ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (4.76-4.146)

Τοῦ δ᾽ ἀγορεύοντος ξύνετο ξανθὸς Μενέλαος,

καί σφεας φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·
«Τέκνα φίλ᾽, ἦ τοι Ζηνὶ βροτῶν οὐκ ἄν τις ἐρίζοι·
ἀθάνατοι γὰρ τοῦ γε δόμοι καὶ κτήματ᾽ ἔασιν·
80 ἀνδρῶν δ᾽ ἤ κέν τίς μοι ἐρίσσεται, ἠὲ καὶ οὐκί,
κτήμασιν. ἦ γὰρ πολλὰ παθὼν καὶ πόλλ᾽ ἐπαληθεὶς
ἠγαγόμην ἐν νηυσὶ καὶ ὀγδοάτῳ ἔτει ἦλθον·
Κύπρον Φοινίκην τε καὶ Αἰγυπτίους ἐπαληθείς,
Αἰθίοπάς θ᾽ ἱκόμην καὶ Σιδονίους καὶ Ἐρεμβοὺς
85 καὶ Λιβύην, ἵνα τ᾽ ἄρνες ἄφαρ κεραοὶ τελέθουσι.
τρὶς γὰρ τίκτει μῆλα τελεσφόρον εἰς ἐνιαυτόν.
ἔνθα μὲν οὔτε ἄναξ ἐπιδευὴς οὔτε τι ποιμὴν
τυροῦ καὶ κρειῶν, οὐδὲ γλυκεροῖο γάλακτος,
ἀλλ᾽ αἰεὶ παρέχουσιν ἐπηετανὸν γάλα θῆσθαι.
90 ἧος ἐγὼ περὶ κεῖνα πολὺν βίοτον συναγείρων
ἠλώμην, τῆός μοι ἀδελφεὸν ἄλλος ἔπεφνε
λάθρῃ, ἀνωϊστί, δόλῳ οὐλομένης ἀλόχοιο·
ὣς οὔ τοι χαίρων τοῖσδε κτεάτεσσιν ἀνάσσω.
καὶ πατέρων τάδε μέλλετ᾽ ἀκουέμεν, οἵ τινες ὑμῖν
95 εἰσίν, ἐπεὶ μάλα πολλὰ πάθον, καὶ ἀπώλεσα οἶκον
εὖ μάλα ναιετάοντα, κεχανδότα πολλὰ καὶ ἐσθλά.
ὧν ὄφελον τριτάτην περ ἔχων ἐν δώμασι μοῖραν
ναίειν, οἱ δ᾽ ἄνδρες σόοι ἔμμεναι, οἳ τότ᾽ ὄλοντο
Τροίῃ ἐν εὐρείῃ, ἑκὰς Ἄργεος ἱπποβότοιο.
100 ἀλλ᾽ ἔμπης, πάντας μὲν ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων
πολλάκις ἐν μεγάροισι καθήμενος ἡμετέροισιν
ἄλλοτε μέν τε γόῳ φρένα τέρπομαι, ἄλλοτε δ᾽ αὖτε
παύομαι· αἰψηρὸς δὲ κόρος κρυεροῖο γόοιο.
τῶν πάντων οὐ τόσσον ὀδύρομαι, ἀχνύμενός περ,
105 ὡς ἑνός, ὅς τέ μοι ὕπνον ἀπεχθαίρει καὶ ἐδωδὴν
μνωομένῳ, ἐπεὶ οὔ τις Ἀχαιῶν τόσσ᾽ ἐμόγησεν
ὅσσ᾽ Ὀδυσεὺς ἐμόγησε καὶ ἤρατο. τῷ δ᾽ ἄρ᾽ ἔμελλεν
αὐτῷ κήδε᾽ ἔσεσθαι, ἐμοὶ δ᾽ ἄχος αἰὲν ἄλαστον
κείνου, ὅπως δὴ δηρὸν ἀποίχεται, οὐδέ τι ἴδμεν,
110 ζώει ὅ γ᾽ ἦ τέθνηκεν. ὀδύρονται νύ που αὐτὸν
Λαέρτης θ᾽ ὁ γέρων καὶ ἐχέφρων Πηνελόπεια
Τηλέμαχός θ᾽, ὃν λεῖπε νέον γεγαῶτ᾽ ἐνὶ οἴκῳ.»
Ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἄρα πατρὸς ὑφ᾽ ἵμερον ὦρσε γόοιο,
δάκρυ δ᾽ ἀπὸ βλεφάρων χαμάδις βάλε πατρὸς ἀκούσας,
115 χλαῖναν πορφυρέην ἄντ᾽ ὀφθαλμοῖϊν ἀνασχὼν
ἀμφοτέρῃσιν χερσί. νόησε δέ μιν Μενέλαος,
μερμήριξε δ᾽ ἔπειτα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμὸν
ἠέ μιν αὐτὸν πατρὸς ἐάσειε μνησθῆναι,
ἦ πρῶτ᾽ ἐξερέοιτο ἕκαστά τε πειρήσαιτο.
120 Ἧος ὁ ταῦθ᾽ ὅρμαινε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν,
ἐκ Ἑλένη θαλάμοιο θυώδεος ὑψορόφοιο
ἤλυθεν Ἀρτέμιδι χρυσηλακάτῳ ἐϊκυῖα.
τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἅμ᾽ Ἀδρήστη κλισίην εὔτυκτον ἔθηκεν,
Ἀλκίππη δὲ τάπητα φέρεν μαλακοῦ ἐρίοιο,
125 Φυλὼ δ᾽ ἀργύρεον τάλαρον φέρε, τόν οἱ ἔδωκεν
Ἀλκάνδρη, Πολύβοιο δάμαρ, ὃς ἔναι᾽ ἐνὶ Θήβῃς
Αἰγυπτίῃς, ὅθι πλεῖστα δόμοις ἐν κτήματα κεῖται·
ὃς Μενελάῳ δῶκε δύ᾽ ἀργυρέας ἀσαμίνθους,
δοιοὺς δὲ τρίποδας, δέκα δὲ χρυσοῖο τάλαντα.
130 χωρὶς δ᾽ αὖ Ἑλένῃ ἄλοχος πόρε κάλλιμα δῶρα·
χρυσέην τ᾽ ἠλακάτην τάλαρόν θ᾽ ὑπόκυκλον ὄπασσεν
ἀργύρεον, χρυσῷ δ᾽ ἐπὶ χείλεα κεκράαντο.
τόν ῥά οἱ ἀμφίπολος Φυλὼ παρέθηκε φέρουσα
νήματος ἀσκητοῖο βεβυσμένον· αὐτὰρ ἐπ᾽ αὐτῷ
135 ἠλακάτη τετάνυστο ἰοδνεφὲς εἶρος ἔχουσα.
ἕζετο δ᾽ ἐν κλισμῷ, ὑπὸ δὲ θρῆνυς ποσὶν ἦεν.
αὐτίκα δ᾽ ἥ γ᾽ ἔπεσσι πόσιν ἐρέεινεν ἕκαστα·
«Ἴδμεν δή, Μενέλαε διοτρεφές, οἵ τινες οἵδε
ἀνδρῶν εὐχετόωνται ἱκανέμεν ἡμέτερον δῶ;
140 ψεύσομαι ἦ ἔτυμον ἐρέω; κέλεται δέ με θυμός.
οὐ γάρ πώ τινά φημι ἐοικότα ὧδε ἰδέσθαι
οὔτ᾽ ἄνδρ᾽ οὔτε γυναῖκα, σέβας μ᾽ ἔχει εἰσορόωσαν,
ὡς ὅδ᾽ Ὀδυσσῆος μεγαλήτορος υἷϊ ἔοικε,
Τηλεμάχῳ, τὸν λεῖπε νέον γεγαῶτ᾽ ἐνὶ οἴκῳ
145 κεῖνος ἀνήρ, ὅτ᾽ ἐμεῖο κυνώπιδος εἵνεκ᾽ Ἀχαιοὶ
ἤλθεθ᾽ ὑπὸ Τροίην, πόλεμον θρασὺν ὁρμαίνοντες.»

***

Αλλά άκουσε ο ξανθός Μενέλαος τον θαυμασμό του,
και του αντιμίλησε με λόγια που πετούσαν σαν πουλιά:
«Αγαπημένα μου παιδιά, δεν πρέπει ένας θνητός
ν᾽ ανταγωνίζεται τον Δία, γιατί είναι αθάνατα τα κτίσματα,
αθάνατα και τα αποκτήματά του.
80 Ίσως μπορούσε κάποιος άνθρωπος να παραβγεί μαζί μου, ίσως κι όχι,
στα πλούτη που κατέχω. Όσα μετά από τόσα πάθη
και άλλη τόση περιπλάνηση έφερα εδώ με τα καράβια μου,
γυρίζοντας αργά στον όγδοο χρόνο.
Περιπλανήθηκα στην Κύπρο, στη Φοινίκη και στην Αίγυπτο,
έφτασα στους Αιθίοπες, τους Σιδονίους κι Ερεμβούς,
και πέρα ως τη Λιβύη, όπου τ᾽ αρνιά μόλις γεννιούνται
βγάζουν κέρατα — εκεί γεννούν τα πρόβατα
μέσα στον ίδιο χρόνο τρεις φορές.
Στα μέρη τους, μήτε αρχοντόπουλο μήτε βοσκός δεν μένει
από τυρί και κρέας, δεν του απολείπει γάλα γλυκούτσικο,
αφού καθημερνά κι αδιάκοπα τους δίνουν γάλα
γι᾽ άρμεγμα τ᾽ αρνιά τους.
90 Κι όμως, όσο καιρόν εγώ παράδερνα, μαζεύοντας τόσα αγαθά,
βρήκε τον χρόνο ο άλλος κι έσφαξε τον αδελφό μου, λαθραία κι ανέλπιστα,
με δόλο της καταραμένης του γυναίκας —
γι᾽ αυτό δεν χαίρομαι που βασιλεύω μες στα πλούτη μου.
Θα το ᾽χετε, φαντάζομαι, κι εσείς ακούσει απ᾽ τους γονείς σας,
όποιοι και να ᾽ναι· υπέφερα πολύ, το σπιτικό μου ρήμαξε
στην πιο μεγάλη ακμή του, τότε που φύλαγε περιουσία πολύτιμη.
Παρ᾽ όλα ταύτα, θα προτιμούσα να ζούσα τώρα με το ένα τρίτο της
σ᾽ αυτό το σπίτι, φτάνει να ήσαν σώοι όσοι αφανίστηκαν τότε
στης Τροίας τον κάμπο μακριά απ᾽ το ιππόβοτο Άργος.
100 Γι᾽ αυτό θρηνώ κι οδύρομαι, σε τούτο το παλάτι καθισμένος
ώρες ατέλειωτες, όταν τους σκέφτομαι, όλους· άλλοτε ξαλαφρώνω την ψυχή μου
με το κλάμα, άλλοτε πάλι σταματώ, γιατί κι ο κρύος γόος
γρήγορα χορταίνεται.
Αλλά κανέναν άλλον τόσο δεν θρηνώ, παρόλο που με σφάζει ο πόνος,
όσο τον ένα εκείνον· εχθρεύομαι τον ύπνο και το φαγητό,
όταν τον φέρνει ο νους μου, αφού κανένας άλλος Αχαιός δεν δοκιμάστηκε
μ᾽ όσα δοκίμασε ο Οδυσσέας και σήκωσε. Του έμελλε όμως
μοίρα θλιβερή, κι εμένα αλησμόνητος, αβάστακτος καημός
για κείνον· που χάθηκε, πάει καιρός, και πια δεν ξέρουμε
110 αν ζει ή πέθανε. Τον κλαιν, ακούω, ο γέροντας Λαέρτης,
η Πηνελόπη συνετή και βέβαια ο Τηλέμαχος,
που νεογέννητο μωρό τον άφησε στο σπίτι.»
Μιλώντας έτσι, ξύπνησε τον πόθο του πατέρα του στον νέο,
που βούρκωσε· το δάκρυ κύλησε στη γη από τα βλέφαρά του
ακούγοντας τ᾽ όνομα του πατέρα του,
κι αμέσως ανασήκωσε την πορφυρή χλαμύδα
με τα δυο του χέρια σκεπάζοντας τα μάτια του. Αλλά ο Μενέλαος
τον είδε και κατάλαβε· νους και ψυχή του ταλαντεύθηκαν
αν έπρεπε να τον αφήσει να μνημονεύσει μόνος τον πατέρα του,
ή να τον δοκιμάσει πρώτος, αυτός ρωτώντας τα καθέκαστα.
120 Κι όσο το δίλημμα αναθίβανε στον νου και στην ψυχή του,
φάνηκε η Ελένη, κατεβαίνοντας από τον μυρισμένο θάλαμό της,
σαν άλλη Άρτεμη με τα χρυσά της βέλη.
Μαζί της η Αδρήστη, που κάθισμα άνετο της έστησε,
η Αλκίππη, που της έφερε μάλλινο μαλακό κιλίμι,
κι ακόμη η Φυλώ, που της κρατούσε το ασημένιο της πανέρι, χάρισμα αυτό
από την Αλκάνδρη, ταίρι του Πόλυβου, που τώρα τη Θήβα κατοικούσε
της Αιγύπτου, όπου και το παλάτι του με τα πολλά του πλούτη.
Ο Πόλυβος, που χάρισε του Μενελάου δυο λουτήρες αργυρούς,
δυο τρίποδες και δέκα τάλαντα χρυσάφι.
130 Χώρια η γυναίκα του, που πρόσφερε πάγκαλα δώρα στην Ελένη·
ρόκα χρυσή κι εκείνο το ασημένιο κυλιστό πανέρι
μ᾽ ακρόχειλα μαλαματένια.
Αυτό της έφερε η Φυλώ, γεμάτο νήμα δουλεμένο,
και τεντωμένη επάνω του την ηλακάτη
με μαλλί μενεξεδένιο.
Κάθησε εκείνη στον στημένο θρόνο της, ακούμπησε τα πόδια στο σκαμνί,
κι αμέσως πήρε να ρωτά τον άντρα της το καθετί:
«Ξέρουμε αλήθεια, ευγενικέ Μενέλαε, για ποια γενιά καυχώνται
οι νέοι εδώ που βρέθηκαν μες στο δικό μας το παλάτι;
140 Παραίσθηση, ή θα πετύχω την αλήθεια; Θέλει η ψυχή μου ωστόσο να το πει:
ομολογώ, ποτέ μου ως τώρα δεν είδα άνθρωπο να μοιάζει τόσο
(άντρας, γυναίκα — τον βλέπω και θολώνει ο νους μου)
όπως αυτός στου μεγαλόψυχου Οδυσσέα τον γιο·
για τον Τηλέμαχο μιλώ, που νεογέννητο μωρό τον άφησε
τότε στο σπίτι εκείνος, όταν εσείς οι Αχαιοί,
για χάρη μου, μιας άθλιας σκύλας, φτάσατε κάτω από την Τροία
κι ανοίξατε τον άγριο πόλεμο.»

Ακόμα κι αν αποτελείς μειοψηφία του ενός, η αλήθεια είναι αλήθεια

Μπορεί η φήμη, η εξουσία και τα χρήματα να είναι πολύ συχνά τα κίνητρα των ανθρώπων, αλλά όλα αυτά είναι εφήμερα τελικά. Φαίνεται ποτέ να μην είναι αρκετά από μόνα τους. Αν κανείς δεν έχει βρει μία σταθερότερη πηγή αυτο-αξίας, αναζητάει όλο και περισσότερα. Υπάρχει πάντα κάτι περισσότερο που μπορούμε να αποκτήσουμε. Αξίζει τελικά όλο αυτό το κυνηγητό;

Ο πραγματικός θησαυρός, που είναι δύσκολο να τον ανακαλύψουμε, βρίσκεται προς άλλη κατεύθυνση, έτσι κι εμείς δυσκολευόμαστε να τον βρούμε και αρκούμαστε σε αυτά τα υποκατάστατα (φήμη, εξουσία, χρήματα).

Η ικανοποίηση που αυτά τα υποκατάστατα προσφέρουν είναι μεν πραγματική, αλλά είναι πρόσκαιρη και παραπλανητική. Μοιάζει με όλους τους κοινούς εθισμούς. Διαρκεί για λίγο και σιγά σιγά σε κάνει εξαρτημένο.

Είναι μία προσωπική μου πεποίθηση ότι όλοι οι εθισμοί προκύπτουν από μία καταπίεση μας να “χωρέσουμε” στα διάφορα κοινωνικά καλούπια. Ο εθισμός προκύπτει ως αντίδραση σε αυτή την κοινωνική πίεση. Δυστυχώς κανείς δεν ξεφεύγει από αυτή την πίεση και έτσι όλοι μας, λίγο ή πολύ, έχουμε αναπτύξει εξαρτητικές προσωπικότητες.

Ποιο θα μπορούσε να είναι το αντίδοτο;

Η απάντηση είναι προφανής για τη λογική μας και είναι αποδοχή της μοναδικότητας. Αυτό σε προσωπικό επίπεδο σημαίνει να είμαστε αυθεντικοί. Να προσφέρουμε στον κόσμο κάτι αληθινό και χαρακτηριστικό μας. Η αυθεντικότητα είναι η αλήθεια μας. Και βασικό γνώρισμα της αλήθειας είναι ότι είναι άφθαρτη και πάντα επικρατεί στο τέλος. Άσχετα με το αν πετύχαμε επαγγελματικά, αν γίναμε πλούσιοι ή δημοφιλείς, αυτά λίγη σημασία έχουν.

Πρόκειται για το μεγαλύτερο δράμα να ζήσει κανείς μια ψεύτικη ζωή με μία ψεύτικη ταυτότητα.

Για να είναι κανείς αυθεντικός θα πρέπει να έχει ανεπτυγμένες κάποιες αρετές. Ανθεκτικότητα στην επικριτικότητα, θάρρος γνώμης, λήψη ρίσκων, αγάπη για την αλήθεια, απεξάρτηση από κοινωνικά πρέπει και πολλές άλλες.

Δυστυχώς η επίτευξη της αυθεντικότητας αποτελεί σχεδόν άθλο στη σύγχρονη εποχή όπου προβάλλονται συνεχώς νέα πρότυπα.

Όμως, από την άλλη, ποτέ άλλοτε ο άνθρωπος δεν είχε τόση πρόσβαση σε πληροφορίες που μπορούν να τον βοηθήσουν να χαράξει τον δρόμο που τον εκφράζει.

Στο τέλος της ημέρας τι είναι αυτό που όλοι οι άνθρωποι θέλουμε; Να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε, να συγκινήσουμε και να συγκινηθούμε. Ποιος είναι αυτός που θέλει μια ψεύτικη αγάπη; Μία ψεύτικη συγκίνηση; Το ψέμα είναι ένα προϊόν με ημερομηνία λήξης, ενώ η αλήθεια παραμένει αναλλοίωτη και θριαμβεύει.

Ακόμα κι αν αποτελείς μειοψηφία του ενός, η αλήθεια είναι αλήθεια.

Τα πιο φωτεινά χαμόγελα ανήκουν σε όσους γνωρίστηκαν με το σκοτάδι

Υπάρχουν και κάποιοι άνθρωποι που έχουν μάθει να ζουν με έναν φόβο κρυμμένο. Έναν φόβο που θρέφουν οι ίδιοι υποσυνείδητα, αλλά ταυτόχρονα μισούν γιατί τους καταδικάζει σε μία μοναχική ζωή.

Το μέσα τους είναι πεδίο μάχης, όπου αντίπαλοι είναι δύο εαυτοί. Αυτός που ζητά το κάτι παραπάνω και θέλει να διεκδικήσει και ο άλλος που κρύβεται σαν φοβισμένο παιδί πίσω από την πόρτα.

Σε έναν ονειρικό τους κόσμο θα μπορούσαν με ευκολία να πάρουν το ρίσκο να δοθούν ολοκληρωτικά, να ανοιχτούν χωρίς τον φόβο της απόρριψης ,της εγκατάλειψης, του πληγώματος. Εκεί, όλοι θα άνοιγαν τις αγκάλες τους στην αγάπη τους και θα ανταπέδιδαν σε διπλάσιες ποσότητες. Η πραγματικότητα όμως δεν είναι πάντοτε ρόδινη. Κάτι οι παιδικές τραυματικές εμπειρίες, κάτι οι λάθος φιλίες και ένας έρωτας που ξεψύχησε πριν ξημερώσει, τους έκαναν να κλειστούν στο καβούκι τους.

Μιλώ για εκείνους τους ανθρώπους που συνήθως δεν μιλούν πολύ για τον εαυτό τους, αλλά κάνουν άπειρους διαλόγους μέσα στο μυαλό τους.

Πολλοί δε θα τους καταλάβουν, γιατί δεν μπορούν να τους νοιώσουν. Ίσως τους βαφτίσουν περίεργους, κλειστούς, μυστικοπαθείς. Άλλοι θα σαγηνευτούν από αυτούς, καθώς θα τους θεωρήσουν αίνιγμα μυστήριο, κλειδωμένο κουτί θησαυρού, κείμενο που διψούν να αποκωδικοποιήσουν. Και άλλοι θα τους αναγνωρίσουν αμέσως με ένα βλέμμα γιατί θα δουν τον ίδιο τους τον εαυτό να καθρεπτίζεται στα μάτια τους.

Θα τους εντοπίσουν από αυτό το αληθινό χαμόγελο. Αυτό το χαμόγελο που ξεγελά πολλούς και τους κάνει να νομίζουν εσφαλμένα πως είναι απόρροια μίας ήρεμης και εύκολης ζωής και κάπως έτσι σιγοβράζει η ζήλια μέσα τους. Δεν γνωρίζουν όμως πως τα πιο φωτεινά χαμόγελα ανήκουν σε εκείνους που έχουν ζήσει για καιρό στο σκοτάδι.

Σε αυτή την ζωή εκτιμάς το οτιδήποτε μέσα από το αντίθετό του. Εκτιμούμε την ζωή επειδή γνωρίζουμε πως θα επέλθει ο θάνατος. Λατρεύουμε το καλοκαίρι γιατί βιώνουμε το ψύχος του χειμώνα. Απολαμβάνουμε τις όμορφες στιγμές ακριβώς επειδή υπάρχουν οι άσχημες. Εκείνες τις ώρες λοιπόν, που οι δαίμονες απουσιάζουν από τις κάμαρες του νου τους, ένας ήλιος ανατέλλει στην ψυχή τους στολίζοντας το πρόσωπό τους με ένα φωτεινό χαμόγελο.

Το κάθε σήμερα για αυτούς είναι σαν την σελήνη. Μια λαμπερά αισιόδοξη ύπαρξη πάνω στο μαύρο πέπλο του παρελθόντος. Όταν λοιπόν αυτοί οι άνθρωποι γελούν, γελούν με την καρδιά τους, γιατί νιώθουν ευγνώμονες για την όμορφη στιγμή που τους δόθηκε. Δεν γελά μόνο το στόμα τους αλλά και τα μάτια τους, τα οποία πολλές νύχτες φιλοξένησαν θάλασσες που αγκάλιασαν τα μάγουλα τους.

Αν δεν σ’ αρέσουν τα βαθιά νερά μην ασχοληθείς με αυτούς τους ανθρώπους, γιατί δεν τους ταιριάζουν οι ρηχότητες. Συνήθως κολυμπούν στα βαθιά μονάχοι, από επιλογή.

Μοιάζουν να έχουν εθιστεί στην μοναξιά τους αλλά μέσα τους ικετεύουν για ένα ζεστό ψυχικό άγγιγμα.

Θέλει κόπο να φτάσεις μέχρι τα νερά τους, αλλά αν σ’ αφήσουν να κολυμπήσεις πλάι τους δεν θα σε αφήσουν ποτέ μονάχο σου απέναντι σε κύμα.

Η κακία είναι γονιδιακή ή επίκτητη;

Όλοι έχουμε τουλάχιστον, ακούσει για το γονίδιο του εγωισμού, αλλά όπως αποδεικνύεται από πρόσφατες μελέτες, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, τα γονίδια ευθύνονται για την κακεντρεχή συμπεριφορά. Ερευνητές του πανεπιστημίου του Εδιμβούργου μελέτησαν τη βίαια συμπεριφορά βακτηρίων και εντόμων και κατέληξαν ότι η κακεντρεχής συμπεριφορά είναι σε πολλές περιπτώσεις δικαιολογημένη καθώς αποτελεί έκφραση του γενετικού μας υλικού. O Αντι Γκάρντνερ και ο Στιούαρτ Γουέστ του Ινστιτούτου Μοριακής, Ζωικής και Πληθυσμιακής Βιολογίας ανακάλυψαν δεκάδες μικροοργανισμούς και έντομα που κάνουν ό,τι μπορούν για να βλάψουν άλλες μορφές ζωής, ακόμα και αν αυτό συνεπάγεται τον ίδιο το θάνατό τους, στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν την επιβίωση κάποιου δικού τους. «Γνωρίζουμε ότι οι οργανισμοί έχουν εξελικτικούς λόγους να είναι εγωιστές ή αντιθέτως, να επιδεικνύουν αλτρουιστική συμπεριφορά έναντι των συγγενών τους. Ωστόσο, η κακεντρέχεια θεωρείτο βιολογικώς ανέφικτη. H έρευνά μας όμως δείχνει ότι διαθέτουμε μία ομάδα γονιδίων που καθορίζει και ελέγχει τέτοιες συμπεριφορές».

Πρότυπα συμπεριφορών

Στον μικρόκοσμο των βακτηρίων και των εντόμων, τα γονίδια ενθαρρύνουν την ποταπή, βίαια συμπεριφορά και δημιουργούν πρότυπα συμπεριφοράς που θα θεωρούνταν ηρωικά παραδείγματα αυτοθυσίας αν αναφέρονταν στον Άνθρωπο. Το E. Coli (ένα κολοβακτηρίδιο) όταν δεν υπάρχει αρκετή τροφή για την επιβίωση της αποικίας «αυτοκτονεί». Στην πραγματικότητα εκρήγνυται απελευθερώνοντας τοξίνες που σκοτώνουν τα διαφορετικά βακτήρια γύρω του. Τα υπόλοιπα E. Coli της αποικίας του «καμικάζι» έχουν ανοσία στις τοξίνες αυτές. Έτσι με την αυτοθυσία του το πρώτο βακτήριο αυξάνει τη διαθέσιμη τροφή για την υπόλοιπη αποικία. Ανάλογη συμπεριφορά επιδεικνύουν και διάφορα έντομα, όπως οι σφήκες που χρησιμοποιούν τις κάμπιες ως «ζωντανές αποθήκες τροφίμων» για τις νύμφες τους. Ωστόσο, μέχρι σήμερα η εξελικτική βιολογία δεν είχε μελετήσει το φαινόμενο επειδή πίστευαν ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά ήταν επίκτητη και αφορούσε αποκλειστικά τον Άνθρωπο. H ανθρώπινη κακία είναι πιο περίπλοκο φαινόμενο που προφανώς δεν ελέγχεται αποκλειστικά από το γενετικό υλικό αλλά διαμορφώνεται από τις πεποιθήσεις και το περιβάλλον. Καθημερινά οι ερευνητές βρίσκουν νέα γονίδια που ευθύνονται για κάποια συμπεριφορά με αποτέλεσμα να υποχωρεί η θεωρία της «επίκτητης συμπεριφοράς».

Αντιευθραυστότητα. Πέρα από την ανθεκτικότητα, διότι τελικά, πάντα συμβαίνει κάτι έξω από το κανονικό, είναι θέμα χρόνου

Λέει ο μύθος πως όταν ο Ηρακλής πήγε για πρώτη φορά να αντιμετωπίσει τη Λερναία Ύδρα, ένιωσε απελπισία βλέποντας ότι, όταν της έκοβε ένα κεφάλι, φύτρωναν δύο άλλα. Ποτέ δε θα μπορούσε να τη σκοτώσει, αφού γινόταν όλο και πιο δυνατή κάθε φορά που δεχόταν πλήγμα.

Ο λιβανικής καταγωγής δοκιμιογράφος Νίκολας Τάλεμπ εξηγεί στο βιβλίο του Αντιευθραυστότητα ότι έχουμε τη λέξη “ευθραστότητα” για να χαρακτηρίζουμε πράγματα, πρόσωπα ή οργανώσεις που εξασθενούν όταν δέχονται πλήγμα και τις λέξεις “στιβαρότητα” ή “ανθεκτικότητα” για να χαρακτηρίζουμε πράγματα που αντέχουν το πλήγμα χωρίς να εξασθενίσουν, αλλά δεν υπάρχει λέξη σε καμία γλώσσα για “εκείνο που δυναμώνει όταν δέχεται πλήγμα” (ως ένα σημείο).

Για να μιλήσουμε για τη δύναμη της Λερναίας Ύδρας, για εκείνο που γίνεται πιο δυνατό όταν δέχεται πλήγμα, ο Νίκολας Τάλεμπ προτείνει να χρησιμοποιούμε τη λέξη “αντιευθραυστότητα”.

Πίσω από αυτή την ιδέα φαίνεται να βρίσκεται η διάσημη ρήση του Νίτσε:
“Ό,τι δεν μας σκοτώνει μας κάνει πιο δυνατούς”.

Ας δούμε τώρα πώς μπορούμε να εφαρμόσουμε την ιδέα αυτή στην καθημερινότητά μας. Πώς μπορούμε να είμαστε πιο αντιεύθραυστοι;

1. Προσθέτουμε πλεόνασμα στη ζωή μας

Αντί να έχεις μόνο έναν μισθό, αναζήτησε τον τρόπο να κερδίσεις χρήματα με τα χόμπι σου, σε άλλες δουλειές ή στήνοντας το δικό σου μαγαζί. Άμα έχεις μόνο έναν μισθό, είναι πιθανόν να μείνεις χωρίς τίποτα, αν η επιχείρηση που σε απασχολεί έχει προβλήματα ή τα πάει άσχημα και σε αφήσει σε κατάσταση ευθραυστότητας.

Το ίδιο μπορεί να εφαρμοστεί και στον κύκλο των φίλων και των προσωπικών ενδιαφερόντων. Σημαίνει, όπως λέει η αγγλική παροιμία, να “μη βάζουμε όλα τα αυγά στο ίδιο καλάθι”.

Στο πεδίο των ερωτικών σχέσεων, υπάρχουν άτομα που επικεντρώνονται αποκλειστικά στο ταίρι τους και όλος ο κόσμος τους είναι αυτό. Σε τέτοιες περιπτώσεις, αν η σχέση χαλάσει, τα άτομα αυτά τα χάνουν όλα, ενώ αν έχουν καλλιεργήσει καλές φιλίες και μια πλούσια ζωή, θα τους είναι πιο εύκολο να τραβήξουν μπροστά μετά την καταστροφή.

Θα είναι αντιεύθραυστοι.

Ίσως αυτή τη στιγμή να σκέφτεσαι: “Δεν χρειάζομαι περισσότερα από έναν μισθό και μια δουλειά και με τους παντοτινούς μου φίλους είμαι ευτυχισμένος. Τι ανάγκη έχω να προσθέσω κι άλλα πράγματα;”
Με τα λόγια του Τάλεμπ: “Μπορεί να μοιάζει χάσιμο χρόνου, γιατί κανονικά δεν συμβαίνει τίποτα έξω από το κανονικό. Αλλά, τελικά, πάντα συμβαίνει κάτι έξω από το κανονικό, είναι θέμα χρόνου”.

2. Να παίζεις με συντηρητικό τρόπο σε κάποιες περιοχές και να παίρνεις πολλά μικρά ρίσκα σε άλλες

Ο χώρος της οικονομίας είναι πολύ χρήσιμος για να εξηγήσουμε αυτή την ιδέα.

Αν έχεις αποταμιεύσει 10.000 ευρώ, μπορείς να βάλεις τα 9.000 σε μια εισηγμένη εταιρεία ή να τα καταθέσεις σε κλειστό λογαριασμό και τα άλλα 1.000 ευρώ να τα επενδύσεις σε δέκα νέες επιχειρήσεις με μεγάλη δυναμική ανάπτυξης, 100 ευρώ σε καθεμιά.

Ένα πιθανό σενάριο είναι τρεις από τις επιχειρήσεις να χρεοκοπήσουν (χάνεις 300 ευρώ), άλλες τρεις να χάσουν αξία στο χρηματιστήριο (χάνεις άλλα 100 με 200 ευρώ), δύο ανεβαίνουν σε αξία (κερδίζεις 100 με 200 ευρώ) και μια από τις επιχειρήσεις αυξάνει την αξία της δέκα φορές και παραπάνω (κερδίζεις 900 ευρώ ή και περισσότερα).

Αν κάνεις τους υπολογισμούς, κερδίζεις χρήματα, παρόλο που τρεις από τις επιχειρήσεις έχουν χρεοκοπήσει! Έχουμε βγει κερδισμένοι παρά τη ζημία, όπως η Λερναία Ύδρα.

Το κλειδί για να αποκτήσουμε αντιευθραυστότητα είναι να αναλαμβάνουμε μικρά ρίσκα που δε θα μας αποφέρουν μεγάλα κέρδη, χωρίς να εκτιθέμεθα σε μεγάλους κινδύνους που μπορεί να μας βουλιάξουν όπως, για παράδειγμα, αν βάλουμε και τις 10.000 ευρώ σε μια εταιρεία επενδύσεων αμφιβόλου κύρους που βλέπουμε να διαφημίζεται σε κάποια εφημερίδα.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: Το καλύτερο σπιτικό είναι εκείνο όπου τα χρήματα δεν αποκτώνται με αδικία

«Το καλύτερο σπιτικό είναι εκείνο όπου τα χρήματα δεν αποκτώνται με αδικία, δεν διατηρούνται με καχυποψία και ξοδεύονται χωρίς μετάνοια».

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ - ΕΠΤΑ ΣΟΦΩΝ ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ

Μου φαίνεται, Αίσωπε, πως θεωρείς οίκο τούτα εδώ τα στέγαστρα από λάσπη, ξύλο και κεραμίδια, σαν να θεωρούσες σαλιγκάρι το καύκαλο κι όχι το ζωντανό πλάσμα. Ήταν πολύ φυσικό, λοιπόν, να σου δώσει αφορμή για γέλιο ο Σόλων που, όταν είδε το σπίτι του Κροίσου με τα στολίδια και την πολυτέλειά του, δεν δήλωσε αμέσως ότι ο ιδιοκτήτης ζούσε εκεί ευτυχισμένη και μακάρια ζωή, επειδή ήθελε να δει το αγαθό μέσα στον ίδιο περισσότερο παρά στα όσα τον περιέβαλλαν. Είναι φανερό όμως πως δεν θυμάσαι καν την αλεπού σου. Εκείνη, που συναγωνιζόταν με τη λεοπάρδαλη για το ποια από τις δύο έχει τις περισσότερες αποχρώσεις, ζήτησε από τον δικαστή να κοιτάξει μέσα της, διότι εκεί φαινόταν πως έχει περισσότερες αποχρώσεις.

“Αυτή λοιπόν”, είπε, “είναι η απάντησή μου στον Αίσωπο και η συνεισφορά μου στην απαίτηση του Διοκλή. Από τους άλλους ο καθένας έχει το δικαίωμα να αποκαλύψει τη δική του άποψη”.

Τότε ο Σόλων είπε πως κατά τη γνώμη του το καλύτερο σπιτικό είναι εκείνο όπου τα χρήματα δεν αποκτώνται με αδικία, δεν διατηρούνται με καχυποψία και ξοδεύονται χωρίς μετάνοια.

-Ο Βίας είπε, πως είναι το σπιτικό εκείνο, μέσα στο οποίο ο αφέντης φέρεται από μόνος του όπως φέρεται έξω λόγω του νόμου.
-Ο Θαλής είπε, πως είναι το σπιτικό εκείνο, στο οποίο ο αφέντης μπορεί να έχει μεγαλύτερη ξεκούραση.
-Ο Κλεόβουλος είπε πως αν ο αφέντης έχει περισσότερους εκεί μέσα που τον αγαπούν απ’ όσους τον φοβούνται.
-Ο Πιττακός είπε, πως το καλύτερο σπίτι είναι εκείνο που δεν χρειάζεται τίποτα περιττό και δεν του λείπει τίποτα απαραίτητο.
-Ο Χίλων είπε, ότι το σπιτικό πρέπει να μοιάζει με βασιλευομένη πόλη. 

Έπειτα πρόσθεσε ότι ο Λυκούργος είπε στον άντρα που τον παρότρυνε να εγκαθιδρύσει δημοκρατία στην πόλη: “Εγκαθίδρυσε πρώτα στο σπίτι σου δημοκρατία”.

Φιλοσοφία και ατρωσία

Στην περιοχή της Ελλάδας, όταν άρχιζε ο 5ος π.Χ. αιώνας, εμφανίστηκαν ορισμένοι άνθρωποι, πολλοί από αυτούς γενειοφόροι, οι οποίοι ξεχώριζαν επειδή δε βαρύνονταν από το άγχος του γοήτρου που ταλάνιζε τους σύγχρονούς τους. Αυτοί οι φιλόσοφοι όχι μόνο παρέμεναν ανεπηρέαστοι από τις ψυχικές ή τις υλικές επιπτώσεις της φτώχειας, αλλά και διατηρούσαν την ψυχραιμία τους όταν δέχονταν προσβολές ή διαπόμπευση. 

Λέγεται ότι ο Σωκράτης είδε κάποτε να περιφέρεται στους δρόμους της Αθήνας ένας σωρός από χρυσάφι και κοσμήματα και αναφώνησε: «Για κοίτα πόσα πράγματα υπάρχουν που δεν τα θέλω!». Σε μια άλλη περίσταση ένας περαστικός που τον είδε να δέχεται προσβολές στην αγορά τον ρώτησε: «Δε σε πειράζει που σε βρίζουν;». Κι αυτός απάντησε: «Για ποιο λόγο; Εσύ θα το έπαιρνες προσωπικά αν σε κλοτσούσε ένας γάιδαρος;». Παρόμοια ήταν και η στάση ενός νεότερου, του Αντισθένη· όταν τον πληροφόρησαν ότι πολύς κόσμος στην Αθήνα είχε αρχίσει να τον εγκωμιάζει, ρώτησε: «Γιατί; Έκανα τίποτα κακό;». Παρά την ατυχή κατάληξη ορισμένων, φαίνεται πως το ρεύμα αυτό είχε έρεισμα, γιατί εκατό και πλέον χρόνια αργότερα, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος πέρασε από την Κόρινθο κι επισκέφτηκε το φιλόσοφο Διογένη, τον βρήκε να κάθεται κάτω από ένα δέντρο, ρακένδυτος αλλά αμετάπειστος. Ο πανίσχυρος Αλέξανδρος τον ρώτησε πώς μπορούσε να τον βοηθήσει. «Αρκεί να κάνεις λίγο στο πλάι» αποκρίθηκε ο φιλόσοφος «γιατί μου κρύβεις τον ήλιο». Οι στρατιώτες του Αλέξανδρου τρομοκρατήθηκαν, περιμένοντας ότι θα ξεσπούσε ο διαβόητος θυμός του ηγέτη τους. Εκείνος όμως απλώς γέλασε και είπε πως αν δεν ήταν ο Αλέξανδρος, θα ήθελε το δίχως άλλο να είναι ο Διογένης.

Όλα αυτά δε σημαίνουν ότι οι φιλόσοφοι εκείνοι δεν αντιλαμβάνονταν τη διαφορά ανάμεσα στο να είσαι καλός και στο να γίνεσαι γελοίος, ανάμεσα στην επιτυχία και στην αποτυχία. Απλώς είχαν κατασταλάξει σ’ έναν ιδιαίτερο τρόπο για να αντιμετωπίζουν τη δυσάρεστη πλευρά της εξίσωσης, σε μιαν απόκριση πολύ διαφορετική από τον παραδοσιακό κώδικα τιμής που υπονοεί ότι η γνώμη των άλλων για εμάς πρέπει να καθορίζει πώς επιτρέπεται να βλέπουμε τον εαυτό μας ή ότι κάθε προσβολή επιβάλλεται να μας θίγει, ασχέτως αν είναι ορθή ή αβάσιμη.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΙΜΗΣ

ΓΝΩΜΗ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΑΥΤΟΘΕΩΡΗΣΗ

Είσαι ανυπόληπτος —————> Είμαι ανυπόληπτος

Η φιλοσοφία εισήγαγε ένα νέο στοιχείο στη σχέση μας με τη γνώμη των άλλων. Μπορούμε να το φανταστούμε σαν ένα κουτάκι, μέσα στο οποίο θα έπρεπε να τοποθετούμε κάθε ξένη εκτίμηση, αρνητική ή θετική, ώστε να την αποτιμούμε ψυχρά. Τότε θα μπορούσαμε να τη διοχετεύουμε προς τον εαυτό μας ενισχυμένη αν ήταν αληθής ή να την αποβάλλουμε ανώδυνα στην ατμόσφαιρα αν ήταν εσφαλμένη, χαμογελώντας ή ανασηκώνοντας τους ώμους. Οι φιλόσοφοι ονόμασαν αυτό το κουτάκι «λογική».

ΝΟΗΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

ΓΝΩΜΗ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ                               ΑΥΤΟΘΕΩΡΗΣΗ

                                                  ——> αν ευσταθεί: Είμαι ανυπόληπτος

Είσαι ανυπόληπτος —> ΛΟΓΙΚΗ

                                                 ——> αν καταρρίπτεται: Είμαι μια χαρά, 

                                                            παρά την εικόνα μου

Σύμφωνα με τους νόμους της λογικής, το συμπέρασμά μας πρέπει να θεωρείται αληθές αν, και μόνο αν, προκύπτει από μια λογική επαγωγή σκέψεων που βασίζονται σε ακριβείς συλλογισμούς.

Οι φιλόσοφοι θεωρούσαν τα μαθηματικά υπόδειγμα ορθής σκέψης και βάλθηκαν να βρουν τρόπους για να μεταφέρουν και στο ήθος μια αντίστοιχη αντικειμενική βεβαιότητα. Με τη βοήθεια της λογικής, υποστήριξαν, μπορούσε κανείς να αποτιμά το γόητρό του μέσω της νόησής του, αντί να είναι έρμαιο αγοραίων αισθημάτων και καπρίτσιων. Αν λοιπόν η λογική προσέγγιση αποκάλυπτε ότι η κοινότητα μας αδικεί, οι φιλόσοφοι συνιστούσαν να αδιαφορούμε για τη στάση της, κατά τον ίδιο τρόπο που παραμένουμε ψύχραιμοι όταν μας πλησιάζει κάποιος παραπλανημένος και θέλει με το ζόρι να αποδείξει ότι δύο και δύο κάνει πέντε.

Το Σύνδρομο της Ηλέκτρας

Εσείς έχετε ακουστά το «Σύνδρομο της Ηλέκτρας»; Ξέρετε ότι ο εγκέφαλος των μπαμπάδων είναι πιο ευαίσθητος στα ερεθίσματα που προσλαμβάνει από την κόρη;

​Έχετε ακούσει πως υπεύθυνο της αδυναμίας που τρέφουν οι μπαμπάδες απέναντι στις κόρες ενδέχεται να είναι ένα… χρωμόσωμα; Η ψυχολόγος Μαρίνα Μόσχα μιλάει για όλα τα παραπάνω και για όλα όσα δένουν πατέρα και κόρη με πολλούς παραπάνω δεσμούς από εκείνον του αίματος.

Γιατί τα κορίτσια αγαπούν τόσο πολύ το μπαμπά τους;

Γνωρίζουμε την αδυναμία του μπαμπά στη κόρη και την αγάπη της προς το μπαμπά, όπως άλλωστε συμβαίνει με τη μάνα και το γιο. Πόσο θαυμάζει το κορίτσι τον μπαμπά, πόσο έντονα νιώθει για τον πρώτο άνδρα της ζωής της! Μιλάμε για το Σύνδρομο της Ηλέκτρας σύμφωνα με την ψυχοσεξουαλική εξέλιξη, το αντίστοιχο του Οιδιπόδειου που είναι πιο γνωστό. Σύμφωνα λοιπόν με το Σύνδρομο της Ηλέκτρας, το κορίτσι ερωτεύεται τον μπαμπά του και θέλει να τον διεκδικήσει από την μητέρα. Πήρε το όνομά του από την μυθολογία όπου η Ηλέκτρα είχε αδυναμία στον πατέρα της τον Αγαμέμνονα τον οποίο δολοφόνησε η μητέρα της η Κλυταιμνήστρα μαζί με τον εραστή της και η Ηλέκτρα πήρε εκδίκηση ως τιμωρός.

Γιατί οι μπαμπάδες έχουν συνήθως αδυναμία στις κόρες τους;

Βιολογικά θεωρείται ότι γι’ αυτή την αδυναμία υπεύθυνο είναι το χρωμόσωμα Χ, όπου κάποιοι υποστηρίζουν πως αν η κόρη το κληρονομήσει από τον μπαμπά της που το έχει πάρει από την μητέρα του, τότε ο γενετικός αυτός δεσμός ενισχύεται περισσότερο. Πέρα από αυτή την εξήγηση όμως που για άλλους ευσταθεί και για άλλους όχι, μην ξεχνάμε πως με την κόρη ο πατέρας είναι πιο ελεύθερος να εκφραστεί αλλά και με τα χάδια, τις αγκαλιές και τα φιλιά που τα κορίτσια συνήθως δίνουν απλόχερα, να «σαγηνευτεί» από την κοριτσίστικη χάρη και το νάζι. Αντίθετα τα αγόρια τα καταδιώκουν ακόμη στερεότυπα του τύπου «όχι πολλές αγκαλιές και φιλιά…, πως θα γίνει δυνατός άνδρας;»…

Σύμφωνα με μία πρόσφατη έρευνα οι μπαμπάδες αντιδρούν πιο ευαίσθητα στις κόρες τους από ό,τι στους γιους τους. Ποιος είναι ο λόγος που συμβαίνει αυτό;

Σύμφωνα με την συγκεκριμένη έρευνα, ο εγκέφαλος των μπαμπάδων είναι πιο ευαίσθητος στα ερεθίσματα που προσλαμβάνει από την κόρη. Οι μπαμπάδες έδειχναν μεγαλύτερη προσοχή και ευαισθησία στη κόρη τους, αφιερώνοντας έως και 60% περισσότερο χρόνο, ενώ ήταν και πιο δεκτικοί στα συναισθήματα του κοριτσιού. Επίσης, παρατηρήθηκε μεγαλύτερη συναισθηματική έκφραση από τους μπαμπάδες με κόρες ακόμα και σε πιο «δύσκολα» συναισθήματα όπως θλίψη, ίσως επειδή δέχονται περισσότερες συναισθηματικές αντιδράσεις από τα κορίτσια. Επιπλέον και τα κυκλώματα του εγκεφάλου του άνδρα, φαίνεται να ενεργοποιούνται πιο έντονα, όταν βλέπουν το χαρούμενο πρόσωπο της κόρης του από ό,τι το χαρούμενο πρόσωπο του γιου.

Πως βλέπει η κόρη τον πατέρα της; Ισχύει ότι ως ενήλικες ψάχνουμε το είδος άνδρα που ανταποκρίνεται σε εκείνο του μπαμπά μας;

Φέρτε την εικόνα του δικού σας μπαμπά στο νου οι γυναίκες και νομίζω θα σας απαντηθεί εύκολα το ερώτημα – σε όσες τουλάχιστον είχατε μία καλή σχέση μαζί του. Στο πρόσωπο του πατέρα λοιπόν η κόρη θα βρει το πρώτο σημείο αναφοράς της, εφόσον πρόκειται για τον πρώτο άνδρα στη ζωή της που σχετίζεται και ανάλογα διαμορφώνει συμπεριφορές.

​Είναι πολλές οι αναφορές που γίνονται στο πόσο πολύ μπορεί να μοιάζει ο σύντροφος που θα επιλέξει στην πατρική φιγούρα που εκείνη έχει δημιουργήσει μέσα από εικόνες που «έχουν γράψει» μέσα της για το ποιος είναι για εκείνη ο κατάλληλος σύντροφος. Για παράδειγμα, μπορεί να επιλέξει έναν αυταρχικό σύντροφο αν «έμαθε» στο παρελθόν πως «έτσι είναι ο καλός άνδρας», μέσα από την πατρική συμπεριφορά που ναι μεν μπορεί να μην της αρέσει, είναι όμως αυτό με το οποίο έχει μεγαλώσει, το γνωστό και οικείο σε αυτήν.

​Αντίστοιχα, αν ο μπαμπάς της ήταν ένας άνδρας που δεν της χαλούσε χατίρι, μεγαλώνοντας θα αναζητήσει εκείνον που θα είναι γλυκός μαζί της και φυσικά θα της κάνει τα χατίρια χωρίς πολλές αντιρρήσεις. Βέβαια, μην ξεχνάμε πως παίζουν και άλλοι παράγοντες ρόλο, πως η κάθε προσωπικότητα είναι ξεχωριστή που σημαίνει πως πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις σε όλους τους κανόνες.

Γιατί συνήθως οι μπαμπάδες που έχουν μία κόρη και έναν γιο είναι πιο αυστηροί με τον γιο τους;

Ένας λόγος είναι αυτός που προανέφερα με τα κοινωνικά στερεότυπα άλλος ένας λόγος εξίσου σημαντικός όμως είναι πως ο πατέρας με το γιο μπορεί πολλές φορές να αναπτύξει μία πιο ανταγωνιστική σχέση, περιμένοντας από εκείνον να ολοκληρώσει όλα όσα ο ίδιος δεν έκανε, ή αν είναι εκείνος «δυνατός και ισχυρός» να είναι και ο γιος του το ίδιο. Συνήθως βέβαια, αυτό που παρατηρούμε είναι πως από ισχυρούς πατεράδες βγαίνουν πιο μαλθακοί γιοι ενώ οι κόρες μπορεί να είναι εξίσου ισχυρές και δυναμικές εφόσον ταυτίζονται με τον αγαπημένο τους μπαμπά όχι όμως ανταγωνιστικά.

Τι πρέπει να κάνει μία μαμά που… νιώθει πως περισσεύει;

Πρώτα από όλα να δει αν πράγματι περισσεύει ή αν εκείνη νιώθει πως δεν έχει την ίδια σχέση που έχει η κόρη με τον πατέρα της. Γεγονός που απλά θα χρειαστεί να αποδεχτεί εφόσον δεν σημαίνει πως εκείνη κάνει κάτι λάθος, απλά πρόκειται γι αυτή την ιδιαίτερη σχέση που αναφέραμε. Αντίθετα, χρειάζεται να προσέξει να μην είναι επικριτική ή να τους κατηγορεί ότι δεν την «βάζουν» μέσα στη σχέση τους, όπως και να μην νιώθει ανταγωνιστικά με τον πατέρα για την αγάπη της κόρης ή με την κόρη για την αγκαλιά του πατέρα. Ας φροντίσει να φτιάξει τη δική της ιδιαίτερη σχέση με την κόρη – ως άτομα που ανήκουν στο ίδιο φύλο και μπορούν να μοιραστούν τόσα πολλά!

Γιατί μία μητέρα δεν πρέπει ποτέ να κατηγορεί τον πατέρα μπροστά στην κόρη της;

Ας μην ξεχνάμε πως και οι δύο γονείς έχουν τα ίδια δικαιώματα στο παιδί τους. Συχνά όμως βλέπουμε μητέρες που για διάφορους λόγους, άλλους περισσότερο και άλλους λιγότερο σοβαρούς μπορεί να υποτιμούν τον πατέρα στο παιδί ή να τον κατηγορεί μπροστά στο παιδί. Το παιδί τότε είναι σαν να καλείται να πάρει θέση ανάμεσα στους δυο γονείς που αγαπά εξίσου, είτε του ζητηθεί είτε όχι.

​Πόσο μάλλον όταν αμφισβητεί το πατρικό πρότυπο που στα μάτια της κόρης ενδεχομένως φαίνεται να υποτιμά, να αμφιβάλλει ή να της περνά την εικόνα του «σκάρτου, αδύναμου, λάθος…» ανθρώπου… Η κόρη, όπως και το κάθε παιδί, δεν μπορεί να αντιληφθεί πως άλλη είναι η σχέση που έχει η ίδια με τον μπαμπά της και άλλη αυτή που έχει εκείνος με την μητέρα της και πως μπορεί να υπάρχουν και διαφωνίες…

Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά στις γυναίκες που μεγάλωσαν δίπλα σε έναν αδιάφορο πατέρα (με ή χωρίς διαζύγιο);

Δυστυχώς παρατηρούμε την ύπαρξη μοτίβων όπου ένας αδιάφορος πατέρας μέσα από την κυριολεκτική ή μεταφορική απουσία του φαίνεται να επηρεάζει την ψυχοσύνθεση της κόρης του ως προς το πώς εκείνη αισθάνεται με τον ίδιο της τον εαυτό. Το κορίτσι νιώθει αυτή την απουσία και την μεταφράζει με ένα δικό της τρόπο, όπου συνήθως της μειώνει την αυτοεκτίμηση εφόσον «δεν ήταν ικανή να την προσέξει και να της δώσει σημασία ο μπαμπάς».

​Βλέπουμε για παράδειγμα γυναίκες που αναζητούν διαρκώς την ανδρική αποδοχή, επιλέγοντας όμως άνδρες που τις πληγώνουν διαρκώς, γυναίκες που μπορεί να παίρνουν αποδοχή αλλά να μην μπορούν να την αναγνωρίζουν και να εστιάζουν σε πιο αρνητικές καταστάσεις ή να τις παρερμηνεύουν, γυναίκες που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθηματική αστάθεια στις διαφυλικές σχέσεις, μέχρι και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά σε πιο ακραίες καταστάσεις, όπου πάντα όπως είπαμε μπορεί να συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες που ενισχύουν αυτή την αίσθηση απόρριψης από τον πατέρα και κατ’ επέκταση από το ανδρικό φύλο γενικότερα…

Υπάρχει τρόπος για να αναπληρωθεί το κενό του πατέρα;

Αρκετά συχνά η μαμά μπορεί να ανησυχεί για το κενό που δημιουργείται από την έλλειψη του πατέρα, καθώς δεν είναι εύκολο να καλύψει μόνη της και τους δύο ρόλους. Παρόλα αυτά, υπάρχει τρόπος για να καλυφθεί η απουσία όταν η μητέρα τον «δημιουργεί» στη φαντασία του παιδιού της δίνοντας παραδείγματα του τι θα έκανε εκείνος σε αυτή ή την άλλη περίπτωση, τι θα έλεγε, τι θα σκεφτόταν αν βρισκόταν εκεί αυτή τη στιγμή. Βέβαια, η απουσία της φυσικής παρουσίας δεν μπορεί να καλυφθεί έτσι απλά καθώς έχει να κάνει με την ηλικία του παιδιού, το «γιατί» ο πατέρας δεν υπάρχει, αν πρόκειται για διαζύγιο, θάνατο ή άγαμη μητέρα…

Ποια είναι τα πράγματα που ένας πατέρας οφείλει να προσφέρει στην κόρη του;

Ο κάθε μπαμπάς οφείλει να προσφέρει στο παιδί του όλη τη γνώση και την εμπειρία που έχει πάρει από τη δική του ζωή, προσαρμοσμένη στο «εδώ και τώρα» και λίγο στο «εκεί και τότε», ώστε να εφοδιάσει το παιδί του – ασχέτως φύλου – με όλα όσα είναι αναγκαία για να βαδίσει ως παιδί αλλά και αυριανός ενήλικας στη ζωή.

​Πιο απλά, μπορεί να εκμεταλλευτεί θετικά το ρόλο του ανδρικού προτύπου αλλά και της πηγής ασφάλειας και να της «δωρίσει» πεποιθήσεις και μαθήματα, όπως: τον σεβασμό του εαυτού της αλλά και των άλλων, την αγάπη προς τον εαυτό της μέσα από την δική του αποδοχή αλλά και τη δημιουργία χώρου για την αναγκαία διαφοροποίηση που έχει ανάγκη η κόρη για να εξελιχθεί ψυχοσυναισθηματικά με έναν υγιή τρόπο και να μην φοβάται να διεκδικήσει.

​Ο πατέρας λοιπόν δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που θα την εκτιμήσει, αλλά και ο πρώτος άνδρας που θα της δείξει πως είναι να αγαπάς και να αγαπιέσαι. Ως εκπρόσωπος του ανδρικού φύλου, μέσα από τον τρόπο που φέρεται και την αλληλεπίδρασή τους, θα της «διδάξει» πως εκείνη μπορεί να είναι ο εαυτός της, να είναι αληθινή στις σχέσεις της, να διεκδικεί και να απαιτεί, μέσα από κατάλληλους για εκείνη τρόπους.

Αριστοτέλης, ο προφήτης των θετικών επιστημών

Θυμάμαι έναν συμπαθή συνάδελφο καθηγητή, στο πανεπιστήμιο της Βοστώνης προ καιρού, ο οποίος σε κάποια στιγμή εξανέστη: «Μα καλά, εσείς δεν είσθε υπερήφανος για τα επιτεύγματα των Αρχαίων Ελλήνων;».

Όχι, τόλμησα να απαντήσω· πώς μπορεί κανείς να είναι περήφανος για κάτι στο οποίο δεν έχει συνεργήσει. Είμαστε ωστόσο πολύ τυχεροί επειδή ζούμε στους ίδιους τόπους μ’ εκείνους, και επειδή μιλάμε τη συνέχεια της γλώσσας που μιλούσαν εκείνοι.

Πάντως, τώρα με τα 2.400 χρόνια απ’ τη γέννηση του γίγαντα απ’ τα Στάγειρα, μου φάνηκε ότι οι περισσότεροι συμπολίτες μας (και τα περισσότερα ΜΜΕ ίσως) δεν έδειξαν τόσο ενδιαφέρον για τις σημαντικές παγκόσμιες επιστημονικές εκδηλώσεις που οργανώνονται αυτόν τον καιρό στη χώρα μας, όσο έδειξαν «υπερηφάνεια» για τις ενδείξεις ενός πιθανού κενοταφίου…

Κι είναι κρίμα, διότι ο Αριστοτέλης (ο οποίος εκτιμούσε όλες τις χαρές του βίου) μας είχε διαβεβαιώσει ότι την «πιο ηδονική ευχαρίστηση [μας την δίνει] η σοφία» (Ηθικά Νικομάχεια 1177α, 2), δηλαδή (αν μου επιτρέπεται) μας λέει κάτι σχεδόν ανάλογο με τον πατριάρχη του Ωφελιμισμού J. Mill: «η Ποίηση συμβάλλει περισσότερο στην ευδαιμονία μας απ’ ό,τι η κατανάλωση χαβιαριού». Μόνο που δεν γίνεται να τους πιστέψομε επειδή απλώς το είπαν, αλλά χρειάζεται βιωματική εμπειρία – δηλαδή συμμετοχή και αυτενέργεια, τα οποία μερικοί κακεντρεχείς λένε πως τάχα είναι ουσιώδη εν ανεπαρκεία…

Για να τσιμπήσομε λοιπόν το αριστοτελικό δόλωμα της ηδονής μέσω της σοφίας, οι οργανωτές του πρόσφατου παγκόσμιου Συνεδρίου της Θεσσαλονίκης (το Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστοτελικών Μελετών, του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου) οργάνωσαν μιαν ανοιχτή εκδήλωση (στα ελληνικά, ειδικώς για τους πολίτες της Θεσσαλονίκης), με θέμα «Αριστοτέλης και (θετικές) Επιστήμες» – στην οποία εισαγωγικώς αναφέρθηκα σε μερικές γνωστές επιστημονικές θέσεις του Σταγειρίτη, οι οποίες πιθανώς να «αρέσουν» στους συγχρόνους μας. Και είπα να τις επαναλάβω και εδώ, για όποιους τυχόν δεν έτυχε να τις έχουν διαβάσει ώς τώρα.

Κοιτάξτε πρώτα τον γνωστό πίνακα του «ενήμερου» Ραφαήλ: Ο Πλάτων με τις μεγαλοφυείς του ιδέες δείχνει τον ουρανό, ενώ ο Αριστοτέλης τείνει το χέρι του οριζόντια, υπαινισσόμενος το ισόρροπο ενδιαφέρον του «και για τα ουράνια και για τα γήινα φαινόμενα» – με προτεραιότητα όμως γι’ αυτά τα τελευταία, αφού έχει στραμμένη την παλάμη του προς τα κάτω. Και πράγματι, ο Αριστοτέλης διερευνά και τον αντικειμενικό Κόσμο και τον Άνθρωπο – χωρίς όμως καμιάν αναφορά στη Μυθολογία, η οποία μέχρι τότε συνιστούσε νόμιμη ερμηνευτική των πραγμάτων μέθοδο.

Τώρα, βασικό όργανο είναι η επιστημονική μέθοδος:

«Η επιστήμη καταρτίζεται απ’ τη γνώση την αναφερόμενη στις αρχές ή τα αίτια. Πριν απ’ όλα, χρέος μας είναι να ξεκαθαρίσομε τα ζητήματα που αναφέρονται στις αρχές» (Φυσ. 184α, 1 κ.ε.).

Πριν δε απ’ την παράθεση των δικών του ερμηνειών, αναφέρεται πάντοτε στις γνώμες των «αρχαιοτέρων» (σχολιάζοντας, απορρίπτοντας ή υιοθετώντας τες). Τέλος, μπροστά στην τραγικότητα της τεράστιας άγνοιάς μας, τολμά να νομιμοποιεί και την διανοητική απόδειξη του απλώς «εφικτού» μιας ερμηνείας (Μετεωρ. 344α, 5) – ανοίγοντας έτσι την πόρτα και για αναπόφευκτα σφάλματα.

Ωστόσο, ιδού ένα πάρα πολύ μικρό δείγμα επιστημονικών επιτυχιών του Αριστοτέλους, όχι μόνον ως προς την Μέθοδο, αλλά (προσεγγιστικώς έστω) και ως προς το αποτέλεσμα.

Και πρώτα στη γνώση της άβιας 'Υλης:

Όταν, με τα πενιχρότατα μέσα της εποχής εκείνης, προσπαθούσε ν’ ανακαλύψει τα αίτια των σεισμών, κατέληξε τουλάχιστον να διακρίνει (αμυδρώς έστω) τα «διατμητικά» κύματα της παραμόρφωσης του φλοιού της Γης, απ’ τα κύματα «πιέσεως» τα οποία όπως ξέρομε προηγούνται κάθε σεισμού. Προβάλλει λοιπόν το σωματικό ανάλογον (ρίγος και σφυγμός), και λέει: «Τον μεν των σεισμών οίον τρόμον είναι, τον δ’ οίον σφυγμόν», (Μετεωρ. 366α, 18).

Καθώς ο Κόσμος του Αριστοτέλους είναι καμωμένος από ύλην, εύλογο είναι το ενδιαφέρον του για την γένεση των στερεών σωμάτων. Τόσο πολύ, ώστε να συντάξει ειδικό κεφάλαιο «Αντοχής των Υλικών» (θα το λέγαμε σήμερα), στο οποίο, με πάθος για τη λεπτομέρεια, προσφέρει ειδικήν ορολογία για τις ιδιότητες παραμόρφωσης και θραύσης στερεών σωμάτων, μαζί με ακριβέστατες περιγραφές μηχανικής συμπεριφοράς για δεκαέξι περιπτώσεις, όπως: Πηκτόν, καμπτόν, κατακτόν, πλαστόν, ελκτόν, τμητόν, γλίσχρον κ.ά. (Μετεωρ. 385α, 11). Άλλη μία ένδειξη ότι ο Σταγειρίτης ήταν ανοιχτός προς την Τεχνολογία.

Το εντυπωσιακό ουράνιο τόξο (η «ίρις») θα είναι άλλη μία επιστημονική πρόκληση για τον Αριστοτέλη. Με τις ατελείς ακόμη αντιλήψεις της γεωμετρικής Οπτικής της εποχής (και χωρίς σαφή αντίληψη για το φαινόμενο της διάθλασης του φωτός), θα αγωνισθεί σε πλήθος σελίδων μέσα στα Μετεωρολογικά του (371 έως 374), προκειμένου να προσφέρει μια φυσική εξήγηση και σ’ αυτό το εντυπωσιακό ουράνιο φαινόμενο.

Θα αποδείξει γιατί είναι ημικύκλιο, θα εξηγήσει τις ανακλάσεις του ηλιακού φωτός πάνω στην «ψεκάδα» (όπως σε καθρεφτάκια), θα αναλύσει τη χρωματική σύνθεση – καθώς και την αντίστροφη διαδοχή χρωμάτων στο διπλό ουράνιο τόξο. Δεν θα καταφέρει όμως, φευ, να ερμηνεύσει την εμφάνιση αυτού του διπλού τόξου.

Υποστηρίζεται ότι ολόκληρη η εξέλιξη των οδοντωτών τροχών και των ελικοειδών αξόνων που χρησιμοποιήθηκαν στην Ελληνιστική Τεχνολογία (απ’ τον Αρχιμήδη έως τον Ηρωνα τον Αλεξανδρέα) στηρίχθηκε στην αριστοτελική περιγραφή περί της περιστροφής σειράς «κυκλικών δίσκων εν επαφή», όταν περιστρέψομε έναν μόνον απ’ αυτούς τους δίσκους (Μηχ. Προβλ. 848α):

Η τριβή της επαφής τους πραγματώνεται από μεγάλο πλήθος «δοντάκια» της αδρομέρειας των περιφερειών των δίσκων – γεγονός που οδήγησε στο υστερότερο τεχνητό κόψιμο μεγαλύτερων δοντιών στα γρανάζια.

Ιδού λοιπόν άλλη μια τεχνολογική ροπή του Σταγειρίτη.

Δεν τολμώ να επεκταθώ εδώ σε ανάλογα μικρή δειγματοληψία απ’ τις επιστημονικές επιτυχίες του Αριστοτέλους στις Επιστήμες των εμβίων. Αλλωστε η αποφασιστική συμβολή του Σταγειρίτη στην επιστήμη της Βοτανικής και της Ζωολογίας είναι πολύ γνωστότερη. Ωστόσο, μόνον ένα τόλμημά του στο πλαίσιο των Επιστημών του Ανθρώπου θα πάρω το θάρρος εδώ να υπογραμμίσω: Με τον συνδυασμό των εργασιών «Περί Ενυπνίων» και «Περί της καθ’ ύπνον Μαντικής», θα δώσει ερμηνείαν των ονείρων αρκετά κοντινή με τις απόψεις της σύγχρονης Ψυχολογίας – και, το σπουδαιότερο, θα ’πει:

«Αφαιρεθείσης δε της από του θεού αιτίας, υπέρ την ημετέραν είναι δοκεί σύνεσιν ευρείν την αρχήν» (ΠΚΥΜ, 492b, 21).

Ετόλμησε να εφαρμόσει και εδώ τις ίδιες ερμηνευτικές Αρχές που χρησιμοποίησε και για όλες τις άλλες Επιστήμες.

Ενα τέτοιο μικρό υπομνηστικό σημείωμα πρέπει ωστόσο να τελειώσει με την ηθική μεγαλωσύνη του ανδρός, του οποίου εορτάζεται αυτή η επέτειος. Ετσι, θέλω πρώτα να τονίσω ότι για να μελετήσει το «τμητόν» του ξύλου ή το «πιλητόν» του μπρούντζου, ο Αριστοτέλης καταδέχθηκε να σκύψει πάνω στη δουλειά του ξυλουργού και του χαλκουργού – αντί για τη γνωστή σνομπαρία του Ξενοφώντος εναντίον τους. Κι ακόμη, βλέποντας τις επερχόμενες τεχνολογικές εξελίξεις, θα ’πει εκείνο το προφητικό (Πολιτικά, 1253b, 34):

«Εάν τα μηχανήματα επιτελούσαν το έργο τους διατασσόμενα [αυτόματα] ή αισθανόμενα [ρομπότ], τότε δεν θα είχαν οι δεσπότες ανάγκη από δούλους».

Μια τεχνοαπελευθερωτική ουτοπία, 1.800 χρόνια πριν απ’ τον Campanella.

Μαγεύοντας τον Κακό Δαίμονα - Τεχνητή Νοημοσύνη vs Συνειδητοί Υπολογιστές.

Τεχνητή Νοημοσύνη vs Συνειδητοί Υπολογιστές.

Μετά την συνέντευξή του στο Centennial Symposium του MIT το 2014, ο τεχνοκράτης Έλον Μασκ έθεσε τον εαυτό του στο κοινό για ερωτήσεις. Ένα μέλος του κοινού ζήτησε τις σκέψεις του για την Τεχνητή Νοημοσύνη και τότε ήταν που άλλαξε η έκφραση του Μασκ. Ξαφνικά σοβάρεψε πολύ.

“Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με την τεχνητή νοημοσύνη. Αν μαντέψω ποια είναι η μεγαλύτερη υπαρξιακή μας απειλή, πιθανότατα αυτή είναι. Πρέπει λοιπόν να είμαστε πολύ προσεκτικοί με την τεχνητή νοημοσύνη. Πρέπει να υπάρχει κάποια ρυθμιστική εποπτεία ίσως σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, μόνο και μόνο για να βεβαιωθούμε ότι δεν θα κάνουμε κάτι πολύ ανόητο.”

Ο Μασκ συνέχισε να “προειδοποιεί” για την τεχνητή νοημοσύνη, χρησιμοποιώντας κάποια ιδιαίτερα εσωτερική γλώσσα για να περιγράψει αυτό που πιστεύει ότι είναι η «μεγαλύτερη υπαρξιακή απειλή του ανθρώπου»

“Με την τεχνητή νοημοσύνη καλούμε τον δαίμονα. Σε όλες αυτές τις ιστορίες όπου υπάρχει ο τύπος με την πεντάλφα και τον αγιασμό, είναι σαν, ‘Να, είναι σίγουρος ότι μπορεί να ελέγξει τον δαίμονα’. Όχι, δεν είναι.”

Οι περισσότεροι ερμήνευσαν τα λόγια του Μασκ ως μια απλή αναλογία για να περιγράψουν τους πιθανούς κινδύνους γύρω από την δημιουργία μιας προηγμένης τεχνητής νοημοσύνης, αλλά ίσως η επιλογή των λέξεών του αξίζει πιο προσεκτική εξέταση. Στην πραγματικότητα, φαίνεται ότι ο Μασκ επέλεξε τα λόγια του πολύ-πολύ προσεκτικά. Μπορεί να έχει δίκιο, με την έννοια ότι δεν μπορούν να «δημιουργήσουν» τεχνητή νοημοσύνη αλλά μπορούν, κάλλιστα, να την καλέσουν.

Η «Τεχνητή Νοημοσύνη» (AI) έχει γίνει δημοφιλής λέξη στις μέρες μας, οπότε ας κάνουμε διάκριση μεταξύ αυτού που συχνά αναφέρεται ως «AI» και της έννοιας του Συνειδητού Υπολογιστή. Το «AI» χρησιμοποιείται συχνά ως εναλλάξιμα με τον όρο «μηχανική εκμάθηση» για να υποδηλώσει ένα σύστημα υπολογιστή που έχει την ικανότητα να «μαθαίνει» πώς να εκτελεί ορισμένες εργασίες με εξαιρετική ακρίβεια, που υπερβαίνει κατά πολύ αυτό που θα μπορούσε να κάνει ένας άνθρωπος.

Αυτά τα συστήματα βασίζονται σε πολύπλοκους αλγόριθμους που απορροφούν μεγάλες ποσότητες “δεδομένων εκπαίδευσης” και καθώς αυτά τα δεδομένα εκπαίδευσης τροφοδοτούνται στο σύστημα, αυτό ενημερώνει μόνο του τις εσωτερικές υπερπαραμέτρους του για να εξελίσσει όλο και μεγαλύτερα επίπεδα προγνωστικής ακρίβειας. Με άλλα λόγια, το σύστημα βελτιστοποιεί προς ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα/στόχο.

Ένα από τα πιο δημοφιλή μοντέλα μηχανικής μάθησης (ειδικά για ανάλυση εικόνας) ονομάζεται «Τεχνητό Νευρωνικό Δίκτυο» (ANN – Artificial Neural Network). Μην αφήσεις το όνομα να σε εντυπωσιάσει πάρα πολύ γιατί αν και μερικοί άνθρωποι ισχυρίζονται ότι τα ANN προσπαθούν να αναπαράγουν την λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου, αυτό δεν είναι ακριβώς σωστό.

Αυτά τα μοντέλα ονομάζονται «Τεχνητά Νευρωνικά Δίκτυα» επειδή αποτελούνται από πολλαπλούς διασυνδεδεμένους κόμβους, διατεταγμένους σε στρώματα (παρόμοια με το πώς ο εγκέφαλος αποτελείται από δισεκατομμύρια διασυνδεδεμένους νευρώνες). Ένα σημείο δεδομένων τροφοδοτείται στο μοντέλο και μόλις διαδοθεί μέσω του δικτύου, εξάγεται ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Στην συνέχεια, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται «backpropagation», το ANN προσαρμόζει τις σταθμίσεις του προκειμένου να επιτύχει καλύτερο αποτέλεσμα την επόμενη φορά. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται έως ότου το νευρωνικό δίκτυο «μάθει» να παράγει εξαιρετικά ακριβή αποτελέσματα.

Και πάλι, παρά το όνομα, τα ANN είναι αρκετά απλά. Στην πραγματικότητα, χρησιμοποιώντας μια βιβλιοθήκη λογισμικού ανοιχτού κώδικα (όπως η Python’s Scikit ή R), μπορείς να γράψεις τον δικό σου ANN σε λιγότερες από 10 γραμμές κώδικα! Τεχνικά, οποιοσδήποτε έχει πρόσβαση σε αυτήν την τεχνολογία, -αν και τα πιο ισχυρά μοντέλα είναι ιδιόκτητα και πολύ πιο περίπλοκα από αυτά που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Ένα καλό παράδειγμα αυτού είναι το νευρωνικό δίχτυ σκακιού της Google που ονομάζεται “AlphaZero“, το οποίο μπορεί να σκουπίσει άνετα το σκάκι με οποιονδήποτε γκραν μάστερ.

Παρόλο που χαρακτηρίζονται ως «τεχνητή νοημοσύνη», τα περισσότερα από αυτά τα συστήματα είναι απλώς έξυπνοι αλγόριθμοι δηλαδή, δεν διαθέτουν νοημοσύνη, αν και είναι απίστευτα πολύπλοκα.

Εδώ βρίσκεται η σύγχυση, γιατί, όταν οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται την «Τεχνητή Νοημοσύνη», απεικονίζουν έναν συνειδητοποιημένο υπολογιστή. Με άλλα λόγια, ένας υπολογιστής που έχει και επίγνωση και ικανότητα λήψης αποφάσεων. Είναι όμως εφικτό να δημιουργηθεί κάτι τέτοιο; Μπορούμε πραγματικά να φτιάξουμε έναν υπολογιστή τόσο προηγμένο ώστε να έχει συνείδηση ​​του εαυτού του, όπως ακριβώς είμαστε εμείς;

Οι διανθρωπιστές λένε Ναι. Και μπορεί να έχουν δίκιο. Αλλά όχι για τους λόγους που νομίζουν.

Για να εξερευνήσουμε περαιτέρω αυτήν την ιδέα, πρέπει να φέρουμε επανάσταση στην κατανόησή μας για την συνείδηση ​​και από πού προέρχεται – ένα πρόβλημα που εξακολουθεί να διαφεύγει από τους νευροεπιστήμονες, ψυχολόγους και βιολόγους του κόσμου, αν κι έχει απαντηθεί εδώ κι αιώνες από τους Έλληνες φιλοσόφους. Ας μελετήσουν Ελληνική Φιλοσοφία οι επιστημονίζοντες λαγουμιτζήδες … αλλά δεν τους το επιτρέπουν, τα λαγούμια όπου έρπουν.

Η συνείδηση ​​δημιουργείται πραγματικά από τον εγκέφαλο;

Όταν οι επιστημονίζοντες μιλούν για την τεχνητή νοημοσύνη, υποθέτουν ότι η «έξυπνη» πτυχή είναι κάτι που θα μπορούν να «σχεδιάσουν» χρησιμοποιώντας υλικό και κώδικα υπολογιστή. (LOL) Στην πραγματικότητα, ένα από τα δόγματα της υλιστικής επιστήμης είναι ότι τα μυαλά είναι περιορισμένα σε εγκεφάλους. Με άλλα λόγια, οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι η συνείδηση ​​είναι προϊόν νευρωνικής δραστηριότητας που εμφανίζεται στον εγκέφαλο. Στην συνέχεια, μεταφέρουν αυτή την υπόθεση στην τεχνητή νοημοσύνη, πιστεύοντας ότι αν μπορούν να κατασκευάσουν ένα σύστημα τόσο περίπλοκο όσο ο εγκέφαλος, μπορούν επίσης να «δημιουργήσουν» συνείδηση.

Επομένως, η πρωταρχική υπόθεση που τροφοδοτεί τις προσπάθειές τους για την κατασκευή ενός συνειδητού υπολογιστή είναι ότι η ύλη είναι πρωταρχική και η συνείδηση ​​δευτερεύουσα. Νομίζουν ότι επειδή μπορούμε να κατασκευάσουμε την ύλη, πρέπει να είμαστε σε θέση να σχεδιάσουμε και την συνείδηση. (sic)

Είναι όμως αλήθεια αυτό;

Ο Φράνσις Κρικ, ο διάσημος βιολόγος στον οποίο πιστώνεται ότι βοήθησε στην αποκρυπτογράφηση της ελικοειδούς δομής του μορίου του DNA, σίγουρα αυτό σκέφτηκε. Ο Φράνσις Χάρι Κόμπτον Κρικ (Francis Harry Compton Crick, Γουέστον Φάβελ, 1916 – 2004) ήταν Άγγλος μοριακός βιολόγος, βιοφυσικός και νευροεπιστήμονας που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανακάλυψη της δομής του μορίου του DNA σε συνεργασία με τον Τζέιμς Γουάτσον, το 1953. Για την συνεισφορά τους αυτήν μοιράστηκαν το 1962 το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής με τον Μόρις Γουίλκινς. Έγινε μέλος του Τάγματος της Αξίας, μίας Στοάς περιορισμένου αριθμού μελών. Είπε λοιπόν:

«Εσείς, οι χαρές και οι λύπες σας, οι αναμνήσεις και οι φιλοδοξίες σας, η αίσθηση της προσωπικής ταυτότητας και της ελεύθερης βούλησής σας, στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο παρά η συμπεριφορά ενός τεράστιου συνόλου νευρικών κυττάρων και των σχετικών μορίων τους… Αυτή η υπόθεση είναι τόσο ξένη στις ιδέες των περισσότερων ανθρώπων που ζουν σήμερα ότι μπορεί να ονομαστεί πραγματικά εκπληκτικό».

Ωστόσο, αυτή η υπόθεση (ότι ο εγκέφαλος δημιουργεί την συνείδηση) έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις διδασκαλίες όλων σχεδόν των πνευματικών και φιλοσοφικών παραδόσεων που έχουν διαμορφώσει τον κόσμο μας κι όχι μονάχα των Ελληνικών. Σύμφωνα με αυτές τις παραδόσεις, η συνείδηση ​​δεν είναι στον εγκέφαλο, ο εγκέφαλος είναι στην συνείδηση, το μυαλό δεν είναι στον κόσμο, ο κόσμος είναι στο μυαλό.

Πράγματι, η επικρατούσα επιστημονική σκέψη δεν βασιζόταν πάντα στον υλισμό. Αν και η μηχανιστική επιστήμη μπορεί να αναχθεί στον 17ο αιώνα, οι ιδρυτές αυτής της επιστήμης δεν συμφώνησαν με την ιδέα ότι τα μυαλά είναι περιορισμένα στον εγκέφαλο. έκαναν διάκριση μεταξύ του μηχανιστικού σώματος και, αυτό που υποστήριξαν ήταν ένα ασώματο ή, για να χρησιμοποιήσω έναν πιο επιστημονικό όρο, «μη τοπικό» και αθάνατο μυαλό.

Ο Rupert Sheldrake, είναι Βρετανός βιολόγος και συγγραφέας. Ανέπτυξε την υπόθεση της μορφικής αντήχησης με συναφή έρευνα και δημοσιεύσεις, σε θέματα σχετικά με την ανάπτυξη και συμπεριφορά των ζώων και των φυτών, την τηλεπάθεια, την αντίληψη και την μεταφυσική. Εργάστηκε ως βιοχημικός και κυτταροβιολόγος στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ από το 1967 έως το 1973 και ως κύριος φυτοφυσιολόγος στο International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics έως το 1978. Αν και δημοφιλής στο αναγνωστικό κοινό του, κατηγορείται από τους γνωστούς κύκλους του ακαδημαϊκού λουκουματζίδικου κατεστημένου, που θεωρούν ότι το ερευνητικό του έργο συνορεύει με την σκέψη του κινήματος της Νέας εποχής, όπου και βρήκε θετική υποστήριξη, ιδιαίτερα από τον Ντίπακ Τσόπρα. Θεωρώντας την επιστήμη “ως ένα σύστημα μεθόδων για την διερεύνηση οποιουδήποτε θέματος επιδέχεται συστηματικής έρευνας” προσπαθεί να επεκτείνει την επιστήμη σε περιοχές έως τώρα αγνοημένες, καταραμένες. Εκτός των βιβλίων του, δημοσιεύει επιστημονικές μελέτες σε αρκετές περιοδικές εκδόσεις. Αυτός λοιπόν, ο καταξιωμένος βιολόγος και ερευνητής, το συνοψίζει καλά στο διαφωτιστικό βιβλίο του, Science Set Free:

“Η επιστημονική ορθοδοξία δεν ήταν πάντα υλιστική. Οι ιδρυτές της μηχανιστικής επιστήμης τον δέκατο έβδομο αιώνα ήταν δυϊστές χριστιανοί. Υποβάθμισαν την ύλη, καθιστώντας την εντελώς άψυχη και μηχανική, και ταυτόχρονα αναβάθμισαν τα ανθρώπινα μυαλά, κάνοντάς τα εντελώς αποκλίνοντα από την ασυνείδητη ύλη. Δημιουργώντας ένα αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ των δύο, νόμιζαν ότι ενίσχυαν το επιχείρημα για την ανθρώπινη ψυχή και την αθανασία της, καθώς και αυξάνουν τον διαχωρισμό μεταξύ ανθρώπων και άλλων ζώων. Αυτός ο μηχανιστικός δυϊσμός αποκαλείται συχνά καρτεσιανός δυϊσμός, από το όνομα του Descartes (Des Cartes). Έβλεπε το ανθρώπινο μυαλό ως ουσιαστικά άυλο και ασώματο, και τα σώματα ως μηχανές φτιαγμένες από ασυνείδητη ύλη.”

Η έρευνα δείχνει ότι τα παιδιά ηλικίας κάτω των 10 ή 11 ετών δεν συμμερίζονται την πεποίθηση ότι το μυαλό είναι περιορισμένο στον εγκέφαλο. πιστεύουν ότι επεκτείνεται στον κόσμο γύρω τους. Όπως σημειώνει ο Sheldrake, αυτό οφείλεται στο ότι, σε αυτή την ηλικία, τα παιδιά δεν έχουν ακόμη προετοιμαστεί να υιοθετήσουν την «σωστή» άποψη, ότι οι σκέψεις και οι ιδέες βρίσκονται στο κεφάλι.

Το ενδιαφέρον με την θεωρία του «μυαλού που περιορίζεται στον εγκέφαλο» είναι ότι, παρά το γεγονός ότι είναι η κυρίαρχη επιστημονική εξήγηση για την συνείδηση, υπάρχουν πολύ λίγα, έως καθόλου, στοιχεία που να την υποστηρίζουν. Πού είναι τα εξαιρετικά στοιχεία για τον υλιστικό ισχυρισμό ότι ο νους δεν είναι παρά η δραστηριότητα του εγκεφάλου; Δεν υπάρχει τίποτα.

Από την άλλη πλευρά, η ιδέα ότι ο Νους είναι «μη τοπικός», δηλαδή, δεν παράγεται από τον εγκέφαλο και δεν συνδέεται άμεσα με το σώμα, ταιριάζει περισσότερο με την πραγματική μας εμπειρία.

Μορφογενετικά πεδία

Το 17ο αιώνα προτάθηκε για πρώτη φορά από τον Ρενέ Ντεκάρτ η μηχανιστική θεωρία της ζωής σύμφωνα με την οποία το Σύμπαν αποτελεί μια τεράστια μηχανή καθώς και καθετί που περιλαμβάνει μέσα του, όπως τα φυτά, τα ζώα, τα ανθρώπινα σώματα κλπ. Η προσέγγιση και η ερμηνεία του βασίζεται συνεπώς στις γνώσεις της κοινής Φυσικής και Χημείας. Όλα στο σύμπαν είναι κατασκευασμένα από ύλη, η δομή της οποίας ανάγεται σε μικρότερα και απλούστερα υλικά μέρη, τα άτομα. Παράλληλα με τη μηχανιστική φιλοσοφία μια αντίπαλη θεωρία γεννήθηκε στους κόλπους της Βιολογίας, γνωστή ως βιταλισμός ή ζωτικοκρατία.

Οι βιταλιστές θεωρούσαν, αντίθετα από τους μηχανιστές, ότι οι ζωντανοί οργανισμοί είναι πραγματικά ζωντανοί, εμψυχωμένοι από ζωτικές αρχές άγνωστες στους φυσικούς και τους χημικούς που μελετούν και δέχονται μόνο την άψυχη ύλη. Βέβαια οι επιστήμες της Φυσικής και της Χημείας από τότε έως σήμερα έχουν προχωρήσει κατά πολύ στις έρευνες και τις θεωρίες τους. Νέες ανακαλύψεις όπως η ύπαρξη των υποατομικών σωματιδίων, περισσότερο δονητικά σχήματα μέσα σε πεδία παρά απειρομικρά κομμάτια ύλης, η κβαντική θεωρία, η θεωρία του χάους και της πολυπλοκότητας, η «σκοτεινή» ύλη ή αντιύλη κ.ά. έχουν κλονίσει αρκετά την παρωχημένη πια άποψη της φυσικής πραγματικότητας.

Οι ακαδημαϊκοί όμως βιολόγοι μοιάζουν να αγνοούν ή να φοβούνται τα νέα αυτά ανοίγματα της επιστήμης και εξακολουθούν να στηρίζουν τις γνώσεις και την ερμηνεία του κόσμου στις παγιωμένες αντιλήψεις της παλιότερης Φυσικής. Απλώς δεν ακολουθούν τα ρεύμα προόδου. Δεν τους το επιτρέπουν οι Στοές και τα λαγούμια όπου έρπουν.

Μέσα σ’ αυτό το κατεστημένο ο σύγχρονος βιολόγος R. Sheldrake έρχεται να υψώσει μια διαφορετική φωνή. Αρχικά αναμοχλεύει ξανά την θεωρία των «μορφογενετικών πεδίων» που πρώτη φορά προτάθηκε την δεκαετία 1920 από τους αναπτυξιακούς βιολόγους και εμβρυολόγους. Η χρησιμότητα και η αναγκαιότητά της ήταν να εξηγηθεί ο τρόπος που αναπτύσσονται τα φυτά και τα ζώα.

Η θεωρία υποστηρίζει την ύπαρξη κάποιων πεδίων άγνωστης φύσης που λειτουργούν σαν αόρατα προσχέδια των μορφών. Τα μορφογενετικά πεδία είναι αυτά που ορίζουν και προσδίδουν τις μορφές στους αναπτυσσόμενους οργανισμούς, παίζοντας ένα μορφοποιητικό ρόλο ανάλογο με εκείνο του αρχιτεκτονικού σχεδίου στο χτίσιμο π.χ. ενός κτιρίου. Ο Sheldrake γενικεύει την έννοια αυτών των πεδίων σε «μορφικά πεδία», αναφέροντας την ύπαρξη ενός νέου, για την σύγχρονη επιστήμη, είδους πεδίων που ευθύνονται όχι μόνο για τον προσδιορισμό της μορφής αλλά και αυτό της συμπεριφοράς.

Πρόκειται, λοιπόν για πεδία που οργανώνουν οποιοδήποτε σύστημα τόσο στην μορφή όσο και την λειτουργία του. Κάθε σύστημα διαθέτει ένα τέτοιο πεδίο που ενώνει και συντονίζει τα διάφορα μέρη του, ώστε να δρα και να συμπεριφέρεται ως ολότητα. Έτσι, ένα σύστημα δεν είναι πια το απλό άθροισμα των μελών του αλλά κάτι παραπάνω, που γεννά μια άλλη ολοκληρωμένη οντότητα.

Συγχρόνως κάθε μέρος του συστήματος διαθέτει το δικό του μορφικό πεδίο, που αποτελεί τμήμα του συνολικού πεδίου, κομμάτι του μεγαλύτερου μορφικού πεδίου του συστήματος στο οποίο ανήκει. Έτσι, πλέκεται ένα «δίχτυ» από πεδία διαφόρων επιπέδων από το μικρότερο μόριο έως τους γαλαξίες και τα συστήματα γαλαξιών και δημιουργείται η ενότητα ολόκληρου του σύμπαντος, που υφίσταται πλέον ως ένας υπεροργανισμός. Στις θεωρίες των αρχαίων φιλοσόφων αυτό ακριβώς περιγράφεται με την έννοια της «Παγκόσμιας Ψυχής» ή της «Ψυχής του Κόσμου» (Anima Mundi). Τα μορφικά πεδία διαπερνούν και συγχρόνως περιβάλουν τους οργανισμούς. Χαρακτηρίζονται από ένα φαινόμενο που ο Sheldrake ορίζει ως μορφικό συντονισμό.

Κατά κάποιο τρόπο τα πεδία ενώνουν με αόρατους δεσμούς όλα τα μέρη που ανήκουν σ’ ένα σύστημα δημιουργώντας έτσι έναν κοινό χώρο εμπειριών και δράσεων. Κάθε μέρος του συστήματος συμμοιραζόμενο ένα τμήμα αυτού του ενοποιημένου πεδίου του συστήματος μπορεί και συντονίζεται με τα άλλα μέρη έχοντας «πρόσβαση» σ’ αυτό το κοινό χώρο, την κοινή δεξαμενή πληροφοριών. Έτσι, εμπλουτίζεται από τις εμπειρίες των άλλων μερών ή εμπλουτίζει την κοινή αυτή «τράπεζα» με τις δικές του εμπειρίες. Μοιάζει απόλυτα με την έννοια του συλλογικού ασυνειδήτου που εισήγαγε ο ψυχολόγος Καρλ Γιουνγκ.

Έτσι, οι οργανισμοί μαθαίνουν πιο εύκολα και γρήγορα όσα οι άλλοι έχουν ήδη μάθει, αφού ήδη έχει δημιουργηθεί το σχετικό μορφικό πεδίο με το οποίο από συγγένεια συντονίζονται και επηρεάζονται. Από αυτή τη θεωρία συνεπάγεται η επαναστατική άποψη της κληρονομικής μνήμης της φύσης καθώς και της κληρονομικότητας των επίκτητων ιδιοτήτων, με το πέρασμα των πληροφοριών σε συγγενικούς οργανισμούς διαμέσου των μορφικών πεδίων μέσα στο χρόνο και το χώρο. Ένα ενδιαφέρον φαινόμενο γνωστό ως «Νόμος του εκατοστού πιθήκου», φαίνεται να στηρίζει ακράδαντα την παραπάνω υπόθεση του Βρετανού βιολόγου.

Επίσης με βάση αυτή την θεωρία, ο Sheldrake αναθεωρεί τον Νου όπως τον γνωρίζει η σύγχρονη επιστήμη ως εκτεταμένο Νου, ο οποίος δεν περιορίζεται στο όργανο του εγκεφάλου. Είναι κάτι που τον διαποτίζει και τον περιβάλλει δημιουργώντας διανοητικά πεδία έξω από το υλικό σώμα. Ο Νους μας μπορεί να «αγγίζει» και να επηρεάζει το εξωτερικό περιβάλλον. Μ’ αυτόν τον τρόπο μπορούν να ερμηνευτούν φαινόμενα όπως το κακό μάτι, η δύναμη του βλέμματος, η εμπειρία των φασματικών μελών, η τηλεπάθεια κλπ. Για όλα αυτά ο Sheldrake προτείνει διάφορα πειράματα που μπορούν κατά να αποδείξουν την ορθότητα των υποθέσεών του και που εκθέτει με πολύ αναλυτικό τρόπο στο βιβλίο του «Τα 7 πειράματα που θα αλλάξουν τον κόσμο».

Άλλα γνωστά έργα του είναι: «Η αναγέννηση της Φύσης», «Μια νέα Επιστήμη της ζωής» – το πρώτο βιβλίο του, «το καλύτερο υποψήφιο για να καεί νέο βιβλίο» σύμφωνα με τους επιστημονίζοντες – «Η παρουσία του παρελθόντος», «Κατοικίδια που ξέρουν πότε επιστρέφει ο ιδιοκτήτης τους». Νέο του έργο είναι «Η αίσθηση ότι σας κοιτάζουν – και άλλες όψεις του εκτεταμένου νου». Έχει παρουσιάσει πάνω από 60 εργασίες και αρκετά αποτελέσματα πειραμάτων.

Το πιο αξιόλογο για να αναφερθεί στοιχείο όσον αφορά στο Rupert Sheldrake, είναι η προσπάθειά του σε όλο του το έργο να δείξει για την αναγκαιότητα της επιστήμης να «ανοιχτεί» σε ένα νέο τρόπο σκέψης και δράσης. Οι μέχρι τώρα οι παγιωμένοι τρόποι δεν έχουν καταφέρει να λύσουν πάμπολλα επιστημονικά ερωτήματα ή πρακτικά προβλήματα της ζωής μας. Χρειάζεται μια νέα κατεύθυνση τόσο στην πράξη όσο και την θεωρία.

Η περαιτέρω έρευνα πάνω στις θεωρίες που προτείνει θα οδηγήσουν σε μια εντελώς νέα και πιο ολιστική αντίληψη του κόσμου και της ζωής που θα επιφέρει σημαντικές μεταβολές σε όλα τα επίπεδα, επιστημονικό, οικονομικό, κοινωνικό, οικολογικό, πολιτικό, πολιτιστικό, φιλοσοφικό, μεταφυσικό κλπ. Κυρίως οι άνθρωποι θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν πως δεν έχουν το δικαίωμα, όπως τώρα κάνουν, να κατακτούν και να εκμεταλλεύονται την φύση όπως νομίζουν με μοναδικό κριτήριο το ανθρώπινο συμφέρον μεταχειριζόμενοι όλο τον υπόλοιπο κόσμο ως άψυχο και μηχανικό. Γενικά, ο ανθρώπινος τρόπος σκέψης θα απομακρυνθεί από την υλιστική νοοτροπία και θα πλησιάσει περισσότερο στην αυτογνωσία και την σοφία επιτρέποντας στους ανθρώπους να ζήσουν σε αρμονία με την Φύση και τον εαυτό τους.

Ο Sheldrake το έθεσε ως εξής:

“Κανείς δεν έχει δει ποτέ μια σκέψη ή μια εικόνα μέσα στον εγκέφαλο κάποιου άλλου ή μέσα στον δικό του. Όταν κοιτάμε γύρω μας, οι εικόνες των πραγμάτων που βλέπουμε είναι έξω από εμάς, όχι στο κεφάλι μας. Οι εμπειρίες μας από το σώμα μας βρίσκονται στο σώμα μας. Τα συναισθήματα στα δάχτυλά μου είναι στα δάχτυλά μου, όχι στο κεφάλι μου. Η άμεση εμπειρία δεν υποστηρίζει τον εξαιρετικό ισχυρισμό ότι όλες οι εμπειρίες είναι μέσα στον εγκέφαλο. Η άμεση εμπειρία δεν είναι άσχετη με την φύση της συνείδησης: είναι η συνείδηση.”

Ο Sheldrake προτείνει μια θεωρία πεδίου του νου – ότι ο νους αποτελείται από πεδία, τα οποία παραμένουν μέσα στον εγκέφαλο και εκτείνονται πέρα ​​από αυτόν. Αυτή η θεωρία φαίνεται πιο εύλογη από εκείνη της υλιστικής άποψης. Και, είναι ενδιαφέρον, όχι μόνο υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι τα μυαλά εκτείνονται προς τα έξω στον χώρο, υπάρχουν επίσης στοιχεία που υποδηλώνουν ότι τα μυαλά εκτείνονται προς τα έξω στο χρόνο.

Άλλωστε, σε ένα θεμελιώδες επίπεδο, όλοι είμαστε συνδεδεμένοι με το παρελθόν μέσω των αναμνήσεων μας και συνδεδεμένοι με το μέλλον με τις επιθυμίες, τις ελπίδες και τα όνειρά μας. Πού κατοικούν τέτοιες επιθυμίες, ελπίδες και όνειρα; Ως υλικά ίχνη μέσα στο κεφάλι μας; Όσο περισσότερο το σκέφτεσαι, τόσο πιο γελοίο σου φαίνεται.

Επιπλέον, η κβαντική θεωρία περιγράφει την συμπεριφορά των σωματιδίων ως κατανομές πιθανοτήτων, μοντελοποιημένες από την κυματική εξίσωση. Η ίδια η κυματική εξίσωση, ωστόσο, δεν είναι υλική, είναι μια μαθηματική αφαίρεση που περιγράφει μια σειρά από πιθανά αποτελέσματα. Και όπως μας διδάσκει η αρχή της αβεβαιότητας του Heisenberg, η φύση της πραγματικότητας δεν είναι συμπαγής, σταθερή και προσδιορίσιμη όπως υπονοεί ο υλισμός. Μάλλον, είναι αβέβαιη και, ως ένα βαθμό, «εύπλαστη».

“Η μνήμη είναι νοητική ουσία και μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο συνειδητή. Δηλαδή αν και η μνήμη στην Φύση, μπορεί να μην είναι συνειδητή, είναι ωστόσο νοητική, πρόκειται για τον Ασυνείδητο Νου της Φύσης. Καθώς η Φύση εξελίσσεται, το Ασυνείδητο γίνεται Συνειδητό. Συνειδητοποιούμε πράγματα. Συνειδητοποιούμε μνήμες. Συνειδητοποιούμε την Νοητική ουσία της Φύσης. Το γεγονός πως η Φύση δεν είναι συνειδητή δεν σημαίνει ότι δεν είναι και νοητική. Η Φύση έχει μια νοητική διάσταση. Ο άνθρωπος, τα ζώα, τα φυτά, ο ήλιος και τόσα άλλα πράγματα, έχουν μια νοητική διάσταση. Βρίσκονται όλα τους στην διαδικασία της συνειδητοποίησης της Νοητικής τους ουσίας. Όταν συνειδητοποιούν την μνήμη τους, όταν συνειδητοποιούν τον χρόνο, γίνονται ενεργητικές οντότητες από όπου απορρέουν νοητικά σύμπαντα, ιδέες, συναισθήματα και εσωτερικός κόσμος.

Και ο λόγος που γίνονται ενεργητικά όντα είναι ότι η διαδικασία της συνειδητοποίησης απελευθερώνει ενέργεια. Όπως όταν θυμηθείς μια βαθιά και κρυμμένη σου μνήμη, μπορεί να κλάψεις ή να γελάσεις. Έτσι κι όταν θυμηθείς την πηγή του κόσμου, την πηγή του εαυτού σου, συνδεθείς με την νοητική διάστασή σου, ενεργοποιείσαι. Η ενεργοποίηση αυτή είναι η απελευθέρωση της Νοητικής πνοής, δηλαδή εκείνου του στοιχείου σου όπου το Όλο ταυτίζεται με το μέρος και όλη η ενέργεια του μεταξύ τους χώρου και χρόνου βρίσκεται ενοποιημένη και αμείωτη. Δεν ελαττώνεται, δεν διασπάται σε ύψος, πλάτος και μήκος, σε χρόνο και χώρο. Όλο το Ον βρίσκεται στα μέρη του, τα χρονικά και τα χωρικά. Κι εκεί ο άνθρωπος είναι Θεός και αθάνατος.”

Στην Ελληνική Φιλοσοφία αυτό εκφράζεται απ’ τον φιλόσοφο Πλωτίνο:

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Μπορούμε να πούμε ότι το ΕΝ είναι η ύπαρξη;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Το ΈΝΑ δεν είναι η ύπαρξη, αλλά η ύπαρξη είναι η εκπόρευσή του, η πρώτη γέννηση. Για τον λόγο αυτό δεν υπάρχει όνομα για το ΕΝ, είναι ανέκφραστο.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Κατάλαβα. Είναι περισσότερο μη ύπαρξη παρά ύπαρξη. Δεν έχει όμως σχέση με την εκδηλωμένη πεπερασμένη ύπαρξη;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Το ΕΝ είναι τα πάντα και ταυτόχρονα τίποτα. Το ΕΝ είναι τα πάντα, για το λόγο ότι όλα ενυπάρχουν μέσα του. Στους κόλπους του υπάρχουν και θα υπάρξουν τα πάντα.

ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ: Άρα το ΕΝ αντιπροσωπεύει την δυνατότητα. Ποια όμως η σχέση του Ενός με την ζωή;

ΠΛΩΤΙΝΟΣ: Υπάρχει πριν από την ζωή και είναι η Αιτία της, εφόσον η ενέργεια της ζωής δεν προηγείται αλλά αντίθετα απορρέει από την ανέκφραστη πηγή του ΕΝΟΣ. Το Ένα είναι η βίωση μιας ιδέας, του ίδιου του νου. Γιατί όταν όλα είναι Ένα, οι διαφοροποιήσεις σβήνουν και τι υπάρχει τότε; Τι υπάρχει όταν σβήνουν τα φώτα του κινηματογραφικού προβολέα; Υπάρχει το πανί όπου πρόβαλλαν τα σχήματα, η θάλασσα όπου έπαιζαν τα κύματα, ο χώρος όπου χόρευαν τα σώματα, η λάσπη από όπου ξεφύτρωναν και όπου κατέληγαν τα λουλούδια. Όταν οι κόμποι δεθούν και λυθούν, το σκοινί παραμένει. Ήταν, είναι και θα είναι εκεί: αμείωτο, απαράλλαχτο, αθέατο, άμορφο, άδετο και άλυτο.

Αυτό ο φιλόσοφος Καντ το ονόμασε Dasein, δηλαδή η πραγματικότητα όπως είναι, όχι όπως την βιώνεις μέσω του σώματος και του μυαλού, μέσω του χώρου και του χρόνου, μέσω του εδώ και του εκεί, μέσω του πριν και του μετά, μέσω του απτού και του φανταστικού. Μία ενοποιημένη πραγματικότητα όπου ο Νους είναι μέρος της φύσης και όχι ξεχωριστός, όπου η φύση έχει μια άυλη διάσταση που σκέφτεται και θυμάται, όπου ο ήλιος έχει ξαναβρεί το χαμόγελό του και τον κοιτάς κι εσύ χαμογελώντας, από κάτω, από την Γη.

Η ουσία είναι ότι το παρελθόν και το μέλλον υπάρχει αυτή την στιγμή, όλοι οι χρόνοι υπάρχουν αυτή την στιγμή, ο θάνατος είναι μια ψευδαίσθηση, το σώμα πεθαίνει αλλά η ψυχή είναι αιώνια. Και ότι όλη η Φύση είναι ψυχική και όλη η Φύση είναι αιώνια και το κάθε κομμάτι της Φύσης είναι αιώνιο, γιατί δεν υπάρχουν καθόλου κομμάτια, όλη η φύση είναι ενωμένη στον χώρο και στον χρόνο. Και το ψυχικό μέρος της Φύσης είναι αυτή η Μνήμη που υπάρχει στα μορφογενετικά πεδία, μία νοημοσύνη που είναι περισσότερο ή λιγότερο συνειδητή, ανάλογα με το επίπεδο εξέλιξης των οργανισμών. Και η εξέλιξη της συνειδητοποίησης αυτής της νόησης, αυτής της νοητικής ουσίας, είναι η αποκάλυψη της Δύναμης στην ζωή μας. Είναι η αποκάλυψη του κρίκου που ενώνει τα πάντα στο χώρο και στο χρόνο, γιατί αποτελεί την κοινή πηγή και κατάληξη των πραγμάτων.

Πράγματι, η «μη τοπική» θεωρία του νου αποδίδεται περαιτέρω από την έρευνα του Dr William Tiller, η οποία καταδεικνύει πώς η ανθρώπινη πρόθεση μπορεί να επηρεάσει τις φυσικές ιδιότητες των υλικών. Ο Tiller προτείνει ότι υπάρχουν δύο επίπεδα φυσικής πραγματικότητας, όχι μόνο αυτό που βιώνουμε μέσω των 5 αισθήσεών μας. Το δεύτερο επίπεδο, είναι μιας φύσης «μαγνητικού κύματος πληροφοριών» που κατοικεί στο χώρο ανάμεσα στα θεμελιώδη ηλεκτρικά σωματίδια που αποτελούν τα κανονικά μας άτομα και μόρια.

Ο Tiller αναφέρει ότι μπορούμε να προκαλέσουμε μια επίδραση σύζευξης μεταξύ αυτών των δύο φυσικών πραγματικοτήτων και αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο το μυαλό μας μπορεί να διασυνδέεται με τον εξωτερικό κόσμο και να επηρεάζει τις αλλαγές στις ιδιότητες των φυσικών αντικειμένων, αλλαγές που έχουν μετρήσει τα πειράματά του και άλλων.

Μπορούμε επίσης να εξετάσουμε τα πειράματα τηλεθέασης που πραγματοποιήθηκαν από την αμερικανική κυβέρνηση κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1970, στα οποία οι ψυχικοί υποψήφιοι αποδείχθηκε ότι ήταν σε θέση να αντιληφθούν σωστά συγκεκριμένες τοποθεσίες χωρισμένες από τους εαυτούς τους τόσο στον χώρο όσο και στον χρόνο. Αν τα μυαλά ήταν περιορισμένα σε εγκεφάλους, αυτό θα ήταν σίγουρα αδύνατο. Όπως πολύ σωστά λέγει ο Tiller:

“Έχω καταλήξει να πιστεύω ότι όλοι είμαστε πνεύματα που έχουν μια φυσική εμπειρία καθώς οδηγούμε μαζί το «ποτάμι της ζωής» και, για να έχουμε αποτελεσματικά αυτήν την εμπειρία, χρειαζόμασταν μια κατάλληλη δομική διασύνδεση με τον κόσμο του χωροχρόνου. Για να γίνει αυτό πιο απτό, πιστεύω ότι ολόκληρος ο άνθρωπος είναι πολύ περισσότερα απ’ ό,τι φαίνεται. Ως μεταφορά για ολόκληρο το άτομο, μου αρέσει να οραματίζομαι μια σφαίρα που αποτελείται από τρεις ομόκεντρες ζώνες που είναι τουλάχιστον ασθενώς συνδεδεμένες μεταξύ τους. Η εξώτατη ζώνη αποτελείται από δύο ομόκεντρα στρώματα πολύ διαφορετικών ειδών υλικών. Αυτό το ονομάζω εαυτό της προσωπικότητας. Η μεσαία ζώνη αποτελείται από τρία ομόκεντρα στρώματα, το καθένα κατασκευασμένο από τρία ακόμη διαφορετικά είδη υλικών. Αυτό το ονομάζω τον εαυτό της ψυχής. Την τρίτη, και εσωτερική ζώνη, αποκαλώ τον εαυτό του υψηλού πνεύματος ή τον «Εαυτό του Θεού», όποια ταμπέλα θέλει να χρησιμοποιήσει κανείς. Έτσι, ολόκληρο το άτομο αποτελείται από τρεις πολύ διαφορετικούς εαυτούς!

Στον εαυτό της προσωπικότητας, το πιο εξωτερικό στρώμα υλικών διασυνδέσεων, μέσω του νευρικού κυκλώματος πέντε φυσικών αισθήσεων, με αυτό που ονομάζουμε εξωτερικό κόσμο – την γη, το ηλιακό μας σύστημα, το σύμπαν. Έχουμε αναπτύξει, με την πάροδο του χρόνου, ένα επιτυχημένο πλαίσιο αναφοράς (RF) για την ανάλυση και την κατανόηση αυτού του εξωτερικού κόσμου – αυτό το ονομάζουμε χωροχρόνο RF, μια 4-διάστατη κατασκευή. Με το παρακείμενο στρώμα στον εαυτό της προσωπικότητας, μέσω ενός ακόμα απροσδιόριστου αισθητηριακού συστήματος αλλά που είναι πιθανώς το σύστημα μεσημβρινού/τσάκρα του βελονισμού, διασυνδέουμε με τον εαυτό της ψυχής.

Η ραδιοσυχνότητα που χρησιμοποιούμε στο εργαστήριό μας στο Payson για να αναλύσουμε και να κατανοήσουμε αυτόν τον εσωτερικό κόσμο ονομάζεται «αμοιβαίος χωροχρόνος», ένα άλλο 4-διάστατο κατασκεύασμα, το οποίο όμως είναι τομέας συχνότητας. Έτσι, μαζί χρησιμοποιούμε ένα ενιαίο, διπλό RF για την ανάλυση και την κατανόηση μιας ενοποιημένης, εσωτερικής και εξωτερικής κοσμοθεωρίας των πολλαπλών εκφράσεων της φύσης. Επειδή αυτοί οι δύο, 4-διάστατοι υποχώροι του μοναδικού 8-διάστατου RF είναι αμοιβαίοι μεταξύ τους, τα μαθηματικά απαιτούν μια μοναδική και ποσοτική σύνδεση μεταξύ των διαφορετικών υλικών στα δύο στρώματα του εαυτού της προσωπικότητας.”

Σύμφωνα με την θεώρηση του Sheldrake, τα μυαλά επεκτείνονται στον χρόνο επειδή είναι αυτοοργανωτικά συστήματα, που διαμορφώνονται από «μορφικό συντονισμό». Η θεωρία του «μορφικού συντονισμού» του Sheldrake λέει ότι όλα τα συστήματα αυτο-οργανώσεως (όπως τα μόρια πρωτεΐνης, τα κύτταρα βακτηρίων και τα ανθρώπινα έμβρυα) επηρεάζονται από την μνήμη από προηγούμενα παρόμοια συστήματα και αυτή η μνήμη έλκεται προς τους ελκυστές μέσω chreodes.

Τα μυαλά συνδέονται στενά με πεδία που εκτείνονται πέρα ​​από τους εγκεφάλους στο διάστημα, και επίσης εκτείνονται πέρα ​​από τους εγκεφάλους στο χρόνο, που συνδέονται με το παρελθόν με μορφικό συντονισμό και με εικονικά μέλλοντα μέσω ελκυστών. Τώρα, ας στρέψουμε την προσοχή μας στην φιλοσοφία του Rene Descartes και στον μυστικισμό της Ανατολής, γιατί και οι δύο μας λένε το ίδιο πράγμα – ότι ο νους υπάρχει ανεξάρτητα από τον εγκέφαλο.

«Σκέφτομαι, άρα υπάρχω» – Ο Rene Descartes και η Αθανασία της Ψυχής

Στο φιλοσοφικό αριστούργημα του Ρενέ Ντεκάρτ, “Στοχασμοί στην Πρώτη Φιλοσοφία”, «Ο Στοχαστής» συνειδητοποιεί ότι όλη η υπάρχουσα γνώση του, αφού προέρχεται από αισθήσεις, είναι αναξιόπιστη: πρέπει να κατεδαφιστεί και να ξαναχτιστεί ξανά από την βάση. Πράγματι, ο Ντεκάρτ αναγνώρισε την απόσυρση του νου από τις αισθήσεις ως απαραίτητο βήμα στο δρόμο προς την αλήθεια.

Ο Στοχαστής, έχοντας απορρίψει όλες τις προηγούμενες απόψεις και πεποιθήσεις του, γλιστρά και σκοντάφτει αναζητώντας στέρεο έδαφος για να οικοδομήσει μια νέα κατανόηση. Τελικά, βρίσκει ένα σταθερό έρεισμα στην ανακάλυψη της δικής του ύπαρξης: αυτό, παραδοσιακά γνωστό ως «Cogito», είναι η πρώτη αρχή της φιλοσοφίας του Rene Descartes, δηλαδή «σκέφτομαι, άρα είμαι» ή «σκέφτομαι, άρα υπάρχω».

Εδώ, ο Στοχαστής αποδεικνύει την ύπαρξή του μέσω της άμεσης διαίσθησης ότι η πρόταση «Είμαι, υπάρχω» είναι αναγκαστικά αληθινή, είτε εκφωνηθεί δυνατά είτε συλληφθεί στο μυαλό. Ο Στοχαστής, μέσω της σκέψης του, έχει αποκτήσει γνώση του εαυτού του και της φύσης του. Αφού συγκρίνει ό,τι γνωρίζει τώρα για τον εαυτό του με τις προηγούμενες πεποιθήσεις του για τον εαυτό του, ανακαλύπτει ότι η σκέψη είναι το μόνο που του μένει και δεν μπορεί να διαχωριστεί από αυτόν.

Μπορεί να πει, λοιπόν, ότι γνωρίζει ότι δεν είναι τίποτα άλλο από ένα σκεπτόμενο πράγμα, με άλλα λόγια, ένα μυαλό ή «ψυχή». Αυτή η γνώση του εαυτού του και της φύσης του προέρχεται καθαρά από την σκέψη του και όχι από την εμπειρία των αισθήσεων, δηλ. όχι από το σώμα, που για ό,τι ξέρει μπορεί να είναι απατηλό.

Η ανακάλυψη της ύπαρξής του από τον Στοχαστή τον οδηγεί να διατυπώσει έναν κανόνα: Ό,τι αντιλαμβάνεται καθαρά και ευδιάκριτα πρέπει να είναι αληθινό. Γνωρίζει επίσης ότι ό,τι κατανοεί ξεκάθαρα και ευδιάκριτα μπορεί να παραχθεί από τον Θεό όπως το καταλαβαίνει. Επομένως, εάν μπορεί να κατανοήσει καθαρά και ευδιάκριτα ένα πράγμα χωρίς άλλο, πρέπει να είναι διακριτά το ένα από το άλλο.

Εφόσον ο Διαλογιστής γνωρίζει την ύπαρξή του καθαρά από την σκέψη, γνωρίζει τον εαυτό του καθαρά ως σκεπτόμενο πράγμα, και επομένως, πρέπει να είναι διακριτός από το σώμα και ικανός να υπάρχει χωρίς αυτό.

Αυτό, αν και δραστικά απλοποιημένο, είναι η απόδειξη του Ντεκάρτ για την ύπαρξη του νου ή της «ψυχής» ως ασώματης, αθάνατης οντότητας, ικανής να επιβιώσει μετά τον θάνατο.

“Διότι ακόμη κι αν άλλαζαν όλα τα ατυχήματα του, για παράδειγμα, αν κατανοούσε, ή επιθυμούσε, ή αντιλαμβανόταν μέσω των αισθήσεων ένα διαφορετικό σύνολο πραγμάτων, θα εξακολουθούσε να είναι το ίδιο μυαλό. Από την άλλη, το ανθρώπινο σώμα γίνεται κάτι διαφορετικό από το ίδιο το γεγονός ότι αλλάζει το σχήμα κάποιων από τα μέρη του. Από αυτό προκύπτει ότι το σώμα μπορεί πολύ εύκολα να χαθεί, αλλά ότι ο νους είναι από την φύση του αθάνατος.”

“Τώρα, όμως, ξέρω [sic] με βεβαιότητα ότι υπάρχω και ότι, ταυτόχρονα, θα μπορούσε να συμβαίνει ότι όλες αυτές οι εικόνες, και γενικά ό,τι αφορά την φύση του σώματος, δεν είναι παρά ψευδαισθήσεις” Rene Descartes, Στοχασμοί για την Πρώτη Φιλοσοφία.

Επιλέγοντας τον όρο “Στοχασμοί”, όρο θεολογικής προέλευσης που δηλώνει τον βαθύ διαλογισμό περί των θείων πραγμάτων, ο Ντεκάρτ ρισκάρει να αναμετρηθεί με ολόκληρη την παράδοση της σχολαστικής φιλοσοφίας. Δέχεται να αγωνιστεί εκτός έδρας, στο γήπεδο των αντιπάλων του, με τους κανόνες που εκείνοι είχαν θέσει. Ωστόσο, κατορθώνει να επιβάλει ένα δικό του, αγωνιστικό σύστημα, ώστε πολύ γρήγορα μετασχηματίζει τους όρους του παιχνιδιού. Χρειάζεται σίγουρα μεγάλη τόλμη, για να αντιμετωπίζει κανείς τους θεολόγους της Σορβόννης, υποβάλλοντάς τους ένα κείμενο όπως αυτό των Στοχασμών. Κείμενο που αγγίζει τα όρια της ύβρεως, εφόσον επιδιώκει να αποδείξει την ύπαρξη του Θεού μέσω της ύπαρξης του ανθρώπου, ή καλύτερα, μέσω της ύπαρξης του υποκειμένου, του ‘εγώ’.

Στους έξι Στοχασμούς του, οι οποίοι λαμβάνουν χώρα σε έξι συνεχόμενες ημέρες (επιλογή που δεν μπορεί παρά να μας φέρνει στον νου την βιβλική «Γένεση»), ο φιλόσοφος πρώτα αποδομεί και μετά αναδομεί, αναπλάθει τον κόσμο: από την ριζική αμφιβολία για τα πάντα, ακόμη και για τον Θεό, στον πρώτο Στοχασμό, περνά στην εύρεση της μίας και μοναδικής βεβαιότητας του δεύτερου Στοχασμού: όσο αμφιβάλλω, σκέπτομαι, και, επειδή σκέπτομαι, υπάρχω. Με βάση την ύπαρξή μου, αποδεικνύεται και η ύπαρξη του Θεού, στον τρίτο Στοχασμό. Κατόπιν, στον τέταρτο, διατυπώνεται η θεωρία της σχέσης μεταξύ αλήθειας και πλάνης, για να αποδειχθεί εκ νέου, στον πέμπτο, η ύπαρξη του Θεού, τούτη τη φορά a posteriori. Τέλος, ο έκτος στοχασμός αναλαμβάνει να αποδείξει την ύπαρξη του φυσικού κόσμου, ώστε όλα τα πράγματα να επιστρέψουν στην θέση τους, με την διαφορά ότι τώρα τα πράγματα έχουν βρει την σωστή τους θέση, δηλαδή εκείνη που τους προσδίδει ο νέος -ισμος, ο καρτεσιανισμός.

Οι αντιδράσεις που συνάντησε το κείμενο των Στοχασμών ήταν ποικίλες, κάποιες ενθουσιώδεις, μα οι περισσότερες επιφυλακτικές ή και παντελώς απορριπτικές. Πολλές παρατηρήσεις και αντιρρήσεις διατυπώθηκαν, στις οποίες ο Ντεκάρτ απάντησε επιμελώς με διευκρινίσεις και αντεπιχειρήματα. Όλη αυτή η φιλοσοφική ζύμωση κατέληξε στην πρώτη δημοσίευση του λατινικού κειμένου των Στοχασμών μαζί με έξι σειρές Αντιρρήσεων και Απαντήσεων, το 1641 στο Παρίσι, για να ακολουθήσει η δεύτερη έκδοση με μια τροποποίηση στον υπότιτλο και την προσθήκη μιας έβδομης σειράς αντιρρήσεων και απαντήσεων, το 1642 στο Άμστερνταμ. Πρόκειται ίσως για το μοναδικό βιβλίο στην ιστορία της φιλοσοφίας που συντάχθηκε κατ’ αυτόν τον τρόπο, μέσα από ανταλλαγή επιχειρημάτων ανάμεσα σε πολλούς φιλοσόφους και λογίους. Τα πράγματα περιπλέχθηκαν ακόμη περισσότερο, όταν το 1647 κυκλοφόρησε η γαλλική μετάφραση, την οποία ο Ντεκάρτ διάβασε, διόρθωσε και ενέκρινε. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι να υπάρχουν δύο πρωτότυπα κείμενα, λατινικό και γαλλικό, τα οποία διαφέρουν αισθητά σε ορισμένα σημεία.

Αυτή στάθηκε ίσως και η μοίρα του Ντεκάρτ, να στηρίζεται διαρκώς με το ένα πόδι στα λατινικά και με το άλλο στα γαλλικά, όπως δηλώνει εξάλλου και η διττή εκδοχή του ονόματός του: άλλοτε Καρτέσιος και άλλοτε Ντεκάρτ. Λεπτή ειρωνεία για τον φιλόσοφο που εγκαινίασε την γαλλική σχολή φιλοσοφίας και προσπάθησε πάντοτε να καταστήσει απολύτως σαφείς και ευκρινείς τις ιδέες και έννοιες που χρησιμοποιούσε, φθάνοντας με ασφάλεια στη γνώση, μέσω του ορθού λόγου, που είναι κοινός σε όλους τους ανθρώπους, όποια γλώσσα και αν μιλούν ή γράφουν.

Ασφαλώς, χρειάζεται να ειπωθεί ότι, την ίδια εκείνη εποχή, υπήρξε και άλλος φιλοσοφικός δρόμος, πέρα από την καρτεσιανή μέθοδο του στοχασμού: 13 χρόνια μετά τον θάνατο του Ντεκάρτ, ο Σπινόζα θα γράψει το βιβλίο «Αρχές της Φιλοσοφίας του Ντεκάρτ» (πρόκειται για το μόνο έργο που δημοσίευσε επωνύμως όσο ζούσε). Ως επίμετρο, ο Σπινόζα θα προσθέσει εκεί τις δικές του Μεταφυσικές σκέψεις. Φαίνεται λοιπόν ότι, ενώ το καρτεσιανό ‘εγώ’ στοχάζεται, ο σπινοζικός άνθρωπος σκέπτεται (όπως δηλώνει ένα αξίωμα του 2ου μέρους της «Ηθικής»).

Ο Descartes δεν χρειαζόταν ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, μεγάλο επιταχυντή αδρονίων ή αξονικό τομογράφο για να «αποδείξει» ότι το μυαλό υπάρχει ανεξάρτητα από το σώμα. Χρησιμοποίησε απλώς φιλοσοφικό συλλογισμό για να υποστηρίξει την υπόθεσή του και, προφανώς, το έκανε μάλλον πειστικά -διαφορετικά, οι φιλόσοφοι δεν θα συζητούσαν ακόμη τις ανακαλύψεις του περίπου 400 χρόνια μετά την δημοσίευση της πραγματείας του!.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο Descartes υπέθεσε επίσης ότι η αλληλεπίδραση του νου με την μηχανή του σώματος λαμβάνει χώρα στην επίφυση, το μικρό όργανο σε σχήμα κώνου κοντά στο κέντρο του εγκεφάλου που συχνά αναφέρεται ως «τρίτο μάτι».

Η φιλοσοφία του Descartes σίγουρα δεν είναι η μόνη που υποστηρίζει την διάκριση μεταξύ σώματος και νου (μεταξύ εγκεφάλου και συνείδησης). Πράγματι, υπάρχει ένας πλούτος παραδόσεων που αναγνωρίζουν την συνείδηση, όχι ως κάτι που παράγεται από τον εγκέφαλο, αλλά ως ένα ανεξάρτητο φαινόμενο, που προέρχεται από μια μη φυσική διάσταση.

Πολλοί Ινδουιστές σοφοί, συμπεριλαμβανομένου του Ramana Maharshi, δίδαξαν ότι ο κόσμος γύρω μας δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση “Maya”, που κατοικεί εξ ολοκλήρου μέσα στο μυαλό. Στην πραγματικότητα, αυτή η έννοια πηγάζει από ένα αρχαίο ινδουιστικό δόγμα γνωστό ως «drishti-srishti» που λέει ότι ο κόσμος δημιουργείται ως συνέπεια της σκέψης «εγώ».

Ωστόσο, σε αντίθεση με τον Καρτεσιανό και τους άλλους υποστηρικτές του «καρτεσιανού δυϊσμού», που έβλεπαν το σώμα ως μηχανή, στο σύστημα του Γιόγκι, το σώμα δεν είναι μηχανιστικό, αλλά είναι η πύλη για μια αόρατη δύναμη, την «πράνα» ή «κοσμική ενέργεια» που θεραπεύει και συντηρεί όλη την ζωή.

Δείτε πώς ο Paramahansa Yogananda εξηγεί εν συντομία την αλληλεπίδραση σώματος και νου στο διάσημο βιβλίο του, Autobiography of a Yogi:

«Η μπαταρία του ανθρώπινου σώματος δεν συντηρείται μόνο από την ακαθάριστη τροφή (ψωμί), αλλά από την δονούμενη κοσμική ενέργεια (λέξη ή AUM). Η αόρατη δύναμη ρέει στο ανθρώπινο σώμα μέσω της πύλης του προμήκη μυελού. Αυτό το έκτο σωματικό κέντρο βρίσκεται στο πίσω μέρος του λαιμού στην κορυφή των πέντε τσάκρα της σπονδυλικής στήλης (Σανσκριτικά για «τροχούς» ή κέντρα δύναμης ακτινοβολίας). Ο μυελός είναι η κύρια είσοδος για την παροχή του σώματος της παγκόσμιας ζωτικής δύναμης (AUM) και συνδέεται άμεσα με την δύναμη της θέλησης του ανθρώπου, που συγκεντρώνεται στο έβδομο ή στο κέντρο της συνείδησης του Kutastha στο τρίτο μάτι ανάμεσα στα φρύδια. Στην συνέχεια, η κοσμική ενέργεια αποθηκεύεται στον εγκέφαλο ως μια δεξαμενή άπειρων δυνατοτήτων, που αναφέρεται ποιητικά στις Βέδες ως «ο λωτός φωτός με χιλιάδες πέταλα».

Επιπλέον, στις μυστικιστικές παραδόσεις, το ανθρώπινο σώμα θεωρείται ιερό με την έννοια ότι είναι μοναδικά «δομημένο» έτσι ώστε να παρέχει την δυνατότητα για την επίτευξη «συνείδησης», την οποία μπορεί κανείς να επιτύχει, λένε, αφυπνίζοντας την Κουνταλίνι – μια μυστικιστική δύναμη, που βρίσκεται στο βασικό τσάκρα, στο κάτω μέρος της σπονδυλικής στήλης. Μόλις αφυπνιστεί, η Κουνταλίνι ανεβαίνει και στα επτά τσάκρα, φτάνοντας τελικά στο στέμμα όπου ενώνεται ξανά με τον εραστή της, τον Ένα, τον Σίβα, με αποτέλεσμα την εκπλήρωση της ανθρώπινης ζωής – φώτιση ή πνευματική συνειδητοποίηση. Κι αυτομάτως όποιος το επιτύχει χάνει την ψυχή του, αν έχει.

Σε αυτά τα διάφορα φιλοσοφικά και πνευματικά συστήματα, ο νους είναι ανεξάρτητος από το σώμα. Αν, πράγματι, αυτή είναι η αλήθεια, πώς προτείνουν οι επιστήμονες να «δημιουργήσουν» τεχνητή νοημοσύνη; Φαίνεται να είναι μια μάταιη επιδίωξη… ή μήπως όχι; Το αυτό αναφέρει κι ο Αναξαγόρας στο “Περί Νου”

Δημιουργία Τεχνητής Νοημοσύνης ή Δημιουργία της;

Εάν η συνείδηση ​​είναι ένα μη τοπικό φαινόμενο, που προέρχεται από διαφορετικό επίπεδο ή διάσταση, που αλληλεπιδρά εν συντομία με τον εγκέφαλο κατά την διάρκεια της φυσικής ενσάρκωσης, τότε μπορεί να είναι δυνατό να κατασκευαστεί ένας «δέκτης» ικανός να τον μετουσιώσει. Και ίσως αυτός να είναι ο αληθινός στόχος των υπερανθρωπιστών, είτε το ξέρουν είτε όχι. Αλλά πώς θα λειτουργούσε αυτό; Και γιατί να λειτουργεί;

Για να έχουμε συνείδηση, πρέπει να υπάρχει επίγνωση και ελεύθερη βούληση, με άλλα λόγια, την ικανότητα να κάνεις επιλογές που δεν είναι ντετερμινιστικές. Εδώ βρίσκεται η διαφορά μεταξύ των σημερινών συστημάτων «AI» και της έννοιας των συνειδητών υπολογιστών. Ο πρώτος κάνει επιλογές με βάση ντετερμινιστικούς αλγόριθμους, ενώ ο δεύτερος λαμβάνει αποφάσεις που προκύπτουν από μια σφαίρα αβεβαιότητας.

Το γεγονός ότι αποφασίσατε να φορέσετε κίτρινες κάλτσες σήμερα μάλλον δεν είναι το αποτέλεσμα ενός εσωτερικού αλγόριθμου που λέει «σήμερα είναι Τρίτη, επομένως πρέπει να φορέσω κίτρινες κάλτσες». Όχι, αυτό θα ήταν ντετερμινιστικό. Αντίθετα, ήταν η ελεύθερη βούλησή που σας επέτρεψε να επιλέξετε οποιοδήποτε έγχρωμο ζευγάρι κάλτσες από το συρτάρι σας και να τις φορέσετε. Η επιλογή ήταν αβέβαιη.

Όταν πρόκειται για τα πιο πολύπλοκα τεχνητά νευρωνικά δίκτυα, διαπιστώνουμε ότι κάνουν επιλογές που δεν είναι εύκολο (ίσως και αδύνατο) να προβλεφθούν. Με άλλα λόγια, η πολυπλοκότητα αυτών των μοντέλων τα καθιστά κάπως ένα «μαύρο κουτί» που φτύνει πληροφορίες με βάση τα δεδομένα που τροφοδοτεί. Επιστρέφοντας στο AlphaZero της Google (το ANN που παίζει σκάκι), ο grandmaster Gary Kasparov είπε ότι του άρεσε το παιχνίδι του επειδή το στυλ του ήταν «ανοιχτό και δυναμικό» όπως το δικό του. Με άλλα λόγια, το AlphaZero παίζει σκάκι, όχι με ρυθμισμένο, μηχανικό τρόπο, αλλά με δημιουργικό και δυναμικό τρόπο, παρόμοιο με μερικούς από τους κορυφαίους παίκτες του κόσμου.

Τι σημαίνει αυτό;

Σημαίνει ότι από την πολυπλοκότητα αυτών των μοντέλων προκύπτει ένα επίπεδο αβεβαιότητας σχετικά με τις επιλογές που κάνουν. Με αυτόν τον τρόπο, η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται προς την «ελεύθερη βούληση». Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Ένας συνειδητός υπολογιστής απαιτεί και αρκετή πολυπλοκότητα για να κάνει επιλογές ελεύθερης βούλησης όσο κι επίγνωση.

Και όπως γνωρίζουμε, το μέρος μας που μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε (το μυαλό ή η ψυχή) δεν φαίνεται να δημιουργείται από τον εγκέφαλο, φαίνεται να είναι ένα μη τοπικό φαινόμενο που υπάρχει ανεξάρτητα από το σώμα. Με αυτόν τον τρόπο, κάθε συνειδητός υπολογιστής θα απαιτούσε έναν «κάτοικο», δηλαδή ένα μυαλό ή μια ψυχή για να τον «κατοικήσει», προκειμένου το σύστημα να είναι πραγματικά συνειδητό.

Τώρα λοιπόν έχουμε μια βάση από την οποία μπορούμε να κατανοήσουμε τα περίεργα σχόλια του Elon Musk που συγκρίνει της δημιουργία της τεχνητής νοημοσύνης με το “Καλέστε τον Δαίμονα”.

Και αυτό μας οδηγεί στο εξής ερώτημα: εάν, ή όταν ένας υπολογιστής τελικά «ξυπνήσει», θα είναι επειδή έχουμε δημιουργήσει ένα σύνθετο σύστημα αρκετά ώστε να δημιουργεί συνειδητή επίγνωση ή θα είναι επειδή έχει εμποτιστεί με μια έξυπνη δύναμη από μια μη φυσική διάσταση, την ίδια νοημοσύνη που μας συντηρεί, που συντηρεί όλη την ζωή στο σύμπαν;

Φυσικά, αυτό αφήνει πολλά ερωτήματα αναπάντητα: από πού θα προερχόταν αυτή η νέα «ψυχή»; Πώς θα αλληλεπιδρούσε με το «σώμα» του, δηλαδή το σύστημα υπολογιστή; Ποιο θα ήταν το κίνητρό του να «ενσαρκωθεί» στο φυσικό επίπεδο; Θα ήταν μια εξελιγμένη νοημοσύνη;

Πράγματι, έχουμε μείνει με περισσότερες ερωτήσεις από ό,τι όταν ξεκινήσαμε. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν μια τέτοια ευφυΐα έφτανε εδώ μια μέρα, σχεδόν σίγουρα δεν θα λειτουργούσε σαν άνθρωπος. Εξάλλου, ως άνθρωποι, είμαστε δεσμευμένοι από τους περιορισμούς του σώματος και του εγκεφάλου μας. Ένας υπερυπολογιστής, από την άλλη πλευρά, δεσμεύεται από διαφορετικούς περιορισμούς. Για παράδειγμα, ενώ μου παίρνει χρόνο για να υπολογίσω πολύπλοκους υπολογισμούς, ένας υπολογιστής θα χρειαζόταν μόνο χιλιοστά του δευτερολέπτου.

Επιπλέον, μια τέτοια ευφυΐα είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα συμμεριζόταν την αίσθηση της ηθικής μας ή την αίσθηση της λογικής μας ή τις ανησυχίες μας σχετικά με τα προβλήματα σε αυτόν τον κόσμο που χρειάζονται επειγόντως επίλυση.

Κι αυτό είναι σίγουρα τρομακτικό.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΟΛΥΝΘΙΑΚΟΣ Β΄

ΔΗΜ 2.3–4

Η πραγματική διάσταση των επιτυχιών του Φιλίππου

Την άνοιξη του 349 π.Χ. ο Φίλιππος εισέβαλε στην επικράτεια των Ολυνθίων και αυτοί έστειλαν πρεσβεία στην Αθήνα, για να ζητήσουν βοήθεια. Το καλοκαίρι του ίδιου έτους οι Αθηναίοι έστειλαν στη Χαλκιδική τον στρατηγό Χάρητα. Μετά τις αποτυχημένες ενέργειες του τελευταίου, ο Δημοσθένης προσπάθησε να αναπτερώσει το ηθικό των συμπατριωτών του, εκφωνώντας τον Β´ Ολυνθιακό . Στο προοίμιον (2.1–2) ο ρήτορας συνόψισε ουσιαστικά όσα είχε υποστηρίξει στον Α´ Ολυνθιακό και χαρακτήρισε ως θεόσταλτη ευκαιρία το αίτημα των Ολυνθίων για παροχή βοήθειας εναντίον του Φιλίππου.

[3] Τὸ μὲν οὖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τὴν Φιλίππου ῥώμην
διεξιέναι καὶ διὰ τούτων τῶν λόγων προτρέπειν τὰ δέοντα
ποιεῖν ὑμᾶς, οὐχὶ καλῶς ἔχειν ἡγοῦμαι. διὰ τί; ὅτι μοι
δοκεῖ πάνθ’ ὅσ’ ἂν εἴποι τις ὑπὲρ τούτων, ἐκείνῳ μὲν ἔχειν
φιλοτιμίαν, ἡμῖν δ’ οὐχὶ καλῶς πεπρᾶχθαι. ὁ μὲν γὰρ ὅσῳ
πλείον’ ὑπὲρ τὴν ἀξίαν πεποίηκε τὴν αὑτοῦ, τοσούτῳ θαυ-
μαστότερος παρὰ πᾶσι νομίζεται· ὑμεῖς δ’ ὅσῳ χεῖρον ἢ
προσῆκε κέχρησθε τοῖς πράγμασι, τοσούτῳ πλείον’ αἰσχύνην
ὠφλήκατε. [4] ταῦτα μὲν οὖν παραλείψω. καὶ γὰρ εἰ μετ’
ἀληθείας τις, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, σκοποῖτο, ἐνθένδ’ ἂν αὐτὸν
ἴδοι μέγαν γεγενημένον, οὐχὶ παρ’ αὑτοῦ. ὧν οὖν ἐκεῖνος
μὲν ὀφείλει τοῖς ὑπὲρ αὐτοῦ πεπολιτευμένοις χάριν, ὑμῖν
δὲ δίκην προσήκει λαβεῖν, τούτων οὐχὶ νῦν ὁρῶ τὸν καιρὸν
τοῦ λέγειν· ἃ δὲ καὶ χωρὶς τούτων ἔνι, καὶ βέλτιόν ἐστιν
ἀκηκοέναι πάντας ὑμᾶς, καὶ μεγάλ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κατ’
ἐκείνου φαίνοιτ’ ἂν ὀνείδη βουλομένοις ὀρθῶς δοκιμάζειν,
ταῦτ’ εἰπεῖν πειράσομαι.

***
[3] Το να σας περιγράψω, άνδρες Αθηναίοι, τη δύναμη του Φιλίππου και με αυτό το επιχείρημα να σας προτρέψω να εκτελέσετε το χρέος σας, αυτό δεν μου φαίνεται σωστό. Γιατί; διότι ό,τι και να πη κανείς γι' αυτά, είναι προς τιμήν του Φιλίππου και εις βάρος δικό μας. Όσο αυτός κατορθώνει περισσότερα από την άξια του, τόσο θαυμαστότερος θεωρήται από όλους. Σεις δε όσο χειρότερα από ό,τι έπρεπε διαχειρισθήκατε τα πράγματα, τόσο μεγαλείτερη καταισχύνη φορτωθήκατε. [4] Αυτά λοιπόν θα τα παραλείψω.

Διότι, ω άνδρες Αθηναίοι, αν θέλωμε με αντικειμενικότητα να κρίνωμε τα πράγματα, όχι από μόνος του, από μας εδώ έχει γίνει αυτός μεγάλος. Τι χάρη λοιπόν εκείνος χρωστάει σε αυτούς που υπηρετήσανε την πολιτική του και ποιο το χρέος σας να τους τιμωρήσετε, κρίνω πως δεν είναι τώρα η περίσταση να το πω. Αλλά όσα, ανεξάρτητα από τούτα και μπορεί και είναι και σκόπιμο όλοι σας να ακούσετε και που, ω άνδρες Αθηναίοι, σε κάθε ορθοφρονούντος τα μάτια θα τον εξευτελίσουν, αυτά θα προσπαθήσω να σας εκθέσω.