ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΓΟΡΓΙΑΣ - Ὑπὲρ Παλαμήδους ἀπολογία (35-37)

[35] εἰ μὲν οὖν ἦν διὰ τῶν λόγων τὴν ἀλήθειαν τῶν ἔργων καθαράν τε γενέσθαι τοῖς ἀκούουσι ‹καὶ› φανεράν, εὔπορος ἂν εἴη κρίσις ἤδη ἀπὸ τῶν εἰρημένων· ἐπειδὴ δὲ οὐχ οὕτως ἔχει, τὸ μὲν σῶμα τοὐμὸν φυλάξατε, τὸν δὲ πλείω χρόνον ἐπιμείνατε, μετὰ δὲ τῆς ἀληθείας τὴν κρίσιν ποιήσατε. ὑμῖν μὲν γὰρ μέγας ὁ κίνδυνος, ἀδίκοις φανεῖσι δόξαν τὴν μὲν καταβαλεῖν, τὴν δὲ κτήσασθαι. τοῖς δὲ ἀγαθοῖς ἀνδράσιν αἱρετώτερος θάνατος δόξης αἰσχρᾶς· τὸ μὲν γὰρ τοῦ βίου τέλος, ἡ δὲ τῷ βίῳ νόσος.

[36] ἐὰν δὲ ἀδίκως ἀποκτείνητέ με, πολλοῖς γενήσεται φανερόν· ἐγώ τε γὰρ ‹οὐκ› ἀγνώς, ὑμῶν τε πᾶσιν Ἕλλησι γνώριμος ἡ κακότης καὶ φανερά. καὶ τὴν αἰτίαν [φανερὰν] ἅπασαν ὑμεῖς ἕξετε τῆς ἀδικίας, οὐχ ὁ κατήγορος· ἐν ὑμῖν γὰρ τὸ τέλος ἐστὶ τῆς δίκης. ἁμαρτία δ᾽ οὐκ ἂν γένοιτο μείζων ταύτης. οὐ γὰρ μόνον εἰς ἐμὲ καὶ τοκέας τοὺς ἐμοὺς ἁμαρτήσεσθε δικάσαντες ἀδίκως, ἀλλ᾽ ὑμῖν αὐτοῖς δεινὸν ἄθεον ἄδικον ἄνομον ἔργον συνεπιστήσεσθε πεποιηκότες, ἀπεκτονότες ἄνδρα σύμμαχον, χρήσιμον ὑμῖν, εὐεργέτην τῆς Ἑλλάδος, Ἕλληνες Ἕλληνα, φανερὰν οὐδεμίαν ἀδικίαν οὐδὲ πιστὴν αἰτίαν ἀποδείξαντες.

[37] εἴρηται τὰ παρ᾽ ἐμοῦ, καὶ παύομαι. τὸ γὰρ ὑπομνῆσαι τὰ διὰ μακρῶν εἰρημένα συντόμως πρὸς μὲν φαύλους δικαστὰς ἔχει λόγον· τοὺς δὲ πρώτους τῶν πρώτων Ἕλληνας Ἑλλήνων οὐκ ἄξιον οὐδ᾽ ἀξιῶσαι μήτε προσέχειν τὸν νοῦν μήτε μεμνῆσθαι τὰ λεχθέντα.

***
[35] Αν λοιπόν μπορούσε με τα λόγια να ξεκαθαριστεί και να φανερωθεί στους ακροατές η αλήθεια για τα γεγονότα, θα ήταν εύκολο να βγάλει κανείς μιαν απόφαση ύστερα απ᾽ όσα έχουν λεχθεί· επειδή όμως αυτό δεν συμβαίνει, κρατείστε με στη φυλακή, περιμένετε να περάσει περισσότερος καιρός και βγάλτε την απόφασή σας σύμφωνη με την αλήθεια. Γιατί διατρέχετε τον μεγάλο κίνδυνο, αν φανείτε άδικοι, να χάσετε τη μια φήμη και ν᾽ αποκτήσετε την άλλη. Και για τους αγαθούς άντρες είναι προτιμότερος ο θάνατος από την κακή φήμη· γιατί το ένα είναι το τέλος της ζωής ενώ η άλλη είναι αρρώστια της ζωής.

[36] Αν όμως με σκοτώσετε άδικα, αυτό θα γίνει φανερό σε πολλούς· γιατί δεν είμαι κανένας άγνωστος, και η κακή σας πράξη θα είναι γνωστή και φανερή σε όλους τους Έλληνες. Και την ευθύνη για την αδικία θα την έχετε όλη εσείς, όχι ο κατήγορος, αφού η έκβαση της δίκης εξαρτάται από σας. Αλλά δεν μπορεί να υπάρξει μεγαλύτερο σφάλμα απ᾽ αυτό. Γιατί δεν θα κάνετε σφάλμα μόνον ως προς εμένα και τους γονείς μου αν άδικα με καταδικάσετε, παρά θα γνωρίζετε και οι ίδιοι ότι διαπράξατε μια φοβερή, άθεη, άδικη, άνομη πράξη με το να σκοτώσετε έναν άνθρωπο που είναι σύμμαχος, χρήσιμος σε σας, ευεργέτης της Ελλάδας, σεις Έλληνες, έναν Έλληνα, χωρίς να έχετε αποδείξει καμιά φανερή αδικία του, ούτε καμιά πειστική κατηγορία.
 
[37] Είπα όσα είχα να πω και σταματώ. Αφού το να θυμίσω περιληπτικά αυτά που ανέπτυξα προηγουμένως θα ταίριαζε για κακούς δικαστές· αλλά για τους πρώτους Έλληνες μεταξύ των πρώτων Ελλήνων δεν είναι σωστό, ούτε μπορεί κανείς να τους ζητήσει να δώσουν προσοχή ή να θυμηθούν όσα λέχθηκαν.

Η ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Εισαγωγή

 

Ήταν το 1866 όταν ο Γερμανός βιολόγος Έρνστ φον Χέκελ, επινόησε τον όρο «Οικολογία» και τον διατύπωσε γραπτώς στο έργο του Generelle Morphologie der Organismen. Ακόμα και έτσι όμως, ο φον Χέκελ δεν θεωρείται ο «πατέρας» της επιστήμης της Οικολογίας, καθώς μετά από αυτόν πολλοί επιστήμονες διατύπωσαν σκόρπιες απόψεις γύρω από την ισορροπία του οικοσυστήματος, την οικονομία της φύσης αλλά και τη σχέση του ανθρώπινου γένους με αυτή.

 

Οι Κάρολος Δαρβίνος, Ευγένιος Γουόρμινγκ, Κάρολος Λινναίος και Χάινριχ Μούλλερ θεωρούνται μέχρι σήμερα μαζί με τον Χέκελ ως οι θεωρητικοί πρωτοπόροι στο κίνημα της Οικολογίας

 

Μήπως όμως μπορούμε να εντοπίσουμε απόψεις αυτών των επιστημόνων στα γραπτά και στη φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων;

 

Και μήπως επίσης μπορούμε να αναγνωρίσουμε πρακτικές συμβίωσης των αρχαίων με το περιβάλλον, στη καθημερινή ζωή των προγόνων μας;

 

Φιλοσοφία

Στο τομέα της Οικολογίας της Συμπεριφοράς^[1], ο Ηρόδοτος ήταν ο πρώτος που προχώρησε στη παρατήρηση της συμπεριφοράς των ζώων στο φυσικό τους περιβάλλον. Συγκεκριμένα στο ταξίδι του στην Αίγυπτο εντυπωσιάστηκε από τη σχέση του κροκοδείλου με το πτηνό τροχίλο.

 

68. έχει δέ όφϋαλμούς μέν ϋός, οδόντας δέ μεγάλους καί χαυλιόδοντας κατά λόγον του σώματος. γλώσσαν δέ μουνον θηρίων ουκ έφυσε, ουδέ κινέει την κάτω γνάθον, άλλά και τουτο μουνον θηρίων την άνω γνάθον προσάγει τη κάτω. έχει δέ και όνυχας καρτερούς και δέρμα λεπιδωτόν άρρηκτον έπί του νώτου. τυφλόν δέ έν ϋδατι, έν δέ τη αίθρίη όξυδερκέστατον. άτε δη ων έν ϋδατι δίαιταν ποιεύμενον, τό στόμα ένδοθεν φονέει πάν μεστόν βδελλέων. τά μέν δη άλλα όρνεα και θηρία φεύγει μιν, ό δέ τροχίλος είρηναΐόν οί έστί άτε ώφελεομένω πρός αύτου· έπεάν γάρ ές την γήν έκβη έκ του ϋδατος ό κροκόδειλος καί έπειτα χάνη (έωθε γάρ τουτο ως έπίπαν ποιέειν πρός τόν ζέφυρον), ένθαυτα ό τροχίλος έσδύνων ές τό στόμα αύτου καταπίνει τάς βδέλλας· ό δέ ώφελεύμενος ήδεται καί ούδέν σίνεται τόν τροχίλον.

 

68. Κι έχει μάτια χοίρου και δόντια μεγάλα και χαυλιόδοντες (ανάλογους με το μέγεθος του σώματός του),αλλά είναι το μόνο ζώο που η φύση δεν του έδωσε γλώσσα. Κι ούτε κουνιέται το κάτω σαγόνι του, αλλά και σε τούτο παρουσιάζεται, μόνο αυτός απ' όλα τα ζώα, να φέρνει το απάνω σαγόνι του προς το κάτω. Κι έχει δυνατά νύχια και, στη ράχη του, δέρμα λεπιδωτό που δε σχίζεται με τίποτα. Μες στο νερό είναι τυφλός, αλλά έξω, στον αέρα, η όρασή του είναι οξύτατη. Κι έτσι που ζει μες στο νερό, το εσωτερικό του στόματός του είναι γεμάτο βδέλλες. Λοιπόν, τ' άλλα πετεινά και τα ζώα τον σκιάζονται, αλλά ο τροχίλος τα 'χει καλά μαζί του, μια και του προσφέρει υπηρεσία· δηλαδή, όταν ο κροκόδειλος βγαίνει απ' το νερό στη στεριά και κατόπι ξαπλώνει με το στόμα ανοιχτό (και γενικά συνηθίζει να το κρατά ανοιχτό προς το μέρος του ζέφυρου), τότε ο τροχίλος τρυπώνει στο στόμα του και χάφτει τις βδέλλες. Κι αυτός - αφού γλιτώνει απ' την ενόχληση- νιώθει όμορφα και δεν πειράζει καθόλου τον τροχίλο. 

Ιστορίαι (Ηροδότου)/Ευτέρπη

 

Πάνω στην Οικολογία του τοπίου^[2], ασχολήθηκε πολύ με της παρατήρησης, ο φιλόσοφος Θεόφραστος, μαθητής του Αριστοτέλη, που συνέγραψε το Περί Φυτών Ιστορίας αλλά και το Περί Φυτών Αιτιών. Σύμφωνα με τον Θεόφραστο, υπάρχει μια αρμονική σχέση ανάμεσα στο φυτό και τον τόπο που μεγαλώνει. Έτσι διατύπωσε ότι στον «οικείο τόπο» τους, τα φυτά αναπτύσσονται πάντοτε καλύτερα. Μάλιστα ο Φοίνικας του Θεοφράστου, ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του αρχαίου φιλοσόφου καθώς είχε αναφερθεί πολλές φορές σε αυτόν τον ενδημικό φοίνικα της νοτίου Ελλάδος.

 

Ακόμα, ο Θεόφραστος μπορούμε να πούμε ότι ασχολήθηκε και με την Οικολογία των Οικοσυστημάτων^[3], καθότι ήταν ο πρώτος που περιέγραψε τη μετατροπή της θερμικής ενέργειας σε ηλεκτρική, όταν έγραψε ότι ο ημιπολύτιμος λίθος τουρμαλίνης αφού θερμαινόταν, παρήγαγε στατικό ηλεκτρισμό και ύστερα έλκυε κομμάτια άχυρου.

Ακόμη, ο Ηράκλειτος είχε κάνει παρόμοια παρατήρηση για τη μετατροπή της θερμικής ενέργειας με το παράδειγμα της φλόγας του κεριού.

 

Πάνω στην εξισορροπητική αρχή της Οικολογίας, ο Σιμπλίκιος έγραψε στο Εις Φυσικά: και η μήτρα από την οποία γεννήθηκαν τα πράγματα είναι η ίδια με αυτή στην οποία αποσυντίθενται όπως είναι αναγκαίο να γίνει, γιατί τιμωρούνται κι επανορθώνουν αμοιβαία για την αδικία, σύμφωνα με την τάξη του χρόνου. Φράση που αποδίδεται στον Αναξίμανδρο και υποδηλώνει ότι όλα υπόκεινται στον νόμο της δυναμικής ισορροπίας καθώς για να γεννηθούν νέοι οργανισμοί πρέπει να έρθει ο θάνατος των γηραιότερων οργανισμών, αφού τα όντα αυτά δημιουργούνται από την ίδια μήτρα (το ίδιο υλικό).

 

Στο παραπάνω συμφωνεί και ο Πλάτωνας καθώς στο Τίμαιο διαβάζουμε:

 

Αλήθεια ο κόσμος έχει κατασκευαστεί κατά τρόπο ώστε να δίνει ο ίδιος στον εαυτό

του τροφή ό,τι από τον εαυτό του καταστρέφεται.

 

Ο Πλάτων παραδέχεται ότι υπάρχει φυσική φθορά στο κόσμο αυτό, που είναι αναπόφευκτη αλλά ταυτόχρονα υπάρχει ανακύκλησης της ενέργειας μέσα από μια διαδικασία αναγέννησης.

 

Ο Ιπποκράτης στο έργο του Περί αέρων, υδάτων και τόπων διαπιστώνει ότι η υγεία των ατόμων καθώς επίσης και η διάθεση και η δημιουργικότητα τους διαμορφώνεται ανάλογα με το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζουν αλλά και παράγοντες όπως της ποιότητα του πόσιμου νερού, τη διατροφή και το κλίμα. Ουσιαστικά σκέπτεται ως ένας μελετητής της Οικοφυσιολογίας.

 

Πολλοί αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι ήθελαν να αποβάλλουν τη πεποίθηση του ανθρωποκεντρισμού. Δηλαδή ότι η φύση δημιουργήθηκε για να υπηρετεί τον άνθρωπο. Μάλιστα πολλοί υποστήριξαν το ακριβώς αντίθετο.

 

Ο Κλήμης της Αλεξανδρείας διέσωσε στο έργο του Στρωματείς τις απόψεις του Ξενοφάνη πάνω στο ζήτημα: Αλλά αν τα βόδια και τα άλογα ή τα λιοντάρια είχαν χέρια ή μπορούσαν να σχεδιάσουν με τα χέρια τους και να κάνουν τα έργα που κάνουν οι άνθρωποι, τα άλογα θα απεικόνιζαν τους θεούς σαν άλογα, τα βόδια σαν βόδια και θα έκαναν το σώμα τους σαν το δικό τους [...]Οι Αιθίοπες λένε ότι οι θεοί τους είναι πλακουτσομύτηδες και μαύροι, οι Θράκες ότι οι δικοί τους θεοί είναι γαλανομάτηδες και κοκκινοτρίχηδες.

 

Παραδέχεται ότι αν μπορούσαν να υπόλοιπα όντα να έχουν τις ίδιες ικανότητες με τον άνθρωπο, τότε όπως ο κάθε λαός διεκδικεί ότι ο Θεός του μοιάζει, έτσι θα διεκδικούσε ότι και η φύση δημιουργήθηκε για αυτόν και μόνο. Τις ίδιες αξίες έρχεται να ταρακουνήσει και ο Ηράκλειτος και να δείξει ότι αν κάποιο στοιχείο της φύσης δεν είναι ευεργετικό για τον άνθρωπο, δεν σημαίνει ότι δεν είναι ευεργετικό για κάποιο άλλο ον.

 

Το θαλασσινό νερό είναι το πιο καθαρό και το πιο μολυσμένο. Για τα ψάρια είναι πόσιμο κι ευεργετικό, αλλά για τους ανθρώπους μη-πόσιμο και βλαβερό. Ιππόλυτος, Ελ., IX

 

Όλο το περιβάλλον είναι ένας ζωντανός οργανισμός, μια αλυσίδα, το Όλον, όπως παραδέχονται εκτός από την Οικολογία και άλλες πλέον επιστήμες όπως η Φυσική, η Βιολογία και τα Μαθηματικά. Για αυτό είχε γράψει ο Πλάτωνας στο Τίμαιο: Ήταν αγαθός (αναφέρεται στον Δημιουργό), στο αγαθό δε, κανείς φθόνος δεν γεννιέται ποτέ για κανένα πράγμα. Επειδή, λοιπόν, ήταν χωρίς φθόνο θέλησε να γίνουν όλα όσο το δυνατόν όμοια με τον εαυτό του. Τοιουτοτρόπως, λοιπόν, σύμφωνα με τον πιθανό συλλογισμό πρέπει να λέμε ότι ο κόσμος αυτός, ο οποίος είναι αληθινά ζωντανό ον, έμψυχο και προικισμένο με νου, γεννήθηκε από την πρόνοια του Θεού.

 

Ο Κέλσος στο έργο του Αληθής Λόγος έγραψε:

 

Ισχυρίζονται (αναφέρεται στους Χριστιανούς) ότι τα πάντα δημιουργήθηκαν από τον Θεό για χάρη του ανθρώπου, ενώ εμείς υποστηρίζουμε ότι δεν έγιναν και δεν γίνονται, ούτε για χάρη των ανθρώπων ούτε για χάρη των ζώων. Κι ούτε είναι έργα του Θεού οι βροντές κι οι αστραπές κι οι βροχές. [.]Τα πάντα έχουν υπολογιστεί ώστε να εξυπηρετούν όχι το ένα το άλλο, αλλά το όλον. Κι ο Θεός για αυτό ενδιαφέρεται, κι έτσι το όλον δεν το εγκαταλείπει η πρόνοια και δεν εξελίσσεται προς το χειρότερο, ούτε ο Θεός αποφασίζει ύστερα από κάποια χρονική περίοδο απραξίας να το στρέψει προς τον εαυτό του, ούτε και εξοργίζεται με τους ανθρώπους, όπως δεν εξοργίζεται με τους πιθήκους ή τα ποντίκια

 

Θρησκεία

Σε αντίθεση με τις δυο θρησκείες που κυριαρχούν αυτή τη στιγμή, τον Χριστιανισμό και τον Μουσουλμανισμό, η αρχαία ελληνική θρησκεία δεν ήταν ανθρωποκεντρική. Η φύση ήταν θεοποιημένη, ένα σύνολο που περιλάμβανε τους θνητούς, τους θεούς και τους ημίθεους αλλά και τα ζώα, τα φυτά, οι εποχές, τα ποτάμια, τα όρη και τα δάση ακόμη και τα άστρα εάν δούμε τη γενικότερη εικόνα.

 

Υπήρχαν πολλές θεότητες που είχαν απευθείας σύνδεση με το φυσικό περιβάλλον και τη προστασία αυτού, όπως η Γαία, η Δήμητρα, η Άρτεμις, η Περσεφόνη, η Ρέα-Κυβέλη, ο Διόνυσος, ο Πάνας και οι Νύμφες (Δρυάδες για τα δάση, Ναϊάδες για τα ύδατα, Ορεστιάδες για τα όρη) και ο Άδωνις σε ορισμένα μέρη.

 

Ακόμα πολλοί ποταμοί είχαν αποκτήσει θεϊκές διαστάσεις με αποτέλεσμα οι κάτοικοι πέριξ αυτών να τους λατρεύουν και να τους σέβονται.

 

Σε πολλά μέρη της αρχαίας  Ελλάδος,  υπήρχαν πολλές γιορτές που είχαν αποκλειστικό σκοπό να λατρέψουν μόνο τη φύση και την αλλαγή των εποχών. Μια συνηθισμένη πρακτική ήταν να απαγορεύεται η υλοτομία, η αλιεία και το κυνήγι μέσα και γύρω από ιερούς τόπους όπως αλσύλλια, ναούς, κρήνες και βωμούς, καθότι η θεότητα που ζούσε στο χώρο ενυπήρχε και σε όλα τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος αυτού. Ο περιηγητής Παυσανίας που επισκέφθηκε πολλά ιερά δάση, όπως αυτό κοντά στις Φάρες, αναφέρει ότι ακόμα και το μάζεμα των πεσμένων κλαδιών και φύλων απαγορευόταν.

 

Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μια βαθύτερη φιλοσοφική και θρησκευτική διάσταση στο περιβάλλον και στο τρόπο ζωής μέσα σε αυτό. Αυτό φαίνεται από τρεις εκφράσεις που θεσμοθέτησαν και προσπαθούσαν να χρησιμοποιούν στη καθημερινή τους ζωή: ύβρις, πανμέτρον άριστον και το κατά φύσιν ζην, ταύτο του κατ"αρετήν ζην. Ως μονάδα μέσα στο σύνολο είσαι υποχρεωμένος να ζεις με μια πειθαρχία για να μην ενοχλήσεις τη φυσική αλυσίδα, για να διατηρήσουν αυτόν το κανόνα συμπεριφοράς υπήρχε η έννοια του άριστου μέτρου που πρέπει να διατηρεί κάθε άτομο ενώ σε περίπτωση που ξέφευγε από αυτό και εκμεταλλευόταν το περιβάλλον διαταράζοντας τη φυσική τάξη, διέπραττε αυτόματα «ύβριν» και νομοτελειακά ακλουθούσε η «νέμεσις».

 

Εδώ μπορούμε να παραθέσουμε τον μύθο του Ερυσίχθονος, του βασιλιά της Θεσσαλίας, ο οποίος θέλησε να χτίσει ένα παλάτι στο χώρο όπου υπήρχε ένα άλσος αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα. Σύμφωνα με το μύθο, οι εργάτες του βασιλιά έκοψαν τις λεύκες του δάσους και ενόχλησαν τις νύμφες που υπηρετούσαν τη θεά. Η θεά Δήμητρα δεν ανέχτηκε αυτή τη προσβολή και έστειλε κατάρα στον Ερυσίχθονα, να μην μπορεί να κορέσει τη πείνα του. Από εκείνη την ημέρα, ο Ερυσίχθων έφαγε ότι έβρισκε μπροστά του και όταν δεν μπορούσε να βρει άλλο φαγητό, πούλησε τη κόρη του και τα πλούτη του για να αγοράσει και άλλη τροφή. Σύμφωνα με το μύθο, βρήκε τραγικό θάνατο όταν ξεκίνησε να τρώει τις σάρκες του, αφού δεν μπορούσε να βρει τίποτα άλλο να φάει.

 

Στον αρχαίο κόσμο ο συνδυασμός του μέτρου με την αρμονική συμβίωση με τη κοινωνία και τη φύση μας έδινε την έννοια του ενάρετου βίου. Για αυτό το λόγο δεν διακρίνουμε στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό υπερβολές και σπατάλες ενώ ποτέ δεν υπήρξε η ανάγκη για απόκτηση αγαθών που δεν ήταν απαραίτητα σε κάθε κοινωνία. Εξάλλου και η ίδια η λέξη αγαθό είναι συγγενική με το επίθετο αγαθός που υποδηλώνει τον ωφέλιμο, τον ευεργετικό και τον ορθό.

 

Πολεοδομία

Στις πόλεις της αρχαίας Ελλάδος, ειδικά στην αρχαία Αθήνα, είχαν σκεφθεί ότι πρέπει να φροντίσουν για τη δημόσια υγεία αλλά και τη προστασία του περιβάλλοντος. Υπάρχουν ψηφίσματα τα οποία δέσμευαν τους τυροκόμους και τους βυρσοδέψες να χτίζουν τα εργαστήρια τους εκτός των τειχών της πόλεως ενώ σε αρκετές περιπτώσεις υπήρχε επιβολή χρηματικού προστίμου για παραβίαση των κανόνων που είχαν σχέση με την δημόσια υγεία και τη προστασία του περιβάλλοντος. Μάλιστα στην Αθήνα αρκετοί από αυτούς τους είχε εμπνευστεί, ο Πεισίστρατος και ο Σόλων.

 

Η πολιτεία σε πολλές περιπτώσεις προχωρούσε στη κατασκευή αρδευτικών και αποχετευτικών έργων αλλά και στη παραχώρηση γης σε αγρότες με ορθολογιστικό σκεπτικό, δίχως να διαταράζουν την ισορροπία με το περιβάλλον. Η ύπαρξη πολεοδομικού σχεδιασμού για τις κατοικίες αλλά και αυστηρής οριοθέτησης των καλλιεργήσιμων εκτάσεων υποδεικνύει ότι ήταν μόνο καλής διοίκησης της πόλης αλλά βαθιά εμπέδωσης της νοοτροπίας ότι εάν η πόλη ζει σε αρμονία με τη φύση, τότε μόνο θα βγει κερδισμένη, μαζί με τη κοινωνία της βεβαίως. Η εφαρμογή της νοοτροπίας του άριστου μέτρου φαίνεται και στα δημόσια κτίρια, τα οποία ήταν μεγαλοπρεπή δίχως να υπερβάλλουν και χωρίς να επιβαρύνουν τα υπόλοιπα κτίρια της πόλης με ανάγκες επιπλέον συντήρησης. Σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά σε ορεινά μέρη και στα νησιά, οι πόλεις προσαρμοζόντουσαν απόλυτα στο τόπο που χτιζόντουσαν. Μπορούμε να διαπιστώσουμε εύκολα μια ευθεία σύγκρουση με τη σύγχρονη αντίληψη για το πώς χτίζονται και επεκτείνονται οι πόλεις.

 

Διαφορά νοοτροπίας σε σχέση με το σύγχρονο κόσμο θα δούμε ακόμη και όταν οι κάτοικοι μιας πόλης εκμεταλλευόντουσαν το περιβάλλον μέσω είτε της εξόρυξης, είτε της άρδευσης, είτε μέσω της υλοτομίας. Ήξεραν ότι τα υλικά που θα πάρουν από τη φύση, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για κάποιον άλλο σκοπό και όχι να τεθούν σε αχρηστία, διότι τίποτα από αυτά δεν ήταν χωρίς αντίτιμο αλλά ούτε θα βρισκόντουσαν σε αφθονία.

 

Στην αρχαιότητα όταν αναφερόμαστε σε δημόσιους χώρους πρέπει να έχουμε στο νου μας, ότι εκτός από τα λουτρά, την αγορά και τις πλατείες, θεωρούσαν και τους κήπους δημόσιους χώρους. Όταν τα τείχη κάθε πόλης αποτελούσαν το ευδιάκριτο όριο ανάμεσα στο κόσμο της ανθρώπινης κοινωνίας και του μυστηριώδους κόσμου των θεών, ήταν λογικό και επόμενο να επιδιώξει η κάθε πόλη να έχει χώρους πρασίνου και εντός των τειχών. Έτσι πέρα από τη συνηθισμένη πρακτική να συναντάμε κήπους στις Ακαδημίες των φιλοσόφων, πολλές φορές η ίδια η πολιτεία προχωρούσε στη κατασκευή καλαίσθητων κήπων στο άστυ.

 

Παραδείγματα τέτοιων κήπων έχουμε στην Αθήνα, στην Έφεσο, στο Άργος, στη Κόρινθο αλλά και στη Κω. Στην Αθήνα γνωρίζουμε δε ότι ιδιαίτερη ευαισθησία στο θέμα των κήπων έδειξαν ο Ίππαρχος, ο Κίμων και ο Περικλής.

 

Επίλογος

Η υπερβολή απέναντι στη φύση μπορεί να οδηγήσει σε τρομακτικά αποτελέσματα, πράγμα που είχαν αποδεχθεί οι αρχαίοι και φαίνεται μέσα από τα γραπτά του Πλάτωνα, τον Τίμαιο και τον Κριτία, όπου ο μύθος της Ατλαντίδος μας περιγράφει μια πολιτεία που είχε έρθει σε σύγκρουση με τους θεούς, τη φύση και τον ίδιο της τον εαυτό όταν οι κάτοικοι της έγιναν ματαιόδοξοι και υπερόπτες. Επίσης, η προσπάθεια να υποτάξει κάποιος τη φύση στον αρχαίο κόσμο ήταν κάτι το αδιανόητο. Ήταν μια ευθεία προσβολή προς το θείον και αυτό φυσικά ήταν κάτι ασύλληπτο για τους Έλληνες. Αυτή η νοοτροπία έρχεται σε σύγκρουση με την αντίληψη των λαών της Ανατολής, που θεοποιούσαν τους βασιλείς και τους αυτοκράτορες τους, οι οποίοι με τη σειρά τους πίστευαν ότι μπορούσαν να δαμάσουν τη φύση. Μπορούμε να καταλάβουμε πόσο λάθος θεωρούσαν αυτή τη πρακτική οι αρχαίοι διαβάζοντας τους Πέρσες του Αισχύλου, ο οποίος θεωρεί ότι ο Ξέρξης ηττήθηκε από τους Έλληνες γιατί δοκίμασε να δαμάσει τη θάλασσα στα στενά του Ελλησπόντου, μαστιγώνοντας και αλυσοδένοντας την.

 

Έννοιες όπως η εντροπία και η ανακύκληση, η συνείδηση ότι το φυσικό περιβάλλον είναι αυτό που καθορίζει την εξέλιξη του κάθε είδους αλλά και πολλές άλλες θεωρίες της Οικολογίας διατυπώθηκαν στην αρχαία Ελλάδα, έστω και σε ένα πρώιμο στάδιο. Είναι λοιπόν σίγουρα γεγονός ότι όπως οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι έθεσαν τις βάσεις για πολλές επιστήμες, όπως τη Γεωμετρία και τη Φυσική έτσι και με τις απόψεις τους σχετικά με το οικοσύστημα επηρέασαν τους πρωτοπόρους της Οικολογίας. Η δικαίωση τους δεν θα αργήσει να έρθει και σε αυτόν τον τομέα, όσο υπάρχουν ακαδημαϊκοί όπως ο J. Donald Hughes, που γράφουν: η σκέψη των φιλοσόφων αποτελεί μέγιστη συμβολή στην περιβαλ­λοντική εκπαίδευση  με αυτή τη σκέψη ξεκινά η οικολογική επιστήμη και η περιβαλλοντική ηθική.

 ----------------------

Βιβλιογραφία

Critchley P., The Ecological Inheritance of Ancient Greece, private publication, United Kingdom, 2004

Hughes J.D., Theophrastus as Ecologist, at Environmental Review, vol.9, 1985

Hughes J.D., What is Environmental History, John Wiley and Sons publication, United States of America, 2008

Αισχύλος, Πέρσες, εκδόσεις Ζήτρος, Αθήνα, 2005

Βαλλερά Ε. - Κορμά Μ., Το Περιβάλλον και η Αρχαιότητα, στο περιοδικό Αρχαιολογία και τέχνες, τεύχος 35

Επιμέλεια: Γούτα Α., Αρχαίοι Έλληνες και Περιβάλλον - Νόμοι, Μύθοι και Οικολογικές «Ευαισθησίες» Χιλιάδων Ετών, στο περιοδικό Τεχνογράφημα, τεύχος 377, Ιούνιος 2009

Ηρόδοτος, Ηροδότου Ιστορίαι, Ευτέρπη, Θάλεια, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 1998

Κέλσος, Αληθής Λόγος Κατά Χριστιανών, εκδόσεις Θύραθεν, Αθήνα, 1996

Κουντούρη Ν., Η Οικολογία στην Αρχαία Ελλάδα, στην εφημερίδα Δρυάς, φύλλο 53, Οκτώβριος 2002

Επιμέλεια: Μανωλάς Ε., Το Φυσικό Περιβάλλον στην Αρχαία Ελλάδα, Έκδοση Τμήματος Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Κομοτηνή, 2010

Ρεπορτάζ: Μπαζού Β., Η Οικολογία στην Αρχαία Ελλάδα, στην εφημερίδα Το Ποντίκι, στο ένθετο Το Πράσινο Ποντίκι, τεύχος 21, Ιούνιος 2011

Πλάτων, Τίμαιος, εκδόσεις Ζήτρος, Αθήνα, 2010

 ------------------------

    [1]     Οικολογία της Συμπεριφοράς: μελέτη της εξελικτικής βάση της συμπεριφοράς των έμβιων οργανισμών και τη συνεισφορά αυτής στην επιβίωση των οργανισμών στους τόπους όπου ενδημούν.

    [2]     Οικολογία του τοπίου: Αποτελεί τη μελέτη πάνω στην αλληλεπίδραση μεταξύ των διακριτών στοιχείων, κυρίως φυτών, ενός τοπίου.

    [3]     Οικολογία των οικοσυστημάτων: Είναι η οικολογία που μελετάει τις ροές ύλης και ενέργειας εντός συγκεκριμένων οικοσυστημάτων.

Μην πέφτεις από τα σύννεφα, όταν πέφτουν οι μάσκες

Κι έρχεται η ώρα, που οι μάσκες πέφτουν.

Κι αυτό για το οποίο μετανιώνεις περισσότερο, δεν είναι που “δεν του το είχες” αυτού του ανθρώπου να φερθεί τόσο σκάρτα.

Ούτε που δεν μπόρεσες να διακρίνεις πόσο φίδι ήταν.

Ούτε καν σε πληγώνει πια η αδικία και ο υπολογισμός και το ‘εκ προμελέτης’ με το οποίο έπραξε.

Αυτό για το οποίο μετανιώνεις, είναι που υπήρξαν φορές που ήθελες να μιλήσεις, να πεις, να φωνάξεις. Μα κράτησες το στόμα σου κλειστό από ευγένεια, μην προσβληθεί.
Αχ! Μην προσβληθεί, αλίμονο, τι ειρωνεία.
Μην παρεξηγηθεί και “χάσει η Βενετιά βελόνι”. Ανέχτηκες και σιώπησες.

Και να τος τώρα που κάνει τον καμπόσο και τρέχει να “σου την φέρει”. Μες την τρελή χαρά είναι γιατί θα σε κάνει θύμα. Τόσο καιρό το περίμενε. Το οργάνωνε. Ώσπου του δόθηκε η ευκαιρία.
Κι εσύ το διέβλεπες, ίσως το αισθανόσουν, ήξερες.
Μα δεν ήθελες να το παραδεχθείς.

Έκρινες πάντα ‘εξ ιδίων τα αλλότρια”.
-“Αν δεν πειράξω, δεν θα με πειράξουν”.
Χα! Τι σόι στάση ζωής είναι αυτή;

Χρυσό μου! Τότε ακριβώς είναι που θα σε πειράξουν. Κάτω θα σε πατήσουν γιατί δεν μπορούν ν’ ανεχθούν ανωτερότητα και καλοσύνη.

Το νου σου! Μην πολύ φαίνεσαι καλός. Μην δείχνεις την ευαισθησία σου. Πρόσεχε! Να σε γεμίσουν λάσπη θέλουν. Να σ’ εξοντώσουν εάν είναι δυνατό.

Κυρίως τα μειλίχια ανθρωπάκια με την μάσκα του αξιοπρεπή.
Αυτοί που τρέχουν πρώτοι και σταυροκοπιούνται έκπληκτοι αν γίνει κάτι κακό.
Κι ας ήταν εκείνοι που το έπραξαν το προηγούμενο βράδυ.

Τι να εμπιστευθείς;
Ποιον να πιστέψεις;
Μόνο Εσένα έχεις. Να το θυμάσαι.
Δεν γίνεσαι πεταλούδα μέσα σε ξένα κουκούλια.
Φτιάξε το δικό σου. Μπορείς!
Με θύμισες θα είναι υφασμένο και θα ‘ναι γερό.
Ν’ αντέχει τις βολές των καλοθελητάδων.
Μην πέσεις ξανά από τα σύννεφα. Φτάνει πια. Γέμισε η γης ‘ελευθερατζήδες’. Ούτε αλεξίπτωτο δεν πρόλαβαν ν’ ανοίξουν.

Με πάταγο έσκασαν χάμω.
Έτσι είναι. “Ο παθός, μαθός”, που λέει και το ρητό.

Ο Φόβος της Αλλαγής του εαυτού μας

Στην εποχή όπου ο φόβος κυριαρχεί σε όλα τα επίπεδα, έχουν γραφτεί και λεχθεί πάρα πολλά όσον αφορά τις πιθανές λύσεις που μπορούμε να ακολουθήσουμε, ώστε να πάψουμε πια να φοβόμαστε. Προτού, όμως, αποφασίσουμε να αλλάξουμε εποχή, θα ήταν σοφότερο να ξεκινήσουμε από μιαν αλλαγή που πηγάζει από μέσα μας. Έχετε αναλογιστεί ποτέ πόσες μικρές αλλά και μεγαλύτερες αποφάσεις δεν πήρατε, δικαιολογώντας και εκλογικεύοντας τον φόβο σας; Έχετε φανταστεί πως θα ήταν η ζωή σας εάν είχατε επαναπροσδιορίσει την πορεία της; Θα σκεφτόσασταν εύκολα τον εαυτό σας στο ρόλο του νικητή αντί του χαμένου; Ο φόβος της αλλαγής του εαυτού είναι ουσιαστικά η πηγή της δυστυχίας μας.

Ο φόβος της επιλογής

     Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η βαθιά έλλειψη γνώσης του εαυτού, καθώς και η έλλειψη στόχων που περικλείει αυτή η άγνοια, μας αναγκάζει πολλές φορές, αν όχι όλες, να ζούμε με τρόπο τέτοιο που δεν θα θέλαμε, χωρίς να αντιλαμβανόμαστε ότι έχουμε επιλογή. Παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι θα συμφωνούσαν με την παραπάνω άποψη, λιγότεροι είναι εκείνοι που θα έπαιρναν την απόφαση να βουτήξουν βαθιά μέσα στον εαυτό τους και να βρούν απαντήσεις. Αυτό συμβαίνει είτε με πρόσχημα τους φανταστικούς τους φόβους, είτε τις πιθανές »επιπλοκές» που θα προκύψουν από το περιβάλλον τους, μέσα στο οποίο συνήθως παίζουν έναν «ενοχικό» ρόλο.

 

     Επομένως, μπορούμε να κατανοήσουμε ότι αρκετοί άνθρωποι φοβούνται να δοκιμάσουν να αλλάξουν κάτι στη ζωή τους, παρόλο που υποφέρουν από συναισθήματα στεναχώριας ή και θλίψης σε καθημερινή βάση. Είναι σύνηθες, λοιπόν, οι άνθρωποι να βρίσκονται σε επαναλαμβανόμενο αδιέξοδο σε προσωπικό, κοινωνικό, καθώς και επαγγελματικό επίπεδο. Συχνά τα άτομα αυτά αντιλαμβάνονται τη βαθιά έλλειψη γνώσης του εαυτού τους, όταν πλέον έχουν χάσει τον έλεγχο των καταστάσεων που τους απασχολούν. Εκείνη τη στιγμή έχουν μία μεγάλη ευκαιρία να ρίξουν φως στα κρυφά σημεία που μέχρι σήμερα δεν είχαν αντιληφθεί για τον εαυτό τους.

Νούς, σύμμαχος ή εχθρός του φόβου;

Ο Νούς, με την βοήθεια του Εγώ, της αισθήσης δηλαδή που έχουμε για τα πράγματα, συχνά βοηθάει ώστε ο φόβος μας να διατηρείται ή και να ενδυναμώνεται στη διάρκεια του χρόνου. Ένα σύνηθες παράδειγμα που το αποδεικνύει αυτό είναι όταν κάποιος λέει στον εαυτό του, «εγώ ξέρω τι πρέπει να κάνω και δεν χρειάζομαι καμιά βοήθειά.» Εκείνη τη στιγμή ο φόβος του, με την σύμπραξη του Εγώ, αποκτά μια πολύ βαθιά βάση, που στο μέλλον θα τον δυσκόλεψει ακόμη περισσότερο. Αυτός που πραγματικά επιθυμεί να αλλάξει τον εαυτό του, θα είναι καλό να βρίσκεται σε κατάσταση μη-νού – να μπορεί, δηλαδή, να παίρνει αποφάσεις με βάση αυτό που η ψυχή του επιτάσει εκείνη τη στιγμή.

Η σημασία της παρατήρησης

Για να γνωρίσει όμως κάποιος τον εαυτό του και τι ποθεί πραγματικά η ψυχή του, θα πρέπει να απαλλαγεί από τα παραμορφωτικά γυαλιά του φόβου του. Η παρατήρηση των σκέψεων μας είναι ίσως το βασικότερο όπλο, απέναντι στον φόβο της αλλαγής αλλά και σε οποιονδήποτε φόβο. Παρατήρηση σημαίνει να παρακολουθώ τις σκέψεις μου, χωρίς να κρίνω και να αναλύω τα συναισθήματα που μου προκαλούν. Είναι σημαντικό σε αυτό το σημείο να μην παρασυρόμαστε από την διάθεση που μπορεί να έχουμε μια μέρα, διότι αυτό λειτουργεί ανασταλτικά στη γνώση του εαυτού. Για παράδειγμα, αν κάποιος νιώθει καλά μια βδομάδα, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν σκέψεις οι οποίες σύντομα θα του δημιουργήσουν πρόβλημα. Εξίσου, κάποιες αρνητικές σκέψεις που μπορεί να έχει κανείς μέσα στην ημέρα του, δεν χρειάζεται να προσδιορίζουν ολόκληρη την ημέρα ως αρνητική. Καλό θα ήταν, λοιπόν, να διατηρούμε μία ψύχραιμη στάση, είτε απέναντι στη χαρά είτε απέναντι στην λύπη.

Προτεραιότητα ο εαυτός

Ο φόβος παύει να υφίσταται όταν το άτομο αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του. Είναι ξεκάθαρο, συνεπώς, ότι εάν κάποιος αποφασίσει να αλλάξει ζωή του, θα πρέπει να την αντιληφθεί ως μια εσωτερική κατάσταση και όχι ως αποτέλεσμα εξωτερικών παραγόντων. Η επιλογή μιας πιο συνειδητής ζωής αποτρέπει κάθε προσπάθεια του φόβου να μας κρατήσει στάσιμους μέσα στα προβλήματα μας. Αφήνοντας, λοιπόν, τον εγωισμό μας πίσω γινόμαστε οι επιλογές που πραγματικά θα θέλαμε στη ζωή. Η καταγραφή των σκέψεων και των συναισθημάτων μας, είναι ένα πολύ βοηθητικό εργαλείο ώστε να παρατηρήσουμε τα μοτίβα που ακολουθούμε και να μπορέσουμε να αντιληφθούμε εάν είμαστε ουσιαστικά ικανοποιημένοι από τις επιλογές μας.

Ανακαλύπτοντας το δικό μου νόημα ζωής

Κάθε άνθρωπος χρειάζεται έναν σκοπό για να πορευθεί, προκειμένου να εκπληρώσει αυτά που θα τον κάνουν ευτυχισμένο. Συνεπώς απαραίτητη προϋπόθεση, είναι να βρει ο καθένας τη δική του διαδρομή και να οριοθετήσει το δικό του μονοπάτι στο χάρτη της ζωής.

Πως μπορεί να επιτευχθεί αυτό;
Διοχετεύοντας την ενέργεια στα πεδία που τον ενδιαφέρουν και τον γεμίζουν ψυχή τε και σώματι. Εστιάζοντας πάντα, σε αυτά που τον αγγίζουν και του δίνουν αληθινό νόημα ύπαρξης.

Πολλοί άνθρωποι δυστυχώς, δεν έχουν αυτό το δικαίωμα της επιλογής, λόγω διαφόρων παραγόντων που διαμορφώνουν και επηρεάζουν την ατομική και κοινωνική πραγματικότητα τους, με αποτέλεσμα να αισθάνονται παγιδευμένοι. Οι ημιτελείς και επαναλαμβανόμενοι κύκλοι δημιουργούν, ένα μόνιμο σχεδόν αίσθημα απογοήτευσης, που ακολουθεί το ανεκπλήρωτο των προσδοκιών τους.

Οι γρήγοροι και δύσκολοι ρυθμοί της καθημερινότητας, δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια να ακολουθήσει κανείς το δρόμο που επιθυμεί. Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα, έχουν αρκεστεί στο να προσπαθούν να επιβιώσουν. Ζουν μέρα με τη μέρα, μη γνωρίζοντας τι θα επακολουθήσει με ένα αίσθημα αβεβαιότητας για το αύριο. Αναλώνοντας την πολύτιμη ζωή τους, σε καταστάσεις που δεν τους ταιριάζουν, οδηγούνται με μαθηματική ακρίβεια στη δυστυχία. Και αυτό είναι πραγματικά λυπηρό στις μέρες μας.

Είναι τρομακτικό τις περισσότερες φορές, να μην μπορεί κανείς να βρει τον αληθινό προορισμό και τη σωστή κατεύθυνση, που θα πρέπει να ακολουθήσει. Αυτό βέβαια εξαρτάται από πολλούς παράγοντες σε συνδυασμό πάντα με τον κατάλληλο χρόνο των ευκαιριών ή μη, που θα δοθούν στον καθένα ξεχωριστά, προκειμένου να ανακαλύψει και να εξερευνήσει όλες εκείνες τις πιθανότητες που θα συντελέσουν σε μια θετική και δημιουργική αλλαγή.

Λίγοι είναι εκείνοι οι οποίοι έχουν καταφέρει να ισορροπήσουν και να κάνουν τα όνειρα τους πραγματικότητα βρίσκοντας έναν αληθινό σκοπό στο δρόμο τους.

Ποια κατεύθυνση πρέπει να ακολουθήσουμε;
Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε με απόλυτη σαφήνεια, μέσα από την διαδικασία της αυτογνωσίας, τι εννοούμε με τον όρο εκπλήρωση ενός σκοπού, εκπλήρωση μιας προσδοκίας, που θα μας οδηγήσει σε μια ικανοποιητική κατεύθυνση.

Κάθε άνθρωπος λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο σκέψης σε συνάρτηση πάντα με τα βιώματα και τις εμπειρίες που έχει αποκτήσει. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν αμέτρητες απαντήσεις, τόσες απαντήσεις όσοι είναι και οι άνθρωποι.

Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι είναι ικανοποιημένοι από την εργασία και την καριέρα τους, άλλοι μέσω της ανατροφής της οικογένειας τους, άλλοι μέσα από την φιλανθρωπία και την κοινωνική εργασία προσφέροντας σε ευπαθείς ομάδες, άλλοι μέσα από την τέχνη που υπηρετούν. Άλλοι πάλι λειτουργώντας συνδυαστικά στις παραπάνω κατηγορίες.

Το να βρει κανείς το δρόμο που επιθυμεί, ουσιαστικά περιλαμβάνει πολύ περισσότερα, από ότι η υλοποίηση ενός στόχου και η επίτευξη του. Προϋποθέτει να υπάρχει θέληση και πίστη. Χρειάζεται κουράγιο να ανταπεξέλθει κανείς σε κάθε εμπόδιο που παρουσιάζεται στο δρόμο του. Κανένας μας δεν είναι τέλειος, όλοι μαθαίνουμε μέσα από τα λάθη μας και γινόμαστε πάντα καλύτεροι άνθρωποι και σίγουρα πιο δυνατοί για την επόμενη δοκιμασία που θα εμφανιστεί στον ορίζοντα μας.

Η αίσθηση της ζωντάνιας και της ενεργητικότητας πηγάζει πάντα από την εσωτερική δύναμη που αντλεί ο καθένας σε συνδυασμό με την θετική του σκέψη. Υπάρχουν τεράστια ψυχικά αποθέματα που ενεργοποιούν τα «υγιή κύτταρα» μας, αρκεί να θέλουμε πραγματικά να εξερευνήσουμε όλες μας τις δυνάμεις.

Βρίσκοντας ένα νόημα ύπαρξης
Το να βρει κανείς το αληθινό νόημα ύπαρξης στο χώρο και στο χρόνο που κινείται, αποτελεί ίσως τον πιο δύσκολο στόχο στη ζωή του. Προϋποθέτει μεγάλη πνευματική ωριμότητα και βαθιά συνείδηση του Εγώ, σ’ αυτό το ταξίδι που καλούμαστε όλοι να κάνουμε.

Η διαδρομή δεν είναι καθόλου εύκολη, και πολλές φορές οι άνθρωποι λιγοψυχούν χάνοντας το κουράγιο τους. Είναι και αυτό μέρος της ατελούς μας φύσης. Αν καταφέρουμε να λειτουργήσουμε χωρίς παρωπίδες με ανοιχτά μυαλά σε κάθε είδους αλλαγή, αυτό θα βοηθήσει σημαντικά στην προσωπική εξέλιξη και θα μας οδηγήσει, σε αυτό το οποίο αναζητούμε, ο καθένας στη ζωή του.

Το αίσθημα της πλήξης-ανίας
Ο χειρότερος εχθρός που έχει να αντιμετωπίσει κανείς και να αποτελέσει φρένο, σε κάθε δημιουργική δραστηριότητα, είναι το αίσθημα της πλήξης και της ανίας. Οι άνθρωποι συχνά παραπονιούνται, είτε λόγω έλλειψης ενδιαφερόντων, είτε λόγω μιας παθητικής στάσης που έχουν οι ίδιοι επιλέξει συνειδητά. Σε κάθε περίπτωση, κανένας δεν μπορεί να καλύψει το κενό του άλλου, αν δεν προσπαθήσει συνειδητά να βελτιωθεί, τότε αυτό το αίσθημα θα αιωρείται.

Προσπαθήστε πραγματικά να εντοπίσετε τις αδυναμίες σας, όποιες και αν είναι. Είναι και αυτός ένα τρόπος αντιμετώπισης κατά της ανίας. Πολλοί άνθρωποι ανακαλύπτουν, ότι πίσω από το αίσθημα της πλήξης τους, διακατέχονται από έντονα συναισθήματα κυκλοθυμίας, άγχους και μιας σωρείας απογοητεύσεων που έχουν βιώσει κατά διαστήματα.

Μαθαίνοντας να αντιμετωπίζουμε αυτή την αρνητική προδιάθεση, μας βοηθά πραγματικά στην λήψη σημαντικών αποφάσεων στη ζωή μας. Αν αισθανθείτε ότι δεν μπορείτε να το αντιμετωπίσετε, κλείστε τα μάτια σας και αφήστε τον εαυτό σας ελεύθερο, φέρνοντας στο μυαλό σας, όμορφες εικόνες που θα γεμίσουν τα κενά που αισθάνεστε. Θα διαπιστώσετε με έκπληξη, ότι τίποτε δεν είναι τραγικό, όλα ξεκινούν και τελειώνουν μέσα στο μυαλό μας. Αρκεί να έχουμε τον έλεγχο και κάθε φόβος θα εξανεμιστεί.

Αναλάβετε δράση
Όταν αισθανθείτε ότι έχετε χάσει το δρόμο σας, ή αισθανθείτε παγιδευμένοι ή διακατέχεστε από έντονα συναισθήματα αναποφασιστικότητας, μπορεί να είναι δύσκολο στην αρχή να ξεκινήσετε, αλλά στην πορεία θα ανακαλύψετε ότι τίποτε δεν είναι ακατόρθωτο. Μπορείτε να πραγματοποιήσετε ριζικές αλλαγές προς το καλύτερο. Αρκεί να θέλετε να κάνετε το πρώτο βήμα και μετά θα ακολουθήσουν και τα επόμενα, ως φυσικό επακόλουθο της ατομικής και κοινωνικής σας ανάπτυξης.

Η κίνηση ως ενέργεια είναι απαραίτητη για να χαλαρώσει ο ασφυκτικός κλοιός που μπορεί να αισθάνεστε.

Πάρτε τον κατάλληλο χρόνο και διαθέστε τον, όσο καλύτερα μπορείτε, προκειμένου να βγείτε από τη στασιμότητα και την αδράνεια, που σας περιβάλλει.

Δημιουργήστε νέα δεδομένα και τροφοδοτήστε τον εαυτό σας σε κάθε του ιδιαίτερη ανάγκη.

Βρείτε ουσιαστικά ενδιαφέροντα που θα γεμίσουν επαρκώς τον χρόνο σας.

Αφοσιωθείτε σε αυτό που θα σας κάνει πραγματικά ευτυχισμένους.

Το κλειδί για την εύρεση της σωστής κατεύθυνσης και ανάληψης οποιασδήποτε δράσης, είναι να είστε πάντα συνδεδεμένοι με τον εαυτό σας και μετά με τους άλλους.

Ο Χιλιανός Ποιητής Pablo Neruda (1904-1973) μας λέει: «Όλα τα μονοπάτια οδηγούν στον ίδιο στόχο: Να εκφράσουμε στους άλλους αυτό που είμαστε.»

Ανακαλύψτε τον δρόμο, που θα σας οδηγήσει σε όμορφες περιπλανήσεις. Η ζωή μας, είναι μοναδική όπως και εμείς και δεν πρέπει να την σπαταλούμε για κανένα απολύτως λόγο.

Εξερευνήστε τα όρια σας. Κάθε στιγμή που περνά και χάνεται αποτελεί ένα κομμάτι του χθες που δεν ξανάρχεται.

Η αγάπη και η σκιά της

Σύμφωνα με τον Carl Jung η αγάπη εκφράζεται μέσα από 4 μορφές που προέρχονται από την ελληνική γλώσσα που έχει κάνει τον διαχωρισμό των λέξεων, οι οποίες, όπως κάθε νόμισμα, έχει 2 πλευρές, τη φωτείνη και τη σκιώδη.

Στοργή - Storge
Η φυσική αγάπη. Είναι η απλή, φυσική αγάπη που βασίζεται στην αμοιβαιό
τητα, τη φροντίδα και την αποδοχή, για παράδειγμα η αγάπη ανάμεσα στα αδέρφια ή ενός γονιού για το παιδί του.

Η σκιά της στοργής είναι η αδιαφορία και πράγματι, ανάμεσα σε συγγενικά πρόσωπα δε συναντάμε τόσο συχνά το μίσος αλλά την
αδιαφορία, σαν αποτέλεσμα θυμού.

Αγάπη - Agape
Η πνευματική αγάπη. Πρόκειται για την άνευ όρων, αλτρουιστική αγάπη, που πηγάζει από την καρδιά, με την έννοια του δίνεις και δεν περιμένεις αντάλλαγμα. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για την πνευματική αγάπη είναι η σχέση πιστού - Θεού ή η σχέση που αναπτύσσουμε με τον εαυτό μας.

Σκιά της αγάπης ο ναρκισσισμός, το χαρακτηριστικό εκείνο που κάποιος δεν μπορεί να δει πέρα από τον εαυτό του, δεν μπορεί να σχετιστεί. Ο Jung συνήθιζε να λέει, αυτοσαρκαζόμενος, ότι το καλύτερο μέσο για να σπάσει ο ναρκισσιμός είναι 2 χρόνια ψυχοθεραπείας.

Φιλία - Philia
Η συνειδητή ή σοφή αγάπη. Είναι η αγάπη που χαρακτηριστικά της είναι η ισότητα, η οικειότητα, η πίστη στους φίλους, στην οικογένεια, στην κοινότητα. Είναι ορθολογική, σε αυτήν την κατηγορία επιλέγουμε, για παράδειγμα, τον φίλο που θα αγαπήσουμε.

Η σκιώδης μορφή της, η προδοσία και η αντιπάθεια, κοινώς παύουμε να πιστεύουμε το πρόσωπο που αγαπήσαμε.

Έρως - Eros
Το πάθος. Η αισθησιακή επιθυμία και λαχτάρα, χωρίς την ισορροπία της συνείδησης, αλλιώς και αισθησιακή αγάπη. Ο Πλάτωνας υποστήριξε ότι ο έρωτας βοηθάει την ψυχή να προχωρήσει προς την (πνευματική) αγάπη.

Σκιά του έρωτα, το μίσος που φέρει άλλωστε το ίδιο πάθος και είναι τόσο δυνατό όσο και ο έρωτας. Το μίσος συχνά πυροδοτείται από την απόρριψη.

Κάτω από την επιφάνεια των αντιθετικών ζευγών

Είδε λοιπόν, ότι η δυστυχία ήταν ο ένας πόλος του επιφανειακού νου ή του φλοιού, ενώ ο άλλος ήταν η ευτυχία, μια ευτυχία, ωστόσο που εύκολα γύριζε στον αντίθετο πόλο της, τη δυστυχία. Με την παραμικρή αντιξοότητα. Ήταν ευτυχία με όρους. Γι' αυτό οι άνθρωποι την περιφρουρούσαν με δρακόντεια μέσα, χτίζοντας τείχη γύρω της, κρατώντας την σπασμωδικά, ή καλύτερα, κρατώντας τις συνθήκες που μέσα τους μπορεί να ζήσει. Αλλά έτσι, από κάτω υποβόσκει πάντα η αγωνία μήπως οι όροι αλλάξουν και η ευτυχία διαλυθεί, αφήνοντας στη θέση της το αντίθετό της, τη δυστυχία. Επομένως, ούτε μέσα στο κλίμα της ευτυχίας μπορεί να νιώσει κανείς απόλυτα ευτυχισμένος, επειδή υπάρχει ο φόβος της στέρησης της ευτυχίας. Αλλά ούτε τη δυστυχία τη ζει κανείς ανόθευτα. Αυτόματα, μπαίνει σε κίνηση ο αντίθετος μηχανισμός με τη μορφή της ελπίδας, της προσδοκίας, του ονειροπολήματος, ακόμα και της ενεργητικής προσπάθειας για φυγή.

Που βρισκόταν, λοιπόν, η αληθινή ευτυχία, μια ευτυχία ανεξάρτητη από αντιξοότητες, που να μην χαλά με τίποτα, που να μην μετατρέπεται σε δυστυχία; H Θ. είχε ζήσει στο κλίμα της αληθινής ευτυχίας, που την ονόμαζε «το άχρονο». Βέβαια, η γεύση της δεν έμοιαζε με τη γεύση της λεγόμενης «ευτυχίας», αλλά τι σημασία είχε αυτό; Η Θ. δεν μπορούσε να σταθεί στη γεύση, το θέμα την έκαιγε στη βασική ουσία του. Και το άχρονο βρισκόταν κάτω από το ζευγάρι ευτυχία – δυστυχία που ζει στην επιφάνεια του είναι ή στον φλοιό του εγκεφάλου. Το μυστικό, λοιπόν, ήταν να βυθιστεί κανείς κάτω από την επιφάνεια των αντιθετικών ζευγών. Οπότε η ευτυχία και η δυστυχία παύουν πια να έχουν νόημα. Όποια τροπή κι αν πάει τότε η ζωή του ανθρώπου, καλή ή κακή, σύμφωνα με τα κριτήρια της επιφάνειας, αυτός που έχει τις ρίζες του στο άχρονο δεν νιώθει ούτε ευτυχισμένος ούτε δυστυχισμένος με την τρέχουσα έννοια. Δεν τον αγγίζει πια η ευτυχία ή η δυστυχία της επιφάνειας. Τίποτα επιφανειακό δεν μπορεί να προσθέσει έστω και μια σταγόνα στην πληρότητα του άχρονου και τίποτα να αφαιρέσει έστω έναν κόκκο από την ίδια αυτή πληρότητα. Το Πλήρες, το Άχρονο, δεν υπόκειται ούτε σε αύξηση, ούτε σε μείωση.

Για σκέψου ότι ήμουν αιχμάλωτη των αντιθέσεων της επιφάνειας τόσα χρόνια! συλλογίστηκε. Για σκέψου επίσης πόσοι άνθρωποι κυνηγούν την ευτυχία της επιφάνειας, πέφτοντας στο αντίθετό της, χωρίς να υποπτεύονται την ύπαρξη ενός υπόβαθρου από αδιάσπαστη Ευτυχία που δεν έχει καμμιά σχέση με τις αντιθέσεις. Ωστόσο, θα άγγιζα ποτέ το άχρονο και πλήρες αν δεν είχα χτυπηθεί αλύπητα ανάμεσα στις Συμπληγάδες των αντιθέτων;

Το φίδι που δαγκώνει την ουρά του γίνεται ένας κύκλος

«Αν οι Μύστες που έζησαν στην Αρχαιότητα επέμειναν τόσο στην αναγκαιότητα της γνώσης του εαυτού μας, είναι επειδή αυτή η γνώση ανοίγει μεγάλες δυνατότητες προόδου και επιτυχίας. Όσο δεν γνωρίζουμε τις ανάγκες του Ανώτερου Εγώ μας, επιμένουμε να δίνουμε ό,τι έχουμε στο φυσικό σώμα, με αποτέλεσμα αυτό να οδηγείται στο κορεσμό, ενώ η ψυχή και το πνεύμα αντιθέτως πεινούν, διψούν, υποφέρουν και λιμοκτονούν.

Πως θέλετε όμως, οι άνθρωποι, καθώς δεν πιστεύουν καν ότι υπάρχουν και άλλα σώματα, να ασχοληθούν με το να δώσουν τροφή σε αυτά και να τα ενδυναμώσουν; Δύσκολο να πιστέψει κανείς σε τι κατάσταση βρίσκονται πολλοί – ακόμα και μεταξύ των καλλιεργημένων – που είναι υπερήφανοι για την καλλιέργεια, τα διπλώματα, τις γνωριμίες τους, κι όμως είναι συνέχεια καταπονημένοι, βασανισμένοι. Αυτό αποδεικνύει, ότι κάτι δεν πάει καλά στην ζωή τους. Είναι καλύτερα να μην είναι κανείς τόσο αλαζών όσο βρίσκεται ακόμη στην άγνοια.

Γνώθι σ’αυτόν. Όλη η επιστήμη, όλη η σοφία βρίσκεται εδώ: να γνωρίσεις τον εαυτό σου, να ξαναβρείς τον εαυτό σου, αυτή η συγχώνευση του κατώτερου «εγώ» με το ανώτερο «Εγώ». Το σύμβολο του Μύστη που κατόρθωσε να ξαναβρεί τον εαυτό του είναι ο όφις που δαγκώνει την ουρά του. Το φίδι που έρπει στη γη σχηματίζει μια ευθεία ή μια ελικοειδή γραμμή, και η γραμμή είναι ένας περιορισμός. Αλλά το φίδι που δαγκώνει την ουρά του γίνεται ένας κύκλος και ο κύκλος συμβολίζει το άπειρο, το απεριόριστο, την αιωνιότητα. Ο άνθρωπος που κατόρθωσε να υλοποιήσει το σύμβολο του κύκλου, μπαίνει σε έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν πλέον περιορισμοί, όπου δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο άνω και στο κάτω, διότι όλες οι δυνάμεις, τα πλούτη και οι αρετές που το αληθινό Εγώ κατέχει διοχετεύονται στο μικρό «εγώ». Το μικρό και το μεγάλο αποτελούν πλέον ένα, και ο άνθρωπος γίνεται μια θεότητα.»

Omraam Mikhael Aivanhov

Δεν είμαστε μόνο επειδή φάγαμε από το δέντρο της γνώσης, αλλά και επειδή δε φάγαμε από το δέντρο της ζωής.

Το ποίημα αυτό, μιλάει για μια ορμή πολύ ανθρώπινη: για την ικανότητα που έχουμε να βλέπουμε ό, τι αφήσαμε ανεκμετάλλευτο όταν είναι πια πολύ αργά.

Αυτό το εμψυχωτικό ισοζύγιο είναι μια πρόσκληση να μην περιμένουμε να κάνουμε κάτι που έπρεπε ήδη να είχαμε κάνει, ακριβώς όπως αναφέρει ο Κάφκα στον αφορισμό της επικεφαλίδας.

Αν μπορούσα να ξαναζήσω τη ζωή μου, στην επόμενη θα προσπαθούσα να κάνω περισσότερα λάθη.
Δε θα κοίταζα να είμαι τόσο τέλειος, θα χαλάρωνα περισσότερο.
Θα ήμουν περισσότερο κουτός απ’ όσο υπήρξα, πράγματι θα έπαιρνα πολύ λίγα πράγματα στα σοβαρά.

Θα ήμουν λιγότερο της υγιεινής.
Θα διέτρεχα περισσότερους κινδύνους, θα έκανα περισσότερα ταξίδια, θα χάζευα περισσότερα ηλιοβασιλέματα, θ’ ανέβαινα περισσότερα βουνά, θα κολυμπούσα σε περισσότερα ποτάμια.
Θα πήγαινα σε περισσότερα μέρη που δεν έχω πάει ποτέ, θα έτρωγα περισσότερα παγωτά και λιγότερα φασόλια, θα είχα περισσότερα πραγματικά προβλήματα και λιγότερα φανταστικά.
Ήμουν ένας από αυτούς τους ανθρώπους που έζησαν συνετά και παραγωγικά κάθε λεπτό της ζωής τους` σαφώς και είχα στιγμές χαράς.

Αλλά, αν μπορούσα να γυρίσω πίσω, θα προσπαθούσα να έχω μόνο καλές στιγμές.
Αν δεν το ξέρετε, από αυτό είναι φτιαγμένη η ζωή, μόνο από στιγμές` μη χάνεσαι στο τώρα.
Ήμουν ένας από αυτούς που ποτέ δεν πήγαιναν πουθενά χωρίς θερμόμετρο, χωρίς ζεστό νερό, χωρίς ομπρέλα και αλεξίπτωτο.

Αν μπορούσα να ξαναζήσω, θα ταξίδευα πιο ανάλαφρος.
Αν μπορούσα να ξαναζήσω, θ’ άρχιζα να περπατάω ξυπόλυτος στις αρχές της άνοιξης και θα συνέχιζα έτσι μέχρι να τελειώσει το φθινόπωρο.
Θα έκανα περισσότερους γύρους στο καρουζέλ, θα χάζευα περισσότερες ανατολές και θα έπαιζα με περισσότερα παιδιά, αν είχα άλλη μια φορά τη ζωή μπροστά μου.
Αλλά είμαι πια ογδόντα πέντε χρονών και ξέρω ότι πεθαίνω.

ΦΡΑΝΤΣ ΚΑΦΚΑ

Τα λάθη που μπορούν να καταστρέψουν την καριέρα σας

Τι κοινό έχουν σχεδόν όλοι οι επιτυχημένοι επαγγελματίες; Δεν κάνουν λάθη που υπονομεύουν την προσπάθειά τους.

Οι δρόμοι προς την επαγγελματική επιτυχία είναι πολλοί, αλλά οι παγίδες που συναντάμε στη διαδρομή είναι περισσότερες. Όποιο και αν είναι το σχέδιό σας, υπάρχουν μερικά λάθη που θα υπονομεύσουν την προσπάθειά σας. Λάθη που είναι εντελώς δικά σας και που πρέπει να αποφύγετε πάση θυσία.

Ανευθυνότητα
Ένα από τα πράγματα που ποτέ δεν θα ακούσετε από το στόμα των πραγματικά επιτυχημένων ανθρώπων είναι φράσεις όπως «δεν τα καταφέραμε και φταίει ο τάδε», ή «θα το έκανα, αλλά δεν με άφησε ο δείνα». Δεν έχουν τη νοοτροπία ούτε της συνεχούς κατηγορίας των άλλων, ούτε να το παίζουν «θύματα» της κατάστασης. Όταν τα πράγματα πάνε στραβά θα πάρουν πάνω τους και την ευθύνη και το φταίξιμο. Έτσι και θα μάθουν από αυτό και θα φροντίσουν να μην επαναληφθεί από κανέναν.

Αναβλητικότητα
Σύμφωνα με το γνωστό ρητό, αναβλητικότητα είναι η κακή συνήθεια να αναβάλλεις για μεθαύριο αυτό που έπρεπε να είχε γίνει προχθές. Οι επιτυχημένοι άνθρωποι αγαπούν τη δράση, άσχετα αν είναι «η σωστή στιγμή» ή όχι. Όταν ο Γουτεμβέργιος κατασκεύασε την πρώτη εκτυπωτική μηχανή σχεδόν όλος ο πληθυσμός της Ευρώπης ήταν αγράμματος – όχι και τόσο καλή εποχή για μαζική παραγωγή βιβλίων. Στην εποχή μας, πριν το iPhone κανείς δεν ήξερε ότι χρειαζόταν smartphone και μάλιστα με τόσες λειτουργίες, σήμερα είναι αναντικατάστατο. Μην περιμένετε την τέλεια στιγμή για να ξεκινήσετε κάτι. Πολλές φορές μπορείτε να είστε εσείς εκείνος που θα οδηγήσει τις εξελίξεις.

Πας με το «ρεύμα»
Καθημερινά διαβάζουμε εκατοντάδες ειδήσεις, μελέτες, στατιστικές. Καθημερινά παρουσιάζονται νέα προϊόντα, υπηρεσίες, εφαρμογές. Δεν χρειάζεται να αντιδρούμε σε κάθε τι από όλα αυτά, δεν είναι ανάγκη να υιοθετούμε κάθε μικρό και μεγάλο trend που παρουσιάστηκε στη δημόσια σφαίρα και στα social media. Αντίθετα, πρέπει να βρίσκουμε τη ρίζα, τη βάση κάθε τάσης, να κρίνουμε αυτή αν έχει σχέση με τη δραστηριότητά μας και να επικεντρώνουμε εκεί τις προσπάθειές μας. Για παράδειγμα, αν δουλειά μας είναι οι πωλήσεις ή το μάρκετινγκ είναι πιο χρήσιμο να μελετήσουμε την ανθρώπινη ψυχολογία παρά τις τελευταίες εξελίξεις στα εργαλεία και τις προωθητικές ενέργειες στα social media.

Προσπαθείς μόνος σου
Οι επιτυχημένοι άνθρωποι περιστοιχίζονται από άλλους επιτυχημένους ανθρώπους. Όχι από έπαρση ή σνομπισμό, αλλά επειδή μοιράζονται κοινές αξίες και ιδέες. Επιπλέον, κανείς δεν μπορεί να πορευτεί εντελώς μόνος του. Ακόμα και οι συμβουλές για αδυνάτισμα περιλαμβάνουν το να προσπαθεί κανείς μέσα σε ομάδα· είναι αποτελεσματικότερο. Φτιάξτε δίκτυο συνεργατών, επιχειρηματικών φίλων, μια άτυπη ή επίσημη ομάδα brainstorming από διαφορετικούς κύκλους, οι καλύτερες ιδέες έρχονται με τη συλλογική σκέψη.

Έλλειψη αυτοπεποίθησης
Αν δεν πιστεύετε πραγματικά ότι θα πετύχετε τότε δεν υπάρχει καν λόγος να προσπαθήσετε· ο ίδιος σας ο εαυτός θα σας σαμποτάρει κάθε στιγμή. Πρέπει να έχετε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας, θέληση και όραμα επιτυχίας, παρά τις όποιες πρόσκαιρες αποτυχίες και τα εμπόδια στη διαδρομή.

Έλλειψη ισορροπίας
Η εργασία μας είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, αλλά δεν πρέπει να γίνεται η ίδια μας η ζωή. Η οικογένεια, οι φίλοι, η ξεκούραση, η απόλαυση μικρών και μεγάλων πραγμάτων, όλα όσα μας κάνουν χαρούμενους πρέπει να έχουν σαφή και διαχωρισμένο ρόλο στην καθημερινότητά μας. Διαφορετικά θα είμαστε μεν επιτυχημένοι, αλλά όχι και ευτυχισμένοι.

Η δύναμη σου είναι ο εαυτός σου…επένδυσε σε αυτόν!

Επενδύω σημαίνει τοποθετώ τα χρήματα μου, τον χρόνο μου, την ενέργεια μου, την προσοχή μου με απώτερο σκοπό βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα να έχω κέρδος. Σε εμάς τις γυναίκες αρέσει πολύ το να επενδύουμε, το θέμα είναι επενδύουμε τελικά ή μήπως ξοδεύουμε; Το ξόδεμα είναι σπατάλη όλων των παραπάνω χωρίς να έχουμε κάποιο κέρδος από αυτό. Αλήθεια έχεις αναρωτηθεί που ξοδεύεις το πιο πολύτιμο αγαθό που έχεις και είναι ο χρόνος σου, που σπαταλάς τα χρήματα σου, τον εαυτό σου, την ζωή σου ολόκληρη;;

Αρκετές φορές αγοράσαμε ρούχα και μάλιστα κάποιες φορές δεν τα φορέσαμε καν, τα ξεχάσαμε ή τελικά δεν μας άρεσαν, ακόμη και αντικείμενα έχουμε αγοράσει που δεν χρησιμοποιήσαμε ποτέ. Αν  μια άλλη οπτική στον τρόπο που σκέφτεσαι, οτιδήποτε έχει ουσία και διάρκεια χαράς για εσένα, οτιδήποτε σε κάνει να νιώθεις δημιουργική, τότε σίγουρα θα έχεις ξεκινήσει να επενδύεις σε εσένα.

Πως αλήθεια περνάς τον χρόνο σου; Δουλεύεις, συντηρείς ένα σπίτι, μια οικογένεια, παιδιά, τρως, κοιμάσαι και την επόμενη μέρα πάλι από την αρχή; Και εσύ που είσαι μέσα σε όλο αυτό; Επενδύεις έστω και μισή ώρα από τον χρόνο σου για να κάνεις κάτι ΜΟΝΟ για εσένα; Κάτι που πραγματικά θα σε ωφελήσει και θα σε κάνει να νιώσεις ικανοποίηση;

Δώσε χρόνο σε εσένα να σε καταλάβεις, τι σκέπτεσαι, πως νιώθεις, τι κάνεις , γιατί το κάνεις κατά την διάρκεια της ημέρας. Εάν δεν σε καταλάβεις πώς περιμένεις να σε καταλάβουν οι άλλοι; Σου προσφέρεις κάτι από όλα αυτά που προσφέρεις στους γύρω σου που τους ακούς, τους συμπαραστέκεσαι, τους αφουγκράζεσαι, που τρέχεις για να τους τα προλάβεις όλα; Και αν δεν γνωρίζεις πώς να το κάνεις ζήτα βοήθεια από κάποιον που ξέρει.

Tις περισσότερες φορές επενδύουμε όλο μας το είναι, σε πράγματα, ανθρώπους, καταστάσεις που είναι έξω από εμάς βάζοντας στην άκρη την πιο σημαντική σχέση που έχουμε, την σχέση με τον εαυτό μας.

Αυτό συμβαίνει γιατί μας έμαθαν από πολύ μικρή ηλικία ότι είναι εγωιστικό να ασχολούμαστε με εμάς και να μας έχουμε ως προτεραιότητα. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει διότι ο μόνος τρόπος για να βελτιώσουμε τις σχέσεις με τους γύρω μας είναι να επενδύσουμε στην σχέση που έχουμε με τον εαυτό μας.

Έτσι αποκτούμε μια παντοτινή φίλη που θα μας ενθαρρύνει, θα μας στηρίζει, θα μας πιστεύει , θα μας διασκεδάζει, θα μας ακούει, θα μας συμβουλεύει, θα είναι πάντα εκεί για εμάς και δεν είναι άλλη από τον εαυτό μας..