ΑΙΣΧΥΛΟΣ - Ἀγαμέμνων (192-237)

πνοαὶ δ᾽ ἀπὸ Στρυμόνος μολοῦσαι [στρ. δ]
κακόσχολοι, νήστιδες, δύσορμοι,
βροτῶν ἄλαι,
195 ναῶν ‹τε› καὶ πεισμάτων ἀφειδεῖς,
παλιμμήκη χρόνον τιθεῖσαι
τρίβῳ κατέξαινον ἄνθος Ἀργεί-
ων· ἐπεὶ δὲ καὶ πικροῦ
χείματος ἄλλο μῆχαρ
200 βριθύτερον πρόμοισιν
μάντις ἔκλαγξεν
προφέρων Ἄρτεμιν, ὥστε χθόνα βάκτροις
ἐπικρούσαντας Ἀτρείδας
δάκρυ μὴ κατασχεῖν·

ἄναξ δ᾽ ὁ πρέσβυς τόδ᾽ εἶπε φωνῶν· [ἀντ. δ] 205
«βαρεῖα μὲν κὴρ τὸ μὴ πιθέσθαι,
βαρεῖα δ᾽, εἰ
τέκνον δαΐξω, δόμων ἄγαλμα,
μιαίνων παρθενοσφάγοισιν
210 ῥείθροις πατρῴους χέρας πέλας βω-
μοῦ. τί τῶνδ᾽ ἄνευ κακῶν;
πῶς λιπόναυς γένωμαι
ξυμμαχίας ἁμαρτών;
παυσανέμου γὰρ
215 θυσίας παρθενίου θ᾽ αἵματος ὀργᾷ
περιόργως ἐπιθυμεῖν
θέμις. εὖ γὰρ εἴη.»

ἐπεὶ δ᾽ ἀνάγκας ἔδυ λέπαδνον [στρ. ε]
φρενὸς πνέων δυσσεβῆ τροπαίαν
220 ἄναγνον, ἀνίερον, τόθεν
τὸ παντότολμον φρονεῖν μετέγνω.
βροτοὺς θρασύνει γὰρ αἰσχρόμητις
τάλαινα παρακοπὰ πρωτοπήμων.
ἔτλα δ᾽ οὖν θυτὴρ γενέσθαι
225 θυγατρός, γυναικοποίνων
πολέμων ἀρωγὰν
καὶ προτέλεια ναῶν.

λιτὰς δὲ καὶ κληδόνας πατρῴους [ἀντ. ε]
παρ᾽ οὐδὲν αἰῶ τε παρθένειον
230 ἔθεντο φιλόμαχοι βραβῆς.
φράσεν δ᾽ ἀόζοις πατὴρ μετ᾽ εὐχὰν
δίκαν χιμαίρας ὕπερθε βωμοῦ
πέπλοισι περιπετῆ παντὶ θυμῷ
προνωπῆ λαβεῖν ἀέρδην,
235 στόματός τε καλλιπρῴρου
φυλακᾷ κατασχεῖν
φθόγγον ἀραῖον οἴκοις.

***
Κι άνεμοι απ᾽ το Στρυμόνα πλάκωσαν κι οι άντρες κακόσχολοι και πεινασμένοι απ᾽ τ᾽ άθλια αραξοβόλια τριγυρνούσανε απάνω κάτω σκορπισμένοι· δίχως ζημιά δε μένανε ούτε σκαριά ούτε παλαμάριακι ατέλειωτ᾽ απ᾽ αναβολή σ᾽ αναβολή η πλήξη τρώει τα παλληκάρια. —

200 Μα όταν κι απ᾽ την πικρή κακοκαιριά βαρύτερ᾽ είπε ο μάντης γιατρειά πως της Αρτέμιδας οι οργές ζητούνε, τα σκήπτρα τους στη γης βροντούν οι Ατρείδες και τα δάκρυα δεν κρατούνε.

Κι ο πιο μεγάλος λέει τότε ο βασιλιάς: Μοίρα βαριά κι αν δεν το κάνω, βαριά κι αν σφάξω εγώ την κόρη μου, καμάρι των σπιτιών μου, και μια νωτα πατρικά μου χέρια, δίπλα στο βωμό,

210 με το αίμα το παρθενικό της. Ω συμφορά μου από παντού! μα πώς να γίνω λιποτάκτης και προδότης της συμμαχίας; κι αν για να σταθούν οι άνεμοι, μ᾽ όλη την καρδιά κανένας και μ᾽ όλη την ψυχή του επιθυμά το αίμα και τη θυσία της παρθένας, δε μπορεί κρίμα να γραφεί… Και σε καλό ας μας βγει!

Και μια που μπήκε στης ανάγκης το ζυγόκι άνεμος δυσσεβείας του γύρισε το νου του,

220 ούτε όσιο λογαριάζει πια, ούτε ιερό και τον νικά η αποκοτιά του λογισμού του, γιατί το πρώτο βήμα στο άθλιο το κακό αχρείος είναι σύμβουλος κι απομωραίνει του ανθρώπου τα συλλογικά. Κι έτσι λοιπόν θυσιαστής τολμά της κόρης του να γίνει, για να βγάλει πέρα μιανής γυναίκας πόλεμον εκδικητήκαι πρίμο στα καράβια τους να κάμει αγέρα.

Φωνές και παρακάλια στον πατέρα της, για τίποτε, κι ουδέ τα τρυφερά της νιάτα

230 οι πολεμόχαροι αρχηγοί δε λόγιασαν, μα ο ίδιος στους δούλους έδωσε τη διάτα, μετά ᾽πο την ευχή, ο πατέρας της σα ρίφι πάν᾽ απ᾽ το βωμό, περιζωσμένη σφιχτά μέσα στους πέπλους και στη γηπρούμυτα μ᾽ όλη της τη δύναμη πεσμένη, ψηλά να τη σηκώσουν, φράζοντας καλά το έμορφο στόμα, μήπως βγει κατάρα για τα σπίτια του οργισμένη,

Έρμαν Έσσε: Ο αρμονικός εαυτός

Κάθε ανθρώπου η ζωή είναι ένας δρόμος μέσα στον εαυτό του...

«ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΔΡΟΜΟΣ μέσα στον εαυτό του, μια προσπάθεια να βρει κάποιο δρόμο, το ίχνος του μονοπατιού. Κανείς ποτέ δεν υπήρξε ολότελα ο εαυτός του, ωστόσο ο καθένας αγωνίζεται να το πετύχει, και ο κουτός και ο ευφυής, όσο καλύτερα μπορεί.

ΟΛΟΙ ΜΑΣ ΩΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ κουβαλάμε τα υπολείμματα της γέννησής μας, τις μεμβράνες και το κέλυφος ενός αρχέγονου κόσμου. Πολλοί δεν καταφέρνουν να γίνουν ποτέ άνθρωποι.

ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΒΑΤΡΑΧΟΙ, ΣΑΥΡΕΣ, ΜΥΡΜΗΓΚΙΑ. Πολλοί είναι άνθρωποι από τη μέση και πάνω και ψάρια από τη μέση και κάτω. Ο καθένας, ωστόσο, αντιπροσωπεύει μια προσπάθεια της φύσης να δημιουργήσει μια ανθρώπινη ύπαρξη. Οι ρίζες μας είναι κοινές. Όλοι προερχόμαστε από την ίδια μήτρα.

ΤΟ ΚΑΘΕ ΑΤΟΜΟ ΞΕΠΕΤΙΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΑΒΥΣΣΟ, αγωνίζεται να πετύχει τον σκοπό του. Καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλο, μα κάθε άνθρωπος μπορεί να εξηγήσει μόνο τον εαυτό του».

Έρμαν Έσσε, Ντέμιαν

Μάρκος Αυρήλιος: Όταν Έχεις να Κάνεις με Παλιανθρώπους

Όταν Έχεις να Κάνεις με Παλιανθρώπους,
Σκέψου Αυτούς τους Εννέα Κανόνες:

 

ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΑΝΤΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΑ και τις υποχρεώσεις του Μάρκου Αυρήλιου, το μεγάλο πρόβλημα είναι οι σχέσεις με τους συνανθρώπους του. Εδώ, αν οι αντιλήψεις του είναι στωικές.

Όταν έχεις να κάνεις με παλιανθρώπους, σκέψου:

Πρώτα πρώτα, ποια είναι η σχέση μου μ’ αυτούς και πως όλοι έχουμε γεννηθεί ο ένας για χάρη του άλλου και κατά δεύτερο λόγο, ειδικά εγώ, έλαχε να μπω μπροστάρης τους, όπως το κριάρι στο κοπάδι ή ο ταύρος στην αγέλη. Ξεκίνα να προσεγγίζεις το ζήτημα από την εξής αρχή: Αν δεν ισχύει η ατομική φυσική θεωρία, τότε η Φύση είναι η δύναμη που διοικεί τα πάντα. Κι αν είναι έτσι, αυτό σημαίνει πως τα χειρότερα έχουν γεννηθεί για χάρη των ανώτερων’ και τα ανώτερα, το ένα για χάρη του άλλου.

Δεύτερο: φέρε με το νου σου, το πώς είναι τούτοι οι άνθρωποι στο τραπέζι, πώς είναι στο κρεβάτι και στην υπόλοιπη ζωή τους. Κυρίως, σε τι πράξεις τούς υποχρεώνουν οι ίδιες οι ιδέες και αρχές τους -και με πόση αλαζονεία δρουν.

Τρίτο: αναλογίσου ότι αν οι πράξεις τους είναι σωστές, εσύ δεν πρέπει να δυσανασχετείς. Αν όμως πέφτουν σε σφάλματα, είναι προφανές ότι δρουν εν αγνοία τους και αβούλητα. Γιατί κάθε ψυχή στερείται την αλήθεια χωρίς τη θέλησή της’ με τον ίδιο τρόπο, χωρίς τη θέλησή της στερείται τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει το καθετί σύμφωνα με την αξία του. Επομένως, στενοχωριούνται να ακούν πως είναι άδικοι, αγνώμονες και πλεονέκτες ή, μ’ ένα λόγο, άμαρτητικοΐ περί τους πλησίον.

Τέταρτο: αναλογίσου ότι και συ πέφτεις σε πολλά σφάλματα κι είσαι άλλος ένας σαν κι αυτούς. Κάποια σφάλματα μπορεί να μην τα κάνεις, έχεις όμως μια κλίση και προς αυτά -έστω και αν μένεις μακριά από δειλία, ή ματαιοδοξία ή κάποιο παρόμοιο ελάττωμα.

Πέμπτο: σκέψου ότι δεν μπορείς να ξέρεις με σιγουριά αν όντως αμαρτάνουν. Γιατί πολλές πράξεις γίνονται σύμφωνα με την οικονομία του κόσμου, και σε γενικές γραμμές πολλά πρέπει προηγουμένως να καταλάβει κανείς, ώστε να αποφαίνεται για τις πράξεις των άλλων ως κάποιος που κατέχει τα πράγματα σε βάθος.

Έκτο: όταν σε πιάνει μεγάλη αγανάκτηση ή θλίψη, αναλογίσου ότι η ανθρώπινη ζωή είναι μια στιγμή, και ότι ύστερα από λίγο όλοι μας θα κειτόμαστε νεκροί.

Έβδομο: δεν είναι οι πράξεις τους που με ενοχλούν, γιατί αυτές βρίσκονται μέσα στο δικό τους ηγεμονικό, αυτό που με κάνει να ενοχλούμαι είναι οι δικές μου πεποιθήσεις. Ξεφορτώσου τες, λοιπόν, και παράτα με τη θέλησή σου την κριτική ενάντια σε πράξεις που τις βρίσκεις φοβερές, και πάει, έφυγε η οργή. Πώς θα τις ξεφορτωθείς; Αν λογαριάσεις ότι η πράξη του άλλου δεν είναι ντροπή δική σου, τότε -εκτός κι αν κακό είναι μόνο ό,τι ντροπιάζει—, το δίχως άλλο, πέφτεις κι εσύ σε πολλά σφάλματα και ληστής γίνεσαι και ικανός για όλα.

Όγδοο: σκέψου πόσο πιο ανυπόφορη είναι η οργή κι η θλίψη για τέτοια πράγματα, παρά τα ίδια τα πράγματα που μας εξοργίζουν και μας θλίβουν.

Ένατο: σκέψου ότι η καλοσύνη είναι ανίκητη, αν είναι γνήσια και όχι βεβιασμένο χαμόγελο ή υποκρισία. Τι μπορεί να σου κάνει ακόμα και ο πιο αλαζονικός άνθρωπος, αν παραμένεις καλοσυνάτος απέναντι του και, σε περίπτωση που σου δοθεί ευκαιρία, τον συμβουλεύεις με πραότητα και προσπαθείς ήσυχα να τον μεταπείσεις την ώρα που πάει να σου κάνει κακό: «Μη, παιδί μου. Για άλλα πράγματα έχουμε γεννηθεί. Εγώ δεν θα πάθω κακό εσύ θα κάνεις κακό στον εαυτό σου, παιδί μου». Και να του δείχνεις με λεπτότητα ότι γενικά έτσι έχουν τα πράγματα, ότι ούτε οι μέλισσες δεν το κάνουν αυτό μήτε τα άλλα ζώα που ζουν κατά αγέλες. Χωρίς ειρωνεία, χωρίς να τον υποβιβάζεις, αλλά με στοργή και δίχως πίκρα στην ψυχή όχι σα δάσκαλος ούτε για να σε θαυμάσουν οι γύρω, αλλά σαν να ’σασταν μόνοι οι δυο σας, κι ας είναι κι άλλοι μπροστά.

Αυτούς τους εννέα κανόνες κράτα τους στο μυαλό, θεώρησέ τους δώρα που σου έχουν χαρίσει οι Μούσες και αρχίνα επιτέλους να είσαι άνθρωπος εφ’ όρου ζωής. Και να προσέχεις: όχι μόνο να μην οργίζεσαι με τους άλλους μα και να μην τους κολακεύεις, γιατί και οι δύο στάσεις είναι αντικοινωνικές και επιβλαβείς. Όταν σε πιάνει οργή, αμέσως να σκέφτεσαι ότι ο θυμός δεν είναι ανδρεία. Και ότι η πραότητα όχι μόνο είναι πιο ανθρώπινη μα και πιο αντρίκια στάση και όποιος την έχει, ταυτόχρονα έχει και δύναμη και νεύρο και αντρειοσύνη. Όχι όποιος αγανακτεί και δυσανασχετεί, γιατί όσο πιο απαθής είσαι τόση περισσότερη δύναμη έχεις. Η οργή, όπως κι η λύπη, είναι ένδειξη αδυναμίας: και στις δυο περιπτώσεις, ο άνθρωπος έχει πληγωθεί και έχει ενδώσει.

Αν θες τώρα, πάρε και ένα δέκατο δώρο από τον Μουσηγέτη Απόλλωνα:
το να έχεις την αξίωση να μην αμαρτάνουν οι φαύλοι, είναι τρέλα, γιατί ζητάς κάτι αδύνατο. Όμως το να τους επιτρέπεις να είναι όπως είναι απέναντι στους άλλους και συγχρόνως να έχεις την αξίωση να είναι εντάξει με σένα, είναι αναισθησία και δεσποτισμός.

Από το πρωί της ημέρας να επαναλαμβάνεις στον εαυτό σου: σήμερα θα συναντηθώ με τον πολυπράγμονα, με τον αχάριστο, με τον αλαζόνα, τον δολερό, τον φθονερό, τον ακοινώνητο. Τους συμβαίνουν αυτά επειδή αγνοούν το αγαθό και το κακό. Εγώ όμως, στοχάστηκα τη φύση του καλού, κι είδα ότι είναι ωραίο’ και τη φύση του κακού, κι είδα την ασχήμια του’ και τη φύση του ανθρώπου που σφάλλει, κι είδα ότι είναι συγγενής μου, όχι από το ίδιο αίμα ή σπέρμα αλλά από τον ίδιο Νου, και ότι έχει τη θέση του μέσα στο θείο έργο. Δεν μπορεί να με βλάψει κανείς από τους παραπάνω, γιατί κανείς τους δεν μπορεί να με εμπλέξει στην αισχρότητα. Επίσης δεν μπορώ να οργίζομαι μ’ ένα συγγενικό μου πρόσωπο ούτε να το μισώ.

Γεννηθήκαμε για να συνεργαζόμαστε μεταξύ μας, όπως τα πόδια, τα χέρια, τα βλέφαρα, όπως η πάνω και κάτω σειρά των δοντιών. Το να κάνουμε αντίπραξη ο ένας στον άλλο είναι παρά φύσιν. Και η ουσία της αντίπραξης είναι η αγανάκτηση και η αποστροφή.

Διεκδικητική Συμπεριφορά

O ορισμός της διεκδικητικής συμπεριφοράς (assertiveness)είναι το να διεκδικεί κάποιος τα δικαιώματά του, χωρίς όμως να παραβιάζει τα δικαιώματα του άλλου. Ο άνθρωπος που έχει διεκδικητική συμπεριφορά προσπαθεί να έρθει σε συμβιβασμό με τους άλλους ανθρώπους και όχι να ‘νικήσει’. Με άλλα λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένας άνθρωπος που διεκδικεί, είναι ένας άνθρωπος που διαπραγματεύεται τις ανάγκες του, τις επιθυμίες του και τις απόψεις του και δεν προσπαθεί να τις επιβάλλει, αλλά ούτε και θεωρεί αυτονόητο ότι «θα περάσει το δικό του» επειδή έχει διεκδικητική συμπεριφορά.

Οι αρχές της διεκδικητικής συμπεριφοράς είναι οι εξής:

Έχεις το δικαίωμα να πεις όχι
Έχεις το δικαίωμα να κάνεις λάθη
Έχεις το δικαίωμα να θεωρείς τις ανάγκες σου σημαντικές
Έχεις το δικαίωμα να εκφράζεις αυτό που νιώθεις χωρίς να παραβιάζεις τα δικαιώματα του άλλου
Έχεις το δικαίωμα να αναλαμβάνεις τις ευθύνες σου για τις πράξεις σου
Έχεις το δικαίωμα να μην γίνεις κατανοητός
Έχεις το δικαίωμα να θέτεις τις προτεραιότητές σου
Έχεις το δικαίωμα να σέβεσαι τον εαυτό σου
Έχεις το δικαίωμα να είσαι ο εαυτός σου
Έχεις το δικαίωμα να κάνεις όλα τα παραπάνω χωρίς να νιώθεις ενοχές

Πως θα καταλάβει κάποιος αν επιδεικνύει διεκδικητική συμπεριφορά; Η ερώτηση είναι απλή: Προσπαθείς να εκφράσεις την άποψή σου, «κάνεις πίσω», ή προσπαθείς να επιβάλλεσαι στους άλλους;

Σε αυτό το σημείο λοιπόν είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τον διεκδικητικό τύπο ανθρώπου από τον επιθετικό και τον παθητικό.

Η διαφορά της διεκδικητικότητας από την επιθετικότητα είναι ότι ο επιθετικός άνθρωπος προσπαθεί να επιβληθεί, να υπερισχύσει, να υποτιμήσει, να ελέγξει και να χειριστεί τον συνάνθρωπό του. Συχνά διέπεται από κανόνες όπως «εάν δεν επιβληθώ δεν πρόκειται να ακουστώ», «πρέπει πάντα να νικάω», «ο κόσμος είναι εχθρικός, γι' αυτό πρέπει να είμαι επιθετικός για να επιβιώσω». Από την άλλη, η έλλειψη διεκδικητικής συμπεριφοράς χαρακτηρίζεται από αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων και σκέψεων, και όταν το άτομο εκφράζεται το κάνει με τρόπο απολογητικό και ηττοπαθή. Συνήθως διέπεται από πεποιθήσεις αναξιότητας και ανεπάρκειας π.χ. «δεν αξίζω», «είμαι ανεπαρκής», «αν εκφράσω την άποψή μου οι άλλοι θα με απορρίψουν». Το πρόβλημα με τον επιθετικό/παθητικό τύπο είναι ότι συνάπτει μη υγιείς σχέσεις που πολύ συχνά φτάνουν στο σημείο να γίνονται προβληματικές. Γι' αυτό το λόγο η εκπαίδευση του καθενός από εμάς στην διεκδικητική συμπεριφορά είναι καθοριστικής σημασίας.

Η εκπαίδευση στην απόκτηση διεκδικητικότητας (assertiveness training) έχει να κάνει με την ανάπτυξη της ικανότητας να θέτει κάποιος τα προσωπικά του όρια, να μάθει να λέει ‘όχι’, να εκφράζει αυτό που νιώθει και σκέφτεται, χωρίς όμως να παραβιάζει τα δικαιώματα του συνανθρώπου του.

Πριν την εκπαίδευση όμως, είναι σημαντικό να αναρωτηθεί ο καθένας μέσα του για τους λόγους που τον εμποδίζουν να αποκτήσει αυτή την πολύτιμη ικανότητα.

Βάσει στατιστικών στοιχείων τα μεγαλύτερα εμπόδια για την ανάπτυξη αυτής της ικανότητας είναι ο φόβος της σωματικής ακεραιότητας (αν κάποιος βρίσκεται σε κακοποιητική σχέση), ο φόβος της αποτυχίας (φόβος ρίσκου για ένα νέο ξεκίνημα), ο φόβος του να πληγώσεις κάποιον άλλο (μπορεί να καταλήξει σε διακοπή σχέσης), ο φόβος της απόρριψης (έλλειψη ανταπόκρισης από τον άλλο), η οικονομική ανασφάλεια (παραμονή σε μια βαρετή δουλειά), ο θυμός (πεποιθήσεις περί επιβολής προς τον άλλο) και οι ενοχές (πεποιθήσεις περί αναξιότητας εαυτού).

Μια παρανόηση παραμένει παρανόηση, ακόμα κι όταν τη συμμερίζεται η πλειονότητα των ανθρώπων

«Οι άνθρωποι επιδιώκουν σαν τρελοί τις απολαύσεις απλώς επειδή βλέπουν την κενότητα της ζωής τους καθαρότερα απ’ ό,τι την κενότητα όποιας καινούργιας διασκέδασης τους γοητεύει.» -Μπλαιζ Πασκάλ

 

Τα πράγματα που κάνουμε για να γίνει η ζωή μας πιο άνετη μού θυμίζουν τη στρουθοκάμηλο που κρύβει το κεφάλι της για να μη βλέπει τους εχθρούς της.   

 

Συμπεριφερόμαστε χειρότερα κι απ’ τη στρουθοκάμηλο.

 

Προκειμένου να εξασφαλίσουμε κάποιο αβέβαιο, αμφίβολο μέλλον, καταστρέφουμε οριστικά τη ζωή μας στο συγκεκριμένο μας παρόν.

 

Οι άνθρωποι σήμερα προσπαθούν ανόητα να πιστέψουν ότι όλος ο παραλογισμός κι η σκληρότητα του κόσμου – ο πλούτος των λίγων, η μεγάλη φτώχεια των πολλών, η βία και ο πόλεμος – βρίσκονται έξω απ’ τη δική τους ζωή και δεν επηρεάζουν ούτε τους ίδιους ούτε τον τρόπο ζωής τους.

 

Μια παρανόηση παραμένει παρανόηση, ακόμα κι όταν τη συμμερίζεται η πλειονότητα των ανθρώπων.

Κοιτάζω τον εαυτό μου στον καθρέφτη και αναρωτιέμαι

Είμαι τα πάντα και συγχρόνως ένα τίποτα. Σε τι μπορεί να με βοηθήσει αυτό το παράδοξο ώστε να ζήσω τη ζωή μου πιο ουσιαστικά;

   

Κοιτάζω τον εαυτό μου στον καθρέφτη και αναρωτιέμαι αν αξίζω. Πολλές σκέψεις περνούν απ’ το μυαλό μου, σκέψεις που συγκρούονται μεταξύ τους και με μπερδεύουν…

 

Είμαι άραγε μοναδικός; Είμαι τέλειος; Αξίζω επειδή απλά υπάρχω; Αξίζω επειδή το σώμα μου είναι μια τέλεια μηχανή; Αξίζω επειδή μιλώ, σκέφτομαι, νιώθω, κλαίω, γελώ; Αξίζω επειδή δημιουργώ;

 

Ή μήπως είμαι ένα τίποτα, ένα ανθρωπάκι ανάμεσα στα δισεκατομμύρια των ανθρώπων. Τι μπορεί ν’ αξίζει η ζωή μου μπροστά στην αιωνιότητα, στον αμέτρητο χρόνο απ’ την αρχή της δημιουργίας του σύμπαντος, της γης και του ανθρώπου;

 

Τώρα βλέπω καθαρά. Είμαι και τα δύο συγχρόνως, τα πάντα και ένα τίποτα! Κι αυτό το παράδοξο με καθηλώνει καθώς προσπαθώ να το συλλάβω σα σκέψη και να το βιώσω σαν αίσθηση. Αναρωτιέμαι σε τι μπορεί να με βοηθήσει αυτή η συνειδητοποίηση ώστε να ζήσω τη ζωή μου πιο ουσιαστικά, πιο συνειδητά;

 

Το να νιώθω υπέροχος, τέλειος, σπάνιος, μου δίνει την αίσθηση ότι αξίζω . Με βοηθά ν’ αγαπώ τον εαυτό μου και να εκτιμώ το δώρο που λέγεται ζωή. Μ’ αυτόν τον τρόπο νιώθω ότι αξίζω επειδή απλά υπάρχω, επειδή είμαι ζωντανός. Δεν χρειάζεται ν’ αποδεικνύω συνεχώς ότι είμαι χρήσιμος ή επιτυχημένος. Αξίζω γιατί είμαι μοναδικός, διαφορετικός απ’ όλους τους άλλους, και η διαφορετικότητά μου εμπλουτίζει τη ζωή. Τι βαρετό θα ήταν άλλωστε αν ήμουν ίδιος με όλους τους ανθρώπους…

 

Εγώ λοιπόν είμαι αυτός που είμαι, με τα μοναδικά γονίδιά μου, και έχοντας μεγαλώσει με ένα συγκεκριμένο τρόπο μέσα στην οικογένειά μου και στην κοινωνία που έτυχε να γεννηθώ. Όσο πιο πολύ πλησιάζω τον πραγματικό μου εαυτό, τόσο πιο σπάνιος και πιο τέλειος γίνομαι.

 

Αφήνω συνειδητά τις προσδοκίες των άλλων και ακολουθώ τις βαθιές επιθυμίες της ψυχής μου. Ανακαλύπτω τις μάσκες που φορώ, τους ρόλους που έμαθα να παίζω από μικρός για να επιβιώσω, και βλέπω ποιοί μου δίνουν χαρά και μου ταιριάζουν. Όσους με αφήνουν στάσιμο, εγκλωβισμένο, πονεμένο, δεν τους θέλω. Πετάω τα πολυφορεμένα κοστούμια. Μεγάλωσα πια και δεν χρειάζομαι τα πονετικά παιχνίδια. Μπορώ να είμαι απλά εγώ, αυτό που είμαι χωρίς να φοβάμαι ότι θα χαθώ. Ησυχάζω, γαληνεύω…

 

Το να μ’ αγαπώ έτσι απλά όπως είμαι, το να νιώθω ότι είμαι μοναδικός και τέλειος, δεν σημαίνει ότι επαίρομαι, ότι νιώθω ανώτερος απ’ τους άλλους. Η έπαρση άλλωστε θα ήταν σημάδι ότι κατά βάθος δεν μ’ αγαπώ και δεν μ’ αποδέχομαι.

 

Η αγάπη για τον εαυτό μου έχει μέσα της ταπεινότητα. Αναγνωρίζω την τελειότητά μου αλλά δεν νιώθω ότι αξίζω περισσότερο απ’ τους άλλους ανθρώπους, τα ζώα, τα φυτά. Γνωρίζω ότι είμαι κομμάτι του όλου, μέρος του σύμπαντος, μια σταγόνα νερού, ένας κόκκος άμμου, ένα μυρμηγκάκι μπροστά στην απεραντοσύνη της ζωής. Αντιμετωπίζω με δέος το θαύμα της ύπαρξης και νιώθω ότι είμαι κι εγώ ένα μικρό θαύμα, όπως όλα γύρω μου… τα πουλιά που διασχίζουν ωκεανούς, τα αγριολούλουδα που φυτρώνουν πάνω στα βράχια, τα ψάρια που κολυμπούν αντίθετα στο ρεύμα του ποταμού.

 

Τότε αρχίζει να ξετυλίγεται μπροστά μου το αληθινό θαύμα της προσωπικής μου ζωής. Αρχίζω να ζω την καθημερινότητα νιώθοντας μεγαλύτερη ολοκλήρωση και πληρότητα, γίνομαι πιο δημιουργικός, αναπτύσσω τις ικανότητές μου και το δυναμικό μου μ’ ένα φυσικό τρόπο χωρίς πίεση. Νιώθω ευγνωμοσύνη για τη ζωή και αποκτώ περίσσευμα αγάπη, συνεισφέροντας έτσι με χαρά στους γύρω μου. Έτσι η ζωή μου γεμίζει ουσία και η ύπαρξή μου βρίσκει νόημα.

Σημασία είχε το πέταγμα

Ο γλάρος

Πνεύμα ελεύθερο. Όσο ελεύθερο σε κάνουν οι φτερούγες στον ώμο σου. Γίνεται να είσαι πουλί του ουρανού και να εγκλωβίζεσαι στη γη; Κι όμως… και τα πουλιά μπορούν να φυλακιστούν ακούσια αλλά συνειδητά.

   

Το σμήνος του, μια τραγική φιγούρα της δικής μας κοινωνίας, ακολουθεί κανόνες και καθορισμένο τρόπο ζωής. Πετά προς αναζήτηση τροφής. Πτήσεις χαμηλές που εξυπηρετούν συγκεκριμένο σκοπό. «Η ζωή είναι το άγνωστο κι αυτό που παραμένει άγνωστο. Ένα μόνο είναι γνωστό. Πως ερχόμαστε στον κόσμο τούτο για να τρώμε, για να παραμείνουμε ζωντανοί όσο μπορούμε περισσότερο».

 

Ερχόμαστε στη ζωή και προσπαθούμε να επιβιώσουμε. Ζωές σε τέλμα, τόσο… όσο, για να παραμείνουμε ζωντανοί.

 

Μα το κοπιαστικό πηγαινέλα στις ψαρόβαρκες δεν αρκεί στο γλάρο αυτό. Πιστεύει πως το νόημα της ζωής είναι να πετάει! «Πως η ζωή προσφέρει πολλά περισσότερα από το φαγητό, τους τσακωμούς ή τη δύναμη στο σμήνος. Πως η πλήξη, ο φόβος και ο θυμός είναι η αιτία που η ζωή ενός γλάρου είναι τόσο σύντομη. Εκείνος ό,τι αγάπησε περισσότερο στη ζωή είναι το πέταγμα και έτσι κατάφερε να ζήσει μια ζωή μακριά και ευχάριστη».

 

Πως η πλήξη, ο φόβος, ο θυμός κάνουν τη ζωή μας σύντομη. Οι μέρες που περνούν αναλλοίωτες, ο φόβος να γνωρίσουμε κάτι διαφορετικό, να καταλάβουμε πού μπορούμε να φτάσουμε, ο θυμός, οι μικρότητες και οι αντιπαραθέσεις για πράγματα μικρά, ανούσια.

 

Είμαι άνθρωπος. Είμαι από τη φύση μου περιορισμένος.

Είμαι γλάρος. «Είμαι από τη φύση μου περιορισμένος. Αν ήμουν φτιαγμένος να μάθω τόσα πολλά για το πέταγμα θα’ χα διαγράμματα αντί για μυαλό. Αν ήμουν φτιαγμένος να πετάω σε τέτοιες ταχύτητες, θα’ χα μικρές φτερούγες όπως το γεράκι και θα’ τρωγα ποντίκια όχι ψάρια».

 

Μα και ο γλάρος μαθαίνει και κατακτά. Μα και ο άνθρωπος μαθαίνει και πετά. Και τότε είναι ελεύθερος.

 

Χωρίς φόβο για αποτυχία ή θάνατο ρίχνεται στον αέρα και εξερευνά τον εαυτό του, τις δυνατότητές του, τις προοπτικές, τα όρια. Και μετά από πολλή εξάσκηση και επιμονή συνειδητοποιεί πως δεν υπάρχουν όρια.

 

«Σκοπός της ζωής μας είναι να ανακαλύψουμε την τελειότητα και να την αναδείξουμε. Θα αρχίσεις να πλησιάζεις τον παράδεισο τη στιγμή που θα πλησιάσεις την τέλεια ταχύτητα και αυτό δε σημαίνει έναν αριθμό. Γιατί ο κάθε αριθμός είναι ένα όριο και η τελειότητα δεν έχει όρια. Η τέλεια ταχύτητα είναι το να βρίσκεσαι εκεί. Ο τόπος και ο χρόνος είναι πράγματα δίχως κανένα νόημα». Και έτσι σταμάτησε να βλέπει τον εαυτό του φυλακισμένο σε ένα περιορισμένο σώμα. «Η πραγματική του φύση ζούσε με την τελειότητα ενός άγραφου αριθμού, παντού και ταυτόχρονα, πέρα από το χώρο και το χρόνο.

 

Αν ξεπεράσουμε το χώρο έχουμε το Εδώ, αν ξεπεράσουμε το χρόνο έχουμε το Τώρα. Καθετί που μας περιορίζει πρέπει να το αποβάλλουμε. Σπάστε τα δεσμά της σκέψης για να σπάσετε τα δεσμά του σώματος».

 

Η πτήση για τη χαρά της πτήσης.

Η ζωή για τη χαρά της ζωής. Χωρίς περιορισμούς. Με ανοιχτό μυαλό, με πίστη στις δυνατότητες και δίψα για μάθηση.
 

Ο Ίκαρος

Πάντα με γοήτευε η ιστορία του Ίκαρου. Η τραγική φιγούρα, ένας άνθρωπος με φτερά που πέθανε, ενώ αποζητούσε την ελευθερία.  

 

Ακούς να ηχούν στα αυτιά σου συμβουλές και παροτρύνσεις. Ούτε πολύ ψηλά στον ουρανό ούτε πολύ χαμηλά στη θάλασσα. Ο ήλιος θα λιώσει τα φτερά, η υγρασία θα τα βαρύνει. Θα πέσεις. Όρια, κανόνες, βήματα μετρημένα παντού. Μα εσύ θες την ελευθερία σου. Θες να δοκιμάσεις τα όρια σου, θες να θαυμάσεις το άγνωστο. Σε συνεπαίρνει η πτήση. Είσαι ανάλαφρος σαν πουλί, όλος ο κόσμος στα πόδια σου. Έσπασες τα δεσμά σου και πετάς στα σύννεφα. Οι συμβουλές του πατέρα σου ηχούν πολύ μακριά και εσύ ακούς μόνο τους χτύπους της καρδιά σου. Ακουμπάς τον ήλιο και νιώθεις μικρός θεός κάτω από τις κέρινες φτερούγες σου.

 

Η άγνοιά σου όμως σε προδίδει· σου σιγοκαίει τις φτερούγες. Ακούς ξαφνικά τον ήχο της φωτιάς να καταστρέφει την κινητήρια δύναμή σου. Ολοένα νιώθεις την αδύναμη φύση τους και την υποταγή τους στον ήλιο, στο απέραντο, στο αέναο, το συνεχές. Και χάνεσαι. Χάνεσαι στο εδώ, αλλά μένεις στο πάντα. Είσαι ένας μύθος πια. Το πέταγμα, η ελευθερία, η χαρά.

 

Τι είναι σωστό και τι λάθος;

Ο γλάρος πετούσε σταθερά. Δοκίμαζε βήμα-βήμα, μάθαινε και κατακτούσε. Έβλεπε τα όριά του, τα ξεπερνούσε και συνειδητοποίησε σιγά-σιγά πως δεν έχει όρια. Μα πετούσε σταθερά, εξασκήθηκε και έφτασε στο πιο ψηλό σημείο. Με πίστη και υπομονή.

 

Η έπαρση, η αλαζονεία, η ανωριμότητα θα μπορούσαν να τον έχουν τσακίσει πάνω σε βράχια. Η χαρά της πτήσης ήταν ο σκοπός του και απολάμβανε κάθε στιγμή της.

 

Ο Ίκαρος μαγεύτηκε, δεν άνοιξε απλά τα μάτια του στο άγνωστο. Τυφλώθηκε από αυτό. Και τα έχασε όλα.

 

Ξέρω. Παντού γύρω σου σού θέτουν περιορισμούς. Μη και πρέπει, κανόνες, οδηγίες, διαταγές. Και συ διψάς. Για γνώση, ελευθερία. Σπας τα δεσμά σου. Θες να ανακαλύψεις μόνος σου τον κόσμο. Αφήνεσαι στην απεραντοσύνη, κάνεις όμως λάθος υπολογισμούς και πληγώνεσαι. Βιώνεις την αποτυχία, χάνεις ό,τι κατέκτησες.  

Αξίζει φίλε να υπάρχεις για ένα όνειρο. Κι ας είναι η φωτιά του να σε κάψει…

Έτσι λέει ένα τραγούδι.

 

Εσύ τι είσαι; Γλάρος ή Ίκαρος; Μαθαίνεις και εξελίσσεσαι ή βουτάς, τυφλώνεσαι και πέφτεις;
 

Είναι καλύτερο να γνωρίζεις τον εαυτό σου σταδιακά και να τον ξεπερνάς ή να αφήνεσαι, να ακολουθείς το όνειρό σου και όπου σε βγάλει;

 

Το τίμημα σε νοιάζει; Ή δεν έχει τίμημα η ελευθερία;

Ήταν όμως όντως ελεύθερος ο Ίκαρος όταν αποφάσισε να πετάξει, όταν παρασύρθηκε από τις έμφυτες ορμές του, όταν μαγεύτηκε και αφέθηκε στο όνειρο; Ή ελεύθερος είναι εκείνος που έχει γνωρίσει τον εαυτό του, τη φύση, τις δυνατότητές του και δεν παραδίνεται στο θαύμα, αλλά γίνεται ο ίδιος αυτό μέσα από συνειδητές αποφάσεις και επιλογές;

Τίποτα δε σας ανήκει ως ιδιοκτησία εκτός από τα όνειρά σας

Ο Ουίλλιαμ Φόνκερ έλεγε πως οι σοφοί έχουν όνειρα αρκετά μεγάλα για να μην τα χάνουν απ’ το βλέμμα τους όταν τα κυνηγάνε.

Ό,τι φέρνουμε εις πέρας το έχουμε από πριν φανταστεί. Στην οθόνη του μυαλού προβάλλουμε αυτό που θα μπορούσε να υπάρξει προτού αναζητήσουμε τα μέσα για να το πραγματοποιήσουμε. Τα επιτεύγματα έχουν θέση στην αντίθετη πλευρά της φαντασίας, αλλά πριν σμιλεύτηκαν σε αυτήν.

Το πεπρωμένο ενός ανθρώπου εξαρτάται από το μεγαλείο των ονείρων του, ανεξάρτητα αν θα προσπαθήσει να τα εκπληρώσει. Το πρόβλημα είναι ότι πολλοί άνθρωποι παρκάρουν τα όνειρα στην παιδική ηλικία ή στην εφηβεία και υιοθετούν στάσεις ηττοπάθειας του τύπου “έτσι είναι η ζωή” ή “τι θέλεις, έχω δουλειά”.

Με αυτήν τη διάθεση του υποταγμένου βοδιού είναι αδύνατο να πράξεις κάτι σημαντικό σε αυτό τον κόσμο. Όπως υπαινίσσεται ο Νίτσε σε τούτο τον αφορισμό, τίποτα δεν είναι τόσο δικό μας όσο τα όνειρά μας – γι’ αυτό, αν τα αφήσουμε να χαθούν, εγκαταλείπουμε συγχρόνως κάτι πολύ σημαντικό που έχουμε: την ικανότητα να πραγματοποιούμε τις πιο βαθιές επιθυμίες μας.

Επεξεργάσου έναν κατάλογο με τα μεγάλα όνειρα της ζωής σου. Ποια έχουν εκπληρωθεί; Ποια απέτυχαν; Ποια εγκατέλειψες στα μισά του δρόμου; Και το σπουδαιότερο: Τι όνειρο θα βάλεις στον ορίζοντα από τούτη τη στιγμή;

Η ευτυχία είναι προσωπική ευθύνη του καθενός

Δεν βρίσκω κάποια αναγκαία σχέση ανάμεσα στις περιστάσεις της ζωής ενός ανθρώπου και τη βαθμίδα όπου βρίσκεται στην κλίμακα της ευτυχίας. Αν οι εξωτερικές περιστάσεις προσδιόριζαν από μόνες τους την ευτυχία, τότε το θέμα θα ήταν απλό (δεν θα ήταν τόσο περίπλοκο). Θα ήταν αρκετό, δηλαδή, να γνωρίζουμε τις εξωτερικές συνθήκες της ζωής ενός ανθρώπου για να ξέρουμε αν είναι ευτυχισμένος.

Μπορούμε να παίξουμε ένα παιχνίδι: να προβλέψουμε την ευτυχία σύμφωνα με δύο απλές αξιολογήσεις:

Αν στον άνθρωπο συμβαίνουν Καλά Πράγματα => Είναι Ευτυχισμένος.
Αν στον άνθρωπο συμβαίνουν Άσχημα Πράγματα => Είναι Δυστυχισμένος.

Απ’ αυτό θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει- με δεδομένη την τυχαία κατανομή τουλάχιστον των κακών πραγμάτων-, ότι η ευτυχία είναι θέμα απλής συγκυρίας. Ένα συμπέρασμα λανθασμένο και παιδαριώδες ή, ακόμη χειρότερα, σχεδιασμένο κακοπροαίρετα για ν’ αποφύγει κανείς τις ευθύνες.

Ωστόσο, τίποτα δεν μπορεί να αναιρέσει το γεγονός ότι, αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να δεχτούμε πως η ευτυχία είναι προσωπική ευθύνη του καθενός. Η πιο σημαντική ίσως απ’ όλες μας τις ευθύνες, αφού η αναζήτηση αυτή δεν αποτελεί απλώς αντικειμενικό σκοπό του ανθρώπου, αλλά είναι, επίσης, ένα από τα χαρακτηριστικά που τον προσδιορίζουν.

Άντρες και γυναίκες, σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης, επιθυμούμε την ευτυχία. Προσπαθούμε με όλη μας τη δύναμη- και έχουμε κάθε δικαίωμα-, να καταφέρουμε να γίνουμε ευτυχισμένοι.
Ακόμη καλύτερα: έχουμε υποχρέωση να εμμένουμε σ’ αυτήν την επιδίωξη.

Ο παράγων Ε
Είναι πιο εύκολο- πολύ πιο εύκολο-, να είναι κανείς δυστυχισμένος, παρά ευτυχισμένος.
“Η ευτυχία, αντίθετα”, “είναι κάτι για το οποίο πρέπει ν’ αγωνιστούμε- δεν είναι ένα απλό συναίσθημα που προέρχεται από το γεγονός  ότι μας συνέβη κάτι καλό.”

Δεν μπορώ να σχολιάσω τη θέση, συμφωνώ όμως απόλυτα με την άποψή, ότι το αν θα είμαστε ή όχι ευτυχισμένοι φαίνεται πως εξαρτάται πολύ περισσότερο από εμάς τους ίδιους παρά από τα εξωτερικά γεγονότα.

Θα προσπαθήσω να δείξω πως ο καθένας μας είναι φορέας του βασικού (αν και όχι μοναδικού) παράγοντα που καθορίζει τον βαθμό της ευτυχίας του. Ενός παράγοντα μεταβλητού από άτομο σε άτομο, ο οποίος μεταβάλλεται επίσης σε διαφορετικές φάσεις της ζωής του ίδιου ανθρώπου, και τον οποίο θα ονομάσω, έτσι αυθαίρετα: Παράγοντα Ε.

Ακόμη και με κίνδυνο να τον απλοποιώ υπερβολικά, θα τον ορίσω, βασικά, ως το άθροισμα τριών σημαντικών στοιχείων:

Ι. Του ελέγχου- μέχρις ενός ορισμένου σημείου-, και της συνείδησης της αλληλεπίδρασης ανάμεσα σ’εμένα και το περιβάλλον.
Δεν μπορώ να είμαι ευτυχισμένος αν δεν γνωρίζω ότι μετέχω ενεργά σε όλα όσα μου συμβαίνουν.

ΙΙ. Μιας ψυχικής στάσης που μου επιτρέπει να αποφεύγω την απογοήτευση και τη θλίψη.
Δεν μπορώ να είμαι ευτυχισμένος αν χάνω το θάρρος μου κι εγκαταλείπω την προσπάθεια στην πρώτη δυσκολία.

ΙΙΙ. Της προσπάθειας ν’αποκτήσω γνώσεις και σοφία.
Δεν μπορώ να είμαι ευτυχισμένος αν καταφεύγω στην αμάθεια εκείνων που δεν θέλουν καν να ξέρουν ότι είμαι αμαθείς.

Είναι προφανές, λοιπόν, πως αυτό το βιβλίο εστιάζει περισσότερο στην ιδέα της ευτυχίας ως στάση ζωής, παρά την ανάλυση του βαθύτερου συναισθήματος.

Θεωρώ σημαντικό να το ξεκαθαρίσω αυτό εξαρχής, γιατί ακούω ότι ο περισσότερος κόσμος μιλάει για να την ευτυχία σαν να ήταν συνώνυμο της χαράς, ενώ εγώ είμαι σίγουρος ότι δεν είναι έτσι.

Πώς είναι να θυμάσαι τα πάντα;

Τα άτομα με υπερθυμησία ανακαλούν μνήμες από τότε που ήταν… μερικών μόλις ημερών. Οσοι έχουν το σύνδρομο θυμούνται τα πάντα, κυριολεκτικά, αλλά αυτό δεν είναι κάθε φορά ευχάριστο. Οι εμπειρίες τους δείχνουν ότι επαναλαμβάνονται και τα συναισθήματα των αναμνήσεων, καλά ή άσχημα…

 

Για τους περισσότερους, οι πρώτες αναμνήσεις χρονολογούνται γύρω στην ηλικία των τεσσάρων ετών. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που μπορούν να ανακαλούν μνήμες μερικών μόλις… ημερών από τη γέννησή τους και μάλιστα με καθηλωτικές λεπτομέρειες. Πρόκειται για ένα σύνδρομο το οποίο οι επιστήμονες ονομάζουν Ανώτατη Αυτοβιογραφική Μνήμη (Highly Superior Autobiographical Memory – HSAM) ή αλλιώς υπερθυμησία. Μια τέτοια περίπτωση είναι και η Αυστραλή Ρεμπέκα Σάροκ, από το Μπρισμπέιν.

 

«Όταν ήμουν περίπου μιας εβδομάδας θυμάμαι να είμαι τυλιγμένη με αυτή τη ροζ κουβερτούλα. Πάντα για κάποιο λόγο ήξερα πότε με κρατούσε η μαμά μου. Ενστικτωδώς το γνώριζα και ήταν η αγαπημένη μου αγκαλιά» είχε παραδεχθεί η 27χρονη σήμερα κοπέλα σε πρόσφατη ραδιοφωνική συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο Radio 4, του BBC.

 

Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα άτομα με HSAM μπορούν αστραπιαία και αβίαστα να θυμηθούν τι έκαναν, τι φορούσαν ή πού βρίσκονταν οποιαδήποτε στιγμή της ζωής τους. Μπορούν ακόμα να θυμηθούν κάποιο γεγονός προσωπικό ή δημόσιο – π.χ. κάποια είδηση που είχε απασχολήσει την κοινή γνώμη – με φωτογραφική ακρίβεια και τρομακτική λεπτομέρεια, σχεδόν σαν να το ξαναζούν. Η υπερθυμησία ανακαλύφθηκε στις αρχές του 2000 και μέχρι σήμερα μόλις 60 άτομα σε όλο τον κόσμο έχουν επίσημα διαγνωσθεί  με το συγκεκριμένο σύνδρομο.

 

H Ρεμπέκα ουσιαστικά είναι ένας… ταξιδιώτης στον χρόνο, καθώς μπορεί να ανατρέξει σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή της ζωής της και να θυμηθεί τα πάντα γύρω από αυτήν. Μεγαλώνοντας, θεωρούσε ότι η ικανότητά της να ανακαλεί τις αναμνήσεις της με ανατριχιαστική λεπτομέρεια, ήταν απόλυτα φυσιολογική και πίστευε μάλιστα ότι και όλοι οι άλλοι γύρω της μπορούσαν να κάνουν το ίδιο. Μέχρι που μια μέρα οι γονείς της την φώναξαν για να παρακολουθήσουν μαζί μια τηλεοπτική εκπομπή γύρω από άτομα με HSAM.

 

«Ήταν 23 Ιανουαρίου του 2011. Όταν τα άτομα που φιλοξενούνταν στην εκπομπή θυμούνταν συγκεκριμένα πράγματα, οι δημοσιογράφοι το θεωρούσαν εκπληκτικό. Τότε θυμάμαι ρώτησα τους γονείς μου γιατί κάτι τέτοιο θεωρείται εκπληκτικό; Δεν είναι φυσιολογικό;». Οι γονείς της τής εξήγησαν ότι αυτό δεν συμβαίνει συχνά και ότι υπήρχε πιθανότητα και η ίδια να είχε το εν λόγω σύνδρομο. Στη συνέχεια, η οικογένεια ήρθε σε επαφή με τους επιστήμονες που αναφέρονταν στην εκπομπή, οι οποίοι υπέβαλαν στην Ρεμπέκα σε μια σειρά από εξετάσεις. Το 2013, οι ειδικοί αποφάνθηκαν ότι το κορίτσι έχει HSAM.

 

Γιατί όμως κάποιοι γεννιούνται με υπερθυμησία; Η έρευνα γύρω από το σπάνιο σύνδρομο βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς πρόκειται για μια σχετικά πρόσφατη ανακάλυψη των επιστημόνων και οι άνθρωποι με HSAM είναι πολύ λίγοι. Μελέτες ωστόσο έχουν δείξει ότι το μέγεθος του κροταφικού λοβού – της περιοχής του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη μνήμη – είναι αρκετά μεγαλύτερο στα άτομα αυτά, από ότι στους… κοινούς θνητούς. Το ίδιο συμβαίνει και με τον κερκοφόρο πυρήνα, ο οποίος συνδέεται με την διαδικασία της μάθησης.

 

Η καταγραφή των αναμνήσεων με τόσο μεγάλη ακρίβεια και «ζωντάνια» μπορεί για τον επιστημονικό κόσμο να αποτελεί φυσικά συναρπαστικό αντικείμενο μελέτης, όμως για τους ίδιους τους ασθενείς η όλη διαδικασία δεν είναι πάντα ευχάριστη. Η Ρεμπέκα, για παράδειγμα, περιγράφει τον εγκέφαλό της ως μόνιμα «υπερφορτωμένο», ενώ το γεγονός ότι διαρκώς αναβιώνει καταστάσεις του παρελθόντος της προκαλεί έντονους πονοκεφάλους και αϋπνία. Η ίδια ταλαιπωρείται ακόμα από στρες και κατάθλιψη. Και αυτό γιατί η εκπληκτικά κοφτερή μνήμη της, της δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεται μόνιμα σε μια συναισθηματικά φορτισμένη μηχανή του χρόνου.

 

«Αν θυμηθώ κάτι που συνέβη όταν ήμουν τριών ετών, η συναισθηματική μου απόκριση στο συγκεκριμένο γεγονός θα είναι αντίστοιχη με εκείνη ενός τρίχρονου παιδιού, παρά το γεγονός ότι είμαι πλέον ενήλικη» είχε δηλώσει η κοπέλα. Και είναι ακριβώς αυτός ο διχασμός μεταξύ καρδιάς και μυαλού που οδηγεί τους ασθενείς με HSAM σε σύγχυση, εκτοξεύοντας τα επίπεδα του στρες τους στα ύψη.

 

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι αυτοί έχει να κάνει με τις δυσάρεστες αναμνήσεις τους, οι οποίες δεν απαλύνονται ποτέ στη μνήμη τους. Η Ρεμπέκα έχει πλέον μάθει να χρησιμοποιεί τις θετικές αναμνήσεις της για να υπερκαλύπτει τις αρνητικές. «Στην αρχή κάθε μήνα επιλέγω τις καλύτερες αναμνήσεις που είχα συγκεντρώσει για τον ίδιο μήνα κατά τα προηγούμενα χρόνια». Κάτι τέτοιο, κατά τα λεγόμενά της, την βοηθάει να επικεντρώνεται σε θετικές εμπειρίες και να υποβαθμίζει τις λεγόμενες «επεμβατικές αναμνήσεις» οι οποίες την ρίχνουν ψυχολογικά.

 

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, τα άτομα με υπερθυμησία θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην έρευνα γύρω από τη λειτουργία του εγκεφάλου, προσφέροντας πολύτιμες εξηγήσεις για την αντίληψη του κόσμου από βρέφη και παιδιά μικρής ηλικίας, τα οποία δεν είναι σε θέση να επικοινωνήσουν σκέψεις, συναισθήματα και πιο περίπλοκες έννοιες. Κάποιοι ασθενείς ισχυρίζονται ότι μπορούν να ελέγξουν τα όνειρά τους, γεγονός που σημαίνει ότι θα μπορούσαν ενδεχομένως να συμβάλλουν στη μελέτη του ύπνου και της διαδικασίας της δημιουργίας των ονείρων.

 

Παρά τις δυσκολίες που συνοδεύουν το σύνδρομο του… κολλημένου δίσκου παρόλα αυτά, η Ρεμπέκα επιμένει ότι δεν θα το άλλαζε με τίποτα. «Εξαιτίας της αυτιστικής μου αυτής συμπεριφοράς, δε μου αρέσουν οι αλλαγές. Θέλω να συνεχίσω να σκέφτομαι και να αισθάνομαι με τον ίδιο τρόπο, όμως θα ήθελα να ανακαλύψω τρόπους να το αντιμετωπίζω όλο αυτό. Είμαι αυτή που γνώριζα πάντα και θέλω να παραμείνω έτσι» είχε τονίσει κατά τη συνέντευξή της η νεαρή Αυστραλή.

Οι μοναδικές αρχαίες Σπαρτιάτισσες

Όταν ρωτήθηκε από κάποια γυναίκα της Αττικής «γιατί μόνο εσείς οι Λάκαινες έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες», απάντησε: «Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άνδρες», Γοργώ (κόρη του βασιλιά Κλεομένη Α’ και σύζυγος του βασιλιά Λεωνίδα Α’)

 

Οι γυναίκες αποτελούν το μισό του πληθυσμού, όμως οι ιστορικές πηγές δεν αφιερώνουν ούτε το μισό της προσοχής που τις αξίζει και που απαιτεί ο ρόλος τους. Όμως, οι γυναίκες της Σπάρτης αποτελούσαν εξαίρεση. Ήταν οι μόνες γυναίκες στην αρχαιότητα που, αντί να μένουν σιωπηλές, είχαν τη δική τους γνώμη και φρόντιζαν να τη διατυπώνουν. Αφού λοιπόν στα μάτια των υπολοίπων Ελλήνων οι Σπαρτιάτες φαίνονταν παράξενοι με τα ήθη και τις συνήθειές τους, άλλο τόσο και περισσότερο παράξενες έμοιαζαν και οι γυναίκες τους.

 

          Η αποστολή που τις απέδωσε ο ημιμυθικός νομοθέτης Λυκούργος ήταν να γεννούν αγόρια που θα αποτελούσαν τους στρατιώτες της επόμενης γενιάς, με μέτρα για να εξασφαλίζουν ότι ήταν σωματικά κατάλληλες. Τα κορίτσια δεν ήταν υποχρεωμένα να υποστούν επιθεώρηση από τις αρχές κατά τη γέννησή τους και η απόφαση να ανατραφούν αφηνόταν εξολοκλήρου στους γονείς. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν να ασκούν το σώμα τους στο τρέξιμο, στην πάλη, στο ρίξιμο δίσκου και ακοντίου, ενώ συμμετείχαν γυμνές σε θρησκευτικές πομπές, όρχηση και τραγούδια.

 

          Ο Αριστοτέλης επέκρινε τον σπαρτιατικό νόμο που επέτρεπε στις γυναίκες, σε αντίθεση με τους άνδρες, να ζουν άσωτα και με πολυτέλεια. Από τις μαρτυρίες συμπεραίνουμε ότι οι γυναίκες δε χρειαζόταν να ασκούνται ύστερα από τη γέννηση παιδιών ή αφού πέρασαν την ηλικία που μπορούσαν να τεκνοποιήσουν.

 

          Έτσι, τα συμφραζόμενα μας οδηγούν πως οι γυναίκες έπρεπε να παντρευτούν, όταν έφταναν σε κατάλληλη ηλικία για γέννηση παιδιών. Ο Πλούταρχος γράφει ότι συνήθιζαν να παντρεύονται «όχι μικρά κορίτσια ή ανώριμες για γάμο, αλλά στον ανθό της νιότης τους και ώριμες». Δηλαδή, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα παντρεύονταν γύρω στα δεκατέσσερα, ο νόμος της Σπάρτης όριζε ότι η γυναίκα έπρεπε να είναι τελείως αναπτυγμένη σωματικά, επομένως σε μια ηλικία δεκαοχτώ με είκοσι.

 

          Στη Σπάρτη, αντίθετα από την Αθήνα, ο επίσημος αρραβώνας από τον πατέρα της νύφης δεν ήταν αναγκαίος για έναν νόμιμο γάμο και έτσι δεν υπήρχε επίσημη υπόσχεση από τον πατέρα να δώσει προίκα για την κόρη του. Αυτό το νομοθέτησε ο Λυκούργος με το σκεπτικό καμιά να μη μένει άγαμη εξαιτίας της φτώχιας ούτε να είναι περιζήτητη εξαιτίας του πλούτου, αλλά ο καθένας να συγκεντρώνει την προσοχή του στον χαρακτήρα και στα προσόντα του κοριτσιού. Άρα, οι γάμοι διευθετούνταν ατομικά, χωρίς να σημαίνει πως δεν υπήρχε μια συμφωνία του γαμπρού με τον πατέρα της νύφης. Επιπλέον, υπήρχε και η λεγόμενη αρπαγή, που ο σύζυγος απλώς την έκλεβε λόγω ενός εθίμου, αν και υπάρχουν μαρτυρίες πως αυτό γινόταν εν γνώσει του πατέρα.

 

          Ενώ όμως οι άνδρες για να παντρευτούν άλλη γυναίκα, έπρεπε να χωρίσουν την προηγούμενη, επιτρεπόταν σε μια γυναίκα να έχει σεξουαλικές σχέσεις με δυο άνδρες! Αν ένας άνδρας λόγω μεγάλης ηλικίας ή ανικανότητας ήθελε να αποκτήσει παιδιά, έφερνε στο σπίτι όποιον άνδρα θαύμαζε τη διάπλαση και τον χαρακτήρα για να κάνει παιδιά με τη γυναίκα του. Επίσης, αν κάποιος έβλεπε μια γυναίκα να έχει ωραία παιδιά, ζητούσε, με συγκατάθεση του συζύγου της, να γεννήσει τα παιδιά του. Φυσικά, ο σκοπός του νόμου ήταν η μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού και η γέννηση όσο το δυνατόν περισσότερων γερών παιδιών. Τα παιδιά νομικά μπορούσαν να θεωρηθούν ότι ανήκαν είτε στον φυσικό τους πατέρα ή στον σύζυγο της γυναίκας κατόπιν συμφωνίας των ανδρών. Έτσι, δεν είναι εύκολο να καθηλωθεί μια έννοια μοιχείας στη Σπάρτη. Οι Σπαρτιάτισσες από τη στιγμή που παντρεύονταν είχαν τα μαλλιά τους κοντά, σε αντίθεση με τους μακρυμάλληδες άνδρες, και ενδεχομένως να φορούσαν πέπλο, όταν εμφανίζονταν δημόσια.

 

          Πάντως, ο ηθικιστής και συντηρητικός Αριστοτέλης αναφέρεται σε σεξουαλική ασυδοσία, όταν μιλούσε για τις γυναίκες της Σπάρτης, που επέβαλλαν τη βούλησή τους και πως αποτελούσε την πολιτική και ηθική χρεοκοπία της Σπάρτης. Όπως και ο μορφωμένος Αριστοτέλης, έτσι και οι υπόλοιποι Έλληνες ασπάζονταν την τυπική φαλλοκρατική άποψη ότι οι γυναίκες ήταν κατώτερες απ’ τους άνδρες και αυτή η ελευθεριότητα των Σπαρτιατισσών τους ξένιζε αφάνταστα! Είχαν την άποψη ότι οι Σπαρτιάτισσες ζούσαν μια τρυφηλή και ακόλαστη ζωή, με την παρότρυνση των υποχωρητικών συζύγων τους. Η αλήθεια είναι όμως πως οι γυναίκες αυτές γαλουχούνταν στα πλαίσια ενός δημοσίου εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να διαφέρει εντυπωσιακά από την τυπική συμπεριφορά των υπολοίπων Ελληνίδων.

 

          Πέρα των ερωτικών σχέσεων με άλλους άνδρες, πολύ σημαντικό στοιχείο για να θεωρήσει ο Αριστοτέλης τη Σπάρτη γυναικοκρατούμενη κοινωνία ήταν το δικαίωμα τους να κατέχουν και να διαχειρίζονται οι ίδιες περιουσιακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων και έγγειων ιδιοκτησιών, χωρίς να υπόκεινται σε κάποιο νομικό καθεστώς επιτροπείας. Όταν οι υπόλοιπες Ελληνίδες μεταβίβαζαν την περιουσία τους στον σύζυγό τους ή στον πλησιέστερο συγγενή, οι Σπαρτιάτισσες πατρούχοι ήταν ιδιοκτήτριες της περιουσίας που είχαν κληρονομήσει!

 

          Επίσης, ήταν απαλλαγμένες από τις κοπιαστικές οικιακές εργασίες, σε αντίθεση με τις άλλες Ελληνίδες που όλος τους ο κόσμος ήταν το σπίτι τους. Δε μαγείρευαν, δεν έραβαν, δεν καθάριζαν: όλα αυτά τα έκαναν γυναίκες είλωτες. Είναι πιθανόν ότι δε θήλαζαν καν τα παιδιά τους. Είτε συνέβαινε είτε όχι, η φήμη των Σπαρτιατισσών τροφών, που προφανώς ήταν είλωτες, ήταν τόσο μεγάλη, ώστε, για παράδειγμα, ο Αλκιβιάδης είχε ανατραφεί από μια είλωτα τροφό. Γενικά, οι υπόλοιποι Έλληνες, έχοντας διαστρεβλωμένη άποψη, θεωρούσαν πως επικρατούσε ένα κλίμα ηθικής εξαχρείωσης και ότι οι Σπαρτιάτισσες, όχι μόνο επέβαλλαν τη βούλησή τους στους άνδρες, αλλά ασκούσαν και επιρροή στις κρατικές υποθέσεις!

 

          Στη Σπάρτη δεν υπήρχαν γιορτές αποκλειστικά για τις γυναίκες. Οι κοπέλες που βρίσκονταν στο κατώφλι του γάμου διαγωνίζονταν στον χορό και στο τραγούδι, ενώ οι παντρεμένες τραγουδούσαν σκωπτικά τραγούδια και χλεύαζαν τους εργένηδες.

 

          Ένα άλλο ιδιαίτερο γνώρισμά τους ήταν πως δε θρηνούσαν και δεν οδύρονταν μετά τον θάνατο ενός μέλους της οικογένειας. Δεν πενθούσαν και δεν αποσύρονταν στα σπίτια τους, όταν οι άνδρες τους έπεφταν στον πόλεμο, αλλά κυκλοφορούσαν περήφανες με λαμπερό και χαρούμενο πρόσωπο για τον ένδοξο θάνατο των ανδρών τους.

 

            Η Αρχιλεωνίς, η μητέρα του Βρασίδα, που της πέθανε ο γιος, όταν έφτασαν κάποιοι απ’ την Αμφίπολη στη Σπάρτη και πήγαν να τη δουν, ρώτησε αν ο γιος της πέθανε με τρόπο ωραίο και αντάξιο της Σπάρτης. Καθώς εκείνοι έπλεκαν το εγκώμιό του και έλεγαν πως στα κατορθώματα ήταν ο άριστος των Λακεδαιμονίων, αυτή είπε: «Ξένοι, σωστός και ενάρετος ήταν ο γιος μου, η Λακεδαίμων όμως έχει πολύ ανώτερους απ’ αυτόν». Πλούταρχος.

 

Η σπαρτιατική κοινωνία ήταν η πρώτη που προσπάθησε να εφαρμόσει την ευγονική. Η καλή φυσική κατάσταση των γυναικών συντελούσε στο να είναι υγιείς μητέρες. Δε θεωρούνταν κατώτερες στην κοινωνία τους. Στα νεαρά κορίτσια χορηγούνταν παρόμοιες μερίδες τροφής με τα αγόρια. Εμποτίζονταν μέσω μιας διαδικασίας εκπαίδευσης και κοινωνικοποίησης με τα ιδεώδη της σπαρτιατικής κοινωνίας, για την υλοποίηση της οποίας είχε καθοριστική σημασία η συμπεριφορά τους ως ενήλικων γυναικών.

 

Τέλος, όταν ενηλικιώνονταν, είχαν το δικαίωμα να κληρονομούν και να διαχειρίζονται οι ίδιες τις περιουσίες τους. Μπορούσαν να εκφράσουν τη γνώμη τους για τον υποψήφιο γαμπρό που θα επέλεγε ο πατέρας τους και η γνώμη τους είχε βαρύνουσα σημασία. Ήταν αυτές οι γυναίκες που, αν οι γιοι τους επέστρεφαν ηττημένοι και ζωντανοί, τους έδειχναν δημόσια τη μήτρα τους και τους ρωτούσαν προσβλητικά αν ήθελαν να συρθούν μέσα σ’ αυτήν! Ήταν απλώς μοναδικές σε έναν φαλλοκρατικό κόσμο!

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Αριστοτέλης, Πολιτικά
• Ξενοφών, Λακεδαιμονίων Πολιτεία
• Πλούταρχος, Λυκούργος, Λακαινών Αποφθέγματα.
• Paul Cartledge, Οι Σπαρτιάτες
• D.M. MacDowell, Σπαρτιατικό δίκαιο