ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (24.203-24.279)

Ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,
ἑσταότ᾽ εἰν Ἀΐδαο δόμοις, ὑπὸ κεύθεσι γαίης·
205 οἱ δ᾽ ἐπεὶ ἐκ πόλιος κατέβαν, τάχα δ᾽ ἀγρὸν ἵκοντο
καλὸν Λαέρταο τετυγμένον, ὅν ῥά ποτ᾽ αὐτὸς
Λαέρτης κτεάτισσεν, ἐπεὶ μάλα πόλλ᾽ ἐμόγησεν.
ἔνθα οἱ οἶκος ἔην, περὶ δὲ κλίσιον θέε πάντῃ,
ἐν τῷ σιτέσκοντο καὶ ἵζανον ἠδὲ ἴαυον
210 δμῶες ἀναγκαῖοι, τοί οἱ φίλα ἐργάζοντο.
ἐν δὲ γυνὴ Σικελὴ γρηῢς πέλεν, ἥ ῥα γέροντα
ἐνδυκέως κομέεσκεν ἐπ᾽ ἀγροῦ, νόσφι πόληος.
ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς δμώεσσι καὶ υἱέϊ μῦθον ἔειπεν·
«ὑμεῖς μὲν νῦν ἔλθετ᾽ ἐϋκτίμενον δόμον εἴσω,
215 δεῖπνον δ᾽ αἶψα συῶν ἱερεύσατε ὅς τις ἄριστος·
αὐτὰρ ἐγὼ πατρὸς πειρήσομαι ἡμετέροιο,
αἴ κέ μ᾽ ἐπιγνώῃ καὶ φράσσεται ὀφθαλμοῖσιν,
ἦέ κεν ἀγνοιῇσι πολὺν χρόνον ἀμφὶς ἐόντα.»
Ὣς εἰπὼν δμώεσσιν ἀρήϊα τεύχε᾽ ἔδωκεν.
220 οἱ μὲν ἔπειτα δόμονδε θοῶς κίον, αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς
ἆσσον ἴεν πολυκάρπου ἀλῳῆς πειρητίζων.
οὐδ᾽ εὗρεν Δολίον, μέγαν ὄρχατον ἐσκαταβαίνων,
οὐδέ τινα δμώων οὐδ᾽ υἱῶν· ἀλλ᾽ ἄρα τοί γε
αἱμασιὰς λέξοντες ἀλωῆς ἔμμεναι ἕρκος
225 οἴχοντ᾽, αὐτὰρ ὁ τοῖσι γέρων ὁδὸν ἡγεμόνευε.
τὸν δ᾽ οἶον πατέρ᾽ εὗρεν ἐϋκτιμένῃ ἐν ἀλῳῇ,
λιστρεύοντα φυτόν· ῥυπόωντα δὲ ἕστο χιτῶνα
ῥαπτὸν ἀεικέλιον, περὶ δὲ κνήμῃσι βοείας
κνημῖδας ῥαπτὰς δέδετο, γραπτῦς ἀλεείνων,
230 χειρῖδάς τ᾽ ἐπὶ χερσὶ βάτων ἕνεκ᾽· αὐτὰρ ὕπερθεν
αἰγείην κυνέην κεφαλῇ ἔχε, πένθος ἀέξων.
τὸν δ᾽ ὡς οὖν ἐνόησε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς
γήραϊ τειρόμενον, μέγα δὲ φρεσὶ πένθος ἔχοντα,
στὰς ἄρ᾽ ὑπὸ βλωθρὴν ὄγχνην κατὰ δάκρυον εἶβε.
235 μερμήριξε δ᾽ ἔπειτα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμὸν
κύσσαι καὶ περιφῦναι ἑὸν πατέρ᾽, ἠδὲ ἕκαστα
εἰπεῖν, ὡς ἔλθοι καὶ ἵκοιτ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν,
ἦ πρῶτ᾽ ἐξερέοιτο ἕκαστά τε πειρήσαιτο.
ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι,
240 πρῶτον κερτομίοις ἐπέεσσιν πειρηθῆναι.
τὰ φρονέων ἰθὺς κίεν αὐτοῦ δῖος Ὀδυσσεύς.
ἦ τοι ὁ μὲν κατέχων κεφαλὴν φυτὸν ἀμφελάχαινε·
τὸν δὲ παριστάμενος προσεφώνεε φαίδιμος υἱός·
«ὦ γέρον, οὐκ ἀδαημονίη σ᾽ ἔχει ἀμφιπολεύειν
245 ὄρχατον, ἀλλ᾽ εὖ τοι κομιδὴ ἔχει, οὐδέ τι πάμπαν,
οὐ φυτόν, οὐ συκέη, οὐκ ἄμπελος, οὐ μὲν ἐλαίη,
οὐκ ὄγχνη, οὐ πρασιή τοι ἄνευ κομιδῆς κατὰ κῆπον.
ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δὲ μὴ χόλον ἔνθεο θυμῷ·
αὐτόν σ᾽ οὐκ ἀγαθὴ κομιδὴ ἔχει, ἀλλ᾽ ἅμα γῆρας
250 λυγρὸν ἔχεις αὐχμεῖς τε κακῶς καὶ ἀεικέα ἕσσαι.
οὐ μὲν ἀεργίης γε ἄναξ ἕνεκ᾽ οὔ σε κομίζει,
οὐδέ τί τοι δούλειον ἐπιπρέπει εἰσοράασθαι
εἶδος καὶ μέγεθος· βασιλῆι γὰρ ἀνδρὶ ἔοικας.
τοιούτῳ δὲ ἔοικας, ἐπεὶ λούσαιτο φάγοι τε,
255 εὑδέμεναι μαλακῶς· ἡ γὰρ δίκη ἐστὶ γερόντων.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,
τεῦ δμώς εἰς ἀνδρῶν; τεῦ δ᾽ ὄρχατον ἀμφιπολεύεις;
καί μοι τοῦτ᾽ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ᾽ ἐῢ εἰδῶ,
εἰ ἐτεόν γ᾽ Ἰθάκην τήνδ᾽ ἱκόμεθ᾽, ὥς μοι ἔειπεν
260 οὗτος ἀνὴρ νῦν δὴ ξυμβλήμενος ἐνθάδ᾽ ἰόντι,
οὔ τι μάλ᾽ ἀρτίφρων, ἐπεὶ οὐ τόλμησεν ἕκαστα
εἰπεῖν ἠδ᾽ ἐπακοῦσαι ἐμὸν ἔπος, ὡς ἐρέεινον
ἀμφὶ ξείνῳ ἐμῷ, ἤ που ζώει τε καὶ ἔστιν,
ἦ ἤδη τέθνηκε καὶ εἰν Ἀΐδαο δόμοισιν.
265 ἐκ γάρ τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον·
ἄνδρα ποτ᾽ ἐξείνισσα φίλῃ ἐν πατρίδι γαίῃ
ἡμέτερόνδ᾽ ἐλθόντα, καὶ οὔ πώ τις βροτὸς ἄλλος
ξείνων τηλεδαπῶν φιλίων ἐμὸν ἵκετο δῶμα·
εὔχετο δ᾽ ἐξ Ἰθάκης γένος ἔμμεναι, αὐτὰρ ἔφασκε
270 Λαέρτην Ἀρκεισιάδην πατέρ᾽ ἔμμεναι αὐτῷ.
τὸν μὲν ἐγὼ πρὸς δώματ᾽ ἄγων ἐῢ ἐξείνισσα,
ἐνδυκέως φιλέων, πολλῶν κατὰ οἶκον ἐόντων,
καί οἱ δῶρα πόρον ξεινήϊα, οἷα ἐῴκει.
χρυσοῦ μέν οἱ δῶκ᾽ εὐεργέος ἑπτὰ τάλαντα,
275 δῶκα δέ οἱ κρητῆρα πανάργυρον ἀνθεμόεντα,
δώδεκα δ᾽ ἁπλοΐδας χλαίνας, τόσσους δὲ τάπητας,
τόσσα δὲ φάρεα καλά, τόσους δ᾽ ἐπὶ τοῖσι χιτῶνας,
χωρὶς δ᾽ αὖτε γυναῖκας ἀμύμονα ἔργα ἰδυίας
τέσσαρας εἰδαλίμας, ἃς ἤθελεν αὐτὸς ἑλέσθαι.»

***

Έτσι μιλούσαν μεταξύ τους οι ψυχές στον Άδη,
στα έγκατα της γης. Ενώ στον πάνω κόσμο οι άλλοι,
από την πόλη κατεβαίνοντας, γρήγορα προχωρώντας,
φτάνουν στο χτήμα του Λαέρτη — καλοφτιαγμένο χτήμα, που κάποτε
με μόχθο και πολύν ιδρώτα μόνος του το συγύρισε.
Εκεί στεκόταν το δικό του σπιτικό, και γύρω γύρω τα καλύβια,
να τρων, να κάθονται και να κοιμούνται οι αναγκαίοι δούλοι,
210 που τον εφρόντιζαν πάντα μ᾽ αγάπη.
Ανάμεσά τους μια γριά, από τη Σικελία φερμένη, τον γέροντα
πιστά γηροκομούσε, εδώ στα χτήματα, μακριά απ᾽ την πόλη.
Τότε στον γιο και στους δικούς του δούλους ο Οδυσσέας μίλησε:
«Εσείς μπείτε σε τούτο το καλοχτισμένο σπίτι,
σφάξετε γρήγορα ένα χοίρο, τον καλύτερο, φροντίζοντας το γεύμα.
Όσο για μένα, πάω να βρω, να δοκιμάσω τον πατέρα μου,
ανίσως με γνωρίσει, όταν με δουν τα μάτια του,
ή μήπως του φανώ αγνώριστος, μετά από τόσα χρόνια
που έλειψα στα ξένα.»
Είπε, κι αμέσως τα όπλα του πολέμου παρέδωσε στους δούλους.
220 Κι ενώ εκείνοι βιαστικά προχώρησαν στο σπίτι, ο Οδυσσέας
τράβηξε προς το πολύκαρπο χωράφι, να δοκιμάσει τον πατέρα του.
Δεν βρήκε ωστόσο, κατεβαίνοντας στο μέγα περιβόλι,
τον Δολίο μήτε κανέναν άλλον απ᾽ τους δούλους
ή τους γιους του· όλοι τους είχαν πάει να μαζέψουν πέτρες,
να φτιάξουν τον περίβολο στο χτήμα — μαζί τους, πρώτος ο γερο-Δολίος.
Πέτυχε έτσι μόνον τον πατέρα του μέσα στο φροντισμένο περιβόλι,
κάποιο δεντράκι να σκαλίζει: βρώμικος ο χιτώνας που φορούσε,
κακοραμμένος κι άσχημος· πετσιά βοδίσια συραμμένα στ᾽ αντικνήμια του,
230 τ᾽ αγκάθια ν᾽ αποφεύγει· στα χέρια γάντια πέτσινα, προφύλαξη
απ᾽ τα βάτα· και πάνω στο κεφάλι του γιδίσιος σκούφος,
να μην τον καίει ο ήλιος.
Μόλις ο θείος Οδυσσέας τον αντίκρισε, από τα γηρατειά βασανισμένο,
τυραννισμένο απ᾽ τον καημό που έκρυβε μέσα του, στάθηκε κάτω
από το φούντωμα μιας αχλαδιάς και δάκρυα τα μάτια του πλημμύρισαν.
Μετά νους και καρδιά του διχογνώμησαν:
να πέσει στην αγκάλη του πατέρα του, να τον φιλήσει, να φανερώσει
αμέσως τα καθέκαστα, πως ήλθε κι έφτασε στην πατρική του γη;
ή ρωτώντας να τον δοκιμάσει, να μάθει πρώτα τα δικά του;
Κι όπως το συλλογίστηκε, το δεύτερο του φάνηκε καλύτερο.
240 Με τέτοια απόφαση προχώρησε στο μέρος του πατέρα του
ο θείος Οδυσσέας· εκείνος, με σκυμμένο ακόμη το κεφάλι,
σκάλιζε το δεντράκι του, και τότε αυτός, ο ξακουσμένος γιος, πλάι του
στάθηκε κι έτσι του μίλησε:
«Γέροντα αμάθητος δεν φαίνεσαι, στο πώς φροντίζουν ένα περιβόλι.
Όλα η φροντίδα σου τα νοιάζεται, και με το παραπάνω.
Αφρόντιστα από σένα δεν περιμένουνε στο περιβόλι μήτε τα φύτρα
κι οι βραγιές, μήτε η συκιά, το κλήμα, η ελιά, η αχλαδιά.
Αλλά θα κάνω τώρα άλλη ερώτηση, και μη θυμώσεις σε παρακαλώ.
Δεν βλέπω να φροντίζεσαι κι εσύ ο ίδιος· πέφτουν βαριά
τα γηρατειά στους ώμους σου· άπλυτος έμεινες και στέγνωσες, άσχημα είναι
250 και τα ρούχα που φορείς.
Δεν φαίνεσαι ανεπρόκοπος, ώστε το αφεντικό να σε κρατεί
σ᾽ αυτό το χάλι. Αλλά και δούλος δεν μου μοιάζεις, με τη μορφή σου αυτή
και το παράστημά σου — έχεις την όψη άρχοντα.
Τέτοιος φαντάζει, αν κάποιος, λουσμένος πρώτα και χορτάτος, πέφτει
σε στρώμα μαλακό να κοιμηθεί — στους γέροντες αυτά ταιριάζουν.
Παρ᾽ όλα ταύτα και τούτο πες μου, μη μου κρύψεις την αλήθεια:
ποιος ο αφέντης που υπηρετείς και που το χτήμα του δουλεύεις;
Αλλά και κάτι ακόμη σου ζητώ, θέλω ακριβώς να μάθω·
αν πράγματι είναι αυτή η Ιθάκη εδώ που φτάσαμε, όπως, πριν από λίγο
260 μου το ᾽πε κάποιος που τον αντάμωσα στον δρόμο μου,
μόνο που δεν φαινόταν να ᾽ναι στα πολύ καλά του, αφού
δεν είχε την υπομονή να μου μιλήσει, ν᾽ αποκριθεί στον λόγο μου,
όταν τον ρώτησα για κάποιον φίλο, αν ζει ακόμη, αν στέκεται
στα πόδια του, ή μήπως πέθανε και βρίσκεται κάτω στον Άδη.
Έχω και τούτο να σου πω, και βάλε το καλά στον νου σου·
κάποτε κάποιον φιλοξένησα στην πατρική μου γη, τον φίλεψα
στο σπιτικό μου — κανένας άλλος ξένος σπίτι μου δεν πάτησε,
που να του δείξω εγώ τόση φιλία.
Αυτός λοιπόν περηφανεύονταν ότι κρατεί η γενιά του απ᾽ την Ιθάκη,
270 έλεγε μάλιστα πως είχε πατέρα τον Λαέρτη, τον γιο του Αρκείσιου.
Κι εγώ τον πήρα και τον έφερα στο σπιτικό μου, καλά τον φιλοξένησα,
τον φίλεψα μ᾽ αγάπη, μ᾽ όσα πολλά αγαθά είχε το αρχοντικό μου.
Του χάρισα δώρα φιλόξενα, όπως ταιριάζει στην περίσταση:
τάλαντα επτά του δίνω μάλαμα καλοδουλεμένο· κι ακόμη του πρόσφερα
κρατήρα ατόφιο ασήμι, στολισμένο μ᾽ άνθη· μονές δώδεκα χλαίνες, σκεπάσματα
άλλα τόσα, τόσα ωραία φαντά, ισάριθμους χιτώνες.
Χώρια οι γυναίκες σκλάβες, που ξέρουν άψογα την τέχνη τους·
τέσσερις κι όμορφες αυτές, να τις διαλέξει μόνος του, καταπώς ήθελε.»

Η ευδαιμονία στην αρχαία Ελλάδα

Κοινός παρονομαστής όλων των Ελληνιστικών σχο­λών είναι η αναγνώριση της επίγειας προσωπικής ευδαιμονίας ως υπέρτατου αγαθού, ή τέλους (τέλος = ο σκοπός για τον όποιο κάθε τι άλλο αποτελεί μέσον). Όλη η μεταπλατωνική ηθική φιλοσοφία των Ελλήνων είναι ευδαιμονιστική. Αν κάποιος είναι ευδαίμων, αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στον δικό του έλλογο νου, και όχι σε εξω­τερικές περιστάσεις. (Οι Στωικοί φρονούν ότι οφείλεται ΜΟΝΟ στον έλλογο νου). Γι’ αυτό και λέγεται ευδαίμων: το θεϊκό στοιχείο (ο δαί­μων) εντός του, δηλαδή ο νους (ή, κατά τους Στωικούς, το ηγεμονικόν), είναι «καλό».

Η νεοελληνική σημασία των λέξεων ευδαιμονία και ευδαιμονισμός (ταυτισμένη με την υλική «καλοζωΐα» όπως την εννοούμε σήμερα) είναι αποπροσανατολιστική. Ευδαιμονία σημαίνει το να είναι κανείς πλήρως ικανοποιημένος από τη ζωή, χάρη στις δικές του αρετές. Οι Στωικοί ορίζουν την ευδαιμονία, αντικειμενικά, με δύο λέξεις: εύροια [=αρμονική ροή] βίου. Ενώ η ευτυχία (όπως την εννοούμε σήμερα) έχει εφήμερο ή φευγαλέο χαρακτήρα, καθώς εξαρτάται από εξωτερι­κές περιστάσεις και έχει να κάνει με ικανοποίηση επιθυμιών και με έντονα θετικά συναισθήματα, η ευδαιμονία έχει χαρακτήρα διάρκειας, θεμελιωμένη καθώς είναι στην προσωπικότητα και στις αρετές του ατόμου. (Η ίδια η λέξη, όπως είδαμε, παραπέμπει στην προσωπικό­τητα του ατόμου).

Οι διαφωνίες και αντιπαραθέσεις μεταξύ των σχολών, στον χώρο της ηθικής φιλοσοφίας, αφορούν τόσο στο περιεχόμενο της ευδαιμο­νίας (αν λ.χ. αυτή ταυτίζεται με την αρετή ή με την επικούρεια στα­τική ηδονή ή με την αταραξία που επιφέρει η εποχή -η μη τοποθέτη­ση, η αναστολή της κρίσης- των Σκεπτικών) όσο στα ποιητικά της ευδαιμονίας, δηλαδή σ’ αυτά που οδηγούν στην ευδαιμονία. Και πάλι, επικούρειοι, στωικοί και αριστοτελικοί -από διαφορετική σκοπιά αναγνωρίζουν ως πρωταρχικό τον ρόλο των 4 θεμελιωδών αρετών (φρόνηση, ανδρεία, εγκράτεια, δικαιοσύνη), στην κατάκτηση της ευ­δαιμονίας. (Αντίθετα οι χριστιανοί, ξένοι προς την λογική της ελλη­νικής ευδαιμονίας, θεωρώντας ως υπέρτατο σκοπό την επιβράβευση από τον θεό τους, αντικατέστησαν τις 4 θεμελιώδεις αρετές με ένα δικό τους τρίπτυχο αρετών -πίστις, ελπίς, αγάπη- εκ των οποίων οι δύο πρώτες είναι ολωσδιόλου ασύμβατες με τις Ελληνικές αρετές).

Λουκιανός, Περί των σχολών της φιλοσοφίας ή Ερμότιμος

Πιστεύω άρα δεν σκέφτομαι

Η δύναμη κάθε θρησκευτικού δόγματος είναι η παθητικότητά σου.

Το να αποδέχεσαι, πιστεύοντας την μυθολογία που πουλάνε, είναι καθαρά δικό σου θέμα. Το να θες να την αποδέχονται και όλοι οι άλλοι, είναι η επιβολή της παράνοιας σου, σε ανθρώπους που δεν έχουν καμία όρεξη να την δεχτούν.

Παθητικότητα και φανατισμός, μαζική υστερία και τρομοκρατία. Αυτά είναι τα όπλα των δογμάτων.

Πόσες φορές θέλατε να φωνάξετε:

ΔΕΝ ΠΙΣΤΕΥΩ!

αλλά φοβηθήκατε τις συνέπειες;

Αυτολογοκρισία, η νίκη του δόγματος.

Να μην χρειάζεται πλέον να στο απαγορέψουν, αλλά να το απαγορεύεις εσύ στον εαυτό σου.

Να λες: Καλύτερα να μην το πω, άστο να πάει στα κομμάτια, θα χάσω περισσότερα, θα με κατηγορήσουν.

Να βλέπεις κάποιον να δέχεται την επίθεση του φανατισμένου όχλου και να στέκεσαι παθητικός, άβουλος, άχρηστος και μπορεί το χειρότερο... να συμμετέχεις μέσα στον όχλο, ώστε να μην ξεχωρίσεις και ο όχλος στραφεί μετά σε σένα.

Μέσα στον όχλο είσαι προστατευμένος.

Η εκκλησία είναι η κολεκτίβα της παράνοιας.

Εκεί μέσα ο φόβος είναι κοινοκτημοσύνη.

Σε τι μυθολογία θες να πιστέψεις;

Φτιάξε τον φανταστικό σου φίλο και λάτρεψέ τον.

Λούτρινο αρκουδάκι, Χριστός, Ροζ Μονόκερως, Αλλάχ, Δίας, Ιπτάμενη Μακαρονάδα... ελεύθερα, δεν υπάρχει περιορισμός στο σουρεαλισμό.

Τώρα πάρε τον φανταστικό σου φίλο και επέβαλε την λατρεία του στους άλλους.

Γίνε η κρατική θρησκεία, δίδαξε τα παιδιά, μέσω της κρατικής εκπαίδευσης, να πιστεύουν στο Χριστό ή στην Ιπτάμενη Μακαρονάδα και να έχουν εσένα ως τον εντολοδόχο της μοναδικής αλήθειας.

Δεν υπάρχει ομορφότερη δικτατορία.

«Η τρέλα μου είναι η μοναδική αλήθεια και αυτή η αλήθεια θα σας σώσει. Πιστέψτε, ακούστε τις τρέλες μου, που σας λέω ότι προέρχονται από τα μαγικά πλάσματα που πιστεύω και θα βρείτε τη λύτρωση στην επόμενη ζωή (ναι στην επόμενη, σε αυτή κάντε την πάπια και δώστε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ – μετάφραση: πληρώστε το κράτος και εμένα ως υπηρεσία).

Βρισκόμαστε στη χώρα της πίστης.

Όπου το πιστεύω αντικατέστησε τη σκέψη.

Πιστεύω σε έναν θεό, σε ένα δόγμα, σε μια ιδεολογία, σε έναν μεσσία, σε ένα προλεταριάτο, σε μια επανάσταση...

Πιστεύω = ναρκώνομαι

Πιστεύω = χειραγωγούμαι

Πιστεύω = παραμυθιάζομαι

Στη χώρα της πίστης, η σκέψη έχει ταφεί και πάνω στη ταφόπλακα έχει χαραχτεί «ΠΙΣΤΕΥΩ ΑΡΑ ΔΕΝ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ».

Μην έρθεις

Μην έρθεις αν δεν είσαι σίγουρος ότι θέλεις να έρθεις.

Αν η αμφιβολία σου είναι ισχυρότερη από τη θέληση. Αν τα πόδια σου δεν σε τραβάνε να βάλεις τα παπούτσια.

Μην έρθεις αν δεν έχεις μάθει πρώτα να κουβαλάς το βάρος της ζωής σου.

Αν δεν είσαι ικανός να ζητήσεις βοήθεια όχι για να το πετάξεις από σένα αλλά για να μοιραστείς λίγο απ το δικό σου και να πάρεις λίγο απ το δικό μου.

Αν δεν το έχεις αποδεχτεί και δεν είσαι περήφανος που το απέκτησες.

Μην έρθεις αν δεν βλέπεις τη ζωή μπροστά σου χωρίς να ξεχνάς τη ζωή που υπήρξε πίσω σου.

Αν η ανάγκη σου για το παρόν και το μέλλον δεν είναι μεγαλύτερη από το κόλλημά σου για το παρελθόν.

Μην έρθεις χωρίς να φέρεις μαζί σου αυτά που έμαθες, αυτά που σε μάθανε, αυτά που έπαθες, αυτά που έκανες.

Μην έρθεις αν οι εμπειρίες σου – και δεν με νοιάζει ποιες ήταν – δεν σ έκαναν να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Αν δεν σε πόνεσαν, αν δεν σε βελτίωσαν στο τέλος τους.

Μην έρθεις αν αυτό που σε νοιάζει είναι μόνο να πάρεις χωρίς να δώσεις τίποτα. Αν η ανάγκη σου έχει διακριτά όρια, μαύρες γραμμές, συγκεκριμένο τέλος.

Αν τα κομμάτια σου είναι ήδη μοιρασμένα και δεν έχεις να παραθέσεις τίποτα ολόκληρο.

Μην έρθεις αν το βιβλίο σου έχει κλείσει και προσπαθείς απλώς να γράψεις έναν επίλογο της προκοπής. Αν έχεις ήδη επιλέξει τον τίτλο και τις εικόνες. Αν έχεις βρει τον εκδότη και τα σημεία πώλησης. Αν έχεις ήδη διαπραγματευτεί το ποσοστό που θα λάβεις πουλώντας το.

Μην έρθεις αν η ανάγκη σου δεν είναι μεγαλύτερη απ όλα αυτά που σε κρατάνε πίσω στον εαυτό σου. Αν δεν υπάρχω στο κεφάλι σου μέσα στην καθημερινότητά σου και όχι τις στιγμές που δεν έχεις με τι να ασχοληθείς.

Μην έρθεις αν δεν είσαι ικανός να αλλάξεις τις προτεραιότητες σου χωρίς να αισθανθείς ότι είσαι υποχρεωμένος να το κάνεις. Αν οι αλλαγές δεν σε τρομάζουν. Αν δεν μπορείς χωρίς δεύτερη σκέψη να κάνεις χώρο στα συρτάρια της ντουλάπας σου.

Μην έρθεις αν το πρωί δεν απλώνεις το χέρι να με βρεις. Αν το νερό που πλένομαι δεν γίνει καθημερινός σου ήχος, αν το φιλί της καλημέρας δεν σου θυμίζει φρεσκάδα οδοντόκρεμας, αν ο καφές σου δεν δέχεται τη γουλιά που θα του κλέψω.

Μην έρθεις αν οι νύχτες σου δεν δίνουν χώρο στις δικές μου. Αν δεν θέλεις το μαξιλάρι σου να έχει τη μυρωδιά μου. Αν δεν σ ενοχλεί που το πατζούρι στο δωμάτιο θα είναι πάντα ανοιχτό. Αν η καλημέρα δεν δίνεται με άγγιγμα πριν ειπωθεί με το στόμα.

Μην έρθεις αν δεν μπορείς να ξεχωρίσεις τον πόθο απ τον έρωτα. Αν το κορμί σου δεν πονάει από τη θέληση και την επιθυμία. Αν η σκέψη σου δεν προηγείται της πράξης και αν η πράξη δεν προκαλεί την σκέψη. Αν δεν δώσεις τον εαυτό σου ως δώρο και όχι για να πάρεις αντάλλαγμα.

Μην έρθεις με κλειστά μάτια, καρδιά και αυτιά που κωφεύουν.

Μην έρθεις αν δεν έχεις σκοπό να δώσεις ονόματα σε δρόμους, αν βαριέσαι να περπατήσεις και να ανέβεις σε βουνό, αν δεν έχεις σκοπό να κολυμπήσεις στη θάλασσα.

Μην έρθεις αν δεν σ αρέσει η άμμος στα πόδια σου και τα φύλλα από τα δέντρα στα μαλλιά σου.

Αν σκοπεύεις να μην αρρωστήσεις, να μην νευριάσεις, να μη γκρινιάξεις, να μη γελάσεις μέχρι δακρύων, να μην ευτυχήσεις μέχρι δυστυχίας.

Μην έρθεις αν δεν σκοπεύεις να νιώσεις.

Απλά. Μην έρθεις.

Κι αν σε αδίκησαν, αργά ή γρήγορα θα δικαιωθείς

Σήμερα θα σου πω για την ικανοποίηση.

Θα σου μιλήσω για τη μοναδική εκείνη στιγμή στο χρόνο που αποκαθίσταται η ηθική τάξη και οι κατεργαραίοι μπαίνουν στον πάγκο τους.

Είναι η στιγμή που όλα όσα έχεις υποστεί από ψεύτες, κλέφτες και χαμερπή ανθρωπάκια, σβήνονται.

Ναι, γιατί σε κορόιδεψαν, σε πούλησαν, σε αδίκησαν. Ναι γιατί σε μίσησαν χωρίς να τους έχεις κάνει τίποτα άλλο πέρα από το να τους εμπιστευτείς. Αλλά έτσι είναι αυτοί. Βρίσκουν ανοιχτές τις πόρτες της καλοσύνης σου και μπαίνουν μέσα γεμάτοι λάσπες. Λάσπες που αμολούν παντού θέλοντας να σε βρωμίσουν.

Κι ύστερα φεύγουν. Κι εσύ απομένεις να μην ξέρεις από που να μαζέψεις τη βρώμα που σου άφησαν. Μένεις αδικημένος και με το παράπονο. Κι αναρωτιέσαι γιατί να πρέπει να κουβαλούν τόση κακία οι άνθρωποι. Γιατί να πρέπει να είναι ικανοί για το κακό όταν ο κόσμος μπορεί να γίνει τόσο όμορφος με την καλοσύνη. Αλλά με το σταυρό στο χέρι λένε πως κανείς δεν πρόκοψε.

Αλλά εσύ περιμένεις. Είπαν κάποτε πως η καλύτερη εκδίκηση είναι η αναμονή. Είναι η ώρα εκείνη που βλέπεις το πτώμα αυτού που ονομάστηκε από μόνος του κι αναίτια εχθρός σου να περνά το ποτάμι. Κι εσύ απομένεις να κοιτάς τα σκοτάδια να διαλύονται. Γιατί μαζί με αυτόν φεύγουν και οι σκιές. Μαζί με αυτόν φεύγει και το κακό κάρμα.

Κι όσο φεύγει η σκοτεινιά και η κακία του, τόσο εσύ νιώθεις το βάρος να φεύγει από τα στήθη σου. Και παίρνεις βαθιές Αναπνοές. Και όσο αναπνέεις νιώθεις τα πάντα να αλλάζουν.

Ηθική τάξη. Αποκατάσταση της αλήθειας.

Θεία Δίκη μπορείς να το πεις εξίσου. Κανείς δε θα σε κατηγορήσει.

Γιατί η αλήθεια και η καλοσύνη οφείλουν πάντα να νικούν. Ακόμη κι όταν τις ποδοπατούν, δεν είναι ποτέ για πολύ.

Πάντα θα βρουν το δρόμο τους για το Ερεβοκτόνο φως. Γιατί έτσι κινείται ο κόσμος, γιατί έτσι υπάρχουμε ακόμη.

Όσο για εκείνους τους κακούς που κάποτε βρέθηκαν στο δρόμο σου, εκείνους που θέλησαν να σε ποδοπατήσουν χωρίς λόγο, μην τους σκέφτεσαι. Η τιμωρία του καθενός από αυτούς είναι να πρέπει να ανέχεται στο πετσί του την ήττα του κάθε βασανιστική στιγμή της μίζερης ζωής του. Να πρέπει να παραδεχτεί πως το καλό μπορεί και να νικήσει τις πλεκτάνες και τα ψέματά του. Να πρέπει να δεχτεί ότι η αδικία δε ζει πολύ.

Πολλά αυτά που πρέπει να μάθουν τελικά. Γι’αυτό και να τους λυπάσαι. Γιατί δε θα είναι καθόλου ευχάριστα αυτά που θα τους χτυπήσουν δίχως έλεος στα μούτρα. Αλλά εδώ που τα λέμε, ας πρόσεχαν…

Η τεχνική για να πάψουμε να σκεπτόμαστε ως θύματα

Τα θύματα είναι δέσμια του δεν μπορώ. Δηλώνουν επίμονα τον λόγο για τον οποίο δεν μπορεί να επιτύχει μια ιδέα, γιατί δεν μπορεί να αποδώσει ένα επιχειρηματικό εγχείρημα και γιατί δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μια φιλοδοξία. Πίσω από το δεν μπορώ κρύβεται ο φόβος. Ο φόβος της αποτυχίας, ο φόβος του να μην είστε ποτέ αρκετοί, ο φόβος μιας νίκης που δεν σας αξίζει, ο φόβος της επίκρισης, ο φόβος για το ενδεχόμενο να πληγωθείτε και ο φόβος των θεωρητικών ευθυνών μιας επιτυχίας. Όσοι έχουν δημιουργήσει κόσμους ολόκληρους έχουν ηγηθεί μεγάλων αλλαγών στην ανθρωπότητα έχουν ειδικευτεί στη χρήση της γλώσσας της ελπίδας, του λεξιλογίου της εκτέλεσης και της διαλέκτου της ελευθερίας. Αποφεύγουν να μολυνθούν με το δεν μπορώ.

Κατανοούν ότι οι λέξεις που χρησιμοποιείτε είναι οι σκέψεις σας που γίνονται ρήματα. Και ότι η δημιουργία ενός αριστουργήματος, η ανάληψη ενός εγχειρήματος ή ο σχεδιασμός μιας υπέροχης ζωής απαιτούν τη θετική ενέργεια του μπορώ. Οι αμφισβητίες και οι ηττοπαθείς δεν γράφουν ποτέ ιστορία. Μια από τις αγαπημένες μου ταινίες είναι το Η πιο Σκοτεινή Ώρα (Darkest Hour), μια ταινία για την ανάδειξη του Ουίνστον Τσόρτσιλ σε θρυλικό ηγέτη εν καιρώ πολέμου. Στην τελευταία σκηνή, βγάζει έναν εμπνευσμένο λόγο που μαγεύει τους βουλευτές κάθε κοινοβουλευτικού κόμματος.

Ο λόρδος Χάλιφαξ, η νέμεση του Τσόρτσιλ, έμεινε αποσβολωμένος από τη μαγική ομιλία του και ρώτησε τον συνάδελφό του στα διπλανά έδρανα, «Τι συνέβη μόλις τώρα;». Και έλαβε την εξής απάντηση: «Κινητοποίησε την αγγλική γλώσσα και την έστειλε στη μάχη».

Ναι, οι λέξεις που χρησιμοποιείτε είναι οι σπόροι της σοδειάς που θερίζετε. Οι λέξεις έχουν δύναμη και χρησιμοποιούνται για να εμπνεύσουν –και να ελευθερώσουν- ολόκληρα έθνη. Κι όταν προφέρονται κακοπροαίρετα, επηρεάζουν μάζες ανθρώπων για να γίνουν στρατιώτες του κακού.

Όταν ακούτε κάποιον που είναι εμποτισμένος με τη φιλοσοφία της μετριότητας, διαπιστώνετε ότι επιδεικνύει «τον λόγο του θύματος», χρησιμοποιεί αρνητική γλώσσα, επιχειρηματολογεί για το γιατί δεν μπορεί να αντιπροσωπεύσει τον ηρωισμό στα βασικά πεδία της ζωής του και εξηγεί γιατί δεν μπορεί να είναι μεγαλόκαρδος σε δύσκολες περιόδους, να βελτιώσει την απόδοσή του ανεξαρτήτως συνθηκών, να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση, να αποκτήσει άριστη φυσική κατάσταση, να δημιουργήσει την τύχη του και να αφήσει το αποτύπωμά του. Το δεν μπορώ είναι ένας πύργος στον οποίο κλειδώνονται τα θύματα, ευχόμενα ότι έτσι θα μπορέσουν να προστατευτούν από τον κίνδυνο του ρίσκου. Ωστόσο, με αυτό τον τρόπο αποφεύγουν τις πλούσιες ανταμοιβές που αναπόφευκτα ρέουν από την προσεκτική (και όχι απερίσκεπτη) ανάληψη κινδύνου.

Η ζωή αγαπά τους καθημερινούς ήρωες που αντιλαμβάνονται ότι διαθέτουν τις ικανότητες, τις δυνατότητες και τη δύναμη να διαμορφώσουν όλα τα γεγονότα που το πεπρωμένο τοποθετεί προσεκτικά στον δρόμο τους.

Οι λέξεις που χρησιμοποιείτε έχουν μεγάλα ενεργειακά πεδία γύρω τους, προσελκύοντας τα αποτελέσματα που συντονίζονται μαζί τους όπως οι μαγνήτες έλκουν το σίδερο. Θα πρέπει επίσης να γνωρίζετε ότι οι λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά αποκαλύπτουν τις πιο οχυρωμένες πεποιθήσεις μας προς όλους γύρω μας, ακόμα κι αν αυτές οι πεποιθήσεις δεν μας εξυπηρετούν (ίσως, μάλιστα, να είναι και στυγνά ψεύδη που μας έμαθε κάποιος τον οποίο εμπιστευτήκαμε τα πρώτα χρόνια της ζωής μας). Στη δική μου ζωή, χρησιμοποιώ τακτικά την τεχνική της αυθυποβολής για την αναδιάταξη του λεξιλογίου μου με γνώμονα τη μέγιστη θετικότητα και δημιουργικότητα. Πολύ νωρίς το πρωί, όταν το υποσυνείδητό μου είναι πλέον διαθέσιμο να λάβει οδηγίες, απαγγέλλω μάντρα όπως το «Σήμερα θα λουστώ με ενθουσιασμό, αριστεία και καλοσύνη» ή «Είμαι τόσο ευγνώμων για την ημέρα που ακολουθεί και την ομορφιά, τις χαρές και τον ενθουσιασμό που φέρνει». Κατά τη διάρκεια της ημέρας, εάν το μυαλό και η καρδιά μου ανατρέξουν σε κάποια πληγή του παρελθόντος ή σε κάποιον αρνητικό διά λόγο με τον εαυτό μου που δεν με τιμά, θα μουρμουρίσω από μέσα μου, «Δεν το κάνουμε πλέον αυτό» ή «Ας μην πάμε εκεί». Το αντιλαμβάνομαι ότι μπορεί να φαντάζει περίεργο, όμως επειδή θέλω πραγματικά να σας βοηθήσω, μοιράζομαι μαζί σας αυτή την προσωπική άσκηση που για μένα έχει αποδώσει άριστα.

Οπότε, κάντε το άλμα για να φέρετε μεγαλύτερη επίγνωση στη γλώσσα που χρησιμοποιείτε με τις σκέψεις που κάνετε. Και στη συνέχεια, με αυτή την ενισχυμένη συναίσθηση, ξεκινήστε τη διαδικασία εξάλειψης κάθε δεν μπορώ. Η αναδιάταξη του λεξιλογίου σας προς την ηγεσία και την αριστεία είναι από τις απλούστερες αλλά και πλέον δραστικές μεθόδους ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης, της απόδοσης και του αντίκτυπου που έχετε στον κόσμο.

John Stuart Mill: Κάποια είδη ηδονής είναι περισσότερο επιθυμητά και αξιόλογα από κάποια άλλα

Οι φιλελεύθερες ιδέες που διατύπωσε ο Mill δεν είναι μόνο αποτέλεσμα των βιωμάτων του, αλλά και των ωφελιμιστικών απόψεων που είχε υιοθετήσει τόσο από τον πατέρα του όσο και από τον Jeremy Bentham, ο οποίος συνέβαλε εξίσου στη διαπαιδαγώγησή του. Στο έργο του “Utilitarianism” (1861) φαίνεται να υποστηρίζει τη βασική αρχή του ωφελιμισμού, σύμφωνα με την οποία οι ανθρώπινες πράξεις για να θεωρούνται ορθές πρέπει να είναι τέτοιες, ώστε να προάγουν τη μεγαλύτερη δυνατή ευτυχία για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό ατόμων. Έκδηλη όμως παρουσιάζεται η αποστασιοποίηση των απόψεών του από αυτές των βασικών εκπροσώπων της θεωρίας του ωφελιμισμού, εκφράζοντας τη διακριτική επαναστατική του διάθεση. Η διαφοροποίησή του έγκειται κυρίως στον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να κατακτηθεί η πολυπόθητη ευτυχία.

Αδιαμφισβήτητο είναι το γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι με τις πράξεις τους επιδιώκουν την ευτυχία. Το αν αυτές οι πράξεις είναι ηθικά σωστές ή λανθασμένες κρίνεται από τις συνέπειές τους. Ο Bentham θεωρώντας ότι η ευτυχία εμπεριέχει το στοιχείο της ηδονής προτείνει ένα αριθμητικό υπολογιστικό σύστημα των ηδονών προκειμένου να κριθεί η ηθικότητα της ανθρώπινης πράξης. 

Συγκεκριμένα, το μέγεθος της ηδονής καθορίζεται από: α) την έντασή της, β) τη διάρκειά της, γ) τη βεβαιότητά της, δ) από το εάν τίθεται στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον σε σχέση με το χρόνο κατά τον οποίο λαμβάνει χώρο ο υπολογισμός της, ε) τη γονιμότητά της, εάν δηλαδή συνεπάγεται άλλες ομοειδείς ηδονές, στ) την καθαρότητά της, εάν δηλαδή προκαλούν ταυτόχρονα δυσάρεστα συναισθήματα και ζ) την έκτασή της, εάν μπορεί δηλαδή να προκαλέσει ηδονικές καταστάσεις και σε άλλα άτομα, πέρα από τα άτομα που σχετίζονται άμεσα με την ηδονική πράξη.

Αυτός ο ποσοτικός υπολογισμός των ηδονών απορρίπτεται από τον Mill, ο οποίος στο έργο του «Ωφελιμισμός» διατυπώνει την έμμεση κριτική του στον Bentham: «Η παραδοχή του γεγονότος ότι κάποια είδη ηδονής είναι περισσότερο επιθυμητά και αξιόλογα από κάποια άλλα είναι απόλυτα σύμφωνη με την αρχή της ωφέλειας. Θα ήταν άτοπο τη στιγμή που κατά την αξιολόγηση άλλων πραγμάτων συνυπολογίζουμε την ποιότητα με την ποσότητα να θεωρούμε ότι η αξιολόγηση των ηδονών πρέπει να εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από την ποσότητά τους».

Η ποιοτική αξιολόγηση των ηδονών που προτείνει ο Mill έχει να κάνει με το διαχωρισμό τους σε ανώτερες και σε κατώτερες. Στις ανώτερες ηδονές κατατάσσει τις πνευματικές ηδονές, οι οποίες είναι, ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι, προτιμητέες από κάθε αξιοπρεπές έλλογο όν, προκειμένου να αποκτήσουν την πραγματική ευτυχία. Όσοι αρκούνται στις σωματικές και στις αισθησιακές απολαύσεις δε θεωρούνται από τον Mill πραγματικά ευτυχείς, αλλά ικανοποιημένοι ως ένα βαθμό. Αυτός ο συμβιβασμός όμως πολύ λίγο απέχει από τη δυστυχία.

Ο δρόμος για την απόκτηση της ευτυχίας για τον Mill δεν είναι μονόδρομος. Πρόκειται για μια διαδικασία πλουραλιστική και είναι τέτοια εξαιτίας του πολυδιάστατου της ανθρώπινης φύσης και των ποικίλων δυνατοτήτων της. Προτείνει το συνδυασμό της βασικής ωφελιμιστικής αρχής με άλλες αρχές, όπως είναι η αρετή. Ο Mill δεν ικανοποιείται με αυτό που προτείνει η μπενθαμική θεωρία, η οποία προϋποθέτει τη μεγιστοποίηση της ηδονής και την ελαχιστοποίηση του πόνου, αλλά ζητά από τα άτομα να ενεργούν έτσι ώστε να επιζητούν διαρκώς την ενάρετη ζωή, την πρόοδο, που θα ανάγει σε αυτοσκοπό όχι το ατομικό συμφέρον, αλλά την αυτοβελτίωση.

Προτείνει την καλλιέργεια των αισθημάτων και της ανθρώπινης φαντασίας, την καλλιέργεια των διανοητικών ικανοτήτων με την παράλληλη ανάπτυξη των συναισθημάτων του εσωτερικού κόσμου. Η ανάγκη του ανθρώπου για αυτήν την ισορροπία πηγάζει φυσικά από τη συναισθηματική αναπηρία που βίωσε κατά τη διάρκεια των παιδικών του χρόνων. Έτσι, η καλλιέργεια των συναισθημάτων έγινε ένα από τα κύρια σημεία στην ηθική και φιλοσοφική του θεωρία.

Η μπενθαμική θεωρία υποστήριζε ότι υπήρχε ασυμφωνία ανάμεσα στην ανάπτυξη της διανόησης των ατόμων και στην καλλιέργεια των ηθικών και αισθητικών αισθημάτων τους και καθώς θεώρησε ότι τα τελευταία δεν μπορούσαν να συνεισφέρουν στους σκοπούς της κοινωνικής μεταρρύθμισης, τα αγνόησε. Έτσι, ο Mill απομακρύνεται από τις θέσεις των υποστηρικτών του κλασικού ωφελιμισμού, δίνοντας στον ωφελιμισμό μια νέα διάσταση και ένα ευρύτερο περιεχόμενο.

Χαρακτήρισε τον άνθρωπο ως ον προοδευτικό, που δεν υπολογίζει τις ηδονές και τα συμφέροντά του μηχανικά, αλλά επιζητά την αυτοανάπτυξή του. Αυτό το ον δεν είναι ανταγωνιστικό, ούτε νιώθει ευτυχία με την ήττα των υπολοίπων προκειμένου να επιτύχει το ίδιο τις επιδιώξεις του, όπως ισχυρίστηκε ο Bentham. Αυτό που προσπαθεί είναι να εναρμονίσει τα αισθήματα και τους στόχους του με εκείνα των υπολοίπων συνανθρώπων του.

ΣΕΝΕΚΑΣ: Και ποια είναι τότε η διαφορά μας;

Θα μου πεις τώρα: “Και ποια είναι τότε η διαφορά ανάμεσα σ’ εμένα τον ανόητο και σ’ εσένα το σοφό, αν και οι δυο μας θέλουμε να έχουμε πλούτη;”. Τεράστια· γιατί, κατά την άποψη του σοφού, τα πλούτη είναι ο δούλος, ενώ, κατά την άποψη του ανόητου, αυτά είναι το αφεντικό. Ο σοφός δεν αποδίδει καμιά ιδιαίτερη σπουδαιότητα στα πλούτη, ενώ για σας τα πλούτη είναι το παν.

Εσείς, σαν να σας υποσχέθηκε κάποιος ότι θα τα έχετε για πάντα, συνηθίσατε σ’ αυτά και προσκολληθήκατε πάνω τους· ο σοφός όμως ποτέ άλλοτε δε σκέφτεται περισσότερο τη φτώχεια όσο όταν βρίσκεται ανάμεσα σε πλούτη. Ο στρατηγός ουδέποτε σκέφτεται τόσο πολύ την ειρήνη, ώστε να μην προετοιμάζεται για τον πόλεμο ο οποίος έχει κηρυχτεί, ακόμη και αν δε διεξάγεται τη συγκεκριμένη στιγμή. Εσάς όμως ένα πανέμορφο σπίτι σας κάνει αλαζόνες, λες και δε θα μπορούσε ποτέ να καεί ή να καταστραφεί. Μένετε έκθαμβοι με τον πλούτο σας, σαν να είχε ξεφύγει κάθε κίνδυνο και σαν να είχε γίνει τόσο μεγάλος, ώστε η τύχη να έχασε κάθε δύναμή της να τον καταστρέψει. Κάθεστε σε απραγμοσύνη και παίζετε με τα πλούτη σας χωρίς να προβλέπετε τον κίνδυνο μέσα στον οποίο βρίσκονται – σ’ αυτό μοιάζετε με τους βάρβαρους, που τις περισσότερες φορές, όταν είναι αποκλεισμένοι, χωρίς να έχουν γνώση των πολεμικών μηχανών, βλέπουν με αδιαφορία τις προσπάθειες των πολιορκητών, χωρίς να αντιλαμβάνονται σε τι αποβλέπουν τα έργα που γίνονται σε απόσταση.

Έτσι συμβαίνει και με σας· αποχαυνώνεστε ανάμεσα στα υπάρχοντά σας και δε σκέφτεστε πόσοι κίνδυνοι σας απειλούν από παντού, κίνδυνοι που πολύ σύντομα θα σας αρπάξουν λάφυρα πολύτιμα. Ο σοφός όμως θ’ αφήσει σε όποιον του αφαιρέσει τα πλούτη όλα όσα του ανήκουν· και τούτο γιατί ζει ευχαριστημένος με όσα έχει τώρα και ήσυχος για το μέλλον.

“Τίποτε άλλο” λέει ο Σωκράτης και όποιος άλλος έχει ανάλογη δικαιοδοσία και παρόμοια ικανότητα να ασχοληθεί με τα ανθρώπινα “δεν έχω αποφασίσει περισσότερο όσο το να μην τροποποιώ την πορεία της ζωής μου προσαρμόζοντάς τη στις απόψεις σας. Ας με βομβαρδίζετε σεις από παντού με τα συνηθισμένα λόγια σας· δε θα νομίσω ότι με χλευάζετε αλλ’ ότι κλαψουρίζετε σαν τα κακόμοιρα τα νήπια”. Αυτά ήταν τα λόγια εκείνου που ανακάλυψε τη σοφία· που η ψυχή του, απαλλαγμένη από όλες τις κακίες, τον διατάσσει να ελέγχει τους άλλους όχι επειδή τους μισεί, αλλά διότι θέλει να τους γιατρέψει. Και θα προσθέσει και τούτα: “Η γνώμη σας για μένα με επηρεάζει, όχι όμως για δικό μου λογαριασμό αλλά για δικό σας, γιατί το να μισείτε την αρετή και να επιτίθεστε με τις κραυγές σας εναντίον της ισοδυναμεί με το να έχετε εγκαταλείψει την ελπίδα να γίνετε καλοί. Εμένα προσωπικά δε με ζημιώνετε καθόλου, όπως δε ζημιώνουν τους θεούς και όσοι ανατρέπουν τους βωμούς τους. Ακόμη όμως και εκεί που δεν υπάρχει η δυνατότητα να γίνει ζημιά, είναι έκδηλες η κακή προαίρεση και η κακή σκέψη”.

ΣΕΝΕΚΑΣ, Για μια ευτυχισμένη ζωή

Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν δημοφιλές παιχνίδι των προϊστορικών παιδιών

Τον τελευταίο αιώνα, χιλιάδες κομμάτια σχιστόλιθου με χαραγμένες εικόνες κουκουβάγιας έχουν ανακαλυφθεί σε τάφους και λάκκους σε όλη την Ιβηρική Χερσόνησο- εκεί που βρίσκονται σήμερα Πορτογαλία και Ισπανία.

Τα αντικείμενα χρονολογούνται πριν από περίπου 5.000 χρόνια και η λειτουργία τους έχει προβληματίσει τους αρχαιολόγους εδώ και πάνω από έναν αιώνα. Πολλοί πίστευαν ότι αναπαριστούσαν θεές και εξυπηρετούσαν πρωτίστως έναν τελετουργικό σκοπό.

Ωστόσο, τα ευρήματα νέας έρευνας που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα, υποδηλώνουν μια πιο πεζή λειτουργία: Ήταν παιχνίδια που έφτιαχναν και χρησιμοποιούσαν παιδιά.

Ο Víctor Díaz Núñez de Arenas, συν-συγγραφέας της μελέτης και ερευνητής στο Τμήμα Ιστορίας της Τέχνης του Complutense University της Μαδρίτης, δήλωσε ότι η πρόχειρη εμφάνισή τους έκανε την ομάδα να αμφιβάλλει ότι πρόκειται αποκλειστικά για τελετουργικά αντικείμενα.

Επιπλέον, πολλά από αυτά βρέθηκαν σε σπίτια και άλλους αρχαιολογικούς χώρους που δεν είχαν καθαρά τελετουργικό πλαίσιο.

Για να εξακριβώσει ότι ήταν όντως παιχνίδια, η ερευνητική ομάδα εξέτασε 100 από τις πλάκες από σχιστόλιθο, καταγράφοντας ποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά κουκουβάγιας εμφανίζονταν στη χάραξη – φουντωτές τούφες, φτερά με μοτίβο, επίπεδο πρόσωπο, ράμφος και φτερά.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές τις συνέκριναν με 100 εικόνες κουκουβάγιας που ζωγράφισαν νωρίτερα φέτος παιδιά ηλικίας 4 έως 13 ετών σε ένα δημοτικό σχολείο στη νοτιοδυτική Ισπανία. Οι μαθητές κλήθηκαν από τον δάσκαλό τους να σκιτσάρουν μια κουκουβάγια σε λιγότερο από 20 λεπτά, χωρίς περαιτέρω οδηγίες.

«Η ομοιότητα από αυτές τις πλάκες με τις ζωγραφιές που έκαναν παιδιά στις μέρες μας είναι απίστευτη», δήλωσε ο Díaz Núñez de Arenas.

«Ένα από τα πράγματα που μας αποκαλύπτουν για τα παιδιά εκείνης της εποχής είναι ότι το όραμά τους για το τι είναι μια κουκουβάγια είναι πολύ παρόμοιο, αν όχι πανομοιότυπο, με αυτό που έχουν τα σημερινά παιδιά».

Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε ακριβώς πώς ακριβώς έπαιζαν τα προϊστορικά παιδιά με τις κουκουβάγιες, είπε, αλλά πολλές από τις πλάκες έχουν οπές που θα μπορούσε να επιτρέπουν στα παιδιά να εισάγουν πραγματικά φτερά στην κορυφή, δήλωσε.

Εκτός από το παιχνίδι, τα σκάλισμα από τις κουκουβάγιες θα μπορούσε να βοηθήσει τα παιδιά να μάθουν μια πολύτιμη προϊστορική δεξιότητα.

«Το σκάλισμα αυτών των πλακών παρείχε στους μικρότερους μια δραστηριότητα με την οποία μπορούσαν να μάθουν τον χειρισμό διαφόρων τεχνικών σκαλίσματος και χάραξης της πέτρας, που ήταν απαραίτητες για την υλοποίηση άλλων αντικειμένων, όπως μαχαίρια ή αιχμές βελών που χρησιμοποιούνταν για λειτουργικές εργασίες της καθημερινής ζωής. Θα μπορούσε ακόμη να αποτελέσει έναν τρόπο εντοπισμού και επιλογής των πιο ικανών μελών της κοινότητας για τη σμίλευση της πέτρας», εξήγησε.

Επιπλέον πρόσθεσε ότι οι συγκεκριμένες κουκουβάγιες θα μπορούσε να έχουν παίξει επίσης τελετουργικό ρόλο, ίσως επιτρέποντας στα παιδιά να συμμετέχουν σε τελετές της κοινότητας, όπως ταφές, προσφέροντας τα παιχνίδια ή τις κούκλες τους ως φόρο τιμής σε αποθανόντες αγαπημένους.

Η αρχαιολόγος Dr. Brenna Hassett, επιστημονική συνεργάτης στο University College London, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη, συμφώνησε ότι πολλά αρχαία αντικείμενα που περιγράφονται ως τελετουργικά μπορεί να έχουν πολλαπλούς σκοπούς και χρήσεις.

Η ίδια δήλωσε ότι δεν είναι αρκετά γνωστά για το πώς έπαιζαν τα παιδιά στην προϊστορία και ότι παραμένει ένας σχετικά ανεπαρκώς μελετημένος τομέας.

«Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλά πράγματα θα ήταν φτιαγμένα από φθαρτά υλικά – όπως σπάγκος, γούνα και ξύλο – και αυτός είναι ένας από τους λόγους που είναι τόσο σπάνιο να βρούμε κάτι που αποτελεί αναμφισβήτητα “παιχνίδι”», δήλωσε η Dr. Brenna Hassett, συγγραφέας του βιβλίου Growing Up Human: The Evolution of Childhood (2022).

Οι πλάκες δεν είναι τα παλαιότερα γνωστά πιθανά παιχνίδια στο αρχαιολογικό αρχείο. Ο Díaz Núñez de Arenas δήλωσε ότι φιγούρες ζώων που βρέθηκαν σε παιδικούς τάφους στη Σιβηρία ηλικίας περίπου 20.000 ετών έχουν ερμηνευτεί ως παιχνίδια, ενώ η Dr. Brenna Hassett λέει ότι οι περιστροφικές μηχανές ή τα θαυματρόπια που βρέθηκαν σε γαλλικά σπήλαια και χρονολογούνται πριν από περίπου 36.000 χρόνια θεωρούνται από ορισμένους ως παιχνίδια.

Ερευνητές ανακάλυψαν δύο νέα ορυκτά σε μετεωρίτη που που εντοπίστηκε στην Ανατολική Αφρική

Δύο νέα ορυκτά ανακαλύφθηκαν από ομάδα ερευνητών στον Καναδά–και ένα τρίτο είναι επί του παρόντος υπό εξέταση από τη Διεθνή Ορυκτολογική Ένωση – σε αποσπασμένο κομμάτι από μετεωρίτη, βάρους 15 τόνων και πλάτους άνω των 2 μέτρων, που εντοπίστηκε στην ανατολική Αφρική.

Η Καθηγήτρια και Πρόεδρος του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Ασημίνα Αντωναράκου αναφέρει ότι ο εν λόγω μετεωρίτης, ο ένατος μεγαλύτερος που έχει καταγραφεί ποτέ στη γη, ανακαλύφθηκε στη Σομαλία το 2020. Ήταν «γνωστός» για γενεές σε κτηνοτρόφους καμήλων της περιοχής, οι οποίοι τον αποκαλούσαν “Nightfall”, ενώ τον είχαν συμπεριλάβει στα τραγούδια και τα ποιήματά τους. Κυρίως όμως τον χρησιμοποιούσαν ως ακόνι για τα μαχαίρια τους.

«Κυνηγοί» ορυκτών εντόπισαν τον περίεργο ογκόλιθο

«Κυνηγοί» ορυκτών, που αναζητούσαν οπάλιο στην περιοχή, εντόπισαν τον περίεργο ογκόλιθο με τις κοιλότητες και αφού απέσπασαν μερικά κομμάτια, τα έστειλαν στον Dr Chris Herd, καθηγητή στο Τμήμα Επιστημών Γης και Ατμόσφαιρας και επιμελητή της συλλογής μετεωριτών του Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα, στον Καναδά για ταξινόμηση.

Σε συνεργασία και με άλλους ερευνητές ο Dr Herd σύντομα διαπίστωσε ότι το “Nightfall” ήταν ένας σιδηρο-μετεωρίτης που ανήκε στο Σύμπλεγμα IAB μετεωριτών και το ονόμασε επίσημα El Ali, από την κοντινή πόλη El Ali, στην περιοχή Hiiraan της Σομαλίας, όπου εντοπίστηκε.

Πώς εντοπίστηκαν τα δύο ορυκτά

Ο Dr Herd είπε ότι ενώ ταξινομούσε το μετεωρίτη παρατήρησε «ασυνήθιστα» ορυκτά και ζήτησε από τον επικεφαλή του εργαστηρίου ηλεκτρονικής μικροανάλυσης του Πανεπιστημίου, Dr Andrew Locock να ερευνήσει τον μετεωρίτη περαιτέρω. «Την πρώτη κιόλας μέρα που έκανε κάποιες αναλύσεις, μας είπε: «Έχετε τουλάχιστον δύο νέα ορυκτά εκεί μέσα», είπε ο Herd. «Αυτό ήταν εκπληκτικό. Τις περισσότερες φορές χρειάζεται πολύ περισσότερη δουλειά από αυτή για να πούμε ότι υπάρχει ένα νέο ορυκτό».

Τα δύο ορυκτά περιείχαν σίδηρο-φώσφορο και οξυγόνο. Ο Elaliite, που πήρε το όνομά του από τον μετεωρίτη El Ali, είχε χημικό τύπο (Fe2+8Fe3+)(PO4)O8 και ο Elkinstantonite, που πήρε το όνομά του από την πλανητική επιστήμονα Lindy Elkins-Tanton του κρατικού πανεπιστημίου της Αριζόνα, είχε χημικό τύπο Fe4(PO4)2O. «Η Lindy έχει κάνει πολλή δουλειά για το πώς σχηματίζονται οι σιδηρο-νικελιούχοι πυρήνες των πλανητών και το πιο κοντινό ανάλογο που έχουμε είναι οι σιδηρο-μετεωρίτες. Έτσι ήταν λογικό να ονομάσουμε ένα ορυκτό με το όνομά της και να αναγνωρίσουμε τη συνεισφορά της στην επιστήμη», είπε ο Herd.

Θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατανόηση των συνθηκών δημιουργίας του μετεωρίτη

Παρόμοια ορυκτά είχαν δημιουργηθεί συνθετικά στο εργαστήριο τη δεκαετία του 1980, αλλά δεν είχαν καταγραφεί ποτέ στη φύση, είπε ο Herd, προσθέτοντας ότι αυτά τα νέα ορυκτά θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην κατανόηση των συνθηκών δημιουργίας του μετεωρίτη, αλλά και του αστεροειδούς του οποίου ήταν κάποτε μέρος αυτός ο μετεωρίτης, ενώ μπορεί να έχουν άγνωστες ακόμα χρήσεις στον πραγματικό κόσμο.

Οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα θα ήθελαν να εξετάσουν και άλλα δείγματα από τον ίδιο μετεωρίτη, αλλά σύμφωνα με τον Herd υπήρχαν αναφορές για μετακίνησή του από το πεδίο και μεταφορά του στην Κίνα σε αναζήτηση αγοραστών. Οι μετεωρίτες συχνά αγοράζονται και πωλούνται στις διεθνείς αγορές.

Η σημαντική αυτή ανακάλυψη των δύο νέων ορυκτών ανακοινώθηκε από τον Dr Chris Herd στο Συμπόσιο Εξερεύνησης Διαστήματος στις 21 Νοεμβρίου 2022 (Space Exploration Symposium 2022, https://www.ualberta.ca/institute-for-space-science-exploration-and-technology/symposium2022/index.html ).

Εξαρτάσαι από τον βαθμό εξέλιξης σου

Σύμφωνα με τις εκτιθεμένες απόψεις φιλοσόφων, ο κόσμος γενικά είναι Ενέργεια, που, ενώ γνωρίζουμε ή μπορούμε γνωρίσουμε τον κύκλο της παραγωγής, αγνοούμε τελείως την αρχή και την προέλευση. Ο κύκλος της παραγωγής ενέργειας βασίζεται στην ιδέα των μεταβολών κατά την οποία δημιουργείται ή χάνεται ενέργεια, που είναι όμως στην ποσοτική μορφή, όπως διδάσκει η Φυσική, άφθαρτη και σταθερή.

Η ιδέα των μεταβολών είναι γνωστή από την αρχαιότητα και ιδιαίτερα από την εποχή του Ηρακλείτου, που τις είχε αναπτύξει στο έργο του “Περί Φύσεως”, όπου διαβάζει κανείς “ποταμώ ούκ έστιν εμβήναι δις” ή “αεί γίγνεσθαι και μεταβάλλεσθαι”, που αποδεικνύονται μετά 2,500 χρόνια σωστές αρχές και ισχύουσες. Επιπλέον ο Εφέσιος φιλόσοφος είχε μιλήσει και για την μορφή της ενέργειας “πυρ τα πάντα ρει”, δηλαδή την θερμότητα που ήταν η αιτία και η αρχή του κόσμου. Έτσι η ενέργεια με τις άπειρες μεταβολές και τις μορφές που παίρνει, θεωρήθηκε τότε, όπως θεωρείται και τώρα, σαν το κύριο συστατικό και αίτιο του κόσμου.

Εκτός από την μορφή, η ενέργεια εμφανίζεται σαν δύο αντίθετες καταστάσεις, θετική και αρνητική, όπου, όταν και οι δύο ισορροπούν, τα σώματα φαίνονται ότι ηρεμούν, ενώ όταν υπερέχει η μία κατάσταση από την άλλη, τότε προκαλείται κίνηση και τείνει στην ισορροπία που δημιουργείται κατά την κίνηση. Στις ηλεκτρομαγνητικές εξάλλου καταστάσεις,η μία θέση παράγει εξ’ επαγωγής την αντίθετη, πράγμα που γενικευόμενο, δίνει την εντύπωση μιας κοσμικής αρχής που συμφωνεί με τις αρχές του Hegel, που ενώ δεν είχε επαφή με τους φυσικούς νόμους και την εμπειρική απόδειξη, που διατυπώθηκε αργότερα, εξακρίβωσε με την καθαρή νόηση το θεμελιώδη νόμο, κατά τον οποίο λειτουργεί το Σύμπαν.

Σύμφωνα με την Εγελειανή αυτήν αρχή, δεν υπάρχει θέση στον κόσμο χωρίς να έχει ή χωρίς να δημιουργεί την αντίθεση, γιατί διαφορετικά η διατηρηση του κόσμου είναι αυτοσκοπός του Σύμπαντος και το βλέπουμε να εκδηλώνεται σε κάθε βήμα και σε κάθε σύστημα. Για να είναι δυνατή η διατήρηση, δηλαδή για να πραγματοποιείται ο κοσμικός σκοπός, πρέπει να δημιουργούνται αδιάκοπα οι αναθέσεις, να αποκαθίστανται οι ισορροπίες. Η δε εικόνα που δίδεται από την κοσμική αυτή λειτουργία είναι ότι βασιλεύει η αστάθεια και η αβεβαιότητα, που τελικά υπηρετούν την αιωνιότητα.

Ο αγώνας εναντίον της ανυπαρξίας εκδηλώνεται σ’ όλα τα πεδία του κόσμου. Είναι ο ίδιος νόμος που διατυπώθηκε από τον Darwin για την ύπαρξη των βιολογικών όντων. Το βαθύτερο νόημα αυτού του νόμου είναι, ότι η μόνιμη επικράτηση μιας κατάστασης θα οδηγούσε στην εξαφάνιση του ίδιου καθεστώτος, αν η πορεία δεν διακοπτόταν και δεν άλλαζε. Θα είναι για παράδειγμα, αδύνατο να υπάρχουν ωκεανοί, αν την εξάτμιση δεν διαδεχόταν τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα ή θα ήταν αδύνατο να υπάρξει ζωή, αν τα όντα είχαν μόνο ζωή και δεν επακολουθούσε ο θάνατος. Όλες οι κοσμικές δράσεις τείνουν προς αυτόν τον σκοπό, στην διατήρηση των δημιουργιών, ακολουθώντας το σχήμα της θέσης, αντίθεσης και της σύνθεσης.

Κοιτάξτε τα ζώα. Ορισμένα προνομιούχα ζουν ελεύθερα μέσα στο δάσος, ενώ άλλα, το φτωχά, όπως τα άλογα, τα βόδια, οι καμήλες, τα σκυλιά, εργάζονται για έναν κύριο που τα εκμεταλλεύεται. Κι εμείς επίσης, δεν είμαστε ελεύθεροι: είμαστε διαφεντεμένοι από άλλες δυνάμεις και εργαζόμαστε γι’ αυτές με δικά μας έξοδα.

Κάποτε μιλούσα σ’ ένα συγγραφέα που νόμιζε τον εαυτό του για κάτι το αξιοθαύμαστο γιατί είχε γράψει δύο ή τρεις αισθηματικές ιστορίες. Του εξήγησα αυτό το θέμα των δύο φύσεων, της ανώτερης και της κατώτερης, και όταν άκουσε ότι υπάρχουν στον αόρατο κόσμο όντα που μας εκμεταλλεύονται, τα οποία μας χρησιμοποιούν ακριβώς όπως εμείς εκμεταλλευόμαστε τα ζώα, να που αγανάκτησε κι εκνευρίστηκε: «Πώς; Μα δεν είναι δυνατόν!» Τον κοιτάζω σκεπτόμενος ότι, για συγγραφέας, δεν ήταν τόσο οξυδερκής για να μην έχει καταλάβει ότι, αυτό που εμείς κάνουμε με τα ζώα, άλλοι μπορούν να το κάνουν μ’ εμάς.

Οι άνθρωποι βάζουν τα ζώα να εργάζονται, τους γδέρνουν το δέρμα, πουλάνε την σάρκα τους χωρίς ποτέ να αναρωτηθούν αν έχουν αληθινά το δικαίωμα να το κάνουν. Βεβαίως, αν ζητήσουμε την γνώμη των ζώων, θα διαμαρτυρηθούν για την αδικία και την σκληρότητα των ανθρώπων. Όμως οι άνθρωποι, αυτοί, βρίσκουν ότι αυτό είναι φυσικό. Λοιπόν, γιατί να μην υπάρχουν άλλα όντα τα οποία θα ενεργούσαν κατά τον ίδιο τρόπο μ’ εμάς;

Είναι λογικό, μας χρησιμοποιούν.

Μας δίνουν λίγη τροφή και μετά μας σπρώχνουν για να καλλιεργήσουμε τα χωράφια τους, για να εκτελέσουμε τα σχέδιά τους, και στο τέλος μας κομματιάζουν για να κάνουν από μας σαλάμια και λουκάνικα που τα απολαμβάνουν.

Αν ήξερε κανείς μόνο τι είναι ο αόρατος κόσμος! Υπάρχουν όλων των ειδών οι πληθυσμοί, λαοί και φυλές, και μερικές πέφτουν με μανία πάνω στους ανθρώπους, κατά τον ίδιο τρόπο που οι άνθρωποι πέφτουν μανιασμένα πάνω σε ορισμένα ζώα για να τα κάνουν να δουλέψουν, να τα πουλήσουν, να τους γδάρουν το δέρμα, να τα φάνε: είναι το ίδιο πράγμα. Να ένα καινούργιο φως που θα δοθεί αργότερα σε όλη την ανθρωπότητα. Προς το παρόν, είναι εσείς που επωφελείστε.

Δυστυχώς είναι δύσκολο να κάνει κανείς τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι το φυσικό τους σώμα (το στομάχι, η κοιλιά, τα γεννητικά όργανα) δεν είναι αυτοί οι ίδιοι. Φυσικά, πρέπει να του δώσει κανείς κάποια τροφή, όπως στο άλογό μας, όμως όχι τα πάντα, και πάνω απ’ όλα να μην ταυτιστούμε με αυτό. Σκεφτείτε, διαλογιστείτε, και σε όλες τις περιστάσεις της ζωής θα ξέρετε αν είναι η προσωπικότητα ή η ατομικότητα που σας σπρώχνει να ενεργήσετε. Προς το παρόν, δεν έχετε ακόμα αυτή την διάκριση, όμως μια μέρα, όταν θα ‘ρθει το φως, θα αντιληφθείτε ότι είχατε χάσει τα πάντα: το χρόνο σας, τις δυνάμεις σας, τις ενέργειές σας, γιατί είχατε βάλει το κεφάλαιο σας σε μια τράπεζα που δεν ήταν δική σας και ότι όλα καταβροχθίστηκαν από την άβυσσο.

Ας πάρουμε, παραδείγματος χάρη, το θέμα της σεξουαλικότητας. Όταν θέλετε να δώσετε απόλυτη ελευθερία σε μια αγάπη καθαρά σεξουαλική, προσωπική, εγωιστική, αντιλαμβάνεστε ότι όλες οι συσκευές σας λειτουργούν ανεξάρτητα από την θέληση σας, χωρίς να μπορείτε να τις σταματήσετε ή να ελαττώσετε την ταχύτητα για οτιδήποτε. Διαπιστώνετε μόνο, αλλά δεν καταφέρνετε τίποτα. Είναι λοιπόν άλλες δυνάμεις που σας έχουν κυριεύσει, που σας παίρνουν τα πάντα, κι εσείς είστε εκεί για να διαπιστώνετε μόνο αυτό που συμβαίνει.

Ενώ στην πνευματική αγάπη; Αισθάνεστε ότι είστε εσείς, δηλαδή η ψυχή σας, το πνεύμα σας, η ατομικότητά σας, που τρέφονται και όχι άλλες δυνάμεις έξω από σας. Μεσολάβησαν μόνο βλέμματα, λόγια, μια σκέψη, ένα άρωμα, μια μουσική, αλλά είστε ευτυχισμένοι, ευχαριστημένοι, γιατί αισθάνεστε ότι εσείς, η ανώτερή σας φύση είναι αυτό που τράφηκε, ξεδίψασε και που ανέπνευσε αυτά το αιθέρια πράγματα, και όχι άλλες δυνάμεις μέσα από σας.

Δυστυχώς οι άνθρωποι δεν έχουν την συνήθεια να αυτοπαρατηρούνται: τρώνε, πίνουν, διασκεδάζουν και επειδή το φυσικό τους σώμα είναι ευχαριστημένο και ικανοποιημένο, φαντάζονται ότι είναι αυτοί οι ίδιοι που ικανοποιήθηκαν. Δεν αντιλαμβάνονται ότι μέσα στην ψυχή τους και στο πνεύμα τους υπάρχει το κενό. Αν δεν ταυτίζονταν με την προσωπικότητά τους, θα είχαν καταλάβει ότι, κι αν ακόμα το φυσικό τους σώμα βρίσκεται εκεί, χορτασμένο, έτοιμο να αποκοιμηθεί και να ροχαλίσει, αυτοί οι ίδιοι μένουν πάντα πεινασμένοι, γιατί η ψυχή τους, το πνεύμα τους, η ατομικότητά τους δεν δέχτηκε τίποτα.

Όμως, για να με καταλάβετε, για να δείτε πόσο αλήθεια είναι αυτό που σας λέω, πρέπει τουλάχιστο να έχετε φτάσει σ’ έναν ορισμένο βαθμό εξέλιξης. Μιλήστε για μια πνευματική κατανόηση της αγάπης σε ανθρώπους φιλήδονους ή πρωτόγονους, θα σας πουν: «Όμως, αν δεν ικανοποιήσουμε τις σεξουαλικές μας ανάγκες, θα πεθάνουμε. Είναι αυτό που μας κάνει να ζούμε.» Ναι, φυσικά, αυτό κάνει να ζουν οι ρίζες, όμως τα λουλούδια επάνω πεθαίνουν.

Λοιπόν, όλα εξαρτώνται από το άτομο και από το βαθμό της εξέλιξής του.

Είμαστε Φυλακισμένοι Αλλά Μπορούμε Να Ελευθερωθούμε … Αν θέλουμε !

Μοιάζει με σενάριο από επεισόδιο των «X-Files», είναι όμως η ανατρεπτική και σίγουρα ιδιαίτερα ευφάνταστη θεωρία που ανέπτυξε ένας Αμερικανός επιστήμονας. Όπως υποστηρίζει, ο άνθρωπος δεν γεννήθηκε στην Γη αλλά σε άλλον πλανήτη, γι’ αυτό και εμφανίζει μια σειρά «δυσλειτουργίες» που σε περίπτωση που ήταν γήινο «προϊόν» δεν θα είχε.

Εκτιμά ότι είμαστε από την φύση μας απείθαρχα και επιθετικά όντα και γι’ αυτό κάποιοι εξωγήινοι συγκέντρωσαν τον ανθρώπινο πληθυσμό και τον εξόρισαν στην Γη.

Εξωγήινη καταγωγή: Την εξαιρετικά προωθημένη αλλά σίγουρα ενδιαφέρουσα θεωρία ανέπτυξε ο καθηγητής οικολογίας Ελις Σίλβερ. Τα «σημάδια» της εξωγήινης καταγωγής μας είναι αρκετά σύμφωνα με αυτήν. Όπως υποστηρίζει ο καθηγητής, ο άνθρωπος αντιμετωπίζει προβλήματα με την πλάτη του και έχει συχνά πόνους επειδή το είδος μας κατάγεται από έναν πλανήτη με χαμηλότερη βαρύτητα από αυτήν της Γης.

Σύμφωνα με τον Σίλβερ, προβλήματα δημιουργούνται και όταν παραμένουμε ακόμη και σχετικά λίγη ώρα εκτεθειμένοι στο ηλιακό φως επειδή δεν σχεδιαστήκαμε για να ερχόμαστε σε τόσο άμεση επαφή με τον Ήλιο. Ένα επιπλέον επιχείρημα του καθηγητή είναι οι δυσκολίες στον τοκετό και ειδικά αυτές που προκύπτουν από το γεγονός ότι το μέγεθος του κεφαλιού είναι δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με την… πύλη εξόδου.

Είμαστε το μόνο είδος στον πλανήτη με τόσο υψηλά ποσοστά επιπλοκών και θνησιμότητας κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού, τονίζει, επισημαίνοντας ακόμη το γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν είναι εξοπλισμένος για να αντιμετωπίζει το φυσικό περιβάλλον, π.χ. το κρύο ή την ζέστη.

Θεωρεί επίσης παράδοξο το ότι ο άνθρωπος εμφανίζει ισχυρή αντιπάθεια για πολλά είδη τροφών που παρέχει η φύση. Ο Σίλβερ αναφέρει ότι ο άνθρωπος ασθενεί πολύ συχνά επειδή, εκτός των άλλων, το βιολογικό μας ρολόι έχει εξελιχθεί για ημέρα 25 ωρών, κάτι που έχουν υποδείξει και κάποιες μελέτες.

Από πού ήρθαμε και γιατί; Η άποψη του Σίλβερ είναι ότι ο ανατομικά σύγχρονος άνθρωπος είναι ένα υβρίδιο που προέκυψε από την διασταύρωση των ανθρώπων του Νεάντερταλ με ένα άλλο είδος ανθρώπων που έφθασαν στην Γη από κάποιον πλανήτη στο Άλφα του Κενταύρου, το πλησιέστερο σε εμάς αστρικό σύστημα.

Κατά καιρούς το Άλφα του Κενταύρου έχει υποδειχθεί είτε ως τόπος καταγωγής του ανθρώπου είτε ως τόπος κατοικίας εξωγήινων. Ο Σίλβερ υποστηρίζει ότι αυτό το «άλλο» είδος ανθρώπων από το οποίο προερχόμαστε έφθασε στην Γη πριν από 60.000-200.000 έτη.

Η εξήγηση που δίνει για την έλευσή μας στην Γη είναι ότι οι εξωγήινοι που ζούσαν μαζί μας δεν άντεξαν άλλο την απειθαρχία και την επιθετικότητά μας και μας έστειλαν εδώ για λόγους σωφρονισμού.

Σαν να λέμε μας «φυλάκισαν» εδώ μέχρι να γίνουμε άνθρωποι και όταν αυτό συμβεί – ποιος ξέρει; – μπορεί να επιστρέψουμε στο πραγματικό κοσμικό μας σπίτι.

Είμαστε Φυλακισμένοι, είναι Ολοφάνερο το ότι είμαστε φυλακισμένοι σε αυτό το Σύμπαν, είτε το αποκαλούμε «σύμπαν ύλης» είτε το αποκαλούμε «σύμπαν ενέργειας», είτε το αποκαλούμε «σύμπαν θεού» είτε το αποκαλούμε όπως μας κάνει κέφι, οι λέξεις είναι πεπερασμένες σε ένα σύμπαν ενέργειας, είναι γεγονός πως είμαστε φυλακισμένοι.

Μάλιστα είναι το μοναδικό γεγονός -το ότι είμαστε φυλακισμένοι- που είναι σχεδόν σταθερό δεδομένο. Αλλά επίσης τα σταθερά δεδομένα, μπορούμε να τα «κουνήσουμε» να τα κάνουμε να πάψουν να είναι σταθερά. Αυτό σημαίνει πως «Μπορούμε να Ελευθερωθούμε» . Αν θέλουμε και αν έχουμε την απαιτούμενη ΕΝΕΡΓΕΙΑ για να το αποτολμήσουμε.

Ο Τσαρλς Φορτ έλεγε: «Είναι φανερό ότι είμαστε φυλακισμένοι εδώ πέρα. Μόνιμος σκοπός κάθε ανθρώπου θα πρέπει να είναι να δραπετεύσει από αυτόν τον κόσμο. Πρέπει να υπάρχουν κόσμοι πιο ελεύθεροι από τούτον εδώ. Αν δεν υπάρχουν, τότε μπορούμε να τους δημιουργήσουμε»

“ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΜΟΝΟ ΤΟ ΝΑ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ΚΑΝΕΊΣ, ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΝΑ «ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΕΙ». λέει ο Alain de Benoist, (φυσικά απευθύνεται σε ανθρώπους, -με τα αλλόκοσμα και τα διαφορετικού από τον άνθρωπο DNA όντα δεν μας λέει-, άλλωστε που να ξέρει κι αυτός. Τέλος πάντων, ας ασχοληθούμε με τους ανθρώπους.)

Η δημιουργία έπεται της γεννήσεως και δεν μπορεί κανείς να δημιουργηθεί παρά μόνον από τον ίδιο του τον εαυτό. Μόνον έτσι είναι δυνατόν να δώσει στον εαυτό του μία ψυχή, γι’ αυτό και ο Έκχαρτ κάνει λόγο για «αυτό-δημιουργία»: «υπήρξα η αιτία του εαυτού μου, εκεί που θέλησα τον εαυτό μου και δεν υπήρξα τίποτε άλλο. Υπήρξα αυτό που θέλησα και αυτό που θέλησα υπήρξε εγώ». Στην Edda «Havamal», ο θεός Odin παρουσιάζεται θυσιασμένος στον ίδιο του τον εαυτό.

Ένα έθνος θεμελιώνει έναν πολιτισμό όταν γίνεται η αιτία του εαυτού του, η αιτία της υπάρξεώς του, όταν την πηγή μίας αιώνιας ανανεώσεως την βρίσκει μόνο μέσα στην δική του Παράδοση. Το ίδιο ισχύει και με τους ανθρώπους, όπου κάποιος οφείλει να βρίσκει μέσα του τις αιτίες του εαυτού του, καθώς και τα μέσα της όποιας αυτο-υπερβάσεώς του (αντίθετα λ.χ. από τον ηγέτη ενός παρακμιακού Κράτους που κρατεί την εξουσία από εξωτερικά του εαυτού του πράγματα αντί από την υπεροχή των προσωπικών αρχών του).

ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΤΟ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΕΙΣ Ο ΕΑΥΤΟΣ ΤΟΥ, αλλά πρέπει επίσης να γίνει τελικά αυτό που μπορεί να γίνει. Να κτισθεί σύμφωνα με την άποψη που έχει δημιουργήσει για τον εαυτό του, αλλά και να μην αρκεστεί ποτέ από το αποτέλεσμα. Πρέπει να θέλει να αλλάξει πρώτα ο ίδιος πριν στραφεί να αλλάξει τον κόσμο, και είναι προτιμότερο να παραδεχθεί τον κόσμο όπως είναι παρά να παραδεχθεί τον εαυτό του όπως είναι. Πρέπει να αναπτύξουμε μέσα μας εκείνες από τις δυνατότητές που καθιστούν ανθρώπους εμάς τους ίδιους.

Μία ισχυρή θέληση μάς επιτρέπει να γίνουμε αυτό που θέλουμε ανεξάρτητα από εκείνο που ήμασταν, γιατί η θέληση προηγείται όλων των προκαθορισμών, ακόμη και εκείνου της γεννήσεως, υπό τον όρο βεβαίως να έχουμε την ικανότητα να θέλουμε. Πρώτα από όλα χρειάζεται να καλλιεργήσουμε την εσωτερική ενέργεια, την ενέργεια εκείνη «της οποίας την απόδειξη υπάρξεως μπορεί να δώσει εξίσου ένα μυρμήγκι και ένας ελέφαντας» (Σταντάλ) και που επιτρέπει να παραμένει κανείς μέσα στον χειμώνα αυτό δια μέσου του οποίου επιστρέφει η άνοιξη.

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΔΙΚΟΥΣ ΜΑΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΚΑΙ ΝΑ ΕΠΙΜΕΝΟΥΜΕ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ.

Να ορίζουμε νόμους για τον εαυτό μας υπό τον όρο όμως να μην τους αλλάζουμε (πράγμα που ωστόσο δεν μας εμποδίζει από το να δίνουμε νέες διαστάσεις στις προοπτικές που επιλέξαμε). Να μην υποχωρούμε, να μην τσακίζουμε. Να συνεχίζουμε ακόμα και αν δεν υπάρχουν πια οι λόγοι για να συνεχίσουμε. Να μένουμε πιστοί στις προδομένες ιδέες, πιστοί ακόμα και για λογαριασμό εκείνων που δεν έμειναν πιστοί. Να μένουμε πιστοί επίσης και σε όλους εκείνους που δεν υπάρχουν πια. Να υπερασπιζόμαστε εναντίον όλων, ακόμα και εναντίον του ίδιου μας του εαυτού, την ιδέα που έχουμε για τα πράγματα και την ιδέα που θέλουμε να έχουμε για τον εαυτό μας.]

«Να πληρώνεις με το ίδιο σου το αίμα, αυτά που είπες ως μεγάλες ηθικές αρχές.» Ντίνος Χριστιανόπουλος

Αν έγραφα αυτά που είπαν οι μεγάλοι άνθρωποι, από τον Ηράκλειτο και τον Δημόκριτο, μέχρι τον Καβάφη και τον Πεσσόα σχετικά με το ότι Είμαστε Φυλακισμένοι και τους τρόπους, τις μεθόδους, και τις πρακτικές που μπορούμε να Ελευθερωθούμε αν ΔΡΑΣΟΥΜΕ ανάλογα, με ΘΕΛΗΣΗ, θα χρειαζόμουν πολλές κόλες χαρτί. Αυτοί οι άνθρωποι πλήρωσαν με το αίμα τους, την ηθική τους.

Πώς μπορούν να επηρεάσουν εσένα που σου λένε πως «υπάρχει κρίση» και χάνοντας κάθε ίχνος περηφάνειας τρέχεις να πάρεις κουπόνια κι επιδόματα για μακαρόνια γεμάτα δηλητήρια;

Πώς μπορούν να σε κατευθύνουν τα λόγια ενός Μεγάλου Ανθρώπου, όταν το ύψιστο ιδανικό σου είναι η ομάδα σου, η θρησκεία σου, το κόμμα σου και οι κάθε λογής -ισμοί σου;

Πώς;

Ένας αρχαίος κινεζικός μύθος μιλά με μεταφορικό τρόπο για τα αινίγματα της τάξης και του χάους.

Τα παλιά χρόνια, λέει ο μύθος, ο κόσμος των καθρεφτών και ο κόσμος των ανθρώπων δεν ήταν χωρισμένοι αυτό έγινε αργότερα. Εκείνες τις μέρες τα όντα των κατόπτρων και τα ανθρώπινα όντα διέφεραν πολύ μεταξύ τους ως προς το χρώμα και τη μορφή, μολονότι αναμειγνύονταν και ζούσαν αρμονικά. Εκείνο τον καιρό μπορούσε ο καθείς να πηγαινοέρχεται μέσα από τους καθρέφτες. Μια νύχτα όμως, οι κάτοικοι των κατόπτρων εισέβαλαν στην Γη απροειδοποίητα και ακολούθησε χάος.

Πράγματι, τα ανθρώπινα όντα γρήγορα κατάλαβαν ότι οι κάτοικοι των κατόπτρων ήταν το χάος. Η δύναμη των εισβολέων ήταν μεγάλη και μόνο χάρη στις μαγικές ικανότητες του Κίτρινου Αυτοκράτορα έγινε δυνατό να νικηθούν και να οδηγηθούν πίσω στους καθρέφτες τους. Για να τους κρατήσει εκεί ο αυτοκράτορας έκανε μάγια που υποχρέωσαν τα όντα του χάους να επαναλαμβάνουν μηχανικά τις πράξεις και τις μορφές των ανθρώπων.

Τα μάγια του αυτοκράτορα ήταν ισχυρά, αλλά, όπως λέει ο μύθος, δεν θα διαρκούσαν αιώνια. Η αφήγηση προειδοποιεί πως μια μέρα τα μάγια θα εξασθενήσουν και οι ταραγμένες φιγούρες στους καθρέφτες μας θα αρχίσουν να εξεγείρονται. Στην αρχή η διαφορά ανάμεσα στις μορφές των κατόπτρων και στις γνωστές μας μορφές δεν θα είναι παρατηρήσιμη. Σιγά σιγά όμως οι χειρονομίες θα ξεχωρίζουν, τα χρώματα και τα σχήματα θα αλλάζουν ως διά μαγείας και ξαφνικά ο κόσμος του χάους που για πολύ καιρό έμεινε φυλακισμένος, θα ορμήσει οργισμένος στον δικό μας.

Ίσως η μέρα αυτή να έφτασε.

Τι μπορείς να κάνεις;

Γίνε Ρευστός σαν νερό

«Άδειασε το μυαλό σου, γίνε χωρίς μορφή, χωρίς σχήμα, σαν το νερό. Εάν βάλεις νερό σε μία κούπα, εκείνο γίνεται η κούπα. Εάν βάλεις νερό σ’ ένα μπουκάλι, γίνεται το μπουκάλι. Εάν το βάλεις στην τσαγιέρα, γίνεται η τσαγιέρα. Τώρα το νερό μπορεί να κυλήσει ή να συγκρουστεί. Να είσαι νερό, φίλε μου». -Bruce Lee

Το νερό προσαρμόζει την μορφή του ανάλογα με το δοχείο που το περιέχει. Ο αφορισμός μας προτείνει να αδειάσουμε το μυαλό μας και να γίνουμε άμορφοι και ασχημάτιστοι.

Τι εφαρμογές μπορεί να έχει αυτό στην καθημερινότητα μας; Κάποιες φορές, οι ήδη σχηματισμένες αντιλήψεις μας, οι γνώσεις, οι σκέψεις και οι προκαταλήψεις, μας εμποδίζουν να «κυλήσουμε» να είμαστε ρευστοί.

Αντίθετα, αντιστεκόμαστε στην ροή των πραγμάτων ή καλύτερα το μυαλό μας αντιστέκεται και το σώμα μας αρρωσταίνει. Νιώθουμε ένα δύσκολο συναίσθημα και λέμε «γιατί να νιώθω έτσι, θέλω να νιώσω διαφορετικά». Η ζούμε μια κατάσταση που δεν μας ικανοποιεί και λέμε «δεν αντέχω άλλο».

Ίσως αν αποδεχόμασταν / αρνιόμασταν/ παραβλέπαμε, αυτό που συμβαίνει, αν πετάγαμε από το μυαλό τις προκαταλήψεις για το πώς θα έπρεπε να είναι τα πράγματα, εάν αδειάζαμε την κούπα των «πρέπει» κι ήμασταν έτοιμοι ν’ αμφισβητήσουμε όλα όσα ξέρουμε, τότε η κούπα μας ίσως να γέμιζε με κάτι καινούριο, δυνατό, νέο, υγιές.

Η δύναμη του νερού είναι διπλή: κυλάει και συγκρούεται.

Κυλάω σ’ ένα ψυχολογικό πλαίσιο σημαίνει δεν αντιστέκομαι, αποδέχομαι κι αφήνομαι.

Συγκρούομαι σημαίνει ότι έχω την Δύναμη ν’ αντιμετωπίσω, να κατακτήσω, να νικήσω.

Το νερό κινείται στον αέναο κύκλο. Μόνο αλλάζει μορφή, νερό, υδρατμός, νερό, πάγος, ακολουθώντας έναν αέναο κύκλο. Το ανθρώπινο σώμα και το μυαλό, μαζί με τα εργαλεία τους, σκέψεις, λέξεις, συναισθήματα, δεν είναι τίποτε άλλο από ενέργεια, που πρέπει να ρέει ομαλά και αρμονικά αν θέλουμε να έχουμε σωματική, νοητική, υγεία, ευεξία, χαρά, τύχη και όλα τα συνεπακόλουθα.

Το αντίθετο του νερού, είναι ο πάγος. Ενώ αποτελείται από νερό δεν είναι ρευστός, αλλά έχει γωνίες. Δεν είναι ρευστός ο πάγος και γι’ αυτό λέμε τις πεποιθήσεις παγ(ι)ωμένες ιδέες.

Επέλεξε να είσαι ρευστός κι όχι παγ(ι)ωμένος.

Η Φωνή της Ανθρωπιάς

Είναι σπάνιο πράγμα το να έχει φωνή ο άνθρωπος, όχι την ομοφωνία της κοινωνικής μάζας αλλά την μοναδικότητα της ανθρώπινης έκφρασης. Διότι πρέπει να έχει κάτι να πει, κάτι που να αντικαταστεί την σιωπή του πόνου.

Μέσω του θεάτρου, ο ηθοποιός έχει την ευκαιρία να εκφραστεί, μα σπάνια μπορεί πράγματι να πει κάτι το ουσιαστικό. Και σ’ αυτήν την περίπτωση η φωνή προέρχεται από το έργο του συγγραφέα και του σκηνοθέτη, από την ένωση των δύο δημιουργών.

Συνήθως τα άτομα θεωρούν ότι δεν υπάρχει φωνή και επομένως δεν ακούν.

Συνεπώς όπως δεν ακούν έχουν τελικά δίκιο.

Η φωνή της ανθρωπιάς λειτουργεί μέσω της σιωπής.

Και είναι σπάνιοι οι άνθρωποι που μπορούν ν’ ακούσουν την σιωπή. Με την καταπίεση του θορύβου έχουν ξεχάσει τον ήχο της σιωπής ακόμα και στην μουσική. Έτσι και πάλι, η όπερα ή το ορατόριο δεν αρκούν για να εκφράσουν την φωνή της ανθρωπιάς. Διότι εκείνη την στιγμή τα άτομα ακούν μόνο την μουσική και όχι την φωνή της ανθρωπιάς.

Το ίδιο ισχύει και για την ανθρώπινη φωνή διότι τις περισσότερες φορές δεν εκφράζει παρά το κοινωνικό πλαίσιο δίχως να εμπεριέχει ίχνος ανθρώπινου στοιχείου και ανθρωπιάς.

Η φωνή της ανθρωπιάς μπορεί να ακουστεί μόνο και μόνο εκτός κοινωνικού και συμβατικού πλαισίου αλλιώς το άτομο καταπατάει τα δικαιώματα του ανθρώπου. Όμως όταν ο άνθρωπος είναι αναγκαστικά ενσωματωμένος σε μια δομή που τον χρησιμοποιεί μόνο και μόνο ως υποδομή, είναι δύσκολο για να μην πούμε ανέφικτο να βρει ένα συνάνθρωπο. Άρα το πρώτο κοινό στοιχείο που έχουν είναι η μοναξιά.

Και η φωνή της ανθρωπιάς πρέπει να δώσει το νόημά της.

Η φωνή της ανθρωπιάς δεν είναι κραυγή ανεξάρτητα αν παρουσιάζεται με αυτόν τον τρόπο στην κοινωνία της ανωνυμίας. Ενοχλεί η ίδια η ύπαρξή της και όχι το μήνυμά της. Διότι κανείς δεν το ακούει. Έτσι η φωνή γίνεται κραυγή. Δεν είναι λοιπόν τυχαία η χριστιανική φράση που εξηγεί ότι αν σωπάσουν οι άνθρωποι θα βγάλουν κραυγή οι πέτρες. Όμως για τους ανθρώπους που ακούν την κραυγή της σιωπής, η φωνή της ανθρωπιάς έχει νόημα και δεν είναι μόνο η ηχώ της προσωπικής κραυγής.

Ως υπόβαθρο φωνητικό της ανθρωπότητας, η φωνή της ανθρωπιάς ξεσπά κάπου κάπου και παρουσιάζεται ως κίνηση της αντίστασης. Είναι η αντίσταση όλων αυτών των ανθρώπων που είναι μόνοι μέσα στο πλήθος των ατόμων. Αν και η ύπαρξή τους είναι ήδη μια πρώτη μορφή αντίστασης, η φωνή δίνει ένα νόημα στην ζωή τους αλλά και στην ζωή των άλλων.

Δίχως ελπίδα, οι μη απελπισμένοι συνεχίζουν τον αγώνα της ανθρωπιάς εναντίον του κοινωνικού συστήματος που θέλει να αφοπλίσει και ύστερα να αφανίσει κάθε ανθρώπινο επιχείρημα.

Ο αγώνας είναι άνισος εξ αρχής και αυτό του δίνει μεγαλύτερη σημασία.

Μπορεί μάλιστα να πούμε ότι η αξία των ανθρώπων προέρχεται από αυτήν την αρχή.

Συνεπώς δεν πρέπει μόνο να μιλούμε αλλά και να ακούμε.

Διότι κάθε άνθρωπος έχει μέσα του την φωνή της ανθρωπιάς δίχως να ξέρει να την χρησιμοποιεί.

Νίτσε: Μπορούμε να σεβόμαστε αληθινά μόνον εκείνον που δεν ψάχνει τον εαυτό του

Όταν αγαπούμε, σεβόμαστε και θαυμάζουμε κάποιον και κατόπιν όταν βλέπουμε ότι υποφέρει, – πάντα με κατάπληξη επειδή μας φαίνεται απαράδεκτο η ευτυχία που αναβλύζει από μέσα του να μην προέρχεται από μια πηγή προσωπικής ευτυχίας.

– τα αισθήματα της αγάπης, της εκτίμησης και του θαυμασμού μεταμορφώνονται ουσια­στικά: γίνονται πιο τρυφερά, δηλαδή το χάσμα που μας χωρί­ζει μοιάζει να γεφυρώνεται, και μια προσέγγιση ίσου προς ίσον φαίνεται να πραγματοποιείται.

Τώρα, μας φαίνεται δυνατό να του δώσουμε ένα αντάλλαγμα, ενώ προηγουμένως τον φα­νταζόμαστε ανώτερο από την ευγνωμοσύνη μας. Αυτή η ικα­νότητα να δίνουμε σε αντάλλαγμα μας εξυψώνει και μας προ­καλεί μεγάλη χαρά.

Προσπαθούμε να μαντέψουμε τι μπορεί να καταπραΰνει τον πόνο του φίλου μας και του το προσφέ­ρουμε. Αν θέλει λόγια, βλέμματα, προσοχή, υπηρεσίες, τονω­τικά, δώρα, – του τα δίνουμε.

Αλλά πριν απ’ όλα: αν θέλει να υποφέρουμε με το θέαμα του πόνου του, προσφερόμαστε να υποφέρουμε μαζί του, γιατί όλα αυτά μας παρέχουν την από­λαυση της ενεργητικής ευγνωμοσύνης: αυτό ισοδυναμεί με την λέξη, στην καλή εκδίκηση.

Αν δεν θέλει να δεχτεί και δεν δέχεται τίποτα από μας, τότε απομακρυνόμαστε ψυχροί και θλιμμένοι, σχεδόν πληγωμένοι: είναι σα να απορρίπτουν την ευγνωμοσύνη μας, – και σ’ αυτό το θέμα τιμής, ακόμη και ο καλύτερος άνθρωπος είναι εύθικτος.

Απ’ όλα αυτά, συμπεραί­νουμε ότι, στην πιο ευνοϊκή περίπτωση, υπάρχει κάτι ταπεινω­τικό στην οδύνη, ενώ στη συμπόνια υπάρχει κάτι που εξυψώνει και δίνει υπεροχή, κι αυτό είναι που χωρίζει για πάντα αυτά τα δύο αισθήματα.

Νίτσε: Αυγή, Σκέψεις για τις ηθικές προλήψεις

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, ΑΡΧΙΔΑΜΟΣ

ΙΣΟΚΡ 6.103–111

Παραδείγματα πόλεων που ανέκαμψαν χάρη στην ανάληψη πολεμικής δράσης – Ἐπίλογος: Παραινέσεις για μίμηση των προγόνων

Προσπαθώντας να φιλοτιμήσει τους Σπαρτιάτες, ώστε να μην αποδεχτούν την ανεξαρτησία της Μεσσήνης, που ήθελαν να επιβάλουν οι Θηβαίοι, ο ομιλητής αναφέρθηκε στα κατορθώματα των προγόνων τους. Φτάνοντας στον ἐπίλογον, τονίζει:

[103] Ἔστι δ’ οὐδὲν ἀνέλπιστον ἐκ τῶν νῦν παρόντων
συμβῆναί τι τῶν δεόντων ἡμῖν. οἶμαι γὰρ ὑμᾶς οὐκ
ἀγνοεῖν ὅτι πολλαὶ πράξεις ἤδη τοιαῦται γεγόνασιν, ἃς ἐν
ἀρχῇ μὲν ἅπαντες ὑπέλαβον εἶναι συμφοράς, καὶ τοῖς
παθοῦσιν συνηχθέσθησαν, ὕστερον δὲ τὰς αὐτὰς ταύτας
ἔγνωσαν μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίας γεγενημένας. [104] καὶ
τί δεῖ τὰ πόρρω λέγειν; ἀλλὰ καὶ νῦν τὰς πόλεις τάς γε
πρωτευούσας, λέγω δὲ τὴν Ἀθηναίων καὶ Θηβαίων, εὕροι-
μεν ἂν οὐκ ἐκ τῆς εἰρήνης μεγάλην ἐπίδοσιν λαβούσας,
ἀλλ’ ἐξ ὧν ἐν τῷ πολέμῳ προδυστυχήσασαι πάλιν αὑτὰς
ἀνέλαβον, ἐκ δὲ τούτων τὴν μὲν ἡγεμόνα τῶν Ἑλλήνων
καταστᾶσαν, τὴν δ’ ἐν τῷ παρόντι τηλικαύτην γεγενημένην
ὅσην οὐδεὶς πώποτ’ ἔσεσθαι προσεδόκησεν· αἱ γὰρ ἐπιφά-
νειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν
ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν. [105] ὧν ἡμᾶς ὀρέγεσθαι
προσήκει, μήτε τῶν σωμάτων μήτε τῆς ψυχῆς μήτε τῶν
ἄλλων ὧν ἔχομεν μηδενὸς φειδομένους. ἢν γὰρ κατορθώ-
σωμεν καὶ τὴν πόλιν εἰς ταὐτὸ καταστῆσαι δυνηθῶμεν, ἐξ
ὧνπερ ἐκπέπτωκε, καὶ τῶν προγεγενημένων μᾶλλον θαυ-
μασθησόμεθα, καὶ τοῖς ἐπιγιγνομένοις οὐδεμίαν ὑπερβολὴν
ἀνδραγαθίας καταλείψομεν, ἀλλὰ καὶ τοὺς βουλομένους
εὐλογεῖν ἡμᾶς ἀπορεῖν ποιήσομεν, ὅ τι τῶν πεπραγμένων
ἡμῖν ἄξιον ἐροῦσιν. [106] δεῖ δὲ μηδὲ τοῦτο λανθάνειν
ὑμᾶς, ὅτι πάντες τῷ συλλόγῳ τούτῳ καὶ τοῖς γνωσθησομέ-
νοις ὑφ’ ἡμῶν προσέχουσι τὸν νοῦν. ὥσπερ οὖν ἐν κοινῷ
θεάτρῳ τῶν Ἑλλήνων διδοὺς ἔλεγχον ἕκαστος ὑμῶν τῆς
αὑτοῦ φύσεως, οὕτω διακείσθω τὴν γνώμην.

[107] Ἔστιν δ’ ἁπλοῦν τὸ καλῶς βουλεύσασθαι περὶ τού-
των. ἢν μὲν γὰρ ἐθέλωμεν ἀποθνήσκειν ὑπὲρ τῶν δικαίων,
οὐ μόνον εὐδοκιμήσομεν, ἀλλὰ καὶ τὸν ἐπίλοιπον χρόνον
ἀσφαλῶς ἡμῖν ἐξέσται ζῆν· εἰ δὲ φοβησόμεθα τοὺς κινδύ-
νους, εἰς πολλὰς ταραχὰς καταστήσομεν ἡμᾶς αὐτούς.
[108] παρακαλέσαντες οὖν ἀλλήλους ἀποδῶμεν τὰ τροφεῖα
τῇ πατρίδι, καὶ μὴ περιίδωμεν ὑβρισθεῖσαν τὴν Λακεδαί-
μονα καὶ καταφρονηθεῖσαν, μηδὲ ψευσθῆναι ποιήσωμεν
τῶν ἐλπίδων τοὺς εὔνους ἡμῖν ὄντας, μηδὲ περὶ πλείονος
φανῶμεν ποιούμενοι τὸ ζῆν τοῦ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις
εὐδοκιμεῖν, [109] ἐνθυμηθέντες ὅτι κάλλιόν ἐστιν ἀντὶ
θνητοῦ σώματος ἀθάνατον δόξαν ἀντικαταλλάξασθαι, καὶ
ψυχῆς ἣν οὐχ ἕξομεν ὀλίγων ἐτῶν πρίασθαι τοιαύτην
εὔκλειαν ἣ πάντα τὸν αἰῶνα τοῖς ἐξ ἡμῶν γενομένοις
παραμενεῖ, πολὺ μᾶλλον ἢ μικροῦ χρόνου γλιχομένους
μεγάλαις αἰσχύναις ἡμᾶς αὐτοὺς περιβαλεῖν.

[110] Ἡγοῦμαι δ’ οὕτως ἂν ὑμᾶς μάλιστα παροξυνθῆναι
πρὸς τὸν πόλεμον, εἰ ταῖς διανοίαις ὥσπερ παρεστῶτας
ἴδοιτε τοὺς γονέας καὶ τοὺς παῖδας τοὺς ἡμετέρους αὐτῶν,
τοὺς μὲν παρακελευομένους μὴ καταισχῦναι τὸ τῆς Σπάρτης
ὄνομα, μηδὲ τοὺς νόμους ἐν οἷς ἐπαιδεύθημεν, μηδὲ τὰς
μάχας τὰς ἐφ’ αὑτῶν γενομένας, τοὺς δ’ ἀπαιτοῦντας τὴν
χώραν ἣν οἱ πρόγονοι κατέλιπον, καὶ τὴν δυναστείαν τὴν ἐν
τοῖς Ἕλλησι, καὶ τὴν ἡγεμονίαν ἥνπερ αὐτοὶ παρὰ τῶν πατέ-
ρων παρελάβομεν· πρὸς οὓς οὐδὲν ἂν ἔχοιμεν εἰπεῖν ὡς οὐκ
ἀμφότεροι δίκαια τυγχάνουσι λέγοντες.

[111] Οὐκ οἶδ’ ὅ τι δεῖ μακρολογεῖν, πλὴν τοσοῦτον, ὡς
πλείστων τῇ πόλει ταύτῃ πολέμων καὶ κινδύνων γεγενη-
μένων οὐδεπώποθ’ οἱ πολέμιοι τρόπαιον ἡμῶν ἔστησαν
ἡγουμένου βασιλέως ἐκ τῆς οἰκίας τῆς ἡμετέρας. ἔστι
δὲ νοῦν ἐχόντων ἀνδρῶν, οἷσπερ ἂν ἐν ταῖς μάχαις ἡγε-
μόσι χρώμενοι κατορθῶσι, τούτοις καὶ περὶ τῶν μελλόν-
των κινδύνων συμβουλεύουσι μᾶλλον ἢ τοῖς ἄλλοις
πείθεσθαι.

***
Τίποτε δε δεν υπάρχει το οποίον να μας στερή τας ελπίδας ότι θα ίδωμεν να προέρχεται εκ της σημερινής καταστάσεως κάποια καλλιτέρευσις δι' ημάς. Διότι νομίζω ότι σεις δεν αγνοείτε, ότι πολλαί ήδη πράξεις τοιαύται έχουν γίνει, τας οποίας εις τας αρχάς μεν όλοι ενόμισαν ως συμφοράς και ελυπήθησαν μαζί με τους υποστάντας τας συμφοράς ταύτας, έπειτα δε αντελήφθησαν ότι αι ίδιαι αυταί πράξεις έγιναν αιτία μεγάλων αγαθών. Και ποία είναι η ανάγκη να λέγω τα μακρινά γεγονότα; Και τώρα αι πόλεις, αι οποίαι βέβαια έχουν τα πρωτεία, εννοώ τας Αθήνας και Θήβας, θα εύρωμεν ότι απέκτησαν μεγάλην δύναμιν όχι ένεκα της ειρήνης, αλλά από τα γεγονότα, τα οποία τους επέτρεψαν, αφού εγνώρισαν την αποτυχίαν εις τας στρατιωτικάς επιχειρήσεις, να επανορθώσουν τας ζημίας ταύτας. Ένεκα των περιστάσεων τούτων η μεν μία έγινε ηγεμών των Ελλήνων, η δε άλλη έφθασε σήμερον εις τόσον μεγάλην δύναμιν, όσην κανείς ποτέ έως τώρα δεν ήλπισε· διότι το καλόν όνομα και η δόξα δεν συνηθίζουν να προέρχωνται εκ της ησυχίας, αλλ' εκ των αγώνων. Τους αγώνας αυτούς έχομεν υποχρέωσιν να επιθυμούμεν, χωρίς να λυπούμεθα ούτε τας σωματικάς μας δυνάμεις ούτε την ψυχήν μας (το θάρρος), ούτε τα άλλα αγαθά που έχομεν. Διότι αν επιτύχωμεν και δυνηθώμεν να επαναφέρωμεν την πατρίδα μας εις την κατάστασιν από όπου αύτη κατέπεσεν, θα θαυμασθώμεν περισσότερον από ό,τι εθαυμάσθησαν οι πρόγονοί μας και εις τους μεταγενεστέρους δεν θα αφήσωμεν ουδεμίαν δυνατότητα να μας υπερβούν κατά το μεγαλείον της ψυχής, αλλά και εκείνους που θέλουν να μας επαινούν θα τους κάμωμεν να απορούν πώς θα ειπούν κάτι άξιον των κατορθωμάτων μας. Πρέπει δε ούτε τούτο να διαφεύγη την προσοχήν μας ότι, εις την συνέλευσιν ταύτην ως και εις την απόφασιν που θα λάβετε, όλοι έχουν εστραμμένην την προσοχήν των. Καθένας από σας να είναι προητοιμασμένος κατά την γνώμην τοιουτοτρόπως, ωσάν να πρόκειται επί της σκηνής κοινού θεάτρου διά τους Έλληνας να δώση δείγμα της ιδιοσυγκρασίας του.

Είναι δε απλούν το να σκεφθώμεν υγιώς δι' αυτά. Διότι, αν θέλωμεν να αποθνήσκωμεν διά τα δίκαια, όχι μόνον θα τιμηθώμεν, αλλά και κατά τον υπόλοιπον χρόνον θα δυνάμεθα να ζώμεν εν ασφαλεία· αν δε φοβηθώμεν τους κινδύνους θα εκτεθώμεν εις πολλαπλάς καταστροφάς. Αφού λοιπόν ενθαρρύνωμεν αλλήλους, ας αποδώσωμεν εις την πατρίδα ό,τι εξώδευσε δι' ημάς και ας μη ανεχθώμεν να ίδωμεν την Λακεδαίμονα υβρισθείσαν και καταφρονηθείσαν, ούτε να συντελέσωμεν ώστε να διαψευσθούν εις τας ελπίδας των όσοι διάκεινται ευνοϊκώς προς ημάς, ούτε να φανώμεν ότι προτιμώμεν την ζωήν από την υπόληψιν απέναντι όλου του κόσμου. Να έχητε κατά νουν ότι είναι προτιμότερον να ανταλλάξωμεν το φθαρτόν σώμα με την αθάνατον δόξαν και διά της ζωής μας, την οποίαν δεν θα έχωμεν εντός ολίγων ετών, να αγοράσωμεν τοιαύτην δόξαν, η οποία θα παραμείνη ως αιωνία ιδιοκτησία των παιδιών μας, παρά να περιβάλωμεν τους εαυτούς μας με μεγάλας αισχύνας, επιθυμούντες να κερδήσωμεν ολίγον χρόνον. Νομίζω δε ότι σεις κατ' εξοχήν ηθέλετε προτραπή προς τον πόλεμον, εάν ηθέλετε ίδει με τον νουν σας, ωσάν να ίστανται πλησίον σας, τους γονείς και τους παίδας μας, και οι μεν πρώτοι να σας προτρέπουν να μη ντροπιάσετε το όνομα της Σπάρτης, ούτε τους νόμους με τους οποίους επαιδεύθημεν, ούτε τας μάχας εις τας οποίας έλαβον μέρος, οι δε δεύτεροι (τα παιδιά) να απαιτούν την χώραν που μας άφησαν οι πρόγονοί μας και το κύρος των μεταξύ των Ελλήνων και την ηγεμονίαν, την οποίαν ημείς παρελάβαμεν παρά των πατέρων μας· προς τούτους τίποτε δεν θα είχομεν να είπωμεν ότι και οι δύο δεν λέγουν δίκαια.

Δεν γνωρίζω διατί πρέπει να λέγω περισσότερα, και μόνον το εξής θα είπω, ότι δηλ. ενώ η πόλις μας διεξήγαγε τόσους πολέμους και εδοκίμασε τόσους κινδύνους, ποτέ οι πολέμιοι δεν έστησαν τρόπαιον με τα λάφυρά μας, εφ' όσον ηγείτο ημών βασιλεύς εκ της οικογενείας μας. Είναι ίδιον ανδρών συνετών, και διά τους μέλλοντας κινδύνους να συμβουλεύωνται μάλλον εκείνους, τους οποίους έχοντες ως αρχηγούς εις τας μάχας νικούν, παρά να πείθωνται εις τους άλλους.