πλανήτη Κρόνο. Ναι, σωστά. Κι εδώ; Απλώς πείτε δυνατά οτιδήποτε βλέπετε. Πρόκειται για καλό ακροατήριο, Κρις. Γιατί δεν υπάρχει κάτι εδώ. Λοιπόν, υποθετικά δεν υπάρχει κάτι.

Πρόκειται για ένα πείραμα που πραγματοποιήθηκε από την Τζένιφερ Γουΐτσον στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν αναφορικά με τα εταιρικά περιβάλλοντα και με το εάν συναισθήματα αβεβαιότητας και έλλειψης του ελέγχου κάνουν τους ανθρώπους να βλέπουν ψευδαισθητικά πρότυπα. Αυτό σημαίνει ότι όλοι σχεδόν βλέπουν τον πλανήτη Κρόνο. Άνθρωποι που βρίσκονται σε μία κατάσταση αίσθησης μη κατοχής του ελέγχου είναι πολύ πιθανό να δουν κάτι εδώ που υποθετικά δεν έχει πρότυπο. Με άλλα λόγια, η τάση να δει κάποιος αυτά τα πρότυπα αυξάνεται όταν υπάρχει έλλειψη του ελέγχου εκ μέρους του ατόμου. Για παράδειγμα, οι παίκτες του μπέιζμπολ είναι διαβόητα προληπτικοί όταν χτυπούν [την μπάλα], αλλά όχι τόσο πολύ όταν την πετούν. Και αυτό συμβαίνει επειδή οι παίκτες που πετούν την μπάλα επιτυγχάνουν στο 90 με 95 τοις εκατό των προσπαθειών. Οι καλύτεροι μπάτερ (παίκτες που χτυπούν την μπάλα) αποτυγχάνουν επτά στις δέκα φορές. Έτσι λοιπόν οι προλήψεις τους, οι τάσεις τους να πιστεύουν ως αληθή πράγματα που δεν είναι συνδέονται όλες με την αίσθηση έλλειψης του ελέγχου και ούτω καθεξής.

Τι βλέπετε συγκεκριμένα εδώ, σε αυτό το γήπεδο; Βλέπει κάποιος από εσάς κάποιο αντικείμενο εκεί; Υπάρχει κάτι στην πραγματικότητα εδώ αλλά η εικόνα είναι χαμηλής ανάλυσης. Ενόσω συλλογίζεστε επάνω σε αυτό, [να σας πω ότι] αυτό ήταν ένα πείραμα που πραγματοποιήθηκε από την Σούζαν Μπλάκμορ, ψυχολόγο στην Αγγλία, η οποία επέδειξε σε κάποιους ανθρώπους αυτή την εικόνα χαμηλής ανάλυσης και εν συνεχεία δημιούργησε έναν συσχετισμό με τους βαθμούς τους σε ένα τεστ ESP (τεστ εξωαισθητήριας αντίληψης), πόσο πολύ, δηλαδή, πιστεύουν στο ανεξήγητο, το υπερφυσικό, τους αγγέλους και ούτω καθεξής. Και εκείνοι που είχαν υψηλή βαθμολογία στην κλίμακα του τεστ ESP είχαν την τάση όχι μόνο να βλέπουν περισσότερα πρότυπα στις εικόνες χαμηλής ανάλυσης, αλλά και εσφαλμένα πρότυπα. Ορίστε τι δείχνουμε στους συμμετέχοντες στα τεστ. Το ψάρι σε εικόνα υποβαθμισμένη κατά 20 τοις εκατό, κατά 50 τοις εκατό, και εν συνεχεία στη φωτογραφία που σας έδειξα, κατά 70 τοις εκατό.

Ένα παρόμοιο πείραμα πραγματοποιήθηκε από έναν άλλο [Ελβετό] ψυχολόγο τον Πήτερ Μπρύγκερ, ο οποίος ανακάλυψε ότι πολύ περισσότερα μεστά νοήματος πρότυπα γίνονταν αντιληπτά στο δεξί ημισφαίριο μέσω του αριστερού οπτικού τομέα από ό,τι στο αριστερό ημισφαίριο [του εγκεφάλου]. Έτσι λοιπόν, εάν παρουσιάσετε στα άτομα τις εικόνες κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καταλήξουν στο δεξί ημισφαίριο [του εγκεφάλου τους] αντί στο αριστερό τότε είναι πολύ πιο πιθανό να δουν πρότυπα από ό,τι εάν τις παρουσιάσετε έτσι ώστε να καταλήξουν στο αριστερό ημισφαίριο. Το δεξί μας ημισφαίριο φαίνεται να είναι το κέντρο όπου λαμβάνει χώρα πολλή από αυτή την τάση να πιστεύουμε ως αληθή πράγματα που δεν είναι. Αυτό, λοιπόν, που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να διεισδύσουμε στον εγκέφαλο για να καταλάβουμε πού συμβαίνουν όλα αυτά.

Ο Μπρύγκερ και η συνάδερφός του, η Κριστίν Μορ, χορήγησαν στα άτομα L-DOPA. Το L-DOPA είναι ένα φάρμακο, όπως γνωρίζετε, που χορηγείται για τη θεραπεία της νόσου Πάρκινσον, η οποία συνδέεται με τη μείωση των επιπέδων της ντοπαμίνης [στον οργανισμό]. Το L-DOPA αυξάνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης. Και η αύξηση των επιπέδων της ντοπαμίνης έκανε τα άτομα να δουν περισσότερα πρότυπα από εκείνα που δεν έλαβαν την ντοπαμίνη. Έτσι λοιπόν, η ντοπαμίνη φαίνεται να είναι ένα φάρμακο που συνδέεται με την τάση να πιστεύουμε ως αληθή πράγματα που δεν είναι. Στην πραγματικότητα, τα νευροληπτικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την εξάλειψη των ψυχωτικών συμπεριφορών συμπτώματα όπως η παράνοια, οι ψευδαισθήσεις και οι παραισθήσεις όλα αυτά εκφράζουν την τάση να πιστεύουμε ως αληθή πράγματα που δεν είναι. Πρόκειται για εσφαλμένα πρότυπα. Είναι ψευδώς θετικά. Είναι λάθη Τύπου Ι. Και εάν χορηγήσετε στα άτομα φάρμακα που είναι ανταγωνιστές της ντοπαμίνης, τότε τα εσφαλμένα πρότυπα εξαφανίζονται. Δηλαδή, μειώνοντας την ποσότητα της ντοπαμίνης μειώνεται και η τάση τους να βλέπουν τέτοιου είδους πρότυπα. Από την άλλη πλευρά, αμφεταμίνες όπως η κοκαΐνη είναι αγωνιστές της ντοπαμίνης. Αυξάνουν τα επίπεδα της ντοπαμίνης. Έτσι λοιπόν, είναι πολύ πιθανό να αισθανθείτε σε μία κατάσταση ευφορίας μία δημιουργικότητα, να αναγνωρίσετε περισσότερα πρότυπα.

Στην πραγματικότητα, παρακολούθησα πρόσφατα τον Ρόμπιν Ουίλιαμς να συζητά για το πώς θεωρούσε ότι ήταν περισσότερο διασκεδαστικός όταν λάμβανε κοκαΐνη, όταν βρισκόταν σε αυτή την κατάσταση, από ό,τι τώρα. Άρα πιθανόν η αύξηση των επιπέδων της ντοπαμίνης να συνδέεται με την αύξηση των επιπέδων δημιουργικότητας. Νομίζω ότι η ντοπαμίνη μεταβάλλει το λόγο σήματος-προς-θόρυβο. Τουτέστιν, με πόση ακρίβεια ανακαλύπτουμε πρότυπα. Εάν βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα, είναι πολύ πιο πιθανό να υποπέσετε σε πάρα πολλά σφάλματα Τύπου ΙΙ. Έτσι σας διαφεύγουν τα πραγματικά πρότυπα. Δεν θέλετε να είστε και πολύ σκεπτικιστές. Εάν είστε πολύ σκεπτικιστές, θα χάσετε τις πραγματικά ενδιαφέρουσες, καλές ιδέες. Ακριβώς, είστε δημιουργικοί, και όμως δεν δίνετε πολλή πίστη στις αερολογίες. [Από την άλλη] εάν είστε πολύ “φτιαγμένοι”, μπορεί να βλέπετε πρότυπα παντού. Κάθε φορά που κάποιος σας κοιτάζει, νομίζετε ότι σας κοιτάζει επίμονα. Νομίζετε ότι οι άλλοι μιλούν για εσάς. Και εάν το παρακάνετε με αυτή την αίσθηση, αυτό απλώς ονομάζεται τρέλα. Πρόκειται για μία διάκριση που πιθανόν θα μπορούσαμε να κάνουμε ανάμεσα σε δύο κατόχους του βραβείου Νόμπελ, τον Ρίτσαρντ Φέινμαν και τον Τζον Νας. Ο ένας μάλλον βλέπει ακριβώς το σωστό αριθμό προτύπων που χρειάζεται για να κερδίσει το Νόμπελ. Το ίδιο και ο άλλος, αλλά ίσως πολύ περισσότερα πρότυπα. Και αυτό στη συνέχεια το αποκαλούμε σχιζοφρένεια.

Έτσι λοιπόν, ο λόγος σήματος-προς-θόρυβο παρουσιάζει εν συνεχεία ένα πρόβλημα ανίχνευσης προτύπου. Και φυσικά όλοι γνωρίζετε ακριβώς τι είναι αυτό, σωστά; Και τι πρότυπο βλέπετε εδώ; Για άλλη μια φορά βάζω σε δοκιμασία τον κογχομετωπιαίο σας φλοιό εδώ, προκαλώντας σας αντικρουόμενες ανιχνεύσεις προτύπων. Γνωρίζετε, φυσικά, ότι αυτά είναι παπούτσια Βία Ούνο. Αυτά είναι σανδάλια. Αρκετά ελκυστικά πόδια, θα έλεγα. Ίσως και λίγο διορθωμένα με το Photoshop. Και, φυσικά, οι αόριστες μορφές που φαίνονται να παλινδρομούν μπρος – πίσω. Αποδεικνύεται ότι οτιδήποτε σκέφτεστε περισσότερο επηρεάζει αυτό που έχετε την τάση να βλέπετε. Και βλέπετε τη λάμπα εδώ, το ξέρω. Επειδή τα φώτα είναι αναμμένα. Φυσικά, χάρη στο περιβαλλοντικό κίνημα είμαστε όλοι ευαισθητοποιημένοι αναφορικά με την κακή κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει τα θαλάσσια θηλαστικά. Αυτό που βλέπετε, λοιπόν, σε αυτή τη θολή φιγούρα είναι, φυσικά, δελφίνια, σωστά; Βλέπετε ένα δελφίνι εδώ. Κι εδώ ένα δελφίνι. Επίσης υπάρχει ένα δελφίνι κι εδώ. Κι αυτή είναι η ουρά ενός δελφινιού εκεί, παιδιά.

(Γέλια)

Εάν μπορούμε να σας τροφοδοτήσουμε με αντικρουόμενα δεδομένα, πάλι, ο κογχομετωπιαίος σας φλοιός θα οδηγηθεί σε σύγχυση. Εάν κοιτάζετε εδώ κάτω, είναι εντάξει. Εάν κοιτάζετε εδώ πάνω, τότε λαμβάνετε αντικρουόμενα δεδομένα. Και ύστερα θα πρέπει να αναστρέψουμε την εικόνα για να δείτε ότι είναι στημένη. Η ψευδαίσθηση του “αδύνατου κιβωτίου”. Είναι εύκολο να εξαπατήσετε τον εγκέφαλό σας σε δισδιάστατες εικόνες. Λέτε, λοιπόν, “Έλα τώρα, Σέρμερ, όλοι μπορούν να το κάνουν αυτό σε ένα κείμενο εισαγωγής στην Ψυχολογία με μία ψευδαίσθηση σαν και αυτή”. Λοιπόν, αυτή είναι η τελευταία, θαυμάσια τρισδιάστατη ψευδαισθητική εικόνα του “αδύνατου κιβωτίου” του Τζέρυ Άντρους, όπου ο Τζέρυ στέκεται μέσα στο αδύνατο κιβώτιο. Και είχε την ευγενή καλοσύνη να το δημοσιεύσει αυτό και να μας αποκαλύψει τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Φυσικά, η γωνία της κάμερας παίζει το σημαντικότερο λόγο. Ο φωτογράφος στέκεται εκεί πέρα. Και αυτή η σανίδα φαίνεται να επικαλύπτει αυτήν και αυτή εδώ εκείνη, και ούτω καθεξής, αλλά ακόμη και όταν την απομακρύνω, η ψευδαίσθηση είναι τόσο ισχυρή εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο συνάπτονται οι εγκέφαλοί μας για να ανακαλύπτουν αυτά τα συγκεκριμένα πρότυπα.

Αυτή εδώ είναι μία σχετικά πρόσφατη εικόνα που μας παραπλανά εξαιτίας των αντικρουόμενων προτύπων που προκύπτουν όταν συγκρίνουμε αυτή τη γωνία με εκείνη τη γωνία. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την ίδια ακριβώς εικόνα, εάν τοποθετήσουμε τις φωτογραφίες τη μία δίπλα στην άλλη. Αυτό που κάνετε είναι ότι συγκρίνετε αυτή τη γωνία με εκείνη τη γωνία αντί με αυτήν εδώ. Και έτσι ο εγκέφαλός σας εξαπατάται. Και επιπλέον, οι μηχανισμοί εντοπισμού προτύπων των εγκεφάλων σας εξαπατώνται.

Είναι εύκολο να διακρίνουμε τα πρόσωπα επειδή διαθέτουμε ένα επιπρόσθετο εξελιγμένο λογισμικό αναγνώρισης προσώπων στους κροταφικούς λοβούς μας. Εδώ είναι κάποια πρόσωπα στην πλαγιά ενός βράχου. Και δεν είμαι καν σίγουρος εάν πρόκειται για πραγματική φωτογραφία — μπορεί να έχει υποστεί επεξεργασία με το Photoshop. Παρ’ όλα αυτά, η εικόνα μας βοηθάει να καταλήξω εκεί που θέλω. Τώρα, ποιο από αυτά τα πρόσωπα σας φαίνεται παράξενο; Χωρίς δεύτερη σκέψη, ποιο σας φαίνεται παράξενο; Αυτό στα αριστερά. Εντάξει. Οπότε θα αντιστρέψω την εικόνα ώστε το πρόσωπο να έρθει στη δεξιά πλευρά. Και έχετε δίκιο. Μία αρκετά γνωστή ψευδαίσθηση — και πρωτοεφαρμόστηκε σε φωτογραφία της Μάργκαρετ Θάτσερ. Τώρα, “πωλούν” τους πολιτικούς όλη την ώρα. Γιατί συμβαίνει λοιπόν αυτό; Βλέπετε, ξέρουμε ακριβώς πού λαμβάνει χώρα αυτή η διαδικασία, στον κροταφικό λοβό, εγκάρσια, λίγο πιο πάνω από το αυτί σας, εκεί. Σε μία μικρή κατασκευή που ονομάζεται ατρακτοειδής έλικα. Και υπάρχουν δύο τύποι κυττάρων που συμμετέχουν σε αυτή την διαδικασία, που δηλαδή καταγράφουν χαρακτηριστικά προσώπων είτε γενικά, είτε συγκεκριμένα αυτά τα μεγάλα, ταχείας βολής κύτταρα καταγράφουν πρώτα γενικά το πρόσωπο. Έτσι αναγνωρίζετε αμέσως τον Ομπάμα. Και εν συνεχεία παρατηρείτε ότι υπάρχει κάτι παράξενο αναφορικά με τα μάτια και το στόμα. Ειδικά όταν είναι αναποδογυρισμένα το λογισμικό αναγνώρισης γενικού προσώπου επικεντρώνεται εκεί.

Τώρα, προανέφερα στο μικρό μας νοητικό πείραμα ότι είστε ένας ανθρωπίδης που περιπλανάται στις πεδιάδες της Αφρικής. Είναι απλώς ο άνεμος ή ένα επικίνδυνο αρπακτικό; Ποια η διαφορά ανάμεσά τους; Λοιπόν, ο άνεμος είναι άψυχο αντικείμενο, το επικίνδυνο αρπακτικό είναι ένας πράκτορας με προθέσεις. Και ονομάζω αυτή τη διαδικασία “agenticity” (η τάση μας να πιστεύουμε ότι ο κόσμος μας ελέγχεται σκόπιμα από αόρατους πράκτορες). Πρόκειται για την τάση μας να εμποτίζουμε τα πρότυπα με νόημα, πρόθεση και πράκτορες, συχνά αόρατα όντα προερχόμενα από ψηλά. Αυτή την ιδέα τη δανειζόμαστε από έναν άλλο TEDster εδώ, τον Ντάνιελ Ντένετ, ο οποίος αναφέρθηκε στην υιοθέτηση της προθεσιαρχικής προσέγγισης.

Πρόκειται, λοιπόν, για έναν τύπο αυτού επεκτεινόμενο για να εξηγήσει, νομίζω, πολλά διαφορετικά πράγματα, ψυχές, πνεύματα, φαντάσματα, θεούς, δαίμονες, αγγέλους, εξωγήινους, ευφυείς σχεδιαστές, κυβερνητικούς κατασκευαστές θεωριών συνωμοσίας και όλα τα είδη αόρατων πρακτόρων με ισχύ και πρόθεση που θεωρείται ότι στοιχειώνουν τον κόσμο μας και ελέγχουν τις ζωές μας. Νομίζω ότι αποτελούν τη βάση του ανιμισμού και του πολυθεϊσμού και του μονοθεϊσμού. Πρόκειται για την πεποίθηση ότι οι εξωγήινοι είναι κατά κάποιο τρόπο πιο εξελιγμένοι από εμάς, πιο ηθικοί από εμάς και οι ιστορίες πάντα λένε ότι έρχονται εδώ για να μας σώσουν και να μας γλιτώσουν από ψηλά. Ο ευφυής σχεδιαστής πάντα παρουσιάζεται σαν αυτό το υπέρ ευφυές, ηθικό ον που έρχεται κάτω στη Γη για να σχεδιάσει τη ζωή. Ακόμη και η ιδέα ότι η κυβέρνηση μπορεί να μας σώσει. Αυτό δεν αποτελεί πλέον το σχήμα του μέλλοντος. Αλλά αυτός είναι, νομίζω, ένας τύπος της τάσης μας να πιστεύουμε στην ύπαρξη αόρατων πρακτόρων, το να προβάλεις, δηλαδή, κάποιον εκεί επάνω δυνατό και ισχυρό που θα έρθει για να μας σώσει.

Και αυτό συνιστά, επίσης, τη βάση για την ανάπτυξη των θεωριών συνωμοσίας. Υπάρχει κάποιος που κρύβεται πίσω από όλα κινώντας τα νήματα, είτε πρόκειται για τους Πεφωτισμένους είτε για την ομάδα Μπίλντερμπεργκ. Αλλά αυτό είναι ένα πρόβλημα εντοπισμού προτύπων, έτσι δεν είναι; Κάποια πρότυπα υφίστανται και κάποια άλλα όχι. Ο Τζον Κέννεντυ δολοφονήθηκε στο πλαίσιο κάποιας συνωμοσίας εναντίον του ή από κάποιο μοναχικό δολοφόνο; Λοιπόν, εάν πάτε εκεί [στον τόπο του εγκλήματος] — υπάρχουν άνθρωποι εκεί κάθε ημέρα — όπως όταν πήγα εγώ εκεί, εδώ — που μου έδειξαν πού στέκονταν οι διάφοροι σκοπευτές. Ο αγαπημένος μου ήταν αυτός που στεκόταν στο φρεάτιο. Και εμφανίστηκε ξαφνικά το τελευταίο δευτερόλεπτο και διέπραξε την απόπειρα. Φυσικά, όμως, ο Λίνκολν δολοφονήθηκε στο πλαίσιο μιας συνωμοσίας. Έτσι λοιπόν, δεν μπορούμε απλώς κατά τον ίδιο τρόπο να αντιπαρερχόμαστε όλα τα πρότυπα έτσι. Επειδή, ας το αποδεχθούμε, κάποια πρότυπα είναι αληθινά. Κάποιες θεωρίες συνωμοσίας είναι στην πραγματικότητα αληθινές. Αυτό, ίσως, εξηγεί πολλά.

Και τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου ακολουθούνται από μία θεωρία συνωμοσίας. Είναι μία συνωμοσία. Το κάναμε ολόκληρο ζήτημα. 19 μέλη της Αλ Κάιντα να μηχανορραφούν για να διαπεράσουν ολόκληρα κτίρια με αεροπλάνα αυτό αποτελεί συνωμοσία. Όμως οι “υπερασπιστές της αλήθειας σχετικά με την 11η Σεπτεμβρίου” δεν έχουν την ίδια γνώμη. Πιστεύουν ότι ήταν δουλειά σχεδιασμένη εκ των έσω από την διακυβέρνηση Μπους. Λοιπόν, αυτό αποτελεί αντικείμενο μιας άλλης διάλεξης. Αλλά γνωρίζετε πώς γνωρίζουμε ότι η 11η Σεπτεμβρίου δεν οργανώθηκε από την κυβέρνηση Μπους; Επειδή πέτυχε.

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Άρα είμαστε γεννημένοι δυιστές. Η διαδικασία της τάσης μας να πιστεύουμε στην ύπαρξη αόρατων πρακτόρων προέρχεται από το γεγονός ότι μπορούμε να απολαμβάνουμε ταινίες σαν κι αυτές. Επειδή μπορούμε να φανταστούμε, στην ουσία, τη συνέχειά τους. Γνωρίζουμε ότι εάν ερεθίσετε τον κροταφικό λοβό, μπορείτε να παράξετε την αίσθηση εμπειριών έξω-από-το σώμα σας, επιθανάτιων εμπειριών, τις οποίες μπορείτε να επιτύχετε απλώς τοποθετώντας ένα ηλεκτρόδιο στον κροταφικό λοβό, εκεί. Ή ακόμη μπορείτε να τις επιτύχετε μέσω απώλειας της συνείδησης, επιταχύνοντας σε έναν φυγοκεντρωτή. Υφίστασθε υποξία ή μείωση του εισπνεόμενου οξυγόνου. Και τότε ο εγκέφαλός σας αισθάνεται ότι βιώνει μία έξω-από-το σώμα εμπειρία. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε – πράγμα το οποίο έκανα κι εγώ, πήγα έξω και το έκανα — το Κράνος του Θεού που κατασκεύασε ο Μάικλ Πέρσινγκερ το οποίο βομβαρδίζει τους κροταφικούς λοβούς σας με ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Και βιώνεις την αίσθηση μίας έξω-από-το σώμα εμπειρίας.

Θα κλείσω λοιπόν εδώ με ένα μικρής διάρκειας βίντεο που κατά κάποιο τρόπο συνοψίζει όλα όσα λέχθησαν μέχρι τώρα. Διαρκεί μόνο ενάμιση λεπτό. Τα συνενώνει όλα αυτά στη δύναμη της προσδοκίας και στη δύναμη της πίστης. Πάμε λοιπόν.

Αφηγητής: Αυτή είναι η αίθουσα που επέλεξαν για τις δήθεν ακροάσεις τους για μία διαφήμιση ελαίου για χείλη.

Γυναίκα: Ελπίζουμε ότι θα μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε τμήμα αυτής της ακρόασης σε ένα διαφημιστικό εθνικής εμβέλειας, σωστά; Και εδώ δοκιμάζουμε κάποια έλαια χειλιών που έχουμε εδώ. Και αυτά είναι τα μοντέλα μας που θα μας βοηθήσουν, ο Ρότζερ και ο Ματ. Και έχουμε το δικό μας έλαιο χειλιών, και μια ευπώλητη μάρκα. Θα είχες κάποιο πρόβλημα να φιλήσεις τα μοντέλα μας για να το δοκιμάσεις;

Κορίτσι: Όχι.

Γυναίκα: Δεν θα είχες; (Κορίτσι: Όχι). Γυναίκα: Πιστεύεις ότι αυτό θα ήταν εντάξει.

Κορίτσι: Αυτό θα ήταν εντάξει. (Γυναίκα: Εντάξει).

Αυτό είναι ένα τεστ που διεξάγεται με τα μάτια κλειστά. Θα σου ζητήσω να προχωρήσεις και να δέσεις τα μάτια σου με ένα μαντήλι. Τώρα μπορείς να δεις κάτι; (Κορίτσι: Όχι). Τράβηξέ το ώστε να μην μπορείς να βλέπεις ούτε κάτω. (Κορίτσι: Εντάξει).

Γυναίκα: Δεν βλέπεις απολύτως τίποτα τώρα, σωστά;

Κορίτσι: Ναι. (Γυναίκα: Εντάξει).

Τώρα, αυτό που θα εξετάσω με αυτό το τεστ είναι ο τρόπος με τον οποίο το έλαιο προστατεύει τα χείλη σου, την υφή, εντάξει, και ίσως εάν μπορείς να διακρίνεις κάποια γεύση ή όχι.

Κορίτσι: Εντάξει. (Γυναίκα: Έχεις ξανακάνει τεστ φιλιού ποτέ;)

Κορίτσι: Όχι.

Γυναίκα: Κάνε ένα βήμα μπροστά εδώ. Εντάξει, τώρα θέλω να σουφρώσεις τα χείλη σου. Σούφρωσε τα χείλη σου αρκετά και γύρε λίγο, εντάξει;

(Μουσική)

(Γέλια)

(Γέλια)

Εντάξει. Τζένιφερ, πώς ένιωσες;

Τζένιφερ: Καλά.

(Γέλια)

Κορίτσι: Ω, Θεέ μου.

(Γέλια)

Μάικλ Σέρμερ: Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Σας ευχαριστώ. Ευχαριστώ.

Πορνείο μηνύει εκκλησία

Το πορνείο Diamond D’s άρχισε την κατασκευή της επέκτασης του κτιρίου του για να εξυπηρετήσει την συνεχώς αναπτυσσόμενη πελατεία του. Ως απάντηση, η τοπική εκκλησία Βαπτιστών ξεκίνησε μια εκστρατεία για να εμποδίσει την επιχείρηση από το να επεκταθεί, με πρωινές, απογευματινές και εσπερινές προσευχές στην εκκλησία τους.

Οι εργασίες στο πορνείο προχωρούσαν μέχρι μια εβδομάδα πριν από την επαναλειτουργία του, όταν κεραυνός το χτύπησε και το κατέκαψε!

Μετά από αυτό το γεγονός, σύσσωμο το εκκλησίασμα των Βαπτιστών ήταν πανευτυχές για «τη δύναμη της προσευχής».

Μέχρις ότου η ιδιοκτήτρια του πορνείου μήνυσε την εκκλησία, τον ιεροκήρυκα και όλο το εκκλησίασμα με την αιτιολογία ότι η εκκλησία ήταν ηθικός αυτουργός για την κατάρρευση του κτιρίου της και των επιχειρήσεων της, είτε μέσω άμεσης ή έμμεσης Θείας δράσεως.

Στην ανταπάντησή της στο δικαστήριο η εκκλησία αρνήθηκε έντονα κάθε ευθύνη ή ανάμειξη με την κατάρρευση του κτιρίου.

Ο δικαστής βέβαια τραβάει τα μαλλιά του λέγοντας: «Δεν ξέρω πώς θα δικάσω αυτή την υπόθεση: έχουμε ένα πορνείο που η ιδιοκτήτης του σθεναρά πιστεύει στη δύναμη της προσευχής και μια ολόκληρη εκκλησιαστική κοινότητα που θεωρεί ότι όλα αυτά είναι μπούρδες».

TEDtalks: Ο Νταν Ντένετ και τα επικίνδυνα μιμίδια

Ομιλία που έδωσε ο Ντάν Ντένετ στο TEDtalks το 2002 περί επικίνδυνων μιμιδίων.

Απόσπασμα από το ted.com: «Ξεκινώντας από την απλή ιστορία ενός μυρμηγκιού, ο Νταν Ντένετ ξεκινά ένα χορό ιδεών, στήνοντας την πιο πετυχημένη υπεράσπιση για την ύπαρξη των μιμιδιων: ότι οι ιδέες είναι κατ’ ουσίαν ζωντανές.»

Για να δείτε τους ελληνικούς υπότιτλους κάντε κλικ εκεί που λέει View subtitles, και στον κατάλογο γλωσσών που θα εμφανιστεί επιλέξτε Greek.

Η πλήρης απομαγνητοφώνηση της ομιλίας, μεταφρασμένη στα ελληνικά από την Βαλεντίνη Καλφαδοπούλου – Μελλά και επιμελημένη από τον Αλέξανδρο Τζαφερίδη:

Πόσους δημιουργιστές έχουμε στην αίθουσα; Μάλλον κανέναν. Νομίζω είμαστε όλοι Δαρβινιστές. Όμως, πολλοί Δαρβινιστές αγχώνονται, νιώθουν άβολα, θέλουν να δουν έως πού φτάνει ο Δαρβινισμός. Δεν πειράζει. Έχετε δει ιστούς αράχνης; Σίγουρα έχετε δει μια και είναι προϊόντα της εξέλιξης. Τον Παγκόσμιο Ιστό όμως; Έχετε μια αβεβαιότητα γι’ αυτό. Φράγματα κάστορα, ναι. Φράγματα όμως σαν το Χούβερ όχι. Τι νομίζετε ότι αποτρέπει τα προϊόντα της ανθρώπινης ευφυίας από το να είναι καθαυτά φρούτα του δέντρου της ζωής, και κατά συνέπεια, κατά κάποιο τρόπο, να υπακούουν στους νόμους της εξέλιξης; Όμως οι άνθρωποι περιέργως αντιστέκονται στην ιδέα της εφαρμογής της εξελικτικής σκέψης στη Σκέψη-στο πώς σκεπτόμαστε.

Και γιαυτό θα μιλήσω λίγο για το θέμα αυτό, λαμβάνοντας υπόψη ότι έχουμε να καλύψουμε πολλά στο πρόγραμμα εδώ. Είστε λοιπόν στο δάσος, ή είστε σ’ ένα λιβάδι, και βλέπετε αυτό το μυρμήγκι να σκαρφαλώνει σ’ένα φύλο στο γρασίδι. Ανεβαίνει στην κορυφή και πέφτει, ανεβαίνει ξανά, και πέφτει ξανά, και ξανασκαρφαλώνει – προσπαθώντας να μείνει ακριβώς πάνω στην κορυφή του φύλου. Τι κάνει αυτό το μυρμήγκι; Σε τι αποσκοπεί; Τι προσπαθεί να πετύχει αυτό το μυρμήγκι σκαρφαλώνοντας στο φύλο; Τι όφελος θα έχει το μυρμήγκι; Και η απάντηση είναι: Τίποτα. Δεν έχει κανένα όφελος το μυρμήγκι. Τότε, γιατί το κάνει αυτό; Είναι απλά ένα λάθος; Ναι οφείλεται σε λάθος. Σ’ ένα δίκροκο λάθος…στο παράσιτο της δικροκοιλίασης. Είναι ένα μικρό σκουλίκι στον εγκέφαλο. Είναι ένα παρασιτικό σκουλίκι στον εγκέφαλο πρόβατου ή αγελάδας που περνά από το στομάχι τους για να συνεχίσει τη ζωή του. Όπως ο σολωμός κολυμπά αντίθετα στο ρεύμα για να ζευγαρώσει, έτσι και τα παράσιτα της δικροκοιλίασης επιστρατεύουν ένα περαστικό μυρμήγκι, τρυπώνουν στον εγκέφαλό του και το οδηγούν στην κορυφή του φύλου σαν όχημα. Άρα δεν υπάρχει όφελος για το μυρμήγκι. Ο εγκέφαλος του μυρμηγκιού είναι όμηρος του παράσιτου που μολύνει τον εγκέφαλο προκαλώντας συμπεριφοράς αυτοκτονίας. Τρομακτικό.

Συμβαίνει, όμως, κάτι παρόμοιο και με τους ανθρώπους; Όλα αυτά βέβαια εκ μέρους μιας αιτίας εκτός της γενετικής του ικανότητας φυσικά. Λοιπόν μπορεί να το σκεφτήκατε ήδη ότι η λέξη Ισλάμ σημαίνει «παράδοση», ή, «υποταγή των ιδίων συμφερόντων στη θέληση του Αλλάχ.» Είναι, λοιπόν, οι ιδέες – και όχι τα σκουλίκια – που κρατάνε όμηρο τον εγκέφαλό μας. Τώρα, θα πείτε, ισχυρίζομαι ότι μια μεγάλη μειονότητα πληθυσμού στον κόσμο είναι όμηρος παρασιτικών ιδεών; Όχι. Είναι ακόμα χειρότερα. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ήδη όμηροι. (Γέλια) Έχουμε πολλές ιδέες για τις οποίες θα θυσιαζόμασταν. Η Ελευθερία, ειδικά αν είσαι από Νέο Χαμσάιρ. (Γέλια) Δικαιοσύνη. Αλήθεια. Κομμουνισμός. Πολλοί έχουν θυσιαστεί για τον Κομμουνισμό, και πολλοί έχουν θυσιαστεί για τον Καπιταλισμό. Και πολλοί για τον Καθολικισμό. Πολλοί επίσης για το Ισλάμ. Αυτές δεν είναι παρά λίγες από τις ιδέες για τις οποίες θα θυσιαζόμασταν. Τις κολλάμε όλοι.

Χτες, ο Άμορι Λόβινς μίλησε για το σύνδρομο της «μολυσματικής επανάληψης.» Ήταν ένας καταχρηστικός όρος κατ’ ουσίαν. Είναι άλογη μηχανική. Μα, τα περισσότερα πολιτιστικά ανοίγματα που γίνονται δεν είναι ευφυή, νέα ή πρωτοπόρα. Είναι απλά μολυσματική επανάληψη. Και μπορεί να προσπαθούμε να έχουμε μια θεωρία για το τι έχει γίνει, όταν γίνεται, ώστε να κατανοούμε τις συνθήκες της μόλυνσης. Οι ξενιστές κοπιάζουν για να εξαπλώσουν τις ιδέες τους σε άλλους. Εγώ είμαι φιλόσοφος και ένα από τα ρίσκα του επαγγέλματος είναι ότι πολλοί μας ρωτάνε ποιο είναι το νόημα της ζωής. Και πρέπει να έχει κανείς ένα έτοιμο σλόγκαν, να έχεις μια δήλωση. Αυτή, λοιπόν, είναι η δική μου.

Το μυστικό της ευτυχίας είναι: Βρες κάτι πιο σημαντικό από σένα και αφιέρωσε τη ζωή σου σ’αυτό. Οι περισσότερο από εμάς – τώρα που πλέον έχει περάσει η δεκαετία του «Εγώ» – τώρα πλέον το κάνουμε αυτό. Ένα συγκεκριμένο ή γενικά άλλο σετ ιδεών έχουν απλά αντικαταστήσει τις βιολογικές εντολές της ζωής μας. Αυτό είναι το «ύψιστο αγαθό» της ζωής μας. Δεν είναι να κάνουμε όσο πιο πολλά εγγόνια. Αυτό, τώρα, είναι μια βαθιά βιολογική συνέπεια. Είναι η υποταγή των γενετικών συμφερόντων μας σε άλλα συμφέροντα. Και δεν υπάρχει άλλο είδος που κάνει κάτι παρόμοιο.

Πώς, λοιπόν, μπορούμε να το διανοηθούμε αυτό; Από τη μια είναι βιολογική συνέπεια, και μεγάλη μάλιστα. Χωρίς αμφιβολία. Ποιες θεωρίες, λοιπόν, θα χρησιμοποιήσουμε για να το εξετάσουμε αυτό; Πολλές θεωρίες, αλλά, πώς μπορεί κάτι να τις δέσει μεταξύ τους; Η ιδεά της ανατύπωσης ιδεών, ιδεών που ανατυπώνονται περνώντας από εγκέφαλο σε εγκέφαλο. Ο Ρίτσαρντ Ντόκινς, που θα μιλήσει αργότερα σήμερα, εφηύρε τον όρο «μιμίδιο», και έθεσε την πρώτη ξεκάθαρη και ζωντανή έκδοση αυτής της ιδέας στο βιβλίο του «Το εγωιστικό γονίδιο.» Τώρα να ‘μαι κι εγώ να σας μιλάω για την ιδέα αυτή. Τώρα πλέον, όπως φαίνεται, η ιδέα δεν είναι δική του. Ναι – εκείνος την ξεκίνησε, αλλά η ιδέα ανήκει σε όλους μας τώρα. Και δεν φέρει ευθύνη για ό,τι πω εγώ για τα μιμίδια. Εγώ είμαι ο υπεύθυνος για ό,τι πω για τα μιμίδια.

Στην πραγματικότητα, είμαστε όλοι υπεύθυνοι. γιατί όχι μόνο γα τις προσδοκούμενες συνέπειες των ιδεών μας αλλά και για τις πιθανές κακές χρήσης τους. Άρα είναι σημαντικό, νομίζω, στον Ρίτσαρντ κι εμένα, να μην γίνει κακή χρήση και παραφθορά αυτών των ιδεών. Είναι πανεύκολο να κακοχρησιμοποιηθούν. Γιαυτό εξάλλου είναι επικίνδυνες. Και είναι πλέον δουλειά πλήρους απασχόλησης να προσπαθεί κανείς ν’ αποτρέψει τον κόσμο από το να φοβάται αυτές τις ιδέες, από το να τις μεταλλάσσει και να τις πάει σε μύριες όσες κατευθύνσεις. Γιαυτό πρέπει να επιμένουμε, στην προσπάθειά μας να διορθώσουμε τις λάθος κατανοήσεις ώστε μόνο ώστε μόνο οι καλοήθεις και χρήσιμες παραλλαγές των ιδεών μας να συνεχίσουν να επεκτείνονται. Αλλά αυτό είναι ένα πρόβλημα. Αλλά δεν μας φτάνει ο χρόνος και θα πω ακόμα λίγα και μετά θα συνεχίσω με άλλα, γιατί έχουμε πολλά άλλα πράγματα να καλύψουμε.

Γιαυτό ας τονίσω: Τα μιμίδια είναι σαν τους ιούς. Αυτό μας είπε ο Ρίτσαρντ το 1993. Μπορεί να σκεφτείτε, «Μα πώς είναι αυτό δυνατόν;» Εννοώ, ένας ιός είναι, ξέρετε, κάτι απτό! Ένα μιμίδιο, όμως, από τι αποτελείται; Χτες ο Νεγροπόντε μιλούσε για ιοτρόπες επικοινωνίες αλλά – τι είναι ένας ιός; Ένας ιός είναι μια σειρά τσαμπουκαλεμένων νουκλεϊκών οξέων. (Γέλια) Δηλαδή, έχει ένα κάτι που το κάνει ν’ αναπαράγεται καλύτερα από τους ανταγωνιστές του. Και αυτό είναι ένα μιμίδιο: ένα τσαμπουκαλεμένο πακέτο πληροφοριών. Από τι αποτελείται το μιμίδιο; Από τι είναι φτιαγμένα τα κομμάτια, μαμά; Όχι από σιλικόνη. Αποτελούνται από πληροφορίες και μπορεί να μεταφερθούν με όποιο φυσικό μέσο. Από τι αποτελείται μια λέξη; Μερικές φορές όταν άνθρωποι λένε, «Υπάρχουν τα μιμίδια;» Εγώ λέω, «Υπάρχουν οι λέξεις; Τις έχετε στην οντολογία σας;» Εάν είναι, τότε οι λέξεις είναι μιμίδια που μπορούν να προφερθούν.

Και απ’ την άλλη έχουμε όλα τ’ άλλα μιμίδια που δεν γίνεται να προφερθούν. Έχουμε διαφορετικά είδη μιμιδίων. Θυμάστε τους Σέικερς; Με το δώρο της απλότητας; Με τ’ απλά, όμορφα έπιπλα; Βασικά έχουν πλέον εξαλειφθεί. Ένας από τους λόγους είναι ότι ένα από τα πιστεύω των Σέικερς ήταν η αγαμία. Όχι μόνο για τους κληρικούς. Για όλους. Και φυσικά γιαυτό δεν μας εκπλήσσει που εξαλείφθηκαν. (Γέλια) Αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι αυτός ο λόγος που εξαλείφθηκαν. Επέζησαν για τόσο καιρό σε μια εποχή που δεν υπήρχαν κοινωνικές δικλείδες ασφαλείας. Όπου υπήρχαν πολλές χήρες και ορφανά, άνθρωποι που θα χρειάζονταν κάποιον να τους υιοθετήσει. Γιαυτό, λοιπόν, είχαν μια έτοιμη ροή προσηλυτισμένων. Και θα μπορούσαν να το είχαν συνεχίσει αυτό. Θεωρητικά θα μπορούσε να συνεχιστεί για πάντα. Με τέλεια αγαμία εκ μέρους των ξενιστών. Η ιδέα θα πέρναγε από τον ένα στον άλλο μέσω προσηλυτισμού, και όχι μέσω της γενετικής συγγένειας.

Έτσι λοιπόν οι ιδέες μπορούν να επιζήσουν παρά το γεγονός ότι δεν μεταφέρονται με γενετικό τρόπο. Ένα μιμίδιο μπορεί να ευδοκιμήσει παρά την αρνητική επίδρασή του στην γενετική ευεξία. Μια και το μιμίδιο για τους Σέικερς ήταν κατ’ ουσία ένα αποστειρωτικό παράσιτο. Υπάρχουν και άλλα παράσιτα που το κάνουν αυτό – που καθιστούν τον ξενιστή στείρο. Είναι μέρος του σχεδίου τους. Δεν χρειάζεται να σκέφτοναι για να έχουν ένα σχέδιο.

Ας σας επιστήσω την προσοχή σε μια μόνο από τις πολλές επιπλοκές της μιμιδικής οπτικής, που συνιστώ. Δεν έχω το χρόνο να εμβαθύνω όμως. Στο υπέροχο βιβλίο του Τζάρεντ Ντάιμοντ, «Όπλα, βακτήρια και ατσάλι», μιλά για το πώς ήταν τα βακτήρια, περισσότερο και από τα όπλα και το ατσάλι, που κατέκτησαν το νέο ημισφαίριο – το Δυτικό ημισφαίριο – που με τη σειρά του κατέκτησε τον υπόλοιπο κόσμο. Όταν οι ευρωπαίοι εξερευνητές και ταξιδιώτες εξαπλώθηκαν, έφεραν μαζί τους βακτήρια στα οποία είχαν κατ’ ουσία ανοσία, βακτήρια που είχαν μάθει να τα αντέχουν για εκατοντάδες και εκατοντάδες χρόνια, για χιλιάδες χρόνια, που ζούσαν με εξημερωμένα ζώα τα οποία ήταν και η πηγή αυτών των παθογόνων. Και αυτά εξολόθρευσαν – αυτά τα παθογόνα εξολόθρευσαν τους ιθαγενείς, που δεν είχαν καθόλου ανοσία σ’ αυτά.

Και το κάνουμε ξανά. Το κάνουμε αυτή τη φορά όμως με τοξικές ιδέες. Χτες, αρκετά άτομα – Ο Νίκολας Νεγροπόντε και άλλοι – μίλησαν για όλα τα υπέροχα πράγματα που συμβαίνουν ότι οι ιδέες μας διαδίδονται, χάρη στην τεχνολογία σε ολόκληρο τον κόσμο. Και συμφωνώ μαζί τους. Είναι σε μεγάλο ποσοστό υπέροχο. Ευρύτερα υπέροχο. Αλλά ανάμεσα σε όλες αυτές τις ιδέες που αναπόφευκτα ρέουν σ’ όλο τον κόσμο χάρη στην τεχνολογία μας, υπάρχουν και πολλές τοξικές ιδέες. Τώρα αυτά γίνονται εδώ και αρκετό καιρό. Ο Σαγίντ Κουίτμπ είναι ένας από τους πατέρες του φανατικού Ισλάμ, ένας από τους ιδεολόγους που ενέπνευσαν τον Οσάμπα μπιν λάντεν. «Δεν έχει κανείς παρά να δει τα επίσημα φιλμ, τις εκδηλώσεις μόδας και ομορφιάς, τις αίθουσες χορού, τα μπαρ και τους τηλεοπτικούς σταθμούς.» Μιμίδια.

Αυτά τα μιμίδια εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο και αφανίζουν ολόκληρες κουλτούρες. Αφανίζουν γλώσσες. Αφανίζουν παραδόσεις και πρακτικές. Και δεν είναι σφάλμα δικό μας, όσο δεν είναι σφάλα των βακτηρίων όταν αφανίζουν τα άτομα που δεν έχουν ανοσία προς αυτά. Έχουμε ανοσία σ’ όλα τα σκουπίδια που «ζουν» στο περιθώριο της κουλτούρας μας. Είμαστε μια ελεύθερη κοινωνία, άρα επιτρέπουμε την πορνογραφία και όλα αυτά – απλά αδιαφορούμε. Είναι για μας σαν την απλή γρίπη. Δεν μας πολυαπασχολούν. Αλλά θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι για πολλά άτομα σ’ όλο τον κόσμο, είναι κάτι σημαντικό. Θα πρέπει να το ΄χουμε αυτό πάντα στο μυαλό μας, μια και καθώς εξαπλώνουμε την παιδεία και την τεχνολογία μας, ένα από τα πράγματα που κάνουμε είναι να είμαστε οι συνιστώσες των μιμιδίων που θα θεαθούν σωστά από τους ξενιστές άλλων μιμιδίων ως άμεση απειλή για τα αγαπημένα τους μιμίδια – τα μιμίδια για τα οποία είναι έτοιμοι να θυσιάσουν ακόμα και τη ζωή τους.

Αλλά, πώς θα ξεχωρίσουμε τα καλά μιμίδια από τα κακά μιμίδια; Αυτό δεν είναι δουλειά για την επιστήμη της μιμιδικής. Η μιμιδική είναι ηθικά ουδέτερη. Και έτσι θα έπρεπε να ‘ναι. Δεν είναι ο τόπος για μίσος και θυμό. Εάν είχατε φίλο που πέθανε από AIDS, τότε μισείτε το HIV. Αλλά για να το αντιμετωπίσετε πρέπει να αποτανθείτε στην επιστήμη, και να κατανοήσετε πώς εξαπλώνεται και γιατί, όλα με μια ηθικά ουδέτερη οπτική.

Μόνο τα γεγονότα. Επιλύοντας τις όποιες επιπλοκές. Υπάρχει χώρος για ηθικά πάθη μόνο αφού έχουμε όλα τα δεδομένα και μπορούμε να διακρίνουμε τι είναι καλύτερο να πράξουμε. Όπως, λοιπόν, με τα βακτήρια, το ζήτημα είναι να μην επιδιώξουμε να τ’ αφανίσουμε. Δεν πρόκειται ποτέ ν’ αφανίσουμε τα βακτήρια. Αυτό που μπορούμε, όμως, να κάνουμε είναι να προωθήσουμε μέτρα για τη δημόσια υγεία, και αυτό θα ενθαρρύνει την εξέλιξη της αμολυσματικότητας. Αυτό θα ενθαρρύνει την εξάπλωση σχετικά καλοήθων μεταλλάξεων στις πιο τοξικές ποικιλίες. Δεν έχω άλλο χρόνο, άρα.. σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

TEDtalks: O Ρίτσαρντ Ντώκινς για το “παράξενο” σύμπαν μας

Η ομιλία που έδωσε ο Ρίτσαρντ Ντώκινς στο TEDtalks το 2005 σχετικά το σύμπαν στο οποίο κατοικούμε.

Απόσπασμα από το ted.com: «Ο βιολόγος Ρίτσαρντ Ντώκινς εξηγεί γιατί θα έπρεπε να “σκεφτόμαστε το απίθανο” εξετάζοντας πώς το ανθρώπινο πλαίσιο αναφοράς περιορίζει την κατανόησή μας για το σύμπαν.»

Για να δείτε τους ελληνικούς υπότιτλους κάντε κλικ εκεί που λέει View subtitles, και στον κατάλογο γλωσσών που θα εμφανιστεί λίγο μετά επιλέξτε Greek.

Η πλήρης απομαγνητοφώνηση της ομιλίας, μεταφρασμένη στα ελληνικά από τη Φωτεινή Σωτηροπούλου και επιμελημένη από τον Γιάννη Κουσκουρά:

Ο τίτλος μου: “Πιο παράξενο από ό, τι μπορούμε να υποθέσουμε: Η παραδοξότητα της επιστήμης.” “Πιο παράξενο από ότι μπορούμε να υποθέσουμε” προέρχεται από τον Τζ.Μπ.Σ. Χαλντέιν, το διάσημο βιολόγο, ο οποίος είπε, “Λοιπόν, έχω την υποψία ότι το σύμπαν δεν είναι μόνο πιο παράξενο από ό,τι υποθέτουμε, αλλά πιο παράξενο από ό,τι μπορούμε να υποθέσουμε. Υποψιάζομαι ότι υπάρχουν περισσότερα σε ουρανό και γη από όσα ονειρευόμαστε, ή μπορούμε να ονειρευτούμε, σε οποιαδήποτε φιλοσοφία.” Ο Ρίτσαρντ Φάινμαν συνέκρινε την ακρίβεια την κβαντικών θεωριών — των πειραματικών προβλέψεων– με τον προσδιορισμό του πλάτους της Βόρειας Αμερικής με ακρίβεια πλάτους τρίχας. Αυτό σημαίνει ότι η κβαντική θεωρία πρέπει να είναι υπό κάποια έννοια αληθινή. Ακόμα οι υποθέσεις που χρειάζεται να κάνει η κβαντική θεωρία ώστε να παρουσιάσει αυτές τις προβλέψεις είναι τόσο μυστηριώδεις ώστε ακόμα και ο ίδιος ο Φάινμαν παρακινήθηκε να σχολιάσει, “Αν νομίζετε ότι καταλαβαίνετε την κβαντική θεωρία, δεν καταλαβαίνετε την κβαντική θεωρία.”

Είναι τόσο παράξενο που οι φυσικοί καταφεύγουν στη μια ή στην άλλη παράδοξη ερμηνεία του. Ο Ντέιβιντ Ντόιτς, ο οποίος μιλά εδώ, στο Υλικό της Πραγματικότητας, υιοθετεί την ερμηνεία των “πολλών κόσμων” για την κβαντική θεωρία, επειδή το χειρότερο που μπορείς να πεις γι’ αυτή είναι ότι είναι εξωφρενικά σπάταλη. Προϋποθέτει ένα τεράστιο και ταχέως αυξανόμενο αριθμό συμπάντων που υπάρχουν παράλληλα — αμοιβαίως μη παρατηρήσιμα εκτός μέσα από το στενό παραθυράκι των πειραμάτων της κβαντικής μηχανικής. Και αυτό είναι του Ρίτσαρντ Φάινμαν.

Ο βιολόγος Λιούις Γουόλπερτ πιστεύει ότι η παραδοξότητα της σύγχρονης φυσικής είναι απλώς ένα ακραίο παράδειγμα. Η επιστήμη, αντίθετα με την τεχνολογία, πράγματι παραβιάζει την κοινή λογική. Κάθε φορά που πίνετε ένα ποτήρι νερό, επισημαίνει, οι πιθανότητες είναι ότι θα προσλάβετε τουλάχιστον ένα μόριο που πέρασε μέσα από την ουροδόχο κύστη του Όλιβερ Κρόμγουελ. (Γέλια) Είναι απλώς βασική θεωρία πιθανοτήτων. Ο αριθμός των μορίων σε κάθε ποτήρι νερό είναι πάρα πολύ μεγαλύτερος από τον αριθμό των ποτηριών με νερό ή των γεμάτων κύστεων, στον κόσμο — και, φυσικά, δεν υπάρχει τίποτα εξαιρετικό σχετικά με τον Κρόμγουελ ή τις κύστεις. Μόλις εισπνεύσατε ένα άτομο αζώτου που πέρασε μέσα από τον δεξιό πνεύμονα του τρίτου ιγκουανόδοντα στα αριστερά του ψηλού κυκαδώδους δέντρου.

“Πιο παράξενο από ό, τι μπορούμε να υποθέσουμε.” Τι είναι αυτό που μας κάνει ικανούς να υποθέτουμε ο,τιδήποτε, και μας λέει αυτό ο,τιδήποτε για το τι μπορούμε να υποθέτουμε; Υπάρχουν πράγματα σχετικά με το σύμπαν τα οποία θα είναι για πάντα πέρα από την αντίληψή μας, αλλά όχι πέρα από την αντίληψη κάποιας ανώτερης νοημοσύνης; Υπάρχουν πράγματα σχετικά με το σύμπαν που είναι, κατ’ αρχήν, μη αντιληπτά από οποιονδήποτε νου, ανεξάρτητα από την ανωτερότητά του; Η ιστορία της επιστήμης είναι μια μακριά σειρά από βίαιες ιδεοθύελλες, καθώς οι διαδοχικές γενιές συμβιβάζονται με αυξανόμενα επίπεδα παραδοξότητας στο σύμπαν. Τώρα έχουμε τόσο συνηθίσει την ιδέα ότι η Γη γυρίζει — περισσότερο από ότι ο Ήλιος κινείται στον ουρανό — που μας είναι δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε τι συγκλονιστική πνευματική επανάσταση θα πρέπει να ήταν αυτό. Στην τελική, μοιάζει προφανές ότι η Γη είναι μεγάλη και ακίνητη, ο Ήλιος μικρός και σε κίνηση. Αλλά αξίζει να θυμηθούμε τη σχετική παρατήρηση του Βιτγκενστάιν. “Πες μου,” ρώτησε μια φίλη, ” γιατί οι άνθρωποι συνεχώς λένε, ότι ήταν φυσικό για τον άνθρωπο να υποθέσει ότι ο Ήλιος κινούνταν γύρω από τη Γη παρά ότι η Γη περιστρεφόταν;” Η φίλη του απάντησε, “Λοιπόν, προφανώς επειδή απλά φαίνεται σαν ο Ήλιος να κινείται γύρω από τη Γη.” Ο Βιτγκενστάιν απάντησε, “Λοιπόν, πώς θα φαινόταν αν φαινόταν σαν να περιστρεφόταν η Γη;” (Γέλια)

Η επιστήμη μας έχει διδάξει, αντίθετα με κάθε διαίσθηση, ότι πράγματα προφανώς στερεά, όπως οι κρύσταλλοι και οι βράχοι, στην πραγματικότητα αποτελούνται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από κενό χώρο. Και το γνωστό παράδειγμα είναι ότι ο πυρήνας ενός ατόμου είναι μια μύγα στη μέση ενός σταδίου και το διπλανό άτομο είναι στο διπλανό στάδιο. Έτσι θα φαινόταν ότι ο σκληρότερος, συμπαγέστερος, πυκνότερος βράχος είναι στην πραγματικότητα σχεδόν εξ’ ολοκλήρου κενός χώρος, που διακόπτεται μόνο από μικροσκοπικά σωματίδια τόσο αραιά τοποθετημένα που δεν θα έπρεπε να υπολογίζονται. Γιατί, τότε, οι βράχοι φαίνονται και δίνουν την αίσθηση ότι είναι σκληροί και αδιαπέραστοι; Ως εξελικτικός βιολόγος θα έλεγα το εξής: οι εγκέφαλοί μας έχουν εξελιχθεί για να μας βοηθούν να επιβιώνουμε μέσα στις τάξεις μεγέθους και ταχύτητας στις οποίες λειτουργούν τα σώματά μας. Ποτέ δεν εξελιχθήκαμε για να βρίσκουμε το δρόμο μας στον κόσμο των ατόμων. Αν είχαμε, οι εγκέφαλοί μας πιθανώς θα έβλεπαν τους βράχους γεμάτους με κενό χώρο. Οι βράχοι δίνουν την αίσθηση του σκληρού και αδιαπέραστου στα χέρια μας ακριβώς επειδή αντικείμενα όπως οι βράχοι και τα χέρια δε μπορούν να διεισδύσουν το ένα στο άλλο. Είναι συνεπώς χρήσιμο για τους εγκεφάλους μας να κατασκευάζουν έννοιες όπως “στερεότητα” και “αδιαπερατότητα”, επειδή τέτοιες έννοιες μας βοηθούν να καθοδηγούμε τα σωματά μας μέσα στον μεσαίου μεγέθους κόσμο στον οποίο πρέπει να βρίσκουμε το δρόμο μας.

Πηγαίνοντας στην άλλη άκρη της κλίμακας, οι πρόγονοί μας ποτέ δε χρειάστηκε να βρουν το δρόμο τους μέσα στον κόσμο με ταχύτητες κοντά στην ταχύτητα του φωτός. Αν θα έπρεπε να το κάνουν, οι εγκέφαλοί μας θα ήταν πολύ καλύτεροι στο να καταλαβαίνουν τον Αϊνστάιν. Θέλω να δώσω την ονομασία “Μέσος Κόσμος” στο μεσαίας κλίμακας περιβάλλον στο οποίο έχουμε εξελίξει την ικανότητα να δραστηριοποιούμαστε — καμία σχέση με τη Μέση Γη. Μέσος Κόσμος. (Γέλια) Είμαστε εξελιγμένοι κάτοικοι του Μέσου Κόσμου, και αυτό περιορίζει το τι είμαστε ικανοί να φανταζόμαστε. Βρίσκετε διαισθητικά εύκολο να κατανοήσετε ιδέες όπως, όταν ένα κουνέλι κινείται με την –κάπως μεσαία ταχύτητα με την οποία κινούνται τα κουνέλια και άλλα αντικείμενα του Μέσου Κόσμου, και χτυπά ένα άλλο αντικείμενο του Μέσου Κόσμου, όπως ένα βράχο, και πέφτει κάτω.

Θα ήθελα να σας συστήσω τον Υποστράτηγο Άλμπερτ Στάμπλμπαϊν τον Τρίτο, διοικητή της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών το 1983. Κοιτούσε επίμονα τον τοίχο του στο Άρλινγκτον της Βιρτζίνιας, και αποφάσισε να το κάνει. Όσο τρομακτική και αν ήταν η προοπτική, θα πήγαινε στο διπλανό γραφείο. Σηκώθηκε, και απομακρύνθηκε από το γραφείο του. Από τι κυρίως αποτελείται το άτομο; σκέφτηκε. Από κενό χώρο. Άρχισε να περπατά. Από τι κυρίως αποτελούμαι εγώ; Από άτομα. Επιτάχυνε το βήμα του, τώρα σχεδόν έτρεχε. Από τι κυρίως αποτελείται ο τοίχος; Από άτομα. Το μόνο που έχω να κάνω είναι να ενώσω τα κενά. Τότε, ο Στρατηγός Στάμπλμπαϊν χτύπησε τη μύτη του με δύναμη πάνω στον τοίχο του γραφείου του. Ο Στάμπλμπαϊν, που διοικούσε 16.000 στρατιώτες, κατατροπώθηκε από τη συνεχή του αποτυχία να περάσει μέσα από τον τοίχο. Δεν έχει καμία αμφιβολία ότι αυτή η ικανότητα θα είναι, μια μέρα, ένα συνηθισμένο εργαλείο στο στρατιωτικό οπλοστάσιο. Ποιος θα χαζολογούσε με ένα στρατό που θα μπορούσε να κάνει κάτι τέτοιο; Αυτό είναι από ένα άρθρο στο Playboy, που διάβαζα τις προάλλες. (Γέλια)

Έχω κάθε λόγο να πιστεύω ότι είναι αλήθεια. Διάβαζα το Playboy επειδή είχε κι ένα δικό μου άρθρο. (Γέλια) Η μη υποβοηθούμενη ανθρώπινη διαίσθηση εκπαιδευμένη στο Μέσο Κόσμο βρίσκει δύσκολο να πιστέψει το Γαλιλαίο όταν μας λέει ότι ένα βαρύ και ένα ελαφρύ αντικείμενο, χωρίς την αντίσταση του αέρα, θα προσέκρουαν στο έδαφος την ίδια στιγμή. Και αυτό επειδή στο Μέσο Κόσμο, η αντίσταση του αέρα είναι πάντα εκεί. Αν είχαμε εξελιχθεί σε ένα κενό θα περιμέναμε ότι τα αντικείμενα θα προσέκρουαν στο έδαφος ταυτόχρονα. Αν ήμασταν βακτήρια, διαρκώς ταλαιπωρημένα από τις θερμικές κινήσεις των μορίων, θα ήταν διαφορετικά, αλλά εμείς οι Μεσοκοσμίτες είμαστε πολύ μεγάλοι για να παρατηρήσουμε την κίνηση Μπράουν. Ομοίως, στις ζωές μας κυριαρχεί η βαρύτητα αλλά σχεδόν λησμονούμε τη δύναμη της επιφανειακής τάσης. Ένα μικρό έντομο θα αντέστρεφε αυτές τις προτεραιότητες.

Ο Στιβ Γκραντ — είναι αυτός στ’ αριστερά, ο Ντάγκλας Άνταμς είναι στα δεξιά — ο Στιβ Γκραντ, στο βιβλίο του, Δημιουργία: Ζωή και Πώς να τη Φτιάξεις, είναι κατηγορηματικά δηκτικός σχετικά με την προκατάληψη που έχουμε για την ίδια την ύλη. Έχουμε αυτή την τάση, να σκεφτόμαστε ότι μόνο τα στερεά, υλικά πράγματα είναι πραγματικά. Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα στο κενό μοιάζουν μη πραγματικά. Οι Βικτωριανοί πίστευαν ότι τα κύματα έπρεπε να είναι κύματα σε κάποιο υλικό μέσο — τον αιθέρα. Αλλά βρίσκουμε την αληθινή ύλη καθησυχαστική μόνο επειδή έχουμε εξελιχθεί να επιβιώνουμε στον Μέσο Κόσμο, όπου εκεί η ύλη είναι μια χρήσιμη επινόηση. Μια ρουφήχτρα, για τον Στιβ Γκραντ, είναι ένα πράγμα τόσο πραγματικό όσο κι ένας βράχος.

Σε μια έρημη πεδιάδα στην Τανζανία, στη σκιά του ηφαιστείου Ολ Ντόνιο Λενγκάι, υπάρχει ένας αμμόλοφος από ηφαιστειακή τέφρα. Το ωραίο είναι ότι κινείται σαν σώμα. Είναι γνωστός με τον τεχνικό όρο barchan, και ολόκληρος ο αμμόλοφος κινείται δυτικά κατά μήκος της ερήμου με μια ταχύτητα περίπου 17 μέτρα ανά έτος. Διατηρεί το ημισεληνοειδές σχήμα του και κινείται στην κατεύθυνση των κεράτων. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι ο άνεμος σπρώχνει την άμμο πάνω από το ήπιο πρανές από την άλλη πλευρά, και τότε, καθώς κάθε κόκκος άμμου χτυπά την κορυφή της ράχης, κατρακυλά στο εσωτερικό της ημισελήνου, και έτσι κινείται όλος ο κερατοειδής αμμόλοφος. Ο Στιβ Γκραντ επισημαίνει ότι εσείς κι εγώ, εμείς οι ίδιοι, είμαστε πιο πολύ σαν κύμα παρά σαν ένα μόνιμο πράγμα. Μας καλεί, τον αναγνώστη, “σκεφτείτε μια εμπειρία από την παιδική σας ηλικία — κάτι που θυμάστε καθαρά, κάτι που μπορείτε να δείτε, να αισθανθείτε, ίσως ακόμα και να μυρίσετε, σα να ήσασταν πράγματι εκεί. Στην τελική, ήσασταν εκεί τότε, έτσι δεν είναι; Πώς αλλιώς θα το θυμόσασταν; Αλλά εδώ είναι το σοκαριστικό: Δεν ήσασταν εκεί. Ούτε ένα άτομο που σήμερα βρίσκεται στο σώμα σας δεν ήταν εκεί όταν συνέβη αυτό το γεγονός. Η ύλη ρέει από μέρος σε μέρος και στιγμιαία ενώνεται για να γίνει εσείς. Ο,τιδήποτε είστε, κατά συνέπεια, δεν είστε το υλικό από το οποίο είστε φτιαγμένοι. Αν αυτό δεν κάνει τις τρίχες της πλάτης σας να σηκωθούν, ξαναδιαβάστε το μέχρι να συμβεί, γιατί έχει σημασία.”

Επομένως το “πραγματικά” δεν είναι μια λέξη που θα έπρεπε να χρησιμοποιούμε με απλή σιγουριά. Αν ένα νετρίνο είχε έναν εγκέφαλο, που εξελίχθηκε σε προγόνους μεγέθους νετρίνου, θα έλεγε ότι οι βράχοι πραγματικά αποτελούνται από κενό χώρο. Έχουμε εγκεφάλους που εξελίχθηκαν σε προγόνους μεσαίου μεγέθους που δεν μπορούσαν να περάσουν μέσα από βράχους. Το “πραγματικά”, για ένα ζώο, είναι ο,τιδήποτε ο εγκέφαλός του χρειάζεται να είναι ώστε να βοηθά στην επιβίωσή του, και επειδή διαφορετικά είδη ζουν σε διαφορετικούς κόσμους, θα υπάρχει μια ενοχλητική ποικιλία από “πραγματικά”. Αυτό που βλέπουμε από τον πραγματικό κόσμο δεν είναι ο αλουστράριστος κόσμος αλλά ένα μοντέλο του κόσμου, ρυθμισμένο και προσαρμοσμένο από αισθητηριακά δεδομένα, αλλά κατασκευασμένο έτσι ώστε να χρησιμεύει στην αντιμετώπιση του πραγματικού κόσμου.

Η φύση του μοντέλου εξαρτάται από το τι είδους ζώου είμαστε. Ένα ιπτάμενο ζώο χρειάζεται ένα διαφορετικό είδος μοντέλου από ένα που περπατά, σκαρφαλώνει ή κολυμπά. Ο εγκέφαλος μιας μαϊμούς πρέπει να έχει λογισμικό ικανό να προσομοιώνει έναν τρισδιάστατο κόσμο από κλαδιά και κορμούς. Το λογισμικό ενός τυφλοπόντικα για την κατασκευή μοντέλων του κόσμου του θα είναι προσαρμοσμένο σε υπόγεια χρήση. Ο εγκέφαλος ενός νεροβάτη δε χρειάζεται καθόλου ένα τρισδιάστατο λογισμικό, αφού ζει στην επιφάνεια της λιμνούλας σε μια επιπεδοχώρα του Έντουιν Άμποτ.

Έχω σκεφτεί ότι οι νυχτερίδες μπορεί να βλέπουν το χρώμα με τα αυτιά τους. Το μοντέλο του κόσμου που χρειάζεται μια νυχτερίδα για να πιλοτάρει σε τρεις διαστάσεις πιάνοντας έντομα πρέπει να μοιάζει αρκετά με το μοντέλο του κόσμου που κάθε ιπτάμενο πτηνό, ένα πτηνό που πετά την ημέρα όπως το χελιδόνι, χρειάζεται για τον ίδιο λόγο. Το γεγονός ότι η νυχτερίδα χρησιμοποιεί αντηχήσεις σε πίσσα σκοτάδι για να εισάγει τις τρέχουσες μεταβλητές στο μοντέλο της ενώ το χελιδόνι χρησιμοποιεί φως, είναι συμπτωματικό. Οι νυχτερίδες, σκέφτηκα ακόμα, χρησιμοποιούν αντιληπτές αποχρώσεις, όπως το κόκκινο και το μπλε, ως ετικέτες, εσωτερικές ετικέτες, για κάποιες χρήσιμες πλευρές των αντηχήσεων– ίσως την ακουστική υφή των επιφανειών, χνουδωτή ή λεία κ.ο.κ, με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο τα χελιδόνια, ή ακόμα κι εμείς, χρησιμοποιούμε αντιληπτές αποχρώσεις –ερυθρότητα και κυανότητα κ.τ.λ– για να βάλουμε ετικέτες σε κύματα φωτός μεγάλου και μικρού μήκους. Δεν υπάρχει τίποτα έμφυτο στο κόκκινο που να το κάνει κύμα μεγάλου μήκους.

Και το θέμα είναι ότι η φύση του μοντέλου καθορίζεται από το πως πρόκειται να χρησιμοποιηθεί, παρά από την εμπλεκόμενη αίσθηση. Ο ίδιος ο Τζ.Μπ.Σ. Χαλντέιν είχε κάτι να πει για τα ζώα στον κόσμο των οποίων κυριαρχεί η οσμή. Οι σκύλοι μπορούν να ξεχωρίσουν δυο πολύ παρόμοια λιπαρά οξέα, πάρα πολύ αραιωμένα: το καπρυλικό οξύ και το καπροϊκό οξύ. Η μόνη διαφορά, βλέπετε, είναι ότι το ένα έχει ένα επιπλέον ζευγάρι ατόμων άνθρακα στην αλυσίδα. Ο Χαλντέιν υποθέτει ότι ένας σκύλος πιθανώς θα μπορούσε να βάλει στη σειρά τα οξέα ανάλογα με τα μοριακά τους βάρη από τη μυρωδιά τους, ακριβώς όπως ένας άνθρωπος θα μπορούσε να βάλει στη σειρά χορδές πιάνου ανάλογα με το μήκος τους ακούγοντας τις νότες τους. Λοιπόν, υπάρχει άλλο ένα λιπαρό οξύ, το καπρικό οξύ, που είναι ακριβώς σαν τα δυο άλλα, εκτός από το ότι έχει δυο επιπλέον άτομα άνθρακα. Ένας σκύλος που δεν είχε ποτέ συναντήσει καπρικό οξύ, ίσως, να μην είχε μεγαλύτερο πρόβλημα να φανταστεί τη μυρωδιά του από ότι εμείς να φανταστούμε μια τρομπέτα, ας πούμε, να παίζει μια νότα υψηλότερα από ότι είχαμε ακούσει μια τρομπέτα να παίζει πριν. Ίσως οι σκύλοι και οι ρινόκεροι και άλλα ζώα που προσανατολίζονται με την οσμή μυρίζουν έγχρωμα. Και το επιχείρημα θα ήταν ακριβώς το ίδιο που αφορούσε και τις νυχτερίδες.

Ο Μέσος Κόσμος – η περιοχή των μεγεθών και των ταχυτήτων με την οποία έχουμε εξελιχθεί να νιώθουμε διαισθητικά άνετα– είναι κάπως σαν τη στενή περιοχή του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος που βλέπουμε ως φως διαφόρων χρωμάτων. Είμαστε τυφλοί σε όλες τις συχνότητες έξω απ’ αυτή, εκτός αν χρησιμοποιούμε όργανα για να μας βοηθήσουν. Ο Μέσος Κόσμος είναι η στενή περιοχή της πραγματικότητας την οποία θεωρούμε φυσιολογική, σε αντίθεση με την παραδοξότητα του πολύ μικρού, του πολύ μεγάλου και του πολύ γρήγορου. Θα μπορούσαμε να φτιάξουμε μια παρόμοια κλίμακα απιθανοτήτων, τίποτα δεν είναι τελείως αδύνατο. Τα θαύματα είναι απλά γεγονότα που είναι εξαιρετικά απίθανα. Ένα μαρμάρινο άγαλμα θα μπορούσε να μας γνέψει με το χέρι του, όλα τα άτομα που συνθέτουν την κρυσταλλική του δομή δονούνται μπρος πίσω έτσι κι αλλιώς. Επειδή είναι τόσα πολλά, και επειδή δεν υπάρχει κάποια συμφωνία ανάμεσά τους για το ποια κατεύθυνση επιθυμούν, το μάρμαρο, όπως το βλέπουμε στο Μέσο Κόσμο, μένει σταθερό σα βράχος. Αλλά τα άτομα στο χέρι θα μπορούσε ξαφνικά να τύχει να κινηθούν όλα με τον ίδιο τρόπο την ίδια στιγμή, και πάλι και πάλι. Στην περίπτωση αυτή, το χέρι θα κινούνταν και θα το βλέπαμε να γνέφει σε εμάς στο Μέσο Κόσμο. Οι πιθανότητες εναντίον αυτού, φυσικά, είναι τόσο μεγάλες ώστε αν ξεκινούσατε να γράφετε μηδενικά τη στιγμή της απαρχής του σύμπαντος, δε θα είχατε γράψει αρκετά μηδενικά ακόμα και μέχρι σήμερα.

Η εξέλιξη στο Μέσο Κόσμο δεν μας έχει εξοπλίσει να χειριζόμαστε πολύ απίθανα γεγονότα, η ζωή μας δεν είναι αρκετά μεγάλη. Μέσα στην απεραντοσύνη του αστρονομικού χώρου και του γεωλογικού χρόνου, αυτό που φαίνεται απίθανο στο Μέσο Κόσμο μπορεί να αποδειχθεί αναπόφευκτο. Ένας τρόπος για να το σκεφτούμε είναι να μετρήσουμε τους πλανήτες. Δεν γνωρίζουμε πόσοι πλανήτες υπάρχουν στο σύμπαν, αλλά μια καλή εκτίμηση είναι περίπου δέκα στην εικοστή, ή 100 δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων. Και αυτό μας δίνει έναν ωραίο τρόπο να εκφράσουμε την εκτίμησή μας για την απιθανότητα της ζωής. Θα μπορούσε να βάλει κάποια ορόσημα κατά μήκος ενός φάσματος απιθανότητας, το οποίο θα μπορούσε να μοιάζει με το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα που μόλις είδαμε.

Αν η ζωή εμφανίστηκε μόνο μια φορά πάνω σε κάθε– αν — αν η ζωή μπορούσε — εννοώ αν η ζωή μπορούσε να εμφανιστεί μια φορά σε κάθε πλανήτη, θα ήταν εξαιρετικά συνηθισμένη, ή αν μπορούσε να εμφανιστεί μια φορά σε κάθε άστρο, ή μια φορά σε κάθε γαλαξία, ή ίσως μόνο μια φορά σε ολόκληρο το σύμπαν, που στην περίπτωση αυτή θα έπρεπε να είναι εδώ. Και κάπου εκεί ψηλά θα μπορούσε να υπάρχει η πιθανότητα ένας βάτραχος να μετατραπεί σε πρίγκηπα και διάφορα μαγικά σαν κι αυτό. Αν η ζωή έχει εμφανιστεί μόνο πάνω σε ένα πλανήτη σε ολόκληρο το σύμπαν, αυτός ο πλανήτης πρέπει να είναι ο δικός μας, επειδή βρισκόμαστε εδώ και το συζητάμε. Και αυτό σημαίνει ότι αν θέλουμε να το χρησιμοποιήσουμε, μπορούμε να δεχτούμε χημικά συμβάντα στην απαρχή της ζωής που έχουν πιθανότητα της τάξης του ενός στα 100 δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων. Δε νομίζω ότι θα πρέπει να το χρησιμοποιήσουμε, γιατί υποψιάζομαι ότι η ζωή είναι αρκετά συνηθισμένη στο σύμπαν. Και όταν λέω αρκετά συνηθισμένη, και πάλι θα μπορούσε να είναι τόσο δυσεύρετη που κανένα νησί ζωής να μην έρχεται ποτέ σε επαφή με άλλο, πράγμα που είναι μια λυπηρή σκέψη.

Πώς να ερμηνεύσουμε το “πιο παράξενο από ό,τι μπορούμε να υποθέσουμε;” Πιο παράξενο από ό,τι κατ’ αρχήν μπορεί να υποτεθεί, ή απλώς πιο παράξενο από ότι εμείς μπορούμε να υποθέσουμε, δεδομένων των περιορισμών της εξελικτικής μαθητείας του εγκεφάλου μας στο Μέσο Κόσμο; Θα μπορούσαμε, με εξάσκηση και πρακτική, να απελευθερωθούμε από τον Μέσο Κόσμο και να επιτύχουμε κάποιο είδος διαισθητικής, αλλά και μαθηματικής, κατανόησης του πολύ μικρού και του πολύ μεγάλου; Εγώ ειλικρινά δε γνωρίζω την απάντηση. Αναρωτιέμαι αν θα μπορούσαμε να βοηθηθούμε να καταλάβουμε, ας πούμε, την κβαντική θεωρία, αν μάθουμε στα παιδιά μας να παίζουν παιγνίδια στον υπολογιστή, ξεκινώντας από μικρή ηλικία, τα οποία να έχουν ένα είδος πιστευτού κόσμου από μπάλες που περνούν μέσα από δυο σχισμές σε μια οθόνη, ένα κόσμο στον οποίο τα παράξενα συμβάντα της κβαντικής μηχανικής θα μεγεθύνονταν από την αληθοφάνεια του υπολογιστή, έτσι ώστε να γίνουν οικεία στις διάφορες εκπαιδευτικές βαθμίδες του Μέσου Κόσμου. Και, ομοίως, ένα παιχνίδι σχετικότητας στον υπολογιστή στο οποίο αντικείμενα στην οθόνη δείχνουν τη Συστολή Λόρεντζ, κ.ο.κ., για να προσπαθήσουμε να βάλουμε τους εαυτούς μας στον τρόπο σκέψης — να βάλουμε τα παιδιά σε αυτόν τον τρόπο σκέψης.

Θέλω να τελειώσω εφαρμόζοντας την ιδέα του Μέσου Κόσμου στις αντιλήψεις που έχουμε ο ένας για τον άλλο. Οι περισσότεροι επιστήμονες σήμερα υιοθετούν μια μηχανιστική θεώρηση του νου: είμαστε αυτό που είμαστε επειδή οι εγκέφαλοί μας είναι καλωδιωμένοι έτσι όπως είναι, οι ορμόνες μας είναι έτσι όπως είναι. Θα ήμασταν διαφορετικοί, οι χαρακτήρες μας θα ήταν διαφορετικοί, αν η νευροανατομία μας και η φυσιολογική μας χημεία ήταν διαφορετικές. Αλλά εμείς οι επιστήμονες είμαστε ασυνεπείς. Αν ήμασταν συνεπείς, η αντίδρασή μας προς ένα άτομο με αποκλίνουσα συμπεριφορά, όπως ένας δολοφόνος παιδιών, θα έπρεπε να είναι κάπως σαν, αυτή η μονάδα έχει ένα ελατωματικό εξάρτημα, χρειάζεται επιδιόρθωση. Δε λέμε κάτι τέτοιο. Αυτό που λέμε — και συμπεριλαμβάνω τον πιο αυστηρά μηχανιστή μεταξύ μας, που μάλλον είμαι εγώ — αυτό που λέμε είναι, ” Άθλιο τέρας, η φυλακή είναι υπερβολικά καλή για σένα.” Ή χειρότερα, αναζητούμε εκδίκηση, πυροδοτώντας έτσι κατά πάσα πιθανότητα, την επόμενη φάση σε ένα κλιμακούμενο κύκλο αντεκδίκησης, πράγμα που βλέπουμε, φυσικά, παντού στον κόσμο σήμερα. Εν συντομία, όταν σκεφτόμαστε σαν ακαδημαϊκοί, θεωρούμε τους ανθρώπους περίτεχνες και πολύπλοκες μηχανές, όπως οι υπολογιστές ή τα αυτοκίνητα, αλλά όταν ξαναγινόμαστε άνθρωποι συμπεριφερόμαστε περισσότερο σαν τον Μπάζιλ Φόλτι, ο οποίος, θυμόμαστε, χτύπησε το αυτοκίνητό του για να του δώσει ένα μάθημα όταν δεν έπαιρνε μπροστά μια βραδιά γευσιγνωσίας. (Γέλια)

Ο λόγος που προσωποποιούμε πράγματα όπως αυτοκίνητα και υπολογιστές είναι ότι όπως οι μαϊμούδες ζουν σε έναν δεντρόβιο κόσμο και οι τυφλοπόντικες ζουν σε έναν υπόγειο κόσμο και οι νεροβάτες ζουν σε μια επιπεδοχώρα που κυβερνάται από την επιφανειακή τάση, εμείς ζούμε σε έναν κοινωνικό κόσμο. Κολυμπάμε μέσα σε μια ανθρωποθάλασσα — μια κοινωνική εκδοχή του Μέσου Κόσμου. Είμαστε εξελιγμένοι να προβλέπουμε τη συμπεριφορά των άλλων με το να γίνουμε λαμπροί, διαισθητικοί ψυχολόγοι. Να συμπεριφερόμαστε σε ανθρώπους όπως σε μηχανές μπορεί να είναι επιστημονικά και φιλοσοφικά ακριβές, αλλά είναι ένα άβολο χάσιμο χρόνου αν θέλετε να μαντέψετε τι πρόκειται να κάνει μετά αυτό το άτομο. Ο οικονομικά χρήσιμος τρόπος να μοντελοποιήσεις ένα άτομο είναι να του συμπεριφερθείς ως έναν παράγοντα αποφασιστικό, που κυνηγά τους στόχους του με χαρές και λύπες, επιθυμίες και σχέδια, ενοχή, λάθη. Η προσωποποίηση και η εισαγωγή της εσκεμμένης πρόθεσης είναι ένας τόσο λαμπρά επιτυχημένος τρόπος να μοντελοποιήσεις ανθρώπους, που σχεδόν δεν προκαλεί έκπληξη όταν το ίδιο λογισμικό συχνά παίρνει τον έλεγχο όταν προσπαθούμε να σκεφτούμε σχετικά με οντότητες για τις οποίες δεν είναι κατάλληλο, όπως ο Μπάζιλ Φόλτι με το αυτοκίνητό του ή όπως εκατομμύρια παραπλανημένοι άνθρωποι με το σύμπαν στο σύνολό του.(Γέλια)

Αν το σύμπαν είναι πιο παράξενο από ό,τι μπορούμε να υποθέσουμε, αυτό συμβαίνει επειδή λόγω φυσικής επιλογής υποθέτουμε μόνο ό,τι χρειαζόταν να υποθέσουμε ώστε να επιβιώσουμε στο Πλειστόκαινο της Αφρικής; Ή είναι οι εγκέφαλοί μας τόσο πολύπλευροι και διευρυνόμενοι ώστε μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας να δραπετεύσουν από το κουτί της εξέλιξής μας; Ή, τελικά, υπάρχουν κάποια πράγματα στο σύμπαν τόσο παράξενα που καμιά φιλοσοφία όντων, όσο θεϊκά κι αν είναι, δε θα μπορούσε να τα ονειρευτεί; Σας ευχαριστώ πολύ.

«Ψηφιακή αθανασία» μέχρι το 2045

Το κυνήγι της αθανασίας αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα όνειρα της ανθρωπότητας, έχοντας τροφοδοτήσει άπειρους θρύλους, από την αρχαιοελληνική εποχή μέχρι και την Αναγέννηση και αργότερα (είναι γνωστή η ιστορία του Πονς ντε Λεόν, του Ισπανού κονκισταντόρ του 16ου αιώνα που αναζητούσε την Πηγή της Νιότης στις ζούγκλες της σημερινής Φλόριντα).

Η κάθε κοινωνία έχει το δικό της «τρόπο» αναζήτησης της αιώνιας ζωής, και η δική μας, «ψηφιακή» κοινωνία το κάνει μέσω του Διαδικτύου και της προηγμένης τεχνολογίας.

Στο άμεσο μέλλον θα μπορούμε να φορτώνουμε τις αναμνήσεις, τις γνώσεις και τις σκέψεις μας σε υπολογιστές, εξασφαλίζοντας ψηφιακή αθανασία, όπως υποστήριξε ο διευθυντής μηχανικής της Google Ρέι Κάρζγουελ.

Όπως αναφέρει

, ο Κάρζγουελ, μιλώντας στο Διεθνές Συνέδριο Global Futures 2045 στη Νέα Υόρκη, υποστήριξε ότι μέχρι το 2100 τα βιολογικά μέρη του σώματος θα έχουν αντικατασταθεί πλήρως από μηχανικά, ενώ εξέφρασε την πεποίθηση ότι μέχρι το 2045 θα είμαστε σε θέση να φορτώνουμε όλα τα δεδομένα του εγκεφάλου μας σε υπολογιστές.

Το συνέδριο διοργανώθηκε από τον Ρώσο δισεκατομμυριούχο Ντμίτρι Ιτσκοβ, ο οποίος έχει απασχολήσει και στο παρελθόν τα μέσα με την εμμονή του να μεταφέρει τον εγκέφαλο του σε ρομποτικό σώμα μετά θάνατον.

Στο συνέδριο συμμετείχαν 23 κορυφαίοι επιστήμονες προκειμένου να μελετήσουν την προοπτική του πώς οι πληροφορίες από τον ανθρώπινο εγκέφαλο μπορούν να μεταφερθούν σε έναν υπολογιστή ώστε το ανθρώπινο μυαλό να μείνει αθάνατο ακόμα και μετά το θάνατο του βιολογικού σώματος.