Φίλοι και εχθροί στην αθηναϊκή πολιτική

 

Το ρητό «να βοηθάς τους φίλους και να βλάπτεις τους εχθρούς» διαπερνά την ελληνική λογοτεχνία από τον Όμηρο ως τον Αλέξανδρο και αποτελεί βασική ηθική αρχή προσδιορισμού της συμπεριφοράς. Στα χρόνια που η δημοκρατία εξελισσόταν, η πολιτική δύναμη ασκούνταν από πολιτικές ομάδες, οι οποίες περιστρέφονταν γύρω από πολιτικούς ηγέτες, όπως ο Περικλής, ο Αλκιβιάδης ή ο Νικίας. Οι πολιτικοί ηγέτες είχαν ιδεολογικά προγράμματα που οι υποστηρικτές τους τους βοηθούσαν να τα προωθήσουν στην Εκκλησία και τα δικαστήρια Μια προσωπική σχέση φιλίας ένωνε τους υποστηρικτές με τους ηγέτες και εγγυάτο τη βοήθειά τους στους πολιτικούς αγώνες. Αυτές οι πολιτικές ομάδες ήταν οργανωμένες με πρότυπο τις εταιρείες, ομάδες ανδρών της ίδιας ηλικίας και κοινωνικής θέσης με κοινά ενδιαφέροντα που συγκεντρώνονταν στα συμπόσια. Δεν ήταν αναγκαστικά πολιτικές ομάδες, αλλά μπορούσαν εύκολα να πολιτικοποιηθούν. Ως το τέλος του 5ου αιώνα είχαν αναπτύξει ολιγαρχικές συνδηλώσεις, αν και από καταγωγής δεν ήταν απαραίτητα τέτοιες, και αναμίχθηκαν στο ολιγαρχικό πραξικόπημα του 411/10 (Θουκ. 8.48.3-4, 65.2) και το κίνημα των Τριάκοντα το 404/3 (Ξεν., Ελλ. 2.3.46, Λυσίας 12.43-5).

Δεν ήταν όμως όλες οι πολιτικές ομάδες εταιρείες. Οι πολιτικές ομάδες ήταν ουσιαστικά ομάδες «φίλων», είτε επρόκειτο για συντρόφους (εταίροι), είτε για την ευρύτερη οικογένεια (οικείοι), τους φίλους (επιτήδειοι), την ευρύτερη παρέα (κοινωνοί), ή ήταν συνδυασμοί όλων αυτών. Ήταν ομάδες ανθρώπων που δένονταν με δεσμούς αμοιβαίων υποχρεώσεων.

Οι πολιτικές δυναστείες ήταν επίσης σημαντικές, όπως λ.χ. οι Αλκμεωνίδες και οι Κιμωνίδες, παράγοντας πολιτικούς ηγέτες όπως ο Ξάνθιππος, ο Περικλής, ο Κίμων κ.ά. Αυτοί οι άνθρωποι είχαν όλα τα πλεονεκτήματα της καταγωγής, του πλούτου και τη δυνατότητα να τα εκμεταλλευτούν ως αφετηρία για πολιτική σταδιοδρομία. Είχαν επίσης έτοιμα κληρονομικά δίκτυα φίλων.

Ένας άλλος τρόπος για τους πλουσίους να αποκτήσουν πολιτική επιρροή ήταν μέσω της πατρωνίας και την διανομή της γενναιοδωρίας. O Κίμων άνοιξε τους αγρούς του για τους συνδημότες του [Αθην. πολ. 27.3], ενώ ο Περικλής χρησιμοποίησε τα δημόσια έσοδα για τον ίδιο σκοπό, προσφέροντας δικαστική αποζημίωση και οικοδομικό πρόγραμμα (Αθην. πολ.27.3-4, Πλούτ., Περ. 9.2-3, 11.4-12.1).

Μία μεγάλη αλλαγή στον 4ο αιώνα ήταν ότι οι πολιτικές δυναστείες ουσιαστικά εξαφανίστηκαν. Πολλές από τις πλούσιες οικογένειες του 5ου αιώνα έχασαν τον πλούτο τους στα τελευταία έτη του Πελοποννησιακού Πολέμου, ενώ ο γάμος μέσα στο πλαίσιο μιας μεγάλης πολιτικής οικογένειας δεν θεωρούνταν πια αναγκαία συνθήκη για πολιτική σταδιοδρομία.

Συχνά η πολιτική συμμαχία στην Αθήνα ήταν περισσότερο ζήτημα αφοσίωσης και δέσμευσης προς ένα πρόσωπο και τον κύκλο των φίλων του παρά σε ένα κόμμα και το πρόγραμμά του. Η κύρια παράδοση θεωρεί τους Αριστείδη και Θεμιστοκλή εχθρούς τόσο σε πολιτικό όσο και σε προσωπικό επίπεδο (βλ. λ.χ. Πλούτ., Θεμ. 3.1-2, Αριστ.2.2-4). Ωστόσο είναι πολύ πιθανόν ότι οι δύο πολιτικοί υπήρξαν σύμμαχοι τη δεκαετία του 470 ενάντια στον Κίμωνα. Δεν αποκλείεται πάντως πριν από το 480 να ήταν πράγματι εχθροί, αν κρίνουμε από την πολύ παλιά παράδοση που εκπροσωπεί ο Ηρόδοτος (8.79). Υπήρχαν στοιχεία στη δομή του αθηναϊκού πολιτεύματος (λ.χ. η αλληλεπίδραση πολιτικών και δικαστικών θεσμών) που ευνοούσαν την τάση για συμπόρευση της πολιτικής αντίθεσης και της προσωπικής εχθρότητας. Είναι γνωστό ότι οι Αθηναίοι δεν έκαναν απόλυτη διάκριση μεταξύ πολιτικής αστοχίας και άνομης συμπεριφοράς και ότι συχνά πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες καταδιώκονταν στα δικαστήρια. Κάποιος που διαφωνούσε με ένα ψήφισμα μπορούσε να προσβάλει αυτό και τον εισηγητή του (γραφή παρανόμων) και να τον οδηγήσει σε δίκη.

Υπήρχαν επίσης κατηγορίες όπως η απάτη (=εξαπάτηση του δήμου) και μέσα από μια ειδική διαδικασία που ονομαζόταν «εισαγγελία» μπορούσε κανείς να κατηγορηθεί ότι είχε δωροδοκηθεί για να μη μιλήσει προς όφελος της Αθήνας. Ομοίως ένας στρατηγός που ηττήθηκε σε μάχη ή αρνήθηκε να δώσει μια μάχη, που οι εχθροί του θεωρούσαν ότι έπρεπε να έχει δοθεί, ήταν δυνατόν να κατηγορηθεί ότι δωροδοκήθηκε από τον εχθρό (βλ. λ.χ. την περίπτωση του Κίμωνα στο Πλούτ., Κίμων 14.3-4). Συνήθως αυτές οι δίκες υποκινούνταν με ιδιωτική πρωτοβουλία, αλλά ήταν βεβαίως δυνατόν να υπάρχουν και δημόσιοι κατήγοροι (όπως λ.χ. ο Περικλής στη δίκη του Κίμωνα το 463/2 - Πλούτ., Περ. 10.6).
 

Ο Χάρτης του Πίρι Ρέις, μυστήριο ή επιστήμη;

Από πότε είναι χαρτογραφημένη η γη; Υπήρχε κάποιος αρχαίος πολιτισμός με σύγχρονες γνώσεις και τεχνολογία, μερικές δεκάδες… χιλιάδες χρόνια πριν; Ο χάρτης σχεδιάστηκε από εξωγήινους; ή μήπως απλά ο Πίρι Ρέις ήταν μια διάνοια της εποχής του;

Περιεχόμενα

1.Η «ανακάλυψη» ενός μυστηρίου

2.Πίρι Ρέις, ο άνθρωπος της θάλασσας

3.Ενός μυστηρίου, μύρια έπονται

4.Η Ανταρκτική χωρίς πάγους…. Παρερμηνεία, σύμπτωση ή χαμένη ιστορία;

5.Η κληρονομιά του Πίρι Ρέις

Η «ανακάλυψη» ενός μυστηρίου Το 1929 εργασίες ρουτίνας πραγματοποιούνται στο εθνικό μουσείο της Τουρκίας. Ο διευθυντής του μουσείου, ανακαλύπτει κατά την αρχειοθέτηση ένα πορτολάνο (ναυτικός χάρτης), σχεδιασμένο πάνω σε δέρμα γαζέλας. Το εύρημα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για την επιστημονική κοινότητα του 1931, όταν και παρουσιάζεται σε ένα συνέδριο Ανατολιστών στο Λέιντεν της Γερμανίας, ενώ το 1932, θα παρουσιαστεί σε μια έκδοση του Illustrated London News. Από το σημείο αυτό θα ξεκινήσει ένα μεγάλο μυστήριο, το οποίο για αρκετά χρόνια, προκαλεί την επιστημονική κοινότητα και εξάπτει τη φαντασία ερευνητών και συνωμοσιολόγων.

Όμως τι είναι αυτό που προκαλεί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον σε ένα χάρτη του 1513, φτιαγμένο από έναν Τούρκο Ναύαρχο; Δεκάδες χάρτες της εποχής έχουν βρεθεί από αρχεία Άγγλων, Ισπανών, Πορτογάλων θαλασσοπόρων. Ο χάρτης του Πίρι Ρέις αποτελούσε ένα παγκόσμιο χάρτη της εποχής, Το τμήμα που έχουμε σήμερα στα χέρια μας, διαστάσεων 86x60 cm, περιλαμβάνει ένα κομμάτι της Ευρώπης (Πορτογαλία, Ισπανία), τη δυτική Αφρική, τον κεντρικό και νότιο Ατλαντικό και μέρος της κεντρικής και νότιας Αμερικής, μαζί με κάποιες προεκτάσεις ακτογραμμών, οι οποίες σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, αποτελούν χαρτογράφηση των βόρειων ακτών της Ανταρκτικής.

Πίρι Ρέις, ο άνθρωπος της θάλασσας

Ο Πίρι Ρέις υπήρξε περιβόητος Τούρκος ναύαρχος, άριστος γνώστης της ναυτικής τέχνης. Γεννήθηκε το 1470, πιθανότατα στη Καλλίπολη του Μαρμαρά. Από μικρός έδειξε ιδιαίτερο πάθος για τη θάλασσα, πάθος που θα τον οδηγήσει να βρεθεί στο πλευρό του θείου του Κεντάλ Ρέις, έμπειρου πειρατή. Ο θείος του θα του μάθει τα μυστικά της θάλασσας, τους κινδύνους που κρύβει, θα μάθει να χρησιμοποιεί τα ναυτικά όργανα και θα διδαχθεί να διαβάζει τα άστρα σαν χάρτη πλοήγησης. Το 1495, θα ενταχθεί στο τουρκικό στόλο, με το βαθμό του Ναυάρχου. Σύντομα ο Ρέις θα σημειώσει σημαντικές επιτυχίες απέναντι στο κραταιό Βενετσιάνικο στόλο, σε μια εποχή όπου η δύναμη της κάθε αυτοκρατορίας, βρισκόταν σε άμεση συνάρτηση με την εξασφάλιση των θαλασσίων μεταφορών.

Κοντά στα 1500 ο Πίρι στρέφεται στη χαρτογραφία, το νέο μεγάλο του πάθος. Ο Πίρι αναζητά χάρτες, είτε σύγχρονους είτε παλαιότερους, οι οποίοι θα εξασφάλιζαν μεγάλη ακρίβεια στην απεικόνιση και επομένως τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια για τα ταξίδια του τουρκικού στόλου.
Ως επί το πλείστον, οι θαλάσσιες οδοί μέχρι το 16ο αιώνα εξυπηρετούσαν τον «Παλαιό Κόσμο», την Ευρώπη, τη Β.Αφρική και την Οθωμανική αυτοκρατορία. Είναι λογικό επομένως, η τέχνη της χαρτογράφησης να αφορά κυρίως τη μεσόγειο. Όμως στο συγκεκριμένο χάρτη ο Πίρι Ρέις, έχει ενσωματώσει σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο, γεγονός που δεν δικαιολογείται από τα ταξίδια που έκανε ο ίδιος. Το 1932, ο Ακούρα Γιασούρ, πρόεδρος της Τουρκικής Εταιρείας Ιστορικών Μελετών θα λύσει αυτόν τον πρώτο γρίφο, μέσα από ένα επιστημονικό άρθρο.

Οι σημειώσεις του ίδιου του Πίρι Ρέις, δίνουν την απάντηση σύμφωνα με το άρθρο.

Πιο συγκεκριμένα ο Τούρκος ναύαρχος είχε σημειώσει: “Είναι ο μοναδικός χάρτης που υπάρχει στο είδος του πλέον. Για το σχεδιασμό του χρησιμοποίησα περίπου είκοσι παλιούς χάρτες και οκτώ Τζαφερίγιε (χάρτες από την εποχή του Μ.Αλεξάνδρου)”. Επίσης αναφέρει χαρακτηριστικά “…..o χάρτης μου είναι τόσο σωστός και αξιόπιστος για τις επτά θάλασσες, όσο είναι και οι χάρτες που απεικονίζουν τις θάλασσες των χωρών μας». Επομένως, όπως ομολογεί ο ίδιος, ο παγκόσμιος αυτός χάρτης του, είναι προϊόν σύνθεσης παλαιότερων χαρτών, ορισμένοι από τους οποίους ανάγονται στην εποχή του Μ.Αλεξάνδρου, δηλαδή 1000 χρόνια περίπου πριν από τη δημιουργία του χάρτη. Αυτό όμως δημιουργεί ένα ακόμη μεγαλύτερο μυστήριο, καθώς ο Κολόμβος είχε «ανακαλύψει» την Αμερική μόλις 20 χρόνια πριν (1492). Ποιες είναι επομένως οι πηγές του χάρτη; Πόσο μεγάλη ακρίβεια υπάρχει στο σχεδιασμό και ποια τεχνική ακολουθήθηκε; Οι ακτογραμμές που εμφανίζονται στο κάτω μέρος του χάρτη είναι αυτές της Ανταρκτικής;

"Είναι δυνατόν ο Πίρι Ρέις να χρησιμοποίησε αντιγραφές πρωτότυπων χαρτών που ανάγονται στο 3.700 π.Χ; Απλές συμπτώσεις ή αποδεικτικά στοιχεία ενός αρχαίου εξελιγμένου πολιτισμού;"



Ενός μυστηρίου, μύρια έπονται

Η πραγματικά μεγάλη ακρίβεια του χάρτη, υπήρξε για αρκετά χρόνια μια τεράστια δοκιμασία για τους ερευνητές. Το μυστήριο γίνεται ακόμη μεγαλύτερο, με την ομολογία του Ρέις, ότι δηλαδή το έργο του αποτελεί προϊόν αντιγραφής και σύνθεσης παλαιότερων έργων. Ποια έργα είναι αυτά που είχαν «εικόνα» για το σύνολο του κόσμου; Πόσο παλαιά είναι και ποια μέθοδο χαρτογράφησης είχαν ακολουθήσει οι δημιουργοί τους, σε μια εποχή όπου η πλειοψηφία του πληθυσμού θεωρούσε τη γη επίπεδη;

Χαρτογραφήσεις τέτοιου επιπέδου, προϋποθέτουν είτε εναέρια αποτύπωση είτε γνώσεις σφαιρικής τριγωνομετρίας και γνώση της μεθόδου της «αζιμουθιακής προβολής ίσων αποστάσεων». Όμως η εποχή της σύνθεσης του έργου, δεν δικαιολογεί ούτε εναέρια αποτύπωση, ούτε χρήση μεθόδων που αναπτύχθηκαν μόλις το 18ο αιώνα. Απάντηση στη σκανδαλώδη ακρίβεια του χάρτη, προσπάθησε να δώσει σε ένα επιστημονικό άρθρο ο Ρικ Σάντερς (περιοδικό 21ος αιώνας) το 2001. Ο Σάντερς σε συνεργασία με τον αστρονόμο Μπέρτ Κούπερ υποστηρίζουν πως οι αρχαίοι θαλασσοπόροι μπορούσαν να μετρήσουν το γεωγραφικό μήκος.

Για να υποστηρίξουν τη θέση τους οι δύο επιστήμονες αναφέρουν το παράδειγμα των Αιγυπτίων θαλασσοπόρων, οι οποίοι το 232 π.Χ κατάφεραν με ένα μικρό στολίσκο να φτάσουν στη δυτική Γουϊνέα. Μάλιστα στο ταξίδι αυτό ο ναυτικός Ράτα έκανε χρήση μιας υπολογιστικής μηχανής (τανάβα), η οποία αξιοποιώντας τους συσχετισμούς των μετρήσεων, των θέσεων της Σελήνης σε σχέση με τα άστρα, μπορούσε να αποδίδει με σχετική ακρίβεια το γεωγραφικό μήκος. Μέσω της ιστορίας αυτής, ο Σάντερς προσπάθησε να αποδείξει, πως οι αρχαίοι λαοί, είχαν θεωρητικά τη δυνατότητα να υπολογίσουν το γεωγραφικό μήκος με απόκλιση μόλις 10’ της μοίρας.

Όμως η προβολή που απαιτείται για το σχεδιασμό του χάρτη παραμένει ένας γρίφος. Η Ισαπέχουσα Αζιμουθιακή προβολή, τεχνική σύγχρονη, απαιτεί ένα συγκεκριμένο κέντρο, το οποίο ο ιστορικός Τσαρλς Χάπγκουντ (1904-1982) τοποθετεί ανάμεσα στην Συήνη (σημερινό Ασσουάν) και τον Τροπικό του Καρκίνου. Οι επιστήμονες απέδειξαν πως σε μία δεδομένη χρονική στιγμή η Συήνη και ο τροπικός του Καρκίνου ταυτίζονταν. Με απλά λόγια, η προβολή που χρησιμοποιήθηκε στο χάρτη του Πίρι Ρέις υποδεικνύει όχι μόνο ένα συγκεκριμένο τόπο, αλλά και έναν δεδομένο χρόνο. Αν λοιπόν θεωρήσουμε βάσιμη την υπόθεση του Χάπγγκουντ, τότε με τους κατάλληλους υπολογισμούς μπορούμε να σηματοδοτήσουμε το 3.700 π.Χ, ως περίοδο όπου Τροπικός του Καρκίνου και Συήνη συμπίπτουν. Όμως η υπόθεση αυτή τρομάζει…Είναι δυνατόν ο Πίρι Ρέις να χρησιμοποίησε αντιγραφές πρωτότυπων χαρτών που ανάγονται στο 3.700 π.Χ; Απλές συμπτώσεις ή αποδεικτικά στοιχεία ενός αρχαίου εξελιγμένου πολιτισμού;

Η Ανταρκτική χωρίς πάγους…. Παρερμηνεία, σύμπτωση ή χαμένη ιστορία;

Μια άλλη περίεργη σύμπτωση που δίνει τροφή για διάφορα σενάρια και εικασίες, είναι το κατώτερο τμήμα του χάρτη, το οποίο σύμφωνα με μερίδα μελετητών αποτελεί απεικόνιση των ακτογραμμών της Ανταρκτικής. Μόλις το 1949 μπόρεσε η επιστήμη να «σκανάρει» τις ακτογραμμές της Ανταρκτικής, οι οποίες εδώ και τουλάχιστον 6.000 χρόνια, βρίσκονται καλυμμένες με στρώμα πάγου που υπερβαίνει το 1 χλμ. Ο Χάπγκουντ αναπτύσσει τη δική του θεωρία θέλοντας να δώσει εξήγηση. Στο βιβλίο του «Η Μετατόπιση του Πλανητικού Φλοιού: Ένα κλειδί για ορισμένα βασικά προβλήματα των επιστημών της Γης», υποστηρίζει πως η Ανταρκτική δεν ήταν καλυμμένη με πάγο το 4.000 π.Χ. Ο Χάπγκουντ πιστεύει πως η Ανταρκτική δεν βρισκόταν στο Νότιο Πόλο, αλλά 3.000 χλμ βορειότερα, και πως ο μηχανισμός μετατόπισης του Φλοιού της Γης ευθύνεται για τη μετατόπιση της στη σημερινή της θέση.

Μια πιο ορθολογική και καθησυχαστική προσέγγιση ανατρέπει τον ισχυρισμό πως ο χάρτης απεικονίζει την ακτογραμμή της Ανταρκτικής. Πιο συγκεκριμένα, σύγχρονοι μελετητές ισχυρίζονται πως «η περίφημη» ακτογραμμή της Ανταρκτικής δεν είναι τίποτε περισσότερο από την γη του Πυρός. Ισχυρίζονται δηλαδή πως στην ουσία το «μυστηριώδες» κομμάτι αποτελεί μια «λοξή» συνέχεια της Λατινικής Αμερικής και τίποτα παραπάνω. Μάλιστα για να ενισχύσουν τη θέση τους, υποθέτουν, πως το τμήμα αυτό του χάρτη αποτελεί συρραφή από πορτογαλικό χάρτη. Βασίζουν αυτή την υπόθεση σε σκόπιμη «αλλοίωση» του χάρτη από τη μεριά των Πορτογάλων προκειμένου να ενισχύσουν τα αποικιακά τους δικαιώματα (μετέφεραν την ακτογραμμή ανατολικότερα προκειμένου να κατοχυρώσουν τα πορτογαλικά δικαιώματα, με βάση τη συνθήκη της Tordesillas, η οποία μοίραζε το μη χριστιανικό κόσμο ανάμεσα σε Ισπανία και Πορτογαλία).



Η κληρονομιά του Πίρι Ρέις

Τελικά τι κρύβει ο χάρτης του Τούρκου Θαλασσοπόρου; Υπήρξαν αρχαίοι πολιτισμοί με τόσο εξελιγμένες γνώσεις γεωγραφίας, οι οποίοι μετέδωσαν τη γνώση τους στα «κατώτερα» απομεινάρια της ανθρωπότητας, μετά από μια μεγάλη καταστροφή; Είναι ο χάρτης προϊόν εναέριας παρατήρησης; Ή απλά πρόκειται για ένα σπουδαίο έργο της εποχής των μεγάλων εξερευνήσεων; Όποια εκδοχή και αν προτιμά κανείς, γεγονός παραμένει, πως ο Πίρι Ρέις υπήρξε μια ιδιοφυία της εποχής του. Επίσης είναι αλήθεια πως για μεγάλο διάστημα η σύγχρονη επιστήμη είχε υποτιμήσει την αρχαία γνώση, τα επιστημονικά έργα και τα εργαλεία παρατήρησης ,καθώς και τα επιτεύγματα λαών όπως ο Αιγυπτιακός και ο Ελληνικός. Ίσως η ανθρωπότητα να νοιώθει πιο άνετα, όταν συγκρίνει τη δική μας εποχή, με αυτή του Μεσαίωνα, παρά με τους αρχαίους πολιτισμούς, της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Μεσοποταμίας. Τα μυστήρια που γεννά ο χάρτης θα παραμείνουν άλυτα στις ψυχές των πιο ρομαντικών. Για κάποιους άλλους αποτελούν απλά μια καλοστημένη φάρσα, από αυτές που συχνά η ιστορία στήνει...

Ο Αριστοτέλης και η λαϊκή κυριαρχία

Ο Αριστοτέλης, διεισδύοντας στη βαθύτερη ουσία των πολιτευμάτων, δε θα μπορούσε να αποφύγει το επίμαχο ερώτημα: «…. σε ποιους πρέπει να ανήκει η κυρίαρχη εξουσία στην πόλη, στο λαό ή στους πλούσιους πολίτες ή στους επιφανείς ή στον ένα, τον άριστο όλων, ή στον τύραννο». Βρισκόμαστε μπροστά στο αιώνιο ζήτημα της διαχείρισης της εξουσίας το οποίο αναγκαστικά έχει ταξικό περιεχόμενο.

Η εξουσία, ως έκφραση της ισχύος, είναι συνυφασμένη με την ταξική διαπάλη, αφού πλούσιοι και φτωχοί διεκδικούν το δικό τους μερίδιο καθρεφτίζοντας τη νομοτελειακή σύγκρουση των συμφερόντων. Οι φτωχοί, καταπιεζόμενοι από την άνιση διανομή του πλούτου, συνηγορούν στην επαναδιαπραγμάτευση των οικονομικών όρων προκειμένου να αποκαταστήσουν την ισότητα. Κι εδώ βέβαια δε μιλάμε θεωρητικά στη βάση της ισότητας που λειτουργεί ως προϋπόθεση της ομαλής λειτουργίας της πόλης, αλλά καθαρά πρακτικά, αφού η φτώχεια δεν είναι τίποτε άλλο από την έκφραση της δυστυχίας που απορρέει από τη στέρηση. Ο φτωχός δεν επιθυμεί τίποτε περισσότερο από τη μεγαλύτερη πρόσβαση στα παραγόμενα αγαθά, δηλαδή από την άνοδο του βιοτικού του επιπέδου, η οποία δεν έχει άλλη επιλογή από το να στραφεί στη συρρίκνωση του βιοτικού επιπέδου των πλουσίων που θα αναγκαστούν να μοιραστούν τα υπάρχοντα (τουλάχιστο ένα μέρος τους) που τους διαχωρίζουν από τα πλατύτερα λαϊκά στρώματα. Κι αυτός είναι ο πυρήνας της αντίληψης της εξουσίας, αφού όταν ο Αριστοτέλης αναρωτιέται αν είναι άδικο να μοιραστούν οι φτωχοί τις περιουσίες των πλουσίων, παραθέτει και την πιθανή απάντηση που θα μπορούσε να λάβει: «Καθόλου, μα το Δία, θα απαντούσε κάποιος, αν αυτό είναι απόφαση του σώματος που έχει την κυρίαρχη εξουσία».

Από τη στιγμή που η αίσθηση του δικαίου καθορίζεται από την ετυμηγορία του σώματος που έχει την κυρίαρχη εξουσία, το μόνο που μένει είναι η πάλη για τη διαμόρφωση του σώματος αυτού. Με άλλα λόγια η διαμάχη στη διαχείριση της εξουσίας δεν είναι τίποτε άλλο από τη διαμάχη της διαχείρισης του πλούτου. Από αυτή την άποψη η έννοια της ηθικής ή του δικαίου γίνεται ζήτημα αυστηρά υποκειμενικό, αφού ο καθείς διαμορφώνει την αντίληψη της τάξης του, δηλαδή των συμφερόντων του. Η συνειδητοποίηση ότι η αίσθηση του δικαίου είναι προέκταση της αίσθησης του συμφέροντος (και με δεδομένο ότι το δίκαιο καθορίζεται από την αντίληψη της ηθικής) μας οδηγεί στην ηθική των δύο (ταξικών) ταχυτήτων, δηλαδή στην κατανόηση της ελαστικότητάς αυτού που ονομάζουμε δίκαιο. Τα αναρίθμητα παραδείγματα των λογοτεχνικών ηρώων που, καταπατώντας την ισχύουσα νομοθεσία, υπερασπίζονται τους φτωχούς (ο χαρακτήρας του κλέφτη που βοηθάει τους ανήμπορους εμφανίζεται πολύ συχνά και στην παιδική λογοτεχνία) είναι η έκφανση του ηθικού διλήμματος του δικαίου, που αντανακλά την ταξική οπτική γωνία που το βλέπει κανείς. Θα λέγαμε ότι οι εκδοχές του δικαίου είναι ευθέως ανάλογες με τις κοινωνικές τάξεις που γεννά μια κοινωνία. Η μάχη, στο επίπεδο των ιδεών, που σχετίζεται με την επικράτηση των ηθικών αξιών, είναι το άλλο πρόσωπο της ταξικής σύγκρουσης, αφού κάθε ομάδα οφείλει να επικρατήσει και ιδεολογικά.

Αυτό ακριβώς το κουβάρι της αναζήτησης του δικαίου επιχειρεί να ξεδιαλύνει ο Αριστοτέλης, προτάσσοντας την προσωπική του αντίληψη για την κοινωνική δικαιοσύνη, που αναγκαστικά ταυτίζεται με το συμφέρον της πόλης. Με δυο λόγια δίκαιο είναι αυτό που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της πόλης στο σύνολό της, κι όχι αυτό που αποσκοπεί στα οφέλη της μιας ή της άλλης κοινωνικής τάξης. Από αυτή την άποψη ο Αριστοτέλης δεν προβαίνει στην απόλυτη δικαίωση των φτωχών, αφού η κοινωνική διαστρωμάτωση (κατά τον Αριστοτέλη πάντα) υπηρετεί τα συμφέροντα της πόλης: «Εξάλλου, αφού δημευθούν όλα και οι περισσότεροι μοιραστούν τα πλούτη των λιγότερων, είναι φανερό ότι καταστρέφουν την πόλη». Η έννοια της κοινωνικής διαστρωμάτωσης γίνεται αντιληπτή ως προέκταση της αξιοκρατίας, εφόσον η οικονομική άνεση του καθενός στηρίζεται στις ικανότητές του. Από τη στιγμή που ο ικανός θα μπορέσει να εξασφαλίσει χρήμα, είναι προτιμότερο να διαχειρίζεται ο ίδιος τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες κατευθύνοντας τους φτωχούς, που μοιραία δεν έχουν ούτε την κατάρτιση ούτε την ευελιξία που θα έχει αυτός. Η σωστή διαχείριση των υποθέσεων αυτών θα αποφέρει και τη μέγιστη δυνατή κερδοφορία, που αναγκαστικά θα βελτιώσει την οικονομική ισχύ ολόκληρης της πόλης. Η διεκδίκηση της περιουσίας του πλούσιου από την πλευρά του φτωχού δεν είναι τίποτε άλλο από την ανατροπή αυτών των δεδομένων. Η αξίωση του πλούσιου να αναλάβει τα επιχειρησιακά ινία με την προϋπόθεση να κερδίζει περισσότερα είναι όχι μόνο δίκαιη, αλλά και συμφέρουσα για την πόλη. Η επιβολή των φτωχών, σε περίπτωση που υφαρπάξουν τον πλούτο, λειτουργεί ως άδικη επικράτηση, που στηρίζεται στην αριθμητική υπεροχή. Με αυτή τη λογική θα μπορούσε να συγκριθεί με την επιβολή του τυράννου, που στηρίζει την ισχύ του στα όπλα: «Με την ίδια λογική επίσης και οι πράξεις του τυράννου κρίνονται όλες δίκαιες, γιατί επιβάλλεται με τη βία ως ισχυρότερος, όπως ακριβώς και το πλήθος στους πλούσιους». Ο καθορισμός του δικαίου ως βούληση της ισχύος, απ’ όποια πλευρά κι αν προέρχεται, δεν έχει καμία σχέση με την αναζήτηση της ηθικής.

Κι αυτός είναι και ο λόγος που ο Αριστοτέλης δε θα αποδεχτεί και τη διαχείριση της εξουσίας από τους πλούσιους: «Αλλά πάλι είναι τάχα δίκαιο να εξουσιάζουν οι λιγότεροι και οι πλούσιοι; Αν λοιπόν και εκείνοι ακολουθούν την ίδια πρακτική, μοιράζονται και αρπάζουν τα κτήματα από το λαό, αυτό είναι δίκαιο;». Η αυθαιρεσία των πλουσίων που οδήγησε την πόλη σε αδιέξοδο μετατρέποντας τους φτωχούς σε δούλους των πλουσίων με το δανεισμό που έθετε ως ενέχυρο την προσωπική ελευθερία – αδιέξοδο που διαχειρίστηκε ο Σόλωνας – έχει προσφέρει ισχυρά διδάγματα. Ο Αριστοτέλης κατανοώντας βαθιά τον κίνδυνο της ανεξέλεγκτης υπεροχής του πλούτου θα ήταν αδύνατο να υποστηρίξει ότι οι πλούσιοι θα έπρεπε να είναι αυτοί που θα καθορίζουν την τύχη του πολιτεύματος: «Έγινε σαφές λοιπόν, ότι όλα αυτά είναι απαράδεκτα και άδικα». Το μόνο που μένει είναι να εξεταστεί κατά πόσο είναι σωστό να κατέχουν την απόλυτη εξουσία οι άριστοι: «Αλλά πάλι πρέπει να άρχουν οι έγκριτοι και να κυριαρχούν σε όλους; Στην περίπτωση όμως αυτή όλοι οι άλλοι κατ’ ανάγκη δεν έχουν πολιτικά δικαιώματα και ούτε τιμούνται με πολιτικά αξιώματα. Όταν όμως οι ίδιοι πάντοτε είναι άρχοντες, τότε οι υπόλοιποι κατά λογική αναγκαιότητα στερούνται τιμών». Όμως, η πολιτεία που απομακρύνει από τις τιμητικές θέσεις τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών δεν μπορεί παρά να προκαλέσει και τη γενική δυσφορία: «Άποψή μας είναι ότι συνιστούν τιμή τα πολιτικά αξιώματα. Όταν όμως οι ίδιοι πάντοτε είναι άρχοντες, τότε οι υπόλοιποι κατά λογική αναγκαιότητα στερούνται τιμών. Αλλά είναι καλύτερο να εξουσιάζει ένας μόνο, ο σπουδαιότερος; Αυτό θα ήταν ακόμη πιο ολιγαρχικό, γιατί περισσότεροι στερούνται πολιτικών δικαιωμάτων». Η εύρυθμη λειτουργία του πολιτεύματος δε νοείται χωρίς τη συγκατάθεση των πολλών, και ο αποκλεισμός τους από όλα τα αξιώματα κάθε άλλο παρά θα μπορούσε να επιφέρει τη συγκατάθεση: «…. γιατί, όταν υπάρχουν πολλοί χωρίς πολιτικά δικαιώματα και φτωχοί, τότε η πόλη αυτή είναι γεμάτη από εχθρούς….».

Το ζήτημα όμως της συμμετοχής των περισσοτέρων στη διαμόρφωση της εξουσίας δεν είναι μόνο διαδικαστικό, με την έννοια της ανάγκης προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνοχή των πολιτών που πρέπει να νιώθουν ευχαριστημένοι. Γιατί η αντίληψη αυτή κρύβει τη λογική του αναγκαστικού κακού προς αποφυγή των χειρότερων. Ο Αριστοτέλης δεν προτάσσει τη λογική “του μη χείρονος….” υποστηρίζοντας ότι οι πολλοί πρέπει να συμμετέχουν στη διαμόρφωση της πολιτείας, αλλά πιστεύει ότι πράγματι ο λαός ενωμένος (στο σύνολό του) είναι το πιο υπεύθυνο κι ως εκ τούτου πιο αρμόδιο όργανο που μπορεί να πάρει τις καλύτερες αποφάσεις. Ο άριστος μπορεί να ξεπερνά σε ατομικό επίπεδο το κάθε επιμέρους άτομο του πλήθους, όμως είναι αδύνατο να ξεπεράσει το σύνολο του: «Καθώς είναι πολλοί, ο καθένας διαθέτει κάποια λίγη αρετή και φρόνηση, και έτσι ενωμένοι οι πολλοί παρουσιάζονται σαν ένας άνθρωπος με πολλά πόδια, με πολλά χέρια και με πολλές αισθήσεις και επομένως με ανάλογο ήθος και διάνοια».

Υπό αυτή την έννοια ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ανεπιφύλακτα ότι το πλήθος ενωμένο είναι αυτό που πρέπει να διαμορφώνει το πολίτευμα. Κι αυτό δεν μπορεί παρά να μεταφραστεί ως ανοιχτή υποστήριξη των δημοκρατικών θεσμών και λειτουργιών. Η πεποίθηση αυτή ενισχύεται και με το παράδειγμα του πορτρέτου: «…. οι σπουδαίοι άνθρωποι είναι ανώτεροι από το κάθε άτομο χωριστά ενός πλήθους, ακριβώς γιατί στο πρόσωπό τους συνενώνονται στοιχεία που είναι διάσπαρτα και χωριστά στους πολλούς. Το ίδιο αναλογικά λέμε ότι συμβαίνει στην περίπτωση των ωραίων και μη ωραίων ανθρώπων και στην περίπτωση των ζωγραφισμένων και αληθινών μορφών. Αν τα στοιχεία αυτά τα εξετάσουμε χωριστά, τότε μπορεί να βρεθεί ότι το τάδε συγκεκριμένο άτομο έχει πιο όμορφο μάτι από το μάτι της ζωγραφισμένης μορφής, ή ότι ένα άλλο άτομο έχει πιο όμορφο κάποιο μέλος του σώματός του από το αντίστοιχο μέλος του σώματος της ζωγραφισμένης μορφής». Με τον ίδιο τρόπο που το πλήθος ενώνοντας τα χαρακτηριστικά του ξεπερνά σε ομορφιά το πορτρέτο – άσχετα αν αυτό είναι ανώτερο από το κάθε άτομο ξεχωριστά – και σε πολιτικό επίπεδο το σύνολο του λαού ξεπερνά σε ικανότητες τον άριστο, άσχετα αν ο άριστος είναι ανώτερος αν συγκριθεί με τον καθένα ξεχωριστά.

Οι επιφυλάξεις που διατηρεί δεν μπορούν να αλλάξουν την ουσία της λαϊκής κυριαρχίας που προτάσσει. Για παράδειγμα το ότι αναρωτιέται κατά πόσο αυτή η υπεροχή του πλήθους ισχύει για κάθε πλήθος: «Ίσως όμως, μα το Δία, για μερικές περιπτώσεις είναι αδύνατο» ή ότι παραδέχεται πως ένας άνθρωπος χωρίς καταγωγή ή περιουσία (θα λέγαμε ένας άνθρωπος του πλήθους) είναι επίφοβος αν αναλάβει υψηλά αξιώματα γιατί αυτοί οι άνθρωποι: «αδικούν και παρεκτρέπονται αναγκαστικά, επειδή ρέπουν προς την αδικία και την επιπολαιότητα», υποδηλώνει προβληματισμούς που εμπεριέχουν την υποτίμηση του λαϊκού στοιχείου, αλλά δεν αποτελούν άρνηση της λαϊκής υπεροχής. Γι’ αυτό ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι το πλήθος είναι ο καλύτερος κριτής για τα μουσικά και ποιητικά έργα (άποψη που εξαγρίωνε τον Πλάτωνα), γι’ αυτό φέρνει το παράδειγμα του δείπνου όπου όσο τέλεια κι αν το οργανώσει κάποιος πλούσιος οπωσδήποτε θα υστερεί και σε ποικιλία εδεσμάτων και σε ποσότητα από το δείπνο που θα οργανώσει το πλήθος συνολικά, γι’ αυτό και τελικά επικαλείται τους νόμους του Σόλωνα που θέλουν το λαό κοινωνό στις πολιτικές και δικαστικές αποφάσεις: «Για το λόγο ακριβώς αυτό και ο Σόλωνας και μερικοί άλλοι νομοθέτες θεσμοθετούν το δικαίωμα του λαού να μετέχει στις αρχαιρεσίες και στον πολιτικό έλεγχο του έργου των αρχόντων, αλλά δεν επιτρέπουν σε κανέναν ξεχωριστά από το πλήθος να ασκήσει μόνος του την εξουσία. Γιατί οι πολλοί ως σύνολο στις συνελεύσεις αντιλαμβάνονται ικανοποιητικά τα πράγματα και έχοντας επαφή με τους καλύτερους ωφελούν τις πόλεις τους, όπως ακριβώς η μη καθαρή τροφή ανακατωμένη με την καθαρή καθιστά το μίγμα χρησιμότερο από τη λίγη, καθαρή τροφή».

Γιατί εφόσον ούτε η επικράτηση των φτωχών ούτε των πλουσίων ευνοούν την πόλη κι εφόσον η πλειοψηφία που διαμορφώνει τη συλλογικότητα είναι αυτή που καθορίζει τις πολιτικές αποφάσεις, δε μένει παρά η διαμόρφωση μιας οικονομικής οργάνωσης τέτοιας που θα επιφέρει την πλειοψηφία της μεσαίας τάξης η οποία θα εξισορροπεί τα εξ’ ορισμού αντιμαχόμενα συμφέροντα των άλλων τάξεων.

Το μόνο που μένει είναι το γνωστό επιχείρημα που θέλει τους ειδικούς να υπερέχουν σε όλα τα θέματα και τη συνεπαγόμενη αδυναμία του πλήθους να συμμετέχει λόγω της άγνοιας που το διακατέχει: «Επομένως, σύμφωνα με το επιχείρημα αυτό δε θα ήταν σωστό το πλήθος να έχει κυριαρχικά δικαιώματα ούτε στις αρχαιρεσίες ούτε στον πολιτικό έλεγχο του έργου των πολιτικών».
Η πρόταξη της γνώσης προκειμένου να έχει κανείς άποψη για τα πολιτικά θέματα δεν είναι παρά ο αποκλεισμός που οφείλει να σερβίρεται ραφιναρισμένα. Δεν υπάρχει τίποτε πιο αυτονόητο από το γεγονός ότι η γνώση των πολιτικών θεμάτων προϋποθέτει τη συμμετοχή σ’ αυτά, αφού μόνο η ενασχόληση μπορεί να επιφέρει την άποψη. Αυτός που δεν ασχολείται, όχι μόνο δε γνωρίζει, αλλά, αν εξακολουθήσει να απέχει, δε μάθει και ποτέ. Ο αποκλεισμός του κόσμου από τη συμμετοχή στις πολιτικές εξελίξεις λόγω άγνοιας είναι η εξασφάλιση της διαιώνισής της. Είναι η πιο αναγνωρισμένη συνταγή για τη μετατροπή του πλήθους σε άβουλη μάζα. Με άλλα λόγια δε βρισκόμαστε μπροστά σ’ ένα επιχείρημα που θέλει να αποκλείσει το λαό από τα πολιτικά τεκταινόμενα, αλλά σ’ ένα μηχανισμό, μια μεθόδευση που αποσκοπεί στον αποκλεισμό του. Κάθε υγιής κοινωνία οφείλει να επιδιώκει τη συμμετοχή του λαού στη διαμόρφωση του πολιτεύματος, όχι μόνο κατανοώντας τα οφέλη που μπορεί να έχει, αλλά αποσκοπώντας και στην πολιτική του εγρήγορση, ως μάθημα που βασίζεται στη συνείδηση του πολιτικού καθήκοντος. Κατά τον Αριστοτέλη τα επιχειρήματα που θέλουν τους γνώστες να διαχειρίζονται την εξουσία «δεν ευσταθούν και για το λόγο που έχει ήδη αναφερθεί, αν δηλαδή το πλήθος δεν είναι άβουλη μάζα σε πολύ μεγάλο βαθμό (γιατί ο καθένας χωριστά θα είναι κατώτερος κριτής από τους ειδικούς, όλοι όμως μαζί ως σύνολο συγκεντρωμένο θα είναι καλύτεροι ή τουλάχιστον όχι χειρότεροι από τους ειδικούς)». Και βέβαια, αν πράγματι ο λαός μετατραπεί σε άβουλη μάζα, δε μένει παρά να ψάξουμε τα πολιτικά αίτια αυτού. Γιατί η διαμόρφωση του λαού σε υποχείριο είναι η πιο κραυγαλέα απόδειξη της πολιτικής παρακμής. Τα συμφέροντα των λίγων γίνονται νόμος και η κοινωνία τσιφλίκι των ισχυρών. Υπό αυτές τις συνθήκες δε μπορούμε να μιλάμε ούτε για πρόοδο ούτε για ευημερία, αφού οι έννοιες αυτές είναι συνυφασμένες μόνο με το συλλογικό συμφέρον.

Όμως ο Αριστοτέλης θα προσθέσει κι ακόμη ένα επιχείρημα που ακυρώνει τα σχετικά με τους ειδικούς που πρέπει να μονοπωλούν το πολιτικό γίγνεσθαι: «Άλλος λόγος επίσης είναι ότι για ορισμένα πράγματα ή πράξεις δεν είναι ο κατασκευαστής ο μοναδικός και ο καλύτερος κριτής, αλλά μπορούν να κρίνουν τα έργα του και μη ειδικοί στην τέχνη του. Για παράδειγμα ένα σπίτι δεν το κρίνει μόνο ο κατασκευαστής του, αλλά καλύτερα το κρίνει ο χρήστης του (και το χρησιμοποιεί ο οικονόμος). Επίσης το πηδάλιο του πλοίου το κρίνει καλύτερα ο πλοίαρχος από τον κατασκευαστή του και τα φαγητά του συμποσίου ο συνδαιτυμόνας και όχι ο μάγειρας». Υπό αυτή την έννοια δεν υπάρχει καλύτερος κριτής για το δάσκαλο από τους μαθητές ούτε καλύτερος κριτής για το νομοθέτη από το λαό που εφαρμόζει τους νόμους. Κι αυτή ακριβώς είναι η δυναμική της λαϊκής κυριαρχίας, αφού σε τελική ανάλυση και οι νόμοι και τα πολιτεύματα και η παιδεία και η δικαιοσύνη (και οτιδήποτε αφορά την κοινωνία) δεν μπορούν να έχουν κανένα άλλο σκοπό απ’ το να υπηρετούν τις λαϊκές ανάγκες. Και δεν μπορεί να βρεθεί πιο αρμόδιος από τον ίδιο το λαό για να κρίνει το κατά πόσο εκπληρώνονται οι ανάγκες του: «Επομένως δικαίως το πλήθος έχει μεγαλύτερα κυριαρχικά δικαιώματα, γιατί ο δήμος, η βουλή και το δικαστήριο αποτελούνται από πολλούς». Και σε περίπτωση που κάποιος επιμένει ότι η συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα πρέπει να εξασφαλίζεται με βάση τα εισοδήματα, ο Αριστοτέλης είναι κατηγορηματικός: «Επιπλέον το εισόδημα όλων αυτών είναι μεγαλύτερο από το εισόδημα του καθένα χωριστά και των λίγων που δικαιούνται να φτάνουν στα ανώτερα αξιώματα».

Κι αν το γεγονός ότι τα ανώτερα αξιώματα προορίζονται για τους οικονομικά ισχυρούς δημιουργεί δικαιολογημένο προβληματισμό, αφού στην ουσία δεν υπάρχει ισονομία στο εκλέγεσθαι, ο Αριστοτέλης καθιστά σαφή την προτίμησή του προς τα συλλογικά – πολυπρόσωπα θεσμικά όργανα όπως η βουλή και το δικαστήριο κι όχι προς τη συγκέντρωση της εξουσίας σε ένα μόνο πρόσωπο: «Ο πολιτικός έλεγχος των αρχόντων και οι εκλογές τους είναι πολύ σημαντικά δικαιώματα, τα οποία σε ορισμένα πολιτεύματα, ως γνωστόν, ανατίθενται στο λαό, γιατί η εκκλησία του δήμου είναι κυρίαρχη σε όλα αυτά. Έτσι, αν και πολίτες με χαμηλά εισοδήματα και οποιασδήποτε ηλικίας μετέχουν στην εκκλησία, διασκέπτονται στη βουλή και δικάζουν, όμως ταμίες, στρατηγοί και ανώτατοι αξιωματούχοι γίνονται πολίτες με μεγάλα εισοδήματα». Κατά συνέπεια «… ούτε ο δικαστής ούτε ο βουλευτής ούτε το μέλος της εκκλησίας του δήμου είναι άρχοντας, αλλά το δικαστήριο, η βουλή και η εκκλησία του δήμου. Απλώς ο καθένας τους είναι μόριό τους». Κι εδώ έγκειται η υπεροχή των συλλογικών οργάνων. Στο γεγονός ότι δεν αναδεικνύουν μεμονωμένους άρχοντες αλλά την αρχή της ίδιας της συλλογικότητας που τίθεται υπεράνω όλων των προσώπων που την αποτελούν.

Κι αυτή ακριβώς είναι η αριστοτελική αρχή της μεσότητας που αφορά και τα εισοδήματα. Γιατί εφόσον ούτε η επικράτηση των φτωχών ούτε των πλουσίων ευνοούν την πόλη κι εφόσον η πλειοψηφία που διαμορφώνει τη συλλογικότητα είναι αυτή που καθορίζει τις πολιτικές αποφάσεις, δε μένει παρά η διαμόρφωση μιας οικονομικής οργάνωσης τέτοιας που θα επιφέρει την πλειοψηφία της μεσαίας τάξης η οποία θα εξισορροπεί τα εξ’ ορισμού αντιμαχόμενα συμφέροντα των άλλων τάξεων. Κι η ανάδειξη της μεσότητας ως ταξικό ιδανικό δε σηματοδοτεί μόνο την ιδεολογική τεκμηρίωση αναφορικά με το αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο των περισσότερων, αλλά και τη συνεπακόλουθη γεφύρωση του χάσματος ανάμεσα στις περιουσίες των πλούσιων και των φτωχών. Γιατί η πεποίθηση της αναγκαιότητας των ορίων τόσο στη φτώχεια όσο και στον πλούτο δεν είναι τίποτε άλλο από την καταδίκη του άμετρου πλουτισμού, που δεν μπορεί παρά να έχει το αντίβαρο της άμετρης φτώχειας ή, για να το πούμε απλά, αν η υπεροχή της μιας ή της άλλης τάξης είναι ζημιογόνα για την πόλη, δε μένει παρά να δεχτούμε ότι μόνο η άμβλυνση της οικονομικής ανισότητας και η ανάδειξη της μεσαίας τάξης μπορούν να επιφέρουν τη σύμπνοια (δηλαδή την πρόοδο) της κοινωνίας. Το ότι μιλάμε για οικονομική άμβλυνση κι όχι για εξίσωση είναι θέμα αξιοκρατίας που οφείλει να εκδηλωθεί και περιουσιακά. Γιατί το μέγεθος της περιουσίας αφορά την ανταμοιβή και η διαμόρφωση της ανταμοιβής ανάλογα με την προσφορά του καθενός είναι μορφή δικαιοσύνης. Όμως ταυτόχρονα δεν υπάρχει και μεγαλύτερη αδικία από την άμετρη φτώχεια. Κι αυτά είναι τα οικονομικά όρια που θέτει ο Αριστοτέλης.

Αριστοτέλης: «Πολιτικά»

Η πρώτη φωτογραφία που απεικονίζει το φως σαν σωματίδιο και κύμα

Το φως συμπεριφέρεται τόσο ως σωματίδιο και ως κύμα. Από την εποχή του Αϊνστάιν, οι επιστήμονες έχουν προσπαθήσει να παρατηρήσουν άμεσα και τις δύο αυτές ιδιότητες του φωτός ταυτόχρονα. Τώρα, οι επιστήμονες στο EPFL έχουν καταφέρει να συλλάβουν για πρώτη φορά στιγμιότυπο αυτής της διπλής συμπεριφοράς.

Η κβαντομηχανική μας λέει ότι το φως μπορεί να συμπεριφέρεται ταυτόχρονα ως σωματίδιο ή κύμα. Ωστόσο, δεν υπήρξε ποτέ ένα πείραμα που να είνα σε θέση να συλλάβει και τις δύο φύσεις του φωτός ταυτόχρονα. Το πιο κοντινό που έχουμε καταφέρει να δει, είναι είτε κύμα ή σωματίδιο, αλλά πάντα σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Λαμβάνοντας μια ριζικά διαφορετική πειραματική προσέγγιση, οι Ελβετοί επιστήμονες του EPFL (Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Σχολή της Λοζάνης) έχουν πλέον τη δυνατότητα να λάβουν το πρώτο στιγμιότυπο του φωτός που συμπεριφέρεται τόσο ως κύμα και ως σωματίδιο. Η σημαντική ανακάλυψη δημοσιεύεται στο περιοδικό Nature Communications.

Παρόλο που ο κυματοσωματιδιακός δυϊσμός του φωτός, όπως και της ύλης, περιγράφεται πλήρως από την κβαντική θεωρία, κανένα πείραμα δεν είχε καταφέρει να «συλλάβει» το φως τη στιγμή που εκδηλώνει παράλληλα και τις δύο ιδιότητες.

Έτσι, τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα στιγμιότυπα «αποθανάτιζαν» αποκλειστικά είτε την κυματική του φύση είτε τη σωματιδιακή.

Για να αποτυπώσουν και τις δύο συμπεριφορές ταυτόχρονα, οι Ελβετοί επιστήμονες ακολούθησαν μια εντελώς διαφορετική πειραματική προσέγγιση, την οποία περιγράφουν σε πρόσφατο άρθρο τους στο περιοδικό Nature Communications.

Η ανακάλυψη της σωματιδιακής συμπεριφοράς έγινε από τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο οποίος με αυτό τον τρόπο κατάφερε να εξηγήσει πώς λειτουργεί το «φωτοηλεκτρικό φαινόμενο», δηλαδή η διαδικασία εκπομπής ηλεκτρονίων από ένα μέταλλο, όταν προσπίπτει σε αυτό υπεριώδης ακτινοβολία.

Έκτοτε, έχει επιβεβαιωθεί από αναρίθμητα πειράματα, τα οποία έδειξαν πως όντως το φως σε ορισμένες περιπτώσεις μοιάζει να αποτελείται από διακριτά «σωματίδια», τα φωτόνια. Ωστόσο, ποτέ έως τώρα δεν είχαν παρατηρηθεί φωτόνια, τη στιγμή που το φως εκδηλώνει παράλληλα και την κυματική του συμπεριφορά.
 
Με επικεφαλής τον φυσικό Φαμπρίτσιο Καρμπόνε από το EPFL, οι Ελβετοί ερευνητές ακολούθησαν μία πρωτότυπη πειραματική προσέγγιση, αφού αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν ηλεκτρόνια για να εξασφαλίσουν το στιγμιότυπο.

Έτσι, «βομβάρδισαν» με παλμούς λέιζερ ένα μεταλλικό σύρμα νανομετρικών διαστάσεων, ώστε να προσδώσουν ενέργεια στα φορτισμένα σωματίδια του σύρματος, τα οποία άρχισαν να ταλαντώνονται.
 
Το φως διαδιδόταν μέσα στο σύρμα σε δύο κατευθύνσεις, όπως τα αυτοκίνητα σε μια λεωφόρο.

Όταν συναντιούνταν δύο κύματα αντίθετων κατευθύνσεων, τότε σχημάτιζαν ένα νέο στάσιμο κύμα, το οποίο ονομάζεται έτσι επειδή στην πραγματικότητα δεν διαδίδει ενέργεια στον χώρο.

Αυτό το στάσιμο κύμα λειτουργούσε ως η πηγή φωτός στο πείραμα, ακτινοβολώντας μέσα στο σύρμα. Επομένως, οι επιστήμονες εξέπεμπαν δέσμες ηλεκτρονίων κοντά στο σύρμα, χρησιμοποιώντας τις για να απεικονίσουν το στάσιμο κύμα φωτός.
 
Καθώς τα ηλεκτρόνια αλληλεπιδρούσαν με το στάσιμο κύμα, άλλα επιταχύνονταν και άλλα επιβραδύνονταν. Χρησιμοποιώντας ένα μικροσκόπιο για να αποτυπώσουν τις θέσεις όπου γινόταν αυτή η μεταβολή στην ταχύτητα, οι επιστήμονες μπόρεσαν να οπτικοποιήσουν το στάσιμο κύμα.

Παρόλο που με αυτό το φαινόμενο εκδηλωνόταν η κυματική φύση του φωτός, ταυτόχρονα αποκάλυπτε και τη σωματιδιακή του συμπεριφορά. Όταν τα ηλεκτρόνια διέρχονταν κοντά από το στάσιμο κύμα, τότε «προσέκρουαν» στα φωτόνια.

Όπως αναφέρθηκε πριν, έτσι άλλαζε η ταχύτητά τους, κάνοντάς τα να κινούνται είτε ταχύτερα είτε πιο αργά.

Αυτή η αλλαγή στην ταχύτητα εμφανιζόταν σαν ανταλλαγή ενεργειακών «πακέτων» ανάμεσα στα ηλεκτρόνια και τα πρωτόνια, με τα «πακέτα» αυτά να μαρτυρούν πως το φως στο σύρμα συμπεριφερόταν και σαν να αποτελείται από σωματίδια.

«Αυτό το πείραμα δείχνει ότι, για πρώτη φορά, ότι μπορούμε να κινηματογραφήσουμε την κβαντομηχανική - και την παράδοξη φύση της - άμεσα", λέει ο Fabrizio Carbone. Επιπλέον, η σημασία αυτού του πρωτοποριακού έργου μπορεί να εκτείνεται πέρα από τη θεμελιώδη επιστήμη και τις τεχνολογίες του μέλλοντος. Όπως εξηγεί ο Carbone: "Το να είσαι σε θέση να φωτογραφήσεις και να ελέγξεις τα κβαντικά φαινόμενα σε κλίμακα νανομέτρων, αυτό ανοίγει μια νέους δρόμους στην ανάπτυξη και κατασκευή των κβαντικών υπολογιστών."

 

Είμαστε απλά περαστικοί...

Χρειάζεται δουλειά για να μπορέσεις να αφήσεις πίσω αυτό που δεν έχεις πια. Να αποδεσμευτείς και να αρχίσεις να σκέφτεσαι αυτό που ακολουθεί. Πρόκειται, κατά τη γνώμη μου, για τη χειρότερη πρόκληση με την οποία βρίσκεσαι αντιμέτωπος όταν είσαι ένας υγιής ενήλικος. Να ξέρεις ότι μπορείς πραγματικά να αντιμετωπίσεις την απώλεια οποιουδήποτε πράγματος.

Αυτό είναι το κουράγιο, η δύναμη της ωριμότητας: να έχεις την πεποίθηση ότι μπορείς να αντιμετωπίσεις ό,τι και να σου συμβεί, ακόμη και την ιδέα ότι κάποια στιγμή κι εσύ ο ίδιος δεν θα υπάρχεις.

Ίσως έτσι, μέσω της συνειδητοποίησης πως όλοι μου οι δεσμοί είναι προσωρινοί, μπορέσω να δεχτώ και ορισμένα άλλα πράγματα που είναι από τα δυσκολότερα να δεχτεί κανείς: ότι δεν είμαι αιώνιος, ότι είναι ορισμένος ο χρόνος για το πέρασμά μου από αυτόν τον κόσμο, από τον τόπο αυτό, το συγκεκριμένο διάστημα.

Λένε πως ήταν κάποιος μια φορά που πήγε να επισκεφθεί έναν διάσημο ραβίνο, να τον συμβουλευθεί για κάποιο θρησκευτικό ζήτημα.

Μπαίνει στο σπίτι του ραβίνου και το βλέπει τελείως άδειο. Υπήρχαν μόνο δύο σκαμνάκια, ένα στρώμα ριγμένο στο πάτωμα κι ένα απλό τραπεζάκι. Ο επισκέπτης αφού πήρε τις απαντήσεις που ήθελε στο ζήτημα που τον απασχολούσε, ρωτάει τον ραβίνο: “Με συγχωρείτε, ραβίνε… Πού είναι τα έπιπλα σας;” Ο ραβίνος του λέει: “Τα δικά σου πού είναι;” Ο επισκέπτης τού απαντάει: “Μα εγώ δεν είμαι από δω, είμαι περαστικός από αυτή την πόλη”. “Κι εγώ περαστικός είμαι…” του λέει ο ραβίνος.

Φαίνεται ότι ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου αγοράζουμε, αποκτούμε ένα σωρό πράγματα και μένουμε δεμένοι σ’ αυτά. Ζούμε σ’ έναν κόσμο όπου, από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα, η βιομηχανική κοινωνία μάς υποσχόταν κάτι που στην πραγματικότητα δεν θα μπορούσε ποτέ να πραγματοποιήσει -αλλά αυτό δεν μας το είπε κανείς.

Μας υποσχέθηκε ότι αν μπορέσουμε να αγοράσουμε όλα όσα θέλουμε, τότε θα είμαστε καλά, δεν θα υποφέρουμε, και τα λοιπά… και τα λοιπά… Μας ξεγέλασαν! Μας είπαν ψέματα! Καταλαβαίνεις; Ψέματα! Η ιστορία έδειξε ότι όλα ήταν ένα ψέμα!"

Η πολεμική τούμπα

Η πολεμική τούμπα είναι ένα πολεμικό εργαλείο που εξελίχθηκε κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου για να βοηθήσει την αεράμυνα των χωρών.
Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, τα κράτη ήρθαν αντιμέτωπα με ένα στρατιωτικό σκέλος που δεν ήταν μέχρι τότε ιδιαίτερα διαδεδομένο. Την από αέρος επίθεση. Αεροσκάφη ζέπελιν εκτελούσαν βομβαρδισμούς, όπως φυσικά και τα πρώτα αεροπλάνα. Αν οι χώρες που δέχονταν επίθεση είχαν τρόπο να προλάβουν την έφοδο, μπορούσαν να την αναχαιτίσουν και να καταρρίψουν τα αεροπλάνα. Θυμίζουμε πως η ανακάλυψη του ραντάρ θα αργούσε μερικά χρόνια ακόμη.
Ποια ήταν λοιπόν η λύση για την άμυνα και την προστασία της εδαφικής ακεραιότητας κάθε χώρας; Οι μηχανές των αεριωθούμενων έκαναν πολύ δυνατό ήχο, μειονέκτημα που μπορούσε να αποτελέσει ατού στα χέρια των αμυνόμενων. Οι στρατιωτικές έξυπνες υπηρεσίες λοιπόν κατασκεύασαν συσκευές πρόσληψης ήχου, που έμοιαζαν με γιγαντιαία στηθοσκόπια που κατέληγαν σε ακουστικά.
Η αποτελεσματικότητα τέτοιων συσκευών ήταν κρίσιμη, αφού όσο πιο νωρίς γίνονταν αντιληπτά τα αεροσκάφη, τόσο πιο έτοιμοι θα μπορούσαν να είναι οι αμυνόμενοι. Φυσικά, η κατασκευή της πολεμικής τούμπας ήταν πάντα σε πειραματικό στάδιο και η αποτελεσματικότητά τους αμφιλεγόμενη.

1932 - Ιάπωνες στρατιώτες κάνουν επίδειξη της πολεμικής τούμπας

Από τις πιο αποτελεσματικές η γιαπωνέζικη, η χρήση της οποίας επεκτάθηκε μέχρι το ξέσπασμα του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου. Σύντομα και κατά τη διάρκεια του πολέμου η χρήση τους εγκαταλείφθηκε, αφού τα αεροπλάνα ανέπτυσσαν υψηλές ταχύτητες, ενώ εξελίχθηκε η τεχνολογία του ραντάρ.

1921 - Τεράστιος μεγεθυντής ήχου σε χωράφι, με στρατιώτη σε επιφυλακή για αεροπορική επιδρομή

Το πρώτο ελληνικό αυτοκίνητο - Κατασκευάστηκε το 1918!

Το ξέρατε ότι το 1918, ο Νίκος Θεολόγος συναρμολόγησε το πρώτο ελληνικό αυτοκίνητο χρησιμοποιώντας μηχανή μοτοσυκλέτας; 

 

Ο Θεολόγος εργάστηκε στην αμερικανική βιομηχανία αυτοκινήτων και επέστρεψε στην Ελλάδα το 1914. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’20 ασχολήθηκε επιτυχώς με αμάξια κι αμαξώματα.

 

Διαφημιστική φωτογραφία του Νικολάου Θεολόγου με εργάτες του εργοστασίου κατασκευής αυτοκινήτων του. Σπάνια φωτογραφία από το αρχείο του Νίκου Σταυρογιαννάκη

Πώς η μαύρη σημαία με τη νεκροκεφαλή έγινε σήμα κατατεθέν των πειρατών

Οι πειρατές και ο μύθος γύρω από αυτούς έχει εμπνεύσει πολλές ταινίες, οι περισσότερες εκ των οποίων παρουσιάζουν τους πειρατές ως ρομαντικούς κυνηγούς θησαυρών.
Στην πραγματικότητα όμως, οι περισσότεροι πειρατές ήταν στυγνοί εγκληματίες και θεωρούνται οι πρωτοπόροι του οργανωμένου εγκλήματος: επιτίθεντο και λεηλατούσαν αδιαφορώντας για την ανθρώπινη ζωή. Υπάρχουν πολλά αντικείμενα ή εικόνες που έχουν ταυτιστεί με τους πειρατές όπως το ξύλινο πόδι, το καλυμμένο μάτι ή το μεταλλικό άγκιστρο στη θέση ενός ακρωτηριασμένου χεριού.

Το σήμα κατατεθέν των πειρατών έγινε σύμβολο εμπορικής επωνυμίας. Πάντως, η πρώτη ονομασία της σημαίας ήταν Τζόλυ Ρότζερ.
Σε όλη τη ναυτική ιστορία τα πλοία ανύψωναν σημαίες για να μεταδώσουν κάποιο μήνυμα ή να δείξουν την ταυτότητά τους. Για παράδειγμα, τα ιδιωτικά σκάφη είχαν διαφορετικές σημαίες από το ναυτικό. Τα πειρατικά πλοία ανύψωναν τις σημαίες τους για τους ίδιους λόγους ή και για να εξαπατήσουν τα διερχόμενα πλοία ώστε να πιστέψουν ότι επρόκειτο για συμμάχους επιτρέποντας έτσι στον εαυτό τους την δυνατότητα αιφνιδιασμού.

Η κόκκινη σημαία
Συνήθως ένα πειρατικό πλοίο κατά την επίθεση ανύψωνε μια κατάμαυρη σημαία. Αυτό σήμαινε ότι αν οι αμυνόμενοι δεν προέβαλαν αντίσταση, τότε οι πειρατές θα έδειχναν έλεος στα θύματά τους.

Αν όμως κατά την εκδήλωση της επίθεσης συναντούσαν αντίσταση, τότε άλλαζαν τη μαύρη σημαία με μια κόκκινη που δήλωνε πως δεν θα έδειχναν οίκτο. Στόχος ήταν να προκαλούν όσο το δυνατό περισσότερα φόβο, γεγονός που τους έδινε πλεονέκτημα. Η κατακόκκινη αλλά και η κατάμαυρη σημαία ονομαζόταν Τζόλυ Ρότζερ, πολύ πριν το όνομα αυτό συνδεθεί με την γνωστή σημαία με τη νεκροκεφαλή και τα οστά. Η επιλογή του ονόματος, Τζόλυ Ρότζερ, έχει πολλές ερμηνείες και κανείς δεν γνωρίζει μετά βεβαιότητας από που προήλθε.
Το 1724 ο Τσάρλς Τζόνσον εξέδωσε ένα βιβλίο » Γενική ιστορία των πειρατών «. Σε αυτό το βιβλίο υπήρξε αναφορά για πρώτη φορά του ονόματος, καθώς ο Τζόνσον γράφει ότι δύο πειρατές ονόμαζαν τη σημαία τους, Τζόλυ Ρότζερ: ο Βαρθολομαίος Ρόμπερτς τον Ιούνιο του 1721 και ο Φράνσις Σπριγκς τον Ιούλιο του 1723.

Ο θρύλος με τους Ναϊτες Ιππότες
Μία άλλη πιθανή εξήγηση της ετυμολογίας βρίσκεται στο βιβλίο «Οι πειρατές και ο χαμένος στόλος των Ναϊτών» του Ντέηβιντ Χάτσερ. Σύμφωνα με αυτό το βιβλίο, το όνομα Τζόλυ Ρότζερ προέρχεται από τον βασιλιά Ρότζερ τον Β´ της Σικελίας, έναν Ιππότη του Τάγματος των Ναϊτών που εικάζεται ότι ήταν ο πρώτος που ανύψωσε την πειρατική σημαία.

Σήμερα, η σημαία Τζόλυ Ρότζερ με την νεκροκεφαλή και τα οστά θεωρείται ως η σημαία που ταυτίστηκε με τους πειρατές. Όμως, η νεκροκεφαλή και τα οστά δεν ήταν το αρχικό σχέδιο, το οποίο άλλαξε με το πέρασμα των χρόνων. Στο βιβλίο του Τσάρλς Τζόνσον «Γενική ιστορία των πειρατών», δυο πειρατές ανύψωσαν στο κατάρτι δυο σημαίες Τζόλυ Ρότζερ, αλλά καμία τους δεν είχε το γνωστό σχέδιο με την νεκροκεφαλή και τα οστά. Από αυτό συμπεραίνουμε ότι το όνομα Τζόλυ Ρότζερ δεν συνδεόταν αποκλειστικά με το συγκεκριμένο σχέδιο αλλά γενικότερα με οποιαδήποτε πειρατική σημαία.

Διάφορα σχέδια που χρησιμοποιήθηκαν κατά καιρούς από τους πειρατές. Κατά καιρούς υπήρξαν διάφορα σχέδια όπως απλή ολόμαυρη ή κατακόκκινη σημαία ή με ποικίλα σχέδια όπως σκελετούς, όπλα, αίμα, καρδιές.

Ο θρύλος του ερωτευμένου λόρδου που έγινε ιππότης

Κάποιες πηγές αποδίδουν το κλασικό σχέδιο με τη νεκροκεφαλή και τα οστά σε έναν θρύλο που σχετίζεται με το τάγμα των Ναϊτών. Ο Φίλιπ Γκάρντινερ γράφει στο βιβλίο του ότι ένας ιππότης του τάγματος των Ναϊτών, ο λόρδος της Σιδώνας, αγαπούσε μια όμορφη κοπέλα. Αυτή όμως πέθανε σε νεαρή ηλικία και τη νύχτα της ταφής της ο ιππότης της ξέθαψε το σώμα της για να βρεθεί ερωτικά μαζί της.

 

Τότε μια φωνή τον κάλεσε να επιστρέψει σε 9 μήνες για να βρει τον γιο του. Αυτός υπάκουσε και όταν επέστρεψε μετά από 9 μήνες βρήκε ένα κρανίο στα πόδια του σκελετού (νεκροκεφαλή και οστά).

Η ίδια φωνή τον κάλεσε τότε να προσέχει το κρανίο γιατί αυτό θα του έφερνε καλή τύχη. Ο ιππότης το πήρε μαζί του και με τη βοήθειά του κατάφερνε να νικά τους εχθρούς του απλά δείχνοντας τους το «μαγικό κρανίο». Αυτό αργότερα πέρασε στην κατοχή του Τάγματος.

 

Σήμερα η γνωστή πειρατική σημαία θεωρείται ως ένα από τα παλαιότερα δείγματα λογότυπου που κατάφερε να μετατραπεί σε παγκόσμιο σύμβολο. Πρόκειται για το απόλυτο σύμβολο επωνυμίας. Οι ιστορίες των πειρατών συνεχίζουν να συναρπάζουν και να γυρίζονται ταινίες όπως ο «Κάπτεν Χουκ» ή «Οι πειρατές της Καραϊβικής». Όλες αυτές οι ταινίες απεικονίζουν πολύ διαφορετικούς χαρακτήρες και εντελώς διαφορετικές ιστορίες, όμως όλες αυτές οι ταινίες έχουν κάτι κοινό: παρουσιάζουν τους πειρατές αδίστακτους, γερά ποτήρια αλλά κυρίως άρχοντες της θάλασσας.

Προϊστορικός καρχαρίας στα δίκτυα ψαρά στην Αυστραλία

Στα δίκτυα ενός ψαρά πιάστηκε ένας καρχαρίας καρχαρίας goblin, στα ανοιχτά της Αυστραλίας και μεταφέρθηκε στο μουσείο του Σίδνεϊ.
"Είναι αρκετά εντυπωσιακό. Δεν είναι άσχημο, είναι όμορφο», διαβεβαίωσε ο επικεφαλής του μουσείου Mark McGrouther και πρόσθεσε “Είναι ασυνήθιστο να πιάσετε ένα τέτοιο ψάρι.”
Ο προϊστορικός καρχαρίας που το παρατσούκλι του είναι “ Το Άλιεν της αβύσσου” πιάστηκε τον περασμένο μήνα κοντά στο Eden, κοντά στη νοτιοανατολική ακτή της Αυστραλίας, περίπου 200 μέτρα βάθος.
Η επιστημονική ονομασία του καρχαρία είναι Mitsukurina owstoni. Πρόκειται για έναν καρχαρίας της βαθιάς θάλασσας και το μόνο υπάρχον είδος της οικογενείας Μιτσουκουρίνες.Σύμφωνα με τη Wikipedia, το κύριο χαρακτηριστικό του είναι το παράξενο σχήμα του κεφαλιού του. Έχει ένα μακρύ, ραμφόμορφο ρύγχος με σχήμα μυστριού, πολύ μακρύτερο από ρύγχη άλλων καρχαριών. Όταν είναι κλειστά τα σιαγόνια, ο καρχαρίας μοιάζει με ένα ροζ καρχαρία ταύρο, Carcharias taurus, με μια ασυνήθιστα μακριά μύτη. Φτάνει σε μήκος τα 3,3 μέτρα και βάρος τα 160 κιλά.
Ο καρχαρίας Γκόπλιν απαντάται στον Ειρηνικό ωκεανό και στον Ατλαντικό ωκεανό, σε βάθος μεγαλύτερο από 250 μέτρα, πολύ πιο κάτω από όπου το φως του ήλιου μπορεί να φθάσει. Είναι ο πιό κοινός στα νερά γύρω από την Ιαπωνία, όπου το είδος ανακαλύφθηκε.
Οι καρχαρίες Γκόπλιν τρέφονται με μια ποικιλία οργανισμών που ζουν στα βαθιά νερά. Μεταξύ ορισμένων οργανισμών που περιλαμβάνονται στη λεία τους είναι τα βαθύβια καλαμάρια, καβούρια και τα βαθέων υδάτων ψάρια. Πολύ λίγα είναι γνωστά για την ιστορία της ζωής του είδους και τις αναπαραγωγικές συνήθειες, καθώς οι συναντήσεις με αυτούς είναι σχετικά σπάνιες. Είναι ωοζωοτόκο, όπως και τα άλλα μέλη των λαμνόμορφων.

Πώς λειτουργεί ένα ρολόι quartz

Ο Bill Hammack μας εξηγεί τις εσωτερικές λειτουργίες ενός ρολογιού χαλαζία (quartz) και το πως εφαρμόζεται το “πιεζοηλεκτρικό φαινόμενο”.

 

Οι αρχαίοι πολιτισμοί δεν "έβλεπαν" το μπλε γιατί δεν είχαν μία λέξη για αυτό!

Οι αρχαίες γλώσσες δεν έχουν λέξη για το μπλε και οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτός ήταν ένας λόγος που οι πρόγονοί μας δεν παρατήρησαν καν ότι υπήρχε το χρώμα. Ως παράδειγμα το Business Insider αναφέρει την «οίνοπα θάλασσα» του Ομήρου στην Οδύσσεια.

 

Το 1858 ο Γουίλιαμ Γκλάντστοουν, που αργότερα έγινε πρωθυπουργός της Βρετανίας, καταμέτρησε τις χρωματικές αναφορές στο έπος του Ομήρου και βρήκε ότι το μπλε δεν υπάρχει πουθενά. Σύμφωνα με την έρευνά του, το μαύρο αναφέρεται σχεδόν 200 φορές και το λευκό περίπου 100, το κόκκινο λιγότερες από 15 και το κίτρινο και το πράσινο κάτω από δέκα.

 

Δεν ήταν όμως μόνο οι αρχαίοι Ελληνες που «αγνοούσαν» αυτό το χρώμα. Το μπλε δεν υπάρχει ούτε στο Κοράνι, τις αρχαίες κινέζικες ιστορίες, ή σε μία αρχαία εβραϊκή έκδοση της Βίβλου, σύμφωνα με τον Γερμανό φιλόλογο Λάζαρους Γκέιγκερ.

 

Οι Αιγύπτιοι, ως οι μόνοι που μπορούσαν να φτιάξουν μπλε χρώματα, ήταν ο πρώτος αρχαίος πολιτισμός που είχε λέξη για το μπλε. Μόλις το προϊόν διαδόθηκε, άλλοι πολιτισμοί «ανακάλυψαν» το χρώμα, το οποίο δεν εμφανίζεται συχνά στη φύση.

 

Σήμερα, υπάρχουν ακόμη φυλές για τις οποίες δεν υπάρχει το χρώμα μπλε, όπως οι Χίμπα στην Ναμίμπια. Πριν από μερικά χρόνια, οι ερευνητές έδειξαν σε μέλη της φυλής έναν κύκλο με 11 πράσινα τετράγωνα και ένα μπλε. Η έρευνα έδειξε ότι δεν μπορούσα να ξεχωρίσουν ποιο διέφερε από τα υπόλοιπα, ή χρειάστηκαν πολύ χρόνο για να πράξουν.

 

Μία άλλη έρευνα, πέρυσι, έδειξε ότι παρότι τα χρώματα είναι ίδια σε όλο τον κόσμο, η γλώσσα με την οποία περιγράφονται επηρεάζει το πώς τα αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι.

Η παγκόσμια επιστήμη μέσα από το ελληνικό αλφάβητο - Τι συμβολίζει κάθε ένα από τα 24 γράμματα

Στον ευρύτερο χώρο της επιστήμης, οι ελληνικές λέξεις έχουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Ενα τεράστιο ποσοστό επιστημονικών ορολογιών, προέρχεται κατευθείαν από «δανεισμούς» ελληνικών λέξεων.

 

Πέρα από τις αμέτρητες ελληνικές λέξεις όμως που μπορεί να συναντήσει κανείς σε ένα ξενόγλωσσο ακαδημαϊκό βιβλίο, με αντίστοιχη συχνότητα εμφανίζονται και μεμονωμένα γράμματα, ως επιστημονικά σύμβολα.

 

Δείτε πως χρησιμοποιείται κάθε ένα από τα 24 γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, σαν επιστημονικός συμβολισμός:

 

Α: Η γνωστότερη χρήση του πρώτου γράμματος του ελληνικού αλφαβήτου συναντάται στα «σωματίδια α». Τα «alpha particles», όπως αναφέρονται στα αγγλόφωνα επιστημονικά συγγράμματα, δημιουργούνται από την σύζευξη δύο πρωτονίων και δύο νετρονίων. Ενα σωματίδιο τέτοιου είδους «παράγεται» από μια διαδικασία που ονομάζεται «διάσπαση α» ή «alpha decay».

 

Β: Αντίστοιχα με το «α», το βήτα χρησιμοποιείται για να ονοματίσει ένα άλλο είδος σωματιδίων. Τα «σωματίδια β» δημιουργούνται από την πυρηνική αντίδραση «beta decay». Από αυτήν την διαδικασία έχουν προκύψει και οι ονομασίες των «ακτίνων β» και της ομώνυμης ραδιενέργειας.

 

Γ: Οι «ακτίνες γ» είναι ιδιαίτερα γνωστές στον... κόσμο της φυσικής. Αποτελούν τις ακτίνες με τη μεγαλύτερη συχνότητα και ενέργεια, από όλο το φάσμα. Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες λόγω των τεραστίων ποσών ηλεκτρομαγνητικής ραδιενέργειας που «μεταφέρουν». Οπως και στις προηγούμενες δύο περιπτώσεις, οι «ακτίνες γ» είναι αποτέλεσμα της «διάσπασης γ».

 

Δ: Το γράμμα αυτό διαφοροποιείται από τα προηγούμενα, τα οποία σχετίζονταν με την ακτινοβολία και την ραδιενέργεια. Το «δ» είναι ένα πιο... μαθηματικό σύμβολο, αφού παριστάνει μια μικρή μεταβολή ποσότητας. Για παράδειγμα ο συμβολισμός δt, όπου t είναι ο χρόνος, μεταφράζεται σε ένα ελάχιστο χρονικό διάστημα. Από εκεί προκύπτει και η γνωστή φράση «σε χρόνο ντετέ».

 

Ε: Ενα αυστηρά μαθηματικό σύμβολο. Το γράμμα «ε» χρησιμοποιείται για να δηλώσει μια αριθμητική ποσότητα που μπορεί να γίνει αυθαίρετα μικρή. Στον κλάδο της «Ανάλυσης» των μαθηματικών, το «ε» συναντάται σχεδόν σε κάθε σελίδα ακαδημαϊκού συγγράματος.

 

Ζ: Παλιότερα το γράμμα «ζ» ονομάτιζε ένα συγκεκριμένο είδος σωματιδίων, που τελικώς αποδείχθηκε πως δεν υπάρχουν καθόλου. Ο μαθηματικός Μπέρναρντ Ρίμαν όμως, φρόντισε να δώσει άλλο ρόλο στο συγκεκριμένο γράμμα, με την γνωστή «συνάρτηση ζήτα». Μια συνάρτηση με μεγάλη σημασία για τον τομέα της Θεωρίας Αριθμών και για την μελέτη των πρώτων αριθμών.

 

Η: Ακόμα ένα γράμμα που χρησιμοποιήθηκε για να συμβολίσει κάποιο υποατομικό σωματίδιο. Το όγδοο και βαρύτερο μέλος της οκτάδας των μεσονίων χωρίς σπιν, που ανακαλύφθηκε το 1961, βαπτίστηκε «σωματίδιο η» από τον Μάρεϊ Γκέλμαν.

 

Θ: Το όγδοο γράμμα της αλφαβήτου είναι συνυφασμένο με την τριγωνομετρία και πιο συγκεκριμένα με τις γωνίες των τριγώνων. Ο καθένας το έχει χρησιμοποιήσει κατά την διάρκεια των μαθητικών του χρόνων.

 

Ι: Είναι ίσως το πιο αδικημένο γράμμα αφού το πασίγνωστο i, η φανταστική μονάδα, του έχει... κλέψει όλη την δόξα. Σε σπάνιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάποια φαινόμενα στα βαρυτικά κύματα.

 

Κ: Ανάμεσα στα άστρα του αστερισμού Canis Major βρίσκεται και το «άστρο Κάπα». Μπορεί να μην είναι τόσο «τιμημένο» όσο τα υπόλοιπα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, όμως βρίσκει εφαρμογή στον χώρο της αστρονομίας.

 

Λ: Το «λ» συναντάται πολύ συχνά στα βιβλία φυσικής αφού συμβολίζει το μήκος κύματος, ένα από τα βασικότερα μεγέθη στην μελέτη των κυμάτων.

Μ: Θα μπορούσε να θεωρηθεί αντίθετο με το γράμμα... «e». Αυτό διότι το «μ» χρησιμοποιείται για το συμβολισμό των μιονίων. Τα μιόνια είναι σωματίδια παρόμοια με τα ηλεκτρόνια, που συμβολίζονται με e, μόνο που έχουν αντίθετο φορτίο.

 

Ν: Τα τρία είδη νετρινίων συμβολίζονται με το ίδιο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου, με διαφορετικό εκθέτη. Είναι αφόρτιστα και πολύ ελαφριά σωματίδια τα οποία συναντώνται στα ακαδημαϊκά βιβλία ως νe, νμ και ντ.

 

Ξ: Ενα από τα πιο «δύσκολα» γράμματα, όσον αφορά την γραφή του. Το μικρό γράμμα «ξ» δεν έχει ακόμα βρει το ρόλο του στον επιστημονικό κόσμο. Ωστόσο, ο Ρίμαν φρόντισε να εισάγει το «Ξ» στον χώρο των επιστημών με την «εξίσωση Ξ», που είναι παρόμοια με την «εξίσωση Ζ».

 

Ο: Δεν παρουσιάζει καμία απολύτως διαφορά με το αντίστοιχο γράμμα του λατινικού αλφάβητου και για αυτό το λόγο έχει περιορισμένη χρήση. Ωστόσο, συναντάται συχνά στον τομέα της αστρονομίας, όπως για παράδειγμα στο αστρικό σύστημα Όμικρον στον αστερισμό της Ανδρομέδας.

 

Π: Το πιο φημισμένο γράμμα από τα 24 που απαρτίζουν το ελληνικό αλφάβητο. Το «π» δηλώνει το λόγο της περιφέρειας ενός κύκλου προς τη διάμετρό του. Εκτός αυτού, ονοματίζει και ένα σημαντικό μεσόνιο. Το κεφαλαίο «Π» συμβολίζει την έννοια του γινομένου στα μαθηματικά.

 

Ρ: Ενα ακόμα γράμμα με σημαντική χρήση στον χώρο της επιστήμης. Το «ρ» χρησιμοποιείται για να εκφράσει την πυκνότητα μιας ουσίας, ή ενός υλικού.

 

Σ: Χρησιμοποιείται από μαθηματικούς και φυσικούς, με διαφορετικό όμως τρόπο. Στα μαθηματικά το κεφαλαίο «Σ» συμβολίζει το άθροισμα συγκεκριμένων όρων. Στην φυσική, συμβολίζει το «σπιν» ενός σωματιδίου.

 

Τ: Αποτελεί τα βαρύτερο από τα τρία λεπτόνια. Αλλο ένα γράμμα που συμβολίζει κάποιο υποατομικό σωματίδιο. Σπανιότερα συναντάται και για να εκφράσει την έννοια του χρόνου, με το αγγλικό «t» όμως να έχει επικρατήσει διεθνώς.

 

Υ: Το ύψιλον δηλώνει το σωματίδιο που αποτελείται από ένα μπλε κουάρκ και το αντικουάρκ του. Ανακαλύφθηκε το 1977 από τον Leon Lederman κατά λάθος.

 

Φ: Είναι το... αναπληρωματικό γράμμα το «θ». Αν χρειαστεί να συμβολίσουμε δύο γωνίες, τότε η δεύτερη θα ονομαστεί «φ», αφού η πρώτη θα έχει συμβολιστεί με «θ».

 

Χ: Ο πολύ γνωστός... «άγνωστος Χ». Το «Χ» χρησιμοποιείται για να συμβολίσει την άγνωστη, ή ανυπολόγιστη ποσότητα. Από τα πιο χαρακτηριστικά σύμβολα στα μαθηματικά.

 

Ψ: Ενα γράμμα με πολύ εξειδικευμένη χρήση. Συναντάται στις κυματοσυναρτήσεις στην κβαντομηχανική καθώς και στην «εξίσωση Σρέντινγκερ».

 

Ω: Το τελευταίο, αλλά και εύηχο, γράμμα της αλφαβήτου έχει χρησιμοποιηθεί όσο λίγα. Το «ω» είναι ένα μεσόνιο αλλά και το σύμβολο της κυκλικής συχνότητας. Με κεφαλαίο «Ω» συμβολίζεται ο λόγος της μέσης πυκνότητας μάζας του σύμπαντος προς την κρίσιμη τιμή της.

Τολμάς να ζήσεις και να (σε) εμπιστευτείς;

Αυτό που ουσιαστικά μας δίνει δύναμη δεν είναι ότι υπάρχει κάποιος για να μας λύσει το..."πρόβλημα" αλλά το ότι έχουμε κάποιον να μας καταλαβαίνει-συναισθάνεται.

Κάποιον που μπορούμε, όχι να του μεταθέσουμε την ευθύνη, όχι να στηριχτούμε εξ ολοκλήρου πάνω του, άλλα κάποιον που μπορούμε να είμαστε χωρίς προσωπεία, χωρίς πρέπει, χωρίς τύπους. Κάποιον που μπορούμε να του ανοιχτούμε χωρίς να φοβηθούμε πώς θα μας κοροϊδέψει-εγκαταλείψει αν μας δει ευάλωτους-τρωτούς. Κάποιον που δεν θα μας κοιτάξει υποτιμητικά ούτε με οίκτο...κάποιον που ενώ εμείς νιώθουμε ανήμποροι, άδειοι κλπ θα μας θυμίσει πώς δεν είμαστε μόνο αυτό!!

Έχουμε και άλλη πλευρα..εκείνη την πλευρά που την δεδομένη στιγμή δεν μπορούμε να δούμε! Αυτός ο κάποιος δεν έχει όνομα..είναι ο φίλος, ο αδερφός, ο σύντροφος, ο θεραπευτής....είναι απλά αυτός που τολμάμε να είμαστε πρόσωπα και όχι προσωπεία, αναρωτηθήκατε πόσοι είναι αυτοί οι άνθρωποι στη ζωή σας? Είναι λίγοι... μα δεν χρειάζονται πολλοί καθώς κάποιοι δεν έχουν κανέναν..και αυτό είναι επιλογή τους.

Επιλογή τους απο φόβο μην εκτεθούν-πληγωθούν, μην έρθουν πολύ κοντά και απορριφθούν ή νιώσουν ευάλωτοι..εεε λοιπόν κράτα τη δύναμή σου για να στύβεις την πέτρα καλέ μου ανθρωπε, αφού δεν τολμάς να στύψεις τα μάτια σου..αφού δεν τολμάς να νιώσεις παρα μονάχα λίγα, αφού τα βαθια συναισθήματα ταράζουν το είναι σου..στάσου εκεί και πάλευε με τους δικούς σου δαίμονες...ξέρω πως όταν πέσω και κλάψω, χαθώ στο κενό μου και στη ματαιότητα θα μου πεις γελώντας "είδες στα έλεγα....πληγώνει...μη δένεσαι ποτε και με τίποτα, μη πιστεύεις σε άνθρωπο φίλο ακόμα και γονιο, κοίτα εμένα αγέρωχος πώς στέκομαι εδω".

Προτίμησες να ζεις σε αυτη τη γκρίζα ζώνη και λύπη, χαρα να μη νιώθεις..όλα απο λίγο ίσα ίσα για να νιώθω ότι ζω...εντάξει...άσε εμένα να κάνω τη ζωγραφιά μου με περισσότερα χρώματα, δεν αντέχω την μουντάδα, δεν αντέχω το λίγο...όσο μαθαίνω εμένα τόσο περισσότερο έντονα ζω τον πόνο αλλά και την αγάπη, και συ είσαι εκεί για να μου λες ότι υπερβάλω, ότι ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να πενθήσω, ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να επενδύσω, πάρε τα πρέπει σου και φόρατα κολάρο..άσε με να ζήσω, και όταν πολύ θα πονάω μην ανησυχείς...δεν θα σε καλέσω να με δεις καθώς μπροστά σου δεν τολμώ να είμαι ο εαυτός μου!

Φοβούμενοι τον πόνο αρνούμαστε την αγάπη και φοβούμενοι τον θάνατο δεν ζούμε! Όλα τα παραπάνω τα διδάχθηκα απο καλούς φίλους, συντρόφους και γονείς, είναι βιώματα και όχι θεωρίες.

Ας επαναδιαπραγματευτούμε με τη ζωή μας επιτέλους!

Αν θέλεις να αδυνατίσεις κοίτα μέσα σου

Αν τρώει πιο πολύ ένας άνθρωπος, αποτελεί σύμπτωμα αυτό κάποιου υπόγειου ρεύματος.
Το φαγητό αποτελεί πάντοτε ένα υποκατάστατο της αγάπης. Οι άνθρωποι που δεν αγαπούν, που κατά κάποιο τρόπο χάνουν τη ζωή της αγάπης, αρχίζουν να τρώνε περισσότερο΄ πρόκειται για υποκατάστατο της αγάπης.

Όταν γεννιέται το παιδί, η πρώτη του αγάπη και η πρώτη του τροφή είναι το ίδιο πράγμα: η μητέρα. Υπάρχει λοιπόν ένας βαθύς συσχετισμός μεταξύ τροφής και αγάπης για την ακρίβεια, το φαγητό έρχεται πρώτο και μετά ακολουθεί η αγάπη. Πρώτα τρώει το παιδί τη μητέρα κι έπειτα σιγά-σιγά συνειδητοποιεί ότι η μητέρα δεν είναι μόνο φαγητό΄ ότι το αγαπάει κιόλας. Για να συμβεί όμως αυτό είναι φυσικά απαραίτητη κάποια ανάπτυξη. Την πρώτη μέρα το παιδί δεν μπορεί να καταλάβει την αγάπη. Καταλαβαίνει τη γλώσσα της τροφής, τη φυσική πρωτόγονη γλώσσα όλων των ζώων. Το παιδί γεννιέται πεινασμένο΄ χρειάζεται αμέσως η τροφή. Την αγάπη δεν θα την χρειαστεί μέχρι αρκετά αργότερα΄ δεν είναι τόσο επείγουσα η ανάγκη. Μπορεί να ζήσει κανείς όλη του τη ζωή χωρίς αγάπη, αλλά δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τροφή΄ αυτό είναι το πρόβλημα.

Έτσι λοιπόν το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται τη σχέση μεταξύ φαγητού και αγάπης. Σιγά-σιγά, αισθάνεται επίσης ότι όποτε δείχνει μεγάλη αγάπη η μητέρα, του δίνει το στήθος της με διαφορετικό τρόπο. Όταν δεν έχει μεγάλη αγάπη, αλλά είναι θυμωμένη, λυπημένη, δίνει το στήθος της πολύ απρόθυμα ή δεν το δίνει καθόλου. Έτσι αντιλαμβάνεται το παιδί ότι όποτε δείχνει αγάπη η μητέρα, όποτε είναι διαθέσιμο το φαγητό, είναι διαθέσιμη και η αγάπη. Όποτε δεν είναι διαθέσιμο το φαγητό, το παιδί αισθάνεται ότι δεν είναι διαθέσιμη η αγάπη και το αντίστροφο. Βρίσκεται στο ασυνείδητο αυτό.

Κάπου σου λείπει η ζωή με αγάπη κι έτσι τρως περισσότερο πρόκειται για υποκατάστατο. Γεμίζεις συνεχώς τον εαυτό σου με φαγητό και δεν αφήνεις καθόλου χώρο μέσα σου. Δεν υπάρχει λοιπόν θέμα αγάπης, γιατί δεν απομένει καθόλου χώρος. Και με το φαγητό τα πράγματα είναι απλά, γιατί το φαγητό είναι νεκρό. Μπορείς να συνεχίσεις να τρως όσο θέλεις΄ το φαγητό δεν μπορεί να πει όχι. Αν σταματήσεις να τρως, το φαγητό δεν μπορεί να πει ότι το προσβάλεις. Παραμένει ο αφέντης κανείς με το φαγητό.

Στην αγάπη όμως δεν είσαι πια ο αφέντης. Μπαίνει στη ζωή σου και μια άλλη ύπαρξη, μπαίνει στη ζωή σου μια εξάρτηση. Δεν είσαι πια ανεξάρτητος και εκεί βρίσκεται ο φόβος.

Το εγώ θέλει να είναι ανεξάρτητο και το εγώ δεν θα σου επιτρέψει να αγαπάς΄ θα σου επιτρέπει μόνο να τρως πιο πολύ. Αν θέλεις να αγαπάς, τότε πρέπει να αφήσεις το εγώ.

Δεν είναι θέμα φαγητού΄ το φαγητό αποτελεί απλώς το σύμπτωμα. Δεν θα πω λοιπόν τίποτε για το φαγητό, για δίαιτες ή για κάτι που πρέπει να κάνεις. Γιατί αυτό δεν θα σε βοηθήσει, δεν θα επιτύχεις. Μπορείς να δοκιμάσεις χίλιους τρόπους΄ δεν θα σε βοηθήσει αυτό. Αντίθετα, θα σου πω να ξεχάσεις το φαγητό, να συνεχίσεις να τρως όσο θέλεις.

Ξεκίνα μια ζωή με αγάπη, ερωτεύσου, βρες κάποιον που να μπορείς να τον αγαπήσεις και θα δεις αμέσως ότι δεν τρως τόσο πολύ.

Το έχεις παρατηρήσει; Αν είσαι ευχαριστημένος, δεν τρως πάρα πολύ. Αν είσαι λυπημένος, τρως πάρα πολύ. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι, όταν είναι ευχαριστημένοι, τρώνε πάρα πολύ, αλλά αυτό είναι σκέτη ανοησία. Ο ευχαριστημένος άνθρωπος αισθάνεται τόσο ικανοποιημένος που δεν αισθάνεται να έχει χώρο μέσα του. Ο δυστυχισμένος άνθρωπος ρίχνει συνεχώς μέσα του φαγητό.

Δεν θα ασχοληθώ λοιπόν καθόλου με το φαγητό... Κι εσύ συνέχισε έτσι όπως είσαι, βρες όμως κάποιον αγαπημένο.

Ένα τίποτε με μπόλικο καθόλου, παρακαλώ !

Έχουμε αναρωτηθεί, άραγε τι λέμε με τον καθημερινό μας λόγο ?

 Πάμε πουθενά να φάμε τίποτε ?
Να πιούμε καμιά μέρα κανένα καφεδάκι, άμα βολέψει!
Να βγούμε κανένα βραδάκι!
Έχεις καθόλου χρόνο, να τα πούμε ?
Να οργανώσουμε καμιά ρετσίνα και κανένα μεζεδάκι.
Θα πάτε πουθενά διακοπές ?
Θα βρω πουθενά να παρκάρω ?
Πάω να ετοιμάσω τίποτε να φάμε.
Πάω στο σούπερ μάρκετ να ψωνίσω τίποτε.
Ήθελα να ήξερα αυτό (πρόβλημα), θα τελειώσει ποτέ ?
Βρήκες καμιά δουλειά ?
Θα αλλάξουν ποτέ τα πράγματα στη χώρα μας ?

Σίγουρα θα σας έρθουν στο μυαλό κι άλλες φράσεις παρόμοιες, όπου θα παρατηρήσετε την πραγματική υπόσταση του λόγου.
Οι λέξεις πουθενά, τίποτε, καμιά, άμα, καθόλου είναι όλες τους αντιφατικές με αυτό που θέλουμε να πούμε. Θα μου πεις, μα εμείς καταλαβαίνουμε τι θέλουμε να πούμε. Ναι, αλλά τι δονούμε ? Τι έχουμε εισπράξει τελικά με αυτή τη μορφή λόγου ? Ακριβώς αυτό που λέμε έχει έρθει σε μερικούς από εμάς.
Άρα αλλάζουμε τη δόνηση από άρνηση σε κατάφαση- θετικότητα. Αφού όλοι στη ζωή μας θέλουμε την ευημερία, μπορούμε να την «προκαλέσουμε» με τον σωστό λόγο. Είναι ένα βήμα ευημερίας.
Η δύναμη του λόγου λοιπόν η οποία συνδυάζεται και με τον φόβο ή ανασφάλεια που δονούν οι φράσεις αυτές δημιουργούν το αντιφατικό αποτέλεσμα.

Τόσα χρόνια χρησιμοποιούμε φράσεις έτσι απλά και μέσα από συνήθεια και δεν ακούμε τι λέμε στην πραγματικότητα.
Πώς θα φύγουμε από τη συνήθεια, μπορεί να σκεφτεί κάποιος ? Θα ξεφύγετε, μπορείτε, είναι το μόνο σίγουρο, απλώς νομίζετε ότι δεν μπορείτε. Σίγουρα την επόμενη φορά που θα ακούσετε εσάς να ξεστομίζετε ανάλογη πρόταση, αυτή τη φορά, θα ακούσετε τι είπατε και θα το σκεφτείτε. Έτσι από δω και πέρα τουλάχιστον θα έχετε το νου σας. Σιγά- σιγά με υπομονή θα το αλλάξετε.

 Όλα όσα θέλει ο άνθρωπος μπορεί να τα καταφέρει.

Έρωτας και θεραπεία

O άνθρωπος βιώνει τον έρωτα μέσα από το επίπεδο του. Το επίπεδο αυτό, καθορίζεται από το εύρος της συνείδησης του, γιατί ο άνθρωπος είναι συνείδηση. Όσο περισσότερο μεγαλώνει η συνείδηση, τόσα περισσότερα αντιλαμβάνεται για τον εαυτό του αλλά και τον κόσμο γύρω του.

Και σίγουρα εάν δεν έχει θεραπεύσει τις πρωταρχικές του σχέσεις (μητέρα-πατέρας ), αναζητά να θεραπεύσει την παθογένεια μέσα από τις σχέσεις του. Φιλικές, επαγγελματικές, συγγενικές ή ερωτικές.

Οι πρωταρχικές σχέσεις μας , καθορίζουν τις δυο υποστάσεις του πνεύματος μέσα μας. Είναι η
θηλυκή και η αρσενική ενέργεια.
Είναι Α και το Ω της ύπαρξης μας. Είναι η σύνδεση μας από την μια, με το υλικό πεδίο της ύπαρξης και το πνευματικό πεδίο από την άλλη.

Αν αυτές οι συνδέσεις είναι προβληματικές , έτσι θα είναι και οι σχέσεις μας με τον εαυτό μας και τον τρόπο που βιώνουμε την ζωή και κατ΄επέκτασιν και με τους άλλους.

Έτσι λοιπόν προβάλλουμε στους άλλους το ποθούμενο , που είναι η ένωση μας με την Ουσία μας, άρα και η ολοκλήρωση μας. Και ειδικά με τους συντρόφους μας , από τους οποίους έχουμε μεγαλύτερες προσδοκίες.

Τίποτα όμως δεν μπορεί να καλύψει το κενό της αγάπης εξωτερικά εάν δεν έχουμε εργαστεί μέσα μας για να το θεραπεύσουμε. Εάν δεν έχουμε αποκαταστήσει αυτές τις σχέσεις πνευματικά.

Έτσι πάντα θα ζητάμε κάτι που δεν μπορούμε να πάρουμε από μια σχέση και πάντα θα υπάρχει ένα αίσθημα του ανικανοποίητου. Πάντα θα ζητάμε να πιούμε νερό για να ξεδιψάσουμε , από μια βρύση που έχει αλμυρό νερό...

Η μόνη λύση είναι η θεραπεία μέσα από την ανιδιοτελή αγάπη πρώτα για τον Εαυτό και κατά συνέπεια και για τους άλλους γύρω μας.

Η αγάπη είναι η μόνη θεραπεία !!

ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΜΕ «ΠΑΙΞΕΙΣ» ΜΟΝΟ ΑΝ ΣΤΟ ΕΠΙΤΡΕΨΩ

Ένας «παίχτης» ποτέ δεν λειτουργεί στο κενό – πάντοτε υπάρχει ένας συμπαίκτης που για τους δικούς του λόγους δέχεται να πάρει μέρος στο παιχνίδι. Επίσης κάποιος «δυνατός» ποτέ δεν υφίσταται ως τέτοιος χωρίς να έχει κάποιον «αδύναμο» απέναντί του.

Τα παιχνίδια δύναμης διαδραματίζονται εντός σχέσεων δύναμης και όσοι βρίσκονται μέσα σε τέτοιες σχέσεις δεν βρίσκονται μαζί τυχαία. Εκείνος που παίζει παιχνίδια εξαρτάται από την «αδυναμία» του άλλου για να επιβεβαιώσει την πεποίθησή του ότι είναι «δυνατός» και εκείνος που υφίσταται τα παιχνίδια εξαρτάται από τη σχέση του με τον «δυνατό» για να επιβεβαιώσει την πεποίθησή του ότι είναι «αδύναμος».

Σε αυτά τα πλαίσια, ο «δυνατός» κρατώντας τον άλλο σε υποδεέστερη θέση αποδεικνύει περίτρανα ότι «στη σχέση νικάει εκείνος που νοιάζεται λιγότερο» , ενώ ο «αδύναμος» είτε βουλιάζει στην παθητικότητα είτε απαντά με θυμό είτε μετακινείται ανάμεσα στα δύο.

Υποταγή: η 1η θέση «αδυναμίας» Από αυτή τη θέση διατυπώνονται φράσεις όπως: «έχω χάσει τη δύναμή μου», «είμαι ανίσχυρος/η απέναντί του/της» και «τίποτα από όσα κάνω δεν επιφέρουν αλλαγή σε οτιδήποτε». Η θέση υποταγής συνήθως επιλέγεται όταν έχω πολύ μεγάλη ανάγκη την επιβεβαίωση και αποδοχή του άλλου. Προκειμένου να μην τον χάσω, αποκρίνομαι παθητικά στους χειρισμούς του, αναλαμβάνω έναν υποτακτικό ρόλο στη σχέση και δέχομαι να γίνω ο καθρέφτης όπου πάνω του προβάλλονται όλες οι «αδυναμίες» που θέλει να ξεφορτωθεί ο άλλος όπως, πιθανά, η ντροπή, ο φόβος και η ανεπάρκειά του.

Φαίνεται να έχει υψηλό τίμημα, αλλά από την άλλη η υποταγή είναι μια ξέγνοιαστη θέση. Όντας «θύμα» καταφέρνω να κρατάω τον άλλο κοντά μου, κρύβω τα δικά μου ενδεχόμενα θέματα πίσω από τα παιχνίδια του και συντηρώ μια ψευδοαίσθηση ασφάλειας. Επιπλέον, στην υποταγή δεν χρειάζεται να αποφασίσω για τίποτα, αφού αφήνομαι στον έλεγχο του άλλου, θα πει παραιτούμαι από τον έλεγχο του εαυτού μου και της ζωής μου. Έχοντας από πάνω μου έναν «δυνατό» να κινεί τα νήματα, έχω την ευκαιρία και την άνεση να παραμείνω παιδί και να βουλιάξω στην αδράνεια, την αναβλητικότητα και την τεμπελιά.

Εξάλλου, ο ρόλος του θύματος ή του οσιομάρτυρα κρύβει πολλές φορές μια κρυφή αίγλη. Γίνομαι ο αδικημένος, εκείνος που υπομένει σιωπηλά, ο απόλυτα «καλός» αυτής της ιστορίας απέναντι σε κάποιον απόλυτα «κακό». Το σημαντικότερο που προσφέρει η υποταγή είναι ότι επιβεβαιώνει τις εσωτερικές διαστρεβλωμένες ιδέες που κουβαλώ ότι: «αν υπακούσω δεν θα πληγωθώ», «αν δείξω τη δύναμή μου οι άνθρωποι θα με εγκαταλείψουν» και «δεν είμαι αρκετά σημαντικός/ή, έξυπνος/η, ισχυρός/ή ώστε να υπερασπιστώ τον εαυτό μου» .

Το κακό είναι ότι η υποταγή μπορεί να γίνει εθιστική. Το «θύμα» φτάνει στο σημείο να χρειάζεται τον «δυνατό» προκειμένου να νιώσει κάποιου είδους συγκίνηση ή διέγερση. Φτάνει σχεδόν να μπερδεύει την αίσθηση της αδυναμίας, της υποτακτικότητας και της εξάρτησης με την αγάπη. Έπειτα από μακρά θητεία στην υποταγή ένας άνθρωπος-άνθρωπος, δηλαδή ένας άνθρωπος «κανονικός», στις πραγματικές του διαστάσεις, δύσκολα πλέον μπορεί να γίνει αντιληπτός ως γοητευτικός ή sexy.

Ανταγωνισμός: η 2η θέση «αδυναμίας» Εδώ ακούει κανείς φράσεις του τύπου: «θα σε κάνω να χάσεις όλη σου τη δύναμη» και «θα πάρω πίσω τη δύναμή μου». Στην ανταγωνιστική θέση περνάμε στην αντεπίθεση και τα παιχνίδια δύναμης εκδηλώνονται παράλληλα και κλιμακώνονται καθώς ο καθένας αγωνίζεται να υπερκεράσει τον άλλο ώστε να καταλάβει τη θέση του «δυνατού».

Η σχέση παύει να είναι σχέση και μετατρέπεται σε έναν αγώνα δύναμης όπου ο καθένας παλεύει να επιβάλλει στον άλλο την προσωπική του ατζέντα όντας πεπεισμένος ότι οι δικοί του όροι είναι καλύτεροι ή σωστότεροι. Και οι δύο προσπαθούν να επιβάλλουν την αλήθεια τους ως την απόλυτη αλήθεια, ξεχνώντας ότι η αλήθεια είναι υποκειμενική και ότι υπάρχουν πολλές αλήθειες. Μαθαίνουν να πατάνε ο ένας τα κουμπιά του άλλου.

Αν ξέρω ότι σε «πονάει» η εγκατάλειψη, απειλώ ότι θα φύγω, αν ξέρω ότι έχεις ανάγκη να φαίνεσαι «σωστός», σου υποδεικνύω ότι είσαι «λάθος», αν έχεις ανασφάλεια με την εμφάνισή σου αποφεύγω να σου κάνω κοπλιμέντα ή αναδεικνύω τις «ατέλειές» σου. Μιλάμε για δύο ανθρώπους που παλεύουν να αναδειχθούν νικητές και που δεν φαίνονται διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν μέχρι να το καταφέρουν.

Ο εγωισμός παίρνει συνήθως το πάνω χέρι και ο αγώνας για επικράτηση γίνεται εθιστικός. Μένω ή επιστρέφω συσσωρεύοντας θυμό και πίκρα περιμένοντας τη δική μου σειρά και τη δική μου ευκαιρία να βγω από πάνω. Μένω και παλεύω να επιβάλλω τη δική μου εκδοχή για τα πράγματα συζητώντας μέχρι τελικής πτώσης, απειλώντας, δίνοντας τελεσίγραφα, κάνοντας παράπονα, επικρίνοντας και κατηγορώντας.

Στην πραγματικότητα ούτε βλέπω ούτε ακούω τι λέει ο άλλος, ούτε με ενδιαφέρει τι θέλει. Το μόνο που με ενδιαφέρει είναι να τον λυγίσω, να ισχυροποιήσω ή αποκαταστήσω τη «δύναμή» μου και να ικανοποιηθεί ο εγωισμός μου. Εκτός από τη δεδομένη ταλαιπωρία, το σύνηθες επακόλουθο όλης αυτής της μάχης είναι φυσικά η αμοιβαία περιφρόνηση. Σε συνθήκες ακραίου ανταγωνισμού, όπου ο καθένας λειτουργεί αποκλειστικά για τον εαυτό του, η ενσυναίσθηση για τον «αντίπαλο» εξαφανίζεται και ο άλλος υποβιβάζεται σε αντικείμενο, δηλαδή εκτιμάται και αξιολογείται αποκλειστικά βάσει της χρησιμότητάς του.

Είναι αλήθεια ότι τα παιχνίδια δύναμης μας κάνουν αλαζόνες και απερίσκεπτους. Μας παρασύρουν να φερθούμε στον άλλο με εξευτελιστικό τρόπο, παραβιάζοντας τα όρια του και δείχνοντας έλλειψη σεβασμού στο πρόσωπό του, συμπεριφορές που υπό κανονικές συνθήκες έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τη εικόνα που θέλουμε να έχουμε για τον εαυτό μας ως ενός ανθρώπου ακέραιου και έντιμου.

Τις περισσότερες φορές, ο τρόπος που βρίσκουμε για να μειώσουμε αυτή τη γνωστική ασυμφωνία είναι να εκλογικεύσουμε την αδικαιολόγητη συμπεριφορά μας πείθοντας τον εαυτό μας ότι ο άλλος είναι ένα περιφρονητέο, μιαρό πλάσμα, παντελώς ανάξιο να τύχει καλύτερης μεταχείρισης. Το συμπέρασμα, αν και καθόλου πρωτότυπο, είναι ότι η αίσθηση της δύναμης όντως διαφθείρει.

ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΔΥΝΑΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΤΙ ΝΑ ΔΙΑΛΕΞΩ;
Θα αναρωτηθεί κανείς αν υπάρχει άλλη «λύση» ή διέξοδος σε αυτές τις ιστορίες. Αν υπάρχει περίπτωση δηλαδή να έχουμε κοινά συμφέροντα με τον άλλο αλλά να δυσκολευόμαστε να τα αντιληφθούμε ή στην περίπτωση που μπορούμε να τα αντιληφθούμε να μην ξέρουμε πώς να συντονίσουμε τις συμπεριφορές μας ώστε να τα ικανοποιήσουμε.

Πιθανόν θα μπορούσε να προκύψει μια αμοιβαία επωφελής λύση μέσα από μια διαδικασία διαπραγμάτευσης που θα οδηγούσε σε επίτευξη συμφωνίας. Και πραγματικά, κάποια μοντέλα της θεωρίας παιγνίων περιγράφουν τις συνθήκες υπό τις οποίες είναι δυνατόν να βρεθεί μια συνεργατική λύση που θα ικανοποιεί όλα τα συγκρουόμενα συμφέροντα, χωρίς να διαλυθεί η σχέση.

Στο δεύτερο μέρος του άρθρου (Αληθινή Δύναμη Σημαίνει Βγαίνω από το Παιχνίδι) θα θίξουμε ακροθιγώς τις δυνατότητες συνεργασίας, αφού όμως πρώτα διερευνήσουμε το σημαντικότερο απ′ όλα: το πώς θα απελευθερωθούμε από τα παιχνίδια δύναμης. Για να σας προϊδεάσω, αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές κι επειδή μια ζωή την έχουμε, όταν η σχέση είναι πολύ ταλαιπωρημένη από τα παιχνίδια δύναμης η μόνη «οικονομική» επιλογή μάλλον δεν είναι η μελέτη και εφαρμογή της θεωρίας παιγνίων, αλλά η ρήξη.

Μορφές Διαπροσωπικών Σχέσεων – Ερωτικές Σχέσεις

Η συντριπτική πλειονότητα των ενηλίκων επιδιώκει τη χαρά και την ευτυχία που προσφέρουν οι ερωτικές σχέσεις. Χαρακτηριστικό των σχέσεων αυτής της μορφής είναι ότι αρχικά αναπτύσσονται με πολύ ταχύ ρυθμό, ενώ με την πάροδο του χρόνου ο ρυθμός της αύξησης του ερωτικού συναισθήματος μειώνεται. Στις ερωτικές σχέσεις επικρατούν συναισθήματα συμπάθειας και στοργής, μεγάλη οικειότητα, έντονο ενδιαφέρον, υψηλή αυτοαποκαλυπτικότητα, αλλά κυρίως ισχυρή διέγερση και σεξουαλική έλξη μεταξύ των αλληλεπιδρώντων.

Οι ερωτικές σχέσεις ωστόσο δεν κατακλύζονται πάντα από θετικά συναισθήματα. Το έντονο επίπεδο διέγερσης συχνά δημιουργεί στους ερωτευμένους άγχος, αγωνία, ανασφάλεια και έμμονες ιδέες (Hindy, Schwartz & Brodsky, 1989). Τα συναισθήματα αυτά όμως είναι δυνατόν να αυξήσουν ακόμα περισσότερο την ένταση του ερωτικού συναισθήματος. Το υψηλό επίπεδο διέγερσης των ερωτευμένων μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της ερωτικής σχέσης, αλλά μπορεί να συνιστά και μία από τις βασικές αιτίες δημιουργίας της ερωτικής σχέσης.

Πολλές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι όταν το επίπεδο διέγερσης των ατόμων (για οποιαδήποτε αιτία) είναι υψηλό και ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο βρεθεί ένα ελκυστικό άτομο του αντίθετου φύλου, τότε οι πιθανότητες δημιουργίας ερωτικού συναισθήματος αυξάνονται δραματικά. Αυτό, σύμφωνα με τον Zillmann, οφείλεται στο γεγονός ότι συχνά οι άνθρωποι «μεταφέρουν τη διέγερση» που αισθάνονται για ένα αντικείμενο σε κάποιο άλλο αντικείμενο («excitation transfer»).

Οι διαρκείς σκέψεις και οι έμμονες ιδέες για το υποκείμενο της ερωτικής έλξης συμβάλλουν επίσης στην αύξηση των συναισθημάτων πάθους. Ο Tesser (1978) διατύπωσε την άποψη ότι όσο περισσότερο σκεπτόμαστε κάποιο θέμα, τόσο πιο ακραίες θέσεις διαμορφώνουμε γι’ αυτό. Οι Tesser και Paulus (1976), ερευνώντας τις «αυτοπροκαλούμενες αλλαγές» στα αισθήματα αγάπης, διαπίστωσαν ότι όσο περισσότερο οι ερωτευμένοι σκέπτονται τους συντρόφους τους, τόσο αυξάνεται το πάθος τους. Η αγάπη δυναμώνει τη σκέψη και η σκέψη την αγάπη.

Με αυτό τον τρόπο συχνά η αγάπη μετατρέπεται σε πάθος και η σκέψη σε έμμονη ιδέα. Ο φαύλος κύκλος γίνεται εντονότερος όταν οι σύντροφοι γνωρίζουν λίγα ο ένας για τον άλλο ή όταν οι περιστάσεις τούς κρατούν χωριστά (Beach & Tesser, 1988). Ο Person (1988), αξιολογώντας τον ρόλο της σκέψης στα αισθήματα πάθους, διατύπωσε την άποψη ότι «ο έρωτας είναι δημιούργημα της φαντασίας». Πολλοί σημαντικοί ερευνητές των ανθρώπινων αισθημάτων υποστηρίζουν ότι οι υπάρχουσες διαφορές μεταξύ του έρωτα και της φιλίας πηγάζουν από το γεγονός ότι ο έρωτας συνεπαίρνει και ενεργοποιεί τη φαντασία (Aron, Dutton, Aron & Iverson, 1989).

Η φυσική έλξη, ιδιαίτερα στην αρχή της ερωτικής σχέσης, ενισχύει τις πιθανότητες ανάπτυξης του ερωτικού συναισθήματος, ενώ θετικά επίσης δρουν η ταυτότητα των αντιλήψεων και των αξιών και η ομοιότητα στο νοητικό κυρίως επίπεδο. Η σεξουαλική έλξη στην αρχή της επαφής εκφράζεται ασυνείδητα και ανεξέλεγκτα μέσω της μη λεκτικής οδού, με διεύρυνση της κόρης των ματιών, ένταση του μυϊκού συστήματος του προσώπου και του σώματος, προσπάθεια μείωσης της απόστασης και αύξηση του ρυθμού των απτικών επαφών.

Για να διατηρηθούν όλες οι σχέσεις που περιλαμβάνουν υψηλά επίπεδα οικειότητας, χρειάζονται συχνή αλληλεπίδραση και μεγάλη προσπάθεια προσαρμογής. Στις ερωτικές σχέσεις όμως, επειδή η εξέλιξη είναι γρήγορη και σε μεγάλο βάθος, δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για την απαραίτητη προσαρμογή στις προσωπικότητες των αλληλεπιδρώντων. Το αποτέλεσμα είναι η συχνή εμφάνιση έντονων συγκρούσεων, διαφωνιών και απογοητεύσεων. Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι οι ερωτευμένοι πολλές φορές εξαρτώνται σχεδόν απόλυτα και αποκλειστικά ο ένας από τον άλλο για τις αμοιβές τους, τότε γίνεται κατανοητό το πάθος και η ένταση των συγκρούσεων και των απογοητεύσεων τις οποίες βιώνουν. Παρά ταύτα, οι συγκρούσεις στα ερωτευμένα ζευγάρια οδηγούν σε περαιτέρω αύξηση του επιπέδου διέγερσης, με αποτέλεσμα την επιπρόσθετη τόνωση των ερωτικών αισθημάτων. Έντονες συγκρούσεις παρουσιάζονται επίσης όταν υπάρχουν ισχυρή αλληλεξάρτηση και υψηλές μη ρεαλιστικές προσδοκίες στο ζευγάρι.

Όταν τα ζευγάρια αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, η μη λεκτική τους συμπεριφορά διαταράσσεται σοβαρά. Στα συναισθηματικά καταπονημένα παντρεμένα ζευγάρια, οι σύντροφοι αδυνατούν εντελώς να κατανοήσουν τα μη λεκτικά σήματα που εκπέμπει ο ένας στον άλλο. Δεν είναι όμως γνωστό αν η έλλειψη κατανόησης της μη λεκτικής επικοινωνίας είναι η αιτία ή ένα από τα αποτελέσματα των συγκρούσεων ανάμεσα στο ζευγάρι. Η έλλειψη ευαισθησίας στα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα συνεπάγεται τη μη ικανοποίηση των συναισθηματικών τους αναγκών και την ακόμα μεγαλύτερη αύξηση των εντάσεων και του στρες που βιώνουν (Gottman, Markman & Notarius, 1977). Οι άνδρες, περισσότερο από τις γυναίκες, όταν βρίσκονται κάτω από έντονο στρες, αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρή δυσκολία στην κωδικοποίηση των συναισθημάτων των άλλων (Kahn, 1970).

Τα συνήθη λάθη ανδρών και γυναικών στην αποκωδικοποίηση των μη λεκτικών μηνυμάτων διαφέρουν. Οι άνδρες πιο συχνά ερμηνεύουν τα θετικά ή ουδέτερα μηνύματα των συζύγων τους ως αρνητικά, ενώ αντίθετα οι γυναίκες ερμηνεύουν συχνότερα τα αρνητικά μηνύματα των ανδρών τους ως ουδέτερα ή θετικά (Gaelick, Bodenhausen & Wyer, 1985; Noller, 1991). Συχνά οι προθέσεις των ζευγαριών που βιώνουν έντονο στρες και αντιμετωπίζουν προβλήματα δεν διαφέρουν από εκείνες των ευτυχισμένων ζευγαριών. Ωστόσο δημιουργούνται συγκρούσεις μεταξύ τους διότι τα θετικά και, πολύ περισσότερο, τα ουδέτερα μηνύματα που εκπέμπουν οι άνθρωποι σε στρεσογόνες καταστάσεις ερμηνεύονται ως αρνητικά(Gottman, 1979). Τέλος, σε όλες τις περιπτώσεις των ζευγαριών που αντιμετωπίζουν προβλήματα, και οι δύο πλευρές υποστηρίζουν ότι η δική τους πρόθεση είναι θετικότερη από αυτή του συντρόφου τους.

Για την επίλυση των διαταραχών της μη λεκτικής επικοινωνίας στα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα, απαιτείται θεραπευτική παρέμβαση, καθ’ όσον η σωστή αποκωδικοποίηση και κατανόηση των μη λεκτικών σημάτων μεταξύ των συντρόφων είναι θεμελιώδους σημασίας. Πολύ σημαντικό είναι επίσης, όταν οι άνθρωποι παρερμηνεύουν τις προθέσεις των συντρόφων τους, να μάθουν να παραδέχονται τα λάθη τους και να ζητούν συγγνώμη γι’ αυτά. Η μείωση της έντασης των αρνητικών αντιδράσεων αποτελεί έναν ακόμα στόχο των θεραπευτών που ασχολούνται με τα προβλήματα των ζευγαριών. Με μικρή εξάσκηση το ζευγάρι μαθαίνει να ερμηνεύει και να συγκεντρώνεται στα θετικά στοιχεία. Τέλος, η μειωμένη έκφραση των θετικών συναισθημάτων είναι ένα πρόβλημα το οποίο μπορεί εύκολα να βελτιωθεί με την κατάλληλη θεραπεία. Η βελτίωση της ικανότητας έκφρασης είναι ουσιαστικής σημασίας διότι βοηθά όχι μόνο τη σχέση των θεραπευόμενων ως ζεύγους, αλλά και τον κάθε σύντροφο χωριστά σε όλους τους τομείς της ζωής τους.