ΟΜΗΡΟΣ: Ὀδύσσεια (9.216-9.280)

Καρπαλίμως δ᾽ εἰς ἄντρον ἀφικόμεθ᾽, οὐδέ μιν ἔνδον

εὕρομεν, ἀλλ᾽ ἐνόμευε νομὸν κάτα πίονα μῆλα.
ἐλθόντες δ᾽ εἰς ἄντρον ἐθηεύμεσθα ἕκαστα·
ταρσοὶ μὲν τυρῶν βρῖθον, στείνοντο δὲ σηκοὶ
220 ἀρνῶν ἠδ᾽ ἐρίφων· διακεκριμέναι δὲ ἕκασται
ἔρχατο, χωρὶς μὲν πρόγονοι, χωρὶς δὲ μέτασσαι,
χωρὶς δ᾽ αὖθ᾽ ἕρσαι· ναῖον δ᾽ ὀρῷ ἄγγεα πάντα,
γαυλοί τε σκαφίδες τε, τετυγμένα, τοῖς ἐνάμελγεν.
ἔνθ᾽ ἐμὲ μὲν πρώτισθ᾽ ἕταροι λίσσοντ᾽ ἔπεσσι
225 τυρῶν αἰνυμένους ἰέναι πάλιν, αὐτὰρ ἔπειτα
καρπαλίμως ἐπὶ νῆα θοὴν ἐρίφους τε καὶ ἄρνας
σηκῶν ἐξελάσαντας ἐπιπλεῖν ἁλμυρὸν ὕδωρ·
ἀλλ᾽ ἐγὼ οὐ πιθόμην, ἦ τ᾽ ἂν πολὺ κέρδιον ἦεν,
ὄφρ᾽ αὐτόν τε ἴδοιμι, καὶ εἴ μοι ξείνια δοίη.
230 οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔμελλ᾽ ἑτάροισι φανεὶς ἐρατεινὸς ἔσεσθαι.
Ἔνθα δὲ πῦρ κήαντες ἐθύσαμεν ἠδὲ καὶ αὐτοὶ
τυρῶν αἰνύμενοι φάγομεν, μένομέν τέ μιν ἔνδον
ἥμενοι, ἧος ἐπῆλθε νέμων· φέρε δ᾽ ὄβριμον ἄχθος
ὕλης ἀζαλέης, ἵνα οἱ ποτιδόρπιον εἴη.
235 ἔντοσθεν δ᾽ ἄντροιο βαλὼν ὀρυμαγδὸν ἔθηκεν·
ἡμεῖς δὲ δείσαντες ἀπεσσύμεθ᾽ ἐς μυχὸν ἄντρου.
αὐτὰρ ὅ γ᾽ εἰς εὐρὺ σπέος ἤλασε πίονα μῆλα,
πάντα μάλ᾽, ὅσσ᾽ ἤμελγε, τὰ δ᾽ ἄρσενα λεῖπε θύρηφιν,
ἀρνειούς τε τράγους τε, βαθείης ἔκτοθεν αὐλῆς.
240 αὐτὰρ ἔπειτ᾽ ἐπέθηκε θυρεὸν μέγαν ὑψόσ᾽ ἀείρας,
ὄβριμον· οὐκ ἂν τόν γε δύω καὶ εἴκοσ᾽ ἄμαξαι
ἐσθλαὶ τετράκυκλοι ἀπ᾽ οὔδεος ὀχλίσσειαν·
τόσσην ἠλίβατον πέτρην ἐπέθηκε θύρῃσιν.
ἑζόμενος δ᾽ ἤμελγεν ὄϊς καὶ μηκάδας αἶγας,
245 πάντα κατὰ μοῖραν, καὶ ὑπ᾽ ἔμβρυον ἧκεν ἑκάστῃ.
αὐτίκα δ᾽ ἥμισυ μὲν θρέψας λευκοῖο γάλακτος
πλεκτοῖς ἐν ταλάροισιν ἀμησάμενος κατέθηκεν,
ἥμισυ δ᾽ αὖτ᾽ ἔστησεν ἐν ἄγγεσιν, ὄφρα οἱ εἴη
πίνειν αἰνυμένῳ καί οἱ ποτιδόρπιον εἴη.
250 αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ σπεῦσε πονησάμενος τὰ ἃ ἔργα,
καὶ τότε πῦρ ἀνέκαιε καὶ ἔσιδεν, εἴρετο δ᾽ ἡμέας·
«Ὦ ξεῖνοι, τίνες ἐστέ; πόθεν πλεῖθ᾽ ὑγρὰ κέλευθα;
ἤ τι κατὰ πρῆξιν ἦ μαψιδίως ἀλάλησθε
οἷά τε ληϊστῆρες ὑπεὶρ ἅλα, τοί τ᾽ ἀλόωνται
255 ψυχὰς παρθέμενοι, κακὸν ἀλλοδαποῖσι φέροντες;»
Ὣς ἔφαθ᾽, ἡμῖν δ᾽ αὖτε κατεκλάσθη φίλον ἦτορ,
δεισάντων φθόγγον τε βαρὺν αὐτόν τε πέλωρον.
ἀλλὰ καὶ ὥς μιν ἔπεσσιν ἀμειβόμενος προσέειπον·
«Ἡμεῖς τοι Τροίηθεν ἀποπλαγχθέντες Ἀχαιοὶ
260 παντοίοις ἀνέμοισιν ὑπὲρ μέγα λαῖτμα θαλάσσης,
οἴκαδε ἱέμενοι, ἄλλην ὁδὸν, ἄλλα κέλευθα
ἤλθομεν· οὕτω που Ζεὺς ἤθελε μητίσασθαι.
λαοὶ δ᾽ Ἀτρεΐδεω Ἀγαμέμνονος εὐχόμεθ᾽ εἶναι,
τοῦ δὴ νῦν γε μέγιστον ὑπουράνιον κλέος ἐστί·
265 τόσσην γὰρ διέπερσε πόλιν καὶ ἀπώλεσε λαοὺς
πολλούς· ἡμεῖς δ᾽ αὖτε κιχανόμενοι τὰ σὰ γοῦνα
ἱκόμεθ᾽, εἴ τι πόροις ξεινήϊον ἠὲ καὶ ἄλλως
δοίης δωτίνην, ἥ τε ξείνων θέμις ἐστίν.
ἀλλ᾽ αἰδεῖο, φέριστε, θεούς· ἱκέται δέ τοί εἰμεν.
270 Ζεὺς δ᾽ ἐπιτιμήτωρ ἱκετάων τε ξείνων τε,
ξείνιος, ὃς ξείνοισιν ἅμ᾽ αἰδοίοισιν ὀπηδεῖ.»
Ὣς ἐφάμην, ὁ δέ μ᾽ αὐτίκ᾽ ἀμείβετο νηλέϊ θυμῷ
«νήπιός εἰς, ὦ ξεῖν᾽, ἢ τηλόθεν εἰλήλουθας,
ὅς με θεοὺς κέλεαι ἢ δειδίμεν ἢ ἀλέασθαι·
275 οὐ γὰρ Κύκλωπες Διὸς αἰγιόχου ἀλέγουσιν
οὐδὲ θεῶν μακάρων, ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτεροί εἰμεν.
οὐδ᾽ ἂν ἐγὼ Διὸς ἔχθος ἀλευάμενος πεφιδοίμην
οὔτε σεῦ οὔθ᾽ ἑτάρων, εἰ μὴ θυμός με κελεύοι.
ἀλλά μοι εἴφ᾽ ὅπῃ ἔσχες ἰὼν εὐεργέα νῆα,
280 ἤ που ἐπ᾽ ἐσχατιῆς ἦ καὶ σχεδόν, ὄφρα δαείω.»

***

Φτάσαμε τότε με σπουδή ως τη σπηλιά, εκείνον όμως μέσα
δεν τον βρήκαμε· έβοσκε στο λιβάδι τα παχιά του πρόβατα.
Μπαίνοντας στη σπηλιά κοιτούσαμε έκθαμβοι το καθετί:
γεμάτα από τυριά πανέρια καλαμένια· στις μάντρες να στενάζουν
220 ερίφια κι αρνιά, με τάξη όμως μεταξύ τους χωρισμένα·
αλλού τα πρωτογέννητα και τα μεσαία αλλού, αλλού
τα νεογνά τους· οι κάδοι ξέχειλοι με το τυρόγαλο,
καρδάρες και σκαφίδια, έτοιμα όλα καμωμένα, μέσα τους να τ᾽ αρμέγει.
Τότε λοιπόν οι σύντροφοι με προλαβαίνουν, παρακαλιούνται
με τα λόγια τους να πάρουμε όσα τυριά, και πίσω να γυρίσουμε·
με βιάση να φορτώσουμε στο γρήγορο καράβι
ερίφια κι αρνιά, από τις μάντρες ξεσηκώνοντάς τα,
κι αμέσως να ανοιχτούμε στην αλμυρή τη θάλασσα.
Όμως εγώ δεν άκουσα, πράγμα που θα ᾽ταν συμφερότερο·
ήθελα να τον δω, μήπως και μου φανεί φιλόξενος.
230 Αλλά δεν έμελλε, μόλις τον είδαμε, να δείξει καλοσύνη στους συντρόφους.
Τότε ανάβοντας φωτιά, πρώτα θυσία τελούμε, ύστερα μόνοι μας,
κόβοντας τα τυριά, δειπνήσαμε, και περιμένοντας μείναμε εκεί,
στην άκρη της σπηλιάς, ωσότου φάνηκε κι αυτός με το κοπάδι του.
Στη ράχη κουβαλούσε ασήκωτο φορτιό με ξεραμένα ξύλα,
χρήσιμο για το δείπνο του· κι όπως το ξεφορτώθηκε
στη μέση της σπηλιάς, ξεσήκωσε ορυμαγδό.
Τρομάζοντας τότε κι εμείς, βρεθήκαμε στο βάθος της σπηλιάς·
εκείνος μπάζει τα παχιά του ζώα στο μεγάλο σπήλαιο,
όλα που θ᾽ άρμεγε, αφήνοντας απέξω μόνο τα σερνικά,
κριάρια και τραγιά, στην άπλα της βαθιάς αυλής.
240 Έπειτα φράζει το άνοιγμα, ψηλά σηκώνοντας τεράστιο λίθο
και βαρύ — αμάξια είκοσι δύο γερά, τετράτροχα δεν θα μπορούσαν
καν να τον κουνήσουν απ᾽ τον τόπο του· τόσος ο βράχος ο τραχύς
που σφράγισε τη θύρα της σπηλιάς.
Ύστερα γονατίζοντας πήρε να αρμέγει πρόβατα και γίδια που βελάζουν,
όλα με τη σειρά, βάζοντας κάτω από τη μάνα τους
και τα μικρά, για να βυζάξουν.
Μετά μαζεύοντας πυκνώνει το μισό λευκό τους γάλα γρήγορα,
και το αποθέτει σε πλεχτά πανέρια· το άλλο μισό το κένωσε
σε κάδους, να ᾽χει να πίνει παίρνοντας, σαν θα δειπνούσε.
250 Κι όταν με τάξη και σπουδή αυτά τα έργα του αποτέλειωσε,
άναψε την πυρά, ρίχνει το μάτι του σ᾽ εμάς, και μας ρωτά:
«Ξένοι, ποιοι να ᾽στε; κι από πού σας φέρνουν καταδώ οι πλωτοί σας δρόμοι;
μήπως για εμπόριο; ή όπου λάχει τριγυρνάτε,
καθώς το κάνουν οι ληστές στα πέλαγα, παίζοντας τη ζωή τους,
στους άλλους όμως προξενούν κακό;»
Έτσι μιλώντας, η δική μας η καρδιά πήγε να σπάσει
από τον φόβο της βαριάς φωνής και της πελώριας θωριάς του.
Και μολοντούτο εγώ αποκρίθηκα, μιλώντας του μ᾽ αυτά τα λόγια:
«Εμείς, από την Τροία μισεύοντας, είμαστε Αχαιοί περιπλανώμενοι,
260 που μας εχτύπησαν κάθε λογής ανέμοι, το μέγα κύμα περνώντας
της θαλάσσης· γυρεύοντας να πάμε σπίτι μας, πέσαμε σ᾽ άλλη οδό
και σ᾽ άλλους δρόμους — έτσι ασφαλώς το θέλησε ο Δίας αποφασίζοντας.
Κι όμως ανήκουμε, και το καυχιόμαστε, στο μέγα στράτευμα
του Ατρείδη Αγαμέμνονα, που τώρα απέραντη δεσπόζει η δόξα του
κάτω από κάθε ουρανό· αφού εκείνος πάτησε μεγάλη, τειχισμένη πόλη
κι αφάνισε τόσους και τόσους.
Και να, η τύχη εδώ μας φέρνει, οπού ικετεύοντας προσπέφτουμε
στα γόνατά σου· ανίσως ήθελες να μας φιλοξενήσεις, κι ακόμη
270 να μας δώσεις κάποιο δώρο, όπως το ορίζει κι η τιμή στους ξένους.
Αλλά σεβάσου, όσο μεγάλη αν είναι η δύναμή σου, τους θεούς· είμαστε
ικέτες σου, κι ο Δίας εκδικείται και τους ικέτες και τους ξένους,
ο ξένιος Δίας, που τιμώντας τους ξένους συντροφεύει.»
Έτσι του μίλησα, εκείνος όμως απαντούσε μ᾽ άσπλαχνο φυσικό:
«Είσαι μωρός, άνθρωπε ξένε· φτασμένος από μέρη μακρινά, εσύ
μου παραγγέλλεις ή να φοβάμαι τους θεούς ή να αποφεύγω
την οργή τους; Μάθε λοιπόν, οι Κύκλωπες δεν νοιάζονται
τι λέει ο Δίας με την αιγίδα του μήτε οι μακάριοι θεοί·
είμαστε εμείς κατά πολύ πιο δυνατοί.
Γι᾽ αυτό κι εγώ μην περιμένεις, από φόβο του Διός
και της οργής του, να λυπηθώ κανένα, εσένα μήτε τους συντρόφους,
αν η δική μου βούληση δεν το θελήσει.
Μα τώρα πες μου· καλοχτισμένο το καράβι σου πού το κρατάς;
280 κάπου στην άλλη άκρη; μήπως κοντά; θέλω να ξέρω.»

Η Αυτοεκτίμηση ενός Παιδιού

Τι είναι η αυτοεκτίμηση;

«Έχω αυτοεκτίμηση» σημαίνει «δίνω αξία στον εαυτό μου και τον μεταχειρίζομαι με αγάπη, αξιοπρέπεια και ειλικρίνεια».

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση συνδέεται με συναισθήματα συχνής και έντονης αμφισβήτησης του εαυτού και μη εμπιστοσύνης στην ικανότητά του να ανταπεξέλθει σε μία πρόκληση.

Ωστόσο, ακόμα και άνθρωποι με υψηλή αυτοεκτίμηση μπορεί κάποια στιγμή στη ζωή τους να νιώσουν ματαίωση ή έλλειψη σιγουριάς για τις ικανότητές τους σε κάποια περίσταση της ζωής.

Ο εαυτός ως «ένα ποτήρι μισοάδειο»

Είναι πιο σύνηθες να αντιμετωπίζει κανείς τον εαυτό του με υποτίμηση και καχυποψία, κατηγορώντας τον ότι δεν τα κατάφερε αρκετά καλά σε μία δεδομένη περίσταση, παρά με υπομονή και ενθάρρυνση για μία επόμενη προσπάθεια. Είναι πιθανό να εστιάζουμε αποκλειστικά στα πράγματα που δεν έχουμε καταφέρει παρά σε όσα έχουν κατακτηθεί κατόπιν δικής μας σκέψης, σχεδιασμού και προσπάθειας.

Πώς η στάση των γονιών επηρεάζει την αυτοεκτίμηση των παιδιών;

Πολύ συχνά οι γονείς αναρωτιούνται αν τα παιδιά τους έχουν αυτοεκτίμηση, ξεχνώντας όμως να αναρωτηθούν αν οι ίδιοι έχουν αυτοεκτίμηση.

«Δουλεύω τόσα χρόνια και δεν έχω καταφέρει τίποτα»

Την παραπάνω φράση, κάπου οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ακούσει να λέγεται από ένα γνωστό μας. Το άτομο που εκφράζει αυτή τη σκέψη ξεχνά ότι είναι παραγωγικό, ότι μπορεί να έχει δημιουργήσει τη δική του οικογένεια, να έχει μια σύντροφο δίπλα του που τον στηρίζει, να έχει ζήσει απλές και όμορφες στιγμές με φίλους, να έχει γνωρίσει υπέροχους ανθρώπους στη ζωή του... Άραγε ένα παιδί ακούγοντας κάποιον από τους γονείς του να μιλάει υποτιμητικά για τη ζωή, πώς θα μπορούσε να νιώσει; Κι αν όντως ο γονέας δεν είναι ικανοποιημένος με τη ζωή του, τι τον εμποδίζει από το να την αλλάξει; Οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα στη ζωή των παιδιών και συμβάλλουν καθοριστικά στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά τους αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα και τον εαυτό τους. Έτσι, το ερώτημα που θα μπορούσε να προκύψει είναι το εξής: άραγε είναι η πραγματικότητα τόσο ανεξέλεγκτα σκληρή ή ο γονέας τόσο αδύναμος να προχωρήσει στην όποια αλλαγή;

Γονείς με υψηλή αυτοεκτίμηση

Οι γονείς με υψηλή αυτοεκτίμηση δημιουργούν οικογένειες οι οποίες χαρακτηρίζονται από δημιουργικότητα, σεβασμό, ελευθερία και εμπιστοσύνη. Τα μέλη επιτρέπεται να κάνουν λάθη και να μαθαίνουν μέσα από αυτά. Οι γονείς έχουν καλή σχέση μεταξύ τους, στηρίζει ο ένας τον άλλο, επικοινωνούν κατά τρόπο ουσιαστικό με τα παιδιά τους και εμπιστεύονται την κρίση τους. Η έκφραση των συναισθημάτων ενθαρρύνεται, τα άτομα κοιτάζονται στα μάτια, αγγίζονται, μιλούν για τα πάντα, κάνουν όνειρα...

Γονείς με χαμηλή αυτοεκτίμηση

Από την άλλη, σε οικογένειες με χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα πρόσωπα είναι σκυθρωπά, τα σώματα σφιγμένα, καθώς η αυθόρμητη, ελεύθερη έκφραση είναι περιορισμένη. Οι γονείς έχουν δυσκολίες συνεννόησης, ρίχνουν ο ένας στον άλλο τις ευθύνες για τα προβλήματα και εμπλέκουν τα παιδιά στη μεταξύ τους διαμάχη.

Σύγκριση του εαυτού με τους άλλους

Η αυτοεκτίμηση του παιδιού σχηματίζεται στην ηλικία των 5-6 ετών. Τα παιδιά από τα ερεθίσματα που θα λάβουν αργότερα από το σχολείο, θα ενισχύσουν τα αισθήματα αξίας ή αναξιότητας που ήδη έχουν αποκτήσει μέσα στην οικογένεια. Κάθε λέξη, κάθε έκφραση του προσώπου ενός γονέα μεταδίδει ένα μήνυμα στο παιδί για το πόσο εκείνο αξίζει.

Οι γονείς συγκρίνουν τα παιδιά τους με άλλα παιδιά («δες πόσο υπάκουο είναι αυτό το παιδί», «ο φίλος σου έγραψε καλύτερα στο τεστ», «η αδερφή σου ποτέ δε μας δημιούργησε τέτοια προβλήματα»). Από αυτή τη σύγκριση το μόνο σίγουρο είναι ότι ένα παιδί θα βγει χαμένο, καθώς έτσι παύει να αισθάνεται ότι είναι μοναδικό και ξεχωριστό για τους γονείς του. Επιπλέον, με τη σύγκριση δυο είναι τα πιθανά σενάρια: το παιδί προκύπτει είτε ότι είναι ανώτερο είτε ότι είναι κατώτερο από τα άλλα παιδιά. Ωστόσο, και στις δυο περιπτώσεις, εκπαιδεύεται να έχει ως μέτρο σύγκρισης τους άλλους και να επιδιώκει την επιτυχία, όχι για τον εαυτό του αλλά για να ικανοποιήσει τη ματαιοδοξία των γονιών του, ακόμα και ως ενήλικας.

Δύσκολες συμπεριφορές για τον γονιό, υγιείς συμπεριφορές για το παιδί

Το παιδί μου έχει μάθει να λέει ευχαριστώ, παρακαλώ και ορίστε όταν απευθύνεται σε κάποιον. Συγχαρητήρια, οι άλλοι θα σε θαυμάζουν για τους καλούς τρόπους που του έμαθες.

-Ξέρει να χρησιμοποιεί ασυνήθιστες λέξεις στο λεξιλόγιο του και να μετράει ως το 100 μπροστά και ανάποδα.

Υπέροχα! Πρέπει να καμαρώνεις όταν επιδεικνύει τις γνώσεις του και στους άλλους.

- Έχει συνηθίσει να παίζει με τις ώρες μόνο του χωρίς να μου αποσπά την προσοχή.

Μπράβο, κατάφερες να κάνεις την καθημερινότητά σου πιο εύκολη

- Έχει μάθει να συμμορφώνεται μετά που θα το μαλώσω ή μετά που θα υποστεί τις συνέπειες της τιμωρίας.

Τέλεια, έχεις βρει τον τρόπο να είσαι αποτελεσματικός στους κανόνες που του ορίζεις.

- Το παιδί μου συνεχώς με διακόπτει την ώρα που μιλάω κάνοντας εκατοντάδες ερωτήσεις γύρω από αυτά που δεν έχω καν προλάβει να ολοκληρώσω.

Κουραστικό, αλλά μεγαλώνεις ένα παιδί σεβόμενος την περιέργειά του και τη δίψα του για γνώση.

- Είναι ικανό να βάλει τα κλάματα όταν βλέπει ένα άλλο παιδάκι να το μαλώνουν ή να υποφέρει για κάποιο λόγο.

Θλιβερό αλλά μεγαλώνεις έναν άνθρωπο με αγάπη και ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο του.

- Καταστρέφει τα παιχνίδια του και βρίσκει τους πιο ανορθόδοξους τρόπους για να τα χρησιμοποιεί.

Εκνευριστικό, αλλά αναπτύσσει τη δημιουργικότητα του και την φαντασία του

- Θέλει διαρκώς να με συμπεριλαμβάνει στο παιχνίδι του. Βαριέται μόνο του!

Κουραστικό, αλλά έμαθε να απολαμβάνει τα πάντα μέσα από τις σχέσεις του με τους άλλους!

- Στο παιχνίδι λασπώνεται, μουτζουρώνεται, τραυματίζεται.

Σου τρώει πολύ χρόνο να το φροντίσεις ... αλλά σίγοyρα γυρνάει πανευτυχές μετά το παιχνίδι του!

Ας ξεχωρίσουμε επιτέλους ποια από τα ζητούμενα μας έχουν να κάνουν με την κάλυψη δικών μας αναγκών και ποια με την εξυπηρέτηση των αναγκών των παιδιών μας.

Σκεφτείτε πόσο πιο εύκολες είναι οι λύσεις που εξυπηρετούν δικές μας ανάγκες εις βάρος όμως αυτές των παιδιών μας!

Το παιδί που δεν τρώει εύκολα .... θα το βάλουμε μπροστά στην τηλεόραση και το πιάτο θα αδειάσει. Μας κερδίσαμε χρόνο .... το εκπαιδεύσαμε όμως σε κακές συνήθειες διατροφής.

Το παιδί που δεν πίνει το γάλα του ... θα του βάλουμε κακάο.

Το παιδί που είναι ζωντανό, ζωηρό, υπερκινητικό- όπως θα έπρεπε ουσιαστικά να είναι- με τις απόπειρες οριοθέτησής μας θα του 'κοιμίσουμε' τη ζωντάνια και την παρόρμησή του, αντί να εφεύρουμε τρόπους να διοχετεύσει την ενεργητικότητά του.

Διαρκώς οι γονείς διαμαρτύρονται για τη ζωηράδα των παιδιών αντί να την ορίζουν ως ζωντάνια που πυροδοτεί την ανάπτυξή τους. 'Κοιμίζουν' πολλές φορές τις φυσικές τους τάσεις με εργαλεία την τηλεόραση, το μάλωμα, την εξαγορά αντί να τις βοηθήσουν να αναδυθούν και να προσαρμοστούν στο περιβάλλον τους με τον δικό τους μοναδικό τρόπο.

Τη στιγμή της υπερέντασης και της νευρικότητας του παιδιού μαλώνουν το παιδί το ίδιο, αντί να αναζητήσουν στις συνθήκες του περιβάλλοντός του, τι το κάνει δυσαρεστημένο, αντί να αναρωτηθούν αν πεινάει, αν είναι κουρασμένο, αν βαριέται, αν ζηλεύει και συμπεριφέρεται έτσι.

Οι εύκολοι τρόποι για το γονιό σπάνια είναι και οι σωστοί όπως και οι εύκολες συμπεριφορές του παιδιού, σπάνια είναι και οι πιο 'υγιείς'.

Γιατί πολλές φορές τα πράγματα στις σχέσεις δεν πάνε καλά, ακόμα κι αν υπάρχει έλξη και ενθουσιασμός;

Ποια είναι τα συναισθήματα που μας διακατέχουν όταν γνωρίσουμε ένα άτομο του άλλου φύλλου που μας συγκινεί; Είναι μόνο θετικά όπως χαρά, ενθουσιασμός, έρωτας, πόθος;

Φυσικά και πολλά από τα συναισθήματα είναι θετικά, όμως υπάρχουν και αρνητικά συναισθήματα που στις περισσότερες των περιπτώσεων δυσκολεύουν την εξέλιξη της σχέσης.


Όταν γνωρίσουμε έναν άνθρωπο του άλλου φύλλου που μας αρέσει συνήθως νιώθουμε χαρά και ενθουσιασμό καθώς μπορεί να ήμασταν για καιρό μόνοι ή μπορεί να ήμασταν σε μια σχέση που δεν εξελισσόταν ή δεν μας κάλυπτε. Έτσι, φυσικό είναι να νιώσουμε χαρά και ενθουσιασμό αφού προβάλλουμε στον απέναντι μας τις δικές ανάγκες και θέλω που μπορεί να είναι για παράδειγμα η ανάγκη μας να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε ή να ερωτευτούμε και να μας ερωτευτούν.

Γιατί όμως πολλές φορές τα πράγματα στις σχέσεις τελικά δεν πάνε καλά παρά το γεγονός ότι μπορεί να υπάρχει αμοιβαία συμπάθεια, έλξη και ενθουσιασμός;

Πολλοί οι λόγοι σίγουρα. Και δυο βασικοί λόγοι θα έλεγα ότι είναι ο φόβος αλλά και η άγνοια.

Και όταν λέω άγνοια εννοώ κυρίως την μη γνώση του εαυτού μας, την έλλειψη αυτογνωσίας. Και αυτή ή άγνοια μπορεί πολύ καλά να συνοδευτεί από το συναίσθημα του φόβου. Και γιατί συμβαίνει αυτό;

Διότι, όταν δεν γνωρίζουμε αρκετά καλά τον εαυτό μας, είναι φυσικό να μην γνωρίζουμε και τα όρια μας, το τι ακριβώς θέλουμε από μια σχέση, τι χρειαζόμαστε για να είμαστε καλά και ευτυχισμένοι αλλά και πως να το επιτύχουμε αυτό.

Μη γνωρίζοντας τον εαυτό μας, προχωράμε στη σχέση με τον άλλον στα τυφλά. Κυρίως όχι τόσο επειδή δεν καταλαβαίνουμε μέσα μας τι θα θέλαμε ή τι δεν θα θέλαμε από μια σχέση, όσο γιατί δεν μπορούμε εύκολα να οριοθετήσουμε τα θέλω και τις επιθυμίες τις δικές μας αλλά και του συντρόφου μας.

Και εδώ είναι που έρχεται ο φόβος. Ο φόβος που γεννάται από την άγνοια. Διότι πολλές φορές φοβόμαστε να προχωρήσουμε σε μια σχέση ή να δείξουμε τον πραγματικό εαυτό μας επειδή φοβόμαστε ότι ο άλλος θα ξεπεράσει τα όρια που εμείς επιθυμούμε.

Αυτό, ωστόσο, δεν είναι τόσο φόβος για το άλλο πρόσωπο, αλλά κυρίως φόβος για τον εαυτό μας. Γιατί αν γνωρίζουμε πραγματικά τον εαυτό μας και το τι επιθυμούμε ή δεν επιθυμούμε δεν θα φοβόμασταν, εφόσον θα είμασταν έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να θέσουμε όρια.

Το άλλο πρόσωπο σε πολλά σημεία μπορεί να είναι διαφορετικό από εμάς ή να αναζητά διαφορετικά πράγματα. Δεν είναι δόκιμο να περιμένουμε τον έναν και μοναδικό που θέλει τα ίδια πράγματα με εμάς και είναι ίδιος με εμάς (που παρεμπιπτόντως δεν υπάρχει). Απλά γνωρίζουμε τον εαυτό μας και θέτουμε όρια. Και έτσι η σχέση εξελίσσεται και οι δυο άνθρωποι συνεχίζουν την αλληλεπίδραση.

Τα “soft skills” του μέλλοντος

Διανύουμε μια νέα εποχή. Μια εποχή όπου φαίνεται η ρουτίνα στην εργασία έχει φτάσει στο τέλος της. Η τεχνολογία έχει παίξει πολύ μεγάλο ρόλο σε αυτό. Τα πάντα γύρω μας γίνονται πιο έξυπνα. Πλέον όλα είναι συνδεδεμένα.

Εμείς αρχίζουμε και μετασχηματιζόμαστε σε ένα είδος όπου θα χρησιμοποιεί την τεχνολογία σχεδόν παντού. Τα ρομπότ κάνουν ήδη σχεδόν όλη τη ρουτίνα για εμάς και στο μέλλον θα εκτελούν ακόμα καλύτερα όλες αυτές τις λειτουργίες που δεν έχουν να κάνουν με τη δημιουργική σκέψη, τη συνεργασία, την επίλυση προβλημάτων, τη διαπραγμάτευση, τη θεραπεία.

Για παράδειγμα οι γιατροί στην κλινική τους πράξη έχουν αρκετές διαδικασίες ρουτίνας λένε ότι στο μέλλον ένας υπολογιστής θα μπορεί να κάνει ακόμα και την ιατρική διάγνωση. Ιδανικά σε ένα καλό μέλλον ο γιατρός θα έχει περισσότερο χρόνο για να επικοινωνήσει και να βοηθήσει τον ασθενή του στη θεραπεία.

Ιδανικά σε ένα καλό μέλλον ένα ρομπότ δεν θα γίνει ποτέ ένας καλός δικηγόρος, όμως θα μπορεί να είναι χρήσιμο εργαλείο για την έρευνα του.

Ο Μελλοντολόγος, συγγραφέας, σκηνοθέτης και κορυφαίος ομιλητής, ο Gerd Leonhard, επηρεάζει και εμπνέει εκατομμύρια ανθρώπους να «φανταστούν» και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για ένα καλύτερο αύριο, μας λέει ότι τα επόμενα 10 χρόνια θα φέρουν την αλλαγή σε όλα όσα θεωρούσαμε επιστημονική φαντασία. Θα είναι ίσως η πιο σημαντική δεκαετία στην ιστορία της ανθρωπότητας» και τονίζει πως αυτή τη δεκαετία είναι σημαντικό να διατηρήσουμε και να εξελίξουμε ότι μας κάνει να ξεχωρίζουμε απο τις μηχανές.

Σκεφτείτε! Ό,τι είναι εύκολο για τους ανθρώπους είναι δύσκολο για τους υπολογιστές.

Έχει ενδιαφέρον να ξαναδούμε τι μας κάνει ανθρώπους, ποιες είναι αυτές οι ανθρώπινες ποιότητες που έχουν οδηγήσει το ανθρώπινο είδος στην εξέλιξη. Τα συναισθήματα, η δημιουργικότητα, η φαντασία, το ήθος, η ενσυναίσθηση, οι αξίες, το μυστήριο, η συμπόνια και η διαίσθηση είναι μερικές από τις ποιότητες που μας κάνουν να ξεχωρίζουμε. Και μας βοηθούν να εξελιχθούμε επαγγελματικά αλλά και σε διαπροσωπικό επίπεδο. Μας βοηθούν να καλλιεργήσουμε αυτά που λέμε soft skills ή αλλιώς ήπιες δεξιότητες ή αλλιώς Human Skills.

Ο Simon Sinek μας λέει ότι δεν υπάρχουν soft skills, αλλά Human Skills. Έχουμε τα Hard Skills, τις δεξιότητες που χρειάζομαι για να κάνω τη δουλειά μου σωστά και τα Skills που με βοηθούν να γίνω καλύτερος άνθρωπος. Kαι φαίνεται ότι τα human skills είναι αυτά που διακρίνουν τους καλύτερους ηγέτες και είναι αυτά που κάνουν τους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις να ξεχωρίζουν για τις υψηλές αποδόσεις τους αλλά και για τις σχέσεις εμπιστοσύνης που χτίζουν σε όλα τα επίπεδα.

Τα Human skills, λοιπόν είναι, όλες αυτές οι δεξιότητες που μας βοηθάνε να έχουμε αυτογνωσία, να ακούμε καλύτερα, να εκφράζουμε ενσυναίσθηση, να είμαστε ευέλικτοι και ανθεκτικοί αλλά και να μπορούμε να συμμετέχουμε με αποτελεσματικό τρόπο στις δύσκολες συζητήσεις.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, οι ικανότητες να είσαι καινοτόμος, να μαθαίνεις γρήγορα και να είσαι ανθεκτικός στο στρες, ανήκουν στις 10 κορυφαίες επαγγελματικές δεξιότητες για το 2025.

Ωστόσο στον κόσμο των επιχειρήσεων και όχι μόνο, φαίνεται να κυριαρχεί η πεποίθηση ότι τα συναισθήματα δεν μας βοηθούν. Και ότι για να είμαστε αποτελεσματικοί χρειάζεται να λειτουργούμε περισσότερο με το μυαλό, γιατί τα συναισθήματα μας κάνουν ευάλωτους. Μάλιστα ο D.Goleman αποκάλυψε αυτή την κυρίαρχη πεποίθηση, στο βιβλίο του «Η Συναισθηματική Νοημοσύνη» μέσα από μια μελέτη που έκανε σε 250 στελέχη επιχειρήσεων. Τα περισσότερα στελέχη ένιωθαν πως η δουλειά τους απαιτούσε «το μυαλό τους και όχι την καρδιά τους».

Πολλοί ανέφεραν το φόβο τους ότι αν ένιωθαν ενσυναίσθηση ή συμπόνια κάνοντας τη δουλειά τους, θα έρχονταν σε αντιπαράθεση με τους στόχους του οργανισμού. Στην πραγματικότητα όμως συμβαίνει το αντίθετο.

Θυμηθείτε την τελευταία φορά που πήγατε σε μια φοβερή συναυλία, ή θυμηθείτε την εμπειρία ενός καταπληκτικού παιχνιδιού στο NBA.

Είναι σίγουρο πως αισθανθήκατε ότι κάτι εξαιρετικό συνέβαινε στην ομάδα και κατάφερε να ξεπεράσει τη φυσιολογική της απόδοση. Όταν βιώνουμε τέτοιες μεγάλες στιγμές, νιώθουμε ότι οι παίκτες ή οι μουσικοί, είναι σαν να βρίσκονται σε τέλειο συγχρονισμό και επικοινωνούν μεταξύ τους με κάποιον αόρατο τρόπο. Πολλές ομάδες Ολυμπιακών επιδόσεων και όχι μόνο, κατανοούν πόσο σημαντικό είναι η ομάδα να βρίσκεται σε συνοχή.

Γνωρίζουν ότι η επικοινωνία που απογειώνει το αποτέλεσμα συμβαίνει όταν καταφέρνουν να επικοινωνούν όχι μόνο με το μυαλό αλλά και με την καρδιά. Για αυτό και οι αρχηγοί τους κάνουν ότι χρειάζεται για να χτίσουν αυτή τη συνοχή. Για τους αρχηγούς αυτών των ομάδων είναι πρωταρχικής σημασίας, πριν από κάθε μεγάλο αγώνα, να κάνουν σαν ομάδα τις δύσκολες συζητήσεις που χρειάζεται για να επιλύσουν οποιεσδήποτε διαφορές υπάρχουν.

Ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις στο σύγχρονο κόσμο ακολουθούν το παράδειγμα αυτών των ομάδων. Φροντίζουν να συμπεριλάβουν τη σημασία της καρδιάς, στην αποστολή τους αλλά και στις διαφημιστικές καμπάνιες, χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο λέξεις και εικόνες που έχουν σχέση με την αγάπη, τη φροντίδα και τη συμπόνια. Πλέον αναδύεται ένας νέος τρόπος αντίληψης, σκέψης και δράσης στον κόσμο των επιχειρήσεων.

Σε αυτόν τον νέο τρόπο, το ανθρώπινο δυναμικό προσφέρει κάτι περισσότερο από την εργασία του, μοιράζεται αξίες, συναισθήματα, αντιλήψεις γνώμες και κίνητρα. Ο ηγέτης σε αυτή την περίπτωση έχει έναν διαφορετικό ρόλο, και ο στόχος του είναι να αναπτύξει τους άλλους γύρω του. Ο πρωταρχικός του ρόλος, δεν είναι να γεννά ο ίδιος όλες τις ιδέες, αλλά να συντηρεί μια κουλτούρα που η δημιουργικότητα και η καινοτομία ισορροπούν με την απόδοση.

Πως μας «ξεγελάει» ο εγκέφαλος, για να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα ό,τι βλέπουμε

Μπορεί να μας ξεγελάσει ο εγκέφαλός μας σε διαδικασίες αντίληψης, για να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα ό,τι βλέπουμε;

Η απάντηση είναι καταφατική και επιβεβαιώνεται από πρόσφατη έρευνα, που πραγματοποίησαν επιστήμονες του Πανεπιστήμιο του Αμπερντίν και του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ και δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science Advances περιγράφουν μια άγνωστη μέχρι προσφάτως «οπτική ψευδαίσθηση» που μας βοηθά να αντιληφθούμε καλύτερα αυτό που βλέπουμε με την πάροδο του χρόνου.

«Αντί να αναλύουμε κάθε οπτικό στιγμιότυπο, αντιλαμβανόμαστε σε μια δεδομένη στιγμή έναν μέσο όρο αυτού που είδαμε τα τελευταία 15 δευτερόλεπτα», σημειώνουν οι συγγραφείς της έρευνας που δημοσιεύτηκε στο The Conversation.

Ο εγκέφαλος ενώνει τις εικόνες, οι οποίες τελικά μοιάζουν περισσότερο μεταξύ τους και κατά κάποιο τρόπο μας ξεγελάει με αποτέλεσμα να αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον πιο σταθερό

Η ζωή «στο παρελθόν» μπορεί να εξηγήσει γιατί δεν παρατηρούμε ανεπαίσθητες αλλαγές που συμβαίνουν με την πάροδο του χρόνου» αναφέρουν χαρακτηριστικά οι ερευνητές.

Αυτή η «ψευδαίσθηση οπτικής σταθερότητας» είναι μια ιδέα μάλλον χρειάζεται εξήγηση για να την κατανοήσει κανείς πλήρως.

Επιχειρώντας να σκεφτείτε την ικανότητα των ματιών σας να βλέπουν αντικείμενα που βρίσκονται σε κάποια απόσταση, ενώ παραμένουν εστιασμένα σε αντικείμενα που αντιλαμβάνονται κοντά τους και στη συνέχεια σκεφτείτε τι συμβαίνει με τους βολβούς των ματιών μας, ενώ είναι συγκεντρωμένοι, διαπιστώνετε ότι πρέπει να κινούνται ολόγυρα για να διατηρήσουν αυτή την ομαλή αίσθηση ενώ εστιάζουν σε αντικείμενα σε απόσταση.

Οι οπτικές ψευδαισθήσεις, περιλαμβάνουν οπτική εξαπάτηση. Λόγω της ρύθμισης των εικόνων, της επίδρασης των χρωμάτων, των επιπτώσεων της πηγής φωτός ή άλλων μεταβλητών, μπορεί να παρατηρηθεί ένα ευρύ φάσμα παραπλανητικών οπτικών εφέ.

Οι άνθρωποι συστήνονται στην αρχή και γνωρίζονται στο τέλος

Όλοι μαθαίνουν πώς να χτίσουν πράγματα για τον δικό τους κόσμο με ανυπομονησία και αδημονία για την χαρά της δημιουργίας. Τη χαρά που τους ικανοποιεί την κοινωνική αποδοχή, την ένταξη σε όμοιους κύκλους ανθρώπων με κοινά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά.

Από την παιδική ηλικία ξεκινάει η διαδικασία και εξελίσσεται σε έναν αυτοματοποιημένο τρόπο λειτουργίας στην ενήλική ζωή.

Μαθαίνουν πως να γίνονται αρεστοί, πως να συγχρονίζονται, πως να πλησιάσουν. Μαθαίνουν πως να διατηρήσουν, πως να μαλώσουν, πως να συγκρουστούν και πως να ξεπεράσουν τα εμπόδια.

Οι άνθρωποι μαθαίνουν να ανήκουν κάπου γιατί είναι κοινωνικά όντα με ανεπτυγμένο το αίσθημα της συμβίωσης.

Δεν μαθαίνουν όμως πώς να φεύγουν από ανθρώπους.

Πως ο άνθρωπος να φεύγει από έναν άλλον άνθρωπο.

Μια κοινωνία μεγαλωμένη με τον φόβο να μην μείνει μόνη, να μην σπάσει τους δεσμούς και ελευθερωθεί. Να μην εκφράζει ελεύθερα αυτά που θέλει να πει. Υπό το φόβο της μοναξιάς.

Λες και είναι ντροπή να είσαι ελεύθερος.

Σάμπως η επίμονη αγκίστρωση δεν είναι ντροπή.

Να μάθεις να φεύγεις από ανθρώπους που δεν αντέχουν άλλο αυτό που είσαι. Μην μένεις με το ζόρι, μην επιμένεις να αλλάξεις τα αισθήματα των άλλων. Μην περιμένεις να σε διώξουν σαν ανεπιθύμητο επισκέπτη.

Να μάθεις πως ό,τι χτίζεται κάποια στιγμή γκρεμίζεται.

Δεν ξέρεις ποτέ πότε θα έρθει αυτή η στιγμή αλλά να είσαι έτοιμος ανά πάσα στιγμή για το φευγιό.

Να φεύγεις σαν κυρία, σαν κύριος με το κεφάλι ψηλά.

Φύλαξε μέσα σου το παρελθόν, πάρε αγκαλιά τις αναμνήσεις και προχώρα μπροστά.

Είναι δύσκολο το ξέρω. Πρέπει όμως να τιμηθούν τα ‘θέλω’ και τα ‘δεν θέλω’ όλων.

Να μάθεις να φεύγεις με αγάπη μέσα στην καρδιά σου. Έχεις τόσα πολλά να διαχειριστείς που δεν πειράζει αν δεν τα καταφέρεις σε όλα.

Μην μαστιγώνεσαι άδικα.

Μάθε να φεύγεις σαν ενήλικας για το παιδί που μεγάλωσε μέσα σου.

Οι άνθρωποι συστήνονται στην αρχή και γνωρίζονται στο τέλος…

Όταν δεν υπάρχει γύρω μας τίποτα το αληθινό

Όταν σήμερα μιλάμε για υποκρισία, η αναφορά μας γίνεται σε κάτι τόσο αυτονόητο, όσο και ο αέρας που αναπνέουμε. Το συνήθισε το αίμα μας το καυσαέριο…

Όλες οι σκέψεις μας, όλες οι λέξεις και οι πράξεις μας είναι κίβδηλες ως το τελευταίο τους κύτταρο. Γεννιόμαστε μέσα στην υποκρισία, μεγαλώνουμε μαζί της, την σπουδάζουμε με ζήλο, την διδάσκουμε με φανατισμό. Κι όταν πεθαίνουμε, την αφήνουμε τρίτη Διαθήκη στα παιδιά μας.

Η υποκρισία μας σκεπάζει, όπως τα περιζώματα τα κρυφά μας μέρη.

Μας προστατεύει, όπως η νύχτα τις νυχτερίδες.

Μας δυναστεύει και μας βολεύει, όπως οι πάγοι τις πολικές αρκούδες.

Αν ξεφύγουμε λίγο από την προστασία της, κινδυνεύουμε να βρεθούμε είτε κατεργαραίοι του νόμου, είτε αφορεσμένοι από τις εκκλησίες, είτε πελάτες των ψυχιατρείων. Ριντίκολα, σαν το Θεόφιλο στην Πορταριά. Ή αυτόχειρες, σαν το Συκουτρή στον Ακροκόρινθο…

Αν μας γεννιέται η απορία ότι την υποκρισία (πανταχού παρούσα τριγύρω μας) δεν την βλέπουμε πουθενά, είναι γιατί μας λείπει παντελώς το αντικείμενο της παραβολής και το μέτρο της σύγκρισης.

Όταν δεν υπάρχει γύρω μας τίποτα το αληθινό, πώς να υποψιαστούμε ότι όλα είναι ψεύτικα;

Εκείνος-η που δεν βγήκε ποτέ του από το γηροκομείο, είναι φυσικό να μη φαντάζεται ότι στους δρόμους κυκλοφορούν ωραίοι έφηβοι και τρυφερά κορίτσια…

Νευροθεολογία: Η επιστήμη ανοίγει παράθυρο στον Θεό

Μοιάζει απλό και δεδομένο αλλά η επιστήμη το επιβεβαίωσε μόλις πρόσφατα: η θρησκεία και η πνευματικότητα έχουν άμεση επίδραση στην ανθρώπινη ψυχολογία.

Όταν η ψυχολογία, ως νέα επιστήμη, ήταν ακόμη στα σπάργανα, οι ψυχολόγοι απέφευγαν επιμελώς οποιαδήποτε σύνδεση με θρησκευτικά ζητήματα, από φόβο μη γλιστρήσουν ξανά στα «χωράφια» της φιλοσοφίας από τα οποία είχαν ξεπηδήσει.

Ωστόσο με τα χρόνια, έχοντας εξασφαλίσει πλέον το επιστημονικό κύρος στην ακαδημαϊκή κοινότητα, άρχισαν με θάρρος να εξερευνούν και βαθύτερα θέματα που άπτονται της θρησκείας και της πνευματικότητας.

Το τελευταίο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι ένας νέος επιστημονικός κλάδος με το όνομα νευροθεολογία, που αφορά στη μελέτη των εγκεφαλικών διεργασιών που σχετίζονται με τις ανώτερες ή πνευματικές καταστάσεις συνείδησης.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ

Σήμερα αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο από τους επιστήμονες ότι η θρησκεία και η πνευματικότητα παίζουν σημαντικό, ίσως και καθοριστικό, ρόλο στη ζωή μας.

Για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, η πνευματική εμπειρία (είτε υπό την έννοια της συμμετοχής σε κάποια θρησκεία είτε της εσωτερικής άσκησης στο πλαίσιο κάποιας σχολής ή διδασκαλίας) καθορίζει την καθημερινότητά τους αλλά και τον τρόπο αντίληψής τους.

Ο Αριστοτέλης, πριν δυόμιση χιλιάδες χρόνια είχε πει πως «όλοι οι άνθρωποι από τη φύση τους επιθυμούν να γνωρίσουν». Πρόσφατα, ο Δρ AndrewNewberg και οι συνάδελφοί του το έθεσαν λίγο διαφορετικά. Εμείς οι άνθρωποι, λένε, έχουμε μια εσωτερική, ακούσια τάση «να αναζητούμε το νόημα των πραγμάτων μέσα από τη γνωστική ανάλυση της πραγματικότητας». Ο ίδιος αποκαλεί αυτή την τάση γνωστική αναγκαιότητα.

Κοινώς, είμαστε φτιαγμένοι για να σκεφτόμαστε, να κατανοούμε και να βρίσκουμε νόημα στην ύπαρξή μας. Από τα πανάρχαια χρόνια οι άνθρωποι έθεταν ερωτήματα για τη γέννηση, το θάνατο και τη θέση τους στο σύμπαν. Προσπαθώντας να κατανοήσουν τον κόσμο, οι πρόγονοί μας ανέπτυξαν μύθους και τελετουργικά, που συχνά τους μετέφεραν σε ασυνήθιστες καταστάσεις συνείδησης.

Ο μύθος και η τελετουργία λοιπόν, ήταν τα πρώτα αρχαία μονοπάτια προς αυτό που ονομάζουμε πνευματικότητα. Σήμερα αυτό αποδεικνύεται πλέον επιστημονικά.

Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Οι εγκεφαλικές μελέτες του Newberg έδειξαν πως συγκεκριμένες επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπως αυτές που συναντάμε στα θρησκευτικά τελετουργικά, μειώνουν τη δραστηριότητα των βρεγματικών μας λοβών.

Σε κανονικές συνθήκες η περιοχή αυτή του εγκεφάλου βοηθάει στο να εντοπίζουμε αντικείμενα (αλλά και τον εαυτό μας) στο χώρο. Όταν η δραστηριότητα αυτής της περιοχής μειώνεται, το όριο ανάμεσα στον εαυτό μας και στον υπόλοιπο κόσμο απαλύνεται. Καθώς τα όρια του εαυτού μας γίνονται κάπως θολά, τείνουμε να νιώθουμε ως μέρη ενός μεγαλύτερου Όλου.

Η εμπειρία αυτή περιγράφεται ως μια υπέρβαση του εδώ-και-τώρα. Η τελετουργική δραστηριότητα, όπως οι ψαλμωδίες, αλλά και η διαρκής προσευχή και ο διαλογισμός μπορούν να επηρεάσουν τους βρεγματικούς λοβούς και να δημιουργήσουν αυτό το συναίσθημα.

Θέλοντας να εξετάσουν το φαινόμενο περαιτέρω, ο Newberg και οι συνάδελφοί του σκανάρισαν τους εγκέφαλους Θιβετιανών μοναχών και Φραγκισκανών καλογραιών καθώς διαλογίζονταν ή προσεύχονταν. Το αποτέλεσμα ήταν να εντοπιστούν επιστημονικά οι αποδείξεις της πνευματικότητάς τους.

Η έρευνα έδειξε ότι η πνευματική εμπειρία των μοναχών ενώ ασκούνταν, συνοδευόταν από αυξημένη δραστηριότητα σε συγκεκριμένα εγκεφαλικά κέντρα με ταυτόχρονη μείωση της δραστηριότητας σε κάποια άλλα.

Αυτό δείχνει πως η πνευματικότητα είναι κάτι περισσότερο από μια απλή ψυχολογική εμπειρία: έχει βιολογικές ρίζες σε αυτό που οι ειδικοί αποκαλούν μηχανισμό της υπερβατικότητας.

Η ΠΗΓΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ

Μέχρι πρόσφατα, η επιστήμη παραδοσιακά απέρριπτε τα φαινόμενα που δεν μπορούσε να δει ή να μετρήσει. Τα πράγματα όμως τώρα φαίνεται ότι αλλάζουν. Αυτή η αίσθηση του «θολώματος του εαυτού» και η σύνδεση με μια απέραντη, συνεκτική ολότητα, έχει παρατηρηθεί εδώ και αιώνες σε αμέτρητες θρησκευτικές πρακτικές.

Σήμερα, ανακαλύπτουμε πως ο εγκέφαλός μας έχει φτιαχτεί ακριβώς γι’ αυτή τη μορφή κατανόησης. Λίγοι από εμάς έχουν βιώσει στην πλήρη έκτασή της το είδος της πνευματικής εμπειρίας που ο Newberg αποκαλεί Απόλυτη Ενοποιημένη Ύπαρξη, αλλά πολλοί έχουμε νιώσει ορισμένες φορές κάτι παρεμφερές, στην πιο ήπια μορφή του.

Σύμφωνα με τον Newberg«οι υπερβατικές καταστάσεις ενυπάρχουν σε μια αλληλουχία διαδοχικά υψηλότερων επιπέδων ενοποιημένης ύπαρξης, η οποία τελικά οδηγεί στο σημείο όπου η ενότητα γίνεται απόλυτη».

Με απλά λόγια, αναζητώντας εδώ και αιώνες το Απόλυτο δημιουργήσαμε ποικίλες θρησκευτικές προσεγγίσεις, όμως η ίδια μυστική πνευματικότητα είναι η πηγή όλων των θρησκειών του κόσμου.

Έχοντας ξεκινήσει ως ορθολογιστές επιστήμονες να ερευνούν κατά πόσον η πνευματικότητα είναι απλά ένα υποπροϊόν της νευρολογικής μας δραστηριότητας, ο Newberg και οι συνάδελφοί του άλλαξαν ριζικά άποψη από τα όσα ανακάλυψαν στην πορεία, και κατέληξαν στο ανατρεπτικό συμπέρασμα πως «ο μηχανισμός υπερβατικότητας του εγκεφάλου μπορεί στην πραγματικότητα να είναι ένα παράθυρο, μέσα από το οποίο μπορούμε φευγαλέα να δούμε την απόλυτη πραγματικότητα κάτι αληθινά θεϊκού».

ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΟΝ ΘΕΟ

Ακόμη όμως πιο ανατρεπτικά είναι τα όσα λένε στον επίλογο της έρευνάς τους:

«Οι νευροβιολογικές ρίζες της πνευματικής υπερβατικότητας δείχνουν πως το Απόλυτο Ενοποιημένο Ον είναι μια σοβαρή πιθανότητα. Από όλες τις εκπλήξεις που έχει να προσφέρει η θεωρία μας –ότι οι μύθοι είναι αποτέλεσμα βιολογικής αναγκαιότητας, ότι τα τελετουργικά είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να προκαλούν ενοποιητικές καταστάσεις, ότι οι μυστικιστές δεν είναι απαραίτητα τρελοί, και ότι όλες οι θρησκείες είναι κλαδιά του ίδιου πνευματικού δέντρου– το γεγονός ότι αυτή η απόλυτη κατάσταση ενότητας μπορεί να υποστηριχθεί λογικά είναι αυτό που μας συναρπάζει περισσότερο.

»Η πραγματικότητα του Απόλυτου Όντος δεν αποτελεί καταληκτική απόδειξη ότι υπάρχει Θεός, αλλά ισχυρό επιχείρημα για το ότι υπάρχουν πολύ περισσότερα στην ανθρώπινη ύπαρξη από την υλική της υπόσταση. Ο νους μας έλκεται από τη διαίσθηση αυτής της βαθύτερης πραγματικότητας, αυτή την απόλυτη αίσθηση του ενός (oneness), εκεί όπου ο πόνος εξαφανίζεται και όλες οι επιθυμίες ησυχάζουν.

»Όσο ο εγκέφαλός μας είναι οργανωμένος με τον τρόπο που είναι, όσο ο νους μας είναι ικανός να νιώθει τη βαθύτερη πραγματικότητα, τόσο η πνευματικότητα θα ορίζει την ανθρώπινη εμπειρία και ο Θεός, όπως και εάν ορίζουμε αυτή τη μεγαλειώδη, μυστήρια ιδέα, δεν θα εξαφανιστεί».

Οι αγγελιοφόροι του Δία

Ο Δίας είχε βοηθούς και συνεργάτες τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες, τη Στύγα και τη Θέτιδα, τον Ήφαιστο, που με την αξεπέραστη τέχνη του έφτιαχνε για χάρη του θαυμαστά πράγματα, και τη Γη, που του έδινε σοφές συμβουλές στις πιο δύσκολες περιστάσεις.

Όμως το δεξί χέρι του Δία ήταν η κόρη του η Αθηνά.

Αγγελιαφόρους του είχε την Ίριδα και τον Ερμή. Με αυτούς έστελνε τα μηνύματά του σε θεούς και ανθρώπους, είχε όμως κι άλλους τρόπους για να φανερώνει τη βουλή του ο Δίας: τον κεραυνό, το ουράνιο τόξο, ένα πεφταστέρι, τον αετό και άλλα πουλιά, κι ακόμα τα όνειρα, τη μαντική και τους χρησμούς. Οι απεσταλμένοι του Δία ή και ο ίδιος ο Δίας, όταν πλησίαζαν τους ανθρώπους για έναν ορισμένο λόγο, συνήθως έπαιρναν τη μορφή ενός ανθρώπου γνωστού στο περιβάλλον που βρίσκονταν.

Την Ίριδα και τον Ερμή έστελνε ο Δίας στις πιο δύσκολες αποστολές.

Στα Ύδατα της Στύγας, όπου ορκίζονταν οι θεοί και όπου έκαναν την ποινή τους όταν ήταν τιμωρημένοι, μόνο η Ίριδα μπορούσε να πλησιάσει και να δώσει κάποιο μήνυμα του Δία. Την Ίριδα είχε στείλει ο Δίας στη Δήμητρα, για να την καλέσει κοντά του, όταν αυτή, οργισμένη για την αρπαγή της κόρης της, είχε φύγει μακριά από τους θεούς και τους ανθρώπους. Και την Ίριδα πάλι έστειλε στον Ποσειδώνα, για να του πει να σταματήσει τη μάχη με τους Τρώες.

Ο Ερμής ήταν αυτός που με εντολή του Δία κατέβηκε στον Άδη για να φέρει στον Απάνω Κόσμο την Περσεφόνη. Και όταν ο Τυφώνας είχε κόψει τα νεύρα του Δία, ο Ερμής τα βρήκε και του τα έδωσε. Και μετά τον κατακλυσμό, τον Ερμή έστειλε ο Δίας στον Δευκαλίωνα, να του πει πως μπορούσε να ζητήσει από τον θεό όποια χάρη ήθελε.

Ο Ερμής, με εντολή του Δία, έσωσε ακόμα τον Αρκάδα παίρνοντάς τον από την κοιλιά της μάνας του που ήταν σε κίνδυνο, έδωσε τον μικρό Διόνυσο στις νύμφες να τον αναθρέψουν και, όταν ο Δίας έκανε έρωτα με την Ιώ στο Άργος, ο Ερμής, για να μην καταλάβουν τίποτα οι Αργίτες, τους κρατούσε κρεμασμένους από τα χείλη του με τα μαγευτικά λόγια του.

Κι αργότερα αυτός σκότωσε τον ‘Aργο τον Πανόπτη, που φρουρούσε αλυσοδεμένη την Ιώ. Τέλος, στον Τρωικό Πόλεμο, ο Δίας τον Ερμή έστειλε στον Πάρη να τον συμβουλεύσει για την κρίση των θεαινών, κι ύστερα με τον Ερμή έκρυψε την Ελένη στην Αίγυπτο κι έδωσε στον Πάρη ένα ομοίωμά της από σύννεφο, και τον Ερμή έστειλε να οδηγήσει τον γέρο Πρίαμο στη σκηνή του Αχιλλέα να του ζητήσει το λείψανο του γιου του, του Έκτορα, και, σαν τέλειωσε ο πόλεμος, πάλι τον Ερμή έστειλε ο Δίας στην Καλυψώ, να της πει ν’ αφήσει τον Οδυσσέα να γυρίσει στο σπίτι του.

Ποιες είναι οι σημαντικότερες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ)

Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) ή ήπιες μορφές ενέργειας ή νέες πηγές ενέργειας ή πράσινη ενέργεια είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας που προέρχονται από διάφορες φυσικές διαδικασίες, όπως ο άνεμος, ο ήλιος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού και άλλες. Συγκεκριμένα σύμφωνα με την οδηγία 2009/28/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ως ενέργεια από ανανεώσιμες μη ορυκτές πηγές θεωρείται η αιολική, ηλιακή, αεροθερμική, γεωθερμική, υδροθερμική και ενέργεια των ωκεανών, υδροηλεκτρική, από βιομάζα, από τα εκλυόμενα στους χώρους υγειονομικής ταφής αέρια, από αέρια μονάδων επεξεργασίας λυμάτων και από βιοαέρια.

Ο όρος «ήπιες» αναφέρεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά τους. Καταρχάς, για την εκμετάλλευσή τους δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση, όπως εξόρυξη, άντληση ή καύση, όπως με τις μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας, αλλά απλώς η εκμετάλλευση της ήδη υπάρχουσας ροής ενέργειας στη φύση. Δεύτερον, πρόκειται για «καθαρές» μορφές ενέργειας, πολύ «φιλικές» στο περιβάλλον, που δεν αποδεσμεύουν υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα ή τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα, όπως οι υπόλοιπες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα. Έτσι θεωρούνται από πολλούς μία αφετηρία για την επίλυση των οικολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Γη.

Ως «ανανεώσιμες πηγές» θεωρούνται γενικά οι εναλλακτικές των παραδοσιακών πηγών ενέργειας (π.χ. του πετρελαίου ή του άνθρακα), όπως η ηλιακή ενέργεια και η αιολική ενέργεια. Ο χαρακτηρισμός «ανανεώσιμες» είναι κάπως καταχρηστικός, αφού ορισμένες από αυτές τις πηγές, όπως η γεωθερμική ενέργεια, δεν ανανεώνονται σε κλίμακα χιλιετιών. Σε κάθε περίπτωση οι ΑΠΕ έχουν μελετηθεί ως λύση στο πρόβλημα της αναμενόμενης εξάντλησης των (μη ανανεώσιμων) αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων. Τελευταία, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και από πολλά μεμονωμένα κράτη, υιοθετούνται νέες πολιτικές για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που προάγουν τέτοιες εσωτερικές πολιτικές και για τα κράτη μέλη. Οι ΑΠΕ αποτελούν τη βάση του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης της πράσινης οικονομίας και κεντρικό σημείο εστίασης της σχολής των οικολογικών οικονομικών, η οποία έχει κάποια επιρροή στο οικολογικό κίνημα.

Γενικά

Οι ήπιες μορφές ενέργειας βασίζονται κατ’ ουσίαν στην ηλιακή ακτινοβολία, με εξαίρεση τη γεωθερμική ενέργεια, η οποία είναι ροή ενέργειας από το εσωτερικό του φλοιού της Γης, και την ενέργεια απ’ τις παλίρροιες που εκμεταλλεύεται τη βαρύτητα. Οι βασιζόμενες στην ηλιακή ακτινοβολία ήπιες πηγές ενέργειας είναι ανανεώσιμες, μιας και δεν πρόκειται να εξαντληθούν όσο υπάρχει ο ήλιος, δηλαδή για μερικά ακόμα δισεκατομμύρια χρόνια. Ουσιαστικά είναι ηλιακή ενέργεια «συσκευασμένη» κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο: η βιομάζα είναι ηλιακή ενέργεια δεσμευμένη στους ιστούς των φυτών μέσω της φωτοσύνθεσης, η αιολική εκμεταλλεύεται τους ανέμους που προκαλούνται απ’ τη θέρμανση του αέρα, ενώ αυτές που βασίζονται στο νερό εκμεταλλεύονται τον κύκλο εξάτμισης-συμπύκνωσης του νερού και την κυκλοφορία του. Η γεωθερμική ενέργεια μπορεί να θεωρηθεί πρακτικά ανανεώσιμη, εφόσον δεν γίνεται υπεράντληση.

Χρησιμοποιούνται είτε άμεσα (κυρίως για θέρμανση) είτε μετατρεπόμενες σε άλλες μορφές ενέργειας (κυρίως ηλεκτρισμό ή μηχανική ενέργεια). Υπολογίζεται ότι το τεχνικά εκμεταλλεύσιμο ενεργειακό δυναμικό από τις ήπιες μορφές ενέργειας είναι πολλαπλάσιο της παγκόσμιας συνολικής κατανάλωσης ενέργειας. Η υψηλή όμως μέχρι πρόσφατα τιμή των νέων ενεργειακών εφαρμογών, τα τεχνικά προβλήματα εφαρμογής, καθώς και πολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες που έχουν να κάνουν με τη διατήρηση του παρόντος στάτους κβο στον ενεργειακό τομέα, εμπόδισαν την εκμετάλλευση έστω και μέρους αυτού του δυναμικού.

Το ενδιαφέρον για τις ήπιες μορφές ενέργειας ανακινήθηκε τη δεκαετία του 1970, ως αποτέλεσμα κυρίως των απανωτών πετρελαϊκών κρίσεων της εποχής, αλλά και της αλλοίωσης του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής από τη χρήση κλασικών πηγών ενέργειας. Ιδιαίτερα ακριβές στην αρχή, ξεκίνησαν σαν πειραματικές εφαρμογές. Σήμερα όμως λαμβάνονται υπόψη στους επίσημους σχεδιασμούς των ανεπτυγμένων κρατών για την ενέργεια και, αν και αποτελούν πολύ μικρό ποσοστό της ενεργειακής παραγωγής, ετοιμάζονται βήματα για παραπέρα αξιοποίησή τους. Το κόστος δε των εφαρμογών ήπιων μορφών ενέργειας πέφτει συνέχεια τα τελευταία είκοσι χρόνια και ειδικά η αιολική και υδροηλεκτρική ενέργεια, αλλά και η βιομάζα, μπορούν πλέον να ανταγωνίζονται στα ίσα παραδοσιακές πηγές ενέργειας όπως ο άνθρακας και η πυρηνική ενέργεια. Ενδεικτικά, στις Η.Π.Α. ένα 6% της ενέργειας προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση με την οδηγία 2001/77/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επιδιώκεται το 20% των αναγκών της σε ηλεκτρική ενέργεια να καλύπτεται από εναλλακτικές πηγές μέχρι το 2020.

Σύμφωνα με την οδηγία 2009/28/ΕΚ άρθρο 5 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές υπολογίζεται διαιρώντας την ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές διά της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας από όλες τις ενεργειακές πηγές και εκφράζεται ως ποσοστό. Σύμφωνα με το άρθρο 6 της ίδιας οδηγίας τα κράτη μέλη μπορούν να συμφωνούν και να προβαίνουν σε ρυθμίσεις για τη στατιστική μεταβίβαση συγκεκριμένης ποσότητας από ΑΠΕ από ένα κράτος μέλος σε άλλο. Η μεταβιβαζόμενη ποσότητα αφαιρείται από το μεταβιβάζον και προστίθεται στο κράτος που δέχεται τη μεταβίβαση. Η στατιστική μεταβίβαση δεν επηρεάζει την επίτευξη του εθνικού στόχου του μεταβιβάζοντος κράτους μέλους.

Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα

Πλεονεκτήματα

1. Είναι πολύ φιλικές προς το περιβάλλον, έχοντας ουσιαστικά μηδενικά κατάλοιπα και απόβλητα.
2. Δεν πρόκειται να εξαντληθούν ποτέ, σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα.
3. Μπορούν να βοηθήσουν την ενεργειακή αυτάρκεια μικρών και αναπτυσσόμενων χωρών, καθώς και να αποτελέσουν την εναλλακτική πρόταση σε σχέση με την οικονομία του πετρελαίου.
4. Είναι ευέλικτες εφαρμογές, που μπορούν να παράγουν ενέργεια ανάλογη με τις ανάγκες του επί τόπου πληθυσμού, καταργώντας την ανάγκη για τεράστιες μονάδες παραγωγής ενέργειας (καταρχήν για την ύπαιθρο), αλλά και για μεταφορά της ενέργειας σε μεγάλες αποστάσεις.
5. Ο εξοπλισμός είναι απλός στην κατασκευή και τη συντήρηση και έχει πολύ μεγάλο χρόνο ζωής.
6. Επιδοτούνται από τις περισσότερες κυβερνήσεις.
7. Συμβάλλουν στην αποκέντρωση του ενεργειακού συστήματος, αφού υπάρχουν σε πολλά γεωγραφικά σημεία και καλύπτουν ενεργειακές ανάγκες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Επιπλέον μειώνουν τις απώλειες κατά τη μεταφορά ενέργειας.

Μειονεκτήματα

1. Έχουν ένα αρκετά μικρό συντελεστή απόδοσης, της τάξης του 30% ή και χαμηλότερο. Συνεπώς απαιτείται αρκετά μεγάλο αρχικό κόστος εφαρμογής σε μεγάλη επιφάνεια της γης. Γι’ αυτό το λόγο μέχρι τώρα χρησιμοποιούνται ως συμπληρωματικές πηγές ενέργειας. Για τον παραπάνω λόγο, προς το παρόν δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη των αναγκών μεγάλων αστικών κέντρων.
2. Η παροχή και απόδοση της αιολικής, υδροηλεκτρικής και ηλιακής ενέργειας εξαρτάται από την εποχή του έτους, αλλά και από το γεωγραφικό πλάτος και το κλίμα της περιοχής στην οποία εγκαθίστανται.
3. Για τις αιολικές μηχανές υπάρχει η άποψη ότι δεν είναι κομψές από αισθητική άποψη και ότι προκαλούν θόρυβο και θανάτους πουλιών. Με την εξέλιξη όμως της τεχνολογίας τους και την προσεκτικότερη επιλογή χώρων εγκατάστασης (π.χ. σε πλατφόρμες στην ανοιχτή θάλασσα) αυτά τα προβλήματα έχουν σχεδόν επιλυθεί.
4. Για τα υδροηλεκτρικά έργα λέγεται ότι προκαλούν έκλυση μεθανίου από την αποσύνθεση των φυτών που βρίσκονται κάτω από το νερό και έτσι συντελούν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Είδη ήπιων μορφών ενέργειας

1. Αιολική ενέργεια. Χρησιμοποιήθηκε παλιότερα για την άντληση νερού από πηγάδια, καθώς και για μηχανικές εφαρμογές (π.χ. την άλεση στους ανεμόμυλους). Έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως για ηλεκτροπαραγωγή.
2. Ηλιακή ενέργεια. Χρησιμοποιείται περισσότερο για θερμικές εφαρμογές (ηλιακοί θερμοσίφωνες και φούρνοι), ενώ η χρήση της για την παραγωγή ηλεκτρισμού έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος, με την βοήθεια της πολιτικής προώθησης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας από το ελληνικό κράτος και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
3. Υδραυλική ενέργεια. Είναι τα γνωστά υδροηλεκτρικά έργα, που στο πεδίο των ήπιων μορφών ενέργειας εξειδικεύονται περισσότερο στα μικρά υδροηλεκτρικά. Είναι η πιο διαδεδομένη μορφή ανανεώσιμης ενέργειας. Οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί, έχουν την ικανότητα να μετατρέπουν την δυναμική ενέργεια που έχει το τρεχούμενο νερό σε ηλεκτρική ενέργεια. Έχουν μεγαλύτερη απόδοση και φιλικότερη επίδραση στο περιβάλλον σε σχέση με τους θερμικούς σταθμούς και τους πυρηνικούς και επιπλέον χωρίς να επιβαρύνουν και να ρυπαίνουν με απόβλητα από την διαχείριση της ενέργειας. Στους ταμιευτήρες αποθήκευσης του νερού παρατηρείται ανάπτυξη διαφόρων ειδών της χλωρίδας και τις πανίδας και αισθητικά βελτιώνουν την περιοχή που δημιουργούνται και αποτελούν πόλο έλξης επισκεπτών Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αξιοποίησης υδάτινου πόρου και παραγωγής ενέργειας, είναι η κατασκευή του υδροηλεκτρικού σταθμού που ολοκληρώθηκε περίπου πριν από 11 χρόνια, στην θέση δαφνοζωνάρα στην επαρχεία βάλτου στην Αιτωλοακαρνανία. Άλλωστε οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί στον Αχελώο είναι το δεύτερο μεγαλύτερο συγκρότημα στην Ελλάδα. Ο υδροηλεκτρικός σταθμός, χρησιμοποίει το νερό του ποταμού Αχελώου και βρίσκεται στα γεωγραφικά όρια των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας και συγκεκριμένα κάτω από το χωριό αυλάκι. Τέθηκε σε λειτουργία το 2011, έχει ύψος περίπου 12 μέτρα και στην αριστερή πλευρά του φράγματος βρίσκεται το εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, λειτουργώντας με δυο στροβίλους αξιοποιώντας την ροη του ποταμού Αχελώου. Η ενέργεια που παράγει αποτελεί μέρος του εθνικού δικτύου ηλεκτροδότησης και παραγιέ σε ετήσια βάση περί τα 45GMW, τα οποία μεταφέρονται μέσω πυλώνων στο υπόλοιπο δίκτυο.
4. Βιομάζα. Χρησιμοποιεί τους υδατάνθρακες των φυτών (κυρίως αποβλήτων της βιομηχανίας ξύλου, τροφίμων και ζωοτροφών και της βιομηχανίας ζάχαρης), με σκοπό την αποδέσμευση της ενέργειας που δεσμεύτηκε από το φυτό με τη φωτοσύνθεση. Ακόμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αστικά απόβλητα και απορρίμματα. Μπορεί να δώσει βιοαιθανόλη και βιοαέριο, που είναι καύσιμα πιο φιλικά προς το περιβάλλον από τα παραδοσιακά. Είναι μια πηγή ενέργειας με πολλές δυνατότητες και εφαρμογές, που θα χρησιμοποιηθεί πλατιά στο μέλλον.
5. Γεωθερμική ενέργεια. Προέρχεται από τη θερμότητα που παράγεται από τη ραδιενεργό αποσύνθεση των πετρωμάτων της Γης. Είναι εκμεταλλεύσιμη εκεί όπου η θερμότητα αυτή ανεβαίνει με φυσικό τρόπο στην επιφάνεια, π.χ. στους θερμοπίδακες ή στις πηγές ζεστού νερού. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε απευθείας για θερμικές εφαρμογές, είτε για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Η Ισλανδία καλύπτει το 80-90% των ενεργειακών της αναγκών, όσον αφορά τη θέρμανση, και το 20%, όσον αφορά τον ηλεκτρισμό, με γεωθερμική ενέργεια. Η επιστημονική κοινότητα ταξινομεί συνήθως τη γεωθερμία στις Ανανεώσιμες
6. Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.). Το υπόγειο νερό ή ο ατμός που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ή για την κάλυψη θερμικών αναγκών (άμεσες χρήσεις γεωθερμίας), με την κατάλληλη διαχείριση, δεν θα ελαττωθούν, επειδή η κατείσδυση των επιφανειακών υδάτων θα συνεχίσει να επανατροφοδοτεί τους γεωθερμικούς ταμιευτήρες και δε χρειάζονται μεγάλοι γεωλογικοί χρόνοι (περίοδοι) για αναγέννηση. Αρκεί να μη γίνεται υπεράντληση. Όμως, επειδή οι δεξαμενές γεωθερμίας είναι τεράστιες σε μέγεθος συγκριτικά με τις ανάγκες του ανθρώπου, η γεωθερμική ενέργεια είναι πρακτικά ανανεώσιμη.
7. Ενέργεια από τη θάλασσα
8. Ενέργεια από παλίρροιες. Εκμεταλλεύεται τη βαρύτητα του Ήλιου και της Σελήνης, που προκαλεί ανύψωση της στάθμης του νερού. Το νερό αποθηκεύεται καθώς ανεβαίνει και για να ξανακατέβει αναγκάζεται να περάσει μέσα από μια τουρμπίνα, παράγοντας ηλεκτρισμό. Έχει εφαρμοστεί στην Αγγλία, τη Γαλλία, τη Ρωσία και αλλού.
9. Ενέργεια από κύματα. Εκμεταλλεύεται την κινητική ενέργεια των κυμάτων της θάλασσας.
10. Ενέργεια από τους ωκεανούς. Εκμεταλλεύεται τη διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στα στρώματα του ωκεανού, κάνοντας χρήση θερμικών κύκλων. Βρίσκεται στο στάδιο της έρευνας.
11. Ωσμωτική ενέργεια. Η ανάμειξη γλυκού και θαλασσινού νερού απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας, όπως συμβαίνει όταν ένα ποτάμι εκβάλει στον ωκεανό. Η ενέργεια αυτή ονομάζεται ωσμωτική ενέργεια (ή γαλάζια ενέργεια) και ανακτάται όταν το νερό του ποταμού και το θαλασσινό νερό είναι διαχωρισμένα από μια ημιδιαπερατή μεμβράνη και το γλυκό νερό περνάει μέσω αυτής.

Τίμων ο Αθηναίος: Έμεινε στην ιστορία ως μισάνθρωπος

Αν για κάτι είναι γνωστή η αρχαία Ελλάδα και η αρχαία Αθήνα, ειδικότερα, είναι οι ιδιόμορφες περσόνες που έδιναν έναν άλλον αέρα στην, τότε, πόλη κράτος.

Στην κλασική περίοδο του 5ου αιώνα π.Χ., νικώντας τους Πέρσες, η Αθήνα καθιερώνεται ως ηγέτιδα του ελλαδικού χώρου και μπαίνει σε μία περίοδο πρωτοφανούς ακμής. Ξεκινάει ο «Χρυσός Αιώνας» της Αθηναϊκής Δημοκρατίας που αποτέλεσε τη βάση του Δυτικού πολιτισμού.

Την πνευματική ζωή της πόλης καθορίζουν πολιτικοί, φιλόσοφοι, αρχιτέκτονες και ποιητές όπως ο Περικλής, ο Πλάτωνας, ο Σωκράτης, ο Αριστοτέλης, ο Ικτίνος, ο Καλλικράτης, ο Φειδίας, ο Αισχύλος, ο Ευριπίδης, ο Σοφοκλής και ο Αριστοφάνης.

Το έργο τους και οι ιδέες τους διαμόρφωσαν την ιστορία της ανθρωπότητας, ενώ την εποχή αυτή χτίζεται ο Παρθενώνας.

Εκτός από όλους τους παραπάνω στην Αθήνα υπήρξε και μία μορφή που έμεινε στην ιστορία για όλους τους λάθος λόγους. Ο Τίμων ο Αθηναίος ήταν ο άνδρας που μισούσε τους πάντες και χαρακτηρίστηκε ως ένας από τους πρώτους μισανθρώπους.

Ποιος ήταν ο Τίμων ο πρώτος μισάνθρωπος

Ο Τίμων, ήταν Αθηναίος εύπορος πολίτης που έζησε το β’ μισό 5ου αι. π.Χ. και έμεινε στην ιστορία για τον στριφνό του χαρακτήρα και τη μισανθρωπία του. Η εποχή που έζησε, ήταν στο καιρό του Πελοποννησιακού πολέμου και εξαιτίας της ηθικής κατάπτωσης των συγχρόνων του, αλλά και της εξαπάτησης που δέχθηκε από διάφορους επιτήδειους οδηγήθηκε στην απομόνωση και το μίσος κατά των συνανθρώπων του.

Η Αθήνα στην αρχαιότητα (όπως και η «παλιά Αθήνα» του 19ου αιώνα φυσικά), είχε τους χαρακτηριστικούς «τύπους» της. Ιδιόμορφοι άνθρωποι Ανθρώπους ιδιόμορφους, που μόνο με την παρουσία τους και την συμπεριφορά τους προκαλούσαν την προσοχή και γι΄ αυτό ορισμένοι από αυτούς πέρασαν στην ιστορία.

Τέτοια περσόνα ήταν και ο Τίμων Εχεκρατίδου Κολυττεύς, που ονομάστηκε Μισάνθρωπος. Ήταν από καλή οικογένεια, αρκετά πλούσιος και πήρε φιλοσοφική μόρφωση, αλλά εύπιστος και καλόκαρδος. Αποτέλεσμα; Τον περιτριγύριζαν διάφορα παράσιτα και κόλακες παριστάνοντας τους φίλους του. Οι οποίοι εν τέλει, κατάφεραν να του φάνε όλη την περιουσία.

Σε έναν από αυτούς τον Φιλιάδη, χάρισε ένα μεγάλο χωράφι για να προικίσει την κόρη του, σε έναν άλλον τον Δημέα, τον ρήτορα, ο Τίμων του έδωσε ένα τεράστιο ποσό της εποχής για να αποφύγει την καταδίκη. Και επειδή, σύμφωνα με τον πανάρχαιο κώδικα ανθρώπινης συμπεριφοράς, η αχαριστία είναι παιδί της ευεργεσίας, όταν ο Τίμων έχασε τα πάντα όλοι αυτοί οι κόλακες του γύρισαν την πλάτη.

Ο μόνος άνθρωπος που «συμπαθούσε» και μιλούσε

Ο Τίμων, είχε ένα μικρό κτήμα στις πλαγιές του Υμηττού εκεί που χοντρικά σήμερα είναι η Ηλιούπολη. Πάμφτωχος πλέον μετά βίας επιβίωνε, καλλιεργώντας μόνος του. Η δυστυχία τον έκανε να τραβηχτεί στον εαυτό του και να μη θέλει να δει άνθρωπο στα μάτια του.

Έπαψε να πηγαίνει στην Αγορά, ενώ έκοψε τις συναναστροφές με άλλους ανθρώπους. Μάλιστα όσους τον επισκέπτονταν στην καλύβα του, τους έπαιρνε κυριολεκτικά με τις πέτρες. Φυσικά, μολονότι ήταν πολίτης με όλα τα δικαιώματα της ιδιότητάς του αυτής, σταμάτησε να προσέρχεται στην Εκκλησία του Δήμου και αρνήθηκε να αναλάβει οποιοδήποτε αξίωμα ή λειτούργημα, που ως πολίτης εδικαιούτο. Έτσι με τον καιρό ονομάστηκε από τους συμπολίτες του, Τίμων ο Μισάνθρωπος.

Υπήρχε όμως ένας άνθρωπος που ο Τίμων «συμπαθούσε». Και η λέξη είναι σε εισαγωγικά γιατί στην προκειμένη η σχέση του Τίμωνα με τον Απήμαντο ήταν απλά σχέση που ο ένας απλά ανεχόταν τον άλλο. Μάλιστα οι δύο άνδρες συγκατοίκησαν. Δε θα μπορούσε να τους πει κανείς φίλους, αφού σπανίως αλλάζανε μια δυο κουβέντες.

Όταν κάποτε γιόρτασαν τις «επιτάφιες σπονδές», μετά το καθιερωμένο γεύμα, ο Απήμαντος είπε στον Τίμωνα:

«Ωραίο δεν ήταν το γεύμα μας Τίμων;»

Αυτός του απάντησε:

«Πράγματι ήταν ωραίο και θα ήταν ωραιότερο αν δεν ήσουνα κι εσύ στο τραπέζι».

«Έχω μια συκιά και θέλω να την κόψω, οπότε όποιος θέλει να κρεμαστεί ας σπεύσει»

Ο Τίμων έμεινε στην ιστορία και για τις ατάκες του που έσταζαν φαρμάκι. Όταν ο Τίμων για παράδειγμα έμαθε πως οι Αθηναίοι είχαν εκλέξει τον Αλκιβιάδη μεταξύ των δέκα στρατηγών χάρηκε ιδιαίτερα γιατί προέβλεπε πως η Αθήνα θα πάθαινε μεγάλες συμφορές από την εκλογή αυτή. Και δεν έπεσε και πολύ έξω.

Μολονότι ο ίδιος αποστρεφόταν τους συμπολίτες του και απέφευγε κάθε συνάφεια μαζί τους, οι Αθηναίοι μιλούσαν συχνά για τις παραξενιές του και ο Αριστοφάνης τον σατίρισε στις κωμωδίες του «Όρνιθες» και «Λυσιστράτη».

Δεν πατούσε το πόδι του στην Αθήνα. Εντούτοις κάποια μέρα φάνηκε στην Πνύκα, την ώρα που συνεδρίαζε αυτό το ανώτατο όργανο της Δημοκρατίας. Οι συμπολίτες του γνωρίζοντας το ποιόν του έκαναν μεγάλο σούσουρο. Το σούσουρο το διαδέχτηκε η κατάπληξη, όταν ο Τίμων ζήτησε τον λόγο. Ανέβηκε στο βήμα και εν μέσω νεκρικής σιγής είπε στους συγκεντρωμένους:

«Άνδρες Αθηναίοι, όπως ξέρετε στο χτήμα που έχω στους πρόποδες του Υμηττού, υπάρχει μια συκιά, που χρησίμεψε ως τώρα σε πολλούς για να κρεμαστούν. Επειδή σκοπεύω να χτίσω μια καλύβα εκεί και θα κόψω αυτή τη συκιά θα ήθελα να ειδοποιήσω όσους έχουν σκοπό να αυτοκτονήσουν, να το κάνουν σύντομα, πριν κόψω το δέντρο».

Το τέλος του Τίμωνα ήταν αρκετά ταιριαστό με τον βίο του. Κάποτε, αρκετά μεγάλος στην ηλικία, έπεσε από μιαν αχλαδιά και χτύπησε άσκημα. Δε θέλησε να φωνάξει γιατρό και το τραύμα χειροτέρεψε, έπαθε γάγγραινα και τελικά πέθανε.

Τον έθαψαν στην παραλία του Σαρωνικού, στον δρόμο που οδηγεί από τον Πειραιά στο Σούνιο. Στον τάφο του, που ήταν φυσικά πάντοτε απεριποίητος, σκεπασμένος με αγκάθια και πέτρες, υπήρχε επίγραμμα, που υπαγόρευσε ο ίδιος πριν πεθάνει:

«Διαβάτη, αφού άφησα μιαν άθλια ζωή, κοιμάμαι σ΄ αυτόν τον τάφο. Μη ζητήσεις να μάθεις το όνομά μου αλλά πήγαινε στον διάβολο».

Ο Λουκιάνειος Τίμων και ο Σαιξπηρικός Τίμων

Τον τύπο του περιέγραψαν εκτενώς ο Λουκιανός στο έργο του «Τίμων ή Μισάνθρωπος» και ο Σαίξπηρ στο δράμα του «Τίμων ο Αθηναίος» (The life of Timon of Athens).

Το θέμα του Τίμωνα και της μισανθρωπίας του γίνεται αφορμή για τον Λουκιανό να θίξει άλλη μια φορά το καυτό πρόβλημα του πλούτου, της φτώχειας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, που το αντιμετώπισε στα Προς Κρόνον-Επιστολαί Κρονικαί και στους Εταιρικούς διαλόγους.

Στην κωμικοτραγική αντιπαράθεση του Πλούτου και της Πενίας δεν κρύβει τη συμπαράστασή του προς τη δεύτερη. Ταυτόχρονα όμως η σάτιρά του έχει κι άλλους στόχους: εξουθενώνει τον Δία, μαστιγώνει τους κόλακες, τους παρασίτους και τους νεόπλουτους απελεύθερους και εξευτελίζει τους ψευτορήτορες και ψευτοφιλοσόφους.

Κάτω από τον σκαιό μανδύα ενός μισανθρώπου όπως ο Τίμων, κρύβεται και υποδηλώνεται η αγανάκτηση του φιλάνθρωπου Λουκιανού.

Ο Τίμων ο Αθηναίος είναι, κατά χρονολογική σειρά (1607-1608) το τριακοστό δεύτερο έργο του Σαίξπηρ από τα τριάντα επτά, χωρίς τα ποιήματα και τα Σονέτα του. Πήρε το έργο από τον Πλούταρχο και τον Λουκιανό και έφτιαξε ένα δικό του ξεχωριστό και μοναδικό για την ποιητική του ανωτερότητα, την τραγική ειρωνεία και τη δραματική του απλότητα.

Είναι άλλωστε και το πιο σύντομο, μετά τον Μάκμπεθ, έργο του. Εδώ τώρα μπαίνουμε σε μια τραγική περιοχή χωρίς ορίζοντα, επάνω σε πεδίο ασύνορο, όπου το χάος περιβάλλει απειλητικά το πνεύμα: ο θάνατος του ήρωα είναι ένας τελειωτικός θάνατος, χωρίς καμία παρηγοριά, θάνατος πιο «ολοκληρωτικός» από τον θάνατο του Βασιλιά Ληρ, του Άμλετ, του Οθέλου, του Βρούτου. Είναι ο θάνατος του ανθρώπου, που έχασε την πίστη του στον άνθρωπο.

Ο Τίμων είναι ο στενότερος συγγενής του βασιλιά Ληρ. Ο Ληρ πίστεψε στη στοργή των θυγατέρων του και τους μοίρασε το βασίλειό του. Κι όταν η πραγματικότητα τού διαψεύδει την πίστη του σ΄αυτή τη στοργή, έξαλλος βγαίνει έξω στην φύση και στη μπόρα τ΄ ουρανού και καταριέται τις κόρες του.

Με τον Τίμωνα, το ιδανικό δεν περιορίζεται στη στοργή την οικογενειακή, αλλά απλώνεται πλατιά, γενικά στην ανθρώπινη αγάπη, στη φιλία. Ο Τίμων δεν ζει στο φεγγάρι, ζει στην Αθήνα και βέβαια ξέρει, πως υπάρχουν και δούλοι και κλέφτες και τοκογλύφοι κι απατεώνες και κίβδηλοι κι Απήμαντοι. Αυτός όμως πιστεύει στην φιλία, γι’ αυτό μοιράζει τα πλούτη του αλογάριαστα.

Επικούρειος οδηγός για ευχάριστη ζωή

Η τελευταία έξαρση ανάλογης πανδημίας που ταλαιπώρησε την ανθρωπότητα ήταν η Ισπανική γρίπη το 1918, η οποία σκότωσε 50 εκατομμύρια ανθρώπους. Πριν από αυτήν, η βουβωνική πανώλη (γνωστή και ως Μαύρος Θάνατος) – που, όπως εικάζεται και για τον σημερινό κοροναϊό, προήλθε από την Ασία – εξολόθρευσε 75 έως 200 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη και την Ασία στα μέσα του 14ου αιώνα. Πάλι στην Ιταλία, που είναι ένα από τα επίκεντρα και της τρέχουσας πανδημίας, μέσω των λιμανιών της, έμποροι με τα πλοία τους πιστεύεται ότι έφεραν τον Μαύρο Θάνατο στην Ευρώπη. Τουλάχιστον το 1/3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού εκτιμάται ότι χάθηκε.

Είναι αυτονόητο ότι μαζική υστερία κατέλαβε τον πληθυσμό και οι μειονότητες κατηγορήθηκαν και υπέστησαν διωγμούς. Γνωρίζουμε από διασωθέντες μύθους ότι οι λοιμοί που είχαν συμβεί στην Αίγυπτο αποδόθηκαν σε θεϊκή τιμωρία λόγω της καταπίεσης των σκλάβων. Και κατά τη διάρκεια της τρέχουσας υγειονομικής κρίσης, πολλά θρησκευτικά κινήματα επαναλαμβάνουν τη θρηνολογία τους και τις φαντασιώσεις τους για το τέλος του κόσμου και για την υποτιθέμενη συλλογική αμαρτία μας, με κάποιους να γιορτάζουν ενεργά και να εφαρμόζουν τις τρέχουσες ιδεοληψίες τους για το πώς πρέπει να τελειώσει ο κόσμος και άλλοι να προβαίνουν σε ψευδείς και επικίνδυνες αξιώσεις σχετικά με την ιαματική δύναμη της πίστης και αποθαρρύνοντας την εμπιστοσύνη στην επιστήμη. Όσοι από εμάς δεν πάσχουμε από τον πυρετό για το τέλος του κόσμου θα αναζητήσουμε με μεγαλύτερη σύνεση πράγματα που πρέπει να γίνουν στον παρόντα χρόνο μας.

Δεν είναι δυνατόν να απελευθερωθεί κανείς από τους φόβους για τα πιο σημαντικά θέματα, εάν δε γνωρίζει ποια είναι η φύση του σύμπαντος, και ταράζεται μ’ αυτά που λένε οι μύθοι. Επομένως, δεν μπορεί κανείς να απολαμβάνει ακέραιες τις ηδονές χωρίς τη μελέτη της φύσης.– Κύρια Δόξα 12.

Χρησιμοποιώ ως επί το πλείστον την Επικούρεια φιλοσοφία ως «το λειτουργικό μου σύστημα» ή ως εργαλείο για τη διαχείριση του τρόπου ζωής μου. Τον 3ο αιώνα π.Χ., ο Επίκουρος από τη Σάμο, ο Μητρόδωρος από τη Λάμψακο, και οι δια βίου φίλοι και σύντροφοί τους ίδρυσαν τον «Κήπο» του Επίκουρου ως μια φιλοσοφική σχολή στην Αθήνα, όπου δίδαξαν μια υλιστική οντολογία (όλα τα πράγματα είναι ύλη φτιαγμένα από σωματίδια και κενά) και μια ηθική, ορθολογικής επιδίωξης, της ευχαρίστησης. Για μένα, είναι η πιο επιστημονική, χρήσιμη και βασισμένη στην πραγματικότητα, φιλοσοφία ζωής.

Ως Επικούρειος, είναι σημαντικό να γνωρίζω –και να βεβαιωθώ ότι τα αγαπημένα μου πρόσωπα γνωρίζουν– τις φυσικές αιτίες και τις επιστημονικές εξηγήσεις για τον τρέχοντα κοροναϊό, καθώς και για ακριβείς μεθόδους αποφυγής της μετάδοσης και εξάσκησης της αυτο-φροντίδας μας. Δεδομένου ότι υπάρχει ψυχολογία μαζικής υστερίας κατά τη διάρκεια των επιδημιών, είναι επίσης σημαντικό να προστατευθούμε από τους τσαρλατάνους και τις κακές τους ιδέες που θα προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν τις υπαρξιακές μας ευπάθειες σε στιγμές όπως αυτές, κάνοντας μια ήδη κακή κατάσταση χειρότερη.

Ο Αρίστιππος ο Κυρηναίος, ο οποίος εισήγαγε την ηθική της ηδονής, δίδαξε ότι πρέπει να είμαστε προσαρμόσιμοι και ευέλικτοι, βλέποντας ευκαιρίες για ηδονή σε κάθε περίπτωση. Στην επιστολή του προς Μενοικέα, ο Επίκουρος διδάσκει ότι η υγεία είναι – μαζί με την ασφάλεια και την ευτυχία – μία από τις τρεις ομάδες κατηγοριών απολαύσεων που θεωρούνται φυσικές και απαραίτητες.

Αυτές είναι απολαύσεις όπου η φύση δεν μας δίνει την επιλογή: εάν τις παραμελήσουμε, το σώμα και το μυαλό μας θα υποφέρουν – αλλά το ευαγγέλιο της ευτυχίας που διδάσκει ο Επίκουρος λέει επίσης ότι η φύση έχει κάνει τα απαραίτητα πράγματα ευκολότερα στο να συμβούν. Ένα καλός Επικούρειος δεν θα αναβάλει την ευτυχία του και, αντί να υποκύψει σε δεισιδαιμονικούς φόβους και να χάσει την ηρεμία του, θα είναι επιμελής στο να κάνει τα κοινά πράγματα που πρέπει για να αποτρέψει τη μόλυνση και επίσης θα οικοδομήσει το σχήμα ευχαρίστησής του γύρω από τους περιορισμούς που επιβάλλονται εξαιτίας της πανδημίας.

Ο Επίκουρος μας συμβουλεύει να μην αναβάλουμε την ευτυχία μας και λέει ότι η ευχαρίστηση είναι το Α και το Ω μιας καλής ζωής, το σημείο αναφοράς μας σε όλες τις επιλογές και τις αποφυγές μας. Ακολουθούν μερικές ιδέες για το πώς να ζείτε ευχάριστα στην περίοδο του κοροναϊού.

Οι απολαύσεις της ζωής εντός της εστίας

Πάνω από έναν αιώνα πριν, κατά την έναρξη της πανδημίας του 1918, η πόλη της Φιλαδέλφειας στην Πενσυλβάνια, αποφάσισε να μην ακυρώσει μια παρέλαση που είχε προγραμματιστεί για τις 28 Σεπτεμβρίου για να βοηθήσει στη χρηματοδότηση του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Εκείνη την περίοδο όλοι πίστευαν ότι η «Ισπανική γρίπη» ήταν κυρίως πρόβλημα της Ισπανίας. Μέχρι την 1η Οκτωβρίου, το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια είχε πάνω από 600 αναφορές για νέες περιπτώσεις και εντός 6 μηνών 16.000 άνθρωποι είχαν πεθάνει εκεί. Η Ισπανική γρίπη πιστεύεται ότι σκότωσε περίπου 50 εκατομμύρια ανθρώπους συνολικά. Το Saint Louis, στο Μιζούρι, από την άλλη, απαγόρευσε τις παρελάσεις και ακολούθησε αυστηρά πρωτόκολλα καραντίνας και είχε μόνο περίπου 600 θανάτους. Μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η Ιρλανδία φιλοξένησε τεράστιους εορτασμούς, μετά τις οποίες πολλαπλασιάστηκαν τα περιστατικά και οι θάνατοι από Ισπανική γρίπη, δείχνοντας ξανά τη σημασία της κοινωνικής απόστασης κατά τη διάρκεια των επιδημιών.

Δεδομένου ότι σε αυτούς τους καιρούς πρέπει να αποφύγουμε την επαφή, πρέπει να επικεντρωθούμε στις απολαύσεις της ιδιωτικής ζωής και να κάνουμε το σπίτι μας καταφύγιο γαλήνης. Αυτές είναι στιγμές για να αξιοποιήσετε στο έπακρο τις εντός της εστίας απολαύσεις. Μπορούμε να διαβάσουμε ή να γράψουμε στο περιοδικό μας, ή να ασχοληθούμε με άλλες ιδιωτικές απολαύσεις και χόμπι που άλλες φορές βρίσκουμε εύκολες δικαιολογίες για να απορρίψουμε ή επειδή είμαστε πολύ αδρανείς.

Μπορούμε να παρακολουθήσουμε ταινίες (ή να παρακολουθήσουμε τις αγαπημένες μας εκπομπές) μόνοι μας στο σπίτι ή – ακόμα καλύτερα – ουσιαστικά με τους αγαπημένους ή τους φίλους μας, και να μαγειρέψουμε και να φάμε στο σπίτι. Η έρευνα δείχνει ότι η απομόνωση είναι παράγοντας κινδύνου ισοδύναμη με την παχυσαρκία και το κάπνισμα, επομένως η σύνδεση με γνωστά πρόσωπα από καιρό σε καιρό (μέσω κοινωνικών μέσων, εάν δεν υπάρχει άλλος τρόπος) είναι σημαντική.

Πρέπει να αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να επικεντρωθούμε σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την υγιεινή – για παράδειγμα, πρέπει να διατηρούμε όλες τις επιφάνειες των σπιτιών και των χώρων εργασίας μας καθαρές με απολυμαντικά – και να κάνουμε αυτές τις δραστηριότητες ευχάριστες. Μου αρέσει να παίζω ζωντανή μουσική όταν καθαρίζω. Άλλοι που θέλουν να ασκήσουν τον Επικουρισμό κατά τη διάρκεια αυτών των περιπτώσεων μπορούν να επιλέξουν τα αφρόλουτρα ή άλλα για να χτίσουν ευχάριστο τρόπο ζωής τους γύρω από δραστηριότητες υγιεινής.

Οι απολαύσεις της μελέτης της φιλοσοφίας

Το να αφιερώνουμε τον εαυτό μας στην ανάγνωση και να σκεφτόμαστε ευχάριστα πράγματα είναι ένας τρόπος εμφύτευσης ενός σχεδόν συνεχούς ευχάριστου συναισθήματος μέσα μας.— Ζυλιέν Οφρέ ντε Λα Μετρί, στο «Ομιλία για την ευτυχία» ή το «Anti-Seneca» [πραγματεία για την ευτυχισμένη ζωή από τον Σενέκα, με σχόλια μεταφραστή για το ίδιο θέμα].

Μπορούμε να απαλλαγούμε από κάθε παρατεταμένο φόβο των θεών και του θανάτου μέσω της μελέτης της φύσης και της φιλοσοφίας. Ο Επίκουρος συμβούλεψε τους μαθητές του να μελετούν τόσο μόνοι τους όσο και με άλλους και δίδασκε ότι, με τη μελέτη της φιλοσοφίας, η απόλαυση και η μάθηση έρχονται ταυτόχρονα.

Υπάρχει η απόλαυση που παίρνουμε από τις φιλίες που σχηματίζουμε ενώ μελετάμε και μαθαίνουμε μαζί με άλλους, και φυσικά υπάρχουν οι λογοτεχνικές απολαύσεις που ανέφερε ο Λα Μετρί. Εκτός από τα γραπτά του Επίκουρου και του Φιλόδημου, είμαστε τυχεροί που έχουμε το «Λίγες μέρες στην Αθήνα» – ένα κλασσικό επικούρειο έργο στην αγγλική γλώσσα που γράφτηκε από τον Frances Wright, του οποίου ο μέντορας ήταν ο Τόμας Τζέφερσον.

Στη συνέχεια, υπάρχει το υπέροχο επικό ποίημα του Λουκρήτιου, «De Rerum Natura» (Περί της φύσεως των πραγμάτων), το πιο κοντινό πράγμα σε μια επικούρεια Βίβλο που έχει διασωθεί. Είναι η πληρέστερη πραγματεία της Επικούρειας φυσικής, της ανθρωπολογίας και της επιστημολογίας από την αρχαιότητα που έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα.

Σε ένα απόσπασμα, ο Λουκρήτιος αφηγείται τη θρησκευτική θυσία της Ιφιγένειας στους θεούς λόγω του δεισιδαιμονικού φόβου με το συμπέρασμα: «Tantum religio potuit suadere malorum!» («Σε τέτοιες κακές πράξεις πείθει η θρησκεία»). Αυτό το απόσπασμα έχει γίνει ένα συχνά χρησιμοποιούμενο αντι – παράδειγμα μιμητικής συμπεριφοράς και σχολιάζεται μεταξύ των σύγχρονων Επικούρειων που θέλουν να τονίσουν τις αστοχίες της θρησκείας και στην εποχή μας. Χρησιμοποιείται κάθε φορά που λαμβάνει χώρα μια τρομοκρατική πράξη ή κάποιο άλλο κακό που εμπνέεται από τη θρησκεία. Το επεισόδιο με την Ιφιγένεια θυμίζει τι συμβαίνει όταν οι ποιμένες βασίζονται στη θεραπεία μέσω πίστης και όχι στην πραγματική επιστήμη, όταν μέλη ορισμένων προτεσταντικών αιρέσεων απορρίπτουν τις μεταγγίσεις αίματος για τα δικά τους παιδιά λόγω των πεποιθήσεών τους για την υπερφυσική δύναμη του αίματος ή όταν οι γονείς κρατούν τα παιδιά τους μακριά από τους εμβολιασμούς επειδή αμφισβητούν επιστημονικές πληροφορίες – συνήθως από σεβασμό στη θρησκεία. Όταν ένα αθώο παιδί ή άλλα αθώα θύματα θυσιάζονται για το τίποτα, η ζωή χάνεται, και όμως οι θεοί παραμένουν κωφοί στις κραυγές των θνητών και η φύση συνεχίζει την πορεία της. Εκτός αν εμείς – στους ρόλους μας ως φιλόσοφοι – συχνά σχολιάζουμε και προσφέρουμε ειλικρινή κριτική στο κοινό για αυτά τα προβλήματα, δεν υπάρχει καμία ευκαιρία για ηθική και πνευματική ανάπτυξη για κανέναν.

Ο Λουκρήτιος ξεκινά το ποίημά του επαινώντας την Αφροδίτη, τη «Μεγάλη Μητέρα» που είναι επίσης μια ποιητική μεταφορά τόσο για την ευχαρίστηση όσο και για την ύλη που δημιουργεί όλα τα πράγματα, και τελειώνει το ποίημα συζητώντας για το θάνατο και περιγράφοντας με ρεαλιστικές λεπτομέρειες τη θανατηφόρα πανδημία που έπληξε την Αθήνα κατά τη διάρκεια του 2ου έτους του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Το «Περί της φύσεως των πραγμάτων χωρίζεται σε έξι βιβλία. Στο τρίτο, ο Λουκρήτιος συζητά πως δεν πρέπει να φοβόμαστε την κόλαση και πως η ψυχή είναι φυσική, ενσωματωμένη στο σώμα και ως εκ τούτου θνητή μαζί με τη σάρκα. Αργότερα σε αυτό το κεφάλαιο κοροϊδεύει την πίστη στη μετενσάρκωση και βρίσκει διασκεδαστική την ιδέα ότι οι ψυχές περιμένουν στη σειρά – κρατώντας εισιτήρια σε αυτήν την υπέροχη παράσταση που παίζεται στον πλανήτη Γη – για να ενσαρκωθούν. Υποστηρίζει ότι η αιωνιότητα μετά το θάνατο είναι συγκρίσιμη με την εποχή πριν από τη γέννηση, της οποίας δεν έχουμε καμία μνήμη επειδή δεν υπήρχε. Εξηγεί πως είναι απαραίτητη η ανακύκλωση όλων των ατομικών σωματιδίων του σώματός μας για την παραγωγή των σωμάτων άλλων αισθανόμενων όντων και μη αισθανόμενων πραγμάτων, και συγκρίνει το θάνατο με ένα όνειρο από το οποίο δεν ξυπνάμε ποτέ. Στο τέλος, δεν υπάρχει τίποτα να φοβηθείτε. Δεν είμαστε εκεί για να ζήσουμε τίποτα.

Όσον αφορά τις ανησυχίες μας σχετικά με το πώς θα διαχειριστούν άλλοι που μας αγαπούν (το θάνατό μας) ή που μπορεί να εξαρτώνται από εμάς, αφού έχουμε φύγει, μας λέει ότι αυτό είναι ένα εύλογο άγχος. Πρέπει να έχουμε κατά νου ό,τι είναι στις δυνατότητές ελέγχου μας (βεβαιωθείτε ότι υπάρχουν βοηθητικά και δευτερεύοντα (κοινωνικά) δίκτυα βοήθειας και ότι υπάρχει διαθήκη) και ότι πρέπει να διοχετεύουμε το άγχος μας στην ενίσχυση της αυτάρκειας και των κοινωνικών δικτύων μας προς χάρη των αγαπημένων μας. Σε περιόδους που μας υπενθυμίζουν το θάνατο, είναι επίσης φυσικό να μιλάμε πιο συχνά με την οικογένειά μας, να συγχωρούμε ή να ζητάμε συγχώρεση και επίσης να κλείνουμε θέματα που παραμένουν εκκρεμή με τα αγαπημένα μας πρόσωπα.

Τέλος, σε ένα απόσπασμα του ποιήματος που μοιάζει αποκαλυπτικό και δείχνει τη δύναμη της τέχνης για να καταστήσει τη ζωή ουσιαστική, ο Λουκρήτιος προσωποποιεί τη φύση ως μούσα του και τοποθετεί εμπνευσμένα λόγια στα χείλη της: η φύση εμφανίζεται και συμβουλεύει τους θνητούς να είναι ευγνώμονες για τις ώρες και τη ζωή που είχαν την καλή τύχη να απολαύσουν. Μας λέει ότι στο τέλος της ζωής μας, πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να αφήσουμε αυτόν τον κόσμο ως επισκέπτες που είναι ικανοποιημένοι αφού έχουν απολαύσει όλες τις ανέσεις και τις λιχουδιές που έκανε εύκολα διαθέσιμες στο συμπόσιο της η ίδια η ζωή.

Βρίσκουμε επιπλέον παρηγοριά και διδασκαλίες στη σύντομη επιστολή του Επικούρου προς τον Μενοικέα σχετικά με τον φόβο του θανάτου και τον φόβο της ασθένειας και του πόνου, που σχετίζονται με αυτές τις εποχές πανδημίας. Λέει ότι η φύση θέτει όρια σε όλους τους πόνους μας και ότι επειδή ο θάνατος είναι μη – συναίσθημα, ο μόνος τρόπος με τον οποίο μας κάνει να υποφέρουμε είναι να περιμένουμε κάτι που πραγματικά δεν θα είμαστε εκεί για να ζήσουμε.

Οι απολαύσεις της Αταραξίας

Η πιο σταθερή απόλαυση που μπορούμε να καλλιεργήσουμε είναι να διατηρούμε μια ευχάριστη διάθεση. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι χρησιμοποίησαν τη λέξη «αταραξία» για το ηθικό τους ιδανικό για ένα ευχάριστο συναίσθημα ηρεμίας. Δεν χρειάζεται να αποφεύγουμε τις ειδήσεις, αν και είναι συχνά χρήσιμο να μειώσουμε την χρήση ειδησεογραφικών μέσων για χάρη της ηρεμίας.

Είναι ακατάλληλο να πανικοβάλλεστε. Ο φόβος τείνει να υπερβάλλει τα κακά που μπορεί, ή όχι, να έρθουν. Μας παγώνει και μας εμποδίζει να προβούμε σε κατάλληλες ενέργειες, εάν είναι απαραίτητο. Ο Επίκουρος μας δίδαξε ότι ο θάνατος δεν είναι τίποτα για εμάς. Όσο ζούμε, πρέπει να ενδιαφερόμαστε για την ποιότητα της ζωής μας και τις ζωές αυτών που αγαπάμε.

Η ανθρωπότητα έχει αντιμετωπίσει μαζικές επιδημίες ασθενειών: προέκυψε μια νέα ασθένεια από την επαφή με ζώα για τα οποία το είδος μας δεν έχει εξελιχθεί σε φυσικές άμυνες και χρειάζεται λίγο χρόνο για να προσαρμοστεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα (και, σε πιο σύγχρονες εποχές, για να αναπτυχθεί κατάλληλο εμβόλιο που θα βοηθήσει). Οι επιστήμονες μελετούν ακόμα τους τρόπους με τους οποίους ο Μαύρος Θάνατος άλλαξε τη γενετική σύνθεση και τις φυσικές άμυνες των σύγχρονων ανθρώπων.

Η ίδια η φύση μας διδάσκει πώς να αποφεύγουμε και να ανταποκρινόμαστε σε ασθένειες: νιώθουμε αηδία όταν μυρίζουμε κάτι βρώμικο που μάλλον πρέπει να αποφύγουμε και έχουμε πολλά άλλα αντανακλαστικά που μας βοηθούν να επιβιώσουμε. Η Φύση μας έδωσε επίσης την ικανότητα ευχαρίστησης ως οδηγό για να μας βοηθήσει να γνωρίζουμε τι είναι άξια επιλογής και τον πόνο ως οδηγό για το τι αξίζει την αποφυγή. Αν μελετήσουμε την Επικούρεια φιλοσοφία και χρησιμοποιήσουμε τις ικανότητές μας, μπορούμε να μάθουμε, ή τουλάχιστον να προσπαθήσουμε, να ζούμε πιο ευχάριστα εν μέσω των ταλαιπωριών και των προκλήσεων που θέτει η τρέχουσα υγειονομική κρίση.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΥΠΕΡ ΚΤΗΣΙΦΩΝΤΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ

ΔΗΜ 18.252–255

Η σαθρότητα του επιχειρήματος ότι η κακή τύχη του Δημοσθένη συμπαρασύρει και την τύχη της πόλης

Ύστερα από μια επίθεση με σκληρούς χαρακτηρισμούς εναντίον του πολιτικού του αντιπάλου, του Αισχίνη, ο Δημοσθένης, στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι άξιζε τον τιμητικό στέφανο (βλ. σχετικά ΔΗΜ 18.1–7) αναφέρθηκε στην εμπιστοσύνη που του έδειξε ο λαός μετά τη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ) παρά τις λυσσαλέες προσπάθειες των αντιπάλων του να τον πλήξουν με συνεχείς κατηγορίες.

[252] Πανταχόθεν μὲν τοίνυν ἄν τις ἴδοι τὴν ἀγνωμοσύνην
αὐτοῦ καὶ τὴν βασκανίαν, οὐχ ἥκιστα δ’ ἀφ’ ὧν περὶ τῆς
τύχης διελέχθη. ἐγὼ δ’ ὅλως μέν, ὅστις ἄνθρωπος ὢν
ἀνθρώπῳ τύχην προφέρει, ἀνόητον ἡγοῦμαι· ἣν γὰρ ὁ βέλ-
τιστα πράττειν νομίζων καὶ ἀρίστην ἔχειν οἰόμενος οὐκ οἶδεν
εἰ μενεῖ τοιαύτη μέχρι τῆς ἑσπέρας, πῶς χρὴ περὶ ταύτης
λέγειν ἢ πῶς ὀνειδίζειν ἑτέρῳ; ἐπειδὴ δ’ οὗτος πρὸς πολλοῖς
ἄλλοις καὶ περὶ τούτων ὑπερηφάνως χρῆται τῷ λόγῳ, σκέ-
ψασθ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ θεωρήσατε ὅσῳ καὶ ἀλη-
θέστερον καὶ ἀνθρωπινώτερον ἐγὼ περὶ τῆς τύχης τούτου
διαλεχθήσομαι. [253] ἐγὼ τὴν τῆς πόλεως τύχην ἀγαθὴν ἡγοῦμαι,
καὶ ταῦθ’ ὁρῶ καὶ τὸν Δία τὸν Δωδωναῖον ὑμῖν μαντευόμενον,
τὴν μέντοι τῶν πάντων ἀνθρώπων, ἣ νῦν ἐπέχει, χαλεπὴν
καὶ δεινήν· τίς γὰρ Ἑλλήνων ἢ τίς βαρβάρων οὐ πολλῶν
κακῶν ἐν τῷ παρόντι πεπείραται; [254] τὸ μὲν τοίνυν προελέσθαι
τὰ κάλλιστα καὶ τὸ τῶν οἰηθέντων Ἑλλήνων, εἰ προοῖνθ’
ἡμᾶς, ἐν εὐδαιμονίᾳ διάξειν αὐτῶν ἄμεινον πράττειν, τῆς
ἀγαθῆς τύχης τῆς πόλεως εἶναι τίθημι· τὸ δὲ προσκροῦσαι
καὶ μὴ πάνθ’ ὡς ἐβουλόμεθ’ ἡμῖν συμβῆναι, τῆς τῶν ἄλλων
ἀνθρώπων τύχης τὸ ἐπιβάλλον ἐφ’ ἡμᾶς μέρος μετειληφέναι
νομίζω τὴν πόλιν. [255] τὴν δ’ ἰδίαν τύχην τὴν ἐμὴν καὶ τὴν
ἑνὸς ἡμῶν ἑκάστου ἐν τοῖς ἰδίοις ἐξετάζειν δίκαιον εἶναι
νομίζω. ἐγὼ μὲν οὑτωσὶ περὶ τῆς τύχης ἀξιῶ, ὀρθῶς καὶ
δικαίως, ὡς ἐμαυτῷ δοκῶ, νομίζω δὲ καὶ ὑμῖν· ὁ δὲ τὴν
ἰδίαν τύχην τὴν ἐμὴν τῆς κοινῆς τῆς πόλεως κυριωτέραν
εἶναί φησι, τὴν μικρὰν καὶ φαύλην τῆς ἀγαθῆς καὶ μεγάλης.
καὶ πῶς ἔνι τοῦτο γενέσθαι;

***

[252] Και από παντού μεν θα ηδύνατο τις να ίδη, την κακοβουλίαν και τον φθόνον αυτού, όχι ολιγώτερον δε, από όσα είπε περί της τύχης. Εγώ δε γενικώς θεωρώ ανόητον εκείνον, ο οποίος, εν ω είναι άνθρωπος, ονειδίζει άνθρωπον διά την τύχην του. Διότι ο νομίζων εαυτόν πανευτυχή, και ο φανταζόμενος ότι έχει αρίστην τύχην, αγνοεί αν αύτη θα παραμένη η ιδία μέχρις το εσπέρας, πώς λοιπόν ημπορεί να ομιλή περί αυτής, και διατί να ονειδίζη τον άλλον; Επειδή δε αυτός, εκτός πολλών άλλων, και περί τούτων ωμίλησε με έπαρσιν, σκεφθήτε, πολίται Αθηναίοι, και ιδέτε πόσον πλησιέστερα προς την αλήθειαν, και ανθρωπινότερον, θα ομιλήσω εγώ διά την τύχην αυτού.

[253] Εγώ την τύχην της πόλεως θεωρώ καλήν, και βλέπω ότι τούτο εχρησμοδότησεν εις σας και ο Δωδωναίος Ζευς· αλλά την τύχην ήτις τώρα επικρατεί εις όλους τους ανθρώπους, την θεωρώ αθλίαν και φοβεράν. Διότι ποίος εκ των Ελλήνων, ή ποίος εκ των βαρβάρων, δεν δοκιμάζει σήμερον πολλάς συμφοράς; [254] Το να προτιμήση λοιπόν η πόλις τα άριστα, και το να είναι ευτυχεστέρα από τους Έλληνας, τους νομίσαντας ότι θα ζήσουν ευδαίμονες, εάν μας εγκαταλείψουν, υπολογίζω ότι οφείλεται εις την καλήν τύχην της πόλεως· το ότι δε προσέκρουσεν εις εμπόδια, και το ότι δεν συνέβησαν εις ημάς όλα, όπως ηθέλαμεν, νομίζω, ότι η πόλις μετέσχε της τύχης των άλλων ανθρώπων, κατά το αναλογούν εις ημάς μερίδιον.

[255] Την δε ατομικήν μου τύχην, και την τύχην ενός εκάστου εξ ημών, νομίζω ότι είναι δίκαιον να εξετάζωμεν από τον ατομικόν βίον εκάστου. Εγώ μεν λοιπόν αυτήν την γνώμην έχω περί της τύχης, ορθώς και δικαίως, όπως πιστεύω, νομίζω δε και σεις. Αυτός όμως ισχυρίζεται ότι η ατομική τύχη, η ιδική μου, είναι επικρατεστέρα της κοινής τύχης της πόλεως, δηλαδή η μικρά και ευτελής, της καλής και μεγάλης. Και πώς είναι δυνατόν να γίνη τούτο;